de Groote Klok - mei 2009 - de Groote Sociëteit Zwolle

De maritieme avonturen van Johan Chris-
tiaan Baron van Haersholte (1809 - 1881)
Inleiding
Het is dit jaar 200 jaar geleden, dat
Johan Christiaan Baron van Haersolte
werd geboren. Het jaar 2009 is al een
Calvijn-jaar en een Darwin-jaar, maar
wij moeten ook aandacht besteden aan
bovengenoemde Zwollenaar!
Ik zal U uitleggen waarom.
De familie van Haersolte is in de eerste
plaats verbonden met ons societeitsgebouw;
zij woonde van 1648 tot
1751 in onze societeit, daarna in een
groot huis aan de Melkmarkt.
In deze adellijke familie kwamen vele
bestuurders voor, zoals drosten, diplomaten,
leden van de Staten--
Generaal en hoge militairen. De vader
van Johan Christiaan was rechter.
Ik weet niet waarom hij op zijn veertiende
jaar gekozen heeft voor de Marine.
De kans is groot, dat hij nog nooit
de zee had gezien voordat hij die keuze
maakte, maar in de achttiende en negentiende
eeuw kozen veel adellijke
zonen voor de Marine, waarbij opvallend
veel uit de Oostelijke provincies.
Johan Christiaan heeft van 16 Juli 1823
tot 31 December 1834 bij de Marine gediend.
Op laatstgenoemde datum werd
hij op non-actief gesteld. Hij zat toen
ziek thuis te Zwolle wegens doofheid.
De Directeur-Generaal Wolterbeek te
Den Haag vertrouwde het zaakje niet
en eiste een doktersattest (ook toen al!)
van de chirurgijn te Zwolle!
Uiteindelijk is hij op 31 Maart 1837 op
eigen verzoek eervol ontslagen.
Daarna werd hij burgemeester van
Zwollerkerspel, lid van de Provinciale
Staten en was ook enige jaren lid van
de Tweede Kamer.
Ik heb de indruk gekregen, dat hij zijn
doofheid heeft aangewend om ontslag
te krijgen uit de Marine. Kennelijk had
hij het na elf jaren actieve dienst, voornamelijk
varend op de wereldzeeën,
wel gezien. Immers na zijn marinetijd
heeft hij toch een glanzende carriere gemaakt,
waarbij zijn doofheid toch geen
enkele belemmering heeft betekend.
Hij is in 1837, in hetzelfde jaar van zijn
ontslag, gehuwd met Geertruid Agnes
de Vos van Steenwijk. Het echtpaar
kreeg negen kinderen.
Johan Christiaan heeft tijdens zijn
reizen honderden brieven naar huis geschreven,
hij hield een scheepsjournaal
bij en schreef ook een boeiend reisverslag
voor zijn vrienden en bekenden.
Het lezen van zijn brieven naar
14
huis is soms bijna onbescheiden.
Desalnietttemin interessante lectuur!
Zijn geschriften bevinden zich alle in
het Historisch Centrum Overijssel
(HCO) te Zwolle.
Uit deze geschriften wil ik voor U een
en ander destilleren. Het geeft een boei-
end beeld van het leven aan boord van
een zeilend oorlogsschip en tevens een
goed beeld van de geschiedenis in het
begin van de regeerperiode van
Koning Willem I.
Wie schrijft, die blijft!
Reis om de wereld aan boord van de
MARIA REIGERSBERGEN langs de
kust van Guinea, Zuid Amerika, rond
Kaap Hoorn, vervolgens door de
Stille Oceaan naar Nederlands Indie
en via Kaap de Goede Hoop weer
terug naar het Lieve vaderland.
1824-1826.
Na de Bataafs-Franse tijd (1795-1813)
probeerde de koopman-Koning Willem
I (1772-1843) handelsbetrekkingen aan
te knopen met de Zuid-Amerikaanse
landen. Deze landen waren in opstand
gekomen tegen de Spaanse en Por-
tugese overheersers.Hiertoe stuurde hij
twee maal oorlogsschepen met als op-
dracht het aanknopen van handels-
betrekkingen met de diverse Zuid-A-
merikaanse landen. Het korvet LYNX
voer van 1823-1825 naar Zuid-Amerika
en via de Filippijnen naar Oost-Indie.
Van 1824-1826 zeilden de schepen
MARIA REIGERSBERGEN en de POLLUX
via de kust van Guinea naar Zuid-A-
merika en via Kaap Hoorn door de Stille
Oceaan naar Oost- Indie en vandaar via
Kaap de Goede Hoop weer naar Ne-
derland. Bovendien waren de reizen be-
doeld als vlagvertoon ( Het “politiek sys-
thema” van Koning Willem I).
Op de MARIA REIGERSBERGEN bevond
zich de adelborst der tweede klasse
Johan Christiaan van Haersolte.
Beide schepen zeilden op 23 Augustus
1824 met gunstige wind uit van de
rede van Texel, via het Kanaal naar St
Cruz op het eiland Teneriffe.
Johan Christiaan geeft een uitgebreide
beschrijving van het stadje en de be-
woners. Er lopen daar alleen maar lie-
derlijke vrouwen, bedelaars, dronken ma-
trozen, uitgehongerde en misvormde
dieren rond en liederlijke monniken, die
in de avonduren de straat opgaan
Het ANWB-bordje op de voorgevel van het
sociëteitsgebouw
“om hunne verfoeilijke en zinnelijke
lusten te voldoen”. Hij merkt vervol-
gens op, dat de inwoners van alle Spaan-
se bezittingen stelen, lui en onrein zijn.
Het is niet onwaarschijnlijk, dat de her-
innering aan de tachtig jarige oorlog
tegen Spanje en zijn Protestantse op-
voeding, waarbij op de ‘paapsen’ werd
neergekeken, debet zijn aan deze op-
merkingen!
In een van de kerken hing de vlag, ach-
tergelaten door Lord Nelson na een
vruchteloze aanval op het Fort Chris-
toffel, (1797) waarbij Nelson zijn rech-
terarm verloor. Dit maakte toch wel
indruk op de adelborst Van Haersolte!
De bewoners van dit eiland hadden
toch maar de beroemde Britse admiraal
afgeslagen!
Na het vullen van de watervaten en het
innemen van verversingen ging op 18
September het anker weer op en werd
er in een ruk doorgevaren naar het Ne-
derlandse fort St George d’Elmina op
de Westkust van Afrika. Dit fort vormde
vroeger het verzamelpunt van slaven,
die vandaar door de schepen van de
West-Indische Compagnie naar het Ca-
raibische gebied werden verscheept.
Thans is het fort herschapen in een ex-
clusief hotel.
In 1863 werd de slavernij in West-Indië
afgeschaft. Het vervoer van slaven van
Afrika was echter reeds lang verleden
tijd; het fort was nog steeds in Ne-
derlandse handen. Johan Christiaan
telde er in totaal 7 Nederlanders en een
80-tal negersoldaten.
De Maria Reigersbergen bij Kaap Hoorn