04.09.2013 Views

Download het complete programmaboekje - Karmelklooster Drachten

Download het complete programmaboekje - Karmelklooster Drachten

Download het complete programmaboekje - Karmelklooster Drachten

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Karmelklooster</strong><br />

| programma 2004 - 2005 |


<strong>Karmelklooster</strong><br />

huis voor studie, bezinning en<br />

cultuurhistorische verkenningen<br />

in Friesland


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

4<br />

7<br />

8<br />

8<br />

9<br />

10<br />

12<br />

13<br />

13<br />

14<br />

15<br />

16<br />

17<br />

18<br />

19<br />

20<br />

21<br />

23<br />

Voorwoord Jan Hofstra<br />

november 2004<br />

Allerzielen<br />

december<br />

Poëzie van J.H. Leopold en Ida Gerhardt<br />

In gesprek met figuratieve schilders<br />

Parels van de Friese dichtkunst<br />

De renaissance in Italië<br />

Erasmus<br />

Faust<br />

Kerst in de Karmel<br />

Poëzie en muziek<br />

januari 2005<br />

februari<br />

Over de grens in de Karmel<br />

Hoeden maken<br />

Religieuze kunst en de toeschouwer<br />

Mensen en verdriet<br />

Qumran<br />

Huis voor liturgie<br />

Hoefprent van de Pegasus


maart<br />

april<br />

oktober<br />

De 11e eeuw<br />

Lucebert en Gerrit Kouwenaar<br />

Opera Spanga<br />

Wijsheid in kleur<br />

Over de Karmel<br />

Bezichtingen en rondleidingen<br />

Iets te vieren<br />

Trouw en Rouw<br />

Logeren in de Karmel<br />

Conferenties en kleine symposia, seminars<br />

Kaarsenwinkel<br />

Witte Kerk Hemrik<br />

Meezingconcerten van oktober t.m maart<br />

Historische notarisboten<br />

Kleastermar<br />

24<br />

26<br />

27<br />

28<br />

29<br />

30<br />

32<br />

32<br />

5


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

6<br />

Markant monument<br />

Bouwmeester Arjen Witteveen was een echte Fries. Zijn klooster<br />

ademt de sobere sfeer van dit land. De kruisgangen rondom de binnentuin tonen<br />

de gotiek naar menselijke maat. De gevoelig robuuste proporties zijn Fries, evenals<br />

de vogeltjeskamer met ontelbare Makummer tegels en <strong>het</strong> glas-in-loodraam, voorstellende<br />

Titus Brandsma in de gevangenis.<br />

Als de thematiek van dit programma u aanspreekt hoeft <strong>het</strong> bescheiden<br />

comfort van de Karmel u niet af te schrikken. Het gebouw heeft 19 eenpersoons<br />

en 7 tweepersoonskamers, aangenaam ingericht met eenvoudige houten vloeren en<br />

warm en koud stromend water. De douchevoorzieningen en de toiletten zijn niet<br />

in de kamer. De atmosfeer van <strong>het</strong> pand is vriendelijk en licht en niet zo streng als<br />

<strong>het</strong> woord klooster doet vermoeden. De Karmel is nu een rijksmonument uit <strong>het</strong><br />

tijdvak 1840-1940.<br />

Verzorging en omgeving<br />

Wij zorgen voor goede maaltijden. U wacht een gebouw, dat met<br />

liefde wordt beheerd, door verzorgde tuinen omringd, voorzien van kapel en boekenschatten,<br />

met refter en studiezaal, salon en muziekkamer. Bovendien valt er in<br />

de naaste omgeving goed te wandelen, te zwemmen en te fietsen. In een straal van<br />

500 meter vindt u sportvelden, squashcentrum, subtropisch zwembad, theater De<br />

Lawei, museum en de winkels van <strong>Drachten</strong>. Binnen een straal van 2 km zijn er de<br />

bossen van Beetsterzwaag en <strong>het</strong> water van de Smalle Ee.<br />

Vrienden van de Karmel<br />

Wie de Karmel wil ondersteunen kan zich aanmelden als Vriend van<br />

de Karmel. Vrienden van de Karmel hebben kosteloos toegang tot de tentoonstellingen.<br />

Met uw contributie bevordert u de voortgang van de Karmelactiviteiten<br />

De contributie bedraagt 12,-<br />

U kunt ons bereiken op werkdagen van 09:00-12:00 uur.<br />

tel.: (0512) 51 21 03<br />

fax: (0512) 54 91 58<br />

e-mail: info@karmelklooster.nl<br />

internet: www.karmelklooster.nl


Ontmoeting, vrolijkheid, diepgang<br />

De expositie ‘Liefde en Dood’, van november 2003 tot en met maart<br />

2004 over portretten, die noordelijke figuratieven maakten van hun dierbaren: opa,<br />

oma, vader, moeder vooral, in de gloria of ziek, zelfs dood, trok meer dan 7.000<br />

mensen uit <strong>het</strong> hele land naar de Karmel van <strong>Drachten</strong>.<br />

En daarna?<br />

Misschien dacht u wel: de Karmel zwijgt, zou er nog taal of teken<br />

komen? Zowaar allebei. Hier is <strong>het</strong> winterprogramma 2004-2005. Ontmoeting,<br />

vrolijkheid en diepgang binnen handbereik.<br />

In de Karmel zelf is niets veranderd. Of toch wel? Onze website is<br />

klaar: www.karmelklooster.nl. De bibliotheek is beter toegankelijk, de tuinen worden<br />

steeds mooier, de luxe eenvoud krachtiger, u zult zich er thuis voelen, de verzorging<br />

is prima en aandacht verzekerd. Ons winteraanbod is divers en kan stellig<br />

vertrouwde en nieuwe gezichten naar de Karmel brengen. Wees welkom!<br />

Jan Hofstra<br />

Jan Hofstra is theoloog en directeur van de Karmel in <strong>Drachten</strong>.<br />

7


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

zaterdag 6 november<br />

17:30 uur<br />

v.a. zaterdag 13 november<br />

2 dagen<br />

8<br />

Allerzielen<br />

Op 6 november 2004 om 17:30 uur is er een Heilige Mis in de kapel<br />

van de Karmel op initiatief van de Vereniging voor Latijnse Liturgie, gezongen door<br />

de Karmelschola, die elke zaterdag in de Karmel <strong>het</strong> gregoriaans levend houdt. Na<br />

de viering is er een plechtige processie door de kruisgangen naar de graven van de<br />

elf zusters, op <strong>het</strong> kerkhof.<br />

Poëzie van J.H. Leopold en Ida Gerhardt<br />

Adelaar tot de laatste strofe<br />

0.l.v. Anneke Reitsma<br />

Het wonderlijke toeval wil dat J.H. Leopold (1865-1925) en Ida Gerhardt<br />

(1905-1997) op precies dezelfde dag jarig waren (11 mei). Hun diepe verwantschap<br />

stond dus min of meer in de sterren geschreven: Om ‘s hemels cirkelenden loop<br />

te raden / keerde ons hoofdkompas naar alle graden; / ons lichaam is gebroken als een naald<br />

/ in <strong>het</strong> ontraaflen van dit streng van draden.<br />

Leopold was leraar klassieke talen op <strong>het</strong> Erasmusgymnasium te Rotterdam.<br />

Een van zijn leerlingen was Ida Gerhardt. Toen haar leerprestaties eens te<br />

wensen overlieten zei hij tegen vader Gerhardt: “Ja, Ida is hoogbegaafd; daar zal,<br />

vrees ik, weinig aan te doen zijn.” Deze en andere feiten geven Gerhardt later de<br />

regels in: Heel Rotterdam, zijn huizen en zijn kaden, / bestond voor mij bij Leopolds genade.<br />

/ Ik zag - een kind - hem in de avondstad / als Cheops door de sterrentuinen waden.<br />

We staan uitvoerig stil bij leven en werk van Leopold, wiens invloed<br />

tot op de dag van vandaag merkbaar is (bijvoorbeeld in de poëzie van Willem Jan<br />

Otten). Regels als: Om mijn oud woonhuis peppels staan of O, als ik dood zal, dood zal zijn<br />

/ kom dan en fluister, fluister iets liefs zijn terecht klassiek geworden.<br />

Gerhardt trof in Leopold iemand die haar diepste aanleg herkende en<br />

stimuleerde. Zo is bekend dat leraar en leerling lange wandelingen maakten rond<br />

de Kralingse plas, waarbij de schuwe Leopold tal van verzen reciteerde. Daardoor<br />

kregen deze wandelingen iets van een initiatieritueel. De waarde van dit contact is<br />

voor Gerhardt van onschatbare betekenis geweest, iets waarvan zij op vele plaatsen<br />

in haar werk getuigt: Adelaar was hij tot de laatste strofe, / toppen òverzwevende waar geen<br />

sterveling / ooit genaakt, of naar de verlaten horstplaats / statig weer dalend.


Beide dichters getuigen in hun werk van een wereldbeeld dat haaks<br />

staat op ons huidige, cynische postmoderne klimaat. Voor hen lagen ‘idee’ en ‘ideaal’<br />

nog heel dicht in elkaars buurt, met alle hoge standaarden van dien!<br />

Er is een tekstenboekje beschikbaar. Ook luisteren we naar de cd<br />

waarop Gerhardt ‘Dolen en dromen’ inleidt en voorleest.<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Drs. Anneke Reitsma is neerlandica, specialiseerde zich in de poëzie<br />

van Ida Gerhardt, geeft cursussen over moderne poëzie en publiceerde<br />

zelf verschillende dichtbundels.<br />

In gesprek met figuratieve schilders<br />

in Friesland en Groningen<br />

o.l.v. Jan Hofstra<br />

Een bijzondere vijfdaagse reis vanuit <strong>het</strong> <strong>Karmelklooster</strong> in <strong>Drachten</strong>,<br />

waarbij u zowel de kunstenaars als <strong>het</strong> landschap van de noordelijke provincies<br />

Friesland en Groningen kunt leren kennen.<br />

Aankomst in de Karmel rond 19:30 uur.<br />

Om 20:00 uur overleg over <strong>het</strong> programma.<br />

maandag<br />

dinsdag<br />

Vertrek via Allardsoog voor een bezoek aan <strong>het</strong> museum ‘De Buitenplaats’<br />

in Eelde. We lunchen aan <strong>het</strong> Paterswoldsemeer, wandelen door de Vosbergen<br />

en bezoeken <strong>het</strong> atelier van Jan van Loon in de Punt, waar de schilder zeer gevarieerd<br />

werk voor ons tevoorschijn tovert. Via Norg en Bakkeveen naar de Karmel.<br />

woensdag<br />

Naar Leeuwarden voor de kennismaking met Hendrik Elings, een<br />

schilder met onmiskenbare eigen stijl van portretten met onnavolgbare ogen. We<br />

verkennen de Oude Bildtdijk, wandelen over de Zeedijk, lunchen in Zwarte Haan<br />

en komen dan in Oosterbierum, waar Klaas Werumeus Buning de voormalige hervormde<br />

kerk als atelier heeft ingericht: architectuur en schilderkunst.<br />

K 0450<br />

v.a. maandag<br />

15 november<br />

5 dagen<br />

lees verder op pagina 10<br />

9


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

10<br />

K 0451<br />

Henk Helmantel<br />

in zijn atelier<br />

v.a. zaterdag 20 november<br />

2 dagen<br />

donderdag<br />

Een hele dag in <strong>het</strong> oude hart van Franeker. We bezoeken <strong>het</strong> atelier<br />

van Douwe Elias, de meester van <strong>het</strong> wazige portret, en zijn galerie ‘Kantoor der<br />

Franeker Courante Kunsten’. We lunchen in ‘de Bogt fen Guné’ naast <strong>het</strong> kaatsveld<br />

en ontmoeten dan Pieter Pander: paarden, koeien en mensenkoppen. Beide schilders<br />

hadden vorig jaar een duotentoonstelling in <strong>het</strong> Singermuseum in Laren. In<br />

galerie ‘De Roos van Tudor’ te Leeuwarden bewonderen we werk van Abe Gerlsma,<br />

de huidige nestor van de Franeker schilderkunst; fascinerende landschappen, ook<br />

in zeefdruk.<br />

vrijdag<br />

’s Morgens naar Rein Pol, (sur)realistisch schilder in Stedum. Dorpswandeling<br />

en bezoek aan de magistrale hervormde kerk. We zwerven uit over <strong>het</strong><br />

Hoge Land met z’n vele schilderlocaties van schilders uit de Groninger Ploeg en<br />

belanden bij Henk Helmantel met eigen expositieruimte in de ‘Weem van Westeremden’.<br />

Afscheid bij <strong>het</strong> Centraal Station te Groningen (om ca. 16:00 uur) of de<br />

Karmel voor de thuisreis per eigen vervoer.<br />

De prijs van deze reis bedraagt bij volpension, inclusief vervoer per<br />

touringcar ter plaatse, excursies zonder entreegelden € 585,-<br />

Parels van de Friese dichtkunst<br />

o.l.v. Jabik Veenbaas<br />

In dit weekeinde zal uitgebreid aandacht worden gegeven aan drie<br />

grote Friestalige dichters. De eerste is D.A. Tamminga. Tamminga (1909-2002) was<br />

de dichter van de liefde, de liefde voor vrouw en kind. Zo schreef hij in ‘It griene jier’<br />

(Het groene jaar), een vanuit <strong>het</strong> perspectief van de vrouw geschreven cyclus over<br />

de verwachting en geboorte van een kind. Maar de liefde zou in Tamminga’s leven


door grote tragiek worden overschaduwd. Enkele malen verloren de Tamminga’s<br />

een kind bij de geboorte. En in 1966 stierf hun enige zoon Anne, nog maar negentien<br />

jaar oud. Die tragiek is terug te vinden in de schitterende cyclus ‘In Memoriam’,<br />

<strong>het</strong> monument in woorden voor zijn overleden zoon, en in zijn meesterlijke gedicht<br />

‘De sitadel’ (De citadel), waarin de vergankelijkheid van <strong>het</strong> samenzijn van man en<br />

vrouw wordt verbeeld.<br />

v.l.n.r.: D.A. Tamminga,<br />

Tsjêbbe Hettinga en<br />

Theun de Vries<br />

Ook dichter Tsjêbbe Hettinga is in de Nederlandstalige<br />

wereld allang geen onbekende meer. Hettinga is de dichter van de machtige, breed<br />

uitgesponnen epische verzen, die in wezen geïnspireerd zijn op romantische thema’s<br />

als verlangen, verlorenheid en liefde, maar waarin de beeldspraak zeer virtuoos<br />

en eigenzinnig naar voren treedt.<br />

Theun de Vries is de nestor van de Nederlandse literatuur.<br />

Hij geniet vooral bekendheid als auteur van grote Nederlandstalige historische romans<br />

als ‘Sla de wolven, herder’, ‘Stiefmoeder aarde’ en ‘Baron’. In 1963 ontving hij<br />

de P.C. Hooftprijs. Maar Theun de Vries schreef ook een klein, interessant oeuvre<br />

Friestalige poëzie bijeen. Daarvan vertaalde Jabik Veenbaas een selectie in <strong>het</strong> Nederlands,<br />

die in juni van dit jaar bij uitgeverij Querido verscheen. De Vries begon<br />

pas op latere leeftijd Friese poëzie te schrijven. De thematiek van zijn poëzie is dan<br />

ook die van de ouder wordende mens, die in sobere, indringende beelden gestalte<br />

krijgt.<br />

Jabik Veenbaas zal de dichters uitgebreid inleiden en vervolgens<br />

een kleine selectie uit hun werk met u lezen. Bovendien zal hij zaterdagavond<br />

vertalingen voordragen uit zijn eigen Friestalige gedichten en uit ‘Droom in blauwe<br />

regenjas’, een bundeling van werk van jonge Friese dichters die dit jaar verscheen bij<br />

Contact/Bornmeer.<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 160,-<br />

Jabik Veenbaas is dichter, vertaler en essayist. Hij publiceerde drie<br />

dichtbundels, twee verhalenbundels en een bundel essays. Verder<br />

vertaalde hij werk van veel Friese dichters naar <strong>het</strong> Nederlands, onder<br />

meer van D.A. Tamminga, Obe Postma, Theun de Vries en Albertina<br />

Soepboer. Momenteel werkt hij aan de Nederlandse vertaling van een<br />

selectie uit <strong>het</strong> werk van de Amerikaanse dichter Walt Whitman.<br />

K 0452<br />

11


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. zaterdag 27 november<br />

2 dagen<br />

De ontslapen Christus,<br />

detail van Michelangelo’s<br />

‘Pietà’ (1498-1499)<br />

12<br />

K 0453<br />

De renaissance in Italië<br />

o.l.v. Frederike Upmeijer<br />

De ontwikkelingen in de Italiaanse kunst van de 15e en 16e eeuw zijn<br />

van een zo grote verscheidenheid en hebben zoveel kunstenaars voortgebracht, dat<br />

de grote lijnen dit weekend worden uitgezet aan de hand van <strong>het</strong> leven en <strong>het</strong> werk<br />

van enkele grote meesters. Ieder onderdeel bevat een dialezing over de schilderkunst,<br />

de beeldhouwkunst of de architectuur van de hierna genoemde kunstenaars.<br />

Reeds in de 13e eeuw kwam de kunstenaar Giotto met vernieuwingen,<br />

vooral in de schilderkunst. Zijn frescocycli in Assisi en Padua zullen <strong>het</strong> onderwerp<br />

van de eerste sessie zijn.<br />

Rond 1400 wordt de draad opgepakt door<br />

kunstenaars als Donatello, Brunelleschi en Masaccio, die<br />

respectievelijk zorgen voor de wedergeboorte van de Klassieke<br />

Oudheid in de beeldhouwkunst, de architectuur en de<br />

schilderkunst. Natuurlijk komt per lezing de geschiedenis<br />

van de Italiaanse steden uitgebreid aan bod. Door de economische<br />

bloei en de vaak politieke onafhankelijkheid is er<br />

blijkbaar in de 15e eeuw een mogelijkheid voor <strong>het</strong> ontwikkelen<br />

van nieuwe kunsten geschapen, met als zwaartepunt<br />

de stadstaat Florence. De rijkdom van de stadstaat Florence<br />

met zijn machtige handelsgilden brengt een hausse aan opdrachten<br />

ter verfraaiing van de stad, zijn gebouwen en zijn<br />

inwoners teweeg. Ook kunstenaars uit andere steden komen aan bod, zoals Piero<br />

della Francesca en Mantegna.<br />

Botticelli is de schilder, die in de tweede helft van de 15e eeuw kon profiteren<br />

van de welstand van een stad als Florence. Maar hij werd ook in Rome aan<br />

<strong>het</strong> werk gezet. Rond 1500 komen de eerste grote genieën van de hoog-renaissance,<br />

Leonardo da Vinci, Rafael, Michelangelo en Titiaan aan bod. Daarmee wordt <strong>het</strong><br />

weekend afgesloten met een grote kunstenaar uit Venetië en kunnen we de Florentijnse<br />

en Venetiaanse school in de Italiaanse schilderkunst nog even vergelijken.<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Frederike Upmeijer is kunsthistorica en heeft zich ook reizend gespecialiseerd<br />

in de Italiaanse renaissance.


Erasmus<br />

o.l.v. Zweder von Martels<br />

In zijn ‘Lof der Zotheid’, maar ook in zijn vele andere felle geschriften<br />

vormen moralisme en een scherpe pen Erasmus’ belangrijkste handelswaar. Zijn<br />

moralisme, waarin verdraagzaamheid en redelijkheid opvallen, is pas werkelijk populair<br />

geworden in de tweede helft van de twintigste eeuw. Een bewijs hiervoor zijn<br />

de vele straten, pleinen, scholen, universiteiten, instituten en programma’s die naar de<br />

zestiende-eeuwse Rotterdamse humanist zijn vernoemd. Maar in hoeverre lezen wij<br />

niet vooral onze eigen ideeën en verlangens in <strong>het</strong> werk van Erasmus? Hijzelf baseerde<br />

zich vooral op de wijsheid van de bijbel en van de christelijke en heidense auteurs uit<br />

de Oudheid. De ongeveer vijf eeuwen die liggen tussen Erasmus en onze tijd hebben<br />

onmiskenbaar hun sporen nagelaten in de moderne interpretatie van zijn werk. Daarbij<br />

komt nog dat <strong>het</strong> lezen van zijn werk moeilijker is geworden naarmate zijn bronnen ons<br />

onbekender zijn. Tijdens <strong>het</strong> weekeinde zal aan de hand van teksten van Erasmus zelf,<br />

en van zijn mede- en tegenstanders zijn leven worden verteld. Daarnaast zullen zijn<br />

bedoelingen en strategie worden toegelicht en ter discussie gesteld.<br />

Faust<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting € 175,-<br />

Zweder von Martels is als neolatinist wetenschappelijk medewerker aan<br />

de RU te Groningen en is gespecialiseerd in de traditie van Nederlandse<br />

humanisten als Erasmus.<br />

o.l.v. Michiel Hagdorn<br />

Onbetwist hoogtepunt van de Duitse literatuur is de tragedie ‘Faust’ van<br />

Johann Wolfgang von Goethe. De geleerde Faust die een pact sluit met de duivel Mephistopheles<br />

spreekt nog altijd tot de verbeelding. En hoewel Faust een ‘klassiek dichtwerk’<br />

is van bijna 200 jaar oud, is Goethes taal zo verrassend en springlevend alsof <strong>het</strong><br />

werk pas gisteren werd geschreven.<br />

Dit geldt vooral voor <strong>het</strong> eerste deel van de tweedelige tragedie, Faust I,<br />

waarin Faust <strong>het</strong> duivelspact sluit. Centraal staan hierin Fausts wanhoop wegens de beperkingen<br />

van de mens en de verwachtingen die hij stelt in <strong>het</strong> pact met <strong>het</strong> kwaad. Dat<br />

wordt belichaamd door de duivel Mephistopheles, die Faust op de proef komt stellen<br />

zoals Satan <strong>het</strong> met Job deed in de bijbel. Maar Goethe is een schrijver van na de Europese<br />

Verlichting en hij geeft <strong>het</strong> duivelspact een heel andere lading dan de beproeving<br />

van Job.<br />

v.a. zaterdag 11 december<br />

2 dagen<br />

Erasmus<br />

K 0454<br />

v.a. zaterdag 18 december<br />

2 dagen<br />

lees verder op pagina 14<br />

13


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

14<br />

K 0455<br />

v.a. donderdag 23 december<br />

5 dagen<br />

K 0456<br />

Nadat Faust zich heeft verbonden aan Mephistopheles, laat hij zich<br />

verjongen en gaat de wereld in,- om meteen zijn eerste grote misstap te begaan: hij<br />

verleidt <strong>het</strong> eenvoudige burgermeisje Gretchen en laat haar vervolgens in de steek.<br />

De wanhopige Gretchen brengt haar kind om <strong>het</strong> leven en wordt daarvoor ter dood<br />

veroordeeld, terwijl Faust zich intussen op de Blocksberg amuseert met naakte<br />

jonge heksen. Tot inkeer komend wil hij Gretchen redden van <strong>het</strong> schavot, maar<br />

Gretchen kiest voor de dood om voor haar schuld te boeten. Faust daarentegen<br />

ontvlucht aan de hand van Mephistopheles zijn verantwoordelijkheid. Deze “Gretchentragödie”<br />

behoort tot <strong>het</strong> aangrijpendste dat Goethe heeft geschreven.<br />

Op <strong>het</strong> programma staan:<br />

@ Inleiding op Goethe als mens, kunstenaar en wetenschapper<br />

@ De Faust-stof, teruggaand tot de overgang middeleeuwen-moderne tijd<br />

@ Goethes kritiek op zijn eigen tijd (wetenschap, moraal en religie)<br />

@ Het lezen en toelichten van passages uit Faust I<br />

@ Fragmenten van vermaarde Faust I-uitvoeringen<br />

Kerst in de Karmel<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Michiel Hagdorn is docent Duitse literatuur, muziek en<br />

(cultuur)geschiedenis aan <strong>het</strong> Hoger Onderwijs voor Ouderen.<br />

Daarnaast geeft hij in heel Nederland lezingen en cursussen. Zijn<br />

specialismen zijn Johann Wolfgang von Goethe, Thomas Mann,<br />

Richard Wagner en Franz Kafka.<br />

o.l.v. Jan Hofstra en anderen<br />

Deze dagen zijn geruststellend verrassend. We laten u met rust én<br />

hebben allerlei actie voorbereid, die u wilt uitdagen. Er is een excursie via Oldeholtpade<br />

en Oldetrijne naar Blokzijl en Blankenham. Dan reizen we naar <strong>het</strong> Groningerland,<br />

Wittewierum en Doodstil. Blinde vlekken op de kaart, zacht ingekleurd. U<br />

kunt lezen en wandelen, hebt op 2e kerstdag om 11:00 uur een concert in de Karmel<br />

van <strong>het</strong> vermaarde koor ‘Provocale’. Ook andere mensen zult u ontmoeten. Niet alleen<br />

in de refter zal <strong>het</strong> goede der aarde tot u komen. Er is een lezing over Hildegard<br />

van Bingen en over Titus Brandsma. De definitieve invulling van <strong>het</strong> programma<br />

wordt besproken tijdens de kennismaking op 23 december.<br />

U wordt verwacht 23 december tegen 12:00 uur, <strong>het</strong> vertrek is op 27<br />

december rond 09:30 uur.<br />

Inclusief koffie/thee, kerstdiners en overige maaltijden, overnachtingen<br />

en excursies, exclusief entreegelden € 525,


Poëzie en muziek<br />

o.l.v. Anneke Reitsma en anderen<br />

Aan <strong>het</strong> eind van de 19e eeuw heeft Paul Verlaine enige verwarring<br />

gesticht met de beroemd geworden regel ‘De la musique avant toute chose’, die<br />

gemakshalve werd geïnterpreteerd als: ‘de muziek gaat boven alles’. Toch wilde Verlaine<br />

de dichtkunst absoluut niet ondergeschikt maken aan de muziek. Integendeel:<br />

hij hield een pleidooi voor de muziek in <strong>het</strong> vers, waarbij klank en ritme optimaal<br />

benut moesten worden. In ons taalgebied heeft iemand als Herman Gorter wel bewezen<br />

hoe vruchtbaar zo’n invalshoek is: Een nieuwe lente en een nieuw geluid:/Ik wil<br />

dat dit lied klinkt als <strong>het</strong> gefluit,/Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht/In een oud stadje,<br />

langs de watergracht.<br />

Poëzie en muziek: ze zijn -of ze dat nu leuk vinden of niet- familie van<br />

elkaar, met alle (soms gespannen) verhoudingen van dien. Momenteel zie je weer<br />

veel toenadering: Christina Branco ‘vertaalt’ Slauerhoff langs de weg van de fado,<br />

terwijl de poëzie van de als hermetisch te boek staande Kouwenaar prachtig op muziek<br />

is gezet door <strong>het</strong> duo muse conNAction. Maar er zijn voorbeelden te over.<br />

Tijdens deze midweek besteden we aandacht aan de wisselwerking<br />

tussen beide kunsten. Deelnemers worden van harte uitgenodigd hun favoriete<br />

materiaal -in de vorm van teksten of muziek- mee te nemen. Voor een syllabus<br />

wordt gezorgd. Is er een mooiere manier denkbaar om <strong>het</strong> oude jaar uit te luiden?<br />

Ida Gerhardt wíst <strong>het</strong> wel: O lieflijkheid - Muziek, muziek, muziek,/dit spelen om uw hoofd<br />

en witte wiek, dat gij gedoogt (...) - Kan zó de tijd bestaan?/Verwijl nog: laat uw vleugelen<br />

niet opengaan.<br />

Deze midweek begint dinsdagmorgen 11:00 uur tot en met<br />

donderdagmiddag 15:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en<br />

overnachtingen € 235,-<br />

v.a. dinsdag 28 december<br />

3 dagen<br />

Ida Gerhardt op<br />

40-jarige leeftijd<br />

K 0457<br />

15


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. donderdag 30 december<br />

4 dagen<br />

16<br />

K 0458<br />

Over de grens in de Karmel<br />

o.l.v. Jan Hofstra en anderen<br />

Oud en nieuw is een grensgeval met prachtige kansen. De oudejaarsavond<br />

wordt niet gespeeld. Misschien speelt iemand piano, lezen we een vers,<br />

wandelen we in de tuin, zwijgen, genieten, verdiept in boek of gesprek. Volgen we<br />

de traditie van de appelflappen of van de nieuwjaarsrolletjes? Wat is er trouwens<br />

op de tv? Vrijheid. Onze kok is dezelfde in <strong>het</strong> oude als in <strong>het</strong> nieuwe jaar. We<br />

maken excursies naar Ferwerd en Holwerd, zien over de dijk, bespieden de ganzen<br />

en doorkruisen op nieuwjaar bos en hei van Doldersum, Diever, Ruinen, oud<br />

cultuurgebied, vertrouwd verstild. Bezoeken <strong>het</strong> nieuwe museum ‘Belvédère’ van<br />

Thom Mercuur in Oranjewoud. In Katlijk luiden de klokken van St. Thomas. We<br />

blijven bij de tijd.<br />

U wordt verwacht op 30 december tegen 12:00 uur en u vertrekt op 2<br />

januari rond 11:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden, overnachtingen<br />

en excursies, exclusief entreegelden € 395,


Hoeden maken<br />

met Gon Hoogvliet<br />

o.l.v. Gon Hoogvliet<br />

In <strong>het</strong> <strong>Karmelklooster</strong> in <strong>Drachten</strong> hebben we al twee hoedententoonstellingen<br />

gehad. In 2000 ‘Hoed in beweging’ en in 2003 ‘Koninklijk, kerkelijk en<br />

koket’.<br />

woensdag<br />

Deze winter in samenwerking met de Friese ontwerpster Gon Hoogvliet<br />

een 3-daagse workshop: <strong>het</strong> maken van uw eigen hoed van vilt. U reist aan op de<br />

1e dag rond 11:00 uur, ontvangst met koffie. Na de lunch begint <strong>het</strong> werk. U maakt<br />

verschillende keuzes qua kleur, vorm, mal en trekt uw model, inspannend werk.<br />

donderdag<br />

Een droogdag voor uw hoed. U bent vrij om uw eigen programma te<br />

maken. U kunt in huis of bij huis in <strong>Drachten</strong> blijven of met de bus bijna voor de<br />

deur Leeuwarden of Groningen verkennen. ’s Avonds na <strong>het</strong> diner lezing van Gon<br />

over hoed en etiquette en bespreking van de afwerking van uw hoed.<br />

vrijdag<br />

Op de 3e dag maakt u uw hoed af en wordt er ’s ochtends en na de<br />

lunch tot ± 16:00 uur gewerk. U reist af met een mooie hoed.<br />

De cursus kost inclusief verblijf + maaltijden, koffie/thee, begeleiding<br />

en materiaal € 345,-<br />

Gon Hoogvliet kreeg les van Harry Scheltens en ontwerpt al haar<br />

hoeden op ambachtelijke wijze met de hand. Zij maakt gebruik van<br />

hoogwaardige materialen en haar ontwerpen zijn zowel strak en<br />

mathematisch, als fantasievol en romantisch. Nam deel aan diverse<br />

tentoonstellingen en heeft hoeden ontworpen voor Sheila de Vries,<br />

Mart Visser en Ronald Kolk.<br />

v.a. woensdag 12 januari<br />

3 dagen<br />

K 0510<br />

17


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. zaterdag 15 januari<br />

2 dagen<br />

18<br />

K 0511<br />

Religieuze kunst en de toeschouwer<br />

Devotie en manipulatie<br />

o.l.v. Drs. S.K. Goddijn<br />

Dat een kunstwerk <strong>het</strong> vermogen heeft de toeschouwer te ontroeren,<br />

te behagen en te onderrichten, is een klassiek principe dat bijvoorbeeld al door Aristoteles<br />

werd geformuleerd. Het onderrichten van gelovigen en <strong>het</strong> stimuleren van<br />

devotionele gevoelens wordt al eeuwenlang beschouwd als een van de belangrijkste<br />

taken van de geestelijkheid. Het is niet verwonderlijk dat de kunst daarbij al gauw<br />

als belangrijk hulpmiddel door de kerk werd ingezet. In deze cursus onderzoeken<br />

we de maatschappelijke context en de invloed van religieuze denkbeelden op kunstwerken<br />

van de 14e tot en met de 17e eeuw. Daarbij staat <strong>het</strong> vermeende effect van<br />

religieuze kunstwerken op de toeschouwer centraal.<br />

Deze cursus is opgezet vanuit de gedachte dat<br />

een veranderende beeldtaal van kunstwerken in <strong>het</strong> verleden<br />

niet alleen verklaard dient te worden als een formele<br />

ontwikkeling, maar ook als een maatschappelijke ontwikkeling.<br />

Religieuze kunstwerken hadden specifieke functies<br />

en die functies bepaalden voor een niet te verwaarlozen<br />

deel de vorm en taal van de voorstellingen. In de cursus<br />

onderzoeken we daarom zowel waarom bepaalde zaken in<br />

religieuze kunst uitgedragen werden, als de wijze waarop.<br />

Eerst zal aandacht besteed worden aan veranderende religieuze<br />

denkbeelden in de 14e eeuw en de kunst van de renaissance,<br />

om vervolgens te onderzoeken wat de gevolgen van<br />

de reformatie voor de kunst in de Nederlanden waren: meer<br />

dan alleen de beeldenstorm. Ten slotte bespreken we de katholieke hervormingen<br />

van de 16e eeuw en de gevolgen van de besluiten van <strong>het</strong> Concilie van Trente over<br />

religieuze kunst op de beeldtaal en boodschap van de religieuze kunst. Uiteindelijk<br />

zal men kunnen concluderen dat er steeds minder sprake was van rustig ‘toeschouwen’:<br />

de toeschouwer werd middels een nieuwe beeldtaal meer met de neus –en<br />

vooral de ziel– op de feiten gedrukt!<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Drs. S.K. Goddijn is kunsthistorica. Ze woonde enige tijd in Rome<br />

en specialiseerde zich in de relatie tussen religieuze denkbeelden<br />

en de kunst ten tijde van de Contrareformatie. Ze geeft cursussen<br />

kunstgeschiedenis bij diverse organisaties en is momenteel als docente


Mensen en verdriet<br />

o.l.v. Jan Hofstra<br />

Deze dagen zijn niet bedoeld als een lange therapeutische sessie. Wij<br />

bieden geen genezing aan. Toch kan <strong>het</strong> helend werken om met anderen, die je niet<br />

om de haverklap tegenkomt, <strong>het</strong> moeilijke uit je leven te delen. De grenzen bepaalt<br />

ieder zelf. Het referentiekader is de joods-christelijke, zo u wilt ook klassieke traditie,<br />

dit om teleurstelling te vermijden voor wie juist antwoorden zoekt in de esoterie.<br />

We beloven ook geen antwoorden, misschien komen we verder met <strong>het</strong> vinden van<br />

de goede vragen.<br />

We zijn in gesprek met elkaar, luisterend. Maar ook: luisterend in<br />

gesprek met bijvoorbeeld de psalmen, poëzie als van Gerhardt, Bloem, Vasalis.<br />

Aandachtig, vrolijk, misschien ontroerd. We luisteren naar muziek, zien een film,<br />

maken wandelingen zoals over <strong>het</strong> ‘poëziepad’ in <strong>het</strong> Wijnjeterper Schar. Er is ook<br />

ruimte voor ontspanning. Het zwembad is vlakbij.<br />

Dit idee speelt al veel langer door mijn hoofd. Ook bij onze gewone<br />

Karmelactiviteiten delen de mensen veel met elkaar. Juist <strong>het</strong> terloopse en <strong>het</strong> ontbreken<br />

van een therapeutische setting geeft kansen tot vertrouwelijkheid. Toch is<br />

<strong>het</strong> ook jammer, dat <strong>het</strong> gesprek –de studie wacht, of de excursie!– afgebroken wordt<br />

en je niet iets dieper kunt gaan. Deze ervaringen, die ik ook heb van de door mij<br />

geleide reizen, de kansen én de grenzen van de ontmoeting per ongeluk vormen de<br />

aanleiding tot dit plan. Ik denk niet aan bepaald verdriet, <strong>het</strong> kan gemis zijn door de<br />

dood, ooit onrechtvaardig behandeld zijn, eigen berouw, spijt… Er kan zoveel zijn,<br />

waar een mens (goeddeels) overheen is, maar wat toch bij je blijft en je soms bedrukt.<br />

Deze dingen delen is iets anders dan ze wegnemen. Delen kan <strong>het</strong> verdriet wel zachter<br />

maken en <strong>het</strong> meevoelen van de dichter uit de psalmen, maar zeker ook uit de<br />

‘profane’ poëzie kan er een glans aan verlenen. Een onbevangen ontmoeting heb ik<br />

op <strong>het</strong> oog. Na ontvangst van uw inschrijfformulier neem ik persoonlijk telefonisch<br />

contact met u op om de golflengte af te stemmen.<br />

Deze midweek begint dinsdagmorgen 11:00 uur tot en met<br />

donderdagmiddag 15:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en<br />

overnachtingen € 235,-<br />

v.a. dinsdag 25 januari<br />

3 dagen<br />

K 0512<br />

19


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. zaterdag 5 februari<br />

2 dagen<br />

20<br />

K 0513<br />

Qumran<br />

o.l.v. Florentino Garcia Martinez<br />

De in 1947 gevonden Dode Zeerollen zijn in de laatste tijd opnieuw<br />

voorwerp van geheimzinnigheid en speculaties. De wetenschappers, die de rollen<br />

bestudeerden, werden ervan beschuldigd –met name in de boeken ‘The Dead Sea<br />

scrolls deception’ en ‘The Dead Sea scrolls uncovered’– dat zij bewust <strong>het</strong> onderzoek<br />

tot een kleine kring wilden beperken, omdat de rollen belastende gegevens<br />

voor <strong>het</strong> gangbare beeld van de figuur van Jezus inhielden en in feite dynamiet<br />

waren onder de ontstaansgeschiedenis van <strong>het</strong> christendom.<br />

In dit weekend gaat <strong>het</strong> om een nuchtere en wetenschappelijk verantwoorde<br />

uitleg van de Dode Zee rollen en hun betekenis door een vooraanstaand<br />

deskundige, die zich al vele jaren met de interpretatie van de Dode Zeerollen bezighoudt.<br />

U kunt de volgende inleidingen verwachten:<br />

1. De Dode Zeerollen: ontdekking, publikatie, polemieken.<br />

2. De bibliotheek van een joodse groep. Inhoud van de Dode Zeerollen.<br />

3. De mensen achter de rollen: de gemeente van Qumran.<br />

4. De Dode Zeerollen en <strong>het</strong> Oude Testament.<br />

5. De Dode Zeerollen en <strong>het</strong> Nieuwe Testament.<br />

6. De Dode Zeerollen en <strong>het</strong> jodendom van de Tweede Tempel.<br />

Aanbevolen lectuur: Fragmenten uit de woestijn, onder redactie<br />

van F. Garcia Martinez en Eibert Tigchelaar, Uitgeverij Meinema,<br />

Zoetermeer 2003. ISBN 90 211 3947 2<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur, inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Dr. Florentino Garcia Martinez is in de Benelux de deskundige bij<br />

uitstek als <strong>het</strong> gaat om Qumran. Hij is hoogleraar in Leuven en Groningen<br />

en tevens jarenlang directeur van <strong>het</strong> Qumran Instituut.


Huis voor liturgie<br />

o.l.v. Sible de Blauw<br />

“Eerst maken wij onze gebouwen en vervolgens maken die gebouwen<br />

ons”, zei Winston Churchill over de Houses of Parliament in Londen. Deze uitspraak<br />

over de wisselwerking tussen de architectonische gestalte van een gebouw<br />

en de wijzen waarop <strong>het</strong> gebouw wordt gebruikt en beleefd, geldt in bijzondere<br />

mate voor <strong>het</strong> kerkgebouw. De eeuwen door hebben architecten, kunstenaars en<br />

opdrachtgevers de meest originele en schitterende oplossingen bedacht om <strong>het</strong><br />

gebouw dat bestemd is voor de viering van de christelijke eredienst vorm te geven.<br />

De verhouding tussen de gestalte van <strong>het</strong> kerkgebouw en de gewoonten, wensen<br />

en idealen van de gebruikers ligt echter geenszins vast. De ruimte moet voor de<br />

liturgie ‘gewonnen’ worden en ook steeds weer worden aangepast aan veranderende<br />

gebruikspatronen. Tegelijkertijd speelt de schoonheid van een gebouw dat per<br />

definitie ‘ongewoon’ wil zijn een eigen rol in de beleving van iedereen die een kerk<br />

betreedt en gebruikt.<br />

Op deze studiedag zal Prof. Dr. Sible de Blauw, hoogleraar vroegchristelijke<br />

Kunst en Architectuur aan de Radbout Universiteit Nijmegen en adviseur<br />

voor kerkinrichting van <strong>het</strong> Bisdom Groningen, twee inleidingen houden<br />

over dit thema.<br />

De St. Stefano<br />

Rotondo (5e eeuw),<br />

één van de oudste<br />

ronde kerken in Italië<br />

zaterdag 26 februari<br />

11:00 uur<br />

lees verder op pagina 22<br />

21


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

22<br />

K 0514<br />

Detail uit<br />

‘Dag des Oordeels’<br />

van Pietro Cavallini (1293)<br />

In de ochtend komt de stad Rome aan de orde. Het gaat dan om <strong>het</strong><br />

begin van de monumentale christelijke kerkbouw, de spanning tussen de architectonische<br />

tradities van <strong>het</strong> Romeinse keizerrijk en de bijzondere eisen die de<br />

christelijke liturgie stelde, de inrichting en decoratie van de vroegste basilieken ten<br />

behoeve van de liturgie, de veranderingen die de basilieken in de loop der eeuwen<br />

ondergingen om ze aan te passen aan nieuwe schoonheidsidealen en gebruikswensen.<br />

In de middag staat de actuele situatie in Nederland centraal. De Nederlandse<br />

kerkgebouwen zijn minder oud dan die in Rome, maar zijn uit dezelfde<br />

dynamiek tussen architectuur en liturgie ontstaan. In de huidige omstandigheden<br />

is de vraag urgent hoe dit monumentale erfgoed nog voor de oorspronkelijke<br />

functie gebruikt kan worden. De liturgievernieuwingen van de laatste decennia, de<br />

ontkerkelijking en <strong>het</strong> multifunctionele gebruik van de gebouwen hebben gevolgen<br />

voor de inrichting en aankleding van de ruimten, die hier aan de hand van een aantal<br />

voorbeelden uit Noord-Nederland getoond zullen worden<br />

Dit tweeluik over kerkbouw en liturgie zal uitvoerig worden geïllustreerd<br />

worden met beeldmateriaal. Uiteraard is er alle gelegenheid tot commentaar<br />

en discussie.<br />

Deze dag begint om 11:00 uur tot en met 16:00 uur. Inclusief koffie,<br />

thee, lunch en inleiding € 30,-


Hoefprent van de Pegasus:<br />

Ida Gerhardt en de klassieke oudheid<br />

o.l.v. Anneke Reitsma en Henk Schoonhoven<br />

Op 11 mei 2005 is <strong>het</strong> honderd jaar geleden dat Ida Gerhardt in <strong>het</strong><br />

Oerhollandse Gorcum geboren werd. Toch zou haar werk diepgaand beïnvloed<br />

worden door de wereld van de klassieken. In dit herdenkingsjaar gaan we -onder<br />

<strong>het</strong> motto Hoefprent van Pegasus- deze wisselwerking na. De classicus Henk<br />

Schoonhoven belicht de figuren van Lucretius, Sappho, Plato en Homerus, terwijl<br />

Anneke Reitsma de doorwerking hiervan laat zien in de poëzie van Ida Gerhardt. Zo<br />

komt Hellas wel heel dichtbij! *<br />

Even zal de Karmel lijken op de ‘Tuin van Epicurus’: Wij kozen soberheid<br />

tot bondgenoot./Wij arbeiden in zwijgen en geduld;/de dag is als een honingkorf gevuld/<br />

en vriendschap is in onze tuin genood.<br />

* Van 8 tot en met 15 mei verzorgen dezelfde docenten een -uiteraard<br />

facultatieve- excursie naar Athene en omgeving.<br />

Het programma begint op vrijdag om 11:00 uur tot en met maandag<br />

15:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden + overnachtingen € 395,-<br />

Henk Schoonhoven werkte jarenlang als classicus aan de RU te<br />

Groningen, heeft een vertaling van Vergilius op zijn naam staan en<br />

geeft vele cursussen aan seniorenacademies.<br />

v.a. vrijdag 25 februari<br />

4 dagen<br />

K 0515<br />

23


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. zaterdag 19 maart<br />

2 dagen<br />

24<br />

De 11e eeuw<br />

o.l.v. Johan Schenk<br />

De 11e eeuw geeft een toename van <strong>het</strong> aantal inwoners van Europa<br />

te zien: landbouwtechnieken worden verbeterd, de verwoestende rooftochten van<br />

Noormannen en Hongaren zijn tot staan gebracht, plaatselijke roofridders meer<br />

in <strong>het</strong> gareel gehouden en -volgens de kroniekschrijver Raoul Glaber- begint een<br />

wit kleed van kerken Europa te bedekken. Aan <strong>het</strong> eind van de eeuw vindt de eerste<br />

kruistocht plaats.<br />

Aan de hand van capita selecta uit deze periode krijgt u een inzicht<br />

in belangrijke ontwikkelingen uit deze eeuw. Soms gebeurt dat aan de hand<br />

van specifieke personen, zoals bisschop Bernward van Hildesheim, Willem de<br />

Veroveraar, paus Gregorius VII, markgravin Mathilde van Toscane en Godfried<br />

van Bouillon.<br />

Inleiding<br />

Het leenwezen, de agrarische samenleving en hernieuwde religiositeit.<br />

We bekijken de opkomende stadstaten aan de hand van Pisa.<br />

Duitsland<br />

Het machtigste land in Europa, <strong>het</strong> Duitse keizerrijk, met keizer<br />

Hendrik II als exemplarische figuur en de investituurstrijd (<strong>het</strong> recht bisschoppen<br />

te benoemen) tussen paus en keizer.<br />

Engeland<br />

Eduard de Belijder sterft en Willem de Bastaard, hertog van<br />

Normandië wordt zijn opvolger, indringend weergegeven op <strong>het</strong> tapijt van Bayeux,<br />

dat we uitvoerig doornemen. Het Domesday-book (1086) legt vele gegevens over<br />

land, landbezit, dorpen en shires in Engeland vast.<br />

Byzantium en de Orient<br />

Afbrokkeling van <strong>het</strong> Byzantijnse Rijk: pracht en praal, intriges onder<br />

elkaar afwisselende dynastieën. De Seldjoekse Turken dringen de Byzantijnen terug<br />

op een steeds kleiner wordend grondgebied. In Egypte komen de Fatimiden aan<br />

de macht.<br />

Het rijk van Kiev<br />

Na aanvankelijke dynastieke strubbelingen keert de rust weer in <strong>het</strong><br />

nog maar net christelijk geworden Rijk van de Kiever Rus. Begonnen wordt met de<br />

bouw van de Sint Sophiakerk aldaar.


De paus en de kerk<br />

De paus groeit in de 11e eeuw uit tot een steeds centralere figuur, ook<br />

bekleed met aardse macht. Het Grote Schisma tussen Constantinopel en Rome van<br />

1054, de gang naar Canossa van de Duitse keizer Hendrik IV en de eerste kruistocht<br />

in 1096 vormen gebeurtenissen die geheel Europa en <strong>het</strong> Nabije Oosten raken.<br />

Spanje<br />

De verovering van Toledo op de Islamitische heersers in 1085, is een<br />

belangrijk moment in de reconquista en een mijlpaal op weg naar de eenwording<br />

als christelijke natie.<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Johan Schenk is kunsthistoricus en zeer bereisd in Europa. Hij geeft<br />

lezingen door <strong>het</strong> hele land.<br />

Email: Abdis Mathilde<br />

en haar broer hertog<br />

Otto van Beieren<br />

K 0516<br />

25


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. zaterdag 9 april<br />

2 dagen<br />

26<br />

K 0517<br />

Lucebert en Gerrit Kouwenaar<br />

‘Niets rijmt op de dood’<br />

o.l.v. Anneke Reitsma<br />

“Jongens waren we – maar aardige jongens.” Zo luidt de beroemde<br />

aanhef van Nescio’s verhaal ‘Titaantjes’. Hij portretteerde hierin een stelletje vrienden,<br />

die aan <strong>het</strong> begin van de 20e eeuw alles wel heel anders zouden gaan doen. Iets<br />

soortgelijks gold voor <strong>het</strong> clubje bohémiens –bekend geworden als de Beweging van<br />

Vijftig– dat de ingedutte literaire wereld destijds toeschreeuwde: “Er is een lyriek<br />

die wij afschaffen!” Inmiddels is <strong>het</strong> experimentele geweld van toen volkomen geaccepteerd<br />

en alle Vijftigers zijn glorieus in de literaire canon opgenomen.<br />

De onbetwiste ‘keizer’ van de Vijftigers was Lucebert (1924-1994). Zijn<br />

bekendste dichtregel (in neonletters aangebracht boven een verzekeringskantoor in<br />

Rotterdam) is ongetwijfeld: Alles van waarde is weerloos. Dezelfde regel siert de rug<br />

van zijn vuistdikke ‘Verzamelde Gedichten’. Via regels als Schoonheid heeft haar gezicht<br />

verbrand gaf Lucebert aan dat de bedoelde revolutie ook een ethische dimensie<br />

had. Gaandeweg ontwikkelde hij zich steeds meer in een aards-mystieke richting:<br />

Dwars door mistroostige mist / blijft hij van herfst naar lente ons vervoeren / deze lachende<br />

alchemist / met zijn picturale partituren.<br />

Gerrit Kouwenaar (1923) heeft lang te boek gestaan als een<br />

hermetisch en ontoegankelijk dichter, al kon niemand om zijn vakmanschap<br />

heen. De laatste bundels echter lijkt Kouwenaar zich meer openheid<br />

te permitteren. Dit komt vooral tot uiting in de bundel ‘Totaal witte<br />

kamer’, die voor een groot deel is gewijd aan de dood van zijn vrouw.<br />

Juist dan is <strong>het</strong> navrant om te lezen: Niets rijmt op de dood.<br />

Nu zou ik Kouwenaar zelf niet zo gauw een muzikaal<br />

dichter genoemd hebben (iets wat ontegenzeggelijk geldt voor Lucebert).<br />

Maar sinds de prachtige cd ‘Voorgoed <strong>het</strong> ogenblik’ –een uitgave van muse<br />

conNaction– denk ik daar anders over. Via de muzikale vormgeving leer je de poëzie<br />

heel anders ‘proeven’. Dichters en muzikanten zijn immers van oudsher, aldus<br />

Kouwenaar, familie van elkaar: zij delen als eenmaal hun ogen hun oren hun kelen.<br />

Er is een tekstboekje beschikbaar. Speciaal voor ons komt muse con-<br />

NAction naar <strong>Drachten</strong> om hun schitterende muziek live tot klinken te brengen!<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 160,-


Sancta Susanna van Hindemith<br />

Opera Spanga<br />

Opera Spanga brengt een één uur durende opera (inclusief een korte<br />

pauze) waarin een intrigerend beeld van religie wordt gesc<strong>het</strong>st.<br />

Op een warme zomernacht, in de tuin van <strong>het</strong> klooster zijn de nonnen<br />

Susanna en Klementia stille getuigen van liefdesgefluister in de kloostertuin. De<br />

seksuele lading slaat op beide nonnen over. Klementia verhaalt over de geschiedenis<br />

van een non die naakt de kapel betrad en de liefde bedreef met de gekruisigde Jezus.<br />

In Susanna zijn inmiddels krachten ontwaakt die zij niet meer kan beteugelen. Ook<br />

zij begeeft zich naar <strong>het</strong> altaar, ook zij wenst zich te verenigen met Jezus. Opera<br />

Spanga belicht <strong>het</strong> verhaal vanuit twee perspectieven. Eén keer vanuit <strong>het</strong> vrouwelijke<br />

(de nonnen) en één keer vanuit <strong>het</strong> mannelijke (de monniken). De opera is in <strong>het</strong><br />

Duits. Regie Corina van Eijk en Margrith Vrenegoor. Muzikale leiding David Levi.<br />

Deze bijzondere productie op locatie in samenwerking met schouwburg<br />

De Lawei kunt u bijwonen met overnachting (logies/ontbijt) in<br />

<strong>het</strong> <strong>Karmelklooster</strong> € 55,- p.p.<br />

Elke dag 2 uitvoeringen: 20:30 uur en 22:00 uur<br />

donderdag 21 april,<br />

vrijdag 22 april en<br />

zaterdag 23 april<br />

20:30 uur en 22:00 uur<br />

K 0518<br />

27


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

v.a. zaterdag<br />

8 oktober 2005<br />

2 dagen<br />

28<br />

K 0528<br />

Wijsheid in kleur<br />

Ruud Bartlema<br />

Een cursus van twee dagen over mystieke betekenissen in de letters<br />

van <strong>het</strong> Hebreeuwse alfabet door Ruud Bartlema.<br />

Ruud Bartlema, beeldend kunstenaar en theoloog, schilderde in<br />

de vorm van een project een aantal mystieke aspecten van de 22 letters van <strong>het</strong><br />

Hebreeuwse alfabet. Deze letters die in de joodse traditie, Otiot -tekens- worden<br />

genoemd spelen in verschillende stromingen van de joodse mystiek, de rol van<br />

dragers van wijsheid en mystieke kennis. Zowel in de mystiek van de kabbala uit<br />

de vroege middeleeuwen, als ook in de 18e eeuwse Oosteuropese mystiek van <strong>het</strong><br />

chassidisme speelt <strong>het</strong> meditatief beschouwen van de letters een belangrijke rol.<br />

Men kijkt daarbij naar de vorm die elke letter heeft, de naam en de getalswaarde<br />

ervan. Drie aspecten dus, die elk weer onder verschillende noemers kunnen worden<br />

samen gebracht. Op die manier kan een letter een ‘kapstok’ vormen voor verschillende<br />

gedachten over <strong>het</strong> leven, de schepping en <strong>het</strong> godsbegrip. De stichter van <strong>het</strong><br />

chassidisme, rabbi Baal Sjem Tov, kende aan een letter al minstens negen verschillende<br />

betekenissen toe.<br />

Ruud Bartlema, die zich al vele jaren intensief<br />

bezig houdt met joodse mystiek, heeft van elke Hebreeuwse<br />

letter een schilderij gemaakt, waarin telkens een aantal betekenissen<br />

wordt uitgebeeld. Aan de hand van afbeeldingen op<br />

groot formaat van deze schilderijen gaat hij in op de mystieke<br />

betekenis achter de letters, worden teksten gelezen, wordt er<br />

naar muziek geluisterd en wordt er op nog andere wijzen met<br />

de letters gewerkt.<br />

Van de schilderijen zijn kunstkaarten gemaakt en<br />

deze zijn met een korte verklarende tekst op de achterzijde als setje in een cd-box<br />

verkrijgbaar. Zij gaan onderdeel vormen van een cursusboek over joodse mystiek<br />

dat in <strong>het</strong> voorjaar van 2005 zal verschijnen.<br />

Het weekend begint zaterdagmorgen 11:00 uur tot en met zondagmiddag<br />

16:00 uur. Inclusief koffie/thee, maaltijden en overnachting<br />

€ 165,-<br />

Ruud Bartlema is theoloog en beeldend kunstenaar en gaf veel<br />

cursussen in de Karmel over joodse thema’s.


Bezichtigingen en rondleidingen<br />

U kunt met een groep van 10 of meer personen <strong>het</strong> complex van <strong>het</strong><br />

<strong>Karmelklooster</strong> bezichtigen, inclusief <strong>het</strong> museum over <strong>het</strong> vroegere leven hier van<br />

de zusters Karmelietessen en een bijbehorende diavoorstelling. Het gehele bezoek<br />

duurt twee uren. Een en ander is ook te combineren met een lunch of een verder<br />

door uzelf of door ons te maken programma.<br />

Iets te vieren<br />

Wanneer er iets te vieren valt, biedt de Karmel een prachtige ambiance,<br />

als u aan meer denkt dan feest. Een combinatie van vieren met een rondgang<br />

door <strong>het</strong> huis, een moment van verstilling of verdieping kan de herinnering bijzonder<br />

maken.<br />

Trouw en rouw<br />

De kapel van de Karmel biedt ook rust en intimiteit voor vieren en<br />

gedenken op uw eigen wijze. Het is goed mogelijk een huwelijk –zowel kerkelijk als<br />

burgerlijk– of een rouwplechtigheid te verbinden met een ontvangst. De kapel heeft<br />

maximaal 150 zitplaatsen.<br />

Logeren in de Karmel<br />

Groepen met een eigen studieus, recreatief, muzikaal of sportief programma<br />

kunnen ook in de Karmel logeren. De Karmel heeft 19 éénpersoons- en 7<br />

tweepersoonskamers, aangenaam ingericht met eenvoudige houten vloeren, prima<br />

bedden en warm en koud stromend water. Douchevoorzieningen en toiletten zijn<br />

niet in de kamer, maar wel ruim voorhanden. In overleg met onze beheerder kunt u<br />

ook individueel in de Karmel verblijven.<br />

Conferenties en kleine symposia, seminars<br />

De Karmel is een ideale plaats voor conferenties, vergaderingen en<br />

kleine symposia van een dag tot een week. Er zijn stijlvolle ruimten voor 150, 40,<br />

30, 25 en 4 tot 10 personen. U kunt zowel plenair als in groepen werken. Er is een<br />

stilteruimte en een rookcoupé. In de bibliotheken valt een verscheidenheid aan<br />

boeken te raadplegen. Hulpmiddelen als video, muziekinstallatie, diaprojector,<br />

overheadprojector, flipover en beamer zijn voorhanden. De ruimten in de Karmel<br />

zijn ook beschikbaar voor afzonderlijke vergaderingen, waarvoor u een aangename<br />

en verstilde omgeving zoekt. Met name de kruisgangen en de tuinen, die u omringen,<br />

geven aan uw verblijf een atmosfeer van rust. Onze kloosterkeuken kan naast de<br />

maaltijden ook een uitgebreide tea of een aangeklede borrel verzorgen.<br />

Kaarsenwinkel<br />

De voormalige sacristie van <strong>het</strong> klooster is een bescheiden kaarsenwinkel<br />

geworden waar kaarsen verkocht worden, gemaakt door de monniken van<br />

de benedictijner abdij uit Egmond. De winkel is in de winterperiode geopend. Op<br />

zaterdagmiddag van 15.00 uur tot 17.00 uur en op afspraak.<br />

De Karmel<br />

29


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

30<br />

Witte Kerk Hemrik<br />

Uithof van <strong>Karmelklooster</strong> <strong>Drachten</strong><br />

Meezingconcerten:<br />

oktober 2004 t.m. maart 2005<br />

elke 2 e zondag van de maand 15.00 uur<br />

entree € 7,50, kinderen € 2,50<br />

inclusief koffie/thee en tekstboekje bij de meezing-concerten.<br />

10 oktober Herfst-meezingconcert: ‘Zachtjes tikt de regen…’<br />

Het Nederlandse lied van 1970–2000.<br />

Van Rob de Nijs via Liesbeth List en Ramses Shaffy naar Bløf.<br />

m.m.v. The Band van Ronald v.d. Werf & Friends<br />

14 november Lievelingsgedichten, o.l.v. Jan Hofstra<br />

Thema: ‘Wie ben ik, als (n)iemand kijkt…’<br />

Breng ook uw eigen lievelingsgedicht in op deze middag<br />

12 december Kerst-meezingconcert: ‘Christmas carols’<br />

m.m.v. ‘Femmes Vocales’, o.l.v. Claartje van Dokkum


9 januari Nieuwjaars-meezingconcert 2005: ‘Wenen in Hemrik…’<br />

m.m.v. ‘Full color’, o.l.v. Meindert Bosklopper en<br />

<strong>het</strong> Saxofoonorkest, o.l.v. Karl Veen.<br />

13 februari Meezing-concert: ‘Kinderen een kwartje’<br />

Musical- en t.v. liedjes<br />

m.m.v. kinderkoor ‘Alles kids’. o.l.v. Meindert Bosklopper<br />

13 maart Paas-meezingconcert: Mattheüs-passion<br />

m.m.v. ‘Full color’, o.l.v. Meindert Bosklopper en<br />

Anne Bakker, uitleg over de Mattheüs-passion<br />

De meezingconcerten in de Witte Kerk van Hemrik worden georganiseerd door Meindert<br />

Bosklopper, Centrum voor de Kunsten A7 en Ietje Hofstra–de Jager, <strong>Karmelklooster</strong> <strong>Drachten</strong>.<br />

De Witte Kerk van Hemrik is te gebruiken voor diverse doeleinden:<br />

- kerkelijk huwelijk, rouwdiensten<br />

- studiedag voor koren, orkesten, brassbands<br />

- vrienden-, familiedag<br />

Dagverhuur is mogelijk op basis van zelfverzorging.<br />

Inlichtingen: mevr. P. Nolles-de Goede<br />

Tj. Harkeswei 47<br />

8409 CM Hemrik<br />

tel.: 0516 47 14 68<br />

fax: 0516 47 13 52<br />

e-mail: wittekerkhemrik@freeler.nl<br />

31


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

32<br />

Historische notarisboten<br />

‘Monnike Ee’ en ‘Us Antykje’<br />

De historische notarisboten ‘Monnike Ee’ en ‘Us Antykje’ kunt u<br />

huren voor een vaartocht vanuit <strong>Drachten</strong> door bijvoorbeeld <strong>het</strong> prachtige natuurgebied<br />

de Alde Feanen bij Earnewâld en/of naar Grou. Per boot maximaal 12 personen.<br />

Schippers zijn de heer Henk Kooistra en de heer Jaap Hamburg. Voor meer<br />

informatie kunt u bellen met Jaap Hamburg, tel: 06 55 10 13 68.<br />

Kleastermar<br />

Kleastermar is een fantastisch uitgangspunt voor vakantie, conferenties<br />

en vergaderingen en zeer geschikt als luxe kampeerboerderij. Kleastermar is een<br />

5-sterren ANWB lokatie.<br />

De nabije omgeving: dorp, natuur en landschap<br />

Kleastermar ligt in <strong>het</strong> hart van <strong>het</strong> aardige dorp Eastermar en ook pal<br />

aan de jachthaven. Bij de haven beginnen ook de zandpaden voor de wandelingen<br />

en fietstochten door <strong>het</strong> karakteristieke coulissenlandschap met z’n rietkragen en<br />

boomwallen. Eastermar ligt aan <strong>het</strong> riviertje de Lits, tussen <strong>het</strong> natuurgebied de<br />

Leyen en <strong>het</strong> Bergumermeer. Er is nog rust en stilte. De winkels voor de dagelijkse<br />

levensbehoeften vindt u allemaal in Eastermar, inclusief warme bakker.<br />

Kleastermar<br />

Snakkerbuorren 6<br />

9261 VM Eastermar<br />

tel.: (0512) 47 18 85


✃<br />

✃<br />

K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

Karmel <strong>Drachten</strong><br />

Burg. Wuiteweg 162, 9203 KP <strong>Drachten</strong><br />

tel: (0512) 51 21 03<br />

fax: (0512) 54 91 58<br />

e-mail: info@karmelklooster.nl<br />

internet: www.karmelklooster.nl<br />

Aanmeldingsformulier<br />

1e deelnemer(ster) m/v*<br />

Naam (voluit):<br />

Adres:<br />

Postcode: Woonplaats:<br />

Geb. dat.: Tel.:<br />

2e deelnemer(ster) m/v*<br />

Naam (voluit):<br />

Adres:<br />

Postcode: Woonplaats:<br />

Geb. dat.: Tel.:<br />

Geeft (geven) zich op voor <strong>het</strong> programma:<br />

Aanvangsdatum:<br />

Kamerindeling:<br />

Eventuele tweede keuze:<br />

- Wenst wel/niet* de annuleringsverzekering à 5,35% van de arrangementsprijs,<br />

incl. assurantiebelasting, excl. poliskosten à 3,40.<br />

Handtekening(en) 1 2<br />

Opmerkingen:<br />

* doorhalen wat niet van toepassing is.<br />

33


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

34<br />

Vrienden van de Karmel<br />

Wie de Karmel wil ondersteunen kan zich aanmelden als Vriend van<br />

de Karmel. Vrienden van de Karmel hebben kosteloos toegang tot de tentoonstellingen.<br />

Met uw contributie bevordert u de voortgang van de Karmelactiviteiten. De<br />

contributie bedraagt 12,-<br />

Ondergetekende: m/v*<br />

Naam (voluit):<br />

Adres:<br />

Postcode: Woonplaats:<br />

Handtekening<br />

Geeft zich tot wederopzegging op als lid van de vereniging ‘Vrienden<br />

van de Karmel’ en wacht voor de overmaking van de contributie à 12,- nader bericht<br />

af.<br />

Zonder opzegging, telkens vóór 1 december, wordt <strong>het</strong> lidmaatschap<br />

automatisch gecontinueerd.<br />

Wij zijn u dankbaar voor adressen van andere geïnteresseerden in <strong>het</strong> Karmelacademie<br />

programma:<br />

Dhr./Mw.<br />

Adres:<br />

Postcode: Woonplaats:<br />

Dhr./Mw.<br />

Adres:<br />

Postcode: Woonplaats:<br />

✃<br />

Dhr./Mw.<br />

Adres:<br />

Postcode: Woonplaats: ✃


Kloosterzangen I<br />

Dit schijnt mij ‘t schoonste leven toe: om rust te vinden<br />

in ‘t oude landhuis, waar wij kinderen zijn geweest;<br />

<strong>het</strong> is zeer stil en witgekalkt. De zware linden<br />

verroeren ‘t loover nauw en fluisteren bedeesd.<br />

De lage muren blinken door de zon en in de<br />

dooschenen kamers werkt men zwijgende en leest.<br />

Daar trekt zich terug een uitverkoren schare vrinden,<br />

die vorschen na en zoeken: zwervers naar den geest.<br />

De zon zinkt lager. Glazen deuren draaien open;<br />

de gasten dwalen, groepen vormend, over ‘t gras,<br />

verscholen telkens achter ‘t zware struikgewas.<br />

Men ziet hen handgebarend door ‘t koren lopen.<br />

Dan, als in wijden kring men zit op <strong>het</strong> terras,<br />

blinkt langen tijd nog wijn in ‘t kristallijnen glas.<br />

N.E.M. Pareau<br />

(uit Sonnetten, Amsterdam 1965)<br />

U kunt ons bereiken op werkdagen<br />

van 09:00-12:00 uur en van 14:00-17:00 uur<br />

tel.: (0512) 51 21 03<br />

fax: (0512) 54 91 58<br />

e-mail: info@karmelklooster.nl<br />

internet: www.karmelklooster.nl<br />

35


K A R M E L<br />

D R A C H T E N<br />

36<br />

D R A C H T E N

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!