Download het complete programmaboekje - Karmelklooster Drachten
Download het complete programmaboekje - Karmelklooster Drachten
Download het complete programmaboekje - Karmelklooster Drachten
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Karmelklooster</strong><br />
| programma 2004 - 2005 |
<strong>Karmelklooster</strong><br />
huis voor studie, bezinning en<br />
cultuurhistorische verkenningen<br />
in Friesland
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
4<br />
7<br />
8<br />
8<br />
9<br />
10<br />
12<br />
13<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
23<br />
Voorwoord Jan Hofstra<br />
november 2004<br />
Allerzielen<br />
december<br />
Poëzie van J.H. Leopold en Ida Gerhardt<br />
In gesprek met figuratieve schilders<br />
Parels van de Friese dichtkunst<br />
De renaissance in Italië<br />
Erasmus<br />
Faust<br />
Kerst in de Karmel<br />
Poëzie en muziek<br />
januari 2005<br />
februari<br />
Over de grens in de Karmel<br />
Hoeden maken<br />
Religieuze kunst en de toeschouwer<br />
Mensen en verdriet<br />
Qumran<br />
Huis voor liturgie<br />
Hoefprent van de Pegasus
maart<br />
april<br />
oktober<br />
De 11e eeuw<br />
Lucebert en Gerrit Kouwenaar<br />
Opera Spanga<br />
Wijsheid in kleur<br />
Over de Karmel<br />
Bezichtingen en rondleidingen<br />
Iets te vieren<br />
Trouw en Rouw<br />
Logeren in de Karmel<br />
Conferenties en kleine symposia, seminars<br />
Kaarsenwinkel<br />
Witte Kerk Hemrik<br />
Meezingconcerten van oktober t.m maart<br />
Historische notarisboten<br />
Kleastermar<br />
24<br />
26<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
32<br />
32<br />
5
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
6<br />
Markant monument<br />
Bouwmeester Arjen Witteveen was een echte Fries. Zijn klooster<br />
ademt de sobere sfeer van dit land. De kruisgangen rondom de binnentuin tonen<br />
de gotiek naar menselijke maat. De gevoelig robuuste proporties zijn Fries, evenals<br />
de vogeltjeskamer met ontelbare Makummer tegels en <strong>het</strong> glas-in-loodraam, voorstellende<br />
Titus Brandsma in de gevangenis.<br />
Als de thematiek van dit programma u aanspreekt hoeft <strong>het</strong> bescheiden<br />
comfort van de Karmel u niet af te schrikken. Het gebouw heeft 19 eenpersoons<br />
en 7 tweepersoonskamers, aangenaam ingericht met eenvoudige houten vloeren en<br />
warm en koud stromend water. De douchevoorzieningen en de toiletten zijn niet<br />
in de kamer. De atmosfeer van <strong>het</strong> pand is vriendelijk en licht en niet zo streng als<br />
<strong>het</strong> woord klooster doet vermoeden. De Karmel is nu een rijksmonument uit <strong>het</strong><br />
tijdvak 1840-1940.<br />
Verzorging en omgeving<br />
Wij zorgen voor goede maaltijden. U wacht een gebouw, dat met<br />
liefde wordt beheerd, door verzorgde tuinen omringd, voorzien van kapel en boekenschatten,<br />
met refter en studiezaal, salon en muziekkamer. Bovendien valt er in<br />
de naaste omgeving goed te wandelen, te zwemmen en te fietsen. In een straal van<br />
500 meter vindt u sportvelden, squashcentrum, subtropisch zwembad, theater De<br />
Lawei, museum en de winkels van <strong>Drachten</strong>. Binnen een straal van 2 km zijn er de<br />
bossen van Beetsterzwaag en <strong>het</strong> water van de Smalle Ee.<br />
Vrienden van de Karmel<br />
Wie de Karmel wil ondersteunen kan zich aanmelden als Vriend van<br />
de Karmel. Vrienden van de Karmel hebben kosteloos toegang tot de tentoonstellingen.<br />
Met uw contributie bevordert u de voortgang van de Karmelactiviteiten<br />
De contributie bedraagt 12,-<br />
U kunt ons bereiken op werkdagen van 09:00-12:00 uur.<br />
tel.: (0512) 51 21 03<br />
fax: (0512) 54 91 58<br />
e-mail: info@karmelklooster.nl<br />
internet: www.karmelklooster.nl
Ontmoeting, vrolijkheid, diepgang<br />
De expositie ‘Liefde en Dood’, van november 2003 tot en met maart<br />
2004 over portretten, die noordelijke figuratieven maakten van hun dierbaren: opa,<br />
oma, vader, moeder vooral, in de gloria of ziek, zelfs dood, trok meer dan 7.000<br />
mensen uit <strong>het</strong> hele land naar de Karmel van <strong>Drachten</strong>.<br />
En daarna?<br />
Misschien dacht u wel: de Karmel zwijgt, zou er nog taal of teken<br />
komen? Zowaar allebei. Hier is <strong>het</strong> winterprogramma 2004-2005. Ontmoeting,<br />
vrolijkheid en diepgang binnen handbereik.<br />
In de Karmel zelf is niets veranderd. Of toch wel? Onze website is<br />
klaar: www.karmelklooster.nl. De bibliotheek is beter toegankelijk, de tuinen worden<br />
steeds mooier, de luxe eenvoud krachtiger, u zult zich er thuis voelen, de verzorging<br />
is prima en aandacht verzekerd. Ons winteraanbod is divers en kan stellig<br />
vertrouwde en nieuwe gezichten naar de Karmel brengen. Wees welkom!<br />
Jan Hofstra<br />
Jan Hofstra is theoloog en directeur van de Karmel in <strong>Drachten</strong>.<br />
7
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
zaterdag 6 november<br />
17:30 uur<br />
v.a. zaterdag 13 november<br />
2 dagen<br />
8<br />
Allerzielen<br />
Op 6 november 2004 om 17:30 uur is er een Heilige Mis in de kapel<br />
van de Karmel op initiatief van de Vereniging voor Latijnse Liturgie, gezongen door<br />
de Karmelschola, die elke zaterdag in de Karmel <strong>het</strong> gregoriaans levend houdt. Na<br />
de viering is er een plechtige processie door de kruisgangen naar de graven van de<br />
elf zusters, op <strong>het</strong> kerkhof.<br />
Poëzie van J.H. Leopold en Ida Gerhardt<br />
Adelaar tot de laatste strofe<br />
0.l.v. Anneke Reitsma<br />
Het wonderlijke toeval wil dat J.H. Leopold (1865-1925) en Ida Gerhardt<br />
(1905-1997) op precies dezelfde dag jarig waren (11 mei). Hun diepe verwantschap<br />
stond dus min of meer in de sterren geschreven: Om ‘s hemels cirkelenden loop<br />
te raden / keerde ons hoofdkompas naar alle graden; / ons lichaam is gebroken als een naald<br />
/ in <strong>het</strong> ontraaflen van dit streng van draden.<br />
Leopold was leraar klassieke talen op <strong>het</strong> Erasmusgymnasium te Rotterdam.<br />
Een van zijn leerlingen was Ida Gerhardt. Toen haar leerprestaties eens te<br />
wensen overlieten zei hij tegen vader Gerhardt: “Ja, Ida is hoogbegaafd; daar zal,<br />
vrees ik, weinig aan te doen zijn.” Deze en andere feiten geven Gerhardt later de<br />
regels in: Heel Rotterdam, zijn huizen en zijn kaden, / bestond voor mij bij Leopolds genade.<br />
/ Ik zag - een kind - hem in de avondstad / als Cheops door de sterrentuinen waden.<br />
We staan uitvoerig stil bij leven en werk van Leopold, wiens invloed<br />
tot op de dag van vandaag merkbaar is (bijvoorbeeld in de poëzie van Willem Jan<br />
Otten). Regels als: Om mijn oud woonhuis peppels staan of O, als ik dood zal, dood zal zijn<br />
/ kom dan en fluister, fluister iets liefs zijn terecht klassiek geworden.<br />
Gerhardt trof in Leopold iemand die haar diepste aanleg herkende en<br />
stimuleerde. Zo is bekend dat leraar en leerling lange wandelingen maakten rond<br />
de Kralingse plas, waarbij de schuwe Leopold tal van verzen reciteerde. Daardoor<br />
kregen deze wandelingen iets van een initiatieritueel. De waarde van dit contact is<br />
voor Gerhardt van onschatbare betekenis geweest, iets waarvan zij op vele plaatsen<br />
in haar werk getuigt: Adelaar was hij tot de laatste strofe, / toppen òverzwevende waar geen<br />
sterveling / ooit genaakt, of naar de verlaten horstplaats / statig weer dalend.
Beide dichters getuigen in hun werk van een wereldbeeld dat haaks<br />
staat op ons huidige, cynische postmoderne klimaat. Voor hen lagen ‘idee’ en ‘ideaal’<br />
nog heel dicht in elkaars buurt, met alle hoge standaarden van dien!<br />
Er is een tekstenboekje beschikbaar. Ook luisteren we naar de cd<br />
waarop Gerhardt ‘Dolen en dromen’ inleidt en voorleest.<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Drs. Anneke Reitsma is neerlandica, specialiseerde zich in de poëzie<br />
van Ida Gerhardt, geeft cursussen over moderne poëzie en publiceerde<br />
zelf verschillende dichtbundels.<br />
In gesprek met figuratieve schilders<br />
in Friesland en Groningen<br />
o.l.v. Jan Hofstra<br />
Een bijzondere vijfdaagse reis vanuit <strong>het</strong> <strong>Karmelklooster</strong> in <strong>Drachten</strong>,<br />
waarbij u zowel de kunstenaars als <strong>het</strong> landschap van de noordelijke provincies<br />
Friesland en Groningen kunt leren kennen.<br />
Aankomst in de Karmel rond 19:30 uur.<br />
Om 20:00 uur overleg over <strong>het</strong> programma.<br />
maandag<br />
dinsdag<br />
Vertrek via Allardsoog voor een bezoek aan <strong>het</strong> museum ‘De Buitenplaats’<br />
in Eelde. We lunchen aan <strong>het</strong> Paterswoldsemeer, wandelen door de Vosbergen<br />
en bezoeken <strong>het</strong> atelier van Jan van Loon in de Punt, waar de schilder zeer gevarieerd<br />
werk voor ons tevoorschijn tovert. Via Norg en Bakkeveen naar de Karmel.<br />
woensdag<br />
Naar Leeuwarden voor de kennismaking met Hendrik Elings, een<br />
schilder met onmiskenbare eigen stijl van portretten met onnavolgbare ogen. We<br />
verkennen de Oude Bildtdijk, wandelen over de Zeedijk, lunchen in Zwarte Haan<br />
en komen dan in Oosterbierum, waar Klaas Werumeus Buning de voormalige hervormde<br />
kerk als atelier heeft ingericht: architectuur en schilderkunst.<br />
K 0450<br />
v.a. maandag<br />
15 november<br />
5 dagen<br />
lees verder op pagina 10<br />
9
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
10<br />
K 0451<br />
Henk Helmantel<br />
in zijn atelier<br />
v.a. zaterdag 20 november<br />
2 dagen<br />
donderdag<br />
Een hele dag in <strong>het</strong> oude hart van Franeker. We bezoeken <strong>het</strong> atelier<br />
van Douwe Elias, de meester van <strong>het</strong> wazige portret, en zijn galerie ‘Kantoor der<br />
Franeker Courante Kunsten’. We lunchen in ‘de Bogt fen Guné’ naast <strong>het</strong> kaatsveld<br />
en ontmoeten dan Pieter Pander: paarden, koeien en mensenkoppen. Beide schilders<br />
hadden vorig jaar een duotentoonstelling in <strong>het</strong> Singermuseum in Laren. In<br />
galerie ‘De Roos van Tudor’ te Leeuwarden bewonderen we werk van Abe Gerlsma,<br />
de huidige nestor van de Franeker schilderkunst; fascinerende landschappen, ook<br />
in zeefdruk.<br />
vrijdag<br />
’s Morgens naar Rein Pol, (sur)realistisch schilder in Stedum. Dorpswandeling<br />
en bezoek aan de magistrale hervormde kerk. We zwerven uit over <strong>het</strong><br />
Hoge Land met z’n vele schilderlocaties van schilders uit de Groninger Ploeg en<br />
belanden bij Henk Helmantel met eigen expositieruimte in de ‘Weem van Westeremden’.<br />
Afscheid bij <strong>het</strong> Centraal Station te Groningen (om ca. 16:00 uur) of de<br />
Karmel voor de thuisreis per eigen vervoer.<br />
De prijs van deze reis bedraagt bij volpension, inclusief vervoer per<br />
touringcar ter plaatse, excursies zonder entreegelden € 585,-<br />
Parels van de Friese dichtkunst<br />
o.l.v. Jabik Veenbaas<br />
In dit weekeinde zal uitgebreid aandacht worden gegeven aan drie<br />
grote Friestalige dichters. De eerste is D.A. Tamminga. Tamminga (1909-2002) was<br />
de dichter van de liefde, de liefde voor vrouw en kind. Zo schreef hij in ‘It griene jier’<br />
(Het groene jaar), een vanuit <strong>het</strong> perspectief van de vrouw geschreven cyclus over<br />
de verwachting en geboorte van een kind. Maar de liefde zou in Tamminga’s leven
door grote tragiek worden overschaduwd. Enkele malen verloren de Tamminga’s<br />
een kind bij de geboorte. En in 1966 stierf hun enige zoon Anne, nog maar negentien<br />
jaar oud. Die tragiek is terug te vinden in de schitterende cyclus ‘In Memoriam’,<br />
<strong>het</strong> monument in woorden voor zijn overleden zoon, en in zijn meesterlijke gedicht<br />
‘De sitadel’ (De citadel), waarin de vergankelijkheid van <strong>het</strong> samenzijn van man en<br />
vrouw wordt verbeeld.<br />
v.l.n.r.: D.A. Tamminga,<br />
Tsjêbbe Hettinga en<br />
Theun de Vries<br />
Ook dichter Tsjêbbe Hettinga is in de Nederlandstalige<br />
wereld allang geen onbekende meer. Hettinga is de dichter van de machtige, breed<br />
uitgesponnen epische verzen, die in wezen geïnspireerd zijn op romantische thema’s<br />
als verlangen, verlorenheid en liefde, maar waarin de beeldspraak zeer virtuoos<br />
en eigenzinnig naar voren treedt.<br />
Theun de Vries is de nestor van de Nederlandse literatuur.<br />
Hij geniet vooral bekendheid als auteur van grote Nederlandstalige historische romans<br />
als ‘Sla de wolven, herder’, ‘Stiefmoeder aarde’ en ‘Baron’. In 1963 ontving hij<br />
de P.C. Hooftprijs. Maar Theun de Vries schreef ook een klein, interessant oeuvre<br />
Friestalige poëzie bijeen. Daarvan vertaalde Jabik Veenbaas een selectie in <strong>het</strong> Nederlands,<br />
die in juni van dit jaar bij uitgeverij Querido verscheen. De Vries begon<br />
pas op latere leeftijd Friese poëzie te schrijven. De thematiek van zijn poëzie is dan<br />
ook die van de ouder wordende mens, die in sobere, indringende beelden gestalte<br />
krijgt.<br />
Jabik Veenbaas zal de dichters uitgebreid inleiden en vervolgens<br />
een kleine selectie uit hun werk met u lezen. Bovendien zal hij zaterdagavond<br />
vertalingen voordragen uit zijn eigen Friestalige gedichten en uit ‘Droom in blauwe<br />
regenjas’, een bundeling van werk van jonge Friese dichters die dit jaar verscheen bij<br />
Contact/Bornmeer.<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 160,-<br />
Jabik Veenbaas is dichter, vertaler en essayist. Hij publiceerde drie<br />
dichtbundels, twee verhalenbundels en een bundel essays. Verder<br />
vertaalde hij werk van veel Friese dichters naar <strong>het</strong> Nederlands, onder<br />
meer van D.A. Tamminga, Obe Postma, Theun de Vries en Albertina<br />
Soepboer. Momenteel werkt hij aan de Nederlandse vertaling van een<br />
selectie uit <strong>het</strong> werk van de Amerikaanse dichter Walt Whitman.<br />
K 0452<br />
11
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. zaterdag 27 november<br />
2 dagen<br />
De ontslapen Christus,<br />
detail van Michelangelo’s<br />
‘Pietà’ (1498-1499)<br />
12<br />
K 0453<br />
De renaissance in Italië<br />
o.l.v. Frederike Upmeijer<br />
De ontwikkelingen in de Italiaanse kunst van de 15e en 16e eeuw zijn<br />
van een zo grote verscheidenheid en hebben zoveel kunstenaars voortgebracht, dat<br />
de grote lijnen dit weekend worden uitgezet aan de hand van <strong>het</strong> leven en <strong>het</strong> werk<br />
van enkele grote meesters. Ieder onderdeel bevat een dialezing over de schilderkunst,<br />
de beeldhouwkunst of de architectuur van de hierna genoemde kunstenaars.<br />
Reeds in de 13e eeuw kwam de kunstenaar Giotto met vernieuwingen,<br />
vooral in de schilderkunst. Zijn frescocycli in Assisi en Padua zullen <strong>het</strong> onderwerp<br />
van de eerste sessie zijn.<br />
Rond 1400 wordt de draad opgepakt door<br />
kunstenaars als Donatello, Brunelleschi en Masaccio, die<br />
respectievelijk zorgen voor de wedergeboorte van de Klassieke<br />
Oudheid in de beeldhouwkunst, de architectuur en de<br />
schilderkunst. Natuurlijk komt per lezing de geschiedenis<br />
van de Italiaanse steden uitgebreid aan bod. Door de economische<br />
bloei en de vaak politieke onafhankelijkheid is er<br />
blijkbaar in de 15e eeuw een mogelijkheid voor <strong>het</strong> ontwikkelen<br />
van nieuwe kunsten geschapen, met als zwaartepunt<br />
de stadstaat Florence. De rijkdom van de stadstaat Florence<br />
met zijn machtige handelsgilden brengt een hausse aan opdrachten<br />
ter verfraaiing van de stad, zijn gebouwen en zijn<br />
inwoners teweeg. Ook kunstenaars uit andere steden komen aan bod, zoals Piero<br />
della Francesca en Mantegna.<br />
Botticelli is de schilder, die in de tweede helft van de 15e eeuw kon profiteren<br />
van de welstand van een stad als Florence. Maar hij werd ook in Rome aan<br />
<strong>het</strong> werk gezet. Rond 1500 komen de eerste grote genieën van de hoog-renaissance,<br />
Leonardo da Vinci, Rafael, Michelangelo en Titiaan aan bod. Daarmee wordt <strong>het</strong><br />
weekend afgesloten met een grote kunstenaar uit Venetië en kunnen we de Florentijnse<br />
en Venetiaanse school in de Italiaanse schilderkunst nog even vergelijken.<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Frederike Upmeijer is kunsthistorica en heeft zich ook reizend gespecialiseerd<br />
in de Italiaanse renaissance.
Erasmus<br />
o.l.v. Zweder von Martels<br />
In zijn ‘Lof der Zotheid’, maar ook in zijn vele andere felle geschriften<br />
vormen moralisme en een scherpe pen Erasmus’ belangrijkste handelswaar. Zijn<br />
moralisme, waarin verdraagzaamheid en redelijkheid opvallen, is pas werkelijk populair<br />
geworden in de tweede helft van de twintigste eeuw. Een bewijs hiervoor zijn<br />
de vele straten, pleinen, scholen, universiteiten, instituten en programma’s die naar de<br />
zestiende-eeuwse Rotterdamse humanist zijn vernoemd. Maar in hoeverre lezen wij<br />
niet vooral onze eigen ideeën en verlangens in <strong>het</strong> werk van Erasmus? Hijzelf baseerde<br />
zich vooral op de wijsheid van de bijbel en van de christelijke en heidense auteurs uit<br />
de Oudheid. De ongeveer vijf eeuwen die liggen tussen Erasmus en onze tijd hebben<br />
onmiskenbaar hun sporen nagelaten in de moderne interpretatie van zijn werk. Daarbij<br />
komt nog dat <strong>het</strong> lezen van zijn werk moeilijker is geworden naarmate zijn bronnen ons<br />
onbekender zijn. Tijdens <strong>het</strong> weekeinde zal aan de hand van teksten van Erasmus zelf,<br />
en van zijn mede- en tegenstanders zijn leven worden verteld. Daarnaast zullen zijn<br />
bedoelingen en strategie worden toegelicht en ter discussie gesteld.<br />
Faust<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting € 175,-<br />
Zweder von Martels is als neolatinist wetenschappelijk medewerker aan<br />
de RU te Groningen en is gespecialiseerd in de traditie van Nederlandse<br />
humanisten als Erasmus.<br />
o.l.v. Michiel Hagdorn<br />
Onbetwist hoogtepunt van de Duitse literatuur is de tragedie ‘Faust’ van<br />
Johann Wolfgang von Goethe. De geleerde Faust die een pact sluit met de duivel Mephistopheles<br />
spreekt nog altijd tot de verbeelding. En hoewel Faust een ‘klassiek dichtwerk’<br />
is van bijna 200 jaar oud, is Goethes taal zo verrassend en springlevend alsof <strong>het</strong><br />
werk pas gisteren werd geschreven.<br />
Dit geldt vooral voor <strong>het</strong> eerste deel van de tweedelige tragedie, Faust I,<br />
waarin Faust <strong>het</strong> duivelspact sluit. Centraal staan hierin Fausts wanhoop wegens de beperkingen<br />
van de mens en de verwachtingen die hij stelt in <strong>het</strong> pact met <strong>het</strong> kwaad. Dat<br />
wordt belichaamd door de duivel Mephistopheles, die Faust op de proef komt stellen<br />
zoals Satan <strong>het</strong> met Job deed in de bijbel. Maar Goethe is een schrijver van na de Europese<br />
Verlichting en hij geeft <strong>het</strong> duivelspact een heel andere lading dan de beproeving<br />
van Job.<br />
v.a. zaterdag 11 december<br />
2 dagen<br />
Erasmus<br />
K 0454<br />
v.a. zaterdag 18 december<br />
2 dagen<br />
lees verder op pagina 14<br />
13
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
14<br />
K 0455<br />
v.a. donderdag 23 december<br />
5 dagen<br />
K 0456<br />
Nadat Faust zich heeft verbonden aan Mephistopheles, laat hij zich<br />
verjongen en gaat de wereld in,- om meteen zijn eerste grote misstap te begaan: hij<br />
verleidt <strong>het</strong> eenvoudige burgermeisje Gretchen en laat haar vervolgens in de steek.<br />
De wanhopige Gretchen brengt haar kind om <strong>het</strong> leven en wordt daarvoor ter dood<br />
veroordeeld, terwijl Faust zich intussen op de Blocksberg amuseert met naakte<br />
jonge heksen. Tot inkeer komend wil hij Gretchen redden van <strong>het</strong> schavot, maar<br />
Gretchen kiest voor de dood om voor haar schuld te boeten. Faust daarentegen<br />
ontvlucht aan de hand van Mephistopheles zijn verantwoordelijkheid. Deze “Gretchentragödie”<br />
behoort tot <strong>het</strong> aangrijpendste dat Goethe heeft geschreven.<br />
Op <strong>het</strong> programma staan:<br />
@ Inleiding op Goethe als mens, kunstenaar en wetenschapper<br />
@ De Faust-stof, teruggaand tot de overgang middeleeuwen-moderne tijd<br />
@ Goethes kritiek op zijn eigen tijd (wetenschap, moraal en religie)<br />
@ Het lezen en toelichten van passages uit Faust I<br />
@ Fragmenten van vermaarde Faust I-uitvoeringen<br />
Kerst in de Karmel<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Michiel Hagdorn is docent Duitse literatuur, muziek en<br />
(cultuur)geschiedenis aan <strong>het</strong> Hoger Onderwijs voor Ouderen.<br />
Daarnaast geeft hij in heel Nederland lezingen en cursussen. Zijn<br />
specialismen zijn Johann Wolfgang von Goethe, Thomas Mann,<br />
Richard Wagner en Franz Kafka.<br />
o.l.v. Jan Hofstra en anderen<br />
Deze dagen zijn geruststellend verrassend. We laten u met rust én<br />
hebben allerlei actie voorbereid, die u wilt uitdagen. Er is een excursie via Oldeholtpade<br />
en Oldetrijne naar Blokzijl en Blankenham. Dan reizen we naar <strong>het</strong> Groningerland,<br />
Wittewierum en Doodstil. Blinde vlekken op de kaart, zacht ingekleurd. U<br />
kunt lezen en wandelen, hebt op 2e kerstdag om 11:00 uur een concert in de Karmel<br />
van <strong>het</strong> vermaarde koor ‘Provocale’. Ook andere mensen zult u ontmoeten. Niet alleen<br />
in de refter zal <strong>het</strong> goede der aarde tot u komen. Er is een lezing over Hildegard<br />
van Bingen en over Titus Brandsma. De definitieve invulling van <strong>het</strong> programma<br />
wordt besproken tijdens de kennismaking op 23 december.<br />
U wordt verwacht 23 december tegen 12:00 uur, <strong>het</strong> vertrek is op 27<br />
december rond 09:30 uur.<br />
Inclusief koffie/thee, kerstdiners en overige maaltijden, overnachtingen<br />
en excursies, exclusief entreegelden € 525,
Poëzie en muziek<br />
o.l.v. Anneke Reitsma en anderen<br />
Aan <strong>het</strong> eind van de 19e eeuw heeft Paul Verlaine enige verwarring<br />
gesticht met de beroemd geworden regel ‘De la musique avant toute chose’, die<br />
gemakshalve werd geïnterpreteerd als: ‘de muziek gaat boven alles’. Toch wilde Verlaine<br />
de dichtkunst absoluut niet ondergeschikt maken aan de muziek. Integendeel:<br />
hij hield een pleidooi voor de muziek in <strong>het</strong> vers, waarbij klank en ritme optimaal<br />
benut moesten worden. In ons taalgebied heeft iemand als Herman Gorter wel bewezen<br />
hoe vruchtbaar zo’n invalshoek is: Een nieuwe lente en een nieuw geluid:/Ik wil<br />
dat dit lied klinkt als <strong>het</strong> gefluit,/Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht/In een oud stadje,<br />
langs de watergracht.<br />
Poëzie en muziek: ze zijn -of ze dat nu leuk vinden of niet- familie van<br />
elkaar, met alle (soms gespannen) verhoudingen van dien. Momenteel zie je weer<br />
veel toenadering: Christina Branco ‘vertaalt’ Slauerhoff langs de weg van de fado,<br />
terwijl de poëzie van de als hermetisch te boek staande Kouwenaar prachtig op muziek<br />
is gezet door <strong>het</strong> duo muse conNAction. Maar er zijn voorbeelden te over.<br />
Tijdens deze midweek besteden we aandacht aan de wisselwerking<br />
tussen beide kunsten. Deelnemers worden van harte uitgenodigd hun favoriete<br />
materiaal -in de vorm van teksten of muziek- mee te nemen. Voor een syllabus<br />
wordt gezorgd. Is er een mooiere manier denkbaar om <strong>het</strong> oude jaar uit te luiden?<br />
Ida Gerhardt wíst <strong>het</strong> wel: O lieflijkheid - Muziek, muziek, muziek,/dit spelen om uw hoofd<br />
en witte wiek, dat gij gedoogt (...) - Kan zó de tijd bestaan?/Verwijl nog: laat uw vleugelen<br />
niet opengaan.<br />
Deze midweek begint dinsdagmorgen 11:00 uur tot en met<br />
donderdagmiddag 15:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en<br />
overnachtingen € 235,-<br />
v.a. dinsdag 28 december<br />
3 dagen<br />
Ida Gerhardt op<br />
40-jarige leeftijd<br />
K 0457<br />
15
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. donderdag 30 december<br />
4 dagen<br />
16<br />
K 0458<br />
Over de grens in de Karmel<br />
o.l.v. Jan Hofstra en anderen<br />
Oud en nieuw is een grensgeval met prachtige kansen. De oudejaarsavond<br />
wordt niet gespeeld. Misschien speelt iemand piano, lezen we een vers,<br />
wandelen we in de tuin, zwijgen, genieten, verdiept in boek of gesprek. Volgen we<br />
de traditie van de appelflappen of van de nieuwjaarsrolletjes? Wat is er trouwens<br />
op de tv? Vrijheid. Onze kok is dezelfde in <strong>het</strong> oude als in <strong>het</strong> nieuwe jaar. We<br />
maken excursies naar Ferwerd en Holwerd, zien over de dijk, bespieden de ganzen<br />
en doorkruisen op nieuwjaar bos en hei van Doldersum, Diever, Ruinen, oud<br />
cultuurgebied, vertrouwd verstild. Bezoeken <strong>het</strong> nieuwe museum ‘Belvédère’ van<br />
Thom Mercuur in Oranjewoud. In Katlijk luiden de klokken van St. Thomas. We<br />
blijven bij de tijd.<br />
U wordt verwacht op 30 december tegen 12:00 uur en u vertrekt op 2<br />
januari rond 11:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden, overnachtingen<br />
en excursies, exclusief entreegelden € 395,
Hoeden maken<br />
met Gon Hoogvliet<br />
o.l.v. Gon Hoogvliet<br />
In <strong>het</strong> <strong>Karmelklooster</strong> in <strong>Drachten</strong> hebben we al twee hoedententoonstellingen<br />
gehad. In 2000 ‘Hoed in beweging’ en in 2003 ‘Koninklijk, kerkelijk en<br />
koket’.<br />
woensdag<br />
Deze winter in samenwerking met de Friese ontwerpster Gon Hoogvliet<br />
een 3-daagse workshop: <strong>het</strong> maken van uw eigen hoed van vilt. U reist aan op de<br />
1e dag rond 11:00 uur, ontvangst met koffie. Na de lunch begint <strong>het</strong> werk. U maakt<br />
verschillende keuzes qua kleur, vorm, mal en trekt uw model, inspannend werk.<br />
donderdag<br />
Een droogdag voor uw hoed. U bent vrij om uw eigen programma te<br />
maken. U kunt in huis of bij huis in <strong>Drachten</strong> blijven of met de bus bijna voor de<br />
deur Leeuwarden of Groningen verkennen. ’s Avonds na <strong>het</strong> diner lezing van Gon<br />
over hoed en etiquette en bespreking van de afwerking van uw hoed.<br />
vrijdag<br />
Op de 3e dag maakt u uw hoed af en wordt er ’s ochtends en na de<br />
lunch tot ± 16:00 uur gewerk. U reist af met een mooie hoed.<br />
De cursus kost inclusief verblijf + maaltijden, koffie/thee, begeleiding<br />
en materiaal € 345,-<br />
Gon Hoogvliet kreeg les van Harry Scheltens en ontwerpt al haar<br />
hoeden op ambachtelijke wijze met de hand. Zij maakt gebruik van<br />
hoogwaardige materialen en haar ontwerpen zijn zowel strak en<br />
mathematisch, als fantasievol en romantisch. Nam deel aan diverse<br />
tentoonstellingen en heeft hoeden ontworpen voor Sheila de Vries,<br />
Mart Visser en Ronald Kolk.<br />
v.a. woensdag 12 januari<br />
3 dagen<br />
K 0510<br />
17
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. zaterdag 15 januari<br />
2 dagen<br />
18<br />
K 0511<br />
Religieuze kunst en de toeschouwer<br />
Devotie en manipulatie<br />
o.l.v. Drs. S.K. Goddijn<br />
Dat een kunstwerk <strong>het</strong> vermogen heeft de toeschouwer te ontroeren,<br />
te behagen en te onderrichten, is een klassiek principe dat bijvoorbeeld al door Aristoteles<br />
werd geformuleerd. Het onderrichten van gelovigen en <strong>het</strong> stimuleren van<br />
devotionele gevoelens wordt al eeuwenlang beschouwd als een van de belangrijkste<br />
taken van de geestelijkheid. Het is niet verwonderlijk dat de kunst daarbij al gauw<br />
als belangrijk hulpmiddel door de kerk werd ingezet. In deze cursus onderzoeken<br />
we de maatschappelijke context en de invloed van religieuze denkbeelden op kunstwerken<br />
van de 14e tot en met de 17e eeuw. Daarbij staat <strong>het</strong> vermeende effect van<br />
religieuze kunstwerken op de toeschouwer centraal.<br />
Deze cursus is opgezet vanuit de gedachte dat<br />
een veranderende beeldtaal van kunstwerken in <strong>het</strong> verleden<br />
niet alleen verklaard dient te worden als een formele<br />
ontwikkeling, maar ook als een maatschappelijke ontwikkeling.<br />
Religieuze kunstwerken hadden specifieke functies<br />
en die functies bepaalden voor een niet te verwaarlozen<br />
deel de vorm en taal van de voorstellingen. In de cursus<br />
onderzoeken we daarom zowel waarom bepaalde zaken in<br />
religieuze kunst uitgedragen werden, als de wijze waarop.<br />
Eerst zal aandacht besteed worden aan veranderende religieuze<br />
denkbeelden in de 14e eeuw en de kunst van de renaissance,<br />
om vervolgens te onderzoeken wat de gevolgen van<br />
de reformatie voor de kunst in de Nederlanden waren: meer<br />
dan alleen de beeldenstorm. Ten slotte bespreken we de katholieke hervormingen<br />
van de 16e eeuw en de gevolgen van de besluiten van <strong>het</strong> Concilie van Trente over<br />
religieuze kunst op de beeldtaal en boodschap van de religieuze kunst. Uiteindelijk<br />
zal men kunnen concluderen dat er steeds minder sprake was van rustig ‘toeschouwen’:<br />
de toeschouwer werd middels een nieuwe beeldtaal meer met de neus –en<br />
vooral de ziel– op de feiten gedrukt!<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Drs. S.K. Goddijn is kunsthistorica. Ze woonde enige tijd in Rome<br />
en specialiseerde zich in de relatie tussen religieuze denkbeelden<br />
en de kunst ten tijde van de Contrareformatie. Ze geeft cursussen<br />
kunstgeschiedenis bij diverse organisaties en is momenteel als docente
Mensen en verdriet<br />
o.l.v. Jan Hofstra<br />
Deze dagen zijn niet bedoeld als een lange therapeutische sessie. Wij<br />
bieden geen genezing aan. Toch kan <strong>het</strong> helend werken om met anderen, die je niet<br />
om de haverklap tegenkomt, <strong>het</strong> moeilijke uit je leven te delen. De grenzen bepaalt<br />
ieder zelf. Het referentiekader is de joods-christelijke, zo u wilt ook klassieke traditie,<br />
dit om teleurstelling te vermijden voor wie juist antwoorden zoekt in de esoterie.<br />
We beloven ook geen antwoorden, misschien komen we verder met <strong>het</strong> vinden van<br />
de goede vragen.<br />
We zijn in gesprek met elkaar, luisterend. Maar ook: luisterend in<br />
gesprek met bijvoorbeeld de psalmen, poëzie als van Gerhardt, Bloem, Vasalis.<br />
Aandachtig, vrolijk, misschien ontroerd. We luisteren naar muziek, zien een film,<br />
maken wandelingen zoals over <strong>het</strong> ‘poëziepad’ in <strong>het</strong> Wijnjeterper Schar. Er is ook<br />
ruimte voor ontspanning. Het zwembad is vlakbij.<br />
Dit idee speelt al veel langer door mijn hoofd. Ook bij onze gewone<br />
Karmelactiviteiten delen de mensen veel met elkaar. Juist <strong>het</strong> terloopse en <strong>het</strong> ontbreken<br />
van een therapeutische setting geeft kansen tot vertrouwelijkheid. Toch is<br />
<strong>het</strong> ook jammer, dat <strong>het</strong> gesprek –de studie wacht, of de excursie!– afgebroken wordt<br />
en je niet iets dieper kunt gaan. Deze ervaringen, die ik ook heb van de door mij<br />
geleide reizen, de kansen én de grenzen van de ontmoeting per ongeluk vormen de<br />
aanleiding tot dit plan. Ik denk niet aan bepaald verdriet, <strong>het</strong> kan gemis zijn door de<br />
dood, ooit onrechtvaardig behandeld zijn, eigen berouw, spijt… Er kan zoveel zijn,<br />
waar een mens (goeddeels) overheen is, maar wat toch bij je blijft en je soms bedrukt.<br />
Deze dingen delen is iets anders dan ze wegnemen. Delen kan <strong>het</strong> verdriet wel zachter<br />
maken en <strong>het</strong> meevoelen van de dichter uit de psalmen, maar zeker ook uit de<br />
‘profane’ poëzie kan er een glans aan verlenen. Een onbevangen ontmoeting heb ik<br />
op <strong>het</strong> oog. Na ontvangst van uw inschrijfformulier neem ik persoonlijk telefonisch<br />
contact met u op om de golflengte af te stemmen.<br />
Deze midweek begint dinsdagmorgen 11:00 uur tot en met<br />
donderdagmiddag 15:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en<br />
overnachtingen € 235,-<br />
v.a. dinsdag 25 januari<br />
3 dagen<br />
K 0512<br />
19
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. zaterdag 5 februari<br />
2 dagen<br />
20<br />
K 0513<br />
Qumran<br />
o.l.v. Florentino Garcia Martinez<br />
De in 1947 gevonden Dode Zeerollen zijn in de laatste tijd opnieuw<br />
voorwerp van geheimzinnigheid en speculaties. De wetenschappers, die de rollen<br />
bestudeerden, werden ervan beschuldigd –met name in de boeken ‘The Dead Sea<br />
scrolls deception’ en ‘The Dead Sea scrolls uncovered’– dat zij bewust <strong>het</strong> onderzoek<br />
tot een kleine kring wilden beperken, omdat de rollen belastende gegevens<br />
voor <strong>het</strong> gangbare beeld van de figuur van Jezus inhielden en in feite dynamiet<br />
waren onder de ontstaansgeschiedenis van <strong>het</strong> christendom.<br />
In dit weekend gaat <strong>het</strong> om een nuchtere en wetenschappelijk verantwoorde<br />
uitleg van de Dode Zee rollen en hun betekenis door een vooraanstaand<br />
deskundige, die zich al vele jaren met de interpretatie van de Dode Zeerollen bezighoudt.<br />
U kunt de volgende inleidingen verwachten:<br />
1. De Dode Zeerollen: ontdekking, publikatie, polemieken.<br />
2. De bibliotheek van een joodse groep. Inhoud van de Dode Zeerollen.<br />
3. De mensen achter de rollen: de gemeente van Qumran.<br />
4. De Dode Zeerollen en <strong>het</strong> Oude Testament.<br />
5. De Dode Zeerollen en <strong>het</strong> Nieuwe Testament.<br />
6. De Dode Zeerollen en <strong>het</strong> jodendom van de Tweede Tempel.<br />
Aanbevolen lectuur: Fragmenten uit de woestijn, onder redactie<br />
van F. Garcia Martinez en Eibert Tigchelaar, Uitgeverij Meinema,<br />
Zoetermeer 2003. ISBN 90 211 3947 2<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur, inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Dr. Florentino Garcia Martinez is in de Benelux de deskundige bij<br />
uitstek als <strong>het</strong> gaat om Qumran. Hij is hoogleraar in Leuven en Groningen<br />
en tevens jarenlang directeur van <strong>het</strong> Qumran Instituut.
Huis voor liturgie<br />
o.l.v. Sible de Blauw<br />
“Eerst maken wij onze gebouwen en vervolgens maken die gebouwen<br />
ons”, zei Winston Churchill over de Houses of Parliament in Londen. Deze uitspraak<br />
over de wisselwerking tussen de architectonische gestalte van een gebouw<br />
en de wijzen waarop <strong>het</strong> gebouw wordt gebruikt en beleefd, geldt in bijzondere<br />
mate voor <strong>het</strong> kerkgebouw. De eeuwen door hebben architecten, kunstenaars en<br />
opdrachtgevers de meest originele en schitterende oplossingen bedacht om <strong>het</strong><br />
gebouw dat bestemd is voor de viering van de christelijke eredienst vorm te geven.<br />
De verhouding tussen de gestalte van <strong>het</strong> kerkgebouw en de gewoonten, wensen<br />
en idealen van de gebruikers ligt echter geenszins vast. De ruimte moet voor de<br />
liturgie ‘gewonnen’ worden en ook steeds weer worden aangepast aan veranderende<br />
gebruikspatronen. Tegelijkertijd speelt de schoonheid van een gebouw dat per<br />
definitie ‘ongewoon’ wil zijn een eigen rol in de beleving van iedereen die een kerk<br />
betreedt en gebruikt.<br />
Op deze studiedag zal Prof. Dr. Sible de Blauw, hoogleraar vroegchristelijke<br />
Kunst en Architectuur aan de Radbout Universiteit Nijmegen en adviseur<br />
voor kerkinrichting van <strong>het</strong> Bisdom Groningen, twee inleidingen houden<br />
over dit thema.<br />
De St. Stefano<br />
Rotondo (5e eeuw),<br />
één van de oudste<br />
ronde kerken in Italië<br />
zaterdag 26 februari<br />
11:00 uur<br />
lees verder op pagina 22<br />
21
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
22<br />
K 0514<br />
Detail uit<br />
‘Dag des Oordeels’<br />
van Pietro Cavallini (1293)<br />
In de ochtend komt de stad Rome aan de orde. Het gaat dan om <strong>het</strong><br />
begin van de monumentale christelijke kerkbouw, de spanning tussen de architectonische<br />
tradities van <strong>het</strong> Romeinse keizerrijk en de bijzondere eisen die de<br />
christelijke liturgie stelde, de inrichting en decoratie van de vroegste basilieken ten<br />
behoeve van de liturgie, de veranderingen die de basilieken in de loop der eeuwen<br />
ondergingen om ze aan te passen aan nieuwe schoonheidsidealen en gebruikswensen.<br />
In de middag staat de actuele situatie in Nederland centraal. De Nederlandse<br />
kerkgebouwen zijn minder oud dan die in Rome, maar zijn uit dezelfde<br />
dynamiek tussen architectuur en liturgie ontstaan. In de huidige omstandigheden<br />
is de vraag urgent hoe dit monumentale erfgoed nog voor de oorspronkelijke<br />
functie gebruikt kan worden. De liturgievernieuwingen van de laatste decennia, de<br />
ontkerkelijking en <strong>het</strong> multifunctionele gebruik van de gebouwen hebben gevolgen<br />
voor de inrichting en aankleding van de ruimten, die hier aan de hand van een aantal<br />
voorbeelden uit Noord-Nederland getoond zullen worden<br />
Dit tweeluik over kerkbouw en liturgie zal uitvoerig worden geïllustreerd<br />
worden met beeldmateriaal. Uiteraard is er alle gelegenheid tot commentaar<br />
en discussie.<br />
Deze dag begint om 11:00 uur tot en met 16:00 uur. Inclusief koffie,<br />
thee, lunch en inleiding € 30,-
Hoefprent van de Pegasus:<br />
Ida Gerhardt en de klassieke oudheid<br />
o.l.v. Anneke Reitsma en Henk Schoonhoven<br />
Op 11 mei 2005 is <strong>het</strong> honderd jaar geleden dat Ida Gerhardt in <strong>het</strong><br />
Oerhollandse Gorcum geboren werd. Toch zou haar werk diepgaand beïnvloed<br />
worden door de wereld van de klassieken. In dit herdenkingsjaar gaan we -onder<br />
<strong>het</strong> motto Hoefprent van Pegasus- deze wisselwerking na. De classicus Henk<br />
Schoonhoven belicht de figuren van Lucretius, Sappho, Plato en Homerus, terwijl<br />
Anneke Reitsma de doorwerking hiervan laat zien in de poëzie van Ida Gerhardt. Zo<br />
komt Hellas wel heel dichtbij! *<br />
Even zal de Karmel lijken op de ‘Tuin van Epicurus’: Wij kozen soberheid<br />
tot bondgenoot./Wij arbeiden in zwijgen en geduld;/de dag is als een honingkorf gevuld/<br />
en vriendschap is in onze tuin genood.<br />
* Van 8 tot en met 15 mei verzorgen dezelfde docenten een -uiteraard<br />
facultatieve- excursie naar Athene en omgeving.<br />
Het programma begint op vrijdag om 11:00 uur tot en met maandag<br />
15:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden + overnachtingen € 395,-<br />
Henk Schoonhoven werkte jarenlang als classicus aan de RU te<br />
Groningen, heeft een vertaling van Vergilius op zijn naam staan en<br />
geeft vele cursussen aan seniorenacademies.<br />
v.a. vrijdag 25 februari<br />
4 dagen<br />
K 0515<br />
23
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. zaterdag 19 maart<br />
2 dagen<br />
24<br />
De 11e eeuw<br />
o.l.v. Johan Schenk<br />
De 11e eeuw geeft een toename van <strong>het</strong> aantal inwoners van Europa<br />
te zien: landbouwtechnieken worden verbeterd, de verwoestende rooftochten van<br />
Noormannen en Hongaren zijn tot staan gebracht, plaatselijke roofridders meer<br />
in <strong>het</strong> gareel gehouden en -volgens de kroniekschrijver Raoul Glaber- begint een<br />
wit kleed van kerken Europa te bedekken. Aan <strong>het</strong> eind van de eeuw vindt de eerste<br />
kruistocht plaats.<br />
Aan de hand van capita selecta uit deze periode krijgt u een inzicht<br />
in belangrijke ontwikkelingen uit deze eeuw. Soms gebeurt dat aan de hand<br />
van specifieke personen, zoals bisschop Bernward van Hildesheim, Willem de<br />
Veroveraar, paus Gregorius VII, markgravin Mathilde van Toscane en Godfried<br />
van Bouillon.<br />
Inleiding<br />
Het leenwezen, de agrarische samenleving en hernieuwde religiositeit.<br />
We bekijken de opkomende stadstaten aan de hand van Pisa.<br />
Duitsland<br />
Het machtigste land in Europa, <strong>het</strong> Duitse keizerrijk, met keizer<br />
Hendrik II als exemplarische figuur en de investituurstrijd (<strong>het</strong> recht bisschoppen<br />
te benoemen) tussen paus en keizer.<br />
Engeland<br />
Eduard de Belijder sterft en Willem de Bastaard, hertog van<br />
Normandië wordt zijn opvolger, indringend weergegeven op <strong>het</strong> tapijt van Bayeux,<br />
dat we uitvoerig doornemen. Het Domesday-book (1086) legt vele gegevens over<br />
land, landbezit, dorpen en shires in Engeland vast.<br />
Byzantium en de Orient<br />
Afbrokkeling van <strong>het</strong> Byzantijnse Rijk: pracht en praal, intriges onder<br />
elkaar afwisselende dynastieën. De Seldjoekse Turken dringen de Byzantijnen terug<br />
op een steeds kleiner wordend grondgebied. In Egypte komen de Fatimiden aan<br />
de macht.<br />
Het rijk van Kiev<br />
Na aanvankelijke dynastieke strubbelingen keert de rust weer in <strong>het</strong><br />
nog maar net christelijk geworden Rijk van de Kiever Rus. Begonnen wordt met de<br />
bouw van de Sint Sophiakerk aldaar.
De paus en de kerk<br />
De paus groeit in de 11e eeuw uit tot een steeds centralere figuur, ook<br />
bekleed met aardse macht. Het Grote Schisma tussen Constantinopel en Rome van<br />
1054, de gang naar Canossa van de Duitse keizer Hendrik IV en de eerste kruistocht<br />
in 1096 vormen gebeurtenissen die geheel Europa en <strong>het</strong> Nabije Oosten raken.<br />
Spanje<br />
De verovering van Toledo op de Islamitische heersers in 1085, is een<br />
belangrijk moment in de reconquista en een mijlpaal op weg naar de eenwording<br />
als christelijke natie.<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Johan Schenk is kunsthistoricus en zeer bereisd in Europa. Hij geeft<br />
lezingen door <strong>het</strong> hele land.<br />
Email: Abdis Mathilde<br />
en haar broer hertog<br />
Otto van Beieren<br />
K 0516<br />
25
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. zaterdag 9 april<br />
2 dagen<br />
26<br />
K 0517<br />
Lucebert en Gerrit Kouwenaar<br />
‘Niets rijmt op de dood’<br />
o.l.v. Anneke Reitsma<br />
“Jongens waren we – maar aardige jongens.” Zo luidt de beroemde<br />
aanhef van Nescio’s verhaal ‘Titaantjes’. Hij portretteerde hierin een stelletje vrienden,<br />
die aan <strong>het</strong> begin van de 20e eeuw alles wel heel anders zouden gaan doen. Iets<br />
soortgelijks gold voor <strong>het</strong> clubje bohémiens –bekend geworden als de Beweging van<br />
Vijftig– dat de ingedutte literaire wereld destijds toeschreeuwde: “Er is een lyriek<br />
die wij afschaffen!” Inmiddels is <strong>het</strong> experimentele geweld van toen volkomen geaccepteerd<br />
en alle Vijftigers zijn glorieus in de literaire canon opgenomen.<br />
De onbetwiste ‘keizer’ van de Vijftigers was Lucebert (1924-1994). Zijn<br />
bekendste dichtregel (in neonletters aangebracht boven een verzekeringskantoor in<br />
Rotterdam) is ongetwijfeld: Alles van waarde is weerloos. Dezelfde regel siert de rug<br />
van zijn vuistdikke ‘Verzamelde Gedichten’. Via regels als Schoonheid heeft haar gezicht<br />
verbrand gaf Lucebert aan dat de bedoelde revolutie ook een ethische dimensie<br />
had. Gaandeweg ontwikkelde hij zich steeds meer in een aards-mystieke richting:<br />
Dwars door mistroostige mist / blijft hij van herfst naar lente ons vervoeren / deze lachende<br />
alchemist / met zijn picturale partituren.<br />
Gerrit Kouwenaar (1923) heeft lang te boek gestaan als een<br />
hermetisch en ontoegankelijk dichter, al kon niemand om zijn vakmanschap<br />
heen. De laatste bundels echter lijkt Kouwenaar zich meer openheid<br />
te permitteren. Dit komt vooral tot uiting in de bundel ‘Totaal witte<br />
kamer’, die voor een groot deel is gewijd aan de dood van zijn vrouw.<br />
Juist dan is <strong>het</strong> navrant om te lezen: Niets rijmt op de dood.<br />
Nu zou ik Kouwenaar zelf niet zo gauw een muzikaal<br />
dichter genoemd hebben (iets wat ontegenzeggelijk geldt voor Lucebert).<br />
Maar sinds de prachtige cd ‘Voorgoed <strong>het</strong> ogenblik’ –een uitgave van muse<br />
conNaction– denk ik daar anders over. Via de muzikale vormgeving leer je de poëzie<br />
heel anders ‘proeven’. Dichters en muzikanten zijn immers van oudsher, aldus<br />
Kouwenaar, familie van elkaar: zij delen als eenmaal hun ogen hun oren hun kelen.<br />
Er is een tekstboekje beschikbaar. Speciaal voor ons komt muse con-<br />
NAction naar <strong>Drachten</strong> om hun schitterende muziek live tot klinken te brengen!<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 160,-
Sancta Susanna van Hindemith<br />
Opera Spanga<br />
Opera Spanga brengt een één uur durende opera (inclusief een korte<br />
pauze) waarin een intrigerend beeld van religie wordt gesc<strong>het</strong>st.<br />
Op een warme zomernacht, in de tuin van <strong>het</strong> klooster zijn de nonnen<br />
Susanna en Klementia stille getuigen van liefdesgefluister in de kloostertuin. De<br />
seksuele lading slaat op beide nonnen over. Klementia verhaalt over de geschiedenis<br />
van een non die naakt de kapel betrad en de liefde bedreef met de gekruisigde Jezus.<br />
In Susanna zijn inmiddels krachten ontwaakt die zij niet meer kan beteugelen. Ook<br />
zij begeeft zich naar <strong>het</strong> altaar, ook zij wenst zich te verenigen met Jezus. Opera<br />
Spanga belicht <strong>het</strong> verhaal vanuit twee perspectieven. Eén keer vanuit <strong>het</strong> vrouwelijke<br />
(de nonnen) en één keer vanuit <strong>het</strong> mannelijke (de monniken). De opera is in <strong>het</strong><br />
Duits. Regie Corina van Eijk en Margrith Vrenegoor. Muzikale leiding David Levi.<br />
Deze bijzondere productie op locatie in samenwerking met schouwburg<br />
De Lawei kunt u bijwonen met overnachting (logies/ontbijt) in<br />
<strong>het</strong> <strong>Karmelklooster</strong> € 55,- p.p.<br />
Elke dag 2 uitvoeringen: 20:30 uur en 22:00 uur<br />
donderdag 21 april,<br />
vrijdag 22 april en<br />
zaterdag 23 april<br />
20:30 uur en 22:00 uur<br />
K 0518<br />
27
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
v.a. zaterdag<br />
8 oktober 2005<br />
2 dagen<br />
28<br />
K 0528<br />
Wijsheid in kleur<br />
Ruud Bartlema<br />
Een cursus van twee dagen over mystieke betekenissen in de letters<br />
van <strong>het</strong> Hebreeuwse alfabet door Ruud Bartlema.<br />
Ruud Bartlema, beeldend kunstenaar en theoloog, schilderde in<br />
de vorm van een project een aantal mystieke aspecten van de 22 letters van <strong>het</strong><br />
Hebreeuwse alfabet. Deze letters die in de joodse traditie, Otiot -tekens- worden<br />
genoemd spelen in verschillende stromingen van de joodse mystiek, de rol van<br />
dragers van wijsheid en mystieke kennis. Zowel in de mystiek van de kabbala uit<br />
de vroege middeleeuwen, als ook in de 18e eeuwse Oosteuropese mystiek van <strong>het</strong><br />
chassidisme speelt <strong>het</strong> meditatief beschouwen van de letters een belangrijke rol.<br />
Men kijkt daarbij naar de vorm die elke letter heeft, de naam en de getalswaarde<br />
ervan. Drie aspecten dus, die elk weer onder verschillende noemers kunnen worden<br />
samen gebracht. Op die manier kan een letter een ‘kapstok’ vormen voor verschillende<br />
gedachten over <strong>het</strong> leven, de schepping en <strong>het</strong> godsbegrip. De stichter van <strong>het</strong><br />
chassidisme, rabbi Baal Sjem Tov, kende aan een letter al minstens negen verschillende<br />
betekenissen toe.<br />
Ruud Bartlema, die zich al vele jaren intensief<br />
bezig houdt met joodse mystiek, heeft van elke Hebreeuwse<br />
letter een schilderij gemaakt, waarin telkens een aantal betekenissen<br />
wordt uitgebeeld. Aan de hand van afbeeldingen op<br />
groot formaat van deze schilderijen gaat hij in op de mystieke<br />
betekenis achter de letters, worden teksten gelezen, wordt er<br />
naar muziek geluisterd en wordt er op nog andere wijzen met<br />
de letters gewerkt.<br />
Van de schilderijen zijn kunstkaarten gemaakt en<br />
deze zijn met een korte verklarende tekst op de achterzijde als setje in een cd-box<br />
verkrijgbaar. Zij gaan onderdeel vormen van een cursusboek over joodse mystiek<br />
dat in <strong>het</strong> voorjaar van 2005 zal verschijnen.<br />
Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />
16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />
€ 165,-<br />
Ruud Bartlema is theoloog en beeldend kunstenaar en gaf veel<br />
cursussen in de Karmel over joodse thema’s.
Bezichtigingen en rondleidingen<br />
U kunt met een groep van 10 of meer personen <strong>het</strong> complex van <strong>het</strong><br />
<strong>Karmelklooster</strong> bezichtigen, inclusief <strong>het</strong> museum over <strong>het</strong> vroegere leven hier van<br />
de zusters Karmelietessen en een bijbehorende diavoorstelling. Het gehele bezoek<br />
duurt twee uren. Een en ander is ook te combineren met een lunch of een verder<br />
door uzelf of door ons te maken programma.<br />
Iets te vieren<br />
Wanneer er iets te vieren valt, biedt de Karmel een prachtige ambiance,<br />
als u aan meer denkt dan feest. Een combinatie van vieren met een rondgang<br />
door <strong>het</strong> huis, een moment van verstilling of verdieping kan de herinnering bijzonder<br />
maken.<br />
Trouw en rouw<br />
De kapel van de Karmel biedt ook rust en intimiteit voor vieren en<br />
gedenken op uw eigen wijze. Het is goed mogelijk een huwelijk –zowel kerkelijk als<br />
burgerlijk– of een rouwplechtigheid te verbinden met een ontvangst. De kapel heeft<br />
maximaal 150 zitplaatsen.<br />
Logeren in de Karmel<br />
Groepen met een eigen studieus, recreatief, muzikaal of sportief programma<br />
kunnen ook in de Karmel logeren. De Karmel heeft 19 éénpersoons- en 7<br />
tweepersoonskamers, aangenaam ingericht met eenvoudige houten vloeren, prima<br />
bedden en warm en koud stromend water. Douchevoorzieningen en toiletten zijn<br />
niet in de kamer, maar wel ruim voorhanden. In overleg met onze beheerder kunt u<br />
ook individueel in de Karmel verblijven.<br />
Conferenties en kleine symposia, seminars<br />
De Karmel is een ideale plaats voor conferenties, vergaderingen en<br />
kleine symposia van een dag tot een week. Er zijn stijlvolle ruimten voor 150, 40,<br />
30, 25 en 4 tot 10 personen. U kunt zowel plenair als in groepen werken. Er is een<br />
stilteruimte en een rookcoupé. In de bibliotheken valt een verscheidenheid aan<br />
boeken te raadplegen. Hulpmiddelen als video, muziekinstallatie, diaprojector,<br />
overheadprojector, flipover en beamer zijn voorhanden. De ruimten in de Karmel<br />
zijn ook beschikbaar voor afzonderlijke vergaderingen, waarvoor u een aangename<br />
en verstilde omgeving zoekt. Met name de kruisgangen en de tuinen, die u omringen,<br />
geven aan uw verblijf een atmosfeer van rust. Onze kloosterkeuken kan naast de<br />
maaltijden ook een uitgebreide tea of een aangeklede borrel verzorgen.<br />
Kaarsenwinkel<br />
De voormalige sacristie van <strong>het</strong> klooster is een bescheiden kaarsenwinkel<br />
geworden waar kaarsen verkocht worden, gemaakt door de monniken van<br />
de benedictijner abdij uit Egmond. De winkel is in de winterperiode geopend. Op<br />
zaterdagmiddag van 15.00 uur tot 17.00 uur en op afspraak.<br />
De Karmel<br />
29
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
30<br />
Witte Kerk Hemrik<br />
Uithof van <strong>Karmelklooster</strong> <strong>Drachten</strong><br />
Meezingconcerten:<br />
oktober 2004 t.m. maart 2005<br />
elke 2 e zondag van de maand 15.00 uur<br />
entree € 7,50, kinderen € 2,50<br />
inclusief koffie/thee en tekstboekje bij de meezing-concerten.<br />
10 oktober Herfst-meezingconcert: ‘Zachtjes tikt de regen…’<br />
Het Nederlandse lied van 1970–2000.<br />
Van Rob de Nijs via Liesbeth List en Ramses Shaffy naar Bløf.<br />
m.m.v. The Band van Ronald v.d. Werf & Friends<br />
14 november Lievelingsgedichten, o.l.v. Jan Hofstra<br />
Thema: ‘Wie ben ik, als (n)iemand kijkt…’<br />
Breng ook uw eigen lievelingsgedicht in op deze middag<br />
12 december Kerst-meezingconcert: ‘Christmas carols’<br />
m.m.v. ‘Femmes Vocales’, o.l.v. Claartje van Dokkum
9 januari Nieuwjaars-meezingconcert 2005: ‘Wenen in Hemrik…’<br />
m.m.v. ‘Full color’, o.l.v. Meindert Bosklopper en<br />
<strong>het</strong> Saxofoonorkest, o.l.v. Karl Veen.<br />
13 februari Meezing-concert: ‘Kinderen een kwartje’<br />
Musical- en t.v. liedjes<br />
m.m.v. kinderkoor ‘Alles kids’. o.l.v. Meindert Bosklopper<br />
13 maart Paas-meezingconcert: Mattheüs-passion<br />
m.m.v. ‘Full color’, o.l.v. Meindert Bosklopper en<br />
Anne Bakker, uitleg over de Mattheüs-passion<br />
De meezingconcerten in de Witte Kerk van Hemrik worden georganiseerd door Meindert<br />
Bosklopper, Centrum voor de Kunsten A7 en Ietje Hofstra–de Jager, <strong>Karmelklooster</strong> <strong>Drachten</strong>.<br />
De Witte Kerk van Hemrik is te gebruiken voor diverse doeleinden:<br />
- kerkelijk huwelijk, rouwdiensten<br />
- studiedag voor koren, orkesten, brassbands<br />
- vrienden-, familiedag<br />
Dagverhuur is mogelijk op basis van zelfverzorging.<br />
Inlichtingen: mevr. P. Nolles-de Goede<br />
Tj. Harkeswei 47<br />
8409 CM Hemrik<br />
tel.: 0516 47 14 68<br />
fax: 0516 47 13 52<br />
e-mail: wittekerkhemrik@freeler.nl<br />
31
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
32<br />
Historische notarisboten<br />
‘Monnike Ee’ en ‘Us Antykje’<br />
De historische notarisboten ‘Monnike Ee’ en ‘Us Antykje’ kunt u<br />
huren voor een vaartocht vanuit <strong>Drachten</strong> door bijvoorbeeld <strong>het</strong> prachtige natuurgebied<br />
de Alde Feanen bij Earnewâld en/of naar Grou. Per boot maximaal 12 personen.<br />
Schippers zijn de heer Henk Kooistra en de heer Jaap Hamburg. Voor meer<br />
informatie kunt u bellen met Jaap Hamburg, tel: 06 55 10 13 68.<br />
Kleastermar<br />
Kleastermar is een fantastisch uitgangspunt voor vakantie, conferenties<br />
en vergaderingen en zeer geschikt als luxe kampeerboerderij. Kleastermar is een<br />
5-sterren ANWB lokatie.<br />
De nabije omgeving: dorp, natuur en landschap<br />
Kleastermar ligt in <strong>het</strong> hart van <strong>het</strong> aardige dorp Eastermar en ook pal<br />
aan de jachthaven. Bij de haven beginnen ook de zandpaden voor de wandelingen<br />
en fietstochten door <strong>het</strong> karakteristieke coulissenlandschap met z’n rietkragen en<br />
boomwallen. Eastermar ligt aan <strong>het</strong> riviertje de Lits, tussen <strong>het</strong> natuurgebied de<br />
Leyen en <strong>het</strong> Bergumermeer. Er is nog rust en stilte. De winkels voor de dagelijkse<br />
levensbehoeften vindt u allemaal in Eastermar, inclusief warme bakker.<br />
Kleastermar<br />
Snakkerbuorren 6<br />
9261 VM Eastermar<br />
tel.: (0512) 47 18 85
✃<br />
✃<br />
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
Karmel <strong>Drachten</strong><br />
Burg. Wuiteweg 162, 9203 KP <strong>Drachten</strong><br />
tel: (0512) 51 21 03<br />
fax: (0512) 54 91 58<br />
e-mail: info@karmelklooster.nl<br />
internet: www.karmelklooster.nl<br />
Aanmeldingsformulier<br />
1e deelnemer(ster) m/v*<br />
Naam (voluit):<br />
Adres:<br />
Postcode: Woonplaats:<br />
Geb. dat.: Tel.:<br />
2e deelnemer(ster) m/v*<br />
Naam (voluit):<br />
Adres:<br />
Postcode: Woonplaats:<br />
Geb. dat.: Tel.:<br />
Geeft (geven) zich op voor <strong>het</strong> programma:<br />
Aanvangsdatum:<br />
Kamerindeling:<br />
Eventuele tweede keuze:<br />
- Wenst wel/niet* de annuleringsverzekering à 5,35% van de arrangementsprijs,<br />
incl. assurantiebelasting, excl. poliskosten à 3,40.<br />
Handtekening(en) 1 2<br />
Opmerkingen:<br />
* doorhalen wat niet van toepassing is.<br />
33
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
34<br />
Vrienden van de Karmel<br />
Wie de Karmel wil ondersteunen kan zich aanmelden als Vriend van<br />
de Karmel. Vrienden van de Karmel hebben kosteloos toegang tot de tentoonstellingen.<br />
Met uw contributie bevordert u de voortgang van de Karmelactiviteiten. De<br />
contributie bedraagt 12,-<br />
Ondergetekende: m/v*<br />
Naam (voluit):<br />
Adres:<br />
Postcode: Woonplaats:<br />
Handtekening<br />
Geeft zich tot wederopzegging op als lid van de vereniging ‘Vrienden<br />
van de Karmel’ en wacht voor de overmaking van de contributie à 12,- nader bericht<br />
af.<br />
Zonder opzegging, telkens vóór 1 december, wordt <strong>het</strong> lidmaatschap<br />
automatisch gecontinueerd.<br />
Wij zijn u dankbaar voor adressen van andere geïnteresseerden in <strong>het</strong> Karmelacademie<br />
programma:<br />
Dhr./Mw.<br />
Adres:<br />
Postcode: Woonplaats:<br />
Dhr./Mw.<br />
Adres:<br />
Postcode: Woonplaats:<br />
✃<br />
Dhr./Mw.<br />
Adres:<br />
Postcode: Woonplaats: ✃
Kloosterzangen I<br />
Dit schijnt mij ‘t schoonste leven toe: om rust te vinden<br />
in ‘t oude landhuis, waar wij kinderen zijn geweest;<br />
<strong>het</strong> is zeer stil en witgekalkt. De zware linden<br />
verroeren ‘t loover nauw en fluisteren bedeesd.<br />
De lage muren blinken door de zon en in de<br />
dooschenen kamers werkt men zwijgende en leest.<br />
Daar trekt zich terug een uitverkoren schare vrinden,<br />
die vorschen na en zoeken: zwervers naar den geest.<br />
De zon zinkt lager. Glazen deuren draaien open;<br />
de gasten dwalen, groepen vormend, over ‘t gras,<br />
verscholen telkens achter ‘t zware struikgewas.<br />
Men ziet hen handgebarend door ‘t koren lopen.<br />
Dan, als in wijden kring men zit op <strong>het</strong> terras,<br />
blinkt langen tijd nog wijn in ‘t kristallijnen glas.<br />
N.E.M. Pareau<br />
(uit Sonnetten, Amsterdam 1965)<br />
U kunt ons bereiken op werkdagen<br />
van 09:00-12:00 uur en van 14:00-17:00 uur<br />
tel.: (0512) 51 21 03<br />
fax: (0512) 54 91 58<br />
e-mail: info@karmelklooster.nl<br />
internet: www.karmelklooster.nl<br />
35
K A R M E L<br />
D R A C H T E N<br />
36<br />
D R A C H T E N