Clubblad 138 - Amathysta

Redactieadres
E. Molnár
Oosteinde 66
1531 KE Wormer
DRUKWERK
J A A R G A N G 4 1 • N R . 1 3 8 • J U N I 2 0 1 1

V a n H E t b E s t u u r J U N I 2 0 1 1
We hebben weer een voorzitter, of, om het beter te zeggen een
voorzitster!! bij de algemene ledenvergadering van 17 maart
j.l. is mevrouw K. Kees met algehele stemmen aangesteld als
onze nieuwe voorzitster.
K. Kees is 30 jaar en zij woont in
Amsterdam. Zij is nu 2 jaar lid
van Amathysta en de werkgroep
Geologie. Als kind was zij al in
fossielen geïnteresseerd en speciaal
in dino’s. Zij is erg begaan
met het voortbestaan van de
vereniging. Zij gaat zich storten
op de fondsenwerving t.b.v.
audiovisuele middelen zoals bijvoorbeeld
een beamer. Ook wil
zij het netwerk gaan vergroten
door contacten te leggen met
universiteiten. Hier zijn vast ook
potentiële gastsprekers te vinden.
Zij heeft er in ieder geval
erg veel zin in. De andere leden
van het bestuur zijn ook erg blij
met haar en wensen haar veel
succes toe in deze functie.
Excursie Winterswijk
Erwin Kaspers heeft voor de
Amathystaleden een excursie
georganiseerd naar Winterswijk
Steengroeve van Winterswijk.
op zaterdag 1 oktober 2011. U
kunt zich allemaal inschrijven
voor deze leuke excursie naar
de beroemde groeve van Winterswijk.
Ook zal er een bezoek
gebracht worden aan het Kristalmuseum
te Borculo. Op pagina
5 leest u alle bijzonderheden en
hoe u zich aan kunt melden.
Vakantietijd
Heeft u ook zo'n zin in de vakantie?
Nou wij ook hoor. We hebben
natuurlijk al aardig wat mooi
weer gehad, maar we hopen
natuurlijk allemaal dat het mooie
weer nog even doorgaat.
In ieder geval wenst het bestuur
u een hele fijne zomer toe met
prachtige vondsten en nog heel
veel andere leuke dingen.
Het nieuwe seizoen
We starten het nieuwe seizoen
op vrijdag 14 oktober 2011.
Mevr. van Konijnenburg-van Cittert
komt ons dan vertellen over
fossilisatie van planten en alle
daarbij behorende aspecten.
Het gehele programma voor
seizoen 2011-2012 vindt u op
pagina 3 en 4.
het bestuur
1

Estuur, commissiEs En bElangrijKE adrEssEn
Voorzitter: K. Kees, tel.: 06 - 242 166 03,
E-mail: voorzitter@amathysta.nl
Vice-voorzitter, E. Kaspers, tel.: 075 - 616 09 24,
exposities: E-mail: erwin.kaspers@planet.nl
Secretaris, redactie: E. Molnár, tel.: 075 - 642 42 95,
E-mail: erzsimolnar@online.nl
Penningmeester, K. Kikke, tel.: 0299 - 37 31 05,
ledenadministratie: E-mail: klaask@hotmail.com
Algemeen commissaris, C. Bakker, tel.: 075 - 684 36 35,
redactie: E-mail: ceesb@hetnet.nl
Werkgroep Geologie: E. Kaspers, tel.: 075 - 616 09 24,
E-mail: erwin.kaspers@planet.nl
Werkgroep Lapidarie: G. Kramer, tel.: 0299 - 69 03 73,
E-mail: gerard@gbsb.nl
Beursorganisatie: G. de Beurs, tel.: 0299 - 77 20 35,
E-mail: g.beurs@chello.nl
Tijdschriftenbeheer: G. Janssen, Tel.: 0299 - 42 07 34,
E-mail: sb068975@wolmail.nl
Websitebeheer: R. Poortman, tel.: 072 - 515 16 80,
E-mail: amathysta@plurks.com
Bijeenkomsten Natuurmuseum E. Heimans,
werkgroep geologie: Thijssestraat 1, Zaandam
Slijpadres: Beitelstraat 13, Edam
Verenigingsavonden: Op donderdagavond:
Concordia, Koemarkt 45, Purmerend
Op vrijdagavond:
Natuurmuseum E. Heimans,
Thijssestraat 1, Zaandam
2
a g E n d a S E I Z O E N 2 0 1 1 - 2 0 1 2
bijEEnKomstEn
donderdagavond: Partycentrum Concordia, Koemarkt 45, Purmerend
Vrijdagavond: Natuurmuseum E. Heimans, Thijssestraat 1, Zaandam
Vrijdag 14 oktober 2011
Fossiele planten: hoe ontstaan
ze en wat kun je ermee?
In deze lezing op de openingsavond
zal mevr. Han van Konijnenburg-van
Cittert allereerst aandacht
besteden aan het fossilisatieproces
van planten; waarin verschilt
het met dat van dieren en
wat zijn de gevolgen daarvan?
Daarna komt er aan de orde wat
men met plantenfossielen kan
doen, bijvoorbeeld op het gebied
van palaeo-ecologie, palaeogeografie
en palaeoklimatologie.
Tenslotte wordt in het kort de
ontwikkeling van het plantenrijk
door de tijd behandeld, vanaf de
allereerste eencelligen in het Precambrium
tot de ontwikkeling van
de bloemplanten in het Krijt en
Tertiair. Dit aan de hand van talloze
voorbeelden van fossielen.
Na de pauze is het mogelijk om
een aantal meegebrachte fossielen
te bekijken en natuurlijk om vragen
te stellen en te discussiëren.
Pseudodoctenis prossii. Cycas.
Onder-Lias van Bayreuth.
Zaterdag 5 november 2011
de amatHYsta mineralen- en
fossielenbeurs
Op deze dag houden wij weer onze
jaarlijkse mineralen- en fossielenbeurs
in Partycentrum Concordia
aan de Koemarkt 45 te Purmerend.
Er zullen weer prachtige mineralen,
fossielen en gesteenten te zien en
vooral ook te koop zijn. De beurs is
rolstoelvriendelijk en geopend van
10.00 tot 16.00 uur.
Donderdag 17 november 2011
mineralen van Wallis
Op deze avond zal de heer Kees
Mak ons meenemen naar het kanton
Wallis in Zwitserland.
Het kanton Wallis ligt tegen de
Franse en Italiaanse grens en telt
niet minder dan 45 bergen boven
de 4000 meter, waaronder de
Matterhorn. Het landschap wordt
doorsneden door de Rhône, die in
het oosten van Wallis ontspringt en
uiteindelijk in de Middellandse Zee
uitmondt. Met enige regelmaat
bezoekt Kees Mak gewapend met
hamer en loep dit gebied, op zoek
naar bijzondere mineralen die te
vinden zijn op verborgen plekjes
in het spectaculaire landschap.
Hij vertelt ons over de geologie
en het landschap, het Rhônedal
en natuurlijk over de schitterende
mineralen die er voorkomen en
hun bijzondere vindplaatsen.
Vrijdag 9 december 2011
dino's en bingo!
Voor de pauze zal Erwin Kaspers
een lezing geven over dinosaurussen.
Zij behoren tot de Archeosauriërs.
Deze hebben drie openingen
in hun schedel. Het zijn reptielen
met de poten recht onder hun
3

a g E n d a S E I Z O E N 2 0 1 1 - 2 0 1 2
lichaam. De dino's leefden zo'n
248 tot 65 miljoen jaar geleden.
Vogels zijn ontstaan uit een zijtak
van de dino's en zijn dus eigenlijk
vliegende sauriërs. Erwin laat ons
het verschil tussen de dino's en
andere reptielen zien d.m.v. vele
voorbeelden.
Na de pauze spelen we bingo. Er
zijn natuurlijk weer leuke prijzen
te winnen.
Zondag 8 januari 2012
nieuwjaarsreceptie
Het bestuur biedt u deze jaarlijkse
gezellige middag aan. Van
14.00 tot 16.00 uur bent u van
harte welkom in het E. Heimans
museum te Zaandam. Onder het
genot van een hapje en een drankje
luiden wij het nieuwe jaar in.
Vrijdag 13 januari 2012
aardbevingen en de structuur
van de korst van nederland
Dhr. Bernard Dost is seismoloog
bij het KNMI. Hij gaat ons vertellen
over aardbevingen in Nederland en
directe omgeving. In Zuid-Nederland
komen zo nu en dan aardbevingen
voor waarvan de lokaties
samenvallen met actieve breuken
in de aardkorst. De breuken vormen
de uitlopers van breuksystemen
in Duitsland en België. De
sterkste aardbeving in Nederland
vond plaats op 13 april 1992 ten
zuiden van Roermond en had een
magnitude van 5,8 op de schaal
van Richter.
Vrijdag 10 februari 2012
Koudwaterkoralen in de diepzee
Dhr. Henk de Haas is werkzaam
bij het Nederlands Instituut voor
Onderzoek der Zee (het NIOZ). Hij
doet onderzoek naar koudwaterkoralen
in de diepzee. Ongeveer
20 jaar geleden zijn deze koralen
ontdekt. Henk de Haas gaat ons
Het koudwater-diepzeekoraal Lophelia.
vertellen over het ontstaan, de
leefwijze en de bedreigingen van
deze koralen.
Donderdag 22 maart 2012
algemene ledenvergadering
In Concordia te Purmerend houden
we onze jaarlijkse Algemene
Ledenvergadering.
Na de vergadering geeft Erwin
Kaspers een lezing over pyriet en
markasiet. Ze ontstaan op verschillende
wijze en ook de kristalvorm
is anders. Pyriet vormt mooie
kubische kristallen en markasiet
de zgn. speerpunt kristallen. Pyriet
wordt in veel soorten gesteente
gevonden. Markasiet wordt gevonden
in zuur sedimentgesteente.
Het ontstaan en de vorming van
pyriet en markasiet is een zeer
boeiend onderwerp.
Donderdag 19 april 2012
nieuw Zeeland
Dhr. Peter de Jong komt weer verslag
doen van zijn laatste vakantie.
Deze keer is hij afgereisd naar Nieuw
Zeeland. Ongetwijfeld weet hij ons
weer te boeien met zijn verhaal.
Alle lezingen zijn onder voorbehoud. De avonden
beginnen om 20.00 uur en de zaal is toegankelijk
vanaf 19.30 uur. Zorg dat u op tijd aanwezig bent.
Introducés zijn van harte welkom.
ExcursiE WintErsWijK, 1 oKtobEr 2011
op zaterdag 1 oktober 2011, is er voor de alle leden van amathysta
een dagexcursie naar de steengroeve van Winterswijk
en het Kristalmuseum te borculo georganiseerd.
We vertrekken om 7.30 uur vanaf
het natuurmuseum E. Heimans,
Thijssestraat 1 te Zaandam.
De kosten bedragen € 12,50 per
persoon.
De excursie staat onder leiding
van Erwin Kaspers.
Deelnemers aan deze excursie
krijgen een werkmap over de
steengroeve van Winterswijk,
koffie of thee bij aankomst in
de steengroeve en toegang tot
het Kristalmuseum in Borculo.
Voor het vertrek vanuit Zaandam
kunt u de kosten van de excursie
betalen aan Erwin Kaspers.
De reiskosten zijn voor eigen
rekening. Tevens dient u zelf
voor een lunchpakket en voldoende
drinken in de groeve te
zorgen. Een helm is verplicht.
U kunt eventueel een helm van
Amathysta lenen, u dient dit wel
te vermelden bij de inschrijving.
Wat is er te vinden?
In de groeve van Winterwijk kunt
u pyriet, galeniet, calciet, coelestien
en strontianiet vinden.
Ook zijn er fossielen te vinden,
zoals schelpafdrukken, voetsporen
en botten van sauriërs, visresten,
e.d.
noodzakelijke attributen
U heeft nodig: een goedgekeurde
helm met C.E-markering; een
stevige geologische hamer; een
steenbeitel; een loepje 10x vergrotend;
goede, stevige schoenen;
eventueel laarsen; inpakpapier
en een rugzak of stevige tas.
Uw inschrijving moet vóór 1
september 2011 binnen zijn!
U kunt zich inschrijven door te
bellen met Erwin Kaspers,
tel. 075 6160924 of via e-mail,
erwin.kaspers@planet.nl
Voor de toegang van de groeve
van Winterswijk moet een formulier
ingevuld en ondertekend
worden. Dit formulier ontvangt u
na inschrijving. Elke deelnemer
moet een apart formulier invullen.
Dit formulier moet vóór 10
september teruggestuurd worden
naar: E. Kaspers
Pieter Pauwstraat 74
1501 TD Zaandam
Tel. 075 6160924
Als u dit formulier niet invult,
wordt u beslist niet toegelaten in
de groeve. Lees ook goed de veiligheidsvoorschriften
door voor
deze excursie naar Winterswijk.
E. Kaspers
4 5

a n t a r c t i c a
lezing van mevr. i. Plooyer 11 februari 2011
antarctica wordt wel het laatste continent genoemd. dit continent
werd als laatste ontdekt en er is ook lange tijd getwijfeld
over het bestaan van het gebied. Het lijkt haast onmogelijk
dat antarctica met bijna 12,4 miljoen km 2 (in de winter zelfs
2x zo groot en dan bijna 2,5x het formaat van Europa) over
het hoofd gezien werd, maar toch werd er pas in 1821 voor
het eerst voet aan wal gezet.
De naam Antarctica dankt het
aan de Griekse filosoof Aristoteles.
Als er in het noorden een
koude zone bestaat, dan is dat
in het zuiden ook het geval. De
Noordpool staat onder het sterrenbeeld
van de beer (arktos in
Grieks), het zuiden ligt daar dus
precies tegenover: Ant arktos.
Het continent ligt ca. 2250 meter
boven zeespiegel en is ook nog
eens bedolven onder een net zo
dikke ijskap. 70% van het zoete
water op aarde is hier in het ijs
opgeslagen. Als al het ijs zou
smelten, dan zou de zeespiegel
met maar liefst 62 meter stij-
MS Ushuaia.
gen! Antarctica kent bovendien
nog diverse actieve vulkanen en
ook de vele eilandjes rondom het
continent zijn veelal van vulkanische
oorsprong. Het eiland kent
geen oorspronkelijke menselijke
bewoners.
reisprogramma
antarctica Expeditie
Amsterdam - Buenos Aires -
Ushuaia
Ushuaia is de meest zuidelijke
stad op aarde. Hier kan men
genieten van prachtige vergezichten
over Tierra de Fuego
(Vuurland). Vuurland is vernoemd
naar de lokale Indianen
die de Spaanse indringers af
wilden schrikken door langs de
waterwegen enorme vuren aan
te leggen. In de haven gaan we
aan boord van de MS Ushuaia.
De bemanning bestaat onder
andere uit een bioloog-ornitholoog,
een historicus, een expeditie-planner
en een zeebioloog.
Zij geven elke dag allerlei presentaties,
zoals over het ijs, de
6 7

a n t a r c t i c a
lezing van mevr. i. Plooyer 11 februari 2011
ozonlaag, het Antarctisch verdrag,
walvissen, zeehonden en
vogels.
Beagle kanaal - Drake Passage -
South Shetland Islands
Het Beagle kanaal vormt de
grens tussen Argentinie en Chili.
Op weg naar Antarctica wordt de
Drake Passage overgevaren en
hoe dichter bij de Zuidpool, hoe
weelderiger het vogelleven in de
lucht wordt. Er zijn vele soorten
albatrossen, stormvogels en de
Kaapse duiven te zien.
De South Shetland Islands is
een eilandengroep die bij toeval
in 1819 ontdekt werd en tegenwoordig
thuisbasis is voor vele
wetenschappers uit diverse landen.
In de zeeën rondom deze
verzameling eilandjes en rotsen
kunnen we de eerste ijsbergen
zien. De ijsbergen zijn veelal
blauw of groen van kleur doordat
de samengeperste sneeuw
alle luchtbelletjes heeft doen
Orka's.
Koningspinguïns.
verdwijnen. Alleen het letterlijke
topje van de ijsberg is te zien,
de verraderlijke massa onder de
waterspiegel is aan het oog onttrokken.
Hier kan ook al aan land
worden gegaan voor de eerste
ontmoeting met pinguïns en zeehonden.
We bezoeken hier Arrientos
eiland. De 1.5 km kust aan de
noordkant van het eiland bestaat
uit steile kliffen, sommige wel 70
meter hoog. Hier is ook basalt te
vinden.
antarctica
Deze dagen staan geheel in het
teken van het Arctische gebied.
Aangezien Antarctica een grillig
en steeds wisselend klimaat
kent, wordt ter plaatse door de
expeditieleider en de kapitein
bekeken welke eilanden en ijsmassa's
bezocht worden.
Per zodiac, de rubberbootjes
met buitenboordmotor die ons
aan land zullen brengen, wordt
Deception Island bezocht.
a n t a r c t i c a
lezing van mevr. i. Plooyer 11 februari 2011
Zeeluipaard.
Deception eiland is een actieve
vulkaan. De laatste uitbarsting in
1970 bracht ernstige schade toe
aan de wetenschappelijke basis
ter plaatse. Het eiland is ongeveer
cirkelvormig met een doorsnede
van 12 km. Het hoogste
punt van het eiland, Mount Pond,
is 542 meter hoog. Het eiland
heeft een grote baai, Port Foster.
livingstone island
Op Livingstone Island leven verschillende
soorten pinguïns. Er
zijn op Antarctica zeven verschillende
soorten te vinden. ook
is hier een prachtig uitzicht op
Bransfield Strait. Op de ijsschotsen
zijn diverse robben, zoals
de zeehond, het zeeluipaard of
de zeeolifant te zien. Ook zijn er
walvissen en orka's te zien.
Onderweg wordt Vernadsky Station
bezocht, dat op Galindez
eiland ligt. Hier ligt een Oekraïens
onderzoeksstation. Hier werd de
ozonlaag voor het eerst ontdekt.
Nu is het een klein museumpje.
Paradise bay
In Paradise Bay wordt tussen
de ijsbergen in de diepe fjorden
gevaren, met prachtige ijscrea-
ties en heldere kleuren.
Ook op de eilanden als Melchior
Island, Cuverville Island, Portal
Point of Neko Harbour kan oog in
oog worden gestaan met de wilde
natuur. De wateren rond deze
eilanden zitten vol met kril, de
voornaamste voedselbron voor
de blauwe vinvis of de bultrug.
We nemen afscheid van het
Antarctische schiereiland en de
eilanden als we de woeligste zee
ter wereld bereiken en steken
opnieuw de Drake Passage over
op weg naar Argentinië. Vanuit
Buenos Aires vliegen we weer
naar Amsterdam.
8 9
K. Kees
Paradise Bay.

d i a m a n t
lezing van Erwin Kaspers 17 maart 2011
miljarden jaren geleden waren hitte en hoge druk er de oorzaak
van dat koolstof in diamant werd omgezet. dit gebeurde
diep onder het aardoppervlak, in de kokende magmaketel.
in een vulkanische massa werd koolstof gekristalliseerd en
omhooggestuwd naar het aardoppervlak.
Daar koelde het af in de kraterpijpen
van kimberliet, waarin
diamant tegenwoordig nog
gevonden wordt. Diamanten zijn
zeldzaam. Er moet ongeveer 250
ton ruw gesteente verwerkt worden
om een 1 karaats geslepen
diamant van een beetje goede
kwaliteit te vinden. Slechts 20%
van al het diamant dat gedolven
wordt kan gebruikt worden
om in sieraden te verwerken. De
rest gaat naar de industrie waar
diamant bijvoorbeeld gebruikt
wordt om te boren en te zagen
in harde gesteentes. De belangrijkste
vindplaatsen van diamant
zijn: (Zuid-)Afrika, Australië,
Zuid-Amerika en Rusland. In de
Nördlinger Ries wordt diamant
ook gevonden.
Diamant is een van de vier
natuurlijke allotrope verschijningsvormen
van koolstof (de
meest voorkomende is grafiet).
In diamant hebben de koolstofkoolstofbindingen
de tetraëdische
structuur. Het is voor zover
bekend het hardste materiaal dat
in de natuur voorkomt; het is dan
ook het ijkpunt voor hardheid 10
op de hardheidsschaal van Mohs.
Diamant is een transparant kristal
met een brekingsindex van
2,417. In juwelen wordt zo het
(zon)licht mooi gebroken en
weerkaatst. Bovendien wordt het
gepolijste glanzend oppervlak
van de diamantsteen niet mat
doordat het zo’n hard materiaal is.
De waarde van diamant wordt bepaald
door 4 officiële kwaliteitsnormen.
Deze 4 kwaliteitsnormen
worden de 4 C’s genoemd.
Cut
Hieronder wordt verstaan het
maaksel van de steen. De vorm
waarin de steen geslepen wordt
is een onderdeel hiervan. Het
maaksel heeft betrekking op de
kwaliteit van het slijpen en de
verhoudingen van de slijpvorm.
De essentie ligt in de juiste "Verhoudingen"
en de "Verfijning"
van de geslepen steen.
Carat
Het gewicht van edelstenen wordt
uitgedrukt in karaat (1 karaat
= 0,2 gram) Het karaat wordt
onderverdeeld in 100 punten en
d i a m a n t
lezing van Erwin Kaspers 17 maart 2011
De Culinan, de grootste diamant ter wereld.
wordt altijd in twee decimalen
uitgedrukt bv. 0,24 karaat of 24
punt. De Cullinan is de grootste
ongeslepen diamant die tot nu
toe op aarde is gevonden: 3106
karaat.
Clarity
De zuiverheid van geslepen diamant.
De steen kan zowel in- als
uitwendig kenmerken vertonen.
De inwendige bestaan veelal uit
resten koolstof die niet geheel
uitgekristalliseerd zijn. Of gletsen
(inwendige scheuren). Ze komen
in allerlei vormen voor maar ook
in diverse gradaties van intensiteit.
Groeilijnen die de opbouw
van de ruwe steen laten zien.
Colour
Hoe een gekleurde diamant beoordeeld
wordt, is tamelijk subjectief.
Een zuivere diamant is
kleurloos. Meestal geldt dan ook:
hoe minder kleur (hoe zuiverder),
hoe waardevoller. Bepaalde
relatief veel voorkomende verkleuringen
(zoals geel) laten de
waarde van de diamant dalen.
Zeldzame kleuren (zoals roze en
blauw) zorgen echter voor een
waardestijging.
Kloven, zagen en snijden
Een ruwe diamant kan nog niet
als sieraad dienen. Een ruwe diamant
is dof en vrijwel altijd onregelmatig
van vorm. De diamant
krijgt pas na verschillende bewerkingen
zijn eigen vorm en
schittering. Eerst worden alle
onzuiverheden eruit verwijderd.
Dat doet men door het onzuivere
deel eraf te slaan (kloven)
of door het eraf te zagen.
Voor het zagen van diamant
wordt een bronzen schijf gebruikt
waarvan de rand bedekt is met
een laagje diamantpoeder. Deze
maakt 5.000 tot wel 10.000
omwentelingen per minuut.
Nadat er voorzichtig een gleufje
ingezaagd is wordt het stukje
eraf gezaagd. Deze bewerking
duurt langer maar is secuurder
dan het kloven.
Het volgende proces bij de diamantbewerking
is het snijden;
dit gebeurt via een draaibankje,
waardoor de diamant wordt geslepen
met een ronde rand. Zo
ontstaat de grondvorm. Deze is
rond, ovaal, peervormig, langwerpig
of vierkant.
10 11

d i a m a n t
lezing van Erwin Kaspers 17 maart 2011
slijpvormen
Diamanten zijn in
verschillende slijpvormenverkrijgbaar.
De briljantvorm
is de meest
bekende en heeft
ook de hoogste
reflectie. Een steen
moet goed geslepen zijn, dit is
van groot belang voor de aantrekkelijkheid
van een steen.
Maatgevend voor de sterke flonkering
is de verhouding van de
tafeldoorsnede tot de rondistdoorsnede,
de verhouding van
Andere voorbeelden van slijpvormen.
de hoogte van het bovendeel en
het benedendeel tot de totale
hoogte en de hoek tussen de
facettenvlak en het rondistvlak.
K. Kees
m a m m o E t m i d d a g
E. Heimans museum, Zaandam 20 maart 2011
op zondagmiddag 20 maart organiseerde amathysta in
samenwerking met natuurmuseum E. Heimans en dhr. albert
Hoepman van north sea Fossils uit urk een middag die geheel
in het teken van mammoeten stond.
De middag werd een succes, want
er kwamen bijna 100 bezoekers
naar het museum om meer te
weten te komen over het leven
van de mammoet in ons land.
Erwin Kaspers had een korte presentatie
voorbereid over de ijstijden
en het leven van mammoeten.
Na de presentatie werd een
film getoond. Vooral de kleinste
bezoekers vonden die film erg
spannend.
De mammoet kwam in Nederland
voor gedurende de ijstijd en stierf
12.000 jaar geleden uit. Veel
botten liggen op de bodem van
de Noordzee en worden regelmatig
door Noordzeevissers in
hun netten aangetroffen. Via dhr.
Hoekman hebben we een aantal
prachtige stukken in bruikleen
gekregen. Eén van de topstuk-
ken was de onderkaak van een
jonge mammoet. Ook waren er
botten uit de privécollectie van
Erwin Kaspers en het museum te
zien.
mammoetkiezen
Het was die middag ook mogelijk
om fossiele botten en mammoetkiezen
te kopen. Veel bezoekers
hebben dan ook een (klein) fossiel
mee naar huis genomen. Vooral
de mammoetkiezen waren erg
in trek bij de jongste bezoekers.
Het was een interessante en
gezellige middag.
12 13
K. Kees

14
d o o r g E P r i K t
misschien kent u het programma mythbusters wel. Het wordt
af en toe uitgezonden op discovery channel. als u het niet
kent moet u toch eens kijken.
Twee jonge mannen nemen een
bepaalde mythe onder handen.
Met veel spektakel onderzoeken ze
of het verhaal op waarheid berust.
Een voorbeeldje, we kennen allemaal
wel de auto uit een actiefilm,
die na een keer over de kop te zijn
geslagen, prompt ontploft. Maar
klopt dat wel. De Mythbusters
onderzochten het en lieten een
paar auto’s over de kop vliegen.
Een volle tank, of een halfvolle
tank, er gebeurde niets. Een paar
deuken, dat was het. Conclusie:
We worden genept door de filmindustrie.
Een van mijn lievelingsfilms is
Jurassic Parc. In deze film worden
dinosauriërs tot leven gewekt en
dat spreekt een amateur paleontoloog
natuurlijk aan. Los daarvan
is het ook nog spannende film,
maar dit terzijde. De Dino’s worden
tot leven gewekt met behulp
een mug, die gevangen zit in
barnsteen. Voordat de mug hierin
terechtkwam, had zij eerst een
dinosaurus gestoken. Uit het dinosaurusbloed
werd DNA gewonnen
en met dit DNA werden de dino’s
opgekweekt. Heel herkenbaar en
volstrekt geloofwaardig. Wie is er
niet eens door een mug gestoken.
Als je ze doodslaat, zie je een
bloedvlek op het behang. Da’s dus
jouw bloed en in bloed zit DNA,
dat weet iedereen. Ik geloofde
het in ieder geval en voor mij was
het een reden een paar stukjes
barnsteen met insecten aan mijn
verzameling toe te voegen. Het
leek mij wel wat. Dit aan je visite
te laten zien en dan het verhaal:
Kijk, hier zit eigenlijk een dinosau-
rus in. Je kent die film toch wel?
Ik kocht een paar mooie stukjes
barnsteen vol met insecten bij hetsteentje.marktplaza.nl.
Onder de microscoop ging er een
wereld open. Kleine bijen, vliegjes,
kevers. Je kon het zo gek
niet bedenken of het zat er in. En
de een nog mooier dan de ander.
Langzaam struinde ik het barnsteen
af. Ik kwam aan de rand
van het stuk. Maar wat was dat,
onder mijn microscoop onthulde
zich opeens een lege ruimte. Het
leek wel of er een insect uitgevallen
was. Ik keek nog eens goed.
Ja, hier had een insect gezeten,
de afdruk van het lichaam was
nog zichtbaar. Even verder vond ik
nog een holle ruimte. Hier was het
lichaam nog aanwezig. Ik zag duidelijk
de huid, sterker nog, ik keek
tegen de binnenkant van de huid.
Opeens begreep ik het. De insecten
in barnsteen zijn hol van binnen.
Er zit niets in, alleen de lege
huid is bewaard gebleven. Geen
ingewanden, niets en erger nog ….
geen bloed!!
Daar ging mijn mooie verhaal.
Later, tijdens een lezing over insecten
in barnsteen, werd mijn waarneming
bevestigd. De insecten in
barnsteen zijn hol. Alleen een dun
huidje is bewaard gebleven en er
zit geen bloed in.
Restte slechts mijn conclusie.
Jurassic Parc? Een spannende film,
maar de mythe van dinosaurussen
uit insecten? Doorgeprikt! Of zoals
ze op Discovery Channel zeggen
BUSTED!
Klaas Kikke
15

s c H r i j F u N U i n V o o r d E b E u r s
o P Z a t E r D a g 5 N O V E m b E r 2 0 1 1 !
amathysta organiseert op zaterdag 5 november 2011 weer
haar jaarlijkse mineralen- en fossielenbeurs. Voor leden van
amathysta is er uiteraard ook de mogelijkheid om hier een
tafel te huren.
Heeft u ruimtegebrek thuis of
wilt u eens wat dubbele mineralen,
stenen of fossielen verkopen,
dan is dit uw kans.
U kunt één of meer meters tafel
huren, waarop u uw koopwaar
prachtig kunt uitstallen. Iedereen
die de beurs bezoekt kan uw
spullen bekijken en, wie weet,
kopen.
Het huren van een tafel van één
meter kost € 12,50.
• bEurs • bEurs • bEurs •
Naam en voorletters:
Adres:
Postcode: Woonplaats:
16
Heeft u interesse, neem dan
contact op met dhr. G.P. de
Beurs, tel. 0299-772035, mobiel
06-10202210 of stuur onderstaande
bon in
een voldoende
gefrankeerde
envelop naar:
G.P. de Beurs,
Heikeshof 20,
1983 XE
De Rijp.
Telefoon: Lid Geen lid
E-mail:
Aantal meters: Handtekening
Datum:
STUUR DEZE BON OP NAAR: G.P. DE BEURS, HEIKESHOF 20, 1983 XE DE RIJP
naam : saltatoria
Vindplaats : santana Formatie, brazilië
tijdvak : boven Krijt
collectie : Erwin Kaspers
Foto : x.E. Kaspers
17

d E o o s t - a F r i K a a n s E s l E n K deel 2
in het decembernummer van ons clubblad stond het eerste
deel van het artikel over de oost-afrikaanse slenk. door een
fout van de redactie is het tweede deel niet in het maartnummer
verschenen. met onze excuses kunt u nu dus toch nog het
vervolg van dit artikel lezen.
Het Ethiopische Hoogland
Dit is één van de dichtst bevolkte
landbouwgebieden in Afrika. Het
bedekt een gebied van meer dan
520.000 km 2 . Meer dan 80 procent
van de hoogste bergen in
Afrika bevinden zich in dit gebied.
Het staat bekend als het dak van
Afrika. Veel van de hoogste punten
in het gebied zijn tussen de
4600 tot 4900 meter en maar een
klein deel van het oppervlak ligt
lager dan 1500 meter. 750 miljoen
jaar geleden begon magma
een deel van het Afrikaanse kraton
op te heffen. Sinds het Precambrium
sluimerde deze plaat.
Lava uitbarstingen liepen over de
onderliggen rotsen uit de krijtpe-
Het Ethiopische Hoogland.
riode wat leidde tot een opeenhoping
van massieve basaltlagen
tot 3000 meter diep. Het plooien
van deze afzettingen resulteerde
in de vorming van de Ethiopische
koepelvormige plooi die op
zijn beurt in het mioceen en het
plioceen in twee grote massieve
gespleten werd. In geologische
termen zijn de Ethiopische hooglanden
jong, en de vulkanische
activiteit, die de koepel verder
vormde, is niet ouder dan 5 miljoen
jaar. Veertienduizend jaar
geleden werd de flora van de
droge bergachtige wouden, open
graslanden en heide, beïnvloed
door perioden van ijsvorming.
de rode Zee en
de golf van aden
De riftzones van de Rode Zee en
de Golf van Aden behoren geologisch
gezien tot de jongste zeevlaktes
ter wereld. Zij verbreden
zich nog immer in een voortdurend
proces sinds het uitvallen
van het Afro-Arabische continent
gedurende het Tertiair. Circa 25
miljoen jaar geleden zette het
proces van verwijdering in zowel
de Rode Zee als in de Golf van
18 19

d E o o s t - a F r i K a a n s E s l E n K deel 2 d E o o s t - a F r i K a a n s E s l E n K deel 2
Aden zich snel voort en ze zouden
kort daarop vollopen met
het zeewater van de Indische
oceaan. De oevers en kustlijnen
vormen door hun geologische
opheffing perfecte randen
voor beide zeevlaktes, waardoor
echter ook de afwatering
in de richting van de zee vrijwel
onmogelijk is gemaakt. De Nijl
heeft hierdoor haar loop moeten
omleggen in noordwestelijke
richting langs de Rode Zee,
waarna zij in de Middellandse
Zee kon uitstromen. Tegenwoordig
zijn de Rode Zee en de Golf
van Aden zo diep als een oceaan,
waarbij zij bijna over hun gehele
lengte een diepte van 2000
meter onder zeeniveau bereiken.
Deze zeeën worden op dit
moment door wetenschappers
met behulp van een bathyscaaf
onderzocht. Hierbij is op de zeebodem
van de centrale actieve
rift een lijn van jonge vulkanen
ontdekt variërend in hoogte van
100 tot 300 meter. Het materiaal
waaruit deze vulkanen zijn
opgebouwd is basalt, dat wordt
gevormd door het uitvloeien en
stollen van kussenlava, afkomstig
uit de centrale rift. In deze
vulkanen ontstaan door voortdurende
tektonische activiteit ook
scheuren. In de centrale rift zijn
verder heetwater poelen gevonden
die mineraalrijk brak water
produceren.
20
Prachtige koraalriffen in de Rode Zee.
Het maritieme leven in de
rode Zee
De tegenstelling tussen het
omliggende sterk verdorde landschap
rond de Rode Zee en de
rijke mariene flora en fauna in
deze zee is zeer groot. Het kalme,
heldere en warme water herbergt
een overvloed aan leven.
De Rode zee staat bekend als
een van de beste duikgebieden
voor sport- en diepzeeduikers.
Zeer vermeldenswaardig zijn de
prachtige koraalriffen waarin een
grote diversiteit aan vissoorten
aangetroffen kan worden. Hiernaast
bevindt zich nog menig
natuurlijke habitat in of bij deze
zee, zoals zeegrasbedden zoutpannen,
mangroven en zoutvelden.
de afar triple junction
De oceanische spreidingszone
onder de Rode Zee en de Golf
van Aden ontmoeten op het Afrikaanse
continent de Oost Afrikaanse
Slenk in een laag gelegen
driehoekig gebied dat de Afar-
depressie wordt genoemd, een
droog en onbewoonbaar gebied
in Ethiopië en Djiboeti. Dit punt
wordt in de geologie een tektonische
triple junction genoemd
waaronder zich ten gevolge van
warme convectie stromingen
of mantelpluimen, een groot
opwaartse druk opbouwt, die de
aardkorst doet uitrekken. Uiteindelijk
zal de aardkorst vanuit het
triple junction punt in drie stukken-
in dit geval de Somalische
in het oosten, de Nubische in
het westen en de Arabische plaat
in het noorden uiteenscheuren,
waarbij de plaatgrenzen zich
in een Y-vorm ongeveer 120
graden ten opzichte van elkaar
zullen bevinden. In het geval
van de Afar-triple junction is dit
proces nog immer gaande, hetgeen
bewezen wordt door de
De Afar-triple junction.
constante vorming van nieuwe
zeebodem in de vorm gestold
basalt. De slenk varieert van
30 tot 100 km en in diepte van
enkele honderden tot zelfs duizenden
meters. De geologen
onderzoeken Oost Afrika omdat
dit de enige plaats op aarde is
waar actieve riftvorming in een
continentale plaat plaatsvindt.
Het noordelijk deel van de slenkzone
vormt de vallei van de
Jordaan, die verder zuidwaarts
stroomt door de Zee van Galilea
in Israël naar de Dode Zee. De
golf van Aden is een Oostwaartse
voortzetting van de rift en vanaf
dit punt loopt de rift verder als
een Mid-Oceanische rug van de
Indische Oceaan.
De vorming van de Grote Slenk
gaat nog steeds door. In de toekomst
zal Oost Afrika het zelfde
lot ondergaan als Madagaskar 65
miljoen jaar geleden. Over ongeveer
10 miljoen jaar zal oost
Afrika zich hebben afgescheiden
van de rest van Afrika en een
nieuw continent vormen.
De Dode Zeebreuk loopt van
het noorden naar het zuiden
langs een transform breuklijn,
waarbij de Afrikaanse plaat aan
westelijke zijde langs de Arabische
plaat aan de oostelijke zijde
schuift. Het strekt zich meer dan
1000 kilometer uit, vanaf het
Taurus gebergte in Turkije tot
aan de Rode Zee. Deze actieve
21

d E o o s t - a F r i K a a n s E s l E n K deel 2
breuk kenmerkt zich door een
opvallende topografie. Het vormt
een bijna kunstmatig getrokken
rechte lijn. Het ontstaan van
deze transformatie breuk ligt in
het verschil in snelheid waarmee
de Afrikaanse plaat en de
Arabische plaat zich bewegen.
De bewegingsrichting is hierbij
weliswaar het zelfde, maar door
de ongelijke snelheid waarmee
zij dit doen, schuiven deze tektonische
platen toch horizontaal
langs elkaar. Door dit proces
heeft zich toch een spectaculaire,
diepe graben gevormd,
waarvan de bodem zeer vlak is
en de wanden, de breukschouders
steil en recht zijn.
Een reeks valleien
In de Dode Zeebreuk bevindt
zich een groot aantal meren,
rivieren, droge valleien (wadi’s)
en groene, brongevoede oases.
Het staat bekend onder de naam
Bekavallei in Libanon en de
Zoutafzettingen in de Dode Zee.
Hulavallei in Israël. Gedurende
afgelopen miljoenen jaren is
de Dode Zeebreuk regelmatig
ondergelopen met water uit de
Middellandse Zee. In perioden
van droogte viel het weer droogviel
en werden er lagen zout achtergelaten.
Door de herhaling van
dit proces heeft zich inmiddels
een zeer dikke zoutlaag (ongeveer
3,2 km) gevormd. Uiteindelijk
zorgde de geologische opheffing
van de Middellandse Zeekust
er voor dat de Dode Zee geheel
en voorgoed werd afgesloten,
waardoor het zijn bekende huidige
vorm kreeg van een heet
en droog bekken. De Dode Zee
is 68 km lang, 18 km breed en
ongeveer 300 m diep. Het is het
laagst gelegen meer ter wereld,
418 meter beneden zeeniveau.
Het meer is de afvoerbasis van
een groot stroomgebied in deze
regio, waardoor het in combinatie
met het verdampingsproces
van het water, een van de
bekendste zoutmeren ter wereld
is met een zeer hoge zout concentratie.
Al met al was deze triple-junction
zo interessant dat ik u die
niet wilde onthouden. Ik raad u
aan het boek GEOLOGICA aan te
schaffen. Het geeft inzicht in de
geologie, hierbij heb ik een klein
luikje geopend.
Fred Otto
22 23

d r E n t H E
Excursie werkgroep geologie 15 t/m 17 aPrIL 2011
op vrijdag 15 april was het zover. met een auto vol met spullen,
waarvan je je op zondagavond toch weer afvraagt waarom
je ze in godsnaam hebt meegenomen, rij ik naar buitenveldert
om Karlijn op te halen.
Zo heb ik onder andere ter voorkoming
van de nachtelijke kou
twee slaapzakken, een deken,
een afschrikwekkend thermopak
en zelfs een kruik bij me.
Even de droge opsomming; van
15 t/m 17 april gaan we met 15
personen van de werkgroep Geologie
naar omgeving Havelte/
Uffelte in Drenthe. Hier gaan we
naast de geologie ook de archeologie
onder de loupe nemen. We
bivakkeren op natuurcamping De
Blauwe Haan.
Het belooft prima weer te worden
en ik moet bekennen dat ik sta
te hoeftrappelen om het "zoekseizoen"
te openen. De heenreis
via de Noordoostpolder liep
voorspoedig en onderweg hebben
Karlijn en ik ons bij een benzinestation
op ijs getracteerd.
trage leerling
Op de camping aangekomen
blijkt maar weer eens dat ik
een trage leerling was, gezien
het tempo van het opzetten van
mijn tent. Karlijn en zelfs de later
gearriveerde Suzan met dochter
Puck van 11 waren eerder klaar
24
met opzetten. Bijna iedereen
was aanwezig. Klaas arriveerde
iets later ook met zijn camper.
Alleen Patrick en Wil komen pas
rond 21.00 uur aan.
Die avond deden we ons te goed
in een soort truckersrestaurant
langs de Drentse Hoofdvaart aan
de grote porties die de niet al
te gezellige inrichting compenseerde.
Wel gezellig wat afgebabbeld,
deze avond.
Na een prima, niet al te koude
nacht, kruip ik enigszins stram
en slaapdronken uit mijn tent,
op zoek naar de douches. Na wat
geklooi met de kledinghaakjes,
om maar te zorgen dat niets op
de vochtige vloer valt, viel na
inworp van de douchemunt een
heerlijk warme douche mij ten
deel.
neolitische werktuigen
Het ontbijt was weer top geregeld
door Erwin. Er zijn dagen
dat ik minder luxe ontbijt……
Na het ontbijt werd besloten om
eerst even naar het stuifzandgebied
van Holtingerzand te gaan,
alvorens we gaan wandelen door
het natuurgebied zelf. Als een
d r E n t H E
Excursie werkgroep geologie 15 t/m 17 aPrIL 2011
Stuifzandgebied Holtingerzand.
volwaardige etappe van Paris-
Dakar rijden we met wolken stof
en zand achter ons over de zandwegen
naar het gebied. Hier op
zoek gegaan naar vooral neolithische
werktuigen. Ondanks
dat de zandvlakte al aardig
afgestruind is, is er altijd nog
een gerede kans op een mooie
vondst. Veel van ons zaten op de
knieën of liepen gebogen zijn/
haar geluk te beproeven. Gijs
lag er zelfs bij, alsof hij zich op
het strand had genesteld. Ja en
waar moet je op letten…. is het
een natuurlijke afslag of had een
overijverige voorouder zijn best
gedaan op de stukken vuursteen,
die ik continue in mijn handen
had. Ik moet zeggen dat het ook
een soort gevoel van onmacht
gaf, omdat het toch een andere
"tak van sport" is. Alle potentiële
stukken vuursteen in de plastic
zak gestopt, om door de gids van
vanmiddag, Wim van der Wijk,
te laten determineren.
Het Holtingerveld
Terug op de camping de stenen
in een hoek van de tent gegooid,
want we gaan gelijk door met de
wandeling in het natuurgebied
"het Holtingerveld", beheerd
door Natuurmonumenten. Erwin
nam de grondboor mee en Martin
zijn vlindernet. Een mooie
wandeling o.a. rond het nabijgelegen
meer volgde, waarbij we
op gezette tijden wacht hielden
om een grondboormonster door
te nemen of een onfortuinlijke
kikker in de handen van Martin
bekeken. Een diepe buiging voor
Piet en Klazien, die zonder problemen
en met veel plezier mee-
Grondboren.
25

26
Voor alle top mineralen
Utrechtsestraat 79 ● 1017 VJ Amsterdam
Tel.: 020 - 330 02 34 ● Fax: 020 - 330 04 04
blitskey@hetnet.nl
d r E n t H E
Excursie werkgroep geologie 15 t/m 17 aPrIL 2011
liepen. Van Piet begreep ik dat
ze tot op hoge leeftijd wandelvakanties
ondernamen in de Alpen.
Ondertussen liepen we geregeld
tussen 2 meter diepe kraters
door, die in de 2e wereldoorlog
zijn veroorzaakt door bombardementen
op een nabijgelegen
Duitse basis. Af en toe was het
wat lastig om de juiste weg te
vinden, maar met een goede
kaart en oriëntatie op de zon,
kom je een heel eind. Inmiddels
dienden de eerste ciroenvlinders
zich aan en Puck probeerde met
het vlindernet van Martin vaak
tevergeefs een paartje te vangen,
totdat het uiteindelijk lukte.
Teruggekomen op de aan de bosrand
gelegen camping, heerlijk
koesterend in het zonnetje van
de lunch genoten. We merken
dat de natuur bezig is aan een
groeispurt, nu het de laatste tijd
zulk mooi weer is. Alles begint fel
groen te kleuren.
Citroenvlinder.
de Havelterberg
De rest van de middag wordt
ingevuld met een rondleiding
onder aanvoering van Wim van
der Wijk (archeologie) en een
compaan (geologie) rond de
Havelterberg (17 meter boven
NAP). Samen met de Bisschopsberg
vormt de Havelterberg een
typische stuwwal, waar alle kenmerken
van de oerkrachten nog
in het omliggende landschap
terug te vinden zijn. De stuwwal
is in het Saalien (130.000 jaar
geleden) ontstaan, in de "nadagen"
van de één-na-laatste ijstijd.
Het ijs trok zich al terug,
maar leverde met deze laatste
stuiptrekking toch nog een aantal
stuwwallen af, waaronder Gaasterland
en deze Havelterberg.
Hunebedden
Na een korte introductie in het
Nivon natuurvriendenhuis liepen
we de Havelterberg af naar
Hunebed D54. In Nederland zijn
er trouwens 54 Hunebedden,
waarvan 2 in Groningen (nummer
voorafgaande door een G)
en 52 in Drenthe (met vanzelfsprekend
een D voorafgaand).
O.a bij deze magische plek vertelde
de gids over de grondlegger
van de nederlandse archeologie,
Prof. Van Giffen en diens kennis
en onderzoek met betrekking tot
de hunebedden.
27

d r E n t H E
Excursie werkgroep geologie 15 t/m 17 aPrIL 2011
Het door middel van een wichelroede
aantonen van sterke energievelden
rond het hunebed deed
bij velen de wenkbrauwen fronsen.
De gids was overtuigd van
zijn gelijk, maar persoonlijk denk
ik dat de zwaartekracht hem een
handje hielp.... al hoop je stiekem
dat zoiets echt niet te verklaren
is. Iets verder stonden we
in een veld vol met met puisten,
dat een neolithisch grafheuvelveld
bleek te zijn. Toch wel een
bijzonder idee om hier tussen
te lopen. Het was officieel ook
verboden terrein, dat alleen met
een gids bezocht mocht worden.
Pingo ruïnes
Het gebied is erg fraai en we
passeerden een aantal komvormige
depressies waarvan
men tot kort geleden aannam
dat het pingo ruïnes zijn (ingestorte
vorstheuvel). Deze pingo’s
bestaan nog steeds en ontstaan
in arctisch gebied, waarbij lensvormig
bevroren grondwater de
bovengelegen grondlaag tot wel
negentig meter omhoog kan
duwen. Ook in het Nederlandse
landschap zijn er een aantal pingo’s
uit de ijstijd terug te vinden.
Wim probeerde ons als het ware
het landschap te laten lezen.
Vaak zijn afwijkingen in het landschap
namelijk makkelijk te verklaren.
28
adders
Al "drenthe"-lend over de heide
komen we een adder tegen, die
nog relatief laat op de dag ligt
op te warmen op het hete zand.
Maar ach.... moet kunnen, het is
ten slotte ook weekend voor de
koudbloedige dieren onder ons.
Dierenvriend Freek deed met
zijn schoenzool nog een poging
de adder van zijn stuk te krijgen,
waarbij je gelijk de felheid van
het beestje kon zien. De adder is
overigens de enige gifslang van
Nederland.
Op de zandvlakte waar we deze
ochtend al waren, vond Puck nog
een prehistorisch werktuig. Erg
leuk. Vervolgens de auto gepakt
en naar een nabijgelegen restaurant
gereden, waar we de
geslaagde middag met een heerlijk
koud witbiertje in de hand
afsloten.
Vlindervangst
Op de openingsavond van het
campingrestaurant was de
keuze eenvoudig.... patat, pizza
of pannekoeken. Wat kan het
leven toch heerlijk eenvoudig
zijn. Eenmaal weer bij de tent
een wit scherm opgetuigd, met
felle lampen erop, in de hoop
dat de nachtvlinders zich en
masse lieten zien. Op een verdwaald
nachtvlindertje na, viel
de "vangst" wat tegen. Het moet
d r E n t H E
Excursie werkgroep geologie 15 t/m 17 aPrIL 2011
eigenlijk ook aanzienlijk warmer
zijn en Martin gaf aan, dat zodra
er onweer in de lucht hangt het
veel sneller een groot nachtvlinderfestijn
is.
citytour
De zondagmorgen begonnen we
na het ontbijt, met een onbedoeld
uitvoerige citytour door het altijd
pitoreske "city of" Diever, waarbij
geen plekje van deze wereldstad
werd overgeslagen. Nadat
we de auto’s hadden geparkeerd
voor het Archeologisch Centrum
West Drenthe, werden we binnen
onthaald met koffie en koek. De
vriendelijke en enthousiaste gids
hield zijn betoog, alvorens we op
de zolderverdieping een korte
film over het leven van mammoeten
bekeken. Na knap technisch
ingrijpen van enkele leden
van de werkgroep zat er na
enige weken of misschien zelfs
Hunebed D52, de ideale picknickplek.
maanden ook geluid bij de film.
We kregen een uitgebreide rondtour
door Diever en omgeving,
waarbij het leuk was dat Klaas,
met zijn kennis over architectuur
de gids prima kon aanvullen.
Halverwege de wandeling,
hebben we Hunebed D52 omgetoverd
tot ideale picknickplaats.
We zagen ook dat vandalen een
vuurtje hadden gestookt onder
één van de dekstenen, die hierdoor
gebarsten was.... zonde!
afscheid
Terug bij de auto’s afscheid
genomen van Annie en Leo die
doorreden naar hun zoon in Harlingen.
De rest ging terug naar
de camping om de tent af te breken
en huiswaarts te keren. Na
afscheid van de groep te hebben
genomen zijn Karlijn, Suzan,
Puck, Freek en ik nog 1 keer
teruggegaan naar de zandvlakte
van Holtingerzand om ons geluk
te beproeven. Je weet maar nooit
wat voor prachtige artefacts er
nog liggen....
We kunnen terugkijken op een
zeer geslaagd weekend, waarbij
ik de combi geologie/archeologie
erg geslaagd vond. Erwin,
bedankt voor de organisatie en
tot op de volgende excursie!
Erwin Donkers
29

tijdscHriFtEnbEHEEr DHr. g. H. a. JaNSSEN
FacEttEn, nr. 6, dEcEmbEr 2010
Verslag van de cursus "zetten". Diverse aspecten
van het zetten van steentjes worden
besproken. Tijdens een practicum wordt het geleerde
toegepast. (www.lapidee.nl)
Verslag van de excursie naar Slowakije. De
verschillend vindplaatsen en vondsten zullen worden
vermeld.
• Mijn in Dobsina: er is oranjerode agaten, chrysotiel,
demantoiet, asbest, serpentiniet
en pecoraite ( Ni3Si2O5(OH)4 gevonden
• Storthopen bij Novoresca:
malachiet, azuriet, tennantiet ( Cu12As4S13 )
• Groeve Podhradie: ijzermineralen
• Vindplaatsen van kopermineralen
- Euchroit Cu2(AsO4)(OH)3.H2O, donkergroen
- Cornubiet Cu5(AsO4)2(OH)4, blauwgroen
- Klinoklaas Cu3(AsO4)(OH)3, donkerblauwgroen
• Mijn Poniky bij Banska Bystrica:
galeniet, sfaleriet, sideriet
• Tatrabergen: euchroit, malachiet, azuriet, cornubiet
• Gelnica: galeniet, chalcopyriet, bariet
Een samenvatting van vindplaatsen en mineralen,
die in 8 dagen zijn bezocht en mineralen die er
gevonden zijn.
Diamanten chip voor de mens. De chip wordt
operatief ingebracht. Het chipje kan door het
sturen van chemische en electrische impulsen het
zenuwstelsel beïnvloeden en herstellen.
Wetenswaardigheden. Verbod op export van
diamanten uit Zimbabwe. Man opgepakt met diamanten
in maag.
roofdieren zetten onze verre voorouders
op hun menu. Tyrannosaurus Rex at zijn eigen
soort.
Nieuw soort maangesteente ontdekt, het
bestaat uit orthopyroxeen, olivijn en spinel.
Nieuw soort uitgestorven dolfijn opgevist.
Een stuk bot is voor de kust van Rotterdam
gevonden.
grootste dino-dijbeen, 150 miljoen jaar oud bij
Valencia aangetroffen.
Fossiel van reuzenpinguïn in Peru opgegraven.
gEodE nr. 5, 2010
aragoniet, CaCO3 uit Marokko
gipszandroos uit mexico. Dit is een mengvorm
van gips ( CaSO4.2 H2O ) en zandkorrels.
Kunziet. Dit is een prachtige steen, waarvan de
30
kleur kan evenaren met saffier en toermalijn.
Kunziet is transparant en van edelsteen-kwaliteit.
Zij hoort tot spodumeen (LiAlSi2O6). De kleur
is zacht roze, lila of lavendelblauw. De kleur is
afhankelijk van de verschillende assen, pleochroisme.
De hardheid is 6,5 tot 7,5 afhankelijk van
de richting. Spodumeen komt voor in lithiumrijke
granietpegmatieten. De mooiste kunziet komt uit
Afghanistan. Verder is kunziet te vinden in Californië,
Noord-Carolina en Brazilie.
dE stEEnbrEKEr, dEcEmbEr 2010
barnsteen zoeken in Denemarken. Barnsteen
is afkomstig van hars uit bomen. Door polymerisatie
is de oorspronkelijk stroperige vloeistof vast
geworden. De beste vindplaats is Saeby. Er wordt
vermeld waar en hoe men barnsteen kan vinden.
O.a bij eb op de plaatsen waar meeuwen naar
voedsel zoeken. Om te onderzoeken of het gevonden
stukje stukje wel barnsteen is zijn er zeven
kenmerken, die men kan testen. Een hiervan is
door het stukje hard over kleding te wrijven, het
barnsteen wordt dan opgeladen met statische
electriciteit.
Chalcedoon. Chalcedoon is een poreus mate-
riaal. Het is een blauwachtige tot witgrijze
steen. Er zijn zeven kleurvariëteiten, waarvan
chrysopaas, de mooiste chalcedoon is met een
mooie groene kleur. De groene kleur ontstaat
door de aanwezigheid van nikkel. Chalcedoon kan
zowel worden geslepen als ook gesneden. Kenmerken:
Het een kwartsvariëteit om siliciumoxide.
Chalcedoon is uit microscopisch kleine parallel
lopende draadachtige kristallieten opgebouwd.
De hardheid is 6 tot 7. Door zon en warmte kan
de kleur veranderen. Chalcedoon komt voor in
vulkanische lava. De vindplaatsen zijn o.a. India,
Turkije en Toscane, Brazilië en Uruguay.
Excursie naar Hessen. Er is weinig gevonden,
behalve in de Groeve Jost in Altenkirchen.
artikel over opaal.
minEraliEn WElt, nr.1, 2011
Verslag van de mineralientag 2010 in
munchen. Mineralen uit de hele wereld zijn hier
tentoongesteld. Bijzondere mineralen m.b.t.
kleur, grootte, vorm en samenstelling worden met
mooie foto´s getoond. Verder worden de vindplaatsen,
de geologie en het ontstaan besproken.
Een interessante paragenese van Uraan-
tijdscHriFtEnbEHEEr DHr. g. H. a. JaNSSEN
mineralen uit Schneeberg ten zuidwesten
van Chemnitz. Bij het verval van uraniumverbindingen
kan het gas radon ontstaan. dit is
schadelijk voor de gezondheid. In het vervolg
van de sanering zijn 16 mineralen gevonden, die
uit andere verbindingen zijn ontstaan. De Geologie
wordt beschreven en de vindplaatsen van de
mineralen worden besproken.
Nieuwe vondsten van Lood-Vanadium en
zeldzame aarden mineralen in de Harz. In het
gebied waar in het verleden Mangaan-mineralen
zijn gedolven bij de Stad Nordhausen zijn nu
bovengenoemde mineralen waargenomen. Het
gebied bevindt zich ten Oosten van Göttingen.
Kwarts bij Sedrun in Zwitserland. Mooie doorzichtige
6 cm grote kristallen.
Nieuwe mineralen uit Noorwegen, IJsland,
Italië en de Eifel. 18 mineralen worden besproken
met bijzondere samenstellingen zoals CuPt-
BiS3, (WC.Cr4Fe4Ni)9Cu.
De beste Heubneriet (mnWO4) van de
wereld komt uit Peru. Het mijnbouwgebied
in het Noorden van Peru behoort tot 's werelds
beroemdste vindplaatsen van mineralen; fluoriet,
angeliet, kwarts, en grote stukken tennantiet
(Cu12(S(AsS3)4). Foto’s van het bergachtige gebied
en mooie mineralen. In deze streek werden
veel wolfraam-mineralen gedolven.
Nieuwe mineralen uit het oostelijk beierse
woud. Er zijn de laatste drie jaren 27 mineralen
ontdekt in Steinerleinbach en Kropfmeuhle in
Rennen. In Steinerleinbach is door exploitatieexplosies
40.000 ton materiaal vrijgekomen. In
de granietgroeve in Matzersdorf is in het restgesteente
het Y-mineraal ontdekt. In dit gebied bevinden
zich nog meer vindplaatsen. Foto’ van
mooi gekleurde mineralen.
achaat-magazin. In Freisen (Idar-Oberstein)
zijn door de gemeente akkers ter beschikking
gesteld om naar agaten te zoeken. De Mineralienverein
Freisen heeft de actie georganiseerd.
micro-organismen, agaat en chalcedoon. Micro-organismen
spelen een belangrijke rol bij de
kringloop en de vorming in diverse mineraalfases.
Microbenactiviteit is maatgevend voor de afscheiding
van SiO2 en de accumulatie van ijzeroxide.
Een interessant artikel, afgewisseld met foto’ van
mooie mineralen.
binnEnlandsE bEurZEn JUNI t/m OKtObEr 2011
Zondag 10 juli
denekamp,
Mineralen- en fossielenmarkt
Museum Natura Docet,
Oldenzaalsestraat 39, inl.: 0546-568033.
Zondag 7 augustus
borger,
Archeologische en geologische markt
Hunebedcentrum,
Bronnegerstraat 12, inl.: 0599-236374.
Zaterdag 10 en zondag 11 september
giethoorn,
Lapidarie weekend - open huis
Dit is geen beurs, maar voor de
liefhebbers zeker interessant.
MTN-Giethoorn,
Kanaaldijk 18, inl.: 0521-361544.
Zaterdag 17 en zondag 18 september
's Hertogenbosch,
Mineralenbeurs, Brabanthallen,
Diezekade 2, inl. 070-3075900
Zondag 25 september
de bilt,
Mineralenbeurs, Ned. Lapidaristen Club
Cultureel- en vergadercentrum,
Henri Dunantplein 4, inl.: 0172-432289.
Zondag 2 oktober
Eindhoven,
Van de Valk hotel Eindhoven,
Aalsterweg 322, inl.: 040-2265325.
Zaterdag 8 en zondag 9 oktober
rijswijk,
Evenementenhal Rijswijk,
Volmerlaan 12, inl.: 070-3075900.
Zondag 16 oktober
's-Hertogenbosch,
Sociaal Cultureel Centrum De Helftheuvel,
Helftheuvelpassage 115, inl.: 013-5113211.
Zondag 23 oktober
amsterdam-duivendrecht,
Geologisch Evenement Amsterdam,
Borchlandhal,
Borchlandweg 6-12, inl.: 075-6167676.
Al deze beurzen zijn rolstoelvriendelijk en geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Het bestuur en de
redactie dragen geen verantwoordelijkheid voor eventuele fouten in deze publicatie van de beurzen.
31

32
(dinsdag t/m zaterdag van 10.00 - 18.00 uur)
van Baerlestraat 77 hs
1071 AS Amsterdam
Tel.: 020 - 671 93 64
Mob.: 06 - 15 345 308
E-mail: terrai@online.nl