De lokale aanval op de uitval - Stadsdeel Zuidoost - Gemeente ...

De lokale aanval op de uitval
Concept: beleid voortijdig schoolverlaten 2007-2010
Stadsdeel Zuidoost
juni 2007

Samenvatting
Teveel jongeren ondervinden problemen in hun schoolloopbaan, waardoor zij te vroeg
stoppen met school en geen startkwalificatie halen. Een startkwalificatie geeft een beter
perspectief op de arbeidsmarkt en een eigen plek in de samenleving. Dit is niet alleen goed
voor de jongere zelf, maar ook voor de maatschappij en de economie. Er zijn allerlei
oorzaken van schooluitval zoals de overgang naar een andere school, een verkeerde
opleidingskeuze of een gebrek aan stageplaatsen. Maar ook psychische, sociale en
financiële problemen kunnen een rol spelen, bijvoorbeeld wanneer iemand niet goed kan
leren of de wanneer iemand genoodzaakt is te werken om in het levensonderhoud te
voorzien. Voortijdig schoolverlaten (VSV) betreft relatief vaak jongens uit etnische
minderheden. Hoewel voortijdig schoolverlaten niet altijd een onoverkomelijke belemmering
hoeft te zijn voor een maatschappelijke loopbaan, zijn de individuele kansen van
ongediplomeerde jongeren aanzienlijk minder en mag de maatschappelijke schade niet
onderschat worden.
Het thema voortijdig schoolverlaten staat al lange tijd hoog op de politieke agenda. Zowel
door de Europese Unie als door de landelijke overheid worden tal van maatregelen genomen
om het voortijdig schoolverlaten terug te dringen. In Amsterdam Zuidoost zijn er momenteel
ruim 1.400 jongeren die geregistreerd staan als voortijdig schoolverlater (VSV-er). Dit is
21,8% van het totale aantal jongeren tussen 17 en 23 jaar in Zuidoost, terwijl het aantal
voortijdig schoolverlaters in Amsterdam 16,7% is binnen deze leeftijdscategorie.
In Amsterdam hebben de stedelijke wethouder en de samenwerkende stadsdelen
gezamenlijk de schouders gezet onder ‘de aanval op de uitval’. Speerpunt van deze aanpak
is het verminderen van de uitval door tal van maatregelen binnen de scholen voor voortgezet
onderwijs (VO) en middelbaar beroepsonderwijs (MBO), met name het Regionaal
Opleidingscentrum van Amsterdam (ROCvA). Deze maatregelen bestaan onder andere uit
een verbeterde verzuimregistratie en zorgstructuur en de overgang van voorbereidend
middelbaar beroepsonderwijs (VMBO) naar het MBO. De stadsdelen hebben met steun van
de Centrale Stad met succes een extra inspanning geleverd om alle nog onbekende
voortijdig schoolverlaters op te sporen.
In stadsdeel Zuidoost is de RMC-taak de afgelopen jaren actief opgepakt. Alle meldingen
van scholen worden behandeld door contact te zoeken met de jongeren. Naar aanleiding van
dit contact wordt samen met de jongere en partners zoals het ROCvA, Dienst Werk en
Inkomen (DWI), Justitie en Jeugdzorg de weg terug naar school en/ of werk gezocht. Naast
de RMC-taak heeft het Stadsdeel samen met het ROCvA een speciaal
onderwijsarrangement ontwikkeld voor (risico)jongeren tussen de 17 en 23 jaar die nog geen
startkwalificatie hebben behaald. Dit programma Opvoeding Naschool Zuidoost Mbo
Onderwijs Economie Transformeert (ONZ-MOET) activeert jongeren om naar school te
blijven gaan en deze succesvol af te ronden. Daarnaast neemt het Stadsdeel deel aan een
Europees project voor het bestrijden van voortijdig schoolverlaten. Dit project heeft geleid tot
de vorming van een Local Action Group (LAG) waarin verschillende betrokken partijen in
Zuidoost vertegenwoordigd zijn.
De huidige inspanningen in Amsterdam op het gebied van voortijdig schoolverlaten hebben
echter nog niet tot de gewenste resultaten geleid. Dit was voor de Algemene Rekenkamer
aanleiding voor een onderzoek. Naar aanleiding van dit onderzoek is een bestuurlijke
opdracht verstrekt ten behoeve van onderzoek naar een zogenaamde redesign van de
Leerplicht- en RMC-functie. Inmiddels is een redesign voorstel gepresenteerd en is
voorgesteld om een centraal bureau op te richten waarin alle veertien stadsdelen hun
leerplichtambtenaren en RMC medewerkers onderbrengen. Het Dagelijks Bestuur (DB) van
Zuidoost wil echter zelf sturing blijven geven aan Leerplicht en RMC. Het DB ziet het RMC
als één van de instrumenten in het kader van de bestrijding van voortijdig schoolverlaten.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
2

Het stadsdeelbestuur ziet het allereerst als haar taak om alle jongeren tussen de 17 en 23
jaar in beeld te krijgen en om samen met haar partners de juiste maatregelen te treffen om
het voortijdig schoolverlaten terug te dringen door een brede ‘lokale aanval op de uitval’. In
het kader van dit beleid zullen de huidige inspanningen die plaatsvinden onder de regie van
het Stadsdeel (RMC, ONZ-MOET en LAG) verbeterd en uitgebreid worden. Gezien de hoge
politiek bestuurlijke ambitie voor de komende jaren zal het verbeteren van de huidige
inspanningen niet voldoende zijn. Daarom zal het Stadsdeel tevens nieuwe
beleidsinstrumenten inzetten om het voortijdig schoolverlaten aan te pakken. Dit zijn:
aantrekkelijk onderwijs, preventieve trajectbegeleiding, de weekendacademie, stageplekken,
ondersteuning ouders en prikkels.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
3

Inhoudsopgave
SAMENVATTING................................................................................................................................................ 2
1 INLEIDING ................................................................................................................................................. 5
1.1 EUROPESE AANPAK ....................................................................................................................................... 6
1.2 LANDELIJKE AANPAK.................................................................................................................................... 7
1.3 STEDELIJKE AANPAK..................................................................................................................................... 8
1.4 LOKALE AANPAK .......................................................................................................................................... 9
Probleemstelling.......................................................................................................................................... 12
Doelstelling ................................................................................................................................................. 14
Doelgroep .................................................................................................................................................... 15
1.5 CONCLUSIE ................................................................................................................................................. 15
2 HUIDIGE INSPANNINGEN.................................................................................................................... 16
2.1 REGIONAAL MELD- EN COÖRDINATIEPUNT (RMC) .................................................................................... 16
RMC in beweging........................................................................................................................................ 17
2.2 ONZ-MOET............................................................................................................................................... 18
2.3 LOCAL ACTION GROUP (LAG).................................................................................................................... 18
2.4 CONCLUSIE ................................................................................................................................................. 19
3 BELEIDSINSTRUMENTEN ................................................................................................................... 20
3.1 AANTREKKELIJK ONDERWIJS ...................................................................................................................... 20
Interculturele communicatie ........................................................................................................................ 20
Voorlichting school- en beroepskeuzen....................................................................................................... 21
3.2 PREVENTIEVE TRAJECTBEGELEIDING.......................................................................................................... 22
3.4 DE WEEKENDACADEMIE.............................................................................................................................. 23
3.5 STAGEPLEKKEN........................................................................................................................................... 24
3.6 ONDERSTEUNING OUDERS........................................................................................................................... 24
Ouderbetrokkenheid .................................................................................................................................... 24
Tienermoeders ............................................................................................................................................. 25
Armoedebestrijding ..................................................................................................................................... 25
Schuldhulpverlening.................................................................................................................................... 25
3.7 PRIKKELS .................................................................................................................................................... 26
3.8 CONCLUSIE ................................................................................................................................................. 26
4 ORGANISATIE EN AANPAK ................................................................................................................ 27
4.1 ORGANISATIE- EN VERANTWOORDINGSSTRUCTUUR ................................................................................... 27
Aansturing en regie...................................................................................................................................... 27
Stuurgroep Jong Zuidoost............................................................................................................................ 27
Projectgroep “Bereik” VSV......................................................................................................................... 27
Programmamanagers ................................................................................................................................... 28
Local Action Group (LAG) ......................................................................................................................... 28
Lokaal Onderwijs Overleg Zuidoost (LOZO) ............................................................................................. 28
4.2 MONITORING EN EVALUATIE....................................................................................................................... 29
4.3 SAMENWERKING ......................................................................................................................................... 29
Andere stadsdelen........................................................................................................................................ 29
DWI (Jongerenloket) ................................................................................................................................... 30
Lokale organisaties...................................................................................................................................... 30
CWI ............................................................................................................................................................. 30
4.4 RANDVOORWAARDEN................................................................................................................................. 30
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
4

1 Inleiding
Teveel jongeren ondervinden problemen in hun leerloopbaan waardoor zij hun opleiding beëindigen
zonder het behalen van een startkwalificatie. Dit fenomeen wordt voortijdig schoolverlaten
genoemd. Uitgaande van de landelijke definitie zijn voortijdig schoolverlaters jongeren die geen
startkwalificatie behalen voordat zij 23 jaar oud zijn. Als startkwalificatie gelden een HAVO-, VWO-
en MBO II diploma.
De laatste jaren is voortijdig schoolverlaten binnen de landelijke, stedelijke en lokale arena
een belangrijk agendapunt geworden. Jongeren zonder een startkwalificatie hebben namelijk
minder kansen op de arbeidsmarkt en vertonen vaker probleemgedrag 1 . Het behalen van
startkwalificatie zorgt ervoor dat jongeren een eigen plek in de samenleving kunnen
verwerven en dat zij een beter perspectief hebben op de arbeidsmarkt. Het bestrijden van
voortijdig schoolverlaten is dus niet alleen goed voor de jongere zelf, maar ook voor de
maatschappij en voor de economie.
Zowel door de Europese Unie (EU) als door de landelijke overheid worden tal van
maatregelen genomen om het voortijdig schoolverlaten terug te dringen. In 2000 lanceerde
de Europese Unie de Lissabon-doelstelling waarin vermeld staat dat in 2010 maximaal 10%
van de 18 – 24 jarigen in de EU voortijdig schoolverlater mag zijn. De Nederlandse overheid
stelt haar doel nog hoger en streeft ernaar dat in 2010 het percentage 18 – 24 jarigen dat
geen onderwijs volgt en geen startkwalificatie heeft gehaald op 8% uitkomt 2 . Daarnaast
hebben ook lokale overheden in Nederland voortijdig schoolverlaten hoog op hun politieke
agenda staan. Zo ontwikkelen de gemeente Amsterdam en daarbinnen stadsdeel Zuidoost
activiteiten om voortijdig schoolverlaten te bestrijden.
Volgens het Dagelijks Bestuur van stadsdeel Zuidoost zijn de bestaande inspanningen zoals
de activiteiten van het RMC, ONZ-MOET en LAG niet voldoende om het grote aantal
voortijdig schoolverlaters terug te dringen. In de huidige aanpak wordt nog te weinig
aandacht besteed aan de culturele dimensie van voortijdig schoolverlaten. Daarnaast is de
relatie met het maatschappelijk middenveld beperkt en staan de onderwijsinstellingen en
bedrijvensector op relatief grote afstand van elkaar. Daarom is het van belang om het
algemene maatschappelijke probleem van voortijdig schoolverlaten nadrukkelijk in onze
lokale context te plaatsen en uit te gaan van een brede aanpak die reikt tot de wortels van de
problematiek. Dit is voor het Stadsdeel aanleiding om een ‘lokale aanval op de uitval’ te
ontwikkelen.
In deze notitie wordt ingegaan op de visie en aanpak van het Stadsdeel met betrekking tot
voortijdig schoolverlaten. In dit hoofdstuk wordt het Europese, het landelijke en het stedelijke
beleid en de specifieke situatie in Zuidoost behandeld. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op
de huidige activiteiten in Zuidoost zoals het RMC, ONZ-MOET en de LAG en de mogelijke
verbeterpunten. In hoofdstuk drie worden de nieuwe beleidsinstrumenten beschreven. De
organisatie en aanpak van de uitvoering van het beleid zal aandacht krijgen in hoofdstuk
vier.
1
VSV in Amsterdam Zuidoost: omvang en aanpak. Van Schoonhoven en Van der Sluis. Max Goote Kenniscentrum: 2006.
2
Actieplan EU-benchmarks Onderwijs.
http://www.leren-werken.nl/front/docs/eu_benchmarks.pdf
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
5

1.1 Europese aanpak
Tijdens de Europese Raad in Lissabon (2000) formuleerden Europese regeringsleiders het
doel om in 2010 een concurrerende en sociaal hechte kennissamenleving te worden. Omdat
onderwijs een essentiële pijler is van de kennissamenleving, zijn er doelen opgesteld met
betrekking tot het onderwijsniveau van Europeanen. Hieruit is de doelstelling ontstaan dat in
2010 niet meer dan 10% van de 18 – 24 jarigen in de EU voortijdig schoolverlater mag zijn.
In 2000 was het EU gemiddelde van voortijdig schoolverlaters onder 18 – 24 jarigen 19,6%.
In Nederland lag dit percentage binnen deze leeftijdscategorie op 15,5%. Zweden presteerde
het best met slechts 7,7% voortijdig schoolverlaters 3 . In figuur 1 volgt een overzicht van hoe
de Europese landen presteerden in 2000.
Figuur 1
Uit: Actieplan EU-benschmarks Onderwijs
In bijna alle Europese landen worden inmiddels maatregelen genomen om het aantal
voortijdig schoolverlaters terug te dringen. Speerpunten hierbij zijn herzieningen in
onderwijssystemen, extra aandacht voor leerlingen met (onderwijs)problemen, meer
aandacht voor loopbaanoriëntatie en een sterkere verbinding tussen leren en werken.
In Frankrijk treffen veel scholen maatregelen om de aanwezigheid van jongeren te vergroten.
De leerlingen krijgen les buiten de schoollocatie. Daarnaast wordt geëxperimenteerd met
individuele leerroutes, interactie van scholen met de omgeving, netwerkvorming, sociale
vaardigheidstrainingen en ondersteuning bij de ontwikkeling van een realistisch zelfbeeld.
Engeland kent sinds 2005 de nota ’14-19 Education and Skills’ welke is gericht op betere
beroepsopleidingen. Pilot projecten laten zien dat praktijk gerelateerd onderwijs jongeren
meer motiveert en beter voorbereidt op vervolgonderwijs en werk. Voor jongeren vanaf 16
jaar is werk gerelateerd onderwijs mogelijk. Aan deze leerbanen wordt in de toekomst een
diplomastructuur gekoppeld. Ook jongere kinderen (14 – 16 jaar) moeten de mogelijkheid
krijgen om een aantal dagen in de week een leerbaan te hebben. De regering heeft als doel
om het onderwijs flexibeler te maken waarbij voor elke beroepssector diploma’s op drie
niveaus te behalen zijn. In Engeland werkt men tevens met een scholierenuitkering ‘earn-asyou-learn-allowance’
(officieel: ‘educational maintenance allowance’ ofwel EMA). Dit is een
beloningssysteem voor bovenleerplichtige leerlingen van gezinnen met een inkomen van
3 Actieplan EU-benchmarks Onderwijs.
http://www.leren-werken.nl/front/docs/eu_benchmarks.pdf
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
6

minder dan 30.000 pond. De beloning is afhankelijk van studievorderingen. Naar aanleiding
van een experiment in 56 regio’s is de verwachting dat de EMA zal leiden tot een behoorlijke
toename van jongeren die deelnemen aan voltijd onderwijs 4 .
Bovengenoemde voorbeelden geven een beeld van hoe verschillende Europese landen het
aantal voortijdig schoolverlaters proberen terug te dringen.
In de volgende paragraaf wordt dieper ingegaan op de Nederlandse aanpak met betrekking
tot voortijdig schoolverlaten.
1.2 Landelijke aanpak
Voortijdig schoolverlaten is één van de grote problemen waar het Nederlandse onderwijs
mee kampt. Om de uitval te bestrijden heeft Nederland op 1 januari 2001 de RMC Wet
ontwikkeld. Deze wet verplicht scholen om bovenleerplichtige leerlingen (boven de 16 jaar)
te melden bij de woongemeente indien zij zonder startkwalificatie het onderwijs verlaten of
langer dan een maand niet op school zijn geweest. In 2002 zijn er op basis van cijfers van
het RMC 71.000 nieuwe voortijdig schoolverlaters geteld. Nederland stelt zichzelf ten doel
om het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters (17 tot 23 jaar) in 2010 te halveren ten
opzichte van 2002. De 50% reductie betekent dat er in 2010 maximaal 35.000 nieuwe
voortijdig schoolverlaters mogen zijn.
Op dit moment presteert Nederland beter dan het EU-gemiddelde maar in vergelijking met
de landen die ons omringen is het aantal voortijdig schoolverlaters hoog. Wegens de
aanhoudende hoge cijfers van schooluitval hebben de minister en staatssecretaris van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) op 28 april 2006 de ‘Aanval op de uitval’ ingezet 5 .
In dit plan staan maatregelen beschreven om voortijdig schoolverlaten actief bestrijden,
waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen een preventieve en een curatieve aanpak om de
gestelde doelstellingen te realiseren. De preventieve aanpak is gericht op het voorkomen
van voortijdig schoolverlaten en de curatieve aanpak op jongeren die uiteindelijk toch zijn
uitgevallen. Het kabinet zet in de eerste plaats in op preventie van uitval door middel van
onderstaande maatregelen:
• Vroege preventie: door extra aandacht voor taalachterstanden en versterking van de
zorgstructuur rond de school;
• Soepele overgangen: door gegevens over leerlingen beter over te dragen en
leerlingen in beeld te houden wordt de kans kleiner dat jongeren uitvallen door
onderbrekingen in hun leerloopbaan;
• Bij de les houden: uitval begint vaak met spijbelen. Structurele aanwezigheid op
school is een voorwaarde om uitval te voorkomen. Daarom moet de leerplicht
uitgebreid worden en moet spijbelen worden tegengegaan;
• De praktijk als leermeester: de praktijk is voor veel jongeren een ideale leeromgeving.
Daarom wordt er praktijkgericht maatwerk geleverd en wordt de overgang naar de
arbeidsmarkt versoepeld. Meer stageplaatsen en combinaties tussen werken en leren
zullen hieraan bijdragen.
4 Aanpak van het voortijdig schoolverlaten in zes Europese landen. Sardes: april 2006.
5 Aanval op de uitval: perspectief en actie. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: april 2006.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
7

1.3 Stedelijke aanpak
Niet alleen op het landelijke niveau staat voortijdig schoolverlaten hoog op de politieke
agenda maar ook op stedelijk niveau krijgt deze problematiek veel aandacht, zoals in
Amsterdam. Hoewel het met veel jongeren in Amsterdam goed gaat, is het niet voor alle
Amsterdamse kinderen en jongeren vanzelfsprekend dat zij hun talenten kunnen
ontwikkelen. Volgens de RMC registratie kent Amsterdam in absolute aantallen de meeste
schoolverlaters in Nederland, namelijk ruim 8.500 schoolverlaters en bijna 3.500 mogelijke
schoolverlaters (peildatum 30 maart 2007). Met name in Noord, West en Zuidoost zijn veel
jongeren die hun school niet afmaken 6 . Dit zorgwekkende maatschappelijke probleem is ook
veelvuldig in de publiciteit. De gemeente heeft dan ook een hoge ambitie om het aantal
voortijdig schoolverlaters terug te dringen. Daarom is in 2005 het Amsterdamse onderwijs-
en jeugdplan ‘Jong Amsterdam’ ontwikkeld voor de periode 2006 – 2010 7 . Het plan is
gemaakt door de schoolbesturen voor primair, speciaal en voortgezet onderwijs, de
stadsdelen en de Centrale Stad en heeft als primair doel het scheppen van mogelijkheden
en voorwaarden voor kinderen en jongeren voor hun individuele ontwikkeling en
maatschappelijke deelname. Daarnaast bevat het plan de volgende zes speerpunten:
1. Alle jongeren doorlopen hun schoolloopbaan succesvol;
2. De jeugd is in staat zijn talenten volop te ontplooien;
3. Waar nodig wordt sluitende zorg geboden;
4. De jeugd geeft zelf invulling aan wat ‘Jong Burgerschap’ betekent;
5. De jeugd is voorbereid op de arbeidsmarkt en de arbeidsmarkt verwelkomt jonge
beroepskrachten;
6. De jeugd groeit op in een leer-, leef- en woonomgeving die het beste in hen naar
boven haalt.
Verder is in navolging van de OCW nota ‘Aanval op de Uitval’ in 2006 een convenant
gesloten tussen de gemeente Amsterdam, de ROC’s en het ministerie van OCW. Onder de
titel ‘De Amsterdamse aanval op de uitval’ willen deze partijen zich gezamenlijk inspannen
om een extra impuls te geven aan de bestrijding van schooluitval 8 . Doelstelling is om het
aantal voortijdig schoolverlaters in de RMC-regio in het schooljaar 2006/ 2007 met 10% te
laten dalen ten opzichte van 2005/ 2006. In een pakket van maatregelen is sindsdien
gewerkt aan het verminderen van schooluitval op alle fronten. In deze aanpak is met name
de forse uitval bij de ROC’s scherp in beeld gekomen. Dit heeft geleid tot de oprichting van
schakelpunten voor de opvang en doorgeleiding van dreigende uitvallers in het VMBO en het
MBO. Een taskforce is aan het werk gezet om onder andere de volgende speerpunten tot
uitvoering te brengen:
• Meerdere instroommomenten per jaar op ROC’s. Alle nieuwe aanmelders worden
onmiddellijk geplaatst in oriëntatie- en opvangklassen zodat er geen wachtperiode is
voor een opleiding;
• Versterking van de zorgstructuur voor leerlingen binnen de ROC’s;
• Verbetering van de verzuimregistratie met name op de ROC’s;
• Betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Het ‘Platform Arbeidsmarkt
en Onderwijs’ spant zich in om meer stageplekken en een betere begeleiding van
stagiaires te bewerkstellingen;
• Verbetering van de begeleiding voor de Leerweg Ondersteunende Onderwijsroute en
aanscherping van de overgang van VMBO naar MBO;
• Onderzoek naar wat de jongeren doen die zich na het VMBO (met diploma) niet bij
het MBO inschrijven.
6
Leerplicht- en RMC-functie voortijdig schoolverlaten – Eerste kwartaal schooljaar 2006 – 2007. Gemeente Amsterdam: april
2007.
7
Jong Amsterdam: onderwijs- en jeugdplan 2006-2010. Mei 2005.
8
Uitvoeringsplan De Amsterdamse aanval op de uitval. Taskforce De Amsterdamse aanval op de uitval: oktober 2006.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
8

Ingevolge de wetgeving zijn in Amsterdam schoolbesturen verantwoordelijk voor de inrichting
en de organisatie van het onderwijs. De gemeente speelt op dit punt een marginale rol. Voor
zover de gemeente een rol heeft, is de wethouder verantwoordelijk voor de lokale taken ten
opzichte van het voortgezet onderwijs. De wethouder is daarmee de gesprekspartner voor
het VO en het MBO. De gemeente heeft een wettelijke taak om voortijdig schoolverlaters te
registreren en hun teruggeleiding naar school of toeleiding naar de arbeidsmarkt te
regisseren. In Amsterdam is deze taak bij de stadsdelen neergelegd die daarbij in vijf
clusters opereren.
Bij de uitvoering van het Amsterdamse beleid met betrekking tot voortijdig schoolverlaten is
Zuidoost een belangrijke speler. In de volgende paragraaf wordt aandacht besteed aan de
situatie van voortijdig schoolverlaten in Zuidoost. Dit vormt de basis voor het nemen van de
juiste maatregelen ter bestrijding van dit probleem.
1.4 Lokale aanpak
In deze paragraaf wordt er specifiek ingegaan op de situatie van voortijdig schoolverlaten in
Zuidoost. Allereerst wordt er een profielschets van de bevolking en de doelgroep (VSV-ers)
in Zuidoost gegeven en vervolgens worden de probleemstelling, de doelstelling en de
doelgroep behandeld.
Profielschets Zuidoost
Per 1 januari 2007 heeft Zuidoost 77.917 inwoners. In grote lijnen kan men zeggen dat 31%
van de bewoners in Zuidoost van Surinaamse afkomst is, 6% van Antilliaanse afkomst, 31%
wordt gevormd door verschillende andere bevolkingsgroepen en 31% van de bewoners in
Zuidoost is van oorspronkelijke Nederlandse afkomst. De bewoners spreken verschillende
talen en hebben verschillende culturele achtergronden. Daarnaast is de bevolking in
Zuidoost relatief jong. Meer dan een kwart van de bevolking (27%) is onder de 20 jaar en
6.622 personen in Zuidoost zijn tussen de 17 en 23 jaar (9%). Deze 6.622 jongeren vormen
13% van het totale aantal jongeren in Amsterdam in dezelfde leeftijdscategorie.
Naast een relatief jonge bevolking kenmerkt de bevolking in Zuidoost zich door veel
alleenstaande moeders, een relatief hoge werkloosheid en lage inkomens. Van de 39.673
huishoudens in Zuidoost is 48% alleenstaand en heeft 30% een besteedbaar inkomen van
minder dan € 15.000 per jaar. Uit gesprekken met de scholen en de gegevens van de
deelnemers aan het oudkomersbeleid van de afgelopen jaren, blijkt dat het opleidingsniveau
van veel ouders in Zuidoost relatief laag is.
Voordat er over deze profielschets conclusies worden getrokken, wordt een profielschets van
voortijdig schoolverlaters in Zuidoost gegeven.
Volgens de meest recente cijfers (30 maart 2007) van het RMC in Zuidoost is 61% van de
schoolverlaters in Zuidoost man. Opvallend is dat de meeste uitval plaatsvindt op de leeftijd
van 20 t/m 22 jaar (zie tabel 1).
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
9

Tabel 1
Leeftijd aantal %
18 jaar 227 16,2
19 jaar 213 15,2
20 jaar 330 23,6
21 jaar 300 21,4
22 jaar 330 23,6
Totaal 1400 100
Deze resultaten met betrekking tot de leeftijd van schooluitval komen niet overeen met de
landelijke resultaten waaruit blijkt dat de meeste schooluitval plaatsvindt op 17 en 18 jarige
leeftijd. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat de meeste schoolverlaters in Zuidoost
in een ander land zijn geboren en in een later stadium naar Nederland zijn gekomen. Veel
van de jongeren lopen hierdoor vertraging op in hun schoolloopbaan. Hierdoor zou de leeftijd
waarop de jongeren uitvallen in Zuidoost hoger kunnen liggen dan het landelijke gemiddelde.
Volgens de huidige wetgeving zijn jongeren vanaf 23 geen doelgroep meer in de strijd tegen
voortijdig schoolverlaten, terwijl deze jongeren wel aandacht nodig hebben.
In tabel 2 komt naar voren dat de meeste voortijdig schoolverlaters in Zuidoost uit niet
westerse landen afkomstig zijn.
Tabel 2
Etniciteit aantal %
Surinaams 659 47,1
Antilliaans/ Arubaans 135 9,6
Overig niet-westers 233 16,6
Turks 20 1,4
Marokkaans 23 1,6
Nederlands (oorspronkelijk) 231 16,5
Midden- en Oost-Europees 23 1,6
Zuid-Europees 11 0,7
Overig westers 65 4,6
Totaal 1400 100
De percentages zijn gebaseerd op het totale aantal voortijdig schoolverlaters in Zuidoost. Dat
bijna de helft van alle schoolverlaters (47%) van Surinaamse afkomst is heeft te maken met
het grote aantal Surinaamse jongeren dat in Zuidoost vertegenwoordigd is. In verhouding
kunnen we concluderen dat van zowel Surinaamse jongeren als Antilliaanse/ Arubaanse
jongeren en jongeren uit overige niet-westerse landen (vermoedelijk Afrikaans) ruim een
kwart als voortijdig schoolverlater geregistreerd staat. Het is wenselijk om bij de uitvoering
van het beleid waar mogelijk lokale organisaties in te schakelen die zich richten op deze
doelgroepen.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
10

Uit tabel 3 blijkt dat 60% van de schoolverlaters woonachtig is in Bijlmer Centrum en Bijlmer
Oost.
Tabel 3
Woonwijk aantal %
Amstel III / Bullewijk 2 0,1
Bijlmer Centrum (D,F en H) 451 32
Bijlmer Oost (E, G en K 389 28
Driemond 17 1,2
Gein 242 17
Holendrecht / Reigersbos 285 20,4
Nellestein 14 1
Totaal 1400 100
Hierbij kan een directe link gelegd worden met het armoedeprobleem in deze wijken,
waardoor er veel problemen ontstaan die de schoolloopbaan van jongeren belemmeren. Dit
betekent dat het Stadsdeel in de aanpak van voortijdig schoolverlaten rekening moet houden
met de financiële situatie van de ouders.
In tabel 4 komt naar voren wat de laatstgenoten opleiding is van de geregistreerde
schoolverlaters in Zuidoost. Voor de meeste schoolverlaters was MBO de laatstgenoten
opleiding, wat aantoont dat op dit niveau de meeste schooluitval plaatsvindt. Het is mogelijk
dat de geregistreerde schoolverlaters buiten Zuidoost inmiddels een hogere opleiding
hebben genoten. Deze gegevens zijn echter niet bekend in het registratiesysteem.
Tabel 4
Laatstgenoten opleiding aantal %
basisonderwijs 244 17,4
speciaal onderwijs 109 7,8
VMBO 219 15,6
VO 114 8,1
MBO 561 40,1
Educatie/Inburgering 8 0,6
onbekend 145 10,4
TOTAAL 1400 100
Een mogelijke verklaring voor de relatief grote uitval in het MBO ligt in de school- en
profielkeuze van jongeren en de aanpak van het onderwijs op het ROC. In dit beleid zal
daarom aandacht worden besteed aan de aantrekkelijkheid van het onderwijs op het ROC.
Uit tabel 5 blijkt dat de meeste voortijdig schoolverlaters bij hun ouders of andere
familieleden wonen (86%). Daarnaast woont 14% van de schoolverlaters alleen of met
kind(eren).
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
11

Tabel 5
Woonsituatie aantal %
woont alleen (alleenstaande) 143 10
met kind (tiener/ouder) 53 4
woont bij ouders/familie 1204 86
Totaal 1400 100
Voor alleenstaande moeders zou gerichte voorlichting en kinderopvang een bijdrage kunnen
leveren aan de terugleiding naar school en/ of werk. Zowel lokale organisaties als scholen
kunnen hierbij een rol spelen.
Naar aanleiding van de profielschets van zowel de algemene bevolking in Zuidoost als de
voortijdig schoolverlaters in het bijzonder, kan geconcludeerd worden dat de culturele
achtergrond, de financiële situatie en het opleidingsniveau van de ouders belangrijke
kenmerken zijn van voortijdig schoolverlaten. Dit vraagt om gericht onderwijs, waarbij
rekening wordt gehouden met de culturele achtergrond van de jongeren. Daarnaast is extra
begeleiding nodig om de jongeren te ondersteunen en te stimuleren in hun schoolloopbaan.
Dit zijn belangrijke aandachtspunten in dit beleid. In de volgende alinea wordt dieper
ingegaan op het beleidsprobleem.
Probleemstelling
Het beleidsprobleem is het aantal jongeren in Zuidoost dat de school heeft verlaten zonder
startkwalificatie en het aantal jongeren dat wekelijks uitvalt van school. Geconcludeerd kan
worden dat bijna 22% van de jongeren (ruim 1.400 jongeren) tussen de 17 en 23 jaar de
school verlaat zonder startkwalificatie. Daarnaast vallen er wekelijks 13 jongeren voortijdig
uit van school, dat is bijna 700 jongeren per jaar. Een ander probleem is dat de huidige
voorzieningen zijn gericht op jongeren tot 23 jaar en dus tekort schieten voor jongeren die op
latere leeftijd ondersteuning nodig hebben in hun schoolloopbaan. Veel jongeren in Zuidoost
zijn later in Nederland komen wonen, waardoor hun schoolloopbaan vertraging oploopt. Het
afleggen van een schooltraject kost daardoor gemiddeld meer jaren dan bij jongeren die in
Nederland in het onderwijs zijn gestart. Deze jongeren hebben ook na hun 23 e jaar nog
ondersteuning nodig die op dit moment niet wordt geboden.
Voortijdig schoolverlaten heeft verstrekkende gevolgen voor zowel de schoolverlater zelf als
voor de sociale en economische gezondheid van de samenleving. Op individueel niveau
betekent het dat veel schoolverlaters in een vicieuze cirkel terechtkomen van kansloosheid
en frustratie. Zij voelen zich vaak uitgesloten en gemarginaliseerd waardoor de kans op
risicovol gedrag, criminaliteit en verslaving vergroot wordt. Daarnaast hebben jongeren
zonder een startkwalificatie lage kansen op de arbeidsmarkt. Indien voortijdig schoolverlaters
toch een baantje vinden blijkt vaak dat hun positie op de arbeidsmarkt op termijn zwakker is.
Laaggeschoolde schoolverlaters kunnen veelal niet voldoen aan de vraag van de
arbeidsmarkt. In de moderne dienstverleningseconomie neemt de vraag naar
hooggeschoolde werknemers toe waardoor schoolverlaters minder bijdragen aan de
economische ontwikkeling en vaker zijn aangewezen op uitkeringen en andere vormen van
inkomenssteun.
De gevolgen op maatschappelijk niveau hangen samen met een lage productiviteit, het
creëren van een onderklasse en ongewenst gedrag. Uit berekeningen van het Centraal
Cultureel Planbureau (CPB) blijkt dat een afgebroken opleiding gedeeltelijk een
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
12

maatschappelijke desinvestering is omdat de in een opleiding geïnvesteerde
gemeenschapsmiddelen niet het beoogde maatschappelijk rendement opleveren.
Uit onder andere de onderzoeken van het Max Goote Kenniscentrum 9 en Nelom
Consultancy 10 blijkt dat de oorzaken van voortijdig schoolverlaten zijn gerelateerd aan de
school, het kind zelf, de thuissituatie, de omgeving en illegaliteit.
De school
De school speelt een belangrijke rol in de kans van slagen van een leerling. Veel jongeren
vinden het onderwijs saai, krijgen te weinig begeleiding en/of vinden het onderwijs te zwaar.
Het onderwijssysteem is veelal te theoretisch waardoor het moeilijk is om kinderen en
jongeren bij de les te houden. De voorspellende waarde van de uitslag van de CITO toets en
het advies van de basisschool zijn nog steeds niet optimaal. In een later stadium moeten
jongeren in een turbulente fase van hun ontwikkeling vaak al jong een beroepsrichting
kiezen. Door het ontbreken van goede begeleiding en schakelmogelijkheden verlaten veel
jongeren in deze fase de school voordat zij een startkwalificatie behaald hebben. Met name
de aansluiting van het VMBO op het MBO is problematisch.
Uit een onderzoek van het voormalige Muliticulturalisatie en Participatiebureau (MP-bureau)
blijkt dat het onderwijssysteem niet altijd is aangepast aan de verschillen tussen leerlingen
en dat er veel onbegrip heerst tussen docenten en leerlingen 11 . Tevens is het zorgbeleid met
name op het VO en het MBO vaak onvoldoende ontwikkeld waardoor niet tijdig wordt
ingegrepen om de jongeren te ondersteunen.
Het Kind/ de jongere
De aard en aanleg van een kind zijn bepalend voor de kansen en het succes op school.
Zowel het intelligentie quotiënt (IQ) als het emotionele quotiënt (EQ) spelen een belangrijke
rol in de schoolprestaties van het kind. Daarnaast heeft het Nederlandse taalniveau invloed
op het functioneren op school. De respons die een kind krijgt op zijn of haar gedrag en
schoolprestaties zijn van invloed op de inzet en motivatie. Gepest worden, blijven zitten en
spijbelen zijn risicoverhogende factoren voor voortijdig schoolverlaten. Een aantal jongeren
is schoolverlater als gevolg van een zwangerschap op jonge leeftijd. Wanneer deze jonge
moeders terug naar school willen is de kinderopvang een probleem, waardoor de terugkeer
naar school op korte termijn vaak geen optie is.
Thuissituatie (ouders)
Naast het kind zelf hebben ook de ouders een substantiële rol in het succes van hun
kinderen op school. Factoren als de sociale en economische achtergrond, de
gezinssamenstelling, het opleidingsniveau en het Nederlandse taalniveau van ouders zijn
van invloed op de mate waarin zij hun kinderen stimuleren om naar school te gaan en hen
begeleiden bij hun huiswerk en schoolkeuzen. Daarnaast blijkt uit ervaringen van de scholen
in Zuidoost dat de verwachtingen van ouders vaak hoog liggen. Zij verwachten dat hun
kinderen een hoge opleiding gaan volgen en een goede baan zullen krijgen. Zij weten echter
niet hoe deze ambitie gerealiseerd kan worden.
De Omgeving
Uit onderzoeken blijkt ook dat de buurt en het milieu waarin iemand opgroeit van invloed zijn
op de schoolprestaties in het algemeen en op schooluitval in het bijzonder. Zo blijkt 86% van
alle voortijdig schoolverlaters te wonen in een zogenaamd armoede cumulatiegebied 12 .
Het beleid van stadsdeel Zuidoost is onder andere om deze reden gericht op het realiseren
van buurten met een sociaal economisch meer gedifferentieerde bevolking.
9 VSV in Amsterdam Zuidoost: omvang en aanpak. Van Schoonhoven en Van der Sluis. Max Goote Kenniscentrum: 2006.
10 Onderzoek naar de oorzaken en factoren van schooluitval bij Surinaamse, Afrikaanse en Antilliaanse jongeren
in stadsdeel Zuidoost. Concept rapport. Nelom Consultancy: april 2007.
11 Project Voortijdig Schoolverlaten, rapportage. Stadsdeel Zuidoost. MP-bureau: september 2005.
12 Factsheets voortijdig schoolverlaten. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: april 2006.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
13

Illegaliteit
Tot slot wordt illegaliteit genoemd als complicerende factor. Kinderen van illegaal in
Nederland verblijvende vreemdelingen hebben recht op onderwijs en kunnen ongestoord
onderwijs volgen. Desondanks levert illegaliteit extra risico’s voor het schoolsucces van
kinderen op omdat het gezin tal van beperkingen in het maatschappelijk functioneren kent.
Wanneer iemand ouder is dan 18 jaar moet de onderwijsinstelling de rechtmatigheid van
verblijf toetsen voor het begin van de opleiding. Volgens de wet mag een jongere die voor
zijn 18 e jaar een opleiding is gestart deze wel afronden. In de praktijk gebeurt dit echter niet
altijd, waardoor veel van deze jongeren de school voortijdig verlaten. Het Stadsdeel heeft
hierop geen invloed.
Uit bovenstaande factoren blijkt dat het behalen van een startkwalificatie niet alleen
afhankelijk is van de jongere zelf maar ook van andere sociale en economische factoren
waarop de jongere niet direct invloed heeft. De jongeren moeten zich grotendeels aanpassen
aan de maatschappij om niet buitenboord te vallen. Het is belangrijk dat de maatschappij
zich ook aanpast aan de jongeren. De inzet van de overheid en andere betrokkenen is
daarom noodzakelijk. Ondanks alle huidige inspanningen is schooluitval nog steeds een
alarmerend probleem dat extra aandacht behoeft. Onder ‘doelstelling’ wordt dit verder
uitgewerkt.
Doelstelling
Zuidoost zal de komende bestuursperiode de huidige inspanningen intensiveren en
daarnaast extra aandacht besteden aan preventieve middelen om schooluitval te voorkomen
en jongeren te ondersteunen bij het behalen van een startkwalificatie. Op deze manier zullen
de kansen op de arbeidsmarkt voor jongeren in Zuidoost groter worden en kunnen de
jongeren meer en beter participeren in de Nederlandse samenleving. Het urgentiegevoel
over de toekomst van de jongeren in Zuidoost zet het Stadsdeel, in lijn met het landelijke en
stedelijke beleid, aan tot een strijdbare aanpak op verschillende fronten met de titel ‘De
Lokale aanval op de Uitval’. Het Stadsdeel heeft een hoge ambitie en wil meer betekenen
voor de (potentiële) schoolverlaters zoals opgenomen in het Bestuursakkoord 2006-2010.
Het Stadsdeelbestuur streeft ernaar om de Amsterdamse doelstelling te behalen welke
uitgaat van de volgende resultaten ten opzichte van het schooljaar 2005/ 2006:
• Eind schooljaar 2006/ 2007 is er 10% vermindering van voortijdig schooluitval in VO
en MBO;
• In 2008 is 50% van de voortijdig schoolverlaters op traject naar een startkwalificatie;
• In 2008 is iedere nieuwe schoolverlater binnen een week na melding in beeld bij
RMC;
• In 2008 is de groep jongeren in beeld die ondanks gerichte maatregelen niet in staat
is een startkwalificatie te behalen en krijgt deze groep indien nodig een traject naar
werk aangeboden;
• In 2010 heeft 50% van de voortijdig schoolverlaters tot 23 jaar alsnog een
startkwalificatie gehaald ten opzichte van 2005/ 2006;
• In 2010 is 60% van de nieuwe voortijdig schoolverlaters op traject naar een
startkwalificatie.
Het Stadsdeel streeft ernaar om bovengenoemde doelstellingen te behalen maar zal zich
meten aan het Amsterdamse gemiddelde dat bereikt wordt. Om de genoemde doelstellingen
te behalen zal de doelgroep afgebakend moeten worden. De doelgroep wordt hieronder
beschreven.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
14

Doelgroep
In Zuidoost hebben veel jongeren behoefte aan ondersteuning. Het Stadsdeel kan echter
niet voor iedereen een gepaste oplossing verzorgen en heeft daarom binnen de
problematiek van voortijdig schoolverlaten een aantal prioritaire doelgroepen vastgesteld.
Het gaat om de volgende doelgroepen:
• De eerste en meest belangrijke doelgroep voor dit beleid zijn de jongeren die
geregistreerd staan als voortijdig schoolverlaters. Het is wettelijk als taak
voorgeschreven om deze doelgroep op een traject te zetten richting school en/ of
werk;
• De mogelijke schoolverlaters vormen een tweede doelgroep in dit beleid. Onder
mogelijk voortijdig schoolverlaters worden jongeren verstaan die in Zuidoost staan
ingeschreven maar waarvan niet is geregistreerd dat ze (in Zuidoost) een
startkwalificatie hebben behaald en waarvan ook nog niet is vastgesteld dat ze dit
elders niet hebben behaald;
• De derde doelgroep zijn de jongeren die naar school gaan en die dreigen uit te vallen
van school voordat zij 23 jaar zijn. Voor deze groep is een preventieve aanpak
noodzakelijk.
Hieronder volgt een overzicht van de genoemde doelgroepen:
RMC 30 maart 2007
Aantal In het bezit van
startkwalificatie
Schoolgaand
en nog geen
startkwalificatie
Voortijdig
schoolverlater
Mogelijk
voortijdig
schoolverlater
Amsterdam 51.434 25.951 13.430 8.573 3.480
Zuidoost 6.622 2.554 2.284 1.442 342
Er zijn in totaal 6.622 jongeren van 17 t/m 22 jaar in Zuidoost. Hiervan heeft 38,6% een
startkwalificatie, 34,5% zit nog op school, 21,8% staat geregistreerd als voortijdig
schoolverlater en 5,2% is mogelijk voortijdig schoolverlater.
Naast de genoemde doelgroepen zal het Stadsdeel aandacht besteden aan voortijdig
schoolverlaters tot 27 jaar die werken. Geconstateerd is dat veel voortijdig schoolverlaters
een baan vinden wanneer de economie aantrekt. Wanneer het economisch slechter gaat
worden deze jongeren als eerste ontslagen, waardoor zij weinig zekerheid hebben. Het is
van belang om te onderzoeken hoeveel schoolverlaters werken en welke trajecten geschikt
zijn voor deze doelgroep.
1.5 Conclusie
Samengevat heeft dit beleid de volgende doelgroepen: voortijdig schoolverlaters, mogelijke
voortijdig schoolverlaters, dreigende voortijdig schoolverlaters en (werkende)
schoolverlaters. Om deze doelgroepen te bereiken en de doelstellingen te realiseren zijn
gerichte en werkbare lokale beleidsinstrumenten nodig. Voordat wij hierop ingaan is het
nodig om aandacht te besteden aan de huidige inspanningen. Op basis hiervan kunnen we
zien welke activiteiten het Stadsdeel heeft ontwikkeld en welke middelen nog ontbreken om
de problematiek van voortijdig schoolverlaten aan te pakken. Dit wordt in het volgende
hoofdstuk uitgewerkt.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
15

2 Huidige inspanningen
In Zuidoost en de rest van Amsterdam bestaan tal van projecten, trajecten, aanpakken en
opvangplekken voor jongeren die de reguliere weg van school zijn kwijtgeraakt. Jongeren
worden begeleid en er worden verschillende vormen van zorg aangeboden (schulden,
huisvesting, psychologische problemen). Projecten als ROC op Maat, het mentorproject,
‘Goal’ en ‘Catch’ dienen als hulpstructuren om voortijdig schoolverlaten zoveel mogelijk te
beperken en terug te dringen 13 . Daarnaast zijn er ook curatieve maatregelen in de vorm van
RMC en het Jongerenloket voor deze doelgroep in Zuidoost beschikbaar. In dit hoofdstuk
beperken we ons tot de huidige inspanningen in Zuidoost onder de regie van het Stadsdeel,
namelijk RMC, ONZ-MOET en LAG.
2.1 Regionaal Meld- en Coördinatiepunt (RMC)
Voor de uitvoering van de RMC Wet is Nederland verdeeld in 39 RMC regio’s. Amsterdam is
één van deze regio’s, welke is verdeeld in vijf clusters. Eén van deze clusters is gevestigd in
stadsdeel Zuidoost, welke sinds 2003 functioneert. Via het registratiesysteem Erisa melden
scholen de leerlingen (via LAS) die zijn uitgevallen aan bij het RMC. Het RMC heeft
vervolgens de taak om de voortijdig schoolverlaters in beeld te brengen, te registreren en
door te verwijzen. In Zuidoost worden per maand 40 tot 50 nieuwe schooluitvallers gemeld.
Nadat er nieuwe meldingen binnen zijn, worden de jongeren door een casemanager
telefonisch of via een uitnodigingsbrief benaderd. Indien zij positief reageren worden zij
doorverzen naar het jongerenloket (DWI) dat hen ondersteunt in hun traject richting school
en/ of werk. Indien de jongeren niet reageren op de oproep van het RMC wordt er een
veldwerker, in dienst bij het Stadsdeel, ingezet. Deze veldwerker zoekt de jongeren thuis of
op andere vindplekken op en probeert hen te bewegen tot contact met de instanties die hen
een gerichte dagbesteding kunnen bezorgen. Voor de uitvoering van deze activiteiten
bestaat het RMC in Zuidoost uit een teamleider, drie casemanagers, een veldwerker en een
administratieve medewerker. In totaal zijn dit 5,6 fte’s.
Het RMC is in staat geweest om alle meldingen van voortijdig schoolverlaters in beeld te
brengen. Van de ruim 1.400 schooluitvallers neemt inmiddels 55% deel aan een traject en is
20% in bemiddeling. De overige 25% van de schoolverlaters is benaderd maar het is nog
niet gelukt om hen aan een traject te binden. In het kader van het Amsterdamse beleid
‘Niemand aan de Kant’ is het van belang om ook deze laatstgenoemden te bereiken en op
traject te zetten. De Centrale Stad heeft daarom in 2006 een ‘veegactie’ op touw gezet om
alle geregistreerde voortijdig schoolverlaters die nog niet in bemiddeling of op traject waren,
actief te benaderen. Het RMC Zuidoost heeft hieraan een belangrijke bijdrage geleverd.
De RMC-functie in Amsterdam heeft volgens het onderzoek van de Algemene Rekenkamer
(2006) nog niet het gewenste resultaat opgeleverd. Dit onderzoek en de bestuursopdracht
van de Centrale Stad en de stadsdelen hebben onder andere geleid tot de zogenaamde
redesign van Leerplicht en het RMC. Dit houdt in dat de bestuurlijke en ambtelijke aansturing
van Leerplicht en het RMC een centraliserend karakter krijgen.
Los van de stedelijke ontwikkelingen moeten de activiteiten en werkwijze van het RMC
verbeterd en uitgebreid worden om de gewenste resultaten te boeken.
13 Coaches en mentoren: van kansarm naar kansrijk, het succes van rolmodellen voor risicojongeren in theorie en praktijk.
Radar: november 2006.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
16

RMC in beweging
De laatste maanden is een stedelijke discussie gevoerd over de organisatie van de RMC’s in
Amsterdam, met als uitkomst het besluit tot een meer centrale regie van de RMC’s-
Leerplicht: de zogenaamde Redesign. De voornaamste speerpunten van de Redesigndiscussie
zijn dat men de huidige aanpak wil intensiveren en dat de preventieve
inspanningen versterkt moeten worden. Dit sluit goed aan bij de kernpunten uit het VSVbeleid
in de RMC-functie van Zuidoost, waar we in dit hoofdstuk verder op ingaan.
Om de RMC-functie te verbeteren zal aandacht worden besteed aan de volgende punten:
• Het huidige cliëntvolgsysteem (Erisa) van het RMC, dat wordt beheerd door DMO. Er
is behoefte aan extra informatievoorziening zodat het systeem beter op de doelgroep
is afgestemd. De ruimte voor de benodigde informatie is in het huidige systeem
beperkt. Tevens is het systeem niet geheel sluitend omdat sommige jongeren staan
geregistreerd als schoolverlater terwijl dit in de praktijk niet zo blijkt te zijn, en visa
versa. Voor een efficiënte en effectieve aanpak van de taken van het RMC is het
noodzakelijk om het cliëntvolgsysteem te verbeteren en uit te breiden. Om de
beleidsmatige informatie te beheersen dient het systeem onder andere informatie te
bevatten over: de gezinssamenstelling, eventuele migratiegeschiedenis, de
schoolloopbaan vanaf basisschool, inschrijvingen bij vervolgopleidingen na VO en
advies van trajectbegeleiders/ mentoren. Het huidige systeem ERISA is hiertoe niet
toereikend. Dit betekent dat er een beter systeem nodig is om de leerling van jongs af
aan te volgen en de juiste maatregelen te treffen. Volgens DMO is het programma
van eisen (Erisa 3) vòòr de zomer 2007 gerealiseerd en zou het moeten voldoen aan
de wensen van het Stadsdeel. Bij het ontwikkelen van dit verbeterde programma
wordt de input van het Stadsdeel opgenomen.
• De werkwijze van de casemanagers. Op dit moment is de afstand tussen de
casemanagers en de voortijdig schoolverlaters te groot. De communicatie vindt plaats
door middel van brieven en telefoon (het zogenaamde casemanagent op afstand),
waardoor er geen direct contact is met de leden van de doelgroep. Hierdoor verliest
het RMC informatie over de relevante achtergrond van de voortijdig schoolverlaters,
welke in het registratiesysteem kan worden opgenomen. Voortaan zal de
casemanager direct contact hebben met de schoolverlaters. Wanneer de school een
uitval meldt bij het RMC worden de jongeren uitgenodigd voor een intakegesprek. Dit
gesprek zal plaatsvinden bij het jongerenloket. De afstand tussen RMC en de
doelgroep wordt daardoor kleiner en tegelijkertijd kan indien nodig het DWI
ondersteuning bieden.
• De positionering van de veldwerkfunctie. In de huidige situatie is de veldwerker in
dienst van het Stadsdeel. Tot nu toe is de effectiviteit van deze werkwijze niet
aantoonbaar geweest. Om de effectiviteit van deze werkwijze te vergroten worden de
veldwerktaken voor een proefperiode uitgevoerd door lokale organisaties, in plaats
van door het Stadsdeel. Deze organisaties zijn bekend en vertrouwd met het veld en
zijn flexibel met de inzet van veldwerkers. Enkele lokale organisaties hebben
bijvoorbeeld ervaring met ‘family coaches’ die (probleem)gezinnen bezoeken en
daardoor een hechte band creëren en dichtbij de doelgroep staan.
• De doelgroep van RMC. Omdat veel jongeren in Zuidoost een gemankeerde start
hebben gehad in het onderwijs, is het belangrijk om voortijdig schoolverlaters niet te
snel los te laten en te blijven volgen tot 27 jaar. Met deze maatregel loopt het
Stadsdeel vooruit op het landelijke voorstel om een leerwerkplicht t/m 27 jaar in te
voeren.
• De coördinatie van de individuele trajectbegeleiding en ONZ-MOET. Het RMC zal
deze functie op zich nemen. Dit wordt in een later stadium in deze notitie behandeld.
• RMC krijgt een centrale doorverwijzingrol indien zich signalen voordoen die kunnen
leiden tot voortijdig schoolverlaten. Inkomen, onderwijs en zorg/welzijn dragen in
combinatie bij aan de ontwikkeling van kinderen/jongeren. Indien één van deze
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
17

factoren ontbreekt vormt zich een probleem dat consequenties kan hebben voor de
andere factoren. In de problematiek van voortijdig schoolverlaten is het daarom
noodzakelijk om aan al deze factoren aandacht te besteden zodat kinderen niet of zo
min mogelijk belemmerd worden in hun schoolloopbaan. Het RMC zal daarom deze
factoren aan elkaar koppelen en signalen opvangen indien bij een kind/jongere één of
meerdere factoren onvoldoende aanwezig zijn. RMC zal deze signalen bij de juiste
instelling(en) aankaarten.
De kosten van het casemanagent worden tot 2010 gefinancierd door het Grote Steden
Beleid (GSB III) en de kosten van de veldwerkers worden uit het Risico Jongeren budget
betaald.
Het volgende project dat onder de regie van het Stadsdeel wordt uitgevoerd is ONZ-MOET.
2.2 ONZ-MOET
ONZ-MOET is een onderwijsarrangement dat het Stadsdeel in het schooljaar 2004/ 2005 in
samenwerking met het ROCvA als preventief middel heeft ontwikkeld. Het is bestemd voor
(risico)jongeren tussen 17 en 23 jaar die geen aansluiting vinden in het reguliere onderwijs
en nog geen startkwalificatie hebben behaald. Het zijn voornamelijk jongeren die het
onderwijs saai vinden en daardoor gedemotiveerd zijn geraakt om naar school te gaan.
ONZ-MOET activeert jongeren om naar school te blijven gaan door middel van een
afwisselend onderwijsprogramma. De deelnemende jongeren worden gedurende één jaar
opgeleid voor het Arbeidskwalificerend Assistent niveau 1 (AKA-1). De afronding van deze
AKA-1 opleiding resulteert in het einddiploma MBO 1 niveau. Dit diploma biedt de
mogelijkheid tot doorstroom naar MBO niveau 2.
Het programma bestaat uit competentiegericht onderwijs, buitenschoolse activiteiten en een
stage. Het onderwijs bestaat uit de studierichtingen handel, economie, administratie, ICT en
openbare orde en veiligheid. De buitenschoolse activiteiten vormen een laagdrempelig
programma dat aansluit bij de levensstijl en wensen van de doelgroep. Naar verwachting
levert ONZ-MOET op deze manier een belangrijke bijdrage aan het terugdringen van het
voortijdig schoolverlaten in Zuidoost.
Het ROCvA is verantwoordelijk voor de uitvoering en de financiering van het
onderwijsprogramma. De lokale organisaties zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de
buitenschoolse activiteiten. Deze worden gefinancierd door het Stadsdeel, de Provincie
Noord Holland, de Gemeente Amsterdam en Europees Sociaal Fonds (ESF). Het Stadsdeel
coördineert het gehele project.
In oktober 2007 zal ONZ-MOET geëvalueerd worden waarbij onder andere het inhoudelijke
programma, de organisatie van het project en de kwaliteit van de docenten naar voren zal
komen. Naar aanleiding van deze evaluatie wordt besloten of dit project gecontinueerd
wordt en in welke vorm.
Het volgende project dat onder de regie van het Stadsdeel wordt uitgevoerd is de LAG.
2.3 Local Action Group (LAG)
De LAG vormt een groep van verschillende partijen in Zuidoost die betrokken zijn bij de
problematiek rondom voortijdig school verlaten. Deze is opgericht in het kader van het
Europese project ‘Early School Leavers’. In 2006 heeft Brussel het initiatief genomen om
acht Europese landen bijeen te brengen om een oplossing te zoeken voor het algemene
Europese probleem van voortijdig schoolverlaten. Den Helder en Zuidoost waren, gezien hun
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
18

ervaring met Europese projecten, uitgenodigd om deel te nemen aan dit tweejarige project.
Het doel van dit Europese project is om een lokaal actieplan op te stellen voor het bestrijden
van de problematiek op lokaal niveau. Voor het realiseren van dit plan wordt van de
deelnemers verwacht dat zij vier keer gedurende het tweejarige project deelnemen aan
internationale conferenties om informatie en kennis uit te wisselen. De eerste heeft
plaatsgevonden in Amsterdam Zuidoost (april 2006), de tweede in Londen (september
2006), de derde in Slovenië (februari 2007) en de laatste conferentie zal plaatsvinden in
Brussel (juni 2007). De coördinatiekosten voor dit project worden gefinancierd vanuit
Brussel.
In de LAG zijn onder andere de volgende partijen vertegenwoordigd: DWI, CWI, ROCvA, VO
scholen, stadsdeel Amsterdam Noord, Swazoom, ministerie van OCW, Universiteit van
Amsterdam (UvA) en jongeren. Het Stadsdeel (hoofd van de afdeling Educatie &
Arbeidsmarkt) zit de LAG voor. Dit vanuit Brussel geïnitieerde project zal officieel in oktober
2007 beëindigd worden. Vanwege het essentiële belang van het netwerk dat door de LAG is
opgebouwd, zal het Stadsdeel de activiteiten van de LAG voortzetten. De portefeuillehouder
VSV zal voortaan de voorzitter van de LAG worden, net zoals bij het Lokaal Onderwijs
Zuidoost (LOZO) voor het primaire onderwijs. Tijdens de vergaderingen worden de stand van
zaken, knelpunten, verbeterpunten, acties en resultaten met betrekking tot voortijdig
schoolverlaten besproken. De coördinatie van de LAG blijft bij het Stadsdeel.
2.4 Conclusie
Ondanks deze inspanningen is het aantal nieuwe schoolverlaters in Zuidoost nog steeds
hoog. Geconstateerd is dat de huidige aanpak beperkt is tot curatieve maatregelen en dat er
weinig aandacht wordt besteed aan de preventie van voortijdig schoolverlaten. Daarnaast is
er onvoldoende aandacht voor jongeren die geen aansluiting kunnen vinden in het reguliere
onderwijs of de sociaal-economische situatie van hun ouders. Ook is er nog geen sluitend
netwerk van alle betrokken partijen in Zuidoost en worden de lokale organisaties die affiniteit
en vertrouwen hebben met de doelgroep te weinig betrokken bij de uitvoering van de
activiteiten. Om de situatie van voortijdig schoolverlaten ingrijpend te veranderen dient er
rekening gehouden te worden met de genoemde knelpunten. Omdat het Stadsdeel niet op
alle oorzaken invloed heeft en beperkte middelen tot haar beschikking heeft, worden in het
volgende hoofdstuk alleen de beleidsinstrumenten die binnen het bereik liggen van het
Stadsdeel behandeld.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
19

3 Beleidsinstrumenten
Uit de voorgaande hoofdstukken blijkt dat voortijdig schoolverlaten een sociaal complex
probleem is, waar geen eenduidige oplossing voor te vinden is. Oude ideeën over de aanpak
van voortijdig schoolverlaten komen steeds weer terug in een aangepaste vorm, zonder dat
er onderzoek is verricht naar de effectiviteit van deze maatregelen. Uit onderzoek blijkt dat
het tijdig signaleren van potentiële schooluitvallers effectiever is dan afwachten tot jongeren
hun school voortijdig verlaten. Oftewel: prevention is beter than cure. Daarom zal het
Stadsdeel, in samenwerking met de betrokken partijen, niet alleen aandacht besteden aan
de curatieve kant maar ook aan de preventieve kant van voortijdig schoolverlaten. De
curatieve kant gaat om de verbetering van de huidige instrumenten en de preventieve kant
gaat om het ontwikkelen van nieuwe instrumenten. Hierbij zal de kennis, expertise en de
invloed van de scholen worden ingezet, met name het aantrekkelijk maken van het
onderwijs. De bestrijding van voortijdig schoolverlaten vergt tijd, uitgebreide en werkbare
instrumenten en een samenwerking tussen alle betrokken instanties/ partners. In het kader
van het stedelijk bestuursakkoord 2006-2010 (Aanval op de Uitval) worden verschillende
initiatieven ontwikkeld om voortijdig schoolverlaten te bestrijden. Het Stadsdeel sluit zich aan
bij deze stedelijke aanpak maar zal tevens aanvullende en specifieke maatregelen treffen in
Zuidoost.
In dit hoofdstuk worden de nieuwe beleidsinstrumenten behandeld. Achtereenvolgens wordt
ingegaan op aantrekkelijk onderwijs, preventieve trajectbegeleiding, de weekendacademie,
stageplekken, ondersteuning ouders en prikkels.
3.1 Aantrekkelijk onderwijs
Aantrekkelijker maken van het onderwijs is essentieel voor de schoolloopbaan van jongeren,
met name voor diegenen die onderwijs saai en te theoretisch vinden. Voor deze jongeren is
het aantrekkelijk maken van de school een instrument om hen bij de les te houden.
Aantrekkelijk en kwalitatief goed onderwijs is een primaire taak van de schoolbesturen.
Aandachtpunten zijn bijvoorbeeld het opknappen van het schoolgebouw, het imago van de
school verbeteren, verhouding theorie en praktijk verbeteren, aandacht voor het lesmateriaal,
excursies en uitwisselingsprogramma’s bevorderen, zorgaanbod, duidelijke discipline en
grenzen (wat kan wel, wat kan niet), goede aansluiting op de arbeidsmarkt, training van
docenten en begeleiding bij school- en beroepskeuzen. Als deze punten voldoende aandacht
krijgen zal naar verwachting de school aantrekkelijker worden waardoor onder andere de
schooluitval wordt bestreden. Een ander kenmerk voor aantrekkelijk onderwijs is het
denkpatroon van sommige docenten. Als docenten vroegtijdig het idee hebben dat bepaalde
leerlingen niet goed mee kunnen komen in het onderwijs en daardoor minder van hen
verwachten, werkt dat demotiverend voor deze leerlingen. Dit kan schooluitval veroorzaken.
Scholen dienen daarom zowel aan zichzelf als aan hun leerlingen hoge doelen te stellen.
Deze doelen moeten aansluiten bij de capaciteiten van de leerlingen.
Van de genoemde punten in het kader van aantrekkelijk onderwijs wordt ingegaan op
diversiteit in het onderwijs en school- en beroepskeuzen van de jongeren. Er wordt ingegaan
op de diversiteit in het onderwijs omdat Zuidoost zich kenmerkt door de multiculturele
bevolking. Vervolgens wordt ingegaan op de school- en beroepskeuzen van jongeren omdat
veel ouders in Zuidoost weinig kennis hebben van het Nederlandse onderwijssysteem en
hun kinderen daarbij onvoldoende kunnen ondersteunen.
Interculturele communicatie
Net als de samenleving is ook het onderwijs een plek waar verschillende culturen,
subculturen, identiteiten en groepen samenkomen. Als gevolg van de toegenomen diversiteit
wordt het voor veel scholen steeds lastiger om voor alle leerlingen een stimulerende
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
20

leeromgeving te bieden. Er wordt van docenten verwacht dat zij rekening houden met
verschillende groepen leerlingen en ouders 14 . Door de culturele verschillen verloopt de
communicatie tussen docenten en leerlingen vaak niet goed waardoor er een kloof ontstaat
tussen beiden. Zo krijgen veel kinderen in hun opvoeding mee dat zij volwassenen niet recht
aan mogen kijken en niet met hen in discussie mogen gaan. Docenten kunnen deze houding
als lui of onbeleefd ervaren.
Om het onderwijs voor jongeren met verschillende culturele achtergronden aantrekkelijk te
maken, dienen docenten over interculturele vaardigheden te beschikken. Dit houdt in dat
docenten leren omgaan met de culturele diversiteit op hun school en zich daardoor beter
kunnen inleven in de leerlingen. De interculturele vaardigheden kunnen bereikt worden door
trainingen aan te bieden gericht op interculturele communicatie. Op deze manier wordt de
afstand tussen docenten en leerlingen kleiner waardoor ook de kans op uitval kleiner wordt.
Het Stadsdeel zal daarom de scholen in Zuidoost stimuleren om extra aandacht te besteden
aan de interculturele vaardigheden van docenten en aantrekkelijk onderwijs in het algemeen,
zodat zij adequaat om kunnen gaan met de grote culturele diversiteit van leerlingen.
Een ander belangrijk punt met betrekking tot aantrekkelijk onderwijs is de school- en
beroepskeuzen van jongeren.
Voorlichting school- en beroepskeuzen
De keuze voor een school en onderwijsniveau in het VO is voor een groot deel afhankelijk
van het advies dat jongeren van de basisschool krijgen en de uitslag van de CITO toets. Uit
ervaringen van scholen in het VO blijkt dat dit advies niet altijd aansluit bij het niveau en de
verwachting van de jongere, waardoor jongeren gedemotiveerd raken om naar school te
gaan. De kans is dan groot dat er uitval plaatsvindt. Een advies dat niet aansluit bij het
niveau van de jongere is onder andere te merken aan de schoolprestaties. Indien deze niet
voldoende zijn zal de jongere moeten switchen naar een ander niveau. Jongeren die
switchen in het VO of jongeren die van VMBO naar MBO gaan dienen dus tijdig extra
aandacht en begeleiding te krijgen zodat zij niet gedemotiveerd raken en de school zonder
startkwalificatie verlaten. Deze extra aandacht en begeleiding zal gerealiseerd worden door
middel van het elektronisch loket, kernprocedure 2 (KP2) en de keuzegids.
Bij de overgang van het VO naar het beroepsonderwijs worden belangrijke keuzes gemaakt
die gevolgen hebben voor de verdere school- en beroepsloopbaan van jongeren. In het VO
speelt voortijdig schoolverlaten zich grotendeels af in het VMBO en dan vooral op het laagste
niveau. Ook in het MBO concentreert de uitval zich op het laagste niveau, namelijk het
niveau van de assistent-opleidingen. De schooluitval in het MBO is het grootst in het eerste
leerjaar. Dit suggereert aansluitingsproblemen tussen het VMBO en MBO 15 . Het is daarom
van belang dat het VO (VMBO in het bijzonder) en ROC’s intensieve contacten
onderhouden. Het VO dient met name in het VMBO meer en betere voorlichting te
verstrekken zodat de leerlingen goed voorbereid zijn op hun nieuwe school/ opleiding. Het is
noodzakelijk om op VMBO scholen vroegtijdig goede informatie te geven over de inhoud van
de vervolgopleidingen en de leerlingen beter te begeleiden in hun keuze. Tevens dienen de
scholen te zorgen voor een warme overdracht door achtergrondinformatie van de leerlingen
over te dragen aan de nieuwe scholen.
Het Stadsdeel zal het ROCvA, VO en CWI stimuleren samen te werken om tot een goede
informatieverstrekking te komen waarbij rekening wordt gehouden met de wensen en de
capaciteiten van de leerling en hun arbeidsmarktperspectief.
14
Culturele diversiteit in het onderwijs: het maatschappelijke debat ‘Full Color’. Rally Rijkschroeff. Verwey-Jonker Instituut:
november 2002.
15
Voortijdig schoolverlaten in Nederland: omvang, beleid en resultaten. Marc van der Steeg en Dinand Webbink. Centraal
Planbureau (CPB): februari 2006.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
21

De aandachtspunten interculturele communicatie en voorlichting school- en beroepskeuzen
worden indien mogelijk uitgevoerd in het kader van Jong Zuidoost.
Naast aantrekkelijk onderwijs hebben sommige jongeren extra begeleiding nodig om bij de
les te blijven.
3.2 Preventieve Trajectbegeleiding
Trajectbegeleiding is een middel om jongeren intensieve en individuele aandacht te geven
tijdens hun schoolloopbaan. Uit het onderzoek van Nelom Consultancy is gebleken dat veel
jongeren vinden dat zij meer aandacht en betere begeleiding zouden moeten krijgen om hun
schoolloopbaan goed te doorlopen. Deze begeleiding moet niet alleen worden ingezet bij
jongeren die dreigen uit te vallen of al zijn uitgevallen van school, maar bij een veel bredere
doelgroep jongeren die ondersteuning kunnen gebruiken in hun schoolloopbaan. Bij
trajectbegeleiding fungeert een begeleider als vertrouwenspersoon die uitgaat van de
wensen, competenties en problemen van de jongere. De begeleider treedt daarnaast op als
contactpersoon met actoren zoals docenten, instellingen en indien nodig ouders.
Op deze manier krijgen jongeren extra begeleiding en ondersteuning in het reguliere
onderwijs waardoor minder jongeren een beroep hoeven te doen op alternatieve
(onderwijs)programma’s.
Het Stadsdeel zal in samenwerking met het ROCvA een pilot preventieve trajectbegeleiding
starten in het schooljaar 2007/ 2008 op de locatie ROC Fraijlemaborg, wat een aanvulling is
op de stedelijke pilot. Er is voor een samenwerking met deze instelling gekozen omdat 60%
van de schoolverlaters die woonachtig zijn in Zuidoost hun laatste opleiding bij het ROCvA
volgden. De doelgroep bestaat uit 100 leerlingen die woonachtig zijn in Zuidoost. Daarnaast
voert de preventiemedewerker van het RMC met iedere jongere minimaal drie gesprekken
over de voortgang van de opleiding en over stimulerende en belemmerende
omgevingsfactoren. Het ROCvA zal de uitvoering van de pilot voor haar rekening nemen. Zij
maken een selectie van de jongeren die in aanmerking komen voor de pilot en plannen in
overleg met het RMC afspraken tussen de jongeren en de preventiemedewerkers. Het
Stadsdeel (RMC) zal de pilot aansturen en de voortgang bewaken.
Tevens wordt onderzocht of samenwerking met Campus Nieuw West mogelijk is en of
jongeren kunnen worden toegeleid naar ‘Catch’. In dit project wordt gewerkt aan
competentiebevordering bij de deelnemers op basis van een persoonlijk ontwikkelingsplan
(POP). Naar aanleiding van het persoonlijke ontwikkelingsplan wordt duidelijk wie en wat
nodig is om de belemmeringen van deze jongeren te beperken en te voorkomen.
Het Stadsdeel zal de pilot faciliteren, ondersteunen en stimuleren.
Een andere vorm van begeleiding van jongeren is mentorschap. Voorbeelden van
mentorprojecten in Amsterdam zijn ‘School is Cool’ en ‘Goal’. In Zuidoost wordt vanuit
diverse scholen en organisaties deelgenomen aan deze projecten, welke zijn verbonden aan
het primaire onderwijs en onder de verantwoordelijkheid van de portefeuillehouder Onderwijs
vallen. In juni worden deze mentorprojecten geëvalueerd. Naar aanleiding van de uitkomsten
van deze evaluatie wordt bepaald of dit gecontinueerd wordt. In afwachting van de evaluatie
zal gewerkt worden aan een andere vorm van begeleiding namelijk coaching. Hierbij zal een
student of volwassene een jongere helpen met het aanleren van sociale vaardigheden en
studievaardigheden en kan een jongere leren omgaan met bijvoorbeeld docenten, ouders,
leeftijdgenoten en hun houding ten opzichte van huiswerk. De coach fungeert hierbij als
rolmodel voor de jongere en helpt de jongere actief en zelfstandig de weg te laten zoeken
naar een succesvolle toekomst. Het Stadsdeel zal in samenwerking met het Augustinus
College en het bedrijfsleven een pilot opstarten waarbij coaching wordt gecombineerd met
een stage. Dit project dient als preventief middel om voortijdig schoolverlaten te bestrijden.
Naast deze coaching heeft Stichting Mama een methodiek ontwikkeld waarbij jongeren met
goede schoolresultaten uit de hogere klassen van het VO en hun ouders, eerstejaars
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
22

leerlingen en hun ouders onder hun hoede nemen. De leerlingen wisselen van gedachten
over de schoolcultuur en studiemethoden en met de ouders wordt gesproken over een
actievere ouderparticipatie op scholen. Ook dit is een vorm van coaching die een positieve
bijdrage kan leveren aan de schoolloopbaan van jongeren.
Nu een aantal initiatieven om het onderwijs aantrekkelijker te maken en om jongeren meer
individuele begeleiding te bieden behandeld zijn, wordt ingegaan op de weekendacademie
als preventief middel.
3.4 De weekendacademie
De weekendacademie is een project waarbij jongeren tussen 14 en 23 jaar uit Zuidoost
buiten de reguliere schooltijd, extra lessen krijgen, ondersteund worden bij hun huiswerk en
in contact komen met rolmodellen. Op deze manier probeert het Stadsdeel jongeren te
stimuleren om hun eigen talent en capaciteiten te ontplooien. Veel jongeren in Zuidoost
hebben door hun complexe thuissituatie (armoede, verblijfsstatus, veiligheid) en een
eventuele taalachterstand weinig mogelijkheden om zich in het reguliere onderwijs te
ontplooien. Daarnaast zijn er veel ouders in Zuidoost die een laag opleidingsniveau hebben,
de Nederlandse taal onvoldoende beheersen en/ of het onderwijssysteem niet goed kennen.
Zij kunnen hun kinderen thuis moeilijk stimuleren en geen of onvoldoende
huiswerkbegeleiding geven. Dit kan leiden tot een hoger percentage voortijdige
schoolverlaters, minder HBO- en WO-studenten en een mismatch met de vraag van
bedrijven (hoger opgeleiden). Naast preventieve middelen als aantrekkelijk onderwijs,
individuele begeleiding en mentorschap, zal de weekendacademie jongeren niet alleen op
school proberen te houden maar hen tevens ondersteunen en stimuleren om het uiterste uit
zichzelf te halen. Op deze manier zal het Stadsdeel jeugdig talent koesteren en leren
jongeren te dromen over hun toekomst en vertrouwen op te bouwen om hun droom te
realiseren.
Het Stadsdeel zal in samenwerking met ROCvA (locatie Fraijlemaborg) in het schooljaar
2007/ 2008 een pilot starten met 50 leerlingen voor de weekendacademie. Het curriculum
van de weekendacademie bevat het ontwikkelen van studievaardigheid, cognitieve
leervakken (Nederlands, rekenen/ wiskunde, ICT, moderne talen) afgewisseld met
activiteiten zoals toneelworkshops en beroepsoriënterende projecten. In de projecten
participeren rolmodellen uit het bedrijfsleven, de overheid, de politiek en de sportwereld. De
weekendacademie zal op deze manier bijdragen aan een succesvolle doorstroom van het
VO naar het MBO en van het VO naar het HBO/ WO. Bij de uitvoering van het beleid kan
gebruik worden gemaakt van de ervaringen van de bestaande weekendschool in West.
Het project wordt uitgevoerd en gecoördineerd door het ROCvA en aangestuurd door het
Stadsdeel. Het wordt mede gefinancierd door het ROCvA en Stadsdeel Zuidoost. Daarnaast
vindt fondsenwerving plaats, worden sponsors gezocht en wordt er gebruik gemaakt van
stagiaires en vrijwilligers. Het Stadsdeel zal tevens onderzoeken bij welke jongeren een laag
IQ een dreigende oorzaak is voor schooluitval en welk traject aan hun (naast Weekend
Education) kan worden aangeboden.
Nadat het educatieve onderdeel is behandeld wordt ingegaan op de stageproblematiek in
Zuidoost.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
23

3.5 Stageplekken
Stageplekken vormen een essentieel onderdeel voor het behalen van een startkwalificatie en
voor het krijgen van meer zicht en zekerheid voor de toekomst. In Zuidoost blijkt dat de stage
voor veel jongeren een belemmering is in de schoolloopbaan. Dit komt enerzijds doordat de
stage lang duurt, te veelomvattend is en veel leerdoelen moet dekken. Anderzijds hebben
veel jongeren moeite met het vinden van een passende stageplek.
Om dit probleem aan te pakken is in het Bestuursakkoord 2006 – 2010 opgenomen dat er
een Stagebank opgezet moet worden. Voordat wordt begonnen met de uitvoering van deze
Stagebank dient men te weten wat de omvang is van het probleem. Dit heeft geleid tot een
onderzoek naar de stagesituatie van jongeren, welke in opdracht van het Stadsdeel is
uitgevoerd door Radar Advies 16 . Uit dit onderzoek is gebleken dat de stageproblematiek in
Zuidoost voornamelijk te maken heeft met een mismatch tussen vraag en aanbod.
Uit gesprekken met zowel het bedrijfsleven als met het beroepsonderwijs blijkt dat
werkgevers graag stagiaires willen plaatsen in met name de zakelijke dienstverlening,
waaronder functies in call centres en helpdeskfuncties in de ICT en de detailhandel. Er
ontbreekt echter kennis en een effectieve infrastructuur waarmee de bedrijven en scholen
elkaar kunnen vinden. Eén van de aanbevelingen die uit dit onderzoek is voortgekomen is
het opzetten van een contactpunt scholen/bedrijven in plaats van een Stagebank. Door
middel van dit contactpunt kunnen stageplekken worden gegenereerd waardoor voortijdig
schoolverlaten wordt tegengegaan of wordt teruggebracht naar een aanvaardbaar (stedelijk)
niveau. Het contactpunt zal daarom op korte termijn worden gerealiseerd.
3.6 Ondersteuning ouders
In de voorgaande paragrafen zijn instrumenten aan de orde gekomen die gericht zijn op de
school en op het kind. Zoals in hoofdstuk 1 naar voren is gekomen behoeft ook de
thuissituatie (ouders) extra aandacht in de problematiek van voortijdig schoolverlaten. In dit
kader speelt de sociaal-economische achtergrond (opleidingsniveau, financiële situatie en de
gezinssamenstelling) een belangrijke rol. Gezien het feit dat het Stadsdeel geen of weinig
invloed heeft op bepaalde problemen die zich in de thuissituatie voordoen, zullen we ons in
deze paragraaf beperken tot ouderbetrokkenheid en armoedebestrijding.
Ouderbetrokkenheid
Uit onderzoek blijkt dat voortijdig schoolverlaters vaker uit eenoudergezinnen komen en
relatief vaak ouders hebben die zelf ook geen startkwalificatie hebben behaald 17 . Deze
huishoudens zijn in Zuidoost ruim vertegenwoordigd. Daarnaast hebben in veel
Amsterdamse gezinnen één of beide ouders zelf geen onderwijs in Nederland genoten
waardoor zij vaak geen goed beeld hebben van de gang van zaken op de school van hun
kinderen. Deze ouders kunnen hun kinderen weinig steun bieden in hun functioneren op
school. Onbekendheid van ouders met de schoolsituatie van hun kinderen is een te grote
risicofactor voor voortijdig schoolverlaten.
Het Stadsdeel zal een voorlichtingscampagne opzetten waarbij de essentie van
ouderbetrokkenheid bij de school centraal staat. Daarnaast worden bijeenkomsten
georganiseerd om de ouders te informeren over het Nederlandse onderwijssysteem. Voor de
ouders waarbij de Nederlandse taal een belemmering vormt om bij de school betrokken te
zijn, zullen er extra taallessen georganiseerd worden in het kader van het inburgeringsbeleid.
In samenwerking met de scholen wordt op deze manier gewerkt aan een voortdurende
16 Stages in Zuidoost: een vooronderzoek naar een stagebank in Amsterdam Zuidoost. H. Hoogerwerf. Radar Advies BV:
januari 2007.
17 Factsheets voortijdig schoolverlaten. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: april 2006.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
24

verhoging van de betrokkenheid van ouders bij de school. Daarnaast worden op stedelijk
niveau initiatieven ontwikkeld voor ouderbetrokkenheid. Het Stadsdeel zal zich hierbij waar
mogelijk aansluiten.
Tienermoeders
Het Stadsdeel zal via lokale organisaties tienermoeders voorlichten en ondersteunen. Omdat
Mi Oso es Mi Kas in Zuidoost één van de belangrijkste organisaties is op dit gebied, is het
van belang dat de voorlichting (over inkomensvoorzieningen) en ondersteuning op deze
locatie kan plaatsvinden. Het stadsdeel wil dat tienermoeders binnen Mi Oso es Mi Kas
gerichte preventie, voorlichting en schuldhulpverlening aangeboden krijgen. Dat aanbod zal
onder andere door MADI verzorgd worden. Het Stadsdeel zal daarnaast op zoek gaan naar
plekken voor kinderopvang. Vanuit de regiefunctie van het Stadsdeel zullen organisaties
zoals Altra gestimuleerd en aangemoedigd worden om vroegtijdig binnen de scholen
betrokken te worden bij tienermoeders. Op deze manier kunnen zij ondersteuning bieden
aan tienermoeders voordat zij de school verlaten en kan schooluitval bij tienermoeders
worden voorkomen.
Daarnaast zal het ROC extra aandacht besteden aan tienermoeders die hun schoolloopbaan
op het ROC willen vervolgen. Voor hen is er begeleiding beschikbaar die ertoe moet leiden
dat zij de school met een diploma kunnen afronden. Ook wordt er aandacht besteed aan
seksuele vorming en seksuele weerbaarheid. Deze ondersteuning kan leiden tot het
voorkomen van ongewenste zwangerschap.
Armoedebestrijding
In het analytische deel van deze notitie is aangegeven dat er een duidelijk verband is tussen
armoede en voortijdig schoolverlaten. Bij de buitenschoolse preventie zou armoede dan ook
een belangrijk thema moeten zijn. In december 2006 heeft het DB de contourennota ‘Aanpak
Armoede’ vastgesteld welke via twee beleidssporen gerealiseerd zal worden. Enerzijds wordt
gestart met een actieve en individuele ‘Huis aan Huis’ aanpak van armoede via het
organiseren van bezoeken door ‘bewonersadviseurs’. Per huishouden wordt
geïnventariseerd welke hulpvragen er zijn. Anderzijds wordt gezorgd voor een krachtige
intensivering en verbreding van flankerende maatregelen op het gebied van preventie en
voorlichting. Deze maatregelen variëren van de inzet van lesprogramma’s over omgaan met
geld in primair en voortgezet onderwijs tot voorlichtingsbijeenkomsten over aanwezige
(inkomens)voorzieningen. In aansluiting op deze aanpak streeft het Stadsdeel naar een
tegemoetkoming voor de ouders om de schoolkosten van hun kinderen te beperken.
Schuldhulpverlening
Uit het onderzoek van Nelom Consultancy blijkt dat veel voortijdig schoolverlaters schulden
hebben die uiteenlopen van € 500 tot meer dan € 2.500. Hoewel dit voor de meeste
schoolverlaters op zichzelf geen reden was om te stoppen met school, speelt de
schuldenproblematiek wel een rol. Schulden komen voornamelijk voor bij jongeren waarvan
ook de ouders financiële problemen hebben.
Het Stadsdeel heeft een pilot schuldhulpverlening ontwikkeld voor jongeren (17 – 23 jaar) op
het ROCvA (Fraijlemaborg). Het ROC biedt budgetcursussen (uit eigen middelen) en
daarnaast zal er een medewerker schuldhulpverlening van MADI op de school aanwezig zijn
om jongeren te helpen. Indien deze aanpak werkt, kan ook op andere vindplaatsen een
dergelijke constructie worden georganiseerd (denk aan jongerenwerk, opvang tienermoeders
etc).
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
25

Tenslotte gaat het Stadsdeel in gesprek met VMBO scholen om te inventariseren wat de
aard en omvang van de schuldenproblematiek is. Op die scholen waar de nood het hoogst is
kunnen met MADI afspraken worden gemaakt om ter plekke schuldhulpverlening aan te
bieden op voorwaarde dat de school budgetlessen geeft. Indien blijkt dat het wenselijk is om
op een of meer scholen preventieve schuldhulp te verlenen zal dat in het schooljaar
2007/ 2008 starten.
3.7 Prikkels
Bij het maken van beleid zijn er drie belangrijke partijen aanwezig, namelijk beleidsmakers,
beleidsuitvoerders en de doelgroep. Wanneer de genoemde partijen het probleem, de
aanpak en de doelstelling van het beleid onderschrijven, is er voldoende draagvlak om
succesvol beleid uit te voeren. Indien één van deze partijen (met name de doelgroep) het
probleem en/of de doelstelling niet onderschrijft zijn er andere maatregelen nodig (zoals
prikkels) om gedragsverandering teweeg te brengen. In het kader van dit beleid blijkt dat de
doelgroep niet altijd het probleem en of de aanpak inziet van het voortijdig verlaten van
school. Dit betekent dat er extra prikkels nodig zijn om het ongewenste gedrag te veranderen
zodat zij alsnog hun schoolloopbaan kunnen afronden. Landen zoals de Verenigde Staten,
Canada en Engeland hebben op basis van deze beleidstheorie financiële prikkels ingezet in
het kader van voortijdig schoolverlaten. Dit blijkt succesvol te werken. In Nederland zijn
financiële prikkels niet gebruikelijk. Dit kan een belemmering vormen voor het behalen van
onze doelstellingen.
Om gedragsverandering teweeg te brengen bij (potentiële) schoolverlaters in Zuidoost kan
worden overwogen om een beloningssysteem in te zetten bij voldoende geboekte resultaten.
In het inburgeringsbeleid heeft Zuidoost een verschil gemaakt met andere stadsdelen
doordat de inburgeraars een computer cadeau kregen. Deze beloning/ prikkel had een
positief effect op de uitvoering van het inburgeringsbeleid. Het Stadsdeel zal onderzoeken
wat de positieve en negatieve effecten zijn van het inzetten van prikkels in het kader van
voortijdig schoolverlaten. Het is wenselijk om niet alleen prikkels in te zetten bij (dreigende)
voortijdig schoolverlaters, maar ook bij leerlingen die uitstekend presteren (Best and Bright)
en hun ouders. Zij kunnen op deze manier gestimuleerd worden om leerlingen die minder
goed presteren (en hun ouders) onder hun hoede te nemen.
3.8 Conclusie
Voortijdig schoolverlaten is een sociaal complex probleem met een dynamische doelgroep
en diverse oorzaken. Hierdoor is geen magische, eenduidige en eenvoudige oplossing te
benoemen. Deze problematiek vereist een allesomvattende aanpak met alle betrokken
partijen, werkbare instrumenten en een sterk coördinerend orgaan. Door middel van de
genoemde beleidsinstrumenten zal het Stadsdeel proberen om het voortijdig schoolverlaten
op alle fronten aan te pakken. Er is echter een aantal factoren waarop het Stadsdeel geen of
weinig invloed kan uitoefenen, zoals illegaliteit, opleidingsniveau ouders en armoede.
Hierdoor is de positie van het Stadsdeel in de aanpak van voortijdig schoolverlaten beperkt.
Toch zal het Stadsdeel alle beschikbare instrumenten inzetten om de problematiek van
voortijdig schoolverlaten terug te dringen.
In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de aanpak en organisatie van de genoemde
beleidsinstrumenten.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
26

4 Organisatie en Aanpak
Bij de aanpak van het voortijdig schoolverlaten is het van belang de activiteiten te regisseren,
te organiseren en aan te sturen vanuit een doordachte organisatiestructuur. Hierbij dient
rekening gehouden te worden met de belangrijkste partijen in de keten. De scholen (ROC’s)
zijn in feite de belangrijkste partijen bij het voorkomen van schooluitval. Zij hebben de
meeste kennis over de jongeren en de risicofactoren voor schooluitval. De scholen hebben in
samenspraak met het stadsdeelbestuur een initiatief genomen tot het ontwikkelen van een
‘Masterplan Voortgezet Onderwijs Zuidoost’. Dit Masterplan heeft als doel om de stroom van
leerlingen in Zuidoost naar scholen buiten Zuidoost (voornamelijk bij de overgang van primair
naar voortgezet onderwijs) substantieel te verminderen en een bijdrage te leveren aan een
preventief beleid met betrekking tot het voortijdig schoolverlaten. Deze preventieve
benadering sluit aan bij de doelen van het stadsdeelbestuur.
Binnen het Stadsdeel zal het beleid worden aangestuurd door de afdeling Educatie en
Arbeidsmarkt-toeleiding (sector Maatschappelijke Ontwikkeling).
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de organisatie- en verantwoordingsstructuur, monitoring
en evaluatie, samenwerkingspartijen en randvoorwaarden.
4.1 Organisatie- en verantwoordingsstructuur
De organisatie en verantwoording van het beleid van voortijdig schoolverlaten ligt in handen
van de stuurgroep Jong Zuidoost, de programmamanagers, de projectgroep en de LAG.
Aansturing en regie
Het Stadsdeel zal de afstemmingsrol, de aansturing en de verantwoording van dit beleid op
zich nemen. De portefeuillehouder van het beleid voortijdig schoolverlaten heeft de regie al
in zijn portefeuille en is op lokaal niveau eindverantwoordelijk voor de resultaten van de
activiteiten die in dit beleid zijn opgenomen. De portefeuillehouder zal erop toezien dat de
gemaakte afspraken met alle partijen in de keten worden nagekomen. Het Stadsdeel zal
ervoor zorgen dat er duidelijk afspraken worden gemaakt met de betrokken uitvoerders, dat
de informatie en rapportage tijdig worden ingeleverd en dat er efficiënt management
plaatsvindt van instroom en doorstroom van de middelen.
Stuurgroep Jong Zuidoost
Voor de bewaking van de voortgang van het beleid wordt de Stuurgroep Jong Zuidoost
ingezet. Deze stuurgroep zal zich onder andere bezighouden met het verlenen van
opdrachten aan o.a. de projectgroep, het bespreken van de stand van zaken van de
uitvoering, het zorgdragen voor het nakomen van gemaakte afspraken en het monitoren van
resultaten en publieke relaties. De stuurgroep Jong Zuidoost bestaat uit vertegenwoordigers
van het Stadsdeel, ROCvA, DWI, GGD/JGS, Bureau Jeugdzorg, jeugdzorg aanbieders,
Swazoom, projectbureau primair onderwijs en het Masterplan VO. De stuurgroep komt
minstens twee keer per jaar bijeen. Het Stadsdeel zit deze stuurgroep voor.
Projectgroep “Bereik” VSV
Ondanks alle preventieve inspanningen van de scholen om voortijdig schoolverlaten te
voorkomen, zullen er altijd leerlingen zijn die toch uitvallen van school. Voor deze jongeren is
een curatieve werkgroep nodig om hen tijdig te benaderen en te begeleiden op hun weg
terug naar school en/ of werk. Daarom zal in aansluiting op de preventieve instrumenten een
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
27

projectgroep “Bereik” VSV worden opgericht. Deze projectgroep heeft als taak om voortijdige
schoolverlaters op te sporen, te benaderen en hen te begeleiden naar het jongerenloket voor
een passend traject.
In deze projectgroep zullen het ROCvA, RMC, Swazoom, DWI en lokale organisaties
vertegenwoordigd zijn. De projectgroep rapporteert aan de Stuurgroep Jong Zuidoost en zal
maandelijks bijeenkomen.
Programmamanagers
In het kader van een integrale aanpak worden programmanagers ingezet. Deze
programmanagers zullen optreden als contactpersonen voor de stuurgroep en voor de
uitvoerders van activiteiten in het kader van voortijdig schoolverlaten, jeugd en Jong
Zuidoost. Daarnaast zullen de programmamanagers zelf projecten ontwikkelen, monitoren
en evalueren en de kwaliteit en resultaten van deze projecten bewaken. Voorbeelden van
dergelijke projecten zijn ONZ-MOET, de weekendacademie en individuele begeleiding. Door
als contactpersonen te functioneren en zelf actief deel te nemen in de activiteiten op het
gebied van voortijdig schoolverlaten kunnen de managers eventuele knelpunten zichtbaar
maken, verbeterpunten en nieuw beleid ontwikkelen.
De programmamanagers zijn de senior beleidsmedewerkers van Onderwijs, Jeugd,
Arbeidsmarkt-toeleiding en Voortijdig Schoolverlaten. Zij komen maandelijks bijeen en
worden voorgezeten door het afdelingshoofd Educatie & Arbeidsmarkt-toeleiding.
Local Action Group (LAG)
Tijdens de bijeenkomsten van de LAG (eens per twee maanden) zullen de activiteiten van de
projectgroep in kaart worden gebracht en zal het RMC de stand van zaken met betrekking tot
voortijdig schoolverlaten presenteren. Op basis van deze twee informatiebronnen worden de
knelpunten en verbeterpunten besproken. De LAG bewaakt op deze manier de voortgang en
de resultaten van de gemaakte afspraken.
Lokaal Onderwijs Overleg Zuidoost (LOZO)
Dit orgaan is vertegenwoordigd door het Stadsdeel en schoolbesturen van primair onderwijs
en voortgezet onderwijs. Schoolbesturen hebben bestuurlijke verantwoordelijkheid voor hun
eigen onderwijsinstellingen. Zowel het Stadsdeel als de schoolbesturen beschikken over
middelen die worden ingezet voor de realisatie van deelprogramma’s en projecten in het
kader van Jong Zuidoost. Zij hebben de bestuurlijke regie over de onderdelen van het
uitvoeringsprogramma die vallen onder hun werkterrein.
In figuur 2 is de organisatie- en verantwoordingsstructuur schematisch weergegeven.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
28

Figuur 2
4.2 Monitoring en evaluatie
De beleidsinstrumenten die in deze notitie naar voren zijn gekomen kennen allemaal een
eigen dynamiek en tijdpad. Het is noodzakelijk om te controleren of deze trajecten volgens
planning lopen en of de ingezette middelen efficiënt en effectief worden besteed. Om deze
reden zal het Stadsdeel haar beleid monitoren en evalueren.
• De monitoring betreft de samenwerking van de verschillende betrokken partijen en de
gemaakte afspraken. De projectgroep is verantwoordelijk voor het verkrijgen van
informatie van de uitvoerders van het beleid. Op basis van deze informatie kan
worden beoordeeld of de juiste voortgang wordt geboekt of er interventie nodig is.
• De evaluatie betreft de good practices, ervaringen en knelpunten, waarna indien
nodig verdere verbeteringen doorgevoerd kunnen worden. Op basis van de evaluatie
kan worden vastgesteld of de doelstellingen van het beleid gerealiseerd zijn.
Voor de zomer van 2008 vindt een evaluatie plaats met betrekking tot de doelstelling
van het eerste jaar.
4.3 Samenwerking
Om de effectiviteit van dit beleid te vergroten is nauwe samenwerking met de sleutelpartijen
essentieel. De betrokken organisaties zijn onder andere scholen, de Centrale Stad (DMO),
DWI, CWI, de zorg- en welzijnsinstellingen, lokale organisaties, projectbureau primair
onderwijs, de politie en de justitie. Het Stadsdeel dient met deze partijen
samenwerkingsafspraken te maken om het beleid ook daadwerkelijk te kunnen uitvoeren. De
belangrijkste samenwerkingspartijen komen hieronder aan bod.
Andere stadsdelen
LOZO
Regisseurs/
Stuurgroep
Jong Zuidoost
LAG
Programmamanagers
Projectgroep
“Bereik” VSV
De problematiek van voortijdig schoolverlaten is stadsbreed. Daarom is het noodzakelijk om
informatie en kennis uit te wisselen met andere stadsdelen. In het kader van de redesign zal
de samenwerking tussen de stadsdelen versterkt worden. Deze samenwerking zal
plaatsvinden via de Samenwerkende Amsterdamse Stadsdelen (SAS).
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
29

DWI (Jongerenloket)
De Dienst Werk en Inkomen (DWI) en het Stadsdeel hebben in december 2006 een
samenwerkingsovereenkomst getekend. Naar aanleiding van dit convenant en de redesign
Leerplicht/ RMC is een samenwerkingsverband opgezet tussen het Jongerenloket (DWI) en
RMC. Het doel van dit samenwerkingsverband is het vergroten van de effectiviteit van zowel
het RMC als het Jongerenloket in het kader van het doorgeleiden van voortijdige
schoolverlaters. Beide partijen zullen daarom de uitvoering van hun taken nader aan elkaar
laten aansluiten door op klantniveau tijdens het voortraject en tijdens een lopend DWI traject
informatie en gegevens met elkaar uit te wisselen. Op verzoek van het Jongerenloket
worden huisbezoeken afgelegd.
Lokale organisaties
Lokale organisaties in Zuidoost hebben door de jaren heen een invloedrijke rol gekregen en
kunnen daardoor als sleutelorganisatie dienen in het contact met de doelgroep. Het
Stadsdeel zal de lokale organisaties waar mogelijk inschakelen bij de aanpak van het
voortijdig schoolverlaten. De rol van de lokale organisaties is om voorlichtingsbijeenkomsten
en trainingen te organiseren voor ouders zodat zij in een laagdrempelige omgeving worden
betrokken bij de problematiek van het voortijdig schoolverlaten. Zij zullen tevens worden
ingeschakeld indien voortijdig schoolverlaters niet reageren op een oproep van het RMC en
het veld ingaan om schoolverlaters te werven. Voor de werving van schoolverlaters zal het
Stadsdeel werken op basis van outputfinanciering (het zogenaamde no cure no pay model).
Hiervoor kunnen ook andere organisaties worden ingeschakeld die affiniteit hebben met de
doelgroep.
CWI
Het Centrum Werk en Inkomen (CWI) is een belangrijke partner bij de voorlichting voor een
beroepskeuze. Zowel leerlingen als ouders dienen voorlichting te krijgen over de
perspectieven op de arbeidsmarkt en de verschillende beroepsopleidingen die hierbij
aansluiten. Scholen, RMC en CWI zullen bijeenkomen om tot een goede
informatieverstrekking te komen en voorlichtingsbijeenkomsten te plannen.
4.4 Randvoorwaarden
Een concrete doelstelling, uitgebreide beleidsintenties en de juiste aanpak bieden nog geen
garantie voor het welslagen van het beleid. Volgens de wetgeving hebben de scholen de
taak om de kraan dicht te doen zodat nieuwe schooluitval wordt tegengegaan. Het Stadsdeel
(RMC) heeft de taak om jongeren die zijn uitgevallen te benaderen en via het Jongerenloket
weer terug naar school en/ of werk te sturen. Voor het realiseren van deze doelstelling dient
men rekening te houden met de volgende succesfactoren:
• Beseffen dat schooluitval een maatschappelijk probleem is dat een maatschappelijke
oplossing behoeft;
• Totale overeenstemming van alle betrokken partijen door het onderteken van een
convenant;
• Bereidheid van het Stadsdeel en de scholen om de gezamenlijke aanpak te richten
op zowel de preventieve als de curatieve kant van voortijdig schoolverlaten;
• Optimale functionering van het cliëntvolgsysteem (ERISA);
• Vroegtijdige signalering en actie van de scholen bij symptomen van uitval;
• Tijdige melding van de scholen bij een geval van uitval;
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
30

• Uitgevallen jongeren worden door het Stadsdeel (RMC) binnen 5 werkdagen
benaderd;
• Ontwikkelen van vaste procedures voor scholen bij spijbelgedrag;
• Minimaal zes instroom momenten per jaar op de scholen (ROC’s);
• Extra aandacht voor de sociale en financiële situatie van de jongeren;
• Realiseren van samenhang tussen beleidsterreinen en partijen,
• Partijen spreken elkaar aan op afspraken en verantwoordelijkheden;
• Heldere communicatielijnen;
• Regelmatig onderzoek naar de meest voorkomende oorzaken van uitval.
Deze nota is een visiedocument waarin de beleidsrichting voor de komende jaren wordt
weergegeven. De benodigde middelen voor het RMC zijn hierin niet gedetailleerd
opgenomen, deze worden in het plan van aanpak uitgewerkt en ter goedkeuring aan u
aangeboden. Een globale aanduiding van de beschikbare middelen ziet er als volgt uit.
In het jaar 2007 zijn er voldoende middelen om het beleid uit te voeren.
In de begroting 2007 is een bedrag van € 237.500 gereserveerd voor de uitvoering van VSVbeleid.
Daarnaast een bedrag van € 75.000 (motie 86) beschikbaar gesteld voor de aanpak
van de stageproblematiek.
In het jaar 2008 zijn er eveneens voldoende middelen om het beleid uit te voeren.
In de begroting is voor dit jaar een bedrag van € 187.500 gereserveerd voor de uitvoering
van VSV-beleid.
De lokale aanval op de uitval – Concept beleid voortijdig schoolverlaten Amsterdam Zuidoost 2007-2010
31