download - Koninklijk Museum van het Leger en de ...

In de kijker...
175 jaar Leopoldsorde
en nationale
orden
Op 8 of 9 december 1832 reikt Leopold
I - in hoogst eigen persoon - voor de
eerste maal het kruis van een nieuwe
orde uit. Deze eerste verlening gaat
naar de Franse sappeur Ausseil
tijdens het beleg van Antwerpen
en gebeurt zonder voorafgaande
bespreking met de ministers. Er komt
wel een vermelding in de kranten,
maar geen offi ciële neerslag in het
Belgisch Staatsblad.
Woord
vooraf ...
Ik laat me bij het schrijven van dit
Woord vooraf altijd leiden door de
gebeurtenissen van het ogenblik. Nu
heb ik het daarom graag even over uw
reacties op onze enquête.
Ik moet wel vaststellen - maar uiteraard
met het grootste genoegen - dat u
allen zeer tevreden over VIZIER bent.
Deze vaststelling spoort het voltallige
museumpersoneel, de vrijwilligers en
de vzw’s aan om verder te gaan op de
ingeslagen weg.
Driemaandelijks infoblad van het Koninklijk Legermuseum
Nummer 36 - December 2007
Het is dus precies 175 jaar geleden
dat de Leopoldsorde het licht zag,
vermits die in augustus 1832 wettelijk
in het leven werd geroepen. Het KLM
herdenkt deze verjaardag met een
tijdelijke tentoonstelling. Deze staat
onder de hoge bescherming van
Z.M. de Koning, Grootmeester van
de Leopoldsorde en opent midden
februari zijn deuren voor het publiek.
De tentoonstelling snijdt verschillende
thema’s aan. In een eerste deel
wordt de context van de orden in
Europa vòòr de stichting van de
Leopoldsorde geschetst. Blikvangers
hier zijn de gewaden van de Orde van
de Kousenband, gedragen door Z.M.
Leopold II, het diploma van ridder
in de Orde van de Kousenband van
Z.M. Leopold III of een voorstelling
van de toekomstige koning Leopold I
als ridder van de Kousenband in het
“huwelijksalbum” op perkament van
George IV in 1820. De kledij van de
Kousenbandorde wordt aangevuld
met de gouden ordeketen voor het
laatst gedragen door Carlos I, de
Uit uw suggesties heb ik ook opgemaakt
dat een aantal onder u “in Vizier” graag
zou lezen over feiten en anekdotes, een
bepaalde periode of een zekere veldslag.
Aan deze wens zullen we niet tegemoet
kunnen komen want dat valt buiten het
beoogde doel. VIZIER is inderdaad een
infoblad dat u op de hoogte van onze
activiteiten houdt. Uw legitieme wens
kan echter wel worden beantwoord in de
bibliotheek, deze minder bekende maar
uiterst rijke afdeling van het Museum.
Ik wens u er alvast veel leesplezier.
Philippe Thilly
Directeur-Generaal
Kruis van ridder in de Leopoldsorde,
verleend aan sappeur Ausseil, 1832.
(Foto: Bruno Couwenberg)
laatste koning van Portugal. Dit
juweel krijgen we in bruikleen van de
Britse Royal Collections.
Vòòr de stichting van de Leopoldsorde
tracht het Voorlopige Bewind reeds
een erester te stichten, maar het
project komt nooit van de grond.
Exemplaren worden echter wel
vervaardigd en zijn hier nu te zien,
samen met een eresabel uit deze
periode.
De persoonlijke orden van Leopold
I uit de verzamelingen van het KLM
en het BELvue-Museum vormen een
uitgelezen geheel om het volgende
deel van de tentoonstelling in te
leiden.

De Leopoldsorde van Ausseil,
samen met de gouden medaille en
het schilderij gekregen van Leopold
I in 1863, markeren het begin van de
eigenlijke Belgische orden. Van 1832
tot december 1838 zijn er slechts vier
klassen in de Leopoldsorde: ridder,
offi cier, commandeur en grootlint. De
koning bestelt een eerste productie
bij de beste juwelier van Brussel:
J.G.Dutalis. Pronkstukken in deze
afdeling van de tentoonstelling zijn
ongetwijfeld de juwelen van de
Leopoldsorde van prins Albert, de
prins-gemaal van koningin Victoria
van Engeland. Snel gaan in het
Parlement echter stemmen op om
in Parijs goedkopere juwelen aan te
schaffen, in plaats van bij de dure
Dutalis.
Josse Allard, een Brusselse
zilversmid, speelt hierop in en neemt
de productie over. In 1838 wordt de
vijfde klasse van de Leopoldsorde,
de grootoffi cier, ingevoerd. De
voorzitter van het Hof van Cassatie,
Etienne Constantin de Gerlache,
die onze grondwet schreef en in
Londen de Belgische kroon aan prins
Leopold had aangeboden, ontvangt
de borstster van grootoffi cier in juli
1847. Ze is gemaakt door J. Allard.
Ook de Pruisische koning Wilhelm
krijgt een Allard-grootlint (1857)
en dat is dan weer te zien dankzij
een bruikleen vanwege van het
Deutsches Historisches Museum te
Berlijn. Josse Allard wordt echter al
in 1846 directeur in de Koninklijke
Munt en houdt zich dan enkel nog
bezig met het slaan van de Belgische
frank.
Een jonge juwelier met Parijse
ervaring neemt daarom de fakkel
over : C.J. Buls. Hij wordt dankzij de
productie van de Leopoldsorde de
grootste juwelier van Brussel. Niet
enkel de Leopoldsorden van koning
Edward VII zijn van Buls, maar
ook het grootlint van de bekende
Belgische generaals Chazal (1861)
en Chapelié (1863). Buls wordt
als leverancier van de Kanselarij
opgevolgd door G.Wolfers en door
Heremans. De vorm van de kroon
verandert wanneer de matrijs van
Buls breekt.
Kruis van
commandeur
in de
Leopoldsorde
van generaal
de Wauthier,
1842.
(Foto: Bruno
Couwenberg)
Koning Leopold I wil af en toe
mensen decoreren zonder de
ministeriële tegenhandtekening. De
oplossing voor dit probleem ligt in
Coburg. Zijn broer Ernst I, hertog
van Saksen Coburg, heeft samen
met de hertogen van de twee andere
Saksische hertogdommen een
Saksische huisorde gesticht. Deze
kan door de verschillende Saksische
hertogen worden verleend én ook op
voorstel van Leopold I. De Saksen-
Ernestinische huisorde verdient
dus eveneens een plaatsje in de
tentoonstelling.
Kruis van offi cier in de Saksen-
Ernestinische huisorde
(Foto: Bruno Couwenberg)
Leopold II sticht achtereenvolgens
de Orde van de Afrikaanse Ster, de
Koninklijke Orde van de Leeuw, de
Kroonorde en de Orde van Leopold
II. De persoonlijke orden van de
vorst en een kist met de volledige
sets van de Orde van de Afrikaanse
Ster en deze van de Koninklijke Orde
van de Leeuw met ordeketens uit
het museum van de kanselarij der
Nederlandse orden (Paleis Het Loo )
zijn topstukken in de tentoonstelling.
Ook het ontwerp voor de Orde van
Louise is te zien, een orde exclusief
voor dames, die echter nooit uit de
startblokken komt.
Wanneer Congo in 1905 samen met
zijn orden Belgisch wordt, bezit ons
land vijf nationale orden... wat tijdens
de Eerste Wereldoorlog helemaal
geen luxe is ! Het decoreren van een
vaandel, het verlenen van nestels
in de kleur van het Oorlogskruis
en van de Leopoldsorde, palmen
voor militaire verleningen wegens
oorlogsfeiten en gouden strepen voor
de burgers zijn nieuwe elementen
op het toneel. Na de oorlog mogen
de moeders van gesneuvelden de
eretekens van hun zoon dragen
met een zwartgeëmailleerde baret.
Topgeneraals krijgen het grootlint in
de Leopoldsorde.
In 1934 wordt de maritieme afdeling
van de Leopoldsorde opgericht, met
de speciale ankerjuwelen. Het is de
bedoeling de burgerlijke zeevaart te
promoten. Door het wegvallen van
de Regie voor Maritiem Transport en
de grote Belgische rederijen is deze
tak van de Leopoldsorde nu een
zeldzame verschijning geworden.
Dankzij de hulp van de Federale
Overheidsdienst Buitenlandse Zaken
kunnen we toch de volledige set
tonen.
De laatste ingrijpende verandering
gebeurt in 1951 met de tweetaligheid
van de leuzen op de orden. De
Japanse keizerin Kojun en NAVOsecretaris-generaal
Joseph Luns
zijn bij de eerste buitenlanders die
tweetalige juwelen ontvangen. Ook
deze worden in de tentoonstelling
gepresenteerd.
De fabricage van orden, de
verschillende formaten van kruisen
en borststerren, de veredeling met
edelstenen, de dracht, de schenking
of de verlening van eretekens en de
toekomst van onze orden komen in
deze tentoonstelling eveneens aan
het bod.
De expositie wordt vergezeld van
een rijkelijk geïllustreerd boek dat de
geschiedenis van de Leopoldsorde
en de nationale orden verhaalt.
De tentoonstelling loopt tot 30 juni
2008 in de Bordiauhal van het
Koninklijk Legermuseum.
Grootlintborstster in de Leopoldsorde
van generaal Chazal, 1861.
(Foto: Bruno Couwenberg)

Een oude «Anson»
komt naar huis
terug.
De luchtvaartafdeling van het KLM
was reeds lang op zoek naar een
tweemotorige Avro Anson; aan die
zoektocht lijkt nu een einde te zijn
gekomen. De Anson werd tijdens
de Tweede Wereldoorlog door het
Coastal Command en later door de
15de Wing gebruikt, maar de oudste
versie van het vliegtuig dateert van
1935. Het werd jarenlang zo een
beetje overal als verbindings- en
transportvliegtuig ingezet en in
België verdween het pas in 1953 uit
circulatie.
Kolonel Vlieger Michel Terlinden,
één van de stichters van de
Luchtvaartafdeling, was ten zeerste
in dit toestel geïnteresseerd. Hij
was immers korpsoverste van
de 15de Wing geweest, maar liet
zich toch ook verleiden door het
nostalgische parfum van de jaren 40-
45, dat ongetwijfeld een historische
meerwaarde aan elk oud vliegtuig
verleent!
Zijn speurtochten leverden
aanvankelijk niets anders op dan
een karkas in slechte staat op de
Kaapverdische Eilanden. Later
werden enkele stukken in al even
slechte staat samengebracht in
Melsbroek; deze werden uiteindelijk in
onze externe reserve van Vissenaken
opgeslagen. Een grondig onderzoek
leerde ons echter dat enkel een paar
vleugels nog vatbaar voor restauratie
waren.
Juist dan werd het Museum door een
Britse fi rma gecontacteerd, Retro
Aviation. Hun Anson, van het type Mk
19 gebruikt in de burgerluchtvaart,
verschilde lichtjes van de militaire Mk
1 of Mk 2-versies (vooral wat betreft
de laterale raampjes), maar had nu
wel een hele loopbaan in België
achter de rug.
In 1948 kreeg het toestel de
kenletters OO-CFA en vloog het voor
de Compagnie des Chemins de Fer
du Congo Supérieur aux Grands
Lacs Africains. Als OO-DFA werd
onze Anson tussen 1950 en 1953 bij
Sabena ingezet. Dan ging het naar
Coastal Air Transport, een kleine
maatschappij die in Het Zoute was
gebaseerd en tot het einde van de
jaren ‘50 passagiers en goederen van
onze kust naar Engeland vervoerde.
Herdoopt als OO-VIT kwam het
vliegtuig ten slotte op het vliegveld
van Wevelgem terecht, als eigendom
van de Golden River Aviation Club.
In 1971 werd het uit de Belgische
registers geschrapt en vertrok het
naar Groot-Brittannië, zijn land van
herkomst.
De Anson vereist weliswaar een
grondige restauratie, maar is
nagenoeg volledig. Geen enkel deel
is verwrongen of zwaar beschadigd
en daarenboven omvat het akkoord
met de huidige Britse eigenaar de
levering van talrijke wisselstukken.
Over enkele jaren zullen we het
toestel dus aan het publiek kunnen
voorstellen met één van de livreien
die het tijdens zijn loopbaan droeg
en het vliegtuig zal een plaats
kunnen innemen tussen onze andere
transportvliegtuigen. Deze mooie
machine met lage vleugelaanzet en
twee motoren van 385 pk zal dan
haar bewogen geschiedenis vertellen
en een maquette in de kleuren van de
15de Wing kan de naoorlogse periode
in Melsbroek oproepen. Onze Anson
is reeds volledig ingepakt en zal
weldra naar Vissenaken vertrekken.
Daar wachten een grondige studie...
en de restauratie.
Schatten van het KLM
Dit doek van de Belgische schilder
Paul Jean Clays (1819-1900),
getiteld Inname en vernietiging
van Debokké, doet ons naar Afrika
reizen en om het werk in de tijd te
situeren, moeten we teruggaan
naar Leopold I en de stichting van
koloniale handelsfactorijen. De
koning wil voor België absoluut
een plaats op het internationale
schaakbord verzekeren. Daarvoor
zijn, onder andere, buitenlandse
kolonies of nederzettingen nodig.
Ook het Britse en Franse embargo
op de uitvoer van koloniale goederen
uit die periode effent het pad voor
dat idee. Daarom worden er in
1848 besprekingen gestart om een
Belgische handelsfactorij op te
richten langsheen de Rio Nuñez in
Guinea.
België stuurt Commandant
Joseph Van Haverbeke uit om te
onderhandelen over de heerschappij
over het Naloe-territorium aan de
monding van de rivier tegen een
jaarlijkse rente van 5.000 frank.
Van Haverbeke reist een jaar later
opnieuw naar de streek; deze keer
om de mogelijkheid te onderzoeken
voor de oprichting van een militaire
basis die de Belgische instelling kan
beveiligen.
Bij zijn aankomst hebben de
Landoema’s, een andere plaatselijke
stam, de Naloes echter verjaagd
en deze laatsten vragen Franse
en Belgische hulp. Met twee
oorlogsbodems wordt er een
expeditie naar Debokké opgezet
om de Landoema’s af te straffen en
een nieuwe koning aan de macht te
brengen .

Op dit doek uit 1849 zien we de
Belgische driemaster Emma en de
Franse schoener Dorade, die troepen
aanvoeren om de heuvel in te nemen.
De kanonnen van de schepen vuren
naar het plateau.
Het confl ict blijft echter latent en de
blijvende rivaliteit tussen Naloes en
Ladoema’s veroorzaakt een zeer
labiele situatie. Men ziet in dat de
voortdurende stammenoorlog vlotte
handel steeds in de weg zal staan.
Op hetzelfde ogenblik, in 1851, laten
Fransen en Britten ook opnieuw
export van goederen toe, zodat een
factorij eigenlijk overbodig wordt.
Olie op doek, 150 x 105 cm,
inventarisnummer 508054.
Pas verschenen
- Enkele weken geleden
verscheen een lijvig werk over de
collectie-Brouwet, een prachtig
geheel eretekens bewaard in
het Legermuseum. In de 19de
eeuw verzamelde Emile Brouwet
kunstwerken, autografen en kostbare
boeken over de Franse Revolutie
en het Napoleontische Keizerrijk.
Deze verzamelaar met trefzekere
smaak wist ook een enorme collectie
eretekens en onderscheidingen
samen te brengen. De medailles
zijn van zeer hoge kwaliteit en het
geheel vertoont een opmerkelijke
samenhang. De stukken sliepen
lange jaren in de reserves van
het KLM. Met de voorbereidingen
voor de tentoonstelling over de
tweehonderdste verjaardag van de
stichting van het Légion d’honneur
in 2002, groeide ook het idee om
de verzameling waaruit voor de
tijdelijke tentoonstelling veelvuldig
moest worden geput, diepgaander
te onderzoeken en te ontsluiten. Het
gaat vooral om orden gesticht door
Keizer Napoleon I en zijn broers.
De nieuwe publicatie besteedt
bijzonder veel zorg aan de
illustraties. Zo krijgt de lezer een
beeld van de voor- en achterzijde
van het ereteken, meestal op
formaat 1:1. Deze afbeeldingen
worden aangevuld met details van
meestertekens of vergrotingen van
opmerkelijke onderdelen. Het aantal
illustraties én de kwaliteit van de
opnamen garanderen dat de uitgave
zowel bij specialisten als bij het grote
publiek in de smaak zal vallen. Het
boek De eervolle onderscheidingen
van de verzameling-Brouwet in het
Koninklijk Legermuseum te Brussel
is te koop in de Shop of kan bij het
Museum worden besteld.
- Zojuist verscheen bij uitgeverij
UGA te Kortrijk-Heule De Belgische
Nationale Orden door Cdt Pat Van
Hoorebeke. Het boek herneemt de
wetgeving aangaande de Nationale
Orden vanaf 1832 tot 2007. Alle
wetten en Koninklijke Besluiten
worden in extenso afgedrukt. De
volledige lijst van alle Belgische
eretekens, de hiërarchie in de
verschillende klassen van de Orden,
Info
Adres :
Koninklijk Museum van het Leger
en de Krijgsgeschiedenis
Jubelpark 3
B-1000 Brussel
Toegang :
gratis
Open :
van dinsdag t.e.m. zondag
van 9u tot 12u en van 13u tot 16u45
De Luchtvaarthal en de cafetaria
blijven open van 12 tot 13 uur.
Gesloten :
Elke maandag, 1 januari, 1 mei,
1 november, 25 december,
verkiezingsdagen.
Onthaal / Info :
Tel. : 02/ 737 78 33
Fax : 02/ 737 78 02
http://www.klm-mra.be
e-mail : infocom@klm-mra.be
Telefooncentrale:
Tel. : 02/ 737 78 11
een lijst van de belangrijkste Europese
eretekens vinden hier hun plaats. Er
wordt eveneens een hoofdstuk aan
het dragen van eretekens gewijd.
Het referentiewerk wordt afgesloten
met prachtige kleurenplaten van
de Orden, met alle graden van de
drie actuele orden en met platen
van de voornaamste juwelen van
de Afrikaanse Orden. Te koop in de
Shop.
Agenda
- van 11 februari tot 30 juni :
tijdelijke expo “175 jaar
Leopoldsorde en nationale orden”
- 21 januari : nieuwjaarsreceptie
- van 2 tot en met 10 februari :
familiespel “Ingerukt, mars”
- 8 maart : leerkrachtendag voor het
voorbereidende onderwijs
Educatieve Dienst:
Dr. Christine Van Everbroeck
Tel. : 02/ 737 79 07
Fax : 02/ 737 78 02
e-mail : christine.van.
everbroeck@klm-mra.be
Documentatiecentrum :
Anne Godfroid (ad interim)
Tel. : 02/ 737 78 79
Fax : 02/ 737 78 02
e-mail : cdoc.klm-mra@klm-mra.be
Verantwoordelijke uitgever:
Philippe Thilly
Directeur-Generaal
Tel. : 02/ 737 78 24
Fax : 02/ 737 78 02
e-mail : philippe.thilly@mil.be
ISSN 1378-370X
Ce numéro est disponible en
français sur demande.