download pdf - Natuurpunt

Met stip op één? 16 & 17 oktober 2010
Ontdek de paddenstoelen top 10 in jouw tuin!
Geen elfensprookje en kabouterverhaal of er komt een paddenstoel aan te pas. Het mag dan ook niet verbazen
dat vrolijk gestipte vliegenzwammen en lieflijke elfenbankjes tot de verbeelding spreken van kinderen.
Gelukkig pronken paddenstoelen niet alleen in sprookjes, je kan ze ook ontdekken tijdens een fikse herfstwandeling
in het bos. En, wie weet, misschien biedt jouw tuin zelfs onderdak aan enkele prachtexemplaren!
Eén ding is zeker: de herfst is het uitgelezen moment om paddenstoelen op te sporen. Vond je de grootste,
mooiste of schattigste bij jou in de buurt? Laat het ons weten!
Deze brochure geeft je bovendien een handvol tips voor een tuin boordevol paddenstoelen.
Met de energieke steun van

Elke paddenstoel telt
Struikel je tijdens het telweekend over een kolossale boleet of sta
je ineens middenin een heksenkring van vliegenzwammen? Laat het
ons weten door het telformulier op de keerzijde in te vullen. Staat je
paddenstoelenkennis nog niet op punt? Geen nood, want verderop
in deze brochure vind je een schat aan informatie die je helpt om al
jouw vondsten op naam te brengen. Doemen er na het telweekend
nog bijzondere paddenstoelen op uit jouw gazon? Laat vooral niets je
beletten om ons jouw waarnemingen door te geven.
Zeg nooit zomaar ‘zwam’ tegen een paddenstoel
Eén ding is zeker: paddenstoelen zijn beslist niet onder één hoedje
te vangen. Zo zie je ze niet alleen op de meest verrassende plekken,
soms nemen ze ook erg vreemde verschijningsvormen aan. In
Vlaanderen alleen al komen meer dan 4 000 soorten paddenstoelen
voor. Een hele kluif voor wie zich specialiseert in zwammenkunde of
mycologie! Paddenstoelen zijn trouwens de vruchten van schimmels.
Vandaar dat het bovengrondse, zichtbare deel paddenstoel genoemd
wordt, terwijl het geheel van ondergrondse draden (zwamvlok) de
eigenlijke zwam is.
De wijze waarop een paddenstoel aan zijn voedsel komt, bepaalt tot
welke groep hij behoort. Zo leven symbionten in harmonie met hun
gastheer, terwijl saprofyten leven van dood hout en plantenresten.
Parasieten gaan nog een stapje verder en ontfutselen het voedsel aan
hun gastheer.
Samen sterk
OP ZOEK NAAR ZWAMMEN!
Tel mee op 16 & 17 oktober 2010
Tussen de wortels van bepaalde bomen en heesters tref je vaak symbionten
aan. Deze samenlevers gooien het op een handig akkoordje
met hun gastheer. Zo produceren de paddenstoelen niet alleen allerhande
stoffen die de boom beschermen tegen ziektes, hun vernuftig
ondergronds dradenstelsel haalt ook bijzonder makkelijk mineralen
uit de bodem. Als tegenprestatie schenkt de boom de paddenstoelen
een stevig voorraadje suikers – vooral dan in de herfst, wanneer
alle energie van de boom van de bladeren naar de wortels verhuist.
Schoolvoorbeelden van een win-win situatie vinden we bij eekhoorntjesbrood
(dol op eiken en beuken), vliegenzwam (bij berken en dennen),
fopzwam (bij berken, eiken en naaldbomen), gewone krulzoom,
parelamaniet (loof- en naaldbomen) en berkenboleet. Een zeldzame
lekkernij is de echte hanenkam (steevast in de buurt van beuk, eik en
berk), niet te verwarren met de minder smakelijke en talrijk voorkomende
valse hanenkam (bij naaldbomen).
Ontdek je een paddenstoel die zo broos is dat hij afbrokkelt als een
krijtje, dan ben je of een russula (te herkennen aan de kleurenweelde
van rood, geel, oranje, groen, paars…) of een melkzwam (de witte
druppeltjes liegen er niet om) op het spoor.
Van alle paddenstoelen gaan de symbionten het meest achteruit.
Plukken is uiteraard uit den boze, maar ook betreding is geen goede
zaak. Loop je te vaak rond de boom, dan raakt de bodem immers zo
aangestampt dat de wortels amper nog lucht krijgen.
Heksenkring
Paddenstoelen in je tuin? Dan is de kans wel bijzonder groot dat het
om saprofyten gaat. Ze verkiezen vooral dood hout en plekken waar
dood hout of rottend materiaal in de grond steekt. Op die manier
spelen ze uiteraard een essentiële rol in de vertering van organisch
materiaal. Bovendien brengen ze geen schade toe, noch aan planten
noch aan het gazon. Soorten die opvallend zichtbare heksenkringen

vormen zijn weidekringzwam, weidechampignon en afgeplatte stuifzwam.
Goed om weten; saprofyten komen jaarlijks op dezelfde plek
terug. De reden is eenvoudig: er is niet alleen voldoende voedsel voorhanden,
eromheen zit vaak ook nog de zwamvlok of het mycelium van
het voorgaande jaar. Breidt een zwamvlok zich in de loop der jaren ringvormig
uit naar buiten, dan ontstaat een heksenkring.
Je herkent ze niet alleen omdat paddenstoelen er in een kring staan,
maar ook doordat het gras er opmerkelijk harder groeit. De zwamvlok
geeft immers heel wat stikstof vrij, waardoor het gras flink opschiet.
Soms sterft het gras in de heksenkring af, niet alleen omdat zwammen
de giftige stof waterstofcyanide afscheiden, maar ook omdat de zwamvlok
zich zo dicht ‘vertakt’ dat de graswortels geen voedsel, water of
ruimte meer vinden om te groeien.
De één zijn dood…
… is de ander zijn brood. Ongetwijfeld de lijfspreuk van de parasieten,
zwammen die zich vestigen op stammen van bomen en heesters die
omwille van ouderdom, stress of beschadiging ten dode opgeschreven
zijn. Rottende plekjes of holtes in de stam of rond de wortelhals zijn
een prima pleisterplaats voor zwammen. Wat meer is, de zwamvlok
tast zelfs het nog levende hout aan zodat de boom nog feller verzwakt.
Echte en platte tonderzwam, berkenzwam, dennenmoorder en de
boomgaardvuurzwam (verzot op fruitbomen) zijn gevreesde parasieten.
Bemerk je parasieten op een waardevolle boom? Dan kan professionele
hulp van een boomchirurg of boomverzorger de boom misschien
nog redden. Veelal sterft de boom echter zo traag dat behalve paddenstoelen
ook insecten, vogels, vleermuizen en zoogdieren profiteren
van zijn langzame dood. Parasieten zoals de platte tonderzwam leven
bovendien verder op hun dode gastheer en helpen bij de opruimwerken
van het dode hout. Kortom, ze schakelen in geen tijd over van een parasitaire
naar een saprotrofe levenswijze. En zo wordt ineens ook plaats
gemaakt voor een nagelnieuwe, jonge boom die kan opgroeien in een
zee van licht.
Niets mis met mos
Het gazon bemesten en verticuteren zorgt voor een beeldig gazon dat
je evenwel wekelijks moet maaien. Vaak voorkomende soorten in overvloedig
bemoste gazons zijn mosklokjes, oranjegeel trechtertje, breeksteeltjes,
mycena’s en franjehoedjes.
Laat je de bemesting achterwege, dan duiken jaar na jaar steeds meer
prachtige zwammen op in jouw gazon. Na verloop van tijd maak je zelfs
kans om adembenemende wasplaten, de orchideeën onder de paddenstoelen,
te bewonderen in jouw tuin. Zo kan je al vanaf augustus de
zwartwordende wasplaat zien verschijnen. Ook kleverige wasplaat,
sneeuwzwammetje, papegaaizwammetje en weidewasplaat komen
voor in waardevolle tuinen. Ze zijn dus een flinke opsteker voor elke
ecologische tuinier!

Gewone zwavelkop
Vliegenzwam Gewone krulzoom Hazenpootje
Weidekringzwam Platte tonderzwam Gewoon elfenbankje
Geschubde inktzwam Oranjegeel trechtertje Eekhoorntjesbrood

Mosklokje
Parelamaniet Champignon Vlekplaat
Stinkzwam Mycena Afgeplatte stuifzwam
Fopzwam Melkzwam Russula

Op naar meer paddenstoelen in jouw tuin!
1. Maak van jouw gazon geen voetbalveld. Door je gazon niet te bemesten
en ontmossen bespaar je jezelf niet alleen heel wat tijd, je
geeft paddenstoelen ook meer kansen. Zo is het oranjegeel trechtertje
een opvallende verschijning in het mos. Op de mooiste en
meest opvallende soorten is het jammer genoeg een aantal jaren
wachten…
2. Houtsnippers zijn een verrijking. Houtsnippers vormen een ideale
bodembedekking in de tuin. Of je kan er paden mee aanleggen in
de tuin. Binnen de kortste keren kruisen tal van zwammen als hazenpootjes,
zwavelkopjes en de kleine en roze stinkzwam je pad.
Vermijd evenwel al te veel houtsnippers rond de stam van bomen,
ze hinderen boombegeleidende paddenstoelen.
Paddenstoelen plukken: wat zegt de wet?
Laat er geen twijfel over bestaan: paddenstoelen plukken is in
Vlaanderen bij wet verboden in natuurgebieden en openbare domeinen.
Laat paddenstoelen dus staan, dan hebben anderen er ook
wat aan. Niet alleen mensen genieten van paddenstoelen, voor
eekhoorns vormen paddenstoelen zelfs een cruciaal onderdeel van
het herfstmenu.
Paddenstoelspecialisten of mycologen krijgen soms een vergunning
om één exemplaar mee te nemen naar huis voor verder onderzoek.
Ook paddenstoelgidsen moeten een vergunning aanvragen
om paddenstoelen te mogen plukken en op die manier aan de hele
groep te laten.
Kortom, alleen in je eigen tuin mag je dus paddenstoelen plukken.
Ook dat valt trouwens sterk af te raden. Tal van uiterst giftige soorten
zijn immers makkelijk te verwarren met eetbare. Met jonge
3. Laat bomen staan. Ook al worden ze oud en beginnen ze af te
sterven. Moet een boom toch gezaagd, laat de stronk dan tot op
zekere hoogte staan en laat de ondergrondse delen ongemoeid.
Laat, indien mogelijk, omgevallen stammen liggen. Ze vormen
een ware aantrekkingspool voor een legertje zeldzame paddenstoelen
die maar wat graag de afbraakwerken aanvatten.
4. Plant een nieuwe boom voor elke gekapte boom. Eik, beuk, berk
en linde hebben een voetje voor want leven prima samen met
talloze zwammen.
5. Verwijder bladafval onder alleenstaande bomen of kleine boomgroepen.
kinderen in de buurt is het opletten geblazen. Zie je dat een kind
een paddenstoel in de mond stopt, bel dan ogenblikkelijk het antigifcentrum
(070-245 245).
foto’s: An De Wilde (cover), Gert Vanautgaerden, Paul Wouters, Roosmarijn Steeman, Johan Paulussen, Eric Zutterman, Leo Vaes, Luc Meert,
Arsène Van Verdeghem, Yan Verschueren, Jacky Launoy, Wim Veraghtert, Vilda (Lars Soerink, Rollin Verlinde, Ludo Goossens), Wouter Willems

Paddenstoelen te koop
DE GROTE PADDENSTOELENGIDS VOOR ONDERWEG
(niet-leden € 30 • leden € 27)
Nooit eerder werden zoveel soorten besproken in één veldgids! Meer dan
1 000 paddenstoelen komen aan bod en worden afgebeeld in kleur. Handig
voor onderweg: bovenaan de bladzijden prijken symbolen in kleur die het
opzoekwerk eens zo makkelijk maken.
PADDENSTOELEN ZOEKEN IN
VLAANDEREN Een aanmoediging voor
beginners (niet-leden € 3 • leden € 2,50)
Ontdek 60 soorten die je erg
makkelijk op naam kan brengen.
Je hoeft ze trouwens niet
ver te zoeken, want behalve
in het bos komen ze ook voor
in je gazon. De uitgelezen leidraad voor wie
vanaf nul begint!
Word lid van Natuurpunt!
Samen met ruim 90 000 gezinnen geef je zo een krachtig signaal
aan de overheid. Jouw lidmaatschap stelt ons in staat om méér
natuur te beschermen. Het lidgeld bedraagt 24 euro voor het hele
gezin.
• Als lid van Natuurpunt ontvang je 4 keer per jaar Natuur.blad,
ons ledenblad boordevol informatie over de natuur in Vlaanderen.
• Natuurpunt nodigt je uit om deel te nemen aan de plaatselijke
werking. Je blijft op de hoogte via het plaatselijke contactblad.
• Je kan – met het hele gezin – gratis deelnemen aan alle geleide
wandelingen en fietstochten van Natuurpunt.
• Je geniet 10% korting bij aankoop van boeken, verrekijkers e.a.
producten in de Natuurpunt-winkel.
Ontdek het complete assortiment op:
www.ecostyle.be
WELKE PADDENSTOEL IS DAT?
(niet-leden € 18 • leden € 16,20)
In deze praktische, zeer uitgebreide
gids vind je meer dan
450 paddenstoelensoorten.
Prachtige foto’s laten alle
details van de paddenstoel
zien. Het is een onmisbare,
complete gids voor elke liefhebber.
• Je ontvangt een aantrekkelijk welkomstpakket
met daarin onze fraaie Fiets- en
wandelgids met 33 uitgestippelde wandelingen
en fietstochten in de mooiste natuurgebieden
van Vlaanderen en Wallonië.
• In het welkomstpakket vind je ook een CD
met de meest voorkomende vogelgeluiden.
Het enige “echte” groene merk voor uw tuin!
Bestellen via www.natuurpunt.be/winkel
of breng een bezoek aan de Natuurpuntwinkel,
Stationstraat 40, 2800 Mechelen,
tel. 015-43 16 88. Open op woensdag en vrijdag
van 13u30 tot 17u30. Op zaterdag van
10u tot 17u30. Andere dagen na afspraak.
lOeP Kite dOublet 10x23
(niet-leden € 20 • leden € 18 )
Lid worden kan door een bericht van domiciliëring te downloaden
via www.natuurpunt.be of door 24 euro over te maken op rekening
230-0044233-21 (IBAN=BE17 2300 0442 3321 • BIC=GEBABEBB)
van Natuurpunt met vermelding ‘Nieuw lid actie paddenstoelen’.
ECOstyle biedt als enige op de Belgische
markt een compleet assortiment
ecologisch verantwoorde tuinproducten
(natuurlijke bestrijdingsmiddelen,
100% organische meststoffen, potgronden,
bodembedekkers en bodemverbeteraars).
Een verkooppunt in uw buurt?
info@ecostyle.be of 011/580 585
natuurpunt2.indd 1 2/09/2010 17:06:27

Telformulier ‘OP ZOEK NAAR ZWAMMEN’ • 16 & 17 OKTOBER 2010
Soort
Vliegenzwam
Gewone krulzoom
Hazenpootje
Weidekringzwam
Platte tonderzwam
Gewoon elfenbankje
Geschubde inktzwam
Oranjegeel trechtertje
Gewone zwavelkop
Eekhoorntjesbrood
Parelamaniet
Champignon
Vlekplaat
Stinkzwam
Mycena
Afgeplatte stuifzwam
Melkzwam
Mosklokje
Fopzwam
Russula
Mijn tuin:
REGELMATIG GEMAAID GAZON
WEINIG OF NIET BEMEST
VEEL MOS TuSSEN HET GRAS
HOuTSNIPPERS
Aantal
BERK
EIK
DEN OF SPAR
(HAAG)BEuK
Ben je lid van Natuurpunt: ja nee
Stuur mij een gratis infopakket over lidmaatschap van Natuurpunt:
Datum
Geef je waarnemingen van het telweekend
zo snel mogelijk door. Zo kunnen we vrij
snel na het telweekend al een stand van
zaken opmaken.
Goed om weten: ook na het weekend mag
je nog waarnemingen doorgeven via dit
formulier of via de website.
Je hebt een paddenstoel gezien maar je
bent niet helemaal zeker om welke soort
het gaat? Voeg dan een nauwkeurige omschrijving
en een foto toe of stuur een
mailtje naar paddenstoelen@natuurpunt.be.
Meer info over deze soorten en andere
tuinsoorten vind je op
www.natuurpunt.be/paddenstoelen.
Heel veel telplezier!
Geef je waarnemingen bij voorkeur door via www.waarnemingen.be
Of per post naar Natuurpunt • Op zoek naar zwammen • Coxiestraat 11 • 2800 Mechelen
Naam en voornaam:
Straat en huisnummer:
Postcode en gemeente:
E-mail: Tel.:
Zo ga je te werk