Lees hier het interview in .pdf formaat - Jan van den Berg Beeldend ...

z.t., acryl op doek, 100 x 130 cm.
26 ATELIER 159
Is er een moment geweest waarop hij besloot: ik wil
schilder worden? Jan van den Berg kijkt oprecht
verbaasd. ‘Dat is een lastige vraag. Volgens mij ben ik
altijd kunstenaar geweest. Als kind deed ik niets liever
dan tekenen en schilderen. Op de lagere school zat ik
meer te tekenen dan op te letten. Toen ik een jaar of
twaalf was, schilderde ik al geregeld portretten en landschappen,
alles zo veel mogelijk natuurgetrouw. Mijn
familie was er blij mee.’
Realistisch is het werk van Jan van den Berg al lang niet
meer. Kleur en compositie domineren zijn doeken.
Soms zijn in zijn schilderijen nog vaag menselijke
gestalten waarneembaar, maar meer dan contouren
zijn het niet. Sfeer en gevoel zijn voor de 66-jarige
schilder uit Grave belangrijker dan het exact weergeven
van de werkelijkheid.
realistisch
Jan van den Berg: ‘Ik kom uit een gezin van zeven
kinderen, maar ik ben de enige die een creatief beroep
heeft gekozen. Waar die drive vandaan kwam? Geen
flauw idee. School interesseerde me niet zo. Toen ik
vijftien was, ben ik reclameschilder geworden. Later
heb ik de schade ingehaald, naast mijn werk de middelbare
school afgemaakt, een LO-akte tekenen gehaald
en vervolgens de Kunstacademie in Arnhem gedaan.
In het begin schilderde ik naar de natuur, heel realistisch.
Ik ging vaak naar het Gemeentemuseum in
Arnhem. Pierre Janssen, de toenmalige directeur, verzamelde
veel magisch realisten. Het werk van Dick Ket
vond ik mooi, Raoul Hynckes, Pyke Koch… Op een
gegeven moment boeide die manier van werken me
niet meer. Te voorspelbaar. Bij een creatief proces ontstaan
dingen vanzelf. Achteraf vraag je je af: hoe is het
mogelijk dat ik dit heb gemaakt?
Schilderen vind ik lekker, het is een droomwereld, een
soort trance. Als ik schilder, denk ik nergens aan. Je
bent van de wereld. Soms sta ik zelf verbaasd hoe iets
tot stand is gekomen; alsof je een doorgeefluik bent
van iets buiten jezelf.
Ik herinner me nog goed het moment waarop ik genoeg
had van het realisme. Ik was bezig met een familieportret,
vader, moeder, drie kinderen, maar over één van de
kindergezichtjes was ik ontevreden, dus dat heb ik
weggeschilderd. Olieverf moet lang drogen, dus dat
schilderij heb ik weggezet. Op een gegeven moment
wilde ik er weer aan beginnen, maar ik was het
spuugzat. Ik heb het nooit meer aangekeken.
Mijn eerste meer abstracte werk was donker. In mijn
jeugd lagen langs de weg van die rioolbuizen waarin we
speelden. Ik was gefascineerd door hoe licht en duisternis
elkaar afwisselden in die buizen. Op dat thema heb
ik een serie etsen gemaakt. Eigenlijk waren die nog
figuratief, maar die rioolsegmenten zijn op zich al ab -
stracte vormen, dus dat is de overgang geweest.’
kleurgebruik
‘In het begin gebruikte ik amper kleur’, zegt Van den
Berg. ‘Die etsen waren zwart-wit en als ik schilderde,
overheersten blauwe, zwarte, grijze tonen. Volgens mij
heb ik de prachtigste dingen gemaakt, juist door die
beperking, maar er was geen hond die mijn werk wilde
hebben. De nadruk lag op compositie en sfeer, maar de
uitstraling was somber. Het is me gebeurd dat mensen
een gekocht schilderij na een week kwamen terugbrengen.
“Jan”, zeiden ze, “we hebben het opgehangen, we vinden
het schitterend, maar we worden er hartstikke
depressief van.” Het kwam door mijn gemoedstoestand.
Er gebeurde in die tijd nogal wat waardoor ik me
niet geroepen voelde vrolijke kleurtjes te schilderen:
ernstige ziekte in de familie, mensen die het niet meer
zagen zitten. Als je schildert vanuit je gevoel, vanuit de
emotie, vind je ingrijpende gebeurtenissen uit je privéleven
onmiddellijk in het werk terug. Depressie is een
sterke emotie, daar kun je als kunstenaar niet omheen.
Geleidelijk is mijn kleurgebruik veranderd. Dat ik met de
Vrije Academie, waar ik les gaf, zomercursussen ging
doen in de Ardennen, Slowakije en Schotland, heeft
daarin een rol gespeeld. Die landschappen hadden
invloed op mijn werk. Langzamerhand verscheen er wat
groen in mijn schilderijen.
De grote ommekeer is gekomen toen ik naar Azië ben
gegaan. Heel Noord-India heb ik doorkruist, Rajasthan,
Nepal. Het licht daar, de vrouwen, zo mooi in die kleurige
sari, schitterend vond ik het. Toen ik terugkwam,
had ik heel veel inspiratie. Die reis heeft enorm veel
invloed gehad. Terug in Nederland schilderde ik de sterren
van de hemel. Een tijd lang zag je ook die vrouwfiguren
terug in mijn werk, vaag, silhouetten eigenlijk, maar
dat is geleidelijk weer weggeëbd. Ik zal mezelf niet met
Van Gogh vergelijken, maar hij moet iets soortgelijks
hebben doorgemaakt toen hij van Nuenen naar Zuid-
Frankrijk ging. Hier schilderde hij ook in grijze, grauwe
kleuren; in Arles ontdekte hij het licht.’