Harderwijk en de Hanze Job Weststrate Dames en heren, Tijdens ...

eigenlijk de echte kwestie of die hele vraag naar de hanzeatische importantie van een stad, in dit
geval Harderwijk, er wel toe doet.
Hoewel het verleidelijk en buitengewoon menselijk is om het verleden in competitieve termen te
bekijken – en dat gebeurt geregeld: „Kampen was in de veertiende eeuw veel groter dan
Amsterdam!‟, „De Nederlanders waren in de zeventiende eeuw de machtigste zeevaarders ter
wereld!‟, verdere variaties op het thema kunt u zelf wel bedenken – geloof ik niet dat een
dergelijke benadering ons een beter begrip van het verleden oplevert. Veel interessanter is het om
te zien hoe instituties, netwerken en structuren in het verleden vorm kregen, hoe historische
actores binnen deze kaders leefden en werkten, en hoe diezelfde historische actores met hun
optreden de instituties, netwerken en structuren weer veranderden.
Het is natuurlijk helemaal niet mijn bedoeling om hier, afgedaald uit de ivoren toren van de
academie, te komen vertellen wat er volgens de laatste wetenschappelijke inzichten allemaal niet
klopt aan een website die voor een groot deel de citymarketing van Harderwijk dient. Maar wat ik
wel wil doen is de plek die Harderwijk in de hanzeatische wereld innam in een bredere context
plaatsen, door in het hierna volgende uiteen te zetten wat, volgens de laatste wetenschappelijke
inzichten, de Hanze eigenlijk voor soort organisatie was en op welke manieren Harderwijk en de
Harderwijkers binnen die organisatie functioneerden.
De Hanze
De wortels van de Hanze lagen in het Oostzeegebied. Vanaf de twaalfde eeuw vestigden zich aan
de kust van de oostzee in groten getale Duitsers, afkomstig uit Westfalen – een aantal van de
steden die zij stichtten groeiden uit tot belangrijke commerciële centra. Lübeck, Rostock, Danzig,
Riga en Tallinn zijn daarvan de bekendste. De actieradius van de Noord-Duitse kooplieden
beperkte zich in eerste instantie voornamelijk tot het Oostzeegebied, waarbij de marktplaats
Visby op het eiland Gotland als belangrijkste marktcentrum gold. Om in het gebied veilig en
ongestoord te kunnen handelen, vormden de Duitsers genootschappen, die hanzes werden
genoemd, die gezamenlijke handelsreizen van kooplieden mogelijk maakten en zo gedeeltelijk
bescherming boden tegen de gevaren van roof en plunder in het buitenland.
Daarnaast probeerden de kooplieden van deze genootschappen hun juridische positie in
het buitenland zoveel mogelijk te versterken door met verschillende landsheren, zoals de
koningen van Denemarken, Noorwegen en Zweden, over privileges en handelsvoorrechten te