een huis van spelers NTGent in Nederland najaar 2010

Kinderen van de zon
van Maxim Gorki, een nieuwe coproductie
van NTGent met Toneelgroep Amsterdam
Een wereldvreemde wereld
Maxim Gorki (1868-1936) schreef
Kinderen van de zon toen hij korte
tijd gevangen werd gehouden in
Sint-Petersburg, tijdens de eerste,
mislukte Russische revolutie van
1905. Het stuk werd aanvankelijk
verboden, maar kon uiteindelijk
toch in première gaan op 24 oktober
1905 in Moskou.
Net als in Gorki’s bekende stuk
Zomergasten, lijken de personages in
Kinderen van de zon zich nooit
bewust van de grimmige wereld die
hen omringt. Gorki portretteert een
aantal intellectuelen die zich afgezonderd
van de maatschappij
wijden aan wetenschap, kunst en
liefde, maar te laat beseffen dat hun
denkbeelden niet stroken met de
harde realiteit. We maken kennis
met de zonderlinge wetenschapper
Protassov, die teruggetrokken leeft
met zijn vrouw en zijn zus. Geruchten
over een opstand en de realiteit
van een cholera-epidemie negeert
hij. Protassov voert het liefst gesprekken
met kunstenaar Wagin of
met veearts Tsjerpoenoy, die zijn
zus het hof maakt. Allemaal praten
ze over grote idealen en een betere
maatschappij, tegelijkertijd richten
ze bij elkaar grote schade aan.
Gebrek aan medeleven en sociale
bewogenheid leiden ertoe dat de
situatie binnen en buiten de muren
van het landgoed escaleert. Hun
utopische toekomstvisioen als
kinderen van de zon wordt verduisterd
door krachten die zij zelf te
lang hebben genegeerd.
Kinderen van de zon is een coproductie
van Toneelgroep Amsterdam
en NTGent. Ivo Van Hove regisseert.
Wij vroegen meer uitleg
aan Peter van Kraaij, die de
dramaturgie verzorgt.
Peter Van Kraaij,
waarom precies dit stuk?
Wat maakt het actueel?
“Kinderen van de zon combineert
op intrigerende wijze een familiedrama
met een bredere maatschappelijke
thematiek. In het stuk leren
we een aantal ‘intellectuelen’
kennen die grote visionaire ideeën
6
ontwikkelen over de mens en de
richting waarin de maatschappij
zou kunnen/moeten evolueren maar
die er niet in slagen zich in hun
eigen omgeving te engageren voor
hun naasten.
Ivo Van Hove las in het stuk
vanaf het begin een portret van de
huidige intelligentsia die zich
opsluit om na te denken over de
maakbaarheid van mens en maatschappij
maar voorbijgaat aan de
meest dringende dagdagelijkse
noden in de samenleving.”
Wie was Maxim Gorki?
“Maxim Gorki is naast Tsjechov
Ruslands grootste toneelschrijver.
Zijn belangrijkste thema is ‘de potentiële
mens’. Bijna al zijn romans
en stukken onderzoeken de discrepantie
tussen de intrinsieke mogelijkheden
van de mens en het
uiteindelijke vaak illusieloze leven
dat hij leidt, tussen de grote idealen
en de dagelijkse strijd om te overleven.
Gorki is een van de eersten die
de lagere klassen en kansarmen een
stem geven in de literatuur. Zijn engagement
blijft niet beperkt tot het
schrijven van sociaal bewogen
drama’s zoals Nachtasiel’ en Zomergasten,
maar is ook bepalend voor
zijn leven. Hij zoekt toenadering
tot de Sociaaldemocraten van
Lenin, maar keert zich later van hen
af wanneer hij het niet eens is met
de koers die wordt gevaren.
Hij is in zijn leven voortdurend
in strijd met de gevestigde macht:
eerst met het Tsarendom, vervolgens
met de Bolsjewieken eenmaal
ze aan de macht zijn en ten slotte
met de Stalinisten, door wie hij
later uit zijn ballingschap in Italië
wordt teruggehaald. Hij wordt ontvangen
als een volksheld en
benoemd tot voorzitter van de invloedrijke
Schrijversbond. Zijn
speech op het eerste Schrijverscongres
in 1935 wordt algemeen beschouwd
als de basis van het
sociaal-realisme in de kunsten.
Gorki bleef zijn hele leven een
intellectueel met een kritische ingesteldheid
tegenover de gevestigde
macht, een dwarsdenker, een
sociaal bewogen kunstenaar die het
opnam voor de zwakkeren maar ook
voor de intellectuelen tijdens de
stalinistische zuiveringen. Zijn
naam is tijdens de laatste jaren van
zijn leven helaas besmeurd geraakt
door zijn verbondenheid met het
regime ook al bleef hij er alles aan
doen om de uitwassen van het stalinisme
te bekampen.”
Wat is de uitdaging bij
het brengen van dit stuk?
“De belangrijkste uitdaging is
uiteraard het stuk over onze tijd te
laten spreken; het te actualiseren
zonder aan de originele tekst te
raken. Verder zijn de personages erg
gelaagd, het zijn twijfelende mensen
met grote verzuchtingen en verstikkende
angsten. De opgave is hun
motieven, hun vertwijfeling maar
ook hun tegenstrijdigheden helder
en theatraal op de scène te brengen.
Geen zwart-wit figuren maar personages
in het tumult van grote en
kleine omwentelingen, familiedrama’s
en maatschappelijke revoluties
die voor de deur staan.
Kinderen van de zon kondigt het
einde van een tijdperk aan en toont
hoe de mens zich verbeten vastklampt
aan wat hij heeft verworven.”
Wat, ten slotte, is de rol van
NTGent in deze productie?
“Zoals al bleek uit de voorgaande
coproducties tussen TA
en NTGent (zoals Opening Night en
La grande bouffe) levert het samengaan
van de ensembles een extra
kwaliteit op. Inmiddels kennen
de gezelschappen en spelers elkaar
door en door en is er een groot
vertrouwen onderling.”
— Bernard Dewulf
tekst Maxim Gorki › regie Ivo
Van Hove › vertaling Tom Kleijn ›
bewerking en dramaturgie Peter
van Kraaij › scenografie Jan
Versweyveld › met Jacob Derwig,
Halina Reijn, Elsie de Brauw, Chris
Thys, Gijs Scholten van Aschat,
Wim Opbrouck, Barry Atsma,
Frieda Pittoors, Chico Kenzari,
Lien Wildemeersch e.a. › productie
Toneelgroep Amsterdam & NTGent
Première op
zondag 28 november 2010 in
Stadsschouwburg Amsterdam,
nadien te gast in
Eindhoven, Groningen,
Maastricht, Rotterdam en
Utrecht.