De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

De analogie mens-natuur is hier zover doorgevoerd dat de natuurlijke conjunctie ook een soort
individuatieproces lijkt. In dat proces heeft de natuur de mens nodig, ze bereiken zelfs 'de eenheid in
de mens'. De alchemist wijst hier nadrukkelijk op een wederkerigheid in de relatie. De mens kan in
zijn individuatieproces niet zonder de natuur en omgekeerd de natuur niet zonder de mens. Deze
wederkerige afhankelijkheid volgt voor de alchemist uit zijn scheppingsvisie en religieuze ervaring.
We noemden al het verschijnsel dat de alchemist 'het goddelijke uit de gevangenis van de materie
wil verlossen'.
Dorn over de ziel in planten en stenen. "Toch hebben ook die dingen hun plantaardige en minerale
ziel en als ik over dode lichamen spreek, moet niemand denken dat ik daarmee inga tegen
alchemisten die geloven dat alles in de natuur een geest, een ziel en een lichaam heeft. Ook het
redeloze dier heeft een ziel maar daarmee bedoel ik geen rationeel gedeelte maar een voelende
(sentiva) ziel." 84
Dorn volgt ten aanzien van de relatie ziel-lichaam de christelijke visie voor zover hij aanneemt dat de
ziel bij de dood het lichaam verlaat. Het lichaam keert in ontbinding tot zijn aardse oorsprong terug.
Vervolgens trekt hij echter een vergelijking met de Opstanding. "Maar de geest en de ziel keren terug
naar hun oorsprong. Ze mogen echter niet voorgoed van het lichaam gescheiden blijven, en daarom
worden ze later door een goddelijke ingreep in een betere samenstelling met het lichaam herenigd,
zodat ze daarna niet meer gescheiden zijn. En deze vereniging is vooral zo waardevol omdat alle
delen onscheidbaar worden samengesmolten tot een eenheid." 85
Dorn volgt hier de opvatting van de oude Egyptische alchemisten die de conservering van het
lichaam technisch zo perfectioneren dat zij de tweede levensfase, de onsterfelijkheid, daarmee veilig
stellen. Voor de christenen is het 'verheerlijkt lichaam' een moeilijkheid maar de alchemist neemt in
deze dezelfde houding aan als tegenover de incarnatie van het Woord en de transsubstantiatie in de
H.Mis. Dat is de houding van navolging: daar waar God het 'voorbeeld' geeft moet de mens volgen.
Von Franz typeert de houding van de alchemist als volgt: "Natuurlijk kan hij het niet vanuit zijn eigen
beperktheid, maar als hij door middel van meditatie contact zou kunnen krijgen met God, die het
geheim kent hoe een eeuwig lichaam kan worden geschapen, dan zou God misschien zijn
alchemistische geheim prijsgeven en zou je tijdens je leven en voor je natuurlijke dood door
psychische inspanningen in jezelf een onsterfelijk en verheerlijkt lichaam kunnen scheppen. Daarop is
het hele opus gericht en Dorn vormt zich hierover net als vele andere alchemisten gedachten die
volledig aansluiten bij de oosterse tradities ..... Wanneer de scheiding plaats vindt kan het concrete
stervende lichaam als een schil worden afgeworpen en komt het onsterfelijke, verheerlijkte lichaam
te voorschijn dat al inwendig geschapen is door psychische inspanningen en meditatie. Dit idee dat in
het Oosten algemeen verspreid is, komt in het Westen bijna alleen in de alchemie voor, doordat de
alchemisten als enige voldoende belangstelling hadden voor het lichaam en het probleem van het
verheerlijkte lichaam." 86
De alchemist gelooft in de transformatie van de mens en dat betekent automatisch dat hij zowel een
psychische als een somatische transformatie voor ogen heeft; geest en lichaam kunnen niet
gescheiden opereren en zoals in de dualistische tradities een eigen weg gaan. Volgens de
alchemisten is het individuatieproces niet enkel een geestelijke ontwikkeling maar vereist het
tegelijkeen lichamelijke verandering in dezelfde richting.
84 Von Franz 1983a, 103.
85 Von Franz 1983a, 105.
86 Von Franz 1983a, 107.
40