nederlanden.

B I O G R A P H I S C H
WOORDENBOEK
DER
N E D E R L A N D E N .
AGTSTE DEEL.

B I O G R A P H I S C H
WOORDENBOEK
D E *
NEDERLANDEN,
Bevattende de Levenshefchij'vingen vmi voorname STJATSMylN-
NEN, KRTGSHELDEN, GELEERDEN in allerleije vakken
van Wetenfdiappm, DIGTERS, SCHILDERS e:t andere
KONSTEN.4REN:
EN VERDER,
Zodanige Peifonen, die door de ene of andere daad, zig beroemd,
ef aan den Vaderlande verdienjielijk hebben gemaakt; veelal ver-
zeld van hunne Karakterfchctzen, zeldzame Anekdoten die men
elders te vergeefs zal nafporen, onpartijdige beoirdeling
hunner Daden, optelling hunner Schriften, en aanwij­
zing der Schrijvers welke van hun gehandeld hebben.
OPGE MAAKT,
Uit Handfchriften, een groot aantal van de beste
Schrijvers in verfcheideneTalen over die onderwerpen
handelende, en medegedeelde Berigten.
VAN DE OUDSTE TIJDEN AF TOT HEDEN TOE,
DOOR
J. A. DE C H A L M O T.
Met Pourtraüen en Plaaten.
A G T S T E D E E L .
T E AMSTERDA MjSjgg^
J O H A N N E S AL Ipfgjï*-,
M D G C C. .

B I O G R A P H I S C H
WOORDENBOEK
D E R
NEDERLANDEN.
AGTSTE DEEL,
CoSTER (HENDRIK) , geboren te Brusfel omtrent 1
midden van de XVIde eeuw , omhelsde den geestelijken
ftaat, wierdt tot Priester gefchoren, en met de parochie van
Lokeren, een vlek in het land van Waes in 't bisdom van Gent
gelegen, befchonken. Ter zeiver tijd verkreeg hij mede den
rang van Apoftolifen Protonotaris. De jammervolle ellenden, die
het land van Waes in 1587 en het volgende jaar moest onder­
gaan, bewogen hem, een geruster verblijf te zoeken. Hij wierdt
Pastoor in een der parochiekerken te Antwerpen; en vervol­
gens wierdt hij Kanunnik van St. Gudula te Brusfel. Welk
misdrijf hij namaals beging, weet ik niet, maar zeker is het,
dat hij in 1630 in 't kasteel van Vilvoorden wierdt opgefloten,
daar hij na agt jaren te hebben gevangen gezeten, zig zei­
ven door uit te hongeren in 1638 het leven benam. FOPPENS
getuigt van hem, dat hij is geweest: Homo acri £? maligm
ingenio.
Daar is van dezen HENDR. COSTER in druk: 1. Modus oran*
di Demi. Antv. in 241K0. 2. ïfifïorie ban De ouötfjeyöt Dcg
% «Satljoïijfien «©fjclcofê. % ntb. 1591. m 121110. Dit werk­
je bevat een beknopt tijdrekenkundig verhaal van de Kerkelij-
VIII. DEEL. A ke

COSTER^CPISTER)
ke gcbeiïrtsnisfen zedert den dood van den Zaligmaker tot aan
'{Jaar isgt. De. Schrijver bemoeit zig inzonderheid, om de
invoering van het Christendom in de Nederlanden, de Kette­
rden m de zogenaamde wreedheden door de. Ketters gepleegd,
te ichetzen enz. Ook ontmoet m.en 'er een verhaal in, van
de rampen die het land vm Waes in 1387 en 1588 zo deerlijk
teisterden, en welke veroirzaakt wierden door wolven, rovers,
het oorlog, duurte, daar op gevolgden hongersnood en fterf,
te,.en eindelijk, zegt COSTER, door toverkollen en weerwol­
ven, 3. ï}ct (ebcn ban ten heiligen FKEDEGONDUS , &ieifa
baber. ?{ntto, 1503, in i?mo. 4. ïjet tebers ban bm ïjcilignt
GEORQ, ^arteïaar. Hptto, in ,12:11a Zonder COSTER ongelijk
aan te dóén, kan men met ruimte zeggen, dat zijne boeks-
keni geenzins de toets van gezond oirdeel.kunnen doorftaan;
dat hij ook niet Belkeriasns was, maar tot overdrevenheid
toe, geloof floeg aan fpaokzels, fchimmen, hekzen en wat
ai meer onder die ktasfe kan gerangfehikt worden. „
F, SWEERTII, Ath. Batav. p. 325. VAL, ANDR., Bibl. Belg.
P< 348 J. F. FOPPENS, SM. Belg. p. 440, 441. M. DIERCJC-
SENS , Antverpia Clixlfla nascens, Tom, IV. p. 86, 87.
390, 202. PAGTJOT , Mem, littcr. Tom. XI. p, 222-225,
CQSTER (LAURENS), zie KOSTER,
COSTER (PIETER), Konstfchilder, is geboren te Antwerpen
in het jaar 1614; hadt tot leérmeester zijnen oom ADAM COSTER ,
door zijne nagtftukken en kaarslichten beroemd. Vroegtijdig reisde
PIF.TER naar Italiën, hezogt Fenetiën, en wierdt in die ftad aan
kluisters gebonden, doordien hij op een fchoon meisje verlief­
de, en zig met haar in den egt begaf. Hij fchilderde "er on­
der anderen het plafond der kerk van St. Jnstina, Dees Kon.
ïlenaar ftierf ten Jare 1702, en wierdt in genoemde kerk be­
graven. Van z'yne zqne,n maakte zig ANGELUS door deszelvs
uitnemend fchone penfce'konst, te Rome beroemd, L. VOH-
STERMAN heeft een muzijk-gezelfebap, waar in vijf beelden
voorkomen, naar het originele fchilderij van ADAM COSTER, al­
lerheerlijkst in hét koper géfneden, —— OttANöï, Cedaiia

COSTER. (SAMUEL) 3
piporko. Bo'ogna 171-8. i» 4«- f(Ug. $un|Htï Sfficca. 3«rt

4 COSTER. (SAMUEL)
verwen afgemaald weidt. Men hadt dit treurfpel in 't fait
1617, voor H eerst vertoond, en fpeelde het nog, in 't jaar
IQ30, (oen de gefchillen tusfen de Wethouderfchap en eniga
loden van den Kerkenraad, op 't hevigst waren uitgeborften.
Da. Digier haalde zig, derhal ven, den haat van fommige Ker-'
kelijken ap den hals, TRIGUND en OTTQ BADIUS voeren,
. dikwits, van den predikftoel, uit tegens zijne Akademie,
waar op VONDEL, in enigen zijner Hekeldigten, met name in
den Otter- m 't Bolwerk en in Haan Kalkoen, het oog heeft.
Doch de Regering liet het fpelen zijnen gang gaan, en trok
z-i^ de vercirdelingen met aan. Doktor COSTER behieldt, tot
?ijnen dood toe, de achting van de aanzienUjkfte Burgers,
#n van vele leden der Regeringe.
Het zal niet ongefchikt zijn hier ten aanzien van COSTEF*
zijne inrigting bij te brengen, dat de Regenten van het
Bui ger-weeshuis, befpeurende hoe veel voor-deels het Qud&
Mannenhuis trok van het fpelen van de Oude Kamer, op den
feptember 1617 een verdrag met den Doktor floten, over
't- fpelen, op zijne Akademie-, die men ook genoemd vindt
Nederlands Oeffenfchaol, tot fligtinge en vermakelijkheid van e
iegelijk. Volgens dit verdrag, zou het Weesbuis al de kosten
dragen, en , in de eerfte zes jaren, een derde van 't voordeel
genieten, D? overige twee derden zouden voor COSTEB
gijn, Doch na verloop der eerfte zes jaren,'zou het voordeel
tusfen 't Weeshuis en COSTER, gelijkelijk gedeeld worden.
Op dqzs wijze, geraakte de Nederduitfe Akademie in bloeijenden
ftand, die, van hare oprigtinge af, een Bijenkorf met het
wpord YVER, tot haar blazoen voerde. Doch 't Icedt maar
tot het jaar 1612, toen het Weeshuis de Akademie, met a!
den tceftej-, tot het fpelen behorende, van Dr. COSTER over­
nam. Om '| verdrag, welk, deswege, op den oden augustus
das gemelden jaars, getroffen wetdt te fluiten, hadden, op
last van Burgemeesteren, gehandeld KORKELIS VAN CAXIFEN,
HENDRIE JAKOESZ. en KORNELIS DANKERTSZ. Voor 't erf, den
opftai en toeftel tot het fpelen, werden aan COSTER, 68SO
guldens goedgedaan, behalven ? dat het Weeshuis ene kusting
van

CGSTÉR. (WYÜÖLD DE) s
Van 3200 guldens, téft behoèvÊ van LAMBERT LAMBERTSZ.,
ten zijnen laste nam-. De töeftël, die onder den koop be­
grepen was, wordt-, In 't oirfprongkelijk Koop-kontrakt, in
dezer voege befchreven: óUc fee fléfcDilfceroe bniDiaèijctibe
feoccïtèn op tyt toneel fijnDc-. 22 ïfêacpcnên ban ist böömaemiT2
Jtynfen op obatïen gcftfjiïöcrt- 9 ©iercatitc toaepciicti ban fee
tinije en fi\a" pnnfen töacpcncn öp Doccn. 2 «Öwotc fcljilöcii
feaae fee lampen acn Tjarigïn/ acn b'anbcr $i)üe fjcfctiilacirC /
met Ijatï Moejc ehöé eooiöen. ïjet öaeiraDc fjefttêftwtrfi ineï fijn
ïtaepfïangen / hooien tnöè bïotfê. 3 Cotffetsi Die |Jft plein
öinreijcltcti met hart fchïagen enöc taticheii. jiïótïj cm sninött
tacffrf met 2 fcfiiagen. 3 jmm» öacr tiet toneel met* bcföJoöt
tooit. e triümpbtoagen. 't ©retrcantc ontaertocit. öcmicii bmt
tecnctoertH/ op üeti foïfaer lerjgcnör. Het Weeshuis bteef dtis
de Akademie alieen behouden, tct op het jaar I8§5, toen
het zelve 'er een derde van aan het Oudé-Mannenhuis ver>
fcogt»
Behaiven de Tone/elftukkbri door Dr. SAM. COSTER vervaar­
digd, is 'er nog van hem in drukt ©ertljooiiitigc gïbatn bij tté
bet Jücba-fcuitfttje 3ttabcmi/ tooi bebri ban Öe 42*;. ^ee'nti bc*
pt f&eBc Stirtfier&am/ tot ontfjaal ban fijne fermmglijne 8$tafi*
jieijt ban ÏSogfetrtêrt/ fa 't jaat 1621 öen 6 |tim> 3ïmfc iëit,
in 4t0. Van zijne Treur-, Blij- en Khigtfpeici vindt mén en'e
opielling in het Register der Nederhndje TtmeePDijgdfin^ tdelft
1743» bl. 26, 27. TULP,

6 COSTER Ü3. (BERNARD)
van die orden, in genoemde ftad. Hij wieidt in 1C66 blind,
en ilierf den 2 april 1674, in den ouderdom van 79 jaien.
Daar is van hem _in druk: TtaBatus Euchmfikus, hoe eft,
de Euchariflice Sacramento £? Sacrijlcio .&c. Colon. JÓ46. m
I21B9. — — IIERTZHEIM, Bill. p. 363. PAQUOT, Menu litier.
Tom. VUL p, 309, 310.
COSTERUS (BERNARD), geboren te Woerden den 17
junij 1645, uit een zeer eerlijk en binnen die ftad zedert
een aaneenschakeling van jaren in aanzien gedaan hebbend
geflagt. Zijn vader was ALBERTUS COSTERUS, .meermalen
Burgemeester en tefi'ens Secretaiis van 't groot Waterfchap
van Woerden, die door zijn goede dienden in beide deze
ambten bewezen, nog in onze dagen zijn roem onder de
inwoonders dier ftad heeft behouden, en door een goed ge­
tal nakomelingen aldaar, en ook elders door ons land ver-
fpreid, zijn geflagt heeft, yotj:tgeplant. Zijn moeder was
ELIZABETH 'T 'WILD, en zijn vaderftad de kweekfchool,
waar in hij de eerfte beginzelen der wetenfehappen heeft
bekomen; vervolgens wierdt hij naar Gouda gezonden, om
onder opzigt van den Rector WOERDANÜS, grondig onderligt
te bekomen, in het grieks en latijn, benevens de voorberei­
dende wetenfehappen, zo nodig om met vrugt van de akade-
mife lesfen gebruik te kunnen maken. Zijn vlijt en naaiftig-
heid beantwoordden ook volkomen aan de zorg die zijn Mees­
ter aan zijn onderwijs befteedde, en hij ftreefde binnen
kort alle zijne medeleerlingen voorbij. De fcholen dus met
groten lof doorlopen zijnde , wierdt hij te gelijk met zijn 'broe­
der JOHANNES, die namaals Predikant te Delft geweest, en
aldaar geftorven is, naar het Hogefchool van Lcijden gezon­
den, alwaar hij onder de beroemdfte Mannen van dien tijd
zijne ftudien voortzette. Over de talen, gefchiedenis en oud­
heden, hoorde hij den kundigen JOH. FRED. GRCNOVIUS, en
ADRIAAN BEEKERS VAN THIENEN was zijn leermeester in ce
regten; met grote naarftigheid bezield,' vorderde hij onge­
meen , en wierdt den 28 fèptetaber 1668, tot Doktor in bei­
de

COSTERUS. (BERNARD)
de de regten bevorderd, onder verdediging van een dispuit:-
De vulgari rjf pupillari Subftitutione. De Akademie verlatende,
begaf hij zig naar 's Hage, om voor de beide hcge Gerigts-
hoven, uitnemende leerfcholea voor jonge Advokaten, de
praktijk te oeffenen; hier niet zeer lang verbeid hebbende,
keerde hij naar zijn Vaderftad te rug, en wierdt op den 29
maart 1670, door Dijkgraav en Heemraden van 't groot
Waterfchap van Woerden, tot hunnen Advokaat aaDgefteïd» en
tien 2den meij daar aan volgende, wierdt hem het Seaetari*
aat Van.de ftad Woerden opgedragen* Hier was hij cp zijn
regte post, en Woerden, toen in een bloeijenden ftaat wezênde,
en haar onderhorige geregten meerder bezigheden veuehaffen-
de, dan na bet jaar 167+, toen aldaar alles bedorven en Ver­
vallen was, heeft hij die egter te midden van aile hare rampen-
zodanig bedient, dat zijn roemen lor'groot was in die land*
ftreek. Ten aanzien van zijne Secretarie, archieven en
fchriften, nam hij zodanige nette.orde in acht, dat mennet
iemant te vergeefs naar enige Rukken hoe oud ook, behoefde
te vragen. Toen de Franfe wapenen Neerlanis bodem zo
deerlijk teisterden, was ABRAHAM OIIMEA , Heer van 's Ora~-
venfioot en Bateftem, van zijn landgoed naat Woerden gevlugt,
en door de familie van onzen COSTERUS, met veel gulheiden:
dienstbetoon onthaald, waar door 'er tusfen dien Heer en
onzen BER^ARD een warme vriendfehap en gemeenzame ver­
kering ontftond. De Heer ÜRMEA was rijk en welgéfteld,.
doch met een zwaar 'huisgezin voorzien, en leed ongemeen»
gelijk meest , alle de ingezetenen van die landftreek, in .zijne
goederen; dit veroirzaakte hem veel beflommeritig-eu werk's,.
tot welker hulp hij dikwerf van COSTERUS zijnen raad en
arbeidzame werkzaamheid gebruik maakte. Hier .door beves­
tigde hij zig niet alleen in des vaders gunst, maar drong ook
in die van zijn dogter LUCF.ETÏA ÜRMEA, en won grotelijks
hare genegenheid; 't welk van die uitwerking was, dat hij.
met uitbundig genoegen van den ouden Heer, den 20 feptem*
bar ió;8 met baar huwde, hebbende iiegts ene dogter bij-
haar verwekt, ELIZABBTU geheten, die den t juHniêys) ter
•A 4 WH»

'5 COSTERUS. (BERNARD)
wereld kwam, en reeds den 4 feptembcr daar na overleed.
Op den 31 oktober 1684, wierdt bij verkoren tot Burge­
meester van Woerden, het welk hij voor den korten tijd dat
hij die waardigheid bekleedde, tot groot nut van de burgerije
heeft waargenomen; doch toen 'er een gefchil tusfen de Rege­
ring van Woerden pi deszeivs Bailjuw, zijnde de Heer van
Werkendam, voorviel, waarbij hij dezer ftad regten met de daad
befnoeide en zig meer gezag aanmatigde dan hem toekwam,
verzette zig COSTERUS daar met alle kragt tegen, maar te ver­
geefs, doordien de Heer van Werkendam, door anderen die
insgelijks belang fielden om de kleine fteedjes te onderdrukken
en van hare voorregten te beroven, geiugfieund, zijn zin er­
langde, 't welk COSTERUS , zig aan geene overhering kunnende
onderwerpen, tot grote fmert der burgerije het befluit deedt
nemen, om zig eerst in november 1084 van zijn Secretaris­
ambt te ontdoen, en daar na den 1 meij 1085 cok als Bur­
gemeester te bedanken, en zig voorts met 'er woon te begeven
naar de provintie Utrecht, alwaar zijne vrouws goederen voor
een groot gedeelte gelegen waren; wonende 's winters in de
ftad en des zomers op den huize Batenftein, alwaar hij zijn
tijd ongemeen genoeglijk doorbragt, en zijne meeste uren
fleet met lezen, en het geven van regtkundige advijzen aan
veriegene menfen, die van vele oorden naar hem toevloei­
den, en zulks deedt hij zo belangeloos, dat hij meestal de
heden, met raad , daad en fchriftelijk berigt ten dienfte
Rondt, zonder iets voor zijnen arbeid te vorderen. Ook
leefde hij hier ongemeen afgezonderd, ziende behalven zijne
famRie en zeer weinige gemeenzame vrienden, geen gezelfchap
hoe genaamd. Op groot aanftaan van fommige zijner oude
kennisfen die te Gouda woonden, haalden zij hem met veel
moeite over, en onder verzekering van hem een goed ambt te
zullen bezorgen, zijn verblijf in die ftad te nemen; doch dit
duurde flegts een jaar, want toen keerde hij naar zijn geliefd
Batenftein te rug, met voornemen om 'er het overige van zijn
levenstijd te flijten; dit zoude hij ook volvoerd hebben, ware
het niet geweest, dat door den dcod van zijnen broeder GYS--,
EERT

COSTERUS. (BERNARD) 9
JIIT CCSTERUS , die den 27 julij 1701 overleed , en Se­
cretaris van 't groot Waterfchap van Woerden was, hij om
dit Secretariaat in de familie te behouden, gewillig den last
op zig hadt genomen, om het waar te nemen, tot dat zijn
broederszoon WILLEM COSTERUS mondig geworden zoude
zijn, ten wiens behoeve hij 'er ook ten jare 1715 afftand:
•van deed. Ter zeiver tijd wierdt hij weder gewoon Advo­
caat van dat kollegie , H welk hem noodzaakte zig eenmaal
ter week naar Woerden te begeven.
Zijne ruste en vermakelijke eenzaamheid wierdt niet weinig'
vervrolijkt, en verkwikt, door de verkering van zijne lieve en
verftandige huisvrouw LUCRETIA ORMEA, die een fieraad was
van het vrouwelijk geflagt in haren tijd; zij muntte uit in
godsvrugt, en weldadigheid, bezit bij een edele ziel een on­
gemeen fijn oirdeel, en was daarbij een fchrandere huishoud»
fter; doch deze voortreffelijke Vrouwe, die aangenaame ge-
zellinne zijnes levens, ontviel hem den 1 rnaart 1714; welk
hitter verlies hem zodanig trof, dat hij 'er bijna moedeloos van
wierdt, en geen wonder, hij hadt zig nimmer met huishou-
dings zaken onledig gehouden, en die last Rond nu geheel
op zijne fchouders te drukken; doch zijne vrouws nigt en
voedfterlinge JACOMINA CLOTTERBOKE, benevens hare zuster
EVA gehuwd aan den Profesfor PIETER BUKMAN den ouden,
befloot, alle de genotene weldaden en hartelijke vriendfehap
van deze twee egtgenoten aan haar en de haren bewezen,
aan den ouden Heer, met dankbaarheid te vergelden; zij fcogt
Bateftein, dat openbaar geveild werdt, en verzogt den ou­
den man bij haar te willen inwonen , in welken voorilag hij
met het grootfte genoegen bewilligde; en na te famen het
winterfaifoen in zijn huis te Utrecht doorgebragt te hebben,
be"aven zij zig des zomers weder naar Bateftein, daar zij ir.
ftilte en de volmaaktfte overeenkomst in wille en genegen,
heid tot in 't jaar 1733 doorbragten, wanneer zijne nigt
CLOTTERBOKE , door ene kortftondig durende beroerte van
hem wierdt afgerukt, en hij zig dus in zijn ouden dag be­
loofd zag van alle gezelfcbap, 't doo gaande lot *an menfen
A 5
t 0 £

ip CGSTERÜ3. (BERNARD)
tot z-ilk een hrgea ouderdom ge.leigeri; a s taea be3oo: hj
voortaaa het gaat-c jaar ts Ukngjl '.e biljoen, tot zrze
buisocwdfter ene o\Je vrouwe van beproefde camee ne-
menie, die te voren xei 25 jiren bii heai 1*^: gcaisa-i. Ia
dezer. tosSacd wagae hj rust-g dea bij G-.-D hnpnliVri Lji .zg.
aer octbiadiEge af, doch die hen egter ia zija vaierirad Wtct-
ie* was voorbefchikt, want rog a-ia: scs zester vaa elf kin-,
deren die zg geweekt waren over hebbende, nane&fc Jlau
COSTER-JS, die te Gtatii getrouw d was geseest met WILLE*
VAX Noarr, er. eesn kiaasrea ia Ie.£3 had:, beiioot dezs bg"
haie vrienden ie H mdiJi te gaAa iEïrjnen. Op aaairag van
deze z-s:er, 'ocZooc de grl^d- CoiiEairs zar.e ijjiiho^iiag.
te U:r::ht op te breken, ea insgelijks naar IVitrien te verhui.
aea; hg deeit zalks, doch was hier aauweiijks eea rmnj
geweest, of hg fiieif, wordende '=ra~rgers via den 5 oktober'
1735 dood in zgn beide gevo-uen, na dat hg dea oudc.-.j
van 90 jaren en bijna 4 m -anrWi hadt bereikt.
BïxsAia COSTEACS was eea man vaa eea ongemene lig-:
hair2i::e:.-::e, ': sri.i irz.r;-cr:.e i :ar. zl_- = rr.ru :a het
nuttigen van fpgs en drank moet wo«Jen toegeicire.er, wa.:t
hij at aiaaner tot voikonsea verzadiging tte, ea aioak zeld­
zaam meer daa vier of «jf kelkjes wgn, zelvs op de Waar-
grsavs raaaiLdea, ciz: z.j-e :e-er.swoo: i.'c-.eid tl; he: üaitea
der rekeningen vereist wiedt, en «eeitgis tot Matheid
toe de beker werdt geiigt, was nieaaEt • Raat orn hem van
znn aargeromea ie.ensregel te doea afzien; ook heeft
hg mecigmalea op zijne geaonibcid geroemd, en aan zgee
gemeenzame vrieaden betuigd, dat hg naraaer enige ziekte
van belaag, en ongemak van püi ia 't hoofd, ocgefcide
ipaag, benauwde borst, graveel, jjg of andere kwalen, die
den o_:e-::- c:c:r:;-s v_.-zs er., heu> ge.ce'u, za Jat hj
Ut die h~og:e vaa jaren is geklommen mcr een gezoad üg-
haan en kvecdigen geest, en tot zLn einie toe een onbegrg.
?e.r : goed geheugen. Voorts was zijn karakter uitnemend»
h? tedere-godsvrugt, voegde hij goedaard :
gheid, meiedeel-
zzaraae;^, p as aanffBaaa ia g-zsucoap, ea eea war ai vr
6^5

C03TERUS. (BERNARD) li
geen opwellende hartstogten ontroerden zijne ziel, en hij was
zodanig meester van zijne driften, dat, wat hem ook is ge­
beurd , genoegzaam nimmer een vlaag van toorn of opftaivirig,
hem heeft vervoerd; zijn enige aandoening was, wanneer zij­
nen vrienden of caastbeftainden, die hij hartelijk beminde, iets
noodlottigs ontmoette. Een ijverig voorftanier was hij d^r
vrijheid en van des volks voorregten, en bejammerde harteiijk
de lampen die zijn vaderiar.d inzonderheid troffen in het tijdvak
waar van hij ons in zijn werk het tafereel fchetst. Met lede
ogen ten jare 1672 de verheffing van WILLEM DE lil. aan­
ziende, kost hij niet anders dan met veifocijing de middelen
befchouwen, die fommigen van deszelvs aanhangers en afhan-
.gelingen te werk fielden o;n hem tot die grootheid te verhef­
fen, waar toe hij is geklommen; middelen ook, waar van do
meesten zo verfoeijelijk, gewelddadig, ja godtergend zijn ge­
weest, dat die uit de geichiedenisfen op te halen, een z.-vart
register van de fnoodfte boosheden zoude opleveren. Dan hoe
nauw COSTER'JS ook verbonden was aan de ftaatkundige be-
ginzeis die hij beaamde, en hoe vurig hij die ook in gemeen­
zame gefprekken veidedigde, heeft hij zig nimmer in en ge
jaadfiagen gemengd, of zelvs deel willen hebben aan gefchrif-
ten, die den als toen heerfenden (iaat van zaken zouden heb­
ben kunnen gehaat maken.
De tijtel van COSTERUS zijn werk dat zo veel gerugf ge­
maakt heeft, is deze: ïJifhrnsch Dcrrjaai/ ofte ctme ^Durtie
ban ;aahcïi / raahraöc het tancrni ten Dc ïkpuMim'c ban
.Holland cu Westfriesland, bc beranbcnnge in öc Öcgcvmrjey
inet Drn gtboigc ban öicn / tcUer: oen jarc 1572. t:Dcn Wour-
den cu Oadewater, toaarbij Dc .éch?i>btrd ban Dtcn tijö fcw
tol tococrlegt. Mlt$ berbat m ticec Stieten 0002 JBg, BES-
KARD COSTZP.US, in ben jaare 1672 getoetst ;iuiDc .ficrrcte^S
bcr ^teöc Wourden. «De ttoeebc jeer bermerrbrrt
ioo? ben *ltit5cur, 3£cj#m »73* ''"> UK In het etrfti-Qeéttl-

22 O0STERÜ& (FLORENTlUS*)
re van dit werk, 't welk geenzins in enen uitlokkenden Rij?
& gefchreven, en 't welk tot walgens toe opgevuld is met
, aanhalingen uitallerleijeSchrijvers, die geftadig den vloeijenden
loop der lezing Horende, de aandagt vermoeijen; zoekt de
Schrijver te betogen, het regt van Woerden en Oudewater om
ter dagvaart in Hollands Staatsvergadering te verfchijnen. Het
tweede Gedeelte, behelst zijn Hiftorisch Verhaal van de treffende
rampen die inzonderheid Woerden in de jaren 1672 en 1673
hebben getroffen, welke hij voornamentlijk toefchrijft, aan
de grove fauten die de Prins VAN ORANJE in den veldtogt
Van 1672 beging, en met het verlaten door hem van den
Tsfel, tegen een uitgedrukte refolutie der Staten van Holland
aan, waar door Woerden door den Prins fchandelijk verlaten
tot wanhoop gebragt, en gedwongen wierdt, het befluit te ne-
inen om zig aan de Franfen over te geven. Voorts wederlegt
hij zodanige plaatzen uit VALKENIERS Verward Europa , en
SYLVIÜS of eigentlijk VAN DEN BOSCH zijn Vervolg op AITZEMA,
Zaken van Staat en Oorlog, waarin geheiutenisfen die door hun
op ene verdraijde wijze verhaald, aldaar in een licht voor­
komen, dat geenzins de toets der waarheid kan doorftaan.
Inzonderheid heeft hij het geladen op JAC. BASNAGE zijne
Annales des Provinces Unies cjfc. die hij „ een Huurling noemt,
„ van vetfeheidene grote Heren in deze Republijk gebruikt
} i tot onze Hiftorien te befchrijven, daar hij niets van wist als
„ dat men hem opgaf enz." Zeker is het dat BASNAGE fom>
inige omflandigheden van gebeurtenisfen verhaalt, inzonder*
heid die betrekking tot het Stadhouderfchap Van WILLEM
DEN III, en het voorgevallene te Woerden, hebben, Welke
COSTEKUS klaarblijkelijk toont, dat om met de waarheid over­
een te komen, in een ander daglicht hadden moeten geplaatst
worden. P. BURMANRUS, ad Syllogen Epift. Tom. IV 4
p. 201. C. SAxi, Onomaft. Pars VI. p. 113, 114. PAQUOT,
Mem. litter. Tom. X. p. 213-218. Aanmerkingen over GUND-
%NG, bl. 253. De Foorrede en het Werk zelve van COSTEKUS.
COSTERUS (FLORENTItTS)j Was ten jare 1674 Piedi.
k*hi

CQSTERUS. (FRANS) *3
kant te Hoorn. Voor de zesdemaal wierdt van hem in gemek
de ftad gedrukt: üeöcrlanbt^ ©loeft en Etsen en üc&clfê Re-
unie / bermeerbrrt mtt een nieutoen ©loeft en Segen / en anbc*
tp SSiböaghiïoffen; niit&abcrs? ene 23ebe§tit;in3 en ttoee J>ijno-
Öale f JCÖihanen fc. loe?n 1740. in 8bo. Dit werkje 't welk
uit XII Predikatiën beftaat, behelst een verkorte gefchiede-
nis der voornaamfte gebeurtenisfen van ons vaderland. Zijn
verhaal van de wonderen en weldaden Gons aan de Kerk be­
wezen , begint met de Xllde eeuw, en eindigt met de Natio­
nale Sijnode van Dordrecht, in de jaren 1618 en 1619 gehouden,
't Verhaal der wonderen en weldaden GODS aan ons vaderland
gedaan, begint roet de Spaanfe tijden, aanvankelijk met 't jaar
156Ö, en eindigt met 1674. Dit werkje kan grotelijks van
nut zijn tot onderrigting voor de genen welke flegts een op­
pervlakkig denkbeeld van Nederlands gebeurteftisfen in de ge­
melde tijdvakken verlangen,
COSTERUS (FRANS), Jefuit, geboren te Meclteten ten
jare 1530, reisde in 1552 "aar Rome, van waar IGNATIUS DU
LOJOLA hem in 1556 naar Keulen zondt, om aldaar het nieuw
opgerigt kollegie, de Drie Kronen genaamd, tot een kweek-
fchool voor zijne orden in bezit te nemen, en daar in Iesfen
te houden, Hij bereikte dit doelwit, en trok door zijne wel-
fprekendheid en ongemene bekwaamheden een menigte toe­
hoorders die zijne lesfen kwamen bijwonen. Vervolgens is
bij tweemalen als Provintiaal zijner orden naar de Nederlanden
gezonden, en eens aan den Rhijnkant; ook woonde hij tot
driemalen' toe de algemene vergadering der Jefoiten te Rms
hij. Hij ftierf den 9 november 1619 te Brusfel in den hogen,
ouderdom van 88 jaren, grotelijks door de zijnen betreurd,
doordien hij een warm ijveraar voor de belangen der Sociëteit
was cn een vinnig tegenftrever van de Protestanten, *t welk
ook zijne door den druk gemeen gemaakte fchriften getuigen,
welke zijn:
1. Enchiridim Controyerjiarum prxcipuarum in Religlone. Colat.
jóoo. in 8w. naderharfd meermalen herdrukt. 2. Jpohgeticm

CÖSTERÜS. (JAN)
mm pro Énrhiridio, adverfus FRANCISCUM GOMARTJM, Calvinia.
num. lif. 1604. in 8w. 3> Epistolam ad FR. GOMARÜM Anti-
Costerum. Ib. 1600. 8 va. 4. Epistolam ad GASP. GREVINCHO-
VIUM, Calviniani verbi apud Rotterodamenfis Prcedicantem. Ib. 1600.
in 8vo. 5- Demonftrationem veteris Ortlmdoxa fidei. Col. 1607.
gvo. 6. Responfonem ad fententiam Senatits Leydenfis, contri
PETRUM PAN, Leyda: intentatam. Antv. livo. 7. Responjionem ai
Asfertionem analyticam ANDERS: CALLEE Calvinistce, contra SS.
Eucharistiam. Colon. 1586: in ïzmo. 8. Responfionem ad Luca
ÖSIANDSI ftolidam Refntationem VIII Propojitionum Cathalicarum.
Colon. 1608. in &ro. p.' Anmtationes in Novum Teftamentiim,
ac in ea pracipile loca, qua rapi in contréverfiam ab h. reticis folent.
Antv. 1614. in folio. En vele andere.-, van den zelvden Item-
pel. J. F. FOPPENS, B'M. Belg. p. 189, 190.
COSTERUS (JAN), is geboren te Leuven, en geweest re-
guliere Kanunnik van St. Maartensdal in die Had, en vervol­
gens wierdt hij Prior daar van ten jare 1554. Aan het TIo-
gefcbool heeft hij tot Contubernaal gehacTt den beroemden
JUSTUS LIFSIUS, met wien hij in een nauwe vriendfchar vor-
kering leefde. Hijfli'erf (e Leuven den 9 maart 1559, in den 1
ouderdom van flegts 44 jaien; en zijn vriend JAKOB LATQ-
MUS, maakte ter zijner gedagtenis het volgende graffchrift;
COSTERUS jacet hic, fatis hoe monuisfe, vlator.
Nempe quis audito nomine plura roget?
Spoiite tibi hic fitbeant nivei £f fine erhnine mores %
Canaque cnm fumma Reiigione fides.
InviSlum peSus, nulli penetrabile cu'.pe,
Virtutis cupidum, nequititvque fugax.
Intentum. fludiis femper, fancioque labori:
Deniquf per cunflos vita probata modos.
Artibus in ccclum fi quis grasfetur eisdem [j'c.
"Daar is van hem in druk uitgegeven: 1. Vincentium Lirlnen-
firn contra Harefes: cui £5" Commentariolum adjecit. Lov. 1568.
in lïmo. 2. Sermones Guerrid, Abbatis Igniacenfis. Lov. 1559.
Ö 3

COSTERUS. (JOH.) (RUMOLD) COTEREAU. (JAN) 15
£f Antv. 1576. in lima. 3. Qmmentarius in Cantica Cantieo-
turn. Lov. 1558. Ook heeft hij ene uitgave bezorgd ten jat*
1555, der werken van den Kerkvader AMBRPSIUS, V Delen
in folio; ook zijn 'er verfcheidene Iatijnfe Oratien van hem in
druk, —— I« E. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 620, 621. FR.
SWEERTII, Athen. Belg. p. 2ö8. C. SAXI, Onom. liter. Pars
JIJ. p. 227.
COSTERUS (JOHANNES), geboren te Aalst, wierdt ten
tare 1561 bevorderd tot Meester tn de vrije konden, vervol­
gens tot Licentiaat in de godgeleerdheid en Pastoor van de
Rad Oudenaarden iwFlaanderen; alwaar hij ook inden bloei van
zijn leven is geftovven den 10 jurs'y 1580, na dat door hem
was in 't licht gegeven: Injlitutionum de exitu Mgypti & fuga.
Babyitmis, hoe ejl, de exitu Catholicorum è civitatibus Hoereticorum.
Duaci 1580. in Svo, J- F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 621.
COSTERUS (RUMOLD), van Mechèlên geboortig, begaf
zig in het Minoriten klooster te Antwerpen, waar van hij
meermalen Prior is geweest; hij ftierf "er den 1 oktober 1679,
na in druk te hebben uitgegeven: ï. Manna abfeonditum, feu
Chriftum in SS. Èucïïarijtié Sacramenium. Antv. 1673» in 8vo.
2. Scalam candiaam Cceli , five Deiparam Vir'ginem &c. Gand,
1679. in Svo. SAKDERÏ, Brabant ia illuflr. Tom. III. p.'
223. J. f' FOPPENS, Bibl. Belg. p. io8

1(5 COTEREAU. (MAXIMILIAAN) COUDEMBERö.
zindheid te verzagten , en haar voor de vervolgingen der gru­
welijke Iaquifitié en het bloeddorftende Geregtshof door A L V A
ingefteld, te befchermen. Dees vervolgzieke Keiklijke heeft
een agttal Leerredenen uitgegeven, die eerst afzonderlijk, en
naderhand ten jare 1586 bijeen gedrukt zijn. In deze Leer­
redenen, waar in veel verftand doch bittere partijzugt re­
gens andere gezindheden doorftraalt, en die men verzekert
vindt, dat hij met ene bevallige welfprekendheid uitfprak,
verraadt hij enen vervolgzieken geest, die zijner gedagte-
His oneere aandoet. Du VERDIER, Biblioth, p. 683,
684- F. SWÜERTII, Ath. Belg. p. 414. VAL. ANDR. Bibl. Belg.
p. 487- J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 621. SANDERI, Flandri»
illuflr. p. 451. J. COUSIN, Hifi. de Toumay. Tom. IV. p. 234,
235. PAQUOT, Mem. litter. Tom. VII. p. 417-421.
COTEREAU (MAXIMILIAAN), Heer van Ghbeek, was
een der verbonden Edelen, en behoorde tot een Ade'ijk ge-
flagt in Braband, zijnde de zoon van T H I R A U T , Raadsheer ts
Brusfel, en van A D R H N A TEMPSICH; hadt in huwelijk LOUISE
D'ITTRE, en liet verfcheiden kinderen na; waar onder FILIPS,
getrouwd met A N N A V A N R Y F F L A A R D ; en ene dogter die tea
Hianne hadt den Ridder BROYART.
Het geflagt van COTEREAU of COUTEREAU, dat nederdaalde
uit dat van D A M M A R T I N I , werdt in 't jaar 1663, tot den Mark-
graavlijken ftand verheven ; en was gedurende de XVIde
eeuwe, met vele eerfte Huizen in Nederland vereenigd. Zie
CHRISTIN., Jurispr. Her. p. 292, 293- 419. Le vrai Supple­
ment au Nobiliaire des Pays-bas, p. 5. COUTEREAU wordt de
naam gefchreven in Nobiliaire des Pays-bas. Tom. I. p. 187.
229. Tom. II. p. 419-421. Doch, in 't Supplément p. 6. Raat
COTERAU. De verbintenisfen met WASSENAER , B E R C H E M
RENESSK enz., blijken uit de Stamlijsten van deze Geflagten.
•' J. W T E W A T E R , Hifi. van 't Verb. der Edelen. II. D.
bl. 326, 327.
COUDEMBERG (PIETER), is Apotheker geweest, dj»
ia

COUHOVEN. COULSTER. (VAN DER) 17
jn ï 568 te Antwerpen woonde. Hij heeft in 't licht gegeven:
VALERII CORDI , Dispenfatoriwn Plmrmacorum omnium qua in uju
potisfimum funt, ex optimis Autloribus, tam recentibus quam
Veteribus, collectum, ac fcholiis utilibus illuftratum , in quibus
imprimis Simplicia diligenter explicantur. Adjetlo novo ejusdem
Libello. Antv. 1568. in 121110.. Dit werk was voor de eerfte-
maal ten jare 1535 te Neuremberg gedrukt; zedert die tijd is
het dikwerf met veranderingen en verbeteringen in het licht
gegeven. COUDEMBERO , heeft het ook in 't frans vertaald uit­
gegeven, onder den tijtel van: Le Guidon des Apotiquaires,
t'efi d dire, la forme & maniere de Compofer les Mèdicamens, pré-
mierement traittée par VALERé CORDE , traduiüe du latin en
franpis, tj? enrichies dAnnotations. Lyon. 1575» »'» I2ms. VA-
LERIUS CORDUS was een Hes van geboorte, voor de tijd
waar in hij leefde zeer kundig in het vak der Planten. Hij
was fbgts 29 jaren oud, toen hij op den 2 5.feptember 1544.
te Rome ftieif. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 732. J-F.
FOPPENS, Bibl. Belg.p. 968. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XIV.
p. 248, 249.
COUHOVEN, een der verbonden Edelen, was misfcbien
uit het geflagt van COUDEHOVE, 't geen in de XVIde eeuw
groot aanzien hadt; zie Nobiliaire des Pays-bas, Tom. I. p.
65, 66, &? Ie vrai Supplément, pag. 17. 38, 39< LE CAR-
PENTIER , Hifi. Genéal. Part. III. p. 954.; of wel, uit dat van
COUWENIIOVEN, omtrent dien tijd in Holland wel bekend.
. J. W. TE WATER, Hifi. van 't Verbond der Edelen.
II. D. bl. 327-
COULSTER (VAN DER), is de naam van een oud en zeer
aanzienlijk Hollands geflagt, 't welk een kasteel of adelijk huis
van die zelvde naam nabij Alkmaar gelegen, heeft bezeten,
doch dat ten jare 1517 door de Geldéifen wieidt verbrand en
vernielt. Het oudfle mannelijk oir, 't welk wij van dit geflagt
vermeld vinden, is WILLEM VAN DER COÜLSTER, die Kance­
lier is geweest van Hertog ALBREGT VAN BEYEREN , Graav van
'VIII. DEEL. P> HOU

2S COULSTER. (VAK DER)
IlaUand, en wierdt gekoien tot Domproost van UtrecJit i$
1392, hij ftierf in 1399.
YSBRAND VAN DER COULSTER , zeer waarfchijnlijk een broe­
der van WILLEM, leefde ten jare 1390, is gehuwd geweest
aan MARIA VAN WANGEWYNS, en heeft bij haar verwekt, drie
zoons en ene dogter, namentlijk WILLEM VAN DER COUL­
STER, die de hofftede van den zelvden naam bij Alkmaar in
eigendom bezat, en ten jare 1422 van Hertog WILLEM VABT
BEÏESEN, de Ambagts-heerüjkheid van Oestdom en Heilo ver­
kreeg; hij liet na vier dogters, waar van de oudfte MARIA VAN
DES COULSTER, vrouwe van Heilo, was, dat zij met COULSTER
ten huwelijk bragt aan haren man PIETER VAN RUWEN, zoon
van KLAAS, VAN RUYVEN, en van JUDITH A'ALBOUTS. Zij ftierf
in een zeer hogen ouderdom, nalatende ene dogter JOSINA
VAN RUWEN. YSBRAND VAN DER COULSTER, tweede zoon
van YSBRAND, hier haven en van MARIA WANGEWYNE, ftierf
in *t jaar 1422, en leir in de grote kerk te Dordrecht begra­
ven , nalatende een zoon.
WILLEM VAN DER COULSTER, zoon van YSBRAND, is ge­
veest in 1425 Rentmeester Generaal van Zuidholland en
Kastelein van Schonhoven, hij ftierf in 1448. Zijn eerfte
vrouw was de zuster van ABEL PIETERSZ. , Burgemeester van
Dordrecht, welke een 2oon was van PIETER ABELSZ. en ADRI-
ANA VAN DER TYMPEL , JANS dogter, genaamd SLINGELAND ;
daar na huwde hij met zijn nigte ADRIANA VAN DER COULSTER ,
zij leefde nog in het jaar 1484. WILLEM verwekte bij zijn
eerfte vrouw: ï, YSBRAND VAN DER COULSTER, die volgt. II,
FLORIS VAN DER COULSTER , die kinderloos overleden is. III
GKRBRAND VAN DER COULSTER, is Schepen geweest te Dordr
recht. Hij huwde in 1497 met BEATRIX VAN BROUICHOVEN,
en ftierf ia 1519, nalatende twee zoons en drie dogters. De
zoon YSBRAND VAN DES COULSTER , is ten jare 1520 geweest
Kastelein op Louvejlein, hij fneuvelde in den oorlog tegcns da
Gelderfm voor TUI, in het jaar iS3r, zonder kinders. De
tweede zoon van GERBRAND, was WILLEM VAN DER COUL*
STEP., deze ftierf in 1502, nalatende twee dogters,
Ys*

COULSTER. (VAN DER) if
YSBRAND VAN DER COULSTER, zoon van WILLEM en van
PIETER ABELS dogter, was ten jare 1477 Thefaurier van Dord­
recht en ftierf in 1483. Hij hadt ten vrouwe MACIITELD VAN
ALKEMADE, dogter van FLORIS VAN ALKEMADE, en leefde nog
in 1513; hij heeft bq zijn vrouw verwekt drie zoons en drie
dogters: L WILLEM VAK DER COULSTER , die volgt. II. FLO-
Ms VAN DER COULSTER, is geweest Burgemeester te Dordrecht,
alwaar hij ten jare 1534 ftierf, zijnde getrouwd geweest met
SUETE VAN SLINGELAND , zij ftierf 80 jaren oud zijnde in 1564.
FLORIS heeft bij deze vrouwe verwekt 20 kinderen, alle jong
geitorven, behalven: 1. FLORIS VAN DER COULSTER, ftierf
ongetrouwd. 2. ABEL VAN DER COULSTER, Schepen te Dord.
recht, hadt het ongeluk om ten jare 1557, op een avond na­
bij het ftadshuis te verdrinken; hij was getrouwd met HEDWIG
VAN BREGT, des Schouts dogter vaa 's Hertogenbosch, heeft
geer.e kinderen bij haar verwekt, en was het laatfte mannelijk
oir van dit geflagt. 3- OTTO VAN DER COULSTER, ftierf jong­
man. 4. SARIS VAN DER COULSTER , was Priester. 5. YSBRAND
VAN DER COULSTER, was mede Priester. 6. JAN VAN DER
COULSTER, is Kanunnik geweest te Dordrecht; hij Week ten
jare 1572 naar Keulen, alwaar hij is geitorven. 7. GERBRAND
VAN DER COULSTER, wierdt Priester zijnde, zinneloos, en
ftierf in 1557 te Duren in Gulikerland. 8. ELIZABETH VAN
DER COULSTER , is getrouwd geweest met LAURENS VAN BRONK-
HORST, zoon van ANDRIES VAN BRONKHORST, en van MARIA
SONKE te Delft, is kinderloos overleden, 9. AGNES VAN DER
COULSTER, was ten jare 1559 Nonne te Loosduijnen. III.
ABEL VAN DER COULSTER , Ridder en Raad in 's Hage ten jare
1582. Hij was een geleerd man, aan wien ERASMUS, vcr-
fcheidene brieven heeft gefchreven, die in zijne werken ge­
drukt zijn; zo wel als zijn beide gemelde broeders was hij te
Dordrecht geboren, en ftierf 72 jaren oud zijnde in 1540, na­
latende drie dogters, bij zijne huisvrouwe MARIA LONGYÜÏ
verwekt: 1. MARIA VAN DER COULSTER, heeft ten manne ge.
hadt ANTHONY CATS, uit Zeeland, die Raad is geweert in den
Hove van Hollmd, en ten jare 1573 in 's Ha-go is geftorven,
B 2 knw

%st COULSTER. (VAN PEE)
kinderen nalatende, 2. MAGTELD VAN DER COULSTER , is ge»
huwd aan AKENT DE JEUDE, Heer van Hardinxveld.. Hij
wierdt in 1570 op Louveftein daar hij Kastelein van was, door de
Geuzen doodgsfchoten. 3, ADKIANA VAN DER COULSTER, heeft
drie mannen geh?dt, zonder kinderen gebaard te hebben, de
eerfte was JAN VAN DQMSELAAR, na wiens dode zij met JAN;
ERUYTIER huwde, en laatftelijk met N. Bastaard van DUIVEN-,
VOORDE. ABEL heeft nog een bastaard dogter gehsdt, SYBIL.
LA VAN DER COULSTER, die hij voor zijn huwelijk gewonnen
hadt; deze. is gehuwd geweest met Mr. JAN VAN DAM, eerst
Griffier van den Hove van Holland, en daarna lid van de Re­
kenkamer in 'f Hage; hij ftierf ten jare 1568 zonder kinde­
ren. IV. ELIZABETH VAN DER COULSTER, trouwde in 't jaar
1512, met AUGUSTYN VAN DEN EYNDE, Schout van Bergenop*
zoom en Woudmeester van Braband. Zij ftierf in rs33 na te
famen twee zoons en ene dagter verwekt te hebben. V,
MARGRIET VAN DER COULSTER, trouwde in 't jaar 1510, met.
GYSKERT DE BYE, op Gageldonk bij Breda, en liet na KATRY^
NA DE BYE, die gehuwd is geweest aan JAN VAN DER STSAI
TEN , en baarde hem een zoon YSBRAND VAN DER STRATEN ,
getrouwd geweest aan JENNE SUYS, des Prefidents dogter van
Haihni, bij dewelke hij naliet JAN VAN DER STRATEN, die
Gouverneur is geweest van Hoogjlraten, en geen oir heeft na*
gelaten, VI- WILLEMINA VAN DER COULSTER, is in 1506 ge.
huwd aan FREDERIK: VAN VOORN, en is zonder kinderen ge.
ftorven.
Mr, WILLEM VAN DER COULSTER , Ridder, zoon vaq
YSBRAND VAN DER COULSTER en MAGTELD VAN ALKEMADE,
erfde ten jare 1551 de goederen van Alkemade, na dode van
zijnen vrouwelijken oom FLORIS VAN ALKEMADE- , onder fpecia.
la conditie dat hij en zijne nakomelingen de toenaam en wape.
nen van Alkemade moest aannemen, Men vindt hem ten jare
1497 Meester genoe.nd, en hij was in 1512 Schout van Lsij-.
dm; hij ftierf in een hogen ouderdom, na getrouwd te zijn
geweest met JOSWA VAN SWIETEN, Vrouwe van Opmeer, de
IffT, Seinhuizen, Scgwzart, en Rihfaterweude, zijnde ene dogi
ter

COULSTER. (VAt; ÏJER) irl
ter van ADR'ÏAAN VAN SWIETEN, ten jare 148^ te PordrecU
tot Ridder geflagen, en van OTTELYNÈ VAN EGMOND ,
WILLEMS dogter, dfe hem de drie volgende kinderen baar­
de : I. FLORIS VAN EER COULSTER VAN ALKEMADE , ftierf ten
jare 1530 in de fleur Van zijn leven, zonder kinderen ra te
laten. ïS OTTELYNÈ VAN DER COULSTER VAN ALKÏLMADE
heeft ten manne gehadt FLORrs VAN WYNGAARD'EN, Ridder»,
zoon van JAKOB VAN WYNGAARDEN, Ridder •, Ba'iljuw van
-Zuidholland, en van MARIA VAN . DUIVENVOORDE > Heer
ARENTS dogter'; zij ftierf voor haar vader, zondèf kinderen,
na te laten. III. AGATHA VAN DER COULSTER 'VAN ALKEMA*
ï)E> Vrouwe van Opmeer, Rijnfaterwoude, Soeterwotcde, Seveft'
huif en, Segwaart en de Lier, door haar bij geftcrf aangeërft,
doordien zij haar vader en moeije overleefde. Ten jare i 563
huwde zij aan JAN VAN CULEMBÜRG, Ridder, Schout van Ut>
recht, die vier dogters bij haar verwekte: ï\ MA'RGARETA VAN
CULEMBURG, welke een gedeelte der goederen Van Rijnfater*
'tvoude, de Liet, Soiitereen en Alkemade verkreeg. £ij was ge­
huwd met FiLtPs, Heer van Ëamale-en Rfcnchcdux in 't land
van Luik, die ftierf 'in 1557, zij in 160$, (fefüfe teVttetÜP,
öa te zamen drie kinderen te hebben geteeld, als a. KAREI»
VAN HAMALE, Heet van Rijnfaterwcude, die ten jars isSz
Voor Lochem ongehuwd, fneuvelde. 6. ANNA VAN HAMALE,
hadt-ten ma'nné, GERARD VAN BERGEN, Heer van Stabroek.
Zij ftierf weduWe in "s Hage in 1617, den cuderdom van Ö3
jaren bereikt hebbende, t. WILLEM VAN HAMALE, Heer Van.
Moncheaux en Alkemade, overleden in het jaar 1562, zijnde
getrouwd geweest aan KOENELIA VAN LALAIN , zuster van dén.
Gaaav van HOOGSTRATEN en vat; RENNENBERG, zij ftierf in
Iftio, nalatende twee zoons, WILLEM VAN HAMALK, Heer
van Moncheaux en Alkemade, die gehuwd was aan sTIérên dögter
VAN TRASIGNÏSS in Henegouwen, en FiLïis VAN HAMALE,
Heer van Rijnfatcr.voude. 2i JOHANNA VAN OULEMBÜRS ,
deelde de goederen van Sevenhuijèn en Segwitart, en hadt ten
manne KASEL VAN BOURGONJI Heeï van Scmttélsd^ki zij
(Hfetvcfi bdiue in zuüt, miatende twee ionen,, als HiMtttt
B 3 iv»

22 COULSTER. (VAN DER)
VAN BOURGONJE, Graav, van Falaix, Heer van St. Anndland
en van Sommelsdijk, welk laatfte goed hij ten jare 1613 ver-
kogt aan FRANCOIS VAN AARSSEN , Gezant der Verenigde Neder­
landen aan het Hof van Frankrijk. HERMAN was getrouwd mes
JOL ANTE VAN LONGUEVAL, des Graven dogter van Busqtioi in
Artoir, en JAN VAN BOURGONJE, Heer van Froidmmt, Seven-
Jiuifen en Segwaart, die tot zijn eerfte vrouw heeft gehadt,
KATRYNA VAN OYENBRUGGE, Vrouwe van Duras, weduwe
van den Heer VAN BRIGDAM zijnen reve; zij ftierf in 1605,
nalatende kinderen; vervolgens hertrouwde hij op 't huis te
Dorp bij Delft, JOHANNA VAN GENT, weduwe van FKEDERIK
VAN RENESSE, Heer van Dorp, 't welk hij aan zijn-weduwe in
lijftugt verfproken hadt. 3. MARIA-VAN CULEMBURG, deelde
de Ambagtsheerlijkheid van Soeterwoude, en hadt ten manne
YSBRAND VAN MERODE, zoon van JAN VAN MERODE, Heer
van Duffel en van KATRYNA VAN DER COULSTER, bij wie hij
negen kinderen verwekte; als: a. YSBRAND VAN MERODE,
die teri wijve hadt GEERTRUID VAN AASWYN, dogter van den
Here VAN BRAKEL, zij was Kanonikes van St. Marie te Ut­
recht, b. JAN VAN MERODE, Kanunnik te Utrecht, ftierf onge­
huwd, c. GASPAR VAN MERODE, insgelijks, fc. FLORIS VAN
MERODE, Heer van Duffel, trouwde MARIA VAN MERODE,
Vrouw van Oirfchot, zij ftierf in 1604, zonder kinders na te
Jaten, makende haar man univerfele erfgenaam, t. GERRITVAN
MERODE, Kanunnik ten Dom te Utrecht, f. AGNES VAN ME-
RODE, trouwde met KAREL VAN BERLO, Heer van IVoestwfel.
g. MARGARETA VAN MERODE, wierdt de egtgenote van JAN
VAN WAKE, Heer van Baijonville in Luikerland. h. KATRYNA.
VAN MERODE , trouwde EVERARD VAN WAKE , Heer van Vex-
mond, broeder van JAN. i. BEATRIX VAN MERODE, hadde
ten manne FREDERIK VAN EYNATTEN, Heer van Gordingen.
4. FLORENTIA VAN CULEMBURG, deelde Opmeer, zij is ge­
trouwd met JOHAN VAN MATENESSE, Heer van Matenesfe en
Riviere bij Schiedam, zoon van ADRIAAN VAN MATTENESSE,
Ridder, en van ADRIANA VAN DUIVENVOORDE , GYSBERTS
dogter, hij overleed ten jare 1002. zij in een zeer hoge ou­
derdom in 1618, kinderen nalatende. Uit

COULTÜRE. (GILLIS EÈ IA) k$
Uit het bovenftaande heeft men kunnen zien, -dat dit oude
Geflagt aan zeer aanzienlijke familien door huwelijken ïs verjnasgdfchapt
geworden. Zeer waarfchijnelijk zijn "er nog aflammelingen
van in wezen, doch gebrek «Mi berigt verbiedt
©ns om 'er iets verder van te kurtnen zeggen-, dan alleen, 'dat
men bij WAGENAAR, Vod. Hift. D- XVIII. bl. 200, vindt, dat
ten jare 1719, de algemene Staten, terftond na het tekenen
van het viervoudig verbond, door den Keizer, Frankrijk «n
Groot-Britanje, een befluit namen tot het afvaardigen van «en
Ambasfadeur naar Spanje, waar toe enen Heer VAN DER "COUL­
STER benoemd werdt. J. LE CARPENTIER, Hifi. Geoeol.
des Bats-Bas. Tom. II. j>. 470. 791. S. VAN LEËÜWEN, Bmv.
illujlr. bl. 922-924.
COULTÜRE (GILLIS DE LA) , geboren te Rijsfil in
Flaandemi, wierdt door het lezen van enige gereformeerde
boeken, en de vei kering met enige aanhangers der lere van
CALVYN, die omtrent t jaar 15157 zig naai die ftad begeven
hadden, -zodanig overtuigd, dat hij insgelijks 'die leer
'omhelsde; doch.zulks rugtbaar geworden zijnde, en das niet
langer veilig in zijn vaderland kunnende verblijven, verliet
hij het den 19 december 1579, Rak de zee over, en ging
te Caiitorberij wonen, alwaar zig enige Franje en Walje familien
van die zelvde geloofsbelijdenis gevestigd hadden. Intusfen
•Itwain hij in 1585 te Rijsfel te rug, en wierdt "er nog het
zelvde jaar vast gezet, doch enigen tijd daarna geflaakt; in
1584 geraakte hij op nieuw in hegtenis, en "ten einde de
verveling van zijne gevangenis te lenigen, las hij verfcheidene
werken der Protestanten, doch de nieuwsgierigheid hem oak
bekropen hebbende om 'er enigen van de Roomsgezïnden te
lezen, en inzenderheid de Verhandeling van SANDERUS, 4e
vijibili Mmwrchi&EccUfice, raakte hij aan't waggelen, wordende
sijn zogenaamde bekering voltooid door den Jefeit OLIVIES
MANART. Hij zwoer opentlijk de Protestantfe leer af den 29
maart 1585 te Hesdin in 'handen van JAKGB ZE CROCQUES,
Licentiaat in de Godgeleerdheid, Pastoer en Deken van dia

H COUPER. (JÜHAN) COUPLET. (FILIP)
ftad. Hier op fchreef hij een menigte van brieven naar Enge­
land, om ware het mooglijk fommige van zijne oude kennisfen
tot zijne nieuw aangenomene gevoelens over te halen ; dezen
lieten hem een geruimen tijd zonder antwoord, doch eindelijk
was 'er een van hun, met name ANTOMY L'ESCAILLET, die
door een gefchrift zijne brieven te keer ging, het welk door
COULTURE , gevoegd is in het werk, 't welk hij onder dezen
tijtel heeft in 't licht gegeven: Refcriptions faitles entte Mr.
GILLIS DE LA COULTURE , Lillois, depuis Son retour du Calvinis­
me au giron de l'Eglife Remaine, &? Mr. ANTOINE L'ESCAILLET,
encore Menifte Wallen en la ville de Cantorberij, pays d'Angle-
terre, touchant principalement la continuelle perpetuité £f vifibilité
de l'Eglife de J. C jusqües d la fin du monde. Anvers 158a, m
Bvo. . PAQUOT, Mem. littet. Tom. II. p. 268, 269.
COUPER CJOHAN), Konstfchilder, was een Londenaar
van geboorte, en kwam zig te Amfieldam nederzetten, alwaar
hij enigen tijd verbleef, doch na den dood van DAVID BECK,
geraakte hij aan 't Hof van tweeden, en voorts in dienst van
Koningin KRISTINA. Hij werdt in zijn tijd gehouden voor den
hesten Pourtraitfchilder in waterverf, hebbende de konst ge­
leerd bij een OLIVIER, een Engelsman, die voor JAKOB en
KAREL STUART , 'veel grote Hiftorien in waterverf gefchilderd
heeft, welke in .een gallerij geplaatst, langen tijd, hun ftand
gehouden hebben. A. HOUERAKEN, Schouwburg, II. D.
bl. 87. %Ugcm. SuufUct Ecriccn. 3mi$ 1779. f. 181.
COUPLET (FILIP), Jefuit, geboren te Mechelen, ging
ten jare i6S9 als Zendeling naar China-, en kwam in 1680
van daar te rug. Zig reeds ingefcheept hebbende om een
tweede togt naar dat land te doen, ftierf hij onder weg in
1693. Hij heeft enige werken in de Chinefe taal gefchreven,
ook verfcheidene in 't Latijn; als onder anderen: 1. Tabula'
chronologica Monarchie Simt, Paris 1686. in folio. 2. CONFU-
CIUS, Sinarum Pliilofophits, five Sciensa Sinenfis latine expofita
Paris 1687, in folio. Dit werk is belangrijk en vrij zeldzaam.
——— Nouv. Diü. Hifi. Tom. II. p. 374.
COURT

COURT. (JAKOB DE LE) J 5
COURT (JAKOB DE LA), is een aanzienlijk en rijk be­
middeld man te Leijden geweest, der Staatsgezinde partij toe-'
gedaan; geen wonder dus, dat bij, wiens gantfe geflagt even­
eens dagt, na de fchielijk voorgevallen dood van WILLEM
PEN II, in het jaar 1650, waar op de grote Staatsvergadering
volgde, door welk middel de eendragt bewaard, en de Stad­
houderloze Regering, voordien tijd op enen vasten voet gefield
wierdt, met die gebeurtenisfen ongemeen in zijn fchik was.
Zulks blijkt ook niet alleen uit de fchriften, namaals door
een zijner kleinzonen in 't licht gegeven, maar ook uit enen
Gedenkpenning, welke door hem, aan zijnen kleinzoon, ter
gedagtenis van het houden dier grote vergadering is vereerd.
geworden, en waar van wij hier de befchrijving cm derzelver
zeldzaamheid laten volgen.
Op de ene zijde is de algemene Staatsvergadering verbeeld,
gelijk ze op de grote zaal van 't Hof in 's Hage is gehouden,
zijnde ter wederzijden na 't opnemen der koopwinkelen , •
hoogopgaande geftoelten, naai- de wijze ener fchouwplaatze,
opgeflagen, en in het midden opengelatene pad ene langwer­
pige vierkantige tafel gezet, aan welker einde de Voorzitter -
der vergaderinge , en naast hem aan zijne flinkerhand de
Griffier zit. Voor deze tafel, die, gelijk alle de banken en
muren, met groen laken bekleed was, leest men op den
voorgrond dezes Pennings: STANT FOEDEEE JUNCTI. STij fraart.
liaet 000? 't ©erbonö bcreeninb. .Dees begiftigde kleinzoon
mede JAKOB genaamd, welke namaals, den n december
1675, aan het Hogefchool te Leijden, met de kap Meester-
in de 'béide regten verklaard wierdt, heeft tot broeder ge­
hadt PIETER DE LA CÖURT, weike volgt, en die door zijne
in 't licht gegevene fchriften voor de Staatfe Regering,
eren onflerfelijk.en naam verworven heeft. Het randfehrift
dezer zijde luid aldus: JACOBUS DE LA CCURT, NEPOTI E "
FILIO , MONUMENTUM HOC FIRMATI FOEDERIS , ANNO KATI-
VITATIS 1651, DONO DEDIT. JAKOB DE LA COURT, fceeft bic
«aSebenftteïicn bes? bcbeéttflben ©erbonb^/ aan ;jjn 50011^0011/
fn 't jaar jijrtcr geboorte 1651 tot een Oefeljenn oeneben.
' , :
' B 5 On-

26 COURT. (PIETER DE LA)
Onder Prins WILLEM DE II. van Oranje, die op de andere
zijde dood ter aarde ligt, leest men dit Franfe bijfchrift: VIVE
IA LiBERTé! %cehc be ©Jjfteib! Voorts ziet men zeven Vo­
gels, het zinnebeeld der Zeven Verenigde Gewesten, die, van
onder het net, dat hen te voren was over het hoofd getrok­
ken , met eendragt opvliegende zig veriosfen, waar rondom is
den rand te leien ftaat: ILLECEBRIS IRRETITI ET VI orrREssi,
DEI CLKMENTIA LIBERATI , CONCORDES RESURGUNT. %0ÏU
aas' bcrfirikt / boo? 't

COURT. (PIETER EE LA) 27
KORNELIS HOVEN, en BAREUTH in zijne Hijiorie van het Stad-
Jwuderfchap, flaat nog erger den bal mis, bem voor EMANUEL
VAN DER HOEVEN nemende, die een geheel ander man ge­
weest is, fchoon hij in den zelvden trant, zijn 3£louDc ïfol*
lanbfcfje ©jijfjeiö gefchreven heeft, als DE LA COURT zijne fchriften
pleeg te behandelen. Wijlen de eerfte Preildent der Ba-
tavife Nationale vergadering, den wercldbcroemden Citoijen
PIETER PAULUS, wil, dat onze LA COURT niet verdient, on­
der de reije der Schrijvers over 't Nederlandfe Staatsregt ge­
plaatst te worden; maar veel eer onder de klasfe der LAN-
CUETTEN, HOTOMANNEN, MlLTONS , SlDNEYS, MARIANAAS
en anderen, dat is, onder de genen gerangfchikt te worden,
die geftadig het harnas aanfchieten, tegens alles wat naar
Eenhoofdigheid zweemt. Schoon men wel niet kan ontkennen,
dat 'er berispenswaardige en te ver gedrevene denkbeelden in
de werkjes van LA COURT gevonden worden , is het nogthans
zeker, dat men 'er ook vele fchone dingen en natuurlijke fchil-
deringen in ontmoet.
Met regt zal de Lezer nu nog de optelling der zo veel
gerugt gemaakt hebbende werkjes van dezen Schrijver , ver­
langen. Wij zullen ons van deze taak kwijten, 'er tellens
iets over den inhoud bijvoegende. In de eerfte plaats komt
dan voor: de JMitijfcc 31t>ecgfcbaal. 1660. in Sbo.; zijnde dit
iiet zelvde werkje, dat naderhand is uitgegeven onder den
tijtel van: Confibcraticii ban „Staat/ omtrent bc fonbameiiteii
ban alferleije ïiegeeringen / beo? V. II. sDeöjuht te SCmftcIbam
hij JAKOBSZ. DOMMEKRAGT. Dit boekje handelt overeenkom,
ftig den tijtel, over allerleij regeringsvormen, betogende de
Loodzaaklijkheiu ener Staatswijze Regering, en doemende alles
wat fmaakt naar ene Regering, die van een Eminent Hoofd
voorzien is. Van den zelvden itempel is zijn boekje, Poïitrjs
nue Ketterden fjanöeïcnbe in VI 2öccl;cn/ ban SLanben/
ben/ legeringen/ «©ojlogen/ lierhcn en Scben ; op den tijtel
vindt men de letters D. L., zijnde het gedrukt te Amftcldam
in 8vo. Agter 't zelve is geplaatst:

COURT. (PIETER DE LA)
AYTA, en hu tm in 't licht geuwgr boo? V. H. Hoe^ dat
VIGLIUS de Schrijver van dit ftukje niet is, leert HOYNCK VAN
PAPENDRECHT , Prttf. ad Analeü. Belg, T-m. I J. u. Zo
arderen willen, door JOACHIM HOPPERUS: fchrijft GEP
BRANDT, in de ?ïantajunge bet ongctotiïite j&c&afen/ agter
zijn ©erftaal ban bc ïïcfcumptie. Straft. 1063. m 8bo. Hier op
volgt zijne HJiaorie bcr «Öjaahlij&e Keuring ban Ï^ÏIanb /
2onder naam of jaartal. Dit werksken, beftaat grotendeels
uit het Groot Privilegie van Vrouwe MARIA, als ook uit ene befchrijving
van den ft. iat des Lands in 1587; verders uit het
Flakaat der Afzwering £fc. zijnde doormengd met ene korte
Staatkundige levensbejchrijving der bude Graven; doch dit laatfte
Ruk, kan geenzins de toets van nauwkeurighed doorftaan,
maar is opgevuld met misgrepen, dis aanftotelijk zijn. Kort
Jiier op volgde 't SfntrqSt ban ÜoBmtó / of ponten ban
üoiïanb.e'cFj roelbaren. Smfi. in 8bo. Sommigen vooral buitenlanders,
bij voorbeeld GUNDLING «Dcc ten frftp» ^uftanO
&ct guro». floot. I. SöciC / §. X L . / f. 848. GOEBELIUS, in
Not. ad Tom. IV. Oper. CONRINGII, p. 244. OTTO, Notit. Re-
rumpublic. p. 406. en anderen, hebben den Raadpenfionaris
JOH. DE WITT voor Schrijver gehouden; doch ook te onregt:
zie de Voorreden van den druk van 't jaar 1669. in 4to. en 1671
in 8vo, bij P. HAKKENS, te Leijden en Rotterdam, enFAVORITUS
ISORICUS, in Obfervat. addiscurfus Gundlingianos, p. 107, 108.
£? in Appendice Obferv. p. I 0 > ix. Met dit al heeft genoemde
Staatsman 'er enigzins deel aan gehadt, en de Vde en
Vide Hoofdftukken van het lilde Boek zijn van hem, als mede
bl. 29 en 30, zo van de eerfte als volgende drukken.
Doch het was enkel bij toeval dat hij 'er de hand toe leende,
en zie hier wat 'er gelegenheid toe gaf. De Raadpenfionaris
bij DE LA COURT te Leijden een bezoek afleggende, vondt hem
niet te huis, doch een gemeenzaam vriend van hem zijnde,
wierdt hij binnen gelaten, en LA COURT die bij aijn zwager
ELLEMAN was, van dat bezoek door een dienstbode verwit­
tigd, kwam daar op terftond te huis; de Penfionaris vondt in
dien tusfentijd een boekje op tafel liggen, door DE LA COURT
ge-

COURT. (PIETER DE LA) ig
gefchreven, Waar aan hij den tijtel:
fce ficgering üi Holland en Westf.iesland; voorts ene ©er"
antmocubing ban ben onbienet bet ^tabfjcubcrhjlte ïlcgcring/
als mede de utöc Sfecenbe ber Jitabbmiuci?". Ook kwamen
nog in 't jaar 1663 van hem, de II eerde delen uit van het
^public d3cbcbt ofte «Tonfioerattcn regent [jet nominatim bibbeu
in be pubi. ïierfcen boe? particuliere perfo-ren / cu fpccioïpcn
bpoj ben tcgentooojbirteu pmtt VAN O R ANCIEN ÖOO? D. H,
?Imft. bij CYPR. V*N DER GRACHT. Herdrukt in 't jaar 1707.
in 8vo. bij ENGELBR. BOUCQUET. Het I. Hoofdft. betoogd het
regt der hoge Overheid om 't bidden in de opei bare kei>
ke: te regelen. Het II. toont in 't bijzonder aan, wie, bij
ons, de hoge Overheid, wie mindere Magiftraten zijn. Het,
II. deel bevat zeer vele voorname gronden van dezen ftaat,"
met name in de beide eerfte Hoofdftukken; de twee volgenden
gaan over het bewaien van het regt van voorrang, met opzigt
tot

3ö COURT. (PIETER BE LA)
tot de Overheden in en buiten haar gebied: daar na ovfif
het regt, dat de Staten van de bijzondere landfchappen zig
Kunnen toeëigenen, tegen de vergadering der algemene Staten.
Het overige dient alleen ter verdediging van het gedrag
der Staten van Holland, in het maken van een voorfchrift,
naar welk men in de Kerken bidden zoude. Het derde Deel t
dat, in 'c volgende jaar, 't licht zag, wederlegt, eerst,
•*T geen tegen de andere delen is aangevoerd, en handelt, vervolgens,
van de Unie van Utrecht, tot welkers verftand heê
öok met nut kan gebruikt worden. Eindelijk volgde fjct begin
en booggang bcr cm£t f of
bcbeiifcingen op bc fcfjaöehjïtc fcfj^ïftrn / nenaamt
nering en %xm$t ban Sfolianb/ boo? J. C. Eenden 1662. in
8bo. 2. (Coetje op het Ha^tcrfcfjnft/ 't onrrgt genaamt „Stab*
ftcuöerfijïtc Regering ban ï?o»anb ni ïBcs'tfjicsjïanb / booj
D. P. E. in 8bo. 3- ©e fjceflclöe pnii$ tot Jrtabrjoubcr cnbe
iiapitcin
jen/ 3£u.s'thoben en pantagicn/ tnct Paren / eerst te Leijden
gedrukt in gr. 4to., en naderhand met vermeerderingen door
den zo bekenden Hortulanus JOHAN HERMAN KNOOP, fchoon
zijn naam niet op den tijtel wordt vermeld, te Amjleldam in
1763

COURTEVILLE. fJOOST DE)
1763 in groot 4». herdrukt, moet hij verre in dat vak ge­
vorderd zijn geweest, en grote kunde bezeten heoben om­
trent de cjkuur van uitheemfe Pian gewa. fen. - VIN­
CENT. PI.ACCIUS , Tlieatrum A lonymtm Pjeu ionf urn, Cap.
XII. de Scriptoribus Belgicis n. 1003. a. ü- y ï. pag. 504,
505. C SAXI, Oam. hter. Part. Vil. p. 359. Holl. Merku-
rius, K.69. bl. 59. Gnot Plakaatb. III Deel, bl. 52.2. G.
V LOON, Nederiamdfe Hijioriep., IÏ. D. bl. 364, 365. PIE­
TER PAULUS, Verklaring van de Unie van Utrecht, 2de druk, I,
D. bl. 233-248. LETENITS, Theodice, §. 375. bl. 649.
COURTEVILLE (JOOST DE), een aanzienlijk Edelman
Uit Flaanderen, wiens .eflagt door huwelijken verbonden was
aan de eerfte Familien van Braband en Flaanderen, wierdt be­
nevens PAULUS PHINTZING ten jare 1559 aangefteld tot Ge-
heimfchrijver van 's Konings Raad in Spanje, wegens de za­
ken der Nederlanden, en deed met FILIFS, benevens KAREI,
DE TISNACQ, Prefident van genoemden Raad, in het zelvde
jaar de reize uit de Nederlandse provintién naar Spanje. De Ko­
ning te Vlisfwgen aan boord gegaan zijnde, verzeld van een
pragtigen hofftoet, werdt begeleid, door omtrent • o fchepen ,
en landde binnen veeuien dagen te Laredo in Biskaaijé, na '£
doo: liaan van een zware ftorm voor de haven, die de vloot
deerlijk teisterde en de meeste fchepen welke hem verzelden,
benevens zijn kostelijkfte huisraad joor de woedend bruislen-
de golven deedt verzwelgen en te gronde gaan. Men wil,
dat dezen bloeddorstigen Tijran, aan land gekomen zijnde,
de godslasterlijke betuiging zou hebben gedaan, dat hij ge­
loofde; dcor de Voorzienigheid, gefpaard te zijn, om zijne
magt, voortaan, te bededen, tot het uitroeijen der ketterije.
Ook gaf hij blijken van zijne ontmenste wreedheid, terftond
naar zijne aankomst, want hij deedt, een groot aantal men-
fen, te Seville en Valladolid, om 't geloof, ten vure doemen.
Wij ontmoeten COURTEVILLE wederom tef:enswoordig ten jare
156Ó bij alle raadplegingen, die door FILIPS zo te Madrid
als in 't bosch van Segovia wierden gehouden, om middelen
te

32 COURTONNE. (JACQUES ANDRE)
te beramen tot demping - van de beroerten in de Nederlan­
den. COURTEVILLE moet reeds in 't jaar 1569 in de Nederlan­
den zijn te rug gekeerd, want men vindt aangetekend, dat
AL VA in gemelden jaar geen kans ziende, om den tienden
penning met vrugt te doen heffen, eindelijk, in'oktober, op
laad van onzen Geheimfchrijver, befloot, in de plaats van
denzelven , zig te vreden te Rellen met twee millioenen
's jaars van alle de Nederlanden, voor den*tijd van zeven ja-
jren; waarbij hij nog een ioofte penning wilde gevoegd heb­
ben , om tegen een' onverwagten nood te worden opgelegd.
Rainpfpoedig was het einde van JOOST DE COURTEVILLE,
want ten jare 1572 Hoog-Bailjuw van Oudenaarde zijnde, in
den tijd dat die ftad door 's Prinfen volk wierdt verrast en
ingenomen , vlugtte hij ijlings op 't kasteel, maar dit ook
overrompeld zijnde, werdt hij, door vele wonden afgemaakt,
en ten ven der uit in den ftroom gefmakt. . j. L E CABPEN-
TIER, Hifi. Geneal. des. Païs-Bas. Tom. II. pag. 149. 239. 381.
474- 620. 709- 740- 845- 1000. P. C. HOOFT, Nederl. Hifior.
I. D. bl. 273. WAG., Vod. Hifi. VI. D. bl. 56. 169. 303.
COURTONNE (JACQUES ANDRE) , Predikant in de
walfe gemeente te Leeuwarden, is geboren in 's Hage den 16
december 1711, zijnde gefproten uit ene deftige familie. Zijn
vader PIETER COURTONKE, die weinig tijds na de herroeping
van het Edikt van Nantes, ten einde de godsdienstvervolging
te ontwijken, zijn vaderland verliet, zette zig opgenoemde
plaats neder , alwaar hij voorname koophandel heeft gedre­
ven; zijne moeder was ene adelijke franfe Juffer, BROSSARD
DE ST. CLAIR genaamd. JACQUES hun zoon, reeds vroegtijdig
buitengewoon verftand en vernuft van geest hebbende doen
blijken, heitoren zijne ouders hem aan de ftudien toe te wij-
den, en hij wierdt ten dien einde door bijzondere Meesters
in de griiekfe en latijnfe talen en andere voorbereidende weten­
fehappen onderwezen, en vervolgens naar het Hogefchool te
Legden gezonden, alwaar hij zig op de kennis der Oosterfe
talen, de gefchiedenisfen, de wijsgeerte, het natutir-regt,
en

COURTONNE. (JACQUES ANDRE>
en inzonderheid op de godgeleerdheid toeleide; in alle welke
wetenfehappen hij ook zodanige fnelle voortgangen maakte,
dat hij pas 20 jaren oud zijnde, na een loffelijk examen te
hebben ondergaan, in het jaar 1732 onder het getal der Fran-
fe Proponenten wierdt opgenomen, en 't jaar daar aan vol­
gende tot tweden Predikant in de walfe gemeente te Voorburg,
een zeer vermaaklijk dorp nabij 's Hage gelegen, beroepen,
weinige jaren na het opbouwen van de tegenswoordige walfe
kerk aldaar, waar toe zijn vader welke in die buurt een bui­
tenplaats bezat, veel hadt bijgedragen. In 1735 wierdt COUR­
TONNE naar Heusden beroepen, en na alhier tien jaren met
nut en ftigting, het Leraarambt te hebben uitgeoeffend, ver-
wisfelde hij deze Randplaats met die van de walfe gemeente
te Leeuwarden, opengevallen door het overlijden van JEAN
LEONARD RENAUD , vader van den tegenswoordigen Leeuwarder
walfen Predikant SAMUEL RENAUD , die na 't overlijden van
onzen COURTONNE, aldaar zijn plaats is komen vervullen.
In deze laatstgenoemde gemeente heeft hij zijnen loop volein­
digd, na aldaar gedurende het tijdvak van 28 jaren het Herder­
en Leraarambt met enen onvermoeiden ijver te hebben be­
diend, niettegenftaande een groot verval van kragten en den
zwakken toeiland, waar mede hij in de laattte jaren van zij­
nen leeftijd hadt te worftelen. Een borstwaterzugt, het
gevolg van zijnen fukkelenden toeftand, greep hem aan, die
in weinig dagen zodanig verergerde, dat hij 'er op den 2 au­
gustus 1773, in den ouderdom van 62 jaren en ruim 7 maan­
den door in 't graf wierdt gerukt, wordende algemeen om
zijne goede hoedanigheden betreurd. Hij is gehuwd geweest
aan S. M . DE DESCLAUX, eert ongemeen fchone en bevallige
vrouwe, die inzonderheid wel wist te fpreken, en de konst
bezat, om door haar lieffelijk kouten een gezelfchap te ver­
vrolijken , daarbij door haare geestigheid de zamenfpreking
levendig te houden. Bij dit juweel is COURTONNE vader ge­
worden van vijf kinderen, waar van de enigfte zoon PAULUS
PIETER COURTONNE, ongehuwd den 26 februarij 1800, in
den ouderdom van 49 jaren te Anfteldam is overleden, laten.
VIII. DEEL. C de

3| COURTONNE. (JACQUES ANDRE)
ie zrjng ouds moeder in de bitterfte rouwe gedompeld.
COUKTOKNE, was fchraal van postuur, doch rijzig van geftaf-
ïe; zijne ogen waren vol vuur en tekenden vernuft en leven­
digheid; voorts bezat hij een ongemeen werkzamen geest, en
halt zig, door het lezen van de beste werken, in vele weten­
fehappen zodanig grondig geoeffend, datze hem alle als eigen
geworden waren. Een groot aantal. Leerredenen en andere
gefchriften over allerleij onderwerpen, die hij heeft nagela'-
ten, ftrejiken tot getuigen van 's Mans kunde en geleerdheid;
ook was hij ongemeen ervaren in de letterkundige gefchiede-
«Ü der beide laatfte eeuwen, zijnde 'er ook geene Bibliothé-
qiies en andere tijd fchriften, of hij hadt die gelezen, en daar
van veelvuldig gebruik gemaakt tot zijne Adverfaria, Zijne
gedagten medctedelen, en die in orde op het papier te Rellen,
was een van zijne geliefdfte bezigheden; ook was zijne vaar­
digheid in die konst zo groot, dat hij zijne Leerredenen met
%-m vlugtige pen opflelde en fchreef, en niettegenftaande dit,
was hij *er ver af van den gemenen trant te volgen, maar
zijn vindingrijke geest ftraalde door in ene predikwijze die aan
hem bijzonder eigen was, en die de aandagt van zijne hoor­
ders opwekte en gaande hieldt. Ook verhandelde hij dtkwils
nieuwe ftoffen, en wist de zodanigen die meer gemeen zijn,
uit gezigtpunten te befchouwen, welke het gros der Predikers
ontglippen. Voorts was hij een zeer nuttig lid van het walfe
Sijnodé, want doordien hij nimmer verzuimde als het iets
doenlijk was, om dis Kerkelijke vergaderinge tweemaal 's jaars
bij te wonen, was hij beter ih Raat dan iemand der overige
leden, om aan voorgevallene zaken licht bij te zetten; ook
is hij verfcheidene malen Voorzitter van het Sijnode geweest,
en bekleedde 'er doorgaans ene kommisfi'e. Voorts was hij
van een zagte, gemakkelijke en aangename verkering; wist
over alles met verftand en gezond oirdeel te fpreken, en ver­
maakte niet weinig een gezelfchap door zijne grappige en
geestige invallen; verders hadt hij door de goede hoedanighe­
den van zijn karakter, de algemene toegenegenheid tot zig
gctrc!;!-:cn. v
Slegts

•COURVOISiER. (JAN JAKOB) COUSIN. (JOAN.) 35
Slegts twee of drie losfe Lerredenen in de Franfe taal zijn
tan COURTONNE met zijn naam door den druk gemeen ge­
maakt ; maar zeer vele geestige brochures zien van hem naam­
loos het licht. Onder anderen heeft hij uit het Engels ver­
taald, het uitmuntend werkje van WIIXIAM WOTTON, 55eben«
hingen ober bc begte ban m bc ï|~ obgeIecrbheiö tc fft>'
beeren. 3£eeum. 1765- in gr. 8bo. De aantekeningen die hij
'er in menigte heeft bijgevoegd, zijn alleroirdeelkundigst, en
zo wel als het werkje zelv ?
ingerigt, om den Student in de
godgeleerdheid, vele bijwegen te doen vermijden, en hem
langs het lijnregte fpoor tot zijn doelwit te geleiden; teffens
met aanwijzing van de beste boeken die hij met nut kan ge­
bruiken. _ — Boekz., 1773. b. bl. Ó43--646. Medeged. Be-
rig'.en.
COURVOISIER (JAN JAKOB), van Burgundie geboortig,
heeft behoord tot de geestelijke orden der Minderbroeders;
was eerst Lezer in de godgeleerdheid van het klooster S. Fran-
eiscus de Paula, vervolgens Provintiaal in de Nederlanden, en
namaals Hofprediker bij den Prins Kardinaal FERDINAND en
LEOPOLD, Aartshertogen. Hij ftierf in het klooster van zijne
orden te Anderlech nabij Brusfel, in april 1652. Onder veel
andere werken van den zelvden ftempel, heeft hij uitgegeven:
1. La Sainte Autriche, ou l'Idée d'itn vrai Prélat Brux.
1638- in 4to. 2. Le Pedagogue angelique, ou introdutïïon a la
dévotion de VAnge Gardien. Brux. 1636. in iimo. 3. l'Obelisque
fepidcral, dresfé a Renay, fur l'heureux trepas de JEAN Cmnte DE
NASSAU. Brux. 1639. in \to. 4. La vie £? le tripas de FERDI­
NAND, Prince Cardinal, ou le Prince immortel. Brux. 1642. fji
4 f 0 > £f c.
J. F. FOPPENS, Bibl.. Belg. p. 666, 667.
COUSIN (JOANNES), te Doornik geboren, is geweest
Licentiaat in de godgeleerdheid en Kanunnik van de Hoofd­
kerk zijner vaderftad. Hij heeft gerchreven : r. De Fundamen-^
tis Religionis, hoe eft, de Natwali Dei cognitione, de immortali^
tate Animee, [§ de Juftitia Dei. Duaci 1507. m Svo. 2. De
prosperitate £? exitio Salomonis. Duaci 1599, in Sro. 3. De rebus
C 2 Tom

ft COUTEREELS. (JOHANNES) COUVILLON, (JAN)
Tomaeenfim, Lib*- ÏV- Ib. xGig, in 4to. • . J, f, Foi^
PEN,S , Ml, Belg- P' 619,
COUTEREELS (JO.HANNES), een Antwerpenaar van ge-"
boorte, is geweest School- en Rekenmeester te Middelburg in
Ztèav4 % en heeft in 't licht gegeven: ©rrhanbclmg ober be
«CjjfFcrftm.ijï, IHStbbelb. 16,60. in. i2mo. Zijnde, mede in '£
frans gedrukt, —-— J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 621,
COUVILLON (JAN), gefproten uit een zeer oud en ade»
lijk geflagt te Rijs/el, in welke Rad hij ten jare 1520 het eer-
Itq levenslicht ?ag ; volvoerde merendeels zijne ftudien te
L.eyvm, en begaf zig aldaar in *t jaar 1544 in het genoot»,
fchap der Jefuiten. COWILLON bezat toen reeds vele kundige
heden, en was inzonderheid bedreven in de griekfe taal. Eni-.
ge. tijd daar na reisde hij naar Portugal, alwaar hij de wijsbegeerte
in het kollegie. van Conimbre leraarde; zedert deedt hij
jsuiks te Rome, alwaar hij vervolgens ook onderwijs in de
godgeleerdheid gaf, zo. wel als tq Lijons en te Ingolflad, Het
was inzonderheid in deze. laatfte Rad dat hij blijken van zijne
kundigheid gaf, en wel voorn amen tl ijk door de kortheid en
nauwkeurigheid die hij ten aanzien van de fcbooltwisten in.
voerde- Zijne verdienden en de aanbeveling van den Legaat
ZACHAMAS DELEINI, werkten uit, dat hij door ALBERT, Hertog
van Beijeren, ten jare 1552, naar de Kerkvergadering van
Trente wierdt gezonden, bekleed met de waardigheid van zijnen
Redenaar en Godgeleerde. Uit Duitsland te rug gekeerd,
voorzag hem de Kardinaal OTTO TRUITSES met de bediening
van Onderrektor aan het nieuw geftigte Uogefchool van Dilingen,
nemende aldaar tcffens de post van latijns Prediker waar,
Zedert keerde hij naar Rome, en wierdt Biegtvader in de kerk
van hot Fatüawi, Hij ftierf in dgze ftad den 17 augustus
1581, in den ouderdom van ruim 60 jaren. Men vindt van
dezen Jefuit getuigd, dat hij geleerd was, en onvermoeid in
het botragten der pligten, die zijne verfchillende bezigheden
van hem vorderden. Daar is van hem in druk; Asfertationes,
feu Qinclujlsnss', (ferf.'

COUVREÜ& CO U WERDEN. GÖÜWERVSN. $7
Romte 1554- " T
" " R-ADERÏ, Vita CANisn, tdit. Menack
3623. p. ÏI0-I22. SOTUEIAJ-, SiU, p. 434» J. F. FOPPENS,
Bibl. Belg. p. 62 Ï. PAQUOT, Mem.iitter. Tom» XII. p. 275..
COUVREUR (ANDRÏES)* Van 'Oudenaarde geboortig > is
geweest Monnik van de Franciskaner orden, daarbij Hoogte»
laar en 'beroemd Prediker. Hij ftierf ten Jare 11525, en beeft
in 't licht gegeven': 1. Divini Amor'is, five SS. Êucharijliée Fa*
culam. Duaci -1619. in Svo. 2. Pliilofophia Soera,.five Meditath-
nes mortis-. ïb. 1619. in 8w. —— J, F» FOPPENS, Bibk Belg^
p. 50.
COUVRÊÜR (MARTÏNUS)-, insgelijks te'OiieViatlrds 'ge*'
boren-, begaf zig Vroegtijdig ónder het ge'neottchap der Je-
ïuiten. Hij is Rekcor geweest van het kclleg'ie te Douai^
ftierf in november I-648 , ën heeft in 't licht 'gegeven i 1. Di
fe[item fignis Pra>deftinrfiittnis. Leodïi r6$6- '8t'«. 2. Injcruffiim'ïm
pro Cathechizandis md-ibus. Audom. IÖ39. tl Svo. ^Jpe» > •"• J.
F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. •8521
COÜWERDEN (DIRK VAN), van poch in Kïiefsland ge»
boortig, wierdt ten jare 1649 in plaats van GEORG COLVENE-
Rius, gewoon Hoogleraar in de godgeleerdheid -aan bet Hoge*
fchool 'te Douai. Hij ftierf in genoemde ftad ten jare 1S58,
was een vinnig' tegen-fchrijver van JANSENFJS, en benevens
VALENTYN RANDOUR de fteller van : Protestaiio Doiïotum S»
Theel. Academia Duacenfis ad LFOPOLDUM Archiditcem >, sdverfut
CoRNELii JANSENII doElrinam : pre ftsa erga jedem Apoftolic&m &f
Builam Ürbani VIII, obfervantia. Duaci 1648. * v
?ENS, Bibl. Belg. p. 1129.
•• j» F» Fof'
COÜWERVEN (NORBERï) , ïs te Aritutrpen gèberêa
cm'trcnt 't laa'tfte der XVlde feéuw, zijnde een z'ooh Van ËVER-
HARD COUWSRVEN, die als Ad'vokaat de praktijk 'aldaar oeffti:;*
de, eri den 5 december 1624 in den 'ouderdom Vaft 77 jaio'a
ftierf. Toeh de jonge GOUWERVEN 20 verre ^evoïderd was
om naar het kolregit te kunnen gaan', genoot hij hst vereiste
onderwijs Ih dat der Jpfuiten van zijne vadeiüad, «n b£f*sf
C § '4-%

38
COVYN. (ISRAËL)
zig nog zee: jong zijnde in hunne orden. Enigen tijd hier tiz
zondt men hem naar Leuven, om zig grondig in de wijsbe­
geerte en godgeleerdheid te qeffenen; na hier het tijdvak van
ruim drie jaren mede doorgebragt te hebben, wierdt hij in zijn
klooster te Antwerpen te rug geroepen, ten einde die weten-
fchap aldaar te onderwijzen. En, doordien hij tot het Pries­
terdom was opgeleid, lei hij zig bijzonder toe om een goed
Prediker te worden; 't welk hem ook tot gewoon Leraar van
St. Middel deedt aanftellen, en hij predikte gedurende 25 ja­
ren in verfcheidene kerken te Antwerpen met zeer veel opgang,
hebbende altoos een grote toevloed van menfen onder zijn
gehoor. In 1652 wierdt hij door FILIPS DEN IV. tot Abt be­
noemd, welke waardigheid hem egter niet belette om even
als voorheen de predikdienst waar te nemen. Hij ftierf jn
zijne Abtdije van St. Michiel den 9 feptember Ioctetent fïeftt: gcpjebicfct in be hcrhc ban
fjet p.'ofc.s'fie-hnij^ tct Stnttocrpcn cp ben 31 julij 1656/ fcefï»
irngïj ban ben ;elbcn ty. IGNATIUS , cnöc coch ben berbalbagfj
ban het honberfïe jaar ban fijne falighc boobt. 2£ntn». 1656. in
Br. 4tO. F. SVVEERTII, Ann. Belg. p. 586. SANDERI,
Chorogr. Sacr. Brabantice. Tom. I. p. 109. 131-134. Aiïa Sane
torum, Tom. I. Junii, p. 958. £pe. LE ROI, Marchion S. Im~
perii, p. 53. Huoo, Annal. Brcemonftr. Tom. II. p. 269, 270.
Grand Thèatre facré du Brabant. Tom. II. p. 99. 102. PAQUOT,
Mem. litter. Tom. XII. p. 198-204.
COVYN (ISRAËL), Konstfchilder, die geleefd heeft
de XVilde eeuw, was een Brabander van geboorte, en in zijn
beste tijd een goed Pourtraitfchilder, doch haderhand begaf
hij zig tot 't fchilderen van Hiflorieftukken, waar van de on­
derwerpen meestendeels beftonden uit het gefchiedverhaal van
het Spaans Heidinnetje, zo verwonderlijk naïf door vader CATS
ia

COVYN. (REINIER) COXIE» (HIEROMMÜS) 3* '
in rijm gebragt. ARN. HOUBRAKEN, die hem gemeenzaam,
kende, zegt, dat hij reeds ten jare 1647 lid was van St.
Lukas broederfchap te Dordrecht, en dat hij hem verfcheidene
jaren agter een als oudften broeder van dat geïrootfchap op deft
feestdag van dien Heilig aan tafel heeft zien zitten, het hoofd
bekranst met wijngaardsranken en bladeren *, welke gev/oonte "
•nog hedendaags wordt -onderhouden bij de Dordrecht/s Eorist>
fchilders. —— A. HÖUBRAKEN, Schouwb. der Ned.- SeiïitöerSi
lil. D. bl. 216. J. C. WEYERMAN, Leven der Schilders,, ÏIL
D. bl. 54. fitsen». Smtfïfac Seyicon. 1779. f» ï 8 t>
COVYN (REINIER) , Komtfcbilder, een broeder vSfï
ïsRAëL, fchilderde gemeenlijk een tafel met allerhande foöttea
van aardvrugten, als kool, peen, knollen, artisjokken enz.*
en daar hij op de voorgrond een dienstmeisje met een eïjer-
korfje, of een koperen emmer met geplukte vogels aan den
arm, of ook wel een juffer die zat te naijen of te fpeldewer»
ken bij voesde» A. HOUBRAKÉN, Schouwb., III» D. bl»
216. J. C. WEYERMAN, Leven der Schilders, 1IL D. bh 54,
COXIE (ANTHONY), een Laftdfchapfchilder, welke tt
Antwerpen in het jaar 1680 bloeide-, fchilderde ongemeen
'fraai.j, en zijne ordonnantiën waren bekoorlijk. Veel heeft
hij te Ostende gewerkt, en. aldaar een gedeelte zijnes levens;
in de gevangenis om fchulden doorgebragt : want op Vrije
voeten zijnde, wilde hij niet werken, en maakte zo lang
fchulden, tot dat hij geplakt v/ierdt; en dan arbeidde hij
met zeer veel ijver» — — HAGEDOÏIN,. SScmdjJadac
fcie SOMfcictu L 2& (. t*& «Hap*» ftrajö* tflCMt» tlffc
f. lBs*l
COXIE (HIEROMlMUS)ï Kcnstfchilder en P'r.amijds:,,
te Antwerpen geboren-, heeft ten jare 1558 e£n heerlijk Plaat»
werk ïn't koper gefneden, dat thans zeer zeldzaam is, voerend»?
tot tijtel ! Thema DIOCLETIANÏ, linp. qtalts hodie eiisnuiur,; r:»
Wtt SitoQtibus 0? &rde,.ti erga Venerxukam antiqititaiem ":.ici-
C i -Ax-

4« COYE. (PAULUS)
ANTONII SBRFENOTI, Episcopi Atrebatenjis in ïucem eduttee, in
dujïrüt autem £f incredibili labore SEBASTIAHI AB OYA, CAROL
V, Imp. Arclnteüi, tanti Herois impulfu, quam exaüisfme ad
vivum a fundo usque descriptce, ab ulteriori prorfus interitu
eatte, & ab HIERONYMO COCCIO , Antverpiano, &c. in ces incifce
Antv. 1558. m folio. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 481,
COXIE, zie ook COIXIE.
COYE (PAULUS) , Dominikaner Monnik , geboren te
Oudenaarde omtrent *t jaar 1515. Hij deedt zijne geloften te
Cent in 1534, volvoerde zijne ftudien te Leuven, en gaf les-
fen in de wijsbegeerte en godgeleerdheid aan de jonge geeste­
lijken van zijne orden. In 1554 kwam hij in het klooster te
Brugge, alwaar hij voortvoer met onderwijs te geven; en hij
was 'er den 20 junij 1564 Prior van, toen hem de muts als
Doktor wierdt opgezet aan het Hogefchool te Leuven. Zedert
wierdt hij Prior te Brusfel, en den 7 meij 1571, in een ge­
houden kapittel te Haarlem tot Provintiaal van de Nederlandfe
provintien verkoren; welke bediening hij gedurende het tijd­
vak van 13 jaren heeft uitgeoeffend, doch als toen door de
verandering die 'er in de Nederlandfe zaken voorvielen, ge-
nooddrongen wierdt, zijn heil door de vlugt te zoeken. Hij
begaf zig naar &•. Omer; ftierf in die ftad den 7 december
1583, en wierdt aldaar in de klooster-kerk van zijne orden
begraven, met het volgende graffchrift op de zark die hem
bedekt gebeiteld; Adm. R. P. F. PAULO COYANO, S. Theol.
Profesfori, conventus Sui Brugenfis bis, Bruxellenfis vero fe
Priori vigilantisfimo, ac tandem poft Provincialatus munus fam
Dominicanes per inferioris Germanice Provinciam per 13 annos
dabiliter perfunüo, in hoe conventu morte abfumpto, Fr. ANDRE
HEYNSIUS, ejusdem Ordinis & provincies Prior Provineialis, g
titudinis ergo maftus pofidt. Obiit 7 Calendas decembris 1583
VAN COYE, heeft onder anderen gefchreven: Compendium
f>ecretorum Capitulorum provincialiumab anno 1515, quo er
Provincia inferioris Germanice ad fua usque tempora, &C.
VAL. ANDR., Fafii Acad. p. 117. DE JONGIII, Belgium Dmï-
nic.

CRABBE. (FRANS) (PIETER) 41
itie., p. I?9, 180. QUETIF &? ECHARD, Bibl. Tom. II. p. :
aö?, 268. PAQUOT, Mem. litter.Tom. XVIII. p. 439-441.
CRABBE (FRANS), Konstfchilder, geboren te Mechelen
in de XVde eeuw, fchilderde uitnemend wel. Door hem is
het ftuk vervaardigd, 't welk men pleeg te zien in de Min­
derbroeders-kerk, boven het hoge autaar in zijn geboorte-
Rad, en dat in waterverf allerkeurigst was gepenceelt. Het
binnenftuk verbeeldde de Zaligmaker aan het kruis, en op
de deuren, in verfcheiden' vakken verdeeld, zag men vele
fraije tronien in de manier van QUINTEN MATIIYS. Hij was
een rijk man, en is omtrent het jaar 1548 overleden. Zijne
werken waren meest in den ftijl van LUKAS VAN LEYDEN.
. K. v. MANDER, Leven der Schilders, I. D. bl. 158.
CRABBE (PIETER), geboren te Mechelen omtrent't jaar
1471, begaf zig in de orden der Franciskaner Obfervanten van
die ftad, en deedt *er zijne klooster geloften. Vervolgens was
hij Gardiaan van verfcheidene kloosters, en in 't bijzonder
van dat van Mechelen, alwaar hij den 30 augustus 1554
ftierf, in den ouderdom van 83 jaren- SURIUS die hem in
perfoon kan gekend hebben , noemt hem een geleerd en
godvrugtig man. CRABBE heeft in 't licht gegeven:
Concilia omnia, tamgener., quampartic, ab Apoflolorum tempo*
'tjbus in bmc usque diem, d fanüisfimis Patribus celcbrata, quo­
tum atla literis mandata, ex vetuft. diverfarum regionum Bibliothecis
Inberi potuere , Ms duobus Tomis. Tomusl. ea recenfet Conjilia, qucB
0 beato PETRO Jpoftolo usque ad JOHANNEM hujus nominis Papam
fecundumfervata invenimus. Colon. 1538, menfe feptembri, PETRUS
QUENTEL excudebat. In folio. Conciliorum omnium, tam genera-
Hum quam particularium, & tempcribus AGAPETI Papce usque ad Ey-
CENIUM Papam IV, ex vetuftisfimis Bibliothecis collettorum. Tom.
II. Ibid Idem, 1538, menfe feptembri. In folio. Men ontmoet
aan 't hoofcf van het I. deel twee opdragten van CRABBE, de
ene aan Keizer KAREL DEN V, de andere aan LAMBERTUS DE
KRIAI.DE, Prefident van den Raad te Mechelen, zijnde alle
b:.-' !e gedagtekend uit die ftad "'en 2 jamwij 1538. Hij is de
C 5 twee-

42 CRABBEELS. (CLEMENS) CRABETK. (ADRIAAN)
tweede uitgever van dc Conciliën; de eerfte was JAKOB MER-
IIN, Doktor in de Godgeleerdheid en groot Penitencier te Pa­
rijs. Men vindt gemeld, dat CRABBE meer als 500 Boekverza­
melingen heeft doorfnuffeld, om zijn uitgave te bevorderen»
Dit werk is egter zeer onvolkomen; dat van SURIUS welke in
1567 in 't licht kwam, bevat bijna de helft meer; dat van
BINIUS, is nog veel uitgebreider, en maakt egter nog geen
derde gedeelte uit van dat van LABBASUS , daar ook nog veel
valt bijtevoegen. Behalven dat beftaat -het voornaamfte ge­
brek van deze eerfte uitgaven niet, dat 'er ftukken aan man­
gelen , die 'er hadden moeten bijgevoegd worden, noch om
dat die onnauwkeurig zijn, maar om dat zij veele vervalste
ftukken bevatten , die de fchranderheid der Critici van de
XVIIde eeuwe van de egten heeft weten te onderfcheiden.
Daar wordt tijd, geld, en noeste vlijt gevorderd, om wer­
ken van dezen aart, tot een zekeren trap van volkomenheid te
brengen. SURIUS, Tom. I. Concilior. fuorwn, in Dedic.
ad PHILIP. II. SWEERTIUS, Athen. Belg. p. 610. VAL. ANDR.,
Bibl. Belg. p. 732, 733- J. F- ForpENS, Bibl. Belg. p. 968.
PAQUOT, Mem. litter. Tom. IV. p. 258-260.,' N. DiÜ. Hifi»
Tom. II. p. 385-
CRABBEELS (CLEMENS), wierdt op ',t einde van 't jaar
1584, door FiLirs, Koning van Spanje, tot Bisfchop van 'sHer-
togenbosch aangefteid, en nam daar van bezit op den 5 april
J5S6; op den 12 meij en den volgenden d'ag, werdt hij door
de Regering deftig ter maaltijd onthaald. Hifi. Episcop.
Sylva Dac. p. 96, 97.' J. II. VAN HEURN, Hifi. van 's Hertogenb.
II. D. bl. 261.
CRABETII (ADRIAAN PIETERSZ.), Konstfchilder, zeer
waarfchijnlijk de oudfte bioeder van DIRK en WOUTER CRA-
BETH, hadt tot vader PIETER CEABETH, doorgaan?. KREUPELE
PIER genaamd; hij leerde de konst bij den Groninger Schilder
JAN SWART, en was zo ijverig en vlug, dat fchoon nog zeer
jong toen hij zijnen Meester ver!jet, hij hem egter reeds vrij
- ver

CRABETÜ. (DIRK en WOUTER) 4:]
ver in' de kons,t voorbij fireefde. Zijn fortuin in Frankrijk
willende beproeven, reisde hij derwaarts, met voornemen om
daar na Italië te bezoeken, doch overleed 'er na een kort,,
Rondig verblijf binnen de ftad Autun. Deez' Konftenaar zou
het waarfchijnlijk zeer verre gebragt hebben, was zijne ontij­
dige dood niet tusfen beiden gekomen, doordien hij reeds in
het prilfte van zijnen levensloop, zulke treffende blijken van
zijn konstvermogen hadt aan den. dag gelegd. Hij heeft in het
laatfte tijdvak der XVIde eeuw geleefd. DESCAMPS,
Vies des Peintres, Tom. I. p. 208. K. v. MANDER, Leven der
Schilders, I. D. bl. 154- A. HOUBRAKEN, Schouwb. I, D. bl.
182. flllacmcin. Siu»(H« Ecpicon. 1779. f. 182.
CRABETH (DIRK en WOUTER), twee broeders, de
beroemdfte en konftigfte GlasfchUders die 'er immer zijn ge­
weest, hebben te Gouda tehuis behoord, en die overheerlij­
ke Glazen in de Groote of St. Jans-kerk gefchilderd, welke
met regt nog ten huidigen dage met zulk een opgetogene be-
wondering door de Konstminnaars befchouwd worden, en zo
veel vreemdelingen naar die ftad lokken , om hunne o^en
met het gezigt van die pronkjuwelen te mogen verlustigen,
en te kunnen zeggen: Wij hebben de Kerkglazen vm Goud?
gezien!
Van WOUTER vindt men verhaald, dat hij Italien, Frankrijk
en meer andere gewesten heeft bezogt, en tot een volftundige
'gewoonte hadt, dat op elke plaats van enig belang die hij
doorreisde, hij een door hem gefchilderd glas ten ftaal van
zijne konst agter liet. Deze is bij alle Konstkenneren boven
zijn broeder geoirdecid uittemunten, inzonderheid in nette fier-
lijkheid van tekening, ook ftak het voortbrengzel van zijn
penfeel uit in heldeiheid; dan .de arbeid van DIRK ten aan­
dien van den gloed der kleuren, ftak verre weg in kragt bo­
ven dien van WOUTER uit; zo dat men pleeg te zeggen: 'c geen
DIRK doet Jour zjjn diepzels, werkt WOUTER uit door zijn hoog-
zeis. Met dit al waren zij beide uitmuntende Meesters, die
net of ten minften fpaarzaam huns gelijken in het Glasfchilde-

U CRAÈËTH. (DIRK en WOUTER)
deren gehadt hebben, en zij werkten beide met'zulk éne
'vaardigheid, dat het fehier niet te geloven is, en 't welk
• egter uit de jaarmerken waar mede hunne werken getekend
fcjn, ten vollen blijkt; want in den tijd van zes jaren, vervaardigde
WOUTER vier groote glasramen, en DIRK die nog
vaardiger was in 't werken, maakte in drie jaren zes glazen
af, die immers zo uitgeftrekt waren, want zij waren alle van
de grcotfie maat.
In 'C geheel zijn 'er een getal van 3r zulke pragtige glas­
ramen in de genoemde Kerk te Gouda, welke Kerk tweema-
•len door het vuur is verteerd, namelijk op den 21 augustus
1438 , waarna zij veel pragtiger wierdt herbouwd; want
eerlang telde men 'er een groot getal van Kapellen in, en
wel 72, of volgens anderen, 52 altaren. Doch op den 18
januarij des jaars 1552, floeg de blixem in den toren, den-
zelven, nevens de kerk, binnen korten tijd, grotendeels aaU
kolen leggende. Terftond befloot men tot het herbouwen
waar toe de penningen, voor een groot gedeelte, onder dé
Ingezetenen verzameld werden. De kerk werdt toen omtrent
in dien Raat gefield , waar in men die nog tegenwoordig
ziet. Men ontmoet 'er, bezuiden 't koor, de Kapel, van
ouds de Tzeren Rapa genoemd, en door JAN, bastaard van
ELOIS, Heer van Treslong en den lande van Stem, ten jare
1417 geftigt, doch verfiiekt thans tot een grafilede, van deri
beroemden Ambasfadeur HIER. VAN BEVERING en diens fami.
lie.
De gebroeders CRABETH, hebben met hun beiden 11 Ra­
men van deze g/azen in de kerk van Gouda gefchilderd, de
overigen zijn door anderen ook brave Meesters vervaardigd,
als onder anderen, door ADRIAAN DE VRYE, WILLEMTHIDAUT»
•LAMBÉRTUS VAN NOORD, DIRK VAK ZYL enz. Onze taak
vordert alleen, dat wij die welke door de konstrijke handel»
van de CRABETHS zijn vervaardigd, kortetijk befchrijven.
ï. Het eerfte door DIRK CRABETH gefchilderd, is aan de kerk
vereerd door GEORG VAN ECMOND, Bisfchop van Utrecht, en
Vertoond JOHANNES den Zaligmaker dopende. Ö ? den voorgrond
ziet

CRABETH (DIRK en WOUTER)
ziet men den Bisfchop, met een St. Maarten agter hem, dia
aan een bedelaar een aalmoes geeft, zijnde de bedelaar en
hond uitnemend konftig getekend, en onvergelijkelijk fraaij'
gekleurd. Men vindt zelvs verhaalt, dat zeker Venetiaans E-
delman het hoofd van den bedelaar voor zo veel gouds, als'
'er nodig was om het te dekken, aanbood te kopen, 2. Naast
dit Glas, ten zuiden, Raat 'er een van den zelvden Meester,
verbeeldende JESUS onder zijne Discipelen, omtrent den Jerdaan;
het werdt gefchonken door KORNELIS VAN MIEROF. Proost
en Aartsdiaken van Utrecht, voor wiens af beeldzei een MARIA
beeld zit, welker purpqre rok en rode mantel, om de kleur
en konst, boven al wat in de kerk is, geprezen wordt. 3.Het'
derde Glas door DIRK vervaardigd, verbeeld JOHANNES in de
gevangenis, en vervolgens die Boetgezant aan den Jordaan pre­
dikende; het is gefchonken door de toenmaüge Bisfchop van
Luik, Abt van Bergen, 4. Het vierde Glas waar mede deze
kerk van genoemden Meester pronkt, is gefchonken door Fl­
uts, Koning van Spanje, en vertoond van boven de inwijing
van Salomons Tempel, en beneden het Avondmaal des Heren.
5. Hier naast ftaat van hem een Glas befchilderd, verbeel­
dende den Diaken FILIPPUS binnen Samaria, De gevqr daar van,
FILIPS, Prins van Ligne en Heer van Wasjenaar, ftaat onder
de Kreupelen afgebeeld, waar over hij, 't ftuk voor 't eerst
Ziende, zeer misnoegd op den Schilder was, 6. Van hem is
ook nog het Glas door WILLEM DEN I. Prins van Oranje ge­
fchonken ten jare 1567, waar in de uitdrijving der Kopers en
Verkopers uit den tempel allerfchoonst is gefchilderd. 7. Ein­
delijk verbeeld het laatfte Glas door dezen Meester ten jare
1571 vervaardigd, Bethulie ontzet door de onthalzing van HQLO-
PJIERNES; gefchonken door JOIIAN VAN BADEN , Hertog van
Acirjcht, en zijne gemalin KATRYNA , Gravinne van der Mark.
De Glasramen die men van WOUTER CRABETH in deze kerk
ontmoet', zijn: 1. De Koninginne van Sceba, een bezoek afleggen­
de bij SALOMON om s'jne wijsheid te aanhoren, en kostbare ge-
Jchenken te brengen; gefchonken door GAERIÜLE VAN BQETZE-
LAAR , Abtdislc van Rhijnsburg ; wier beeld onder de ge-
fchie-

AS CRABETH. (DIRK en WOUTER)
fchiedenis ftaat, en agter haar den Engel GABRISL, haren be-
fchermer. 2. Den Kerkrover HELIODORUS van de Engelen gejlrafi;
gegeven door EBIK, Hertog van Brimswijk, wiens beeld op
de voorgrond ftaat, agter hem ST. LAURENS, houdende in zijn
regterhand een rooster en een veder. 3. Het bovenperk van
dit Glasraam beeld af, de geboorte ven den Zaligmaker te Betli-
lehem; het beeld van den Ezel, zijnen kop rekkende om voe­
der te nemen, wordt in dit ftuk werks, boven' al geprezen;
bet onderperk bevat CHRISTUS zittende in 't midden der Kanun­
niken; gefchonken ten jare 1564 door het kollegie der Kanun­
niken van Si. Salvator te Utrecht. 4. De offerhande van ELIAS,
die doof vuur van den hemel verteerd wordt, tegens de valfe P
ten; daar onder, de voetwasfinge der Apostelen; gefchonken door
MARGAREET , Hertoginne van Parma en Landvoogdesfe der
Nederlanden; op den voorgrond haar beeld knielende, en ag­
ter haar ST. MARGAREET met een Draak onder hare voeten,
tot Patronesfe.
De Kerk was, in den tijd van ene halve eeuw, van alle
hare uitmuntend befchilderde Glazen voorzien , die egter
federt, door de lucht, hagel en onweer merkelijk befchadigd
Zijn, en vrij wat van den eerften luister verloren hebben.
Men heeft nóg een groot deel der Tekeningen van deze Kerk­
glazen; die op een afgefloten zoldering in Kerkmeesters-ka­
mer, bewaard worden. Ook zijn de patronen der Glazen, in
en na 't jaar 1673, door KRISTÓFFEL PIERSON, AREND LEPE­
LAAR en JULIUS GESAR BOETIUS ieder op een blad pergament,
in *t klein getekend.
Doch keren wij tot de gebroeders CRABETH te rug. WIL­
LEM THOMBERG zegt, dat oude lieden van hun getuigen, dat
zij kosten noch moeite ontzagen, om, wanneer zij enige pan­
den gemaakt en ingezet hadden, en enig gebrek 'er aan be-
vonden, die daar uit te nemen, en te hermaken tot hun vol-
komen genoegen.
Schoon zij broeders waren, waren zij egter zo konstnaij-
verende, en hielden zig daaromtrent zo bedekt voor elkan­
der, dat wanneer de" een dienaangaande iets vraagde, "de an­
der

CRABETH. (DIRK en WOUTER) 4 ?
der hem tot antwoord gaf: Ik hei het door vlijt gezogt, doe
oak zo. Dit ging zelvs zo ver, dat wanneer zij bij geval op
elkanders winkel kwamen, dat niet dikwils gebeurde, het
•fcerk dat zij onder handen hadden, voor dien tijd overdekt
wierdt, ovérzulks wanneer zij eikanderen iets te zeggen had-
den , lieten zij het over en weer fchriftelijk weten. Ook
wordt getuigd, dat zij voor het Kerkwerk geen groten loon
bedongen hadden, waarom zij ook daar benevens het glaze-
maken aan de hand hielden, zo lang zij leefden.
DIRK bleef ongetrouwd en woonde op de westzijde van dé
Goutvè, over de turf brugge, daar nu het Amfteldamfe veer is»
en leefde nog in 't jaar 1600. WOUTER woonde agter de vis-
markt, op de noordzijde, en trouwde een vrouw uit het oud
geflagt van PROVEN, en liet een zoon na PIETER genaamd*
die naderhand Burgemeester is geweest. Hij wierdt in zijn
ouderdom beroerd, maar het jaar waar in hij geftorven is,
wordt niet gemeld. De Plaatfnijder REINIER VAN PARZYN*
met WOUTER zoons dogter getrouwd, liet hunne afbeeldzels in
print uitgaan, daar de vermaarde Digter JOOST VAN DEN VON«
PEL, dit volgende gedigt onder fchfeef;
Offert WOUTER met ELIAS,
Doove verf fchijnt hemels vier,
Eet hij 't Paasiam met Mesfias,
Zijn penceel, vol aart en zwier,"
Draaft te moediger en ftouter,
Stel het beeld op 't Schilders outer.
DIEDRIKS uurglas is verloopen:
Noch volhard hij met ST. JAN
'T volk te leeren en te doopen,
Daar het grimmelt op dien man,
Zo vol ijver als boetvaardich,
Is die helt geen konstkroon waardich?
W. THOMBERG wil, dat met deze twee grote Meesters tefr
fens de konst begraven zij, daar egter de geleerde'ALMELO-
VEEN

45 CRABETH. (WOUTER)
VEEN beweert, dat in de boekzaal van JOACHIM FELLER, eea
of twee boeken gevonden wierden, daar deze konst in on­
derwezen wieidt; hoe het hier ook mede gelegen mag zijn,
zeker is het, dat men van de uitwerkzelen van dat gefchrift
Biet meer gehoord heeft. THOMBERG geeft wel enige onder-
ligting betrekkelijk de Roten, die zij daar toe te werk gefield!
liebben, maar belijdt tefFens zijne onkunde ten aanzien van
de wijze, op welk zij die ftoffe, tot zulk een gebruik gebragt
hebben, en beknort de zulken die beweren, dat men ten hui.
digen dage, zulke fchone verwen niet heeft, als oulings in
het fchilderen van glazen gebruikt zijn ; met dit alles, erkent
hij egter, dat de hödendaagfe grondkleuren bij het oud ge­
kleurd glas niet te vergelijken zijn, en dat nog nimmer de
ftoffe wedergevonden is, waar van het zwart van de tabbaard
der Abtdisfe van Rhijnsburg, in het glas van den Koning SA-
J.OMON, gemaakt is, als ook van den Geestelijken agter den
Bisfchop van Luik ftaande. • TH. ALMELOVEEN, Amom.
Theo!. Philol. p. 100, 101. C. SAXT, Onomaft. liter. Part. JU.
p. 400. 650. DESCAMPS, Vie des Peintres, Tom. I. p. 124.
178. J. WALVIS, Befchrijv. van Gouda, I. D. bl. 326-329. II.
D. bl. 65-90. K. v. MANDER, Leven der Schilders, II. D. bl.
53. A. HOUBRAKEN, Schouwburg, I. D. bl. 26-30. Uitlegging
van de Kerkglazen te Gouda, 1742. in Svo. Levens van Nederl.
Mannen, &c. ï. D. 2. druk, bl. 321-327. Tegenswoord. Jlaat
der Vereenigde Nederlanden, V. D. bl. 198-202. giffl. ^unjHcr
StïiCOn. 1779- 182.
CRABETH (WOUTER), Konstfchilder, kleinzoon van
den beroemden WOUTER PIETERSZ. CRABETH, heeft tot zijnen
voornamen leermeester KORNELIS KETEL gehadt. Hij bezogt
Frankrijk, Italiën, en de vermaarde Schilderfchool te Rome,
van waar hij na een dertienjarige reize te rug keerde naar zij­
ne geboorteftad Gouda, en daar in 't jaar 1628 trouwde met
ADRIANA VRIESEN. Onder zijn beste werken wordt geteld een
JWARIAS Hemelvaart; en zijn laatfte groot ftuk, dat hij gefchil­
derd heeft, was de toenmaals regerende Krijg.rraad tot Gouda.
4
't geen

.CR ACHT. CRAESBEECK. CRAESBEKE. 49
't geen op de zaal van St. Joris doele hangt. ——. A. Hou-
BRAKEN, Schouwburg, I. D. bl. 178, 179.
CRACHT (FRANS VAN LIMBORCH VAN nek), waS teil
jare 1773 Kapitein ter zee onder hei Admiraliteits-koliegie van
Amfleldam. Hij heeft gefchreven: ©erftanbcfing aangaanbe be
^jtefnijbing ener regtlijtüfche ^oeft. Verhandeling van
de Hollandje Maatfchappij, XVI. D. 2de St. bl. 71--84.
CRAESBEECK (JOHANNES VAN), van Aarfchot in Bra*
iand geboortig, is geweest Monnik in de Abtdije van St. Ber-
mard in zijn vaderftad, en ftierf 'er als Prior van, ten jare
1610. Hij heeft gefchreven, en is na zijn dood door de Ber-
nardiner Monniken in 't licht gegeven: Commentarium in Re-
gulam S. BENEDICTI. , Duaci 1624. in 8va. —— J. F. For-
ÏENS, Bibl. Belg. p. 622.
CRAESBEKE (JOSEF VAN), te Brusfel geboren, was aas-
vangelijk een Hpedemakersgezei, doch met ADRIAAN BROUWER
kennis gemaakt hebbende, en zo als men zegt vogelen van
enerlei veren zijnde, die gaarne met de neus in den beker za­
ten, en daarbij in alle opzigten een flordig leven leiden,
wierden zij wel dra onfcheidbare vrienden. CRAESBEKE kreeg
.zin in de konst van BROUWER, en wierdt wel dra zijnen leer­
ling in het fchilderen; ook beijverde hij zig met zodanige*
vlijt, dat hij zijn leermeester binnen kort in bekwaamheid
zeer nabij kwam. Hij koos doorgaans tot voorwerpen zijner
fchilderftukken, de veragtelijkfte bedrijven van den menfelij-
ken levensftand. Zuipende en vegtende boeren, dobbelaars,
en plunderende foldaten, waren inesstal de modellen die hij
tot zijne onderwerpen nam; en ten einde daar wel in te Ha­
gen, doorliep hij alle de kitten en bierkroegen, zo wel buiten
als binnen de ftad, veeltijds de helft van zijn gezigt met een
zwarte pleister bedekkende, en in een fobere plunje uitgedost.
BASAN en BEAUVERLET hebben vele van zijne fchilderftukjes in
het koper gefneden, Hij ftierf in het jaar 1641. —— DES-
VIII. DEEL. D CA»PS,

| T CRAEYER^ (GASPAR DE). CRAEYESTEJN<
CAMPS, Vies des Pemtres*. Tom, II. p. 138. fflfgcm. &m|,f«f
CRAEYER (GASPAR DE), Konstfchilder, is geboren te
Antwerpen ten jare 1582, en hadt tpt leermeester MICHIEL.
C01X.ÏE, bij wie hij zulke fnelle voortgangen maakte, dat hij
hem verlatende in vele opzigten in het fchilderen overtrof.
H;ij beftudeerde vervolgens de. beste ftukken welke op de publieke
plaatzen te Brusfel gevonden worden, vervolgens beoef».
fende bij dè natuur, en van deze beide nuttige hulpmiddelen
voorzien, heeft hij de fchone ftukken gefchildert, welke van
£jjn penceel voortgeyloeit zijn, CRAEYER heeft meer als 10a
Autaarftukken vervaardigd, waar van'er alleen te Gent i\ van
Voor handen geweest zijn. Men plaatst hem onder de reije
der beste Flaamfe- Schilders, en fchoon hij minder vuur bezat
dan den voortreffelijken RUBEENS, wil men dat zijne tekeningveel
regelmatiger was. Zijne famenftellingen zijn vernuftig,
en beftaan uit weinige beelden, doch die allerkeurigst afgewerkt
zijn. Hij wist zijne figuren in een bekoorlijk licht tq
brengen, en plaatfte hen in de bevalligtte Handen, Inzonderheid
muntte zijne kleding uit, en de ploijen daar van evenaarden
de natuur, Het koloriet wist hij meesterlijk te treffen »
en de fmelting der kleuren zodanig zagt in een te doen vïoeijen,
dat het een verrukkend gezigt opleverde; ook was zijn
bruin en licht voortreffelijk, en men kan hem te regt met den
konftenaar BANDYT gelijk ftellen. Hij ftierf te Gent ten jare
1669, in het 87fte jaar zijnes ouderdoms, en wierdt aldaar in
de kapgUe van St, Rofa in de Dominikaner-kerk begraven.
DESCAMPS, Vies des Peintres, Tom, I, pag, 35-0*
ftlfscm. $u.flfïf« £ejctco». 1779- f- 183,
CRAEYESTEIN (GERRIT GERRITSZ. VAN) , wierdt
door de Luiden van Rekeningen in Holland voor de eerftemaa'
ten jare IS74 aangefteld tot Bailjuw van Q.udewater en
Dijkgraav der drie gehugten, Lange Linfelioten, Snelrewaarde
en Heexkwdorp, palende aan genoemde ftad; en voor de twee-
" ' de-

GRALYESTEIN. (GERUIT GERRITSZ. VAN) 51
demaal in dat ambt bevestigd, in het jaar 1583. Toen op
"den 6 augustus des jaars 1575 Oudewater, door het Spaanfe
Legerhoofd HIERÜES ftormenderhand wierdt veroverd, ver­
moorden de woedende krijgsknegten bijna al wat leven hadt,
zonder kunne of jaren te ontzien; ook geraakte de ftad in
brand, waar door genoegzaam alle de huizen vernield wier-
•den; de K«rk en 't Klooster egter bleven ftaan. In dezen
benarden toeftand, gelukte het den Bailjuw CRAEYESTEIN,
om, met enige dekens omwonden, en dus in fchijn of hij
een der plunderaren was, eerst zeer behendig uit die ftad,
doch eerlang weer in groot doodsgevaar te geraken ; want
zijnde bij de Goverweller-Sluis gekomen , die met Hoogduitfe
krijgsknegten door den Spanjaart bezet was, wierdt hij door
enen dier bezettelingen aangerand; welke hem zeide: „ dat
„ hij uit Oudewater kwam;" doch de Bailjuw betuigde.
„ van neen, als te Utrecht woonagtig;" de Soldaat egter
wilde , dat de gevlugte zoude in de fchans komen. Daa
CKAEYESTEIN hier toe onwillig, wierp aanftonds zijne dus
ver mede gevoerde dekens van het lijf, greep het-gevest
van des krijgsknegts onder den arm gedragen houwer, en
rukkende dien uit de fchede, drong vervolgens den hem te
lastig vallende Duitfer zelv naar de fchans te wijken; alwaar
deze door 't maken van een onbezuisd getier alle de overi­
gen t'zijnen onderftand in 't geweer bragt. Dus ftelde het
de ontfnapte Bailjuw op een rekken, nagezet door wel 30 be­
zettelingen; doch alle welken hij nogtbans, mits de doodangst
hem thans tot een prikkel diende, en als der bijwegen kundig,
ontliep, en zig het overige van dien dag in ene griend heb­
bende verfcholen gehouden, in den volgenden nagt het naar
Gouda wendde, alwaar hij eindelijk behouden, hoewel half
naakt aankwam, als hebbende zijn broek door 't ingetrokken
water t'overzwaar, in den modder moeten laten fteken.
Ongehoord waren de wreedheden die de ontmenste Span­
jaarden in het ongelukkig Oudewater aanrigtten; want 20 burgers
ter berging des roofs bij de algemene moordkreet in 't leven
gefpaaid zijnde, en zedert op hoger randfoen gjfteld, dan zij
D 2 i«ag-

5js 6RAEYWINKEL. (JAN LUDOLF VAK)
tfiagtig waren bijeen te brengen, wierden voor een gedeelte
jn, koelen bloede doorftoken, en de overigen bij drieën of
vieren, aan den anderen gebonden in 't water ggfmakt en
van 't leven beroofd. De Nederduitfe Predikant JAH JANS-
ZOON GERLACIUS , fchoon voor soo guldens gerantzoend,
wierdt buiten de ftad apgeknoopt, na dat men den zoon voor
zijn vaders eigen ogen pp een wrede wijze hadt vermoord.
Aanmerkelijk is het, dat des Leraars lighaam, ?a 16 maan­
den gehangen te hebben, nog zo vol en blank gevonden
werdt, zeivs de ogen zo ongekwetst en het aangezigt zo wei­
nig ingevallen, als of hij ilcgts vier dagen dood geweest waa;
H, welk door GERARD KEGELAAR , Burgemeester te Gouda, dip
'ér nevens verfcheiden anderen , poggetuigen van was ge­
weest, naderhand ter dagvaart van Holland, verhaald, en in
?t Register der Staten befluiten aangetekend werdt. —-——
Refol. der St. vcm Holland van 16 julij 1582. bl. 344. P. BO
Nederl. Hifi. druk van 1679. J. D. bl. 644. HOOFT, Neder!.
Hifi. bl. 424. BEAUFORT, Leven van WILLEM DEN I., II. D.
bi. 584 G. R. VAN KINSCHOT, Befclirijving van Oudewater
bl. 78. 257-261. WAGEN , Vad. Hifi. VII. D. bl. 62-64.
CRAEYWINKEL (JAN LUDOLF VAN), geboren te Li-
te, behorende tot het Marquifaat van Antwerpen, den 28 au­
gustus 1609, begaf zig na zijne eerfte letteroefeningen vol­
voerd te hebben, onder de reguliere Kanunniken van Ton-
gerloo, behorende tot de orden der Prémonjlratenfen, en deedt
?
er op den 8 feptember 1631 zijne geloften; vervolgens wierdt
hij in 1641 Vikaris van de pastorije te Duffel nabij Lirt, en
verhuisde nog het zelvde jaar naar Lilien-daal, een Nonnen­
klooster van zijne orden te Mechelen, waar van hij tot onder-
Provoost wierdt aangefteld. Deze bediening het ruime tijdvak
Van 16 jaren uitgeoefend hebbende, wierdt bij den 10 julij
1S67, tot Pastoor van Oelighen, twee uren van Lire gelegen,
benoemd; hier fleet hij zijne overige dagen tot op zijn dood,
wejke voprviel den 11 december 1679 in het 7ifte jaar zijnes
puderdoms. Hij heeft de volgende werken in druk nagelaten,
ï, 3?e tritmiphecreitöc ^Hijberhdjbt: M Xebcn/ martclse

CRAMER. (A. F.) (JAN FREDERLË)
entte JUSiraP.eïeri ban öe JiUaaght enöe ^iKattelare^f*
BYMPN-A, Dochter ban ben Couinch ban Sfrfauöt/ ©atronegfé
ban be töijtbcrmaarbe b?iihevjbt ban Ohecr. alteéèftefen 1652.
fa 4tö. It. i&meben bnin/ berhetert/ entte btrineèrbett niet
fcecle curieufe hifionen / enbè ïebenjS ban be ^ebei-Iahörfc&e
«ffëaégfibeften^ / gcmengelt met beef gce&elijïic onöeifoijfmgeh,
féer p?of,jteI;jch booj nik ©ocfjter£ tube Iiefïjeb&et# ban 'be
^mrjberherjbt. Sf&- 1658. in 8bo. 2. 3Ln(ïïjof ter gob&jueh*
tigfje H&ebttatrcn op allen 5e ^onbagfjen tn ïfeijtighttagften bet
facren. II ©rien/ Slntto. 1661. in 8ba. It. (Stoeben ÖJÜCB/
foerbetert/ eiHie bermcerbett. II 3Men/ 2£ntto. 1714'' in 8ba*
3. Stegenbe bcr Icbetrê cnbe gebenthtocerbige batten ban be faooi*
naamite cijlige / jèau'gc / cnbe loftueerbige perfoonen / fon
J©an^ afcj ©joitteen/ bie in be tuitte tspte ban flen ïf. NOR-
ÏERTUS/ in ijetjligftcrjbt / gobbjitchtigheijbt / beugfjoen / entte
tntraKcfcn/ wijfgefeftcnen hebben. II 3Men/ iBethelefl Ï664tn
4to. 4. 9£it|rhoff bcr gobbjucljtige ^IBebitatien op öe ï%-»
«£ottnnnme/ Iijben moe boobt JESU CHRISTI , gemetirieli niet
öe tooeffjeöen ban be ï-J. «naoebcr (£>oot$ MARIA. Hutto.
tn 8bO. *—— J- F. FOPPENS, -Bibl. Belg. p. 679. PAC-UOT,,
iMem. litter. Tom. VII. p. 47--50.
CRAMER (A. F.), is gèweest Lt. Koltorièl in dienst vaa
den Staat der Verenigde Nederlanden. Hij was een doorkundig
man In het beroep *t welk hij hadt omhelst; waar van onder
sandèreii 'tot blijk veiRrekken de beidé vólgende werkjes door
hem in 't licht gegeven: 1. aianrncrhirigen bb'et be te boërÉè
ibienjien iri een belegerbe ©enting. Itc'ijb. 1757. in SbB. 2»
^Slgeniene maatregelen en uire'cticn 'om alle foojten bmï ©ïi?
ra^fïngen in ben

54
CRAMER. (NIKLAAS,)
togdom van Maagdenburg, en Leermeester van den Kroonprins
van Pruis/en. Naderhand heeft hij langen tijd te Amfteldam
gewoond, in de hoedanigheid als Refident van Koning FREDE-
RIK DEN I.; dan de dood van die Vorst, voorgevallen dea
25 februari] 1713, was een treffende flag voor den Refident,
die zig daar op eensklaps van zijne jaarwedde verftoken zag,
s
t welk hem tot de noodzaak bragt, om fchulden te moeten
maken, die hij niet in ftaat was te betalen; dit veroirzaakte
hem zulk een hartgrievend leed, dat hij 'er krank van wierdt,
welke ongefteldheid een geweldige bloedbraking ten gevolge
hadt, die hem den 17 maart 1715, in 's Hage zijnde, van
het leven beroofde. CRAMER was kundig in het vak der Ge­
denkpenningen , en hij hadt-zig op zijne reizen verfcheidene
Geleerden in Duitsland en Frankrijk tot vrienden gemaakt. Hij
heeft in 't licht .gegeven:
li SAM. PÜFENDORFII, IntroduElio sd Hiftoriam precipuorum
regnorum &? fiatuum modernorum in Europa. Franco/. 1688
i2mo. £jf 1704. in ïzmo. It. Traj. ad RJien. 1692. in 121110
2. Vindicie nominis Gennanici contra quosdam obtreüatores Ga
Berol. 1694. ' n
f°l !
-°' It- Amft. 1694. Dit werkje briefswijzo
gerigt aan BENED. CARPZOV, behelst ene bondige wederleg­
ging van den vader BOUHOURS, die in zijne Entretiens d'Arifte
& d'Eugéne, tot een vraag hadt gefteld: Of een Didtfer een
fraije Geest konde zijn ? CRAMER verdedigd hier in mannelijk
ter zei ver tijd de Duitfers en Nederlanders, tegens deze honen­
de twijffeling. . Misceilanea Lipfenfia. Tom. I. p. 381,
382. PAQUOT, Mem. litter. Tom. IV. p. 230, 231. Vita JAC.
BURCKHARI), p. 53. DISPONTIN. Pref. ad PHEDR. p. 182. 216.
SAXI, Onom. Pars V. p. 368.
CRAMER (NIKLAAS), Konstfchilder, geboren te Leijden
in 't jaar 167a, heeft tot leermeester gehadt WILLEM VAN
MIERIS, en na hem KAREL DE MOOR; wiens manier in 't
fchilderen van pourtraitten en moderne gezelfchapftukjes, hij
gevolgt heeft, en met wien hij tot zijnen fterfdag, altijd in
goede verftandhouding en vriendfchap geleefd heeft. Hij is in
het jaar 1710, aan ent teringziekte geftorven, na dat hij pas
40

CRANE. (JOHAN DE) CRANEVELDT. {FRANS) 5$
40 jaren bereikt hadt. • J. V. GOÓL, Nieuwe Schouwburg,
l. D. bi. 341, 342» flïfgetB. Kuft)ï[cï Scyiccn» 1779- f- i&3.
CRANE (JOHAN DE), is geboren den 23 februanj �cT>
cn van der jeugd af aan tot het H. dienstwerk voorbefchikt
üijnde, wierdt hij na behoorlijk fcbool- eh akademie-onderwijs,
den 13 maart 1696 onder het getal der Proponenten opgeno­
men, voorts den 7 april 1697 als Predikant te Nisje op het
eiland Tergoes bevestigd, en vervolgens den 22 december
3703 te Oostkappelle op 't eiland Walcheren, alwaar hij de
pligten waar toe hij door zijn ambt verbonden was, met
alle kloekheid, warme ijver en getrouwheid heeft waargeno­
men, tot den 3 april 1727, toen hem na dat reeds een geruï*
men tijd allerdeerlijkst door het voet- en handeuvel was ge»
folterd geworden, door de Klasfis van Walcheren wierdt gegund ,
het overige van zijn leeftijd, falvo honore in rust door re bren­
gen. Naderhand heeft hij egter nog veelmalen den kanfel zó
te Middelburg als te Oostkappelle beklommen; kunnende men
als iets zonderlings aanmerken, dat hij zes opvolgers van hem
fn deze gemeente, zijn laatfte ftandplaats, heeft bevestigd: als
1. Den 12 oktober 1727, MATTHEÜS DE CRANÉ, 2. Den 30
november 1732, DANIËL SECURIUS. 3. Den 18 janüarij ï?39>
GODEWARDUS VROLYKHERT. 4. Den 5 maart 1741» LAMBËR*
ÏUS KOLF. 5. Den 25 oktober 1744, EWALDUS HOLLEBEEK;,
6. Den i meij 1746, JOHAN SATING. Alle welke Bevesti­
ging Leerredenen, dóór hem bij deze gelegenheid uitgefpro-
hen, afzonderlijk door den druk lijnde gemeen gemaakt, tot
bewijs van 's mans geleerdheid en bekwaamheid in 1 opfleï-
len van preken, kunnen verftrekken, CRANÉ ftierf te Middel-
iurg, de woonplaats die hij zedért zijne rusttijd uftgekc-ren
hadt, den laatften dag van 't jaar 1746, in den ouderdom van
70 jaren en ruim 3 maanden, ——— Medeged. Eerigtem,
CRANEVELDT (FRANS)* geboren te Nijmegen uit een
©ud en treffelijk geflagt; wierdt in zijne jeugd naar het Gijm-
nafium te Rijsfel gezonden, alwaar hij door het onderwijs van
JOH. DESPAÜTERIÜS , zo ongemeen vorderde, dat hij in 1505
0 4 tol

56 CRANIUS. (PAUSTIN)
tot Primarius van het fchool in de wetenfehappen wierdt ver--
klaart, en ten jare 1510 te Leuven tot Doktor in beide de
regten wierdt bevordert. Kort hier op wierdt hij tot Penfio-
naris van Brugge aangefteld, en ten jare 1552 tot Raadsheer
in dert Hogen Raad van Mechelen verheven.
Den ouderdom van 60 jaren bereikt hebbende, leide hij
zig met ongemenen ijver toé" tot de beoeffening der griekfe
tale, en Plaagde daar in zo gunftig, dat hij de volgende wer­
ken uit die fpraak in het latijn heeft vertaald: I.'PROCOPII
Libr. VI. de JEdificüs JUSTINIANI Imp., cum THEODORICI ADA-
MBi Annotationibus. Paris 1577. in ifio. 2. BASILII Magnü
Homilias tres. I. De utilitate capienda ex gentilium auBorum
II. De Invidia. III. Attende tibi ipji. Lovan. 1534. £s Svo. 3.
Is 'er van hem ene voorrede geplaatst aan het hoofd des werks
van CHRIST. JOH. VIVES, de Veritate Fidei Chriftiance. Met
dezen Geleerden zo wel als met DES. ERASMUS , THOMAS MO
sus, PETRUS NANNIUS, ADRIAAN BAARLANO en meer anderen,
heeft hij in vriendfehap verkeerd en briefwisfeling gehouden.
Hij is ten jare 1564 te Mechelen in een hogen ouderdom
geftorven, een zoon nalatende, JODOCUS genaamd, die Raads­
heer in het Hof van Gelderland is geweest. ALB. MI-
KJEUS , in Elog. Belg. MELCH. ADAMI , Vit. furisconf. Germ.
J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 290, 291. VIGLIUS Epijl. ai
HOPPER. 29. p. 413. in HOYNCK v. PAPENDRECHT Anal. Belg.
Vol. I. C. SAXI, Omm. liter. P. III. p. 174.
CRANIUS (FAUSTIN), Kapucijner Monnik, is gebore»
te Diest; en heeft in 't licht gegeven: 1. Alter ALEXIUS, na.
.tione Scotus, Capucimts, fub nemine Fr. Archangeli cjff. Co
ï62o. in 121110. 2. Converfio £f converfatio P. ARCHANG
Regio fanguine clari, in ordine Capucinorum beata morte de
Leodii 1632. in i2mo. Zijnde meermalen herdrukt; ook in
't nederduits vertaald, ten jare 1704, en te Brugge in 8vo. uit-
gegeven. Deze Monnik is Guardiaan van het Kapucijner kloos­
ter te Dendermonde geweest, en is aldaar 36 jaren oud zijnde,
in 1606 geitorven. J. F. FOPPENS, Libl. Belg. p. 275.
CRA-

CRATEPOLIUS. (PIETER) CRATHORNÉ. (WlLL.) 57
CRANIUS (GUMMARUS) , geboren te Wateren nabij
Mechelen, is geweest Pastoor te Zidficke, insgelijks in het bis­
dom van die ftad gelegen; hij was een verheven, zoetvloei-
jend en teffens grappig Dichter. Het volgende werkje van
dien aart, heeft hij in 't licht gegeven, dat wel verdient ge­
lezen te worden: JEconomia moralis Clericorum, duobus Tratïati-
lus Carmine leonino breviter ac lepide defcripta: qualiter domi cunt
domejlicis, prafertim ancilla; in confortio cum laïcis, praferthtf
feminis; in officio cum fubditis, prafertim rufiicis vivendum. Lo-
van. 1653. in Svo. It. Antverp. 1720. in Svo. —» J. F. FOP­
PENS, Bibl. Belg. p. 426.
CRATEPOLIUS (PIETER), \kn Gutik geboortig, Mon­
nik van de orden der Minoriten, een godgeleerde en gefchied-
kundige, heeft te Keulen gewoond, en is aldaar ten jare 1603
geftorven, den roem nalatende, van een ongemeen arbeid­
zaam en belezen man te zijn geweest. Hij heeft in druk
uitgegeven: 1. Catalogum Archiepiscoporum Colonienfium ac Tre-
virenjium. Item, Episcoporum Leodienjiwn, Ultraje&inorum, Mo-
najlerienfïum, Osnabrugenfium, cjf Mindenfium. Colon. 1578. iti
8vo. 2. De SS. Germania Epifcopis, £ïf orthodoxis Dothribus cjfe.
ib. 1592. in Svo. 3. Catalogum Academiarum Örbis Chrifliani.
Ib. 1593. in Svo. 4. Compendium Catechismi Catholici. Ib. 1592.
tn iimo. £fc. • J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 968, 969.
CRATHORNÉ (WILLEM), een Engelsman van geboorte,
wierdt van zijn tedere jeugd af aan in het kweekfchool van
zijne natie te Douai opgevoed. Zijnen letterkundigen loop
voleindigd hebbende, beftierde hij de wijsgerige lesfen in dat
huis, gedurende enigen tijd, en wierdt vervolgens geroepen
omtrent 't begin van de XVIIIde eeuw, tot de zending naat
Engeland. Hij is in een gevorderden ouderdom te Hamerfmith
nabij Londen gelegen, geftorven, den 11 maart 1740, na in
't Engels vertaald, te hebben uitgegeven: La vie de St. FRAN-
cpis DE SALES, Evéque X £f Prince de Genève, par JACQUES.
MARSOLLIER, 3 Tom. in Svo. • — TAQVOT, Mem. lifter.
Tom. X. p. 308.
D 5 CRE-

52 CREMER. (BERNARD SEBASTIAAN)
CREMER (BERNARD SEBASTIAAN), geboren te Zut­
fen, in bet jaar 1683, zoon van BEREND CREMER, Secretaris
te Zutfen, en van GERHARDA CATHARINA CRUSIUS; heeft geit u.
deerd te Franeker, onder LAMBEÏTUS BOS , ANDALA, VITRINGA
den vader, RoëLL, en RHENFERD; te Utrecht, onder den­
zei vden RoëLL s en te Dort, onder Jon. D'OUTREYN: is te
Don Proponent geworden den 4 november 1705; twee jaar
daar na, Predikant te Stavenisfe in Zeeland: daar hij vier jaren
gedaan heeft: toen, te Asperen, zes jaren: zijnde tot Profes-
for in de godgeleerdheid beroepen te Harderwijk, den 11 okto.
ber 1717, alwaar hij zijne Inwijings-rede gehouden heeft,
den 13 april 1718, de JESÜ Nazarceo, ex MATTH. II. vs. 23!
Hij is getrouwd geweest met HELENA COGLS , dogter van
FRANS-COOLS, Drost van Asperen, den 12 augustus 1712,
welke vrouw hem is afgeftorven den 18 augustus 1728, na
hem agt kinderen, drie zonen, en vijf dogteren, gebaard te
hebben: van welke laatften fiegts twee haren vader hebben
overleefd. De zoons zijn geweest:
1. FRANS LODEWYK, eerst Predikant te Rosfem) toen, te
Hattem, daar na, te Maastricht: vervolgens Hoogleraar in de
godgeleerdheid; eerst te Harderwijk, en, naderhand, te Gro-
ningen, alwaar hij geftorven is,, nalatende enen zoon, die
thans Predikant is te Vianen. 2. BEREND HENDRIK, tweede
Mouiboir des Hofs van Gelderland: en 3- JOOST BEREND, Ad<
Vokaat te Zutfen.
De Hoogleraar B. S. CREMER heeft vele boeken, verhande­
lingen, en redevoeringen in druk nagelaten, betreklijk de
Natuurlijke en Geopenbaarde godgeleerdheid, Joodfche oud­
heden, Prophetiën, Voorbeelden en Zinnebeelden der Heilige
Schrift: ook Twistschriften, tegen NIKLAAS HARTMAN, Pre­
dikant te Zwol: tegen de Profesforen WESSELÏÜS en DRIESSEN*
en tegen den Predikant WILHELM : ook, tegen PONTIAAK
VAN HATTEM, DEURHOF, CASEL BOUMAN, en THOMAS BUR-
NET. Hij werdt Hoogleraar in de Prophetifche godgeleerd­
heid, den 20 junij 1724; e n in de Heilige oudheden, den
10 juni) 1733. Hij was Rerk en kloek van lighaarn; vrien-
de-

CREMERS. (MATTHYS) CRENIUS. (THOMAS) $0
delijk en gul; bedaard en voorzigtig. Hij ftierf zeer fchielijk,
aan ene benauwdheid, des morgens opftaande, den 14 fep-
tember 1750, na dat hij kort te voren van ene reis naar
Maastricht wedergekeerd was, alwaar hij ene zware ziekte
had doorgeftcan. Den 30 feptember daaraanvolgende heeft de
Hoogleraar in de regten, GERHARD SCHRODER, ene lijkrede
over hem gehouden, welke gedrukt is, en uit welke boven-
ftaande bijzonderheden zijn ontleend. Onder zijne voornaam-
fte werken zijn de Prodromus lypicus, en de Nazimus, beide
gedrukt te Amjïeldam, 1727. in 4to. • GERH. SCHRODER,
Oratio fun. in obitum D. B. S. CKEMERI. C5>CUtfc6e §tcta ©cisbito»
ïum. CXXXV. SJtil/ f. I7S--I97- en CXXXIX. 2$cu7 f.
492-51».
CREMERS (MATTHYS), geboren te Aken, omtrent het
jaar 1480, volbragt het hoofdzaaklijke zijner ftudien te Keulen,
en wierdt aldaar Meester der vrije konften. Men verkoos hem
tot Rektor van het Hogefchool den 28 junij 1533, en in
1542 wierdt hij met een Kanunnikaat in St. Andrieskerk begif­
tigd, vervolgens beftierde hij als Regent het kollegie te Mon-
in d e n
tanum, en ftierf den 12 maart iS57.
72 jaren.
ouderdom van
CREMERS heeft in -druk uitgegeven : r. CT^ifïiid) SScridjt/
ïeaauff ju gtuntfcjligen ter ffantyefftifl wilt bUlim in 5>cm ufftcdj.
tigen Giuifittt-Otauecn; mit focbcrlepng Hit pjirtcipaCfïct atticutea
6CÏ gerfettiflten (e&r SDtatinl SSuccrs / im Gudj Ju SSofrt ausgegartgen
ttc. Sein i 542. in 4t0. 2. Chrijiiana ac pia, de Catholics jidei
Regida, Asfertio, cum dilucida pernicioforum, prcecipue hujus ca-
lamitofisfimi facidi, dogmatum confutatione &c. Colon. 1556. in
' J 2 » J B . . • VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 657. HARTZHEIM,
Bibl. p. 241. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p. 270, 271.
CRENIUS (THOMAS), wiens ware naam, volgens den
Hoogleraar SAXE is THOMAS THEODORUS CRUSIUS , uit de Bran­
denburg markt geboortig, is eerst geweest Rektor hier of
daar in Hongarijen; vervolgens kwam hij in Holland, zette zig
te Rotterdam neder, alwaar hij zig geneerde met proeven voor
de

6© CRÈPU. (N.)
de Boekverkopers te corrigeren. Zijne woonplaats naar Lei]»
den verplaatzende, heeft hij zig met de uitoefening van dien
zelvden arbeid bezig gehouden, teffens ook gefchriften vaö
zijn eigen maakzei opiteliende en in 't licht gevende. Lang
heeft hij in laatstgenoemde ftad gewoond, en is ook aldaar
geitorven ten jare 1728, in den ouderdom van 80 jaren.
De door hem in druk uitgegevene werken, zijn : i. Fascicu-
lus Disf rtationum Hiftorico-Critico-PMlologicorum, X Tom. Roté-
rod. ICQ1--1700. th Svo. 2. Ccnfiiia £f Methodes aurias ftudia-
rum 'optime injlituendorum. Rott. 1692. in ^to: 3. 'TraBat. de
Phi olvgia, Jludiis liberaiis dobïrince informatione £f educatiotie
lit.:raria. Lugdbat. 1696. in $te. 4. Animadvèrfiones philologicas
£? hiftoricas. XIX panibus. Ib. 1607-1720. in Svo. 5. Fafcem
Exetcitatiemim Philologico-Hifioricarum, V panibus. Lugdbat.
J697--1700. in Svo. 6. Q. ASCONII Pediani, Commentationes in
CICERONIS Orationes, cum notis integris virorum doBorum. Ib.
1698. in \2mo. 7. JOH-, SAUBERTI, de Sacrifxiis veterum eollee-
tanea. Lugdbat. 1699- in Svo. 8. Tractatum de Emditione cmn-
paranda in hummxioribus. Ib, 1699. in 4ta. 9. AnaleBa Philolo-
gico-Critice-Hiftorka. Amft. 1699- in Svo. 10. Mufeum Philolo-
gicurn £jf Hiftaricum. Ib. 1699- in Svo. 11. Syntagma primum
'£? fecundUm Disfertationum Philologicarum. Roterod. 1699, 17001.
in Svo. 12. Thefaurum Librorum Phüologicorum Hiftoricorum,
Lugdbat. 1700. in Svo. 13. De libris Scriptorum optimis uti-
lisjimis Exercitationes III. Ib. 1704. in Svo. 14. De fingulari-
ius Scriptorum Disfertationem Epiftolicam. Ibid. 1705. in Svo.
15. De furibus librariis Disfertationem Epiftolicam. Lugdb. 1716.
in Svo. AB. Erud. 169Ï. p. 335. 1692. p. 343. 1700*
p. 396. jo. FABRICII, Hifi. Bibl. Part. IV. p. 286, 287. Part.
V. p. 430-438. HEUMANNI, Via ad Hifi. Liter. p. 389.
38. Catal. Bibl. PUNAV. Tom. I. Vol. II. p. 11S3. Vól. Ut.
p. 1157. C. SAXI, Onoin. liter. Pars V. p. 404, 405^ Nouv.
DiB. Hifi. Tom. II. p. 396. Levensbefchrijving van beroemde
Mannen, (Amft, 1730. Svo.) II. Stuk, N°. X. bl. 647-657»
CREPU (N.), KönsticliÜdérj een Waal van geboorte, heeft
vaö

CREPU. (N.) ' 6i
van zijne jeugd af aan den oorlog gevolgd; diende onder de
Spanjaarden als Luitenant, en heeft in 't veld al menig aardig
Rukje gefchildert. Na den oorlog afgedankt zijnde, ging hij
te Antwerpen wonen , en zette zig aan 't Bloemfchilderert,
daar hij zonder enig onderwijs een groot Meester in is ge­
worden; want zijn Bloemen zijn zo dun gefchilderd als water,
en overheerlijk getekend, wel gekleurt, meesterlijk getoetst,
en daar heerst een bevallige zwier en fchikking in zijne fchil-
derftukken. Doorgaans fchilderde hij een vaas of porceleinen
. pot met bloemen, konstrijk en geestig geordonneert, en waar
op inzonderheid de rode en witte rozen zo lieftallig waren
behandelt, dat 'er van rijpheid de bladen fchenen af te vallen,
zo wel als de heulbloemen , anemonen, renonkels en tulpen,
die verwonderlijk fchoon waren. Op den voorgrond fchilderde
hij veelal een beekje of ander (bomend watertje, geftoffeerd
met verfcheidene fchelpen, hoornen, zeegewasfen, kikvorfen,
rivierkreeftjes enz.; doordien nu CREFU altoos kaal en be,
rooid was, gaf hij zodanig fcbilderftukje dat hij overeenkom-
ftig hadt bewerkt, aan een Bakker in betaling, voor 36 gul­
dens vereeten brood, die 'er naderhand 100 dukatons voor
'koste kopen.
Groot 40 jaren oud zijnde, trouwde hij met de dogter van
den Miniatuurfchilder PAULT, een knappe deern, pas 16 jaren
gud, doch die niets in de melk te brokken hebbende, dns de
verdubbeling der armoede, tot een bruidfehat bragt onder het
dak des Bloemfchifdeis. Hij bewoonde een tamelijk groot
huis met een ruime tuin daar agter , die hij met allerleije
foort van Bloemen en Kruiden bezaaide, maar in ilede van
naarftelijk daar na te fcbJlderen, verlanterfante hij zijn tijd in
het toeftellen van vogeltjes-knippen of in het vangen van wit­
jes of veelkleurige vlindertjes, zo dat de armoede hoe langer
jioe meer hare wortels fchoot in deze bedroefde huishouding.
Hij was een geflagen vijand van de Antwerpfe Konstkopers,
pn niet zonder reden, want hij altijd om geld verlegen, hiel­
den dezen hem den voet op den nek, en gaven hem niet
meer voor zijne uitmuntende Bloemftukken dan zij kwijt, wil­
den

6% CRETEN. (KAREL) CREUTZNACH. (L, S. DE)
den wezen, en 'er vereist wierdt om hem en de zijnen effen
aan 't brood te helpen.
Hij kreeg het ten laatften zo benauwd binnen Antwerpen,
dat hij befloot met de Rille trom te vertrekken, ten diea
einde nam hij den nagt te bate, om met zijn wijfje naar Brusfel
te vertrekken, zonder zijne fchuldeisfers te waarfchouwen,
die omtrent zo een inventaris vsnden in het huis van CRI-
?u, als 'er opgetekend wordt in het blijfpel van BREDEROOS
Spaanfclien Brabander. In deze hoofdftad daar hij in den be­
ginne vlijtig werkte, maakte hij goeden opgang, doch in flegS
gezelfchap geraakt zijnde, verviel hij op nieuw tot een aller-
flordigst gedrag,-vgaf zig inzonderheid aan den drank over, e»
zoop zig genoegzaam dood. Dees Konftenaar bloeide in de»
aanvang van de XVIIIde eeuw. . J. C. WEYERMAN,
Lwea der Schilden, HL D. bl. 239 -245. S!. f
SCtB. ^ttitfifa
1779. f. J84.
CRETEN (KAREL), Konstfchilder, was een tijdgenoot
Van den vermaarden WILLEM BOUWER, die zo fraij en gees­
tig in waterverf fchilderde; zij hebben te zamen lang in Ito-
liè'n gewoont. CRETEN fchilderde Pourtraitten, en was in de
Roomfe Bent bekend, met den naam Slagzwaard. ——. A.
HOUBRAKEN, Schouwburg der Schilders, 11. D. bl. 144.
CREUTZNACH .(L. S. DE) , is Generaal van de Artille-
.rije, in dienst van de Bataaffe Republijk geweest, en bijzon­
der ervaren in het beroep waar toe hij zig van zijne vroegdc
jeugd hadt toegewijdt. Ten jare 1753 wierdt hij aangefteld
tot lid van de Hollandfe Maatfchappije de» F/etenfchappen te Haar.
lm, en was daar van een ijverig en werkzaam lid, getuige
hier van de ftukken die ia derzelver uitgegevene werken van
hem zijn geplaatst. Dezen zijn: j. ÜDcrfjanöeh'ng ober be
ïiallt/ waar in hij na de bereiding van de verfchillende foor-
ten van Kalk en de onderfcheidene doffen waar uit die worden
gebrand, te hebben aangewezen; inzonderheid zoekt te beto­
gen: „ dat ten aanzien van zware en importante gemene
„ landswerken en gebouwen, als Kompagni.es- en Admirali-
„ feits-

CREUTZNACH. (L. S- DE) 63
teits-huizen, bruggen en watergebouwen, Huizen en fortifi-
f, catie-werken, arfenalen en kruit-magazijnen enz.; die men
„ gemeenlijk wel een jaar vooraf weet en befiuit te maken;
„ daar toe zoude aanraden, datze nimmer met Schulpkalk.
„ maar altoos met Steenkalk mogten gebouwd worden, en dat
„ de Aannemers vooraf wel wierden onderzogt, ofze kennis
„ hadden, van 't bereiden en bewerken van Steenkalk, om
„ goed en zeer duurzaam werk te maken; zo maar de metzel-
„ werken niet te haastig worden opgebouwd, noch ten eer-
„ ften met te zwaren last gedrukt worden, ten einde de fon-
„ damenten niet te doen berften." 2. ©oojfcönft cm aUerlcsjc
«©aten tn g;crc ©laten/ pijpen/ ÏSuijcn/ of 5eib£ gefachen
gsermerh tocber bas"t aan ccn te boegen / ;o b;st beel eet fret
J3jcr op cene anbeue plaat;c in flahhen ;aï hunnen gebjoïten of
gtflagen toojben / ban ter plaatje baat het r.etapt i& iöecr*
fïaanbe bit JiReng;el bc toepfttng ban buur / mater / hotibc en
toarmte. 3. tcenen
jeïbc / 't $ij in helberg'/ fonteinen of geboumen cnDcr toa«
ter/of boben gronbj*/ jobanig bigt en hap't aan maïhanberen te
lijmen en te floppen/ bat het tcgcn£ mater/ ïugt/ en toarmtc
altoo.é bigt blijft en nooit ;al üarftcn, 4. ©oojfcfKjft ban een
Stemlijn om be ©oegen tu?fc&en ^arbjïecneri / "t jij onber of
boben gronbjS/ toateröigt te maafcen/ al?" mebe i$ere bouten en
fïaabcn in ben (tem/ m fiebe ban met loob/ ba,e"t te jetten/
beftanb tegen mater/ utgt en toarmtc/ en niet uar|ïenbe. 5,
ïfet Geheim om alle ^>naphaancn en ©tétcolcn 5a te bewftcii/
bat men 'er ;eer berre mebe fchieten nan.
Ook was de Generaal CREUTZNACH grotelijks ervaren fa
het vervaardigen en bellieren van Konst-vuurwerken: hier
van gaf hij een treffend blijk bij het affteken van het pragtig
Konst-vuurwerk op den 13 junij 1749 ter gelegenheid van dem
geHotenen vredeteken, onderzijn direftie vervaardigd en af-
geltoken. Ook liep alles naar ifens en genoegen af. De
voornoemde Generaal, voor *t affleken van het Vuurwerk,
door Hare Koningl. Hoogheid de Prinfes VAN ORANJE gevraagd
'zijnde, „ hoe lang het zelve wel duren zoude,'' hadt geant­
woord :

64 CRIEP. (WILLEM)
woord: „ dat, 20 alles naar zijn genoegen uitgevoerd wierdt,
„ het niet veel langer dan een uur moest aanlopen;" de uit­
komst beantwoordde ook volkomen die belofte, want die
Vorftin op het horologie gezien hebbende toen de eerfte en
laatfte koker met pijlen opging, zeide: „ de Generaal heef»
„ zijn woord wel gehouden, want het Vuurwerk heeft niet'
„ langer dan een uur en vier minuten geduurd." Wanneer
men nu in aanmerking neemt, dat 'er in dien kortftondigen
tijd, behalven de 18 kokers ieder met bijna 600 vuurpijlen ge-
vuld, nog 18000 enkelde vuurpijlen naar de lucht fnorden,
behalven een menigte Iuchtkogelen, luchtballen, ftinkpotten,
moordflagen , raderen , vuurfonteinen , cascaden , in een
woord al wat de konst in dat vak kan opleveren, afgeftoken
wierden, kan men zig niet genoeg-verwonderen over de.goe­
de orde en vaardigheid in het opvolgen der bevelen van den
Generaal waargenomen. Ook hadt CREUTZNACH het.genoe­
gen dat hij door een eigenhandig biljet van den Stadhouder,
aan den disch genodigd wierdt, daar behalven hunne Hoog
Mog. de Stadhouder en zijne gemalinne, verfcheidene andere
aanzienlijke perzonaadjen aan een tafel van 24 couverts
vergast wierden, wordende bij bij zijne kemst, door hunne
Hoogheden en alle de aanwezenden, over de gelukkige uit­
voering van zijn Konstontwerp, op het minnelijkfte gefelici­
teerd. Dees bekwame Artillerist ftierf na een hogen ouder­
dom bereikt te hebben in 'sHage, op den 19 februarij 1773.
Nederl. Jaarboeken, 1749. bh 591-593. Verhand, van
de Holl. Maatfchappij te Haarlem, V. D. bl. 1-35. VI. D.
I. St. bl. 358-366. XIV. D, bl. vi. Voorb.
CRIEP (WILLEM), te Delft geboren in het jaar 1536,
was Raad in den Hove van Holland te Utrecht ten jare
JS73> en 's jaais daar aan werdt hij Raad in den groten
Raad te Mechelen; van daar beriep men hem tot Kance­
lier van den Hove van Gelderland te Roennonde, alwaar hij
den 25 januarij in 1610, in den ouderdom van ruim 74 ja­
ren is gefterven. Hij was geleerd, zeer weifprekend, en
eea

CRIEP. (WILLEM) CROCKAERT. (PIETER) 6$
een-zoetvloéijend doch fchalkig Digter, zo als blijkt door zijne
uitgegevene Epigrammata, en zijne voorreden geplaatst aan
't hoofd van MICH. MARULLI & JOH. SECUNDI Poëmata, in
1561, in 't licht gegeven; ook is 'er nog een uitm.ntend
>verkje van hem in wezen, getij telt: De Confolatione Ccecorum.
——— J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 397. D. v. BLEYSWYCK,
Befchrijv. van Delft, bl. 791.
CRIEP (WILLEM), een zoon van den vorigen,"een GeU
dersman van geboorte, heeft uitgegeven :JVita S. GERLACI ab
Anonymo circa annum 1230 confcripta, in epitamen redatta Colon.
1607. Ook hadt hij onder handen : Libellus de Pmeminentia
Regis Catholici Hifpaniarum, toen de dood hem overrompelde.
• J. F. FOPPENS , Bibl. Belg. p. 397.
CROCKAERT (PIETER), geboren te Brufel omtrent het
jaar 1465, wierdt na de gronden der latijnfe taal geleerd te
hebben, naar Parijs gezonden, om in de wijsgeerte onderwezen
te worden, en hij ftudeerde onder den beroemden Schot JAN
MaiRE of MAJOR , welke als toen die wetenfehap in het kolle-
gie van Montaigue leraarde; na den trap van Meester beklom­
men te zijn, onderwees CROCKAERT zelv die wetenfehap met
zeer veel roem, te Parijs; vervolgens wierdt hij ten jare 1504
Monnik in het Flaamfe Dominikaner klooster binnen die itad.
In 1514 begaf hij zig naar Rijsfel, alwaar hij gedurende de
vasten met zeer veel toejuiching predikte; en hij ftierf nog in
het zelvde jaar. Daar is van hem in druk:
1. Summularum Artis Dialectica: utilis admodum interpretatie,
fnpcr textum Magiftri PETRI HisrANi, Ord Predic., ima cum
fruüuofis quibusdam Qiwdlibetis. Paris. 1508. in folio. 2. Acu-
tisfmne Ouxftiones, quidem perutiles in jingulos ARISTOTELIS
Logicales libros &c. Ib. 1514. in folio. 3. Argiitisfimce, fubti-
les, ac foecundce Quceftiones Phyficoram, et in III libros, de Ani­
ma , ARISTOTELIS. Paris. 1510. Ib. 1521. in folio. 4. Secunda
fecundce fummm S. THOM/E, a F. PETRO DE BRUXELLIS recognita
et accurata. Paris. 1512. in /[to. DE JOXCIIE , Belg. Domin.
• VIII. DEEL. E ' p.

s? m CRQOQUEÏ. (ANDRIES) CROCUS, (KORNELIS)
V* 344- QUETIF & ECHARD,, EibL Tom. II. p. 20 , 30. 6?*
J8-8--Ï3Q.. PACHJOT» MJ». /itter. Tom. IX. p. 353-357.
CROCQUET (ANDRIES), van Douai geboortig, is ge«
weest Prior van het Monniken klooster van St. Wijnoxbergen in
Halegonwn i hij ftierf te Valenciemies, aan ene befmettelijk©
siekte. Zijne erfgenamen hebben van hem in 't licht gege­
ven; i. Catechefes Chyijlianas, potisfiitium ex Homiliis Catecheticis
MAXTHJEI GAVERI, & T. D., praceptoris fui. Duaci 1575. in
4t«» %. Commsnt. in Epiftolam PAULI ad Romanos. Ib. 1577. in
gva. 3. Comment. in Epift. PAULI «i Hebraos. Ib. 1578. m 8vo,
4. Paraphrafin x five- Conciones 30 in YII Pfalmos panitentialesi
— fêï 1579, m 8v* - — - J, F. FOPPENS, 5^ p. 51.
CRQCUS (KOPvNELIS), een Jmfleldammer van geboorte,
leefde in de XVIde eeuw, was Priester en Reftor in de latijn-
fe fchalen van genoemde ftad, en een gemeenzaam vriend
heide van ALARDUS en CANNIUS , waar van hier voor gefpro-
ken is; doch was bitter en vol ijvervuur tegensdeLutherfen in­
genomen. Hij bediende zig-in "t begin des jaars 1531, aan
den Officiaal des Bisfchops van Utrecht fchrijvende, van deze
woorden; „ Ik fmeek u op 't ernftigfte, dat het mij geoirloofd
j, zij, de gebeden, die ik verpligt ben te lezen, om dat ik
tot de mindere orden ben ingewijd, Ilegts voor éne maand,
„ na te laten. Ik ben begerig, om mij, in dien tijd, met
„ heilig werk bezig te houden, en iet te fchrijven, waar door
„ de gemoeden van enigen van de Lutherfe en Oecolompadife
H ketterij afgetrokken, of tegen dezelve gewapend konnen
„ worden, op dat de opregten nog voor 't bederf mogen be-
,, waard blijven. En daar is haast bij 't werk; want ik meen,
„ dat ik het heil van enigen , die ten dele mijne magen,
„ ten dele mijne goede bekenden zijn, ten dele, voorheen,
„ mijne leerlingen waren, in dit opzigt, zal konnen bevorde-
„ len; en 't is nodig dat ik zulks ten fpoedigfte onderneme,
„ om dat enigen hunner, in de aanftaande maand, te fchepe
,, naar Oostland ftaan te vertrekken, gelijk hier te Amfleldam
de gewoonte is."
JAN

S
CROCUS. (KORNELIS) 67
JAN DE III, Koning van Portugal, verzogt hem, doch tever­
geefs , om het Hoogleraarsambt in de Akademie van Coimbra
te komen bekleden. Hij meende meer nuts te kunnen doen,
met de Amfteldamje jeugd te wapenen tegen 't geene hij voor
ketterij hieldt. Op 't laatst van zijn leven , en na dode
zijner moeder, die hij, tot. in zijnen hogen ouderdom onder­
houden hadt, deedt hij ene reis te voet naar Rome, daar hij,
door IGNATIUS LOYOLA zelve, in de orden der Jefuiten, aange­
nomen werdt. Hij heeft enige vaarzen gefteld onder 't afbeeld-
zel van ERASMUS door HANS HOLBZIN gefchilderd, welk, uit
Duitsland, herwaarts gebragt was, door QUIRYN TALESIUS,
Burgemeester van Haarlem, in wiens huis in de damftraat, de
Amfteldammer PIETER OPMEER, het dikwils met verwondering
berchouwd hadt. Onder de leerlingen van CROCUS, is ook
MATTIIIAS BOSSENIUS, Amfteldammer, geweest, die, nader-
hand, Hoogleraar in de Akademie te Douai geworden, en,
in 't jaar 1599 overleden is. CROCUS heeft fchrifte'ijk ge­
twist met JOHANNES SARTORIUS of SNYDERS, insgelijks,, een
Amfteldammer, Leermeester in de latijnfe fchole. De twist liep
over 't geloof en de werken. SARTORIUS beweerde, even als
LUTHER, dat de mensch alleenlijk door 't geloof geregtvaar-
digd wordt; 't welk CROCUS tegenfprak. Zo ver ging de he­
vigheid, dat CROCUS, voor altoos, SARTORIUS de vriendfchap
opzeide. Ik vindt aangetekend, dat hij ten jare 1550 is over­
leden.
CROCUS heeft de volgende werkjes gefchreven, en door den
druk gemeen gemaakt: 1. Colloquiorum puerilium formulas. Antv.
1536. in Svo. £? alibi. 2. Limam Barbariei, Jive Farraginem
Jordid;rum verborum. Colon. 1520. in Svo. et alibi. 3. Silvulam
Vocabulorum, puerilis leüionis 'exercitationi accomodatam. Saling.
1539. in Svo. 4. JOSEPHUM, Comoediam Sacram. Antv. 1548.
in Svo. 5. Paraclejis ad capesfendam fententiam Jnfephi cajli
evemplo. Ib. Svo. 6. Hypomnenation in X prcecepta Decalogi. Ib.
Svo. 7. De Vera Ecclefia. Colon. 1548. m Svo. 8. Disputatie-
Hem contra Anabaptistas. Antv. 1535. in. Svo. 9. Epiftolam de
Fid? et Opcxikts, adverjus JOANNEM SARTOSIUM. tb. I53I- *« 8vo.,
E 2 10*

m, CROESE. (GEHARD)
10. Meditatie-nes in Pasfwncm Dominicam. Colon. 1535, in $vt>l
11. Qrationem in JESU CHEISTI laudem. Antv. 1548. in 8vo. Na­
derhand zijn de meesten dezer werkjes, in enen bondel ten
jare 1612 te Antwerpen herdrukt. •—. J. F. FOPPENS,
Bibl.'Belg. p. 197; 198. OPMEER, Cathol. Martelaarsb. II. D.
bl, 177. WAGEN., Bejchrijv. van Amjl. II, St. bl. 8, 9. XI. St.
bl. 197, 198,
CROESE (GERARD), geboren te Amfteldam den 26 april
1642, was een zoon van HENDRIK HERMANSZ. CROESE, en
ANNA REINIERS, beide onder de ktasfe van fatzoenlijke en wel­
gegoede burgers forterende. Zijne ouders vroom van leven en
deugdzaam van wandel, befchikten hunnen zoon tot de ftudie
der godgeleerdheid , daar de jongeling gretig in toeftemde;
en zig eerst drie jaren in zijne geboortefiad aan het door­
luchtige fchool, onder den Profesfor ARNOLD SUENGERD, in
de voorbereidende wetenfehappen met allen ijver oefTende, en
zig vervolgens naar het Hogefchool van Leijden begaf, alwaar
hij het onderwijs genoot van de beroemde Mannen,.JOH.
FRED. GRONOVIÜS , en GEORG HORNIUS , in de fraije letteren;
benevens JOH. COCCEJUS en JOH. HOORNBEEK, in de godge­
leerdheid ; na hier vier jaren mede verbeid , en dezen tijdkring
met de zorgvuldigfte naarftigheid doorgelopen te hebben,
wierdt hij tot Proponent aangefteld; en koit hier na, deedt hij
een reis als Predikant naar Smima, onder het beleid en met
het oorlogfchip daar ENGEL DE RUITER, zoon van den zig aan
den vaderlande zo verdienftig gemaakt hebbende Admiraal
MICIIIEL DE RUITER , het bevel over voerde.
CROESE uit de Levant te rug kerende, hieldt een kortftondig
verblijf in Engeland, en predikte te Norwich, daar hij zo veel
genoegen gaf, dat men hem aldaar het Leraarsambt aan­
bood; doch hij weigerde zulks, verkiezende liever zijn vader­
land te dienen. Kort hier op heeft hij de Staatfe bezetting
te Tperen enen tijd lang als Predikant bediend; doch toeval­
lig door Alblas, een dorp nabij Dordrecht gelegen, reizende,
n*.ct inzlgt om een togtje naar de provintie van Overijsfel te
doen,

CROESE. (GERARD) «|
doen > wierdt hij verzegt aldaar zijne gaven te doen horen, en
hij gaf 'er zulk een groot genoegen, dat men befloot hem aldaar
te beroepen als Predikant: hij nam het aan en wierdt 'er be­
vestigd den 10 julij 167S. Ouden zwak geworden zijnde,
gunde men hem in 1707 om Emeritus te worden, en hij
wierdt in 1710 te Dordrecht, ai waar bij zijne woonplaats hadt
gevestigd, door ene beroerte aangetast, die hem, sa ene wor-
fteling van negen dagen, op den 10 meij van genoemde jaar,
Sn het graf rukte. Hij was in 't jaar 1681 in den egt getreden
met ELIZABETH DE CERFF, gefproten uit een oud adelijk
Flaams geflagt, bij welke vrouwe hij zeven kinderen heeft ver­
wekt, zijnde vier daar van jong geftorven, en enkel hebbea
ene dogter en twee zoons hem overleefd»
CROESE was geleerd, verftond het latijn, gr'.eks en hebreeuws,
fchreef ook tamelijk wel in eerstgenoemde taal, doch wist zij­
ne denkbeelden op geen bevallige wijze aan een te fchakelen,
ook mangelde het hem dikwils aan gezond eirdeel, om naaf
behoren het ware van het verdigtc te ondgrfcheidcn: Daar is
van hem in druk :
i. Hifloria Qudkeriam-, Jive de vtdeé diScis Qtukcris-, ab orttt
illorum usque ad recens natum Schisma, libr. III,5 in q/uibus pr

o CROESE. (GERARD)
leerftellingen der Quakers heeft in 't licht gegeven; doch zij
dolen daaromtrent beide; doordien ROBBERT BARCLAI , welke
tot dien aanhang behoorde, dezelve volledig heeft befchreven,
in het zonderling werk, dat tot tijtel voert: Theologie verce
Chiftiante apologia. Amft. 1676. in $to., dat ook in verfchei­
dene talen vertolkt, is gedrukt.
2. OMHPor fcBTAloS , Jive Hiftoria Hebrceorum ab Ho-
MERO hebraicis nominibus ac fementiis conferipta in Odysfea &
de, expojita iliuflrataque, ftudio et opera G. CROESII. Tom. I
Dordr. 1704. in Svo. Tot op de uitgave van dit werk , is men
in de vaste verbeelding geweest, dat de Ilias, welk bewon­
derd digtftuk, volgens de aanmerking van LONGINUS en ande­
ren, voor de Odysféa gefchreven is, de ziedende gramfchap
van ACHILLES , zo noodlottig voor de Grieken, verhandelde,
en in de gevallen van dien held een treffend bewijs verleende
Van die waarheid in het IX. boek daar van uitgedrukt: dat
namelijk een ieder, die door ene bijzondere begunftiging des
Hemels werkzaam is, alleen van meerder waaide moet wor­
den, dan een gants leger, en altoos de overwinning op zijns
zijde heeft. Men dagt geen minder gegronde reden te heb.
ben, om de Odysfea te befchouwen, als een verhaal der lot­
gevallen van ULYSSES na het beleg van Troijen, welke in den
perfoon van dien beroemden Griek, aantoonde, dat fchrander-
heid en buigzaamheid van geest, gemakkelijker grote onderne­
mingen tot een gelukkig eindperk geleiden, en op een veiliger
wijze voor gevaren behoeden, dan opentlijk geweld in ftaat
zoude zijn te doen. Maar hoe deerlijk doeg men hier, in ge­
volge het denkbeeld van CROESE, den bal mis; want hij is in
de waan, de belangrijke ontdekking gedaan te hebben, dat
beide deze digtfhikken enkel een verhaal bevatten van de ge­
wijde Gefchiedenis. De Odysfea, die hij wil dat de Iliade
vooraf gegaan is, behelst het geen 't tijdvak waar in MOSES
leefde, is voorafgegaan. De Ilias is de inneming van Je-
riclio en de verovering van het beloofde Land. In de inlei­
ding, welke bijna het derde gedeelte van 't boek uitmaakt,
•wenst de Schrijver zig zeiven geluk van de nevelen- te heb­
ben

CROESE. (GERARD)
ben dQen verdwijnen, die HOMERUS aan ons gezïgt beroof­
den, en dien Digter uit de duisternis te hebben getrokken
waar in bij zulk een geruimen tijd hadt bedolven 'geregen,
ïn het werk zelve, leert hij ons, bh 243, -dat Ithaka niets
anders is dan MefopotmnU'n. De medgezellen van U-LYSSSS
in de zilte wateren der zee verzwolgen, na dat ju?rtïR
hun fchip door zijne blixesifchigten ve.brijzeld hadt, terwijl
ÜLYSSES aan het gevaar «ntfnapt, is de gefclïiedenis der in­
woners van Sodom en die van LOTH; ULVSSES in de grot bfl
de Nijmf CALYPSO, en door haar tovergezang bedwelmd, ïs
die zelvde LOTH toet zijne beide dogters. Dé veïfchijning
van het Opperwezen aan ABRAHAM , en de Godinne MïNÈR-
VA , die onder de gedaante van MENTOR uit den hemel daalt
•om de opvoeding van TELEMACKUS te bellieren, is een 'en de-
zelvde gebeurtenis. TELEMACHUS bij NESTOR landende, en
dien Vorst door zijne kinderen en onderdanen omringd aan
den oever der zee ontmoetende, bezig zijnde om ere offeran­
de aan NEPTUIN te doen; wie ontwaart hier niet ten duidelijk-
Hen in, de gefchiedenis van MELCHISEDEK, die ABRAÏÏAM t©
gemoet treedt met vervêrfingen en offeranden? De Torgeft
der bij 'die gelegenheid geflagte dieren, in den avondftond
aan Rukken gemeden, en met befprosijingen van wijn ge»
plengd, ten einde tot een foort van vernieuwde offerande
te verffaekken, zijn niet anders dan de offerande van ABRA­
HAM. En wie kan hier aan twijffclen? het Griel-Je woord
Glosfa, dat ene Tong be ekent, en Ge:és dat Lachgen aanduidt;
fchoon verfchillende van geflagt en uitgang, hebben egter eni­
ge overeenkomst in het geluid der uit.praak; daar hu I2AS In
het hebreeuws betekent, hij zal lachgen; drukken dus eigen»
aartig de woerden, die HOMERUS aan MINEKVA doet zeggen;
Offert tongen, het bevel uit, dat ASSAÏIAM vaii het Opperwe­
zen ontving, om zijn zoon op den berg Morija te offeren;
Deze ftalen zullen voldoen, om een denkbeeld van liet werk
te'geven: ex ungue leone:i. Jammer is het intüsièn voor de
liefhebbers van vergezo?te leenfpieukige zfofusllngen , fot
E 4 m

CROESELS. (CYPRIANUS)
het II. deel dezes werks, door de ontijdige dood van CROESE
niet is in 't licht gekomen.
3. ©erftaal ban 't bjonbcrlijche en 't fclbjame ïcbcn cnbe
mirakelen ban bc alfergeluMigfic ïtaüfe ban $anta «aria/
ban be cubje bcr ©;rchhccren/ schacht uit spasmen/ ge*
trotitoeltjch tirjt bic tale obergefet/ enbe untgcgcbcn bocu GE-
RARDOS CROESE, met een ©002- en jSaar-rcbcn am alle
tyoome 3fngc5eteneti ban Speren. Simfï. 1677. in 4to. Dit
werk heb ik nimmer gezien, en ben dus niet in ftaat, om-
den Lezer iets van deszelvs inhoud of bedoeling mede te-de-
len ; zeer waarfchijnlijk is het ingerigt, om de verregaande
buitenfporigheden van het bijgeloof te gispen en ten toon te
Rellen. G. STOLLII , Adnotationes ad HEUMANNI
ConfpeSum, p. 594. PERIZOKIUS, Orig. Babylonic. C IX. p.
207. Catal.Bibl. BUJJAV. T. L V. II. p. 1184. C SAXI, Qnom.
liter. Pars V. p. 459. Bibl. Bremenf. Cl. II. fafc. II. p. 285.
&c. Joum. des Savans, 1706. Edit. d'Amfi. p. 101-110.
NtCERoN, Mem. des Hommes illuftr. Tom. VI. p. 247.-251.
Tom. X. p 200. PAQUOT, Mem. litter. Tom. V. p. 283-288.
SEWEL, Hifi. der Quakers. Voorred. SOERMAKS, Kerk. Register.
bl. 22. WAC, Befchrijv. van Amfi. XI. St. bl. 328 , 329.
CROESELS (CYPRIANUS), te Antwerpen in het jaar
1569 geboren, begaf zig na het waarnemen van zijne eerfte
letteroeffeningen, in de orden der Kapucijnen, en zijne be.
kwaamheid deed hem tot de aanzienlijkfte ambten van dat
genootfehap opklimmen. Hij was Provintiaal van de Flaamfe
en Walfe gewesten en Kommisfaris Generaal van dat des rijn-
ftrooms. In 1637 van Rome te rug kerende, alwaar hij een
algemeen kapittel zijner orden hadt bijgewoond, ftierf hij te
Genua in het klooster van de Onbevlekte Ontvangenis. GELE-
mus noemt hem : Omni Scientiarum genere infignis. CROESELS
heeft uitgegeven: Letliones parceneticce ad Regulam ST. FRAN-
CISCI, iri-quibus non vulgaria ad formandos mores Religioforum,
Qliarumve Spritualium perfonarum documenta fuggeriiutur. Colon.
1625. tn 4«o. • GELEKIUS, de admir. magtv.t. Cokmce,
F-

CROESER. (HENDRIK JAKOB) 7.5
p. 526. AI.B. MnuEl, Scriptam Scec. XW. uk: e.d. p. 325.
333. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 168. PAQUOT, Mem. litter.
Tom. VIII. p. 93.
CROESER (HENDRIK JAKOB), Hoogleraar in de Ge­
nees-, Ontleed- en Kruidkunde te Groningen benevens Archia.
ter van de provintie Stad en Lande, is geboren den 21 feptem-
ber 1691 in de Graav. Zijn vader was JAKOB CROESER, be­
roemd Heelmeester aldaar, en zijn moeder AI.LEGONDA OOME-
LING. Na dat HENDRIK JAKOB het eerfte jeugdig onderwijs
doorgeworfteld, en vrij wel in de gronden der latijnfe taal
was onderwezen, wierdt hij door zijne ouders te Amfteldam
bij een Chirurgijn befteld, om in de Heelkunde onderwezen
te worden. Na enigen tijd hier verbeid te hebben, keerde hij
te rug naar zijne vadcrftad, en bragt aldaar een halfjaar
in ene apotheek door ; na verloop van welken tijd hij zig
naar het Hogefchool van Leijden begaf, en aldaar het onder­
wijs genoot in de Genees-, Heel-, Ontleed- en Kruidkunde,
van de zig daar als toen bevindende beroemde Profesforen,
J. DEKKER, B. S. ALBINUS, RAVIUS en voornaamelijk van den
vermaarden HERM. BOERHAVE, die ene bijzondere genegen­
heid voor den jongeling hadt opgevat, uit hoofde van des­
zelvs ijver en betoonde vlijt in het horen van zijne lesfen.
Vier jaren bleef hij te Leijden, alwaar hij op den 10 decem­
ber 1716 tot Doktor wierdt bevorderd, en als toen naar huis
keerde, alwaar hij een tijd lang de praktijk uitoeffende, ver­
volgens zig te Amfteldam nederzette, daar hij zig verder in de
Chirurgie oeffende, en tot een der ftads Doktoren wierdt aan-
gefteld, levende aldaar in ene gemeenzame vriendfchapsveike­
ring, met de beroemde Hr. Ruisen, BRONCKHORST, SEULI.YN
en VERPOCRT. Kort hier na huwde hij met MARIA I.AFONTAINE,
Weduwe van PIETER HEYBLOM, Predikaat te Loosdrecht. Het
ging hem te Amjleidam ongemeen wel, hij genoot 'er ruime
achting en vriendfehap, ha't veel praktijk, en men ftond in
bedenking om hem den af, eleefden FR. Ruisen in zijne profes-
ÜS van de ontleed- en kruidkunde, toe te voegen, toen hij
E s . op

74 CROESER. (HENDRIK JAKOB)
op 't onverwagtst door Curateuren van 's lands Hogefchool te
Groningen, aldaar tot Profesfor in de Genees-, Hee!-, Ontleed:-
en Kruidkunde wierdt beroepen ; dit viel voor ten jare 1724'
en in de plaats van den overledenen MUYKENS; hij maakte
den ioden oktober van dat zelvde jaar een aanvang met zijne
lesfen, na het doen van ene plegtige redevoering: De Hominis
primo mth In het volgende jaar wierdt bij door de Staten der
provintie, tot Archiater pf 's Landfchaps Medicus aangeileld.
Viermalen heeft hij het Rektoraat der Hogefchool bekleed,
namelijk in de jaren 1727, 1734, 1741 en 1748; en ieder-
maal het zelve ingevolge gewoonte, met ene plegtige redevoe­
ring over belangrijke onderwerpen neder gelegd; namentlijkï
De mutiio Mentis cum Corpore comntercio; de vario Senjuum
cbjeüerum diverfitate affetlu pas/ivo; de Mort: inevitabili ex Hum
non motu prqfluente; de organo Vijus; voorts heef: hij nog bij
zekere andere gelegenheid ene redevoering gedaan: de m ;
ra
Sanguinis in Corpore humano matei ia. Hij ftierf den 13 januai
1753 In
d e n
ouderdom van 62 jaren, en wierdt den 18 daar
aan volgende in de Akademie-kerk begraven; ingevolge het
getuigenis van den Hoogleraar DAN. GESDES, wierdt bij om
zijne deugden, trouwhartigheid, konst, en vriendelijke ver­
kering, door een ieder die hem gekend hadt, betreurd.
Schoon zijn ruim uitgeftrekte praktijk hem niet toeliet veel
hoeken te fchrijven, is 'er egter van hem in 't licht ene latijn-
fe Verhandeling: De Thoracis vulncribus. 1716. in \to., als me­
de zijne Intree - redevoering: de Hominis primo ortu; ook eoo
Twistfchrift dat hij met den met iedereen twistenden Hoogleraar
ANT. DRIESSEN, ten jare 1748 genoodzaakt wierdt in druk uit
tc geven; voorts heeft hij ene Verhandeling in het Nederduits
gefchreven ober het öjijhen en jinfien het 3£ong / in etr^t;cLoï
rene ïlinöcren / ingerigt tegens een gefchrift over dat onder­
werp van J. ROUKEMA , Chirurgijn te Leeuwarden. Ooit heeft
hij de JDcrftanDcïmg ban het

CR.OESER. (HERMAN) 75
CROESER (HERMAN) of KROESER, die men ook met
den latiji fen naam CRUSERIUS geboekftaafd vindt, geboren te
Kampen in het laatfte gedeelte van de XVde of het begin
der XVlde eeuw, is niet onwaarfchijnlijk een zoon geweest
van HENDRIK CROESER, weike Kerkmeester was van de St.
Niklaas of Boven-Kerk te Kampen, in het jaar 1499, en als
zodanig gemeld wordt bij LINDEBORN, Hifi. Episc. Daventr. p.
267; en, in de Kerkelijke Oudheden van Deventer, II. D. bl.
4. Ook is hij ten jare 1522 lid der Regering van genoemde
ftad geweest.
Zeer denkelijk ook was HERMAN , de vader of wel de
oom van den volgenden. Hij was lid der Regering in het
jaar 1552 en is geftorven den 23. februari) 1560; ingevolge
het Regerings-Boek der ftad Kampen, op de Secretarije van het
Raadhuis als nog in wezen; waar in agter zijn naam gefchre­
ven ftaat: Expiravit hoe Ao. pofiera die Petri ad Cathedram. Con-
ful pro tempore.
CROESER was een goed Regtsgeleerde, en ijverig werkzaam
in het nafporen der oude wetten van zijne vaderftad; ook
heeft hij zig daar aan ongemeen verdienftig gemaakt, door
ene Verzameling daar van uit de oude gefchrevene boeken ter
Sscretarije berustende, zamen te ftellen en in een lighaam te
brengen, waar van het oirfpronkelijke nog ten gemelden
Raadhuize voor handen is. Dit ftuk wierdt ook door de Re­
gering zo belangrijk gefchat, dat zij ingevolge Refolutie van
den 20 feptember 1567, befloten : „ Dat men eerstdaags dat
„ Nieuwe Stadboek der Stadrechten bij den Raads-Here Doktor
„ HERMAN KRUSEP. ontworpen , voor de hand' fal neemen,
„ om 't fe'.ve te vifiteeren, op dage en ftonden, fo well des
„ namiddags als voormiddags, wanneer de Burgemeester in
-., de tijd den Raad daar toe verboden fal hebben; en die
„ Raadsperfoonen foo daar over tegenwoordig fitten werden,
en die Secietarius, zullen telken reijfe dat fij bij een ko-
men, een mengelen wijns genieten, die bij de Secietarius
„ aangetekend fal worden; dan die abfenten zwllen niet heb-
ii be;]."
Het

7

CROESER. (HERMAN)
"Hij Was ervaren in de regtsgeleerdheid, geneeskunde,
griekfe taal enz. Hij is eerst Raad geweest van KAREL VAN ,
EGMOND, Hertog van Gelder; daar na van WILLEM, Hertog,
van Kleve en Gulik, ook Hertog van Gelder. Hij heeft der,-
geleerde wereld groten dienst gedaan, door verfcheidene voor-
treflijke overzettingen van vele werken van GALENUS en van,
FLUTARCIIUS, door bevoegde Konstregters ver den voorrang
gegeven boven die van XYLANDER, ZO ten opzigt der nauw­
keurigheid en getrouwheid, als der fierlijkheid.
Meermalen is CROESER,. door den Hertog van Kleef, als Af­
gezant aan den Koning van Frankrijk gezonden. Hij is ge-
Rorven en begraven te Koningsberg in Pruisfen, in het laatst
des jaars 1573, zijnde derwaart gereisd in gezelfchap der
Princes MARIA ELEONORA van Kleef, welke trouwde met
ALEERT FREDERIK van Brandenburg, Hertog van Pruisfen..
CROESER heeft ene dogter gehadt, welke, ongelukkig, door.
een razenden is omgcbragf. Zijn dood wierdt door verfchei­
dene Digters van zijne vrienden in hunne zangen betreurd;
een derzelver drukte dus zijne fmerte in dit volgende punt-:
digt uit, hem teffens den welverdienden lof toezwaijende.
Ergo Borusflacis CRUSERIUS hospes in arvis
Extremo claufit triftia fata die?
Qtii,fi quisquam alius, mortali lege crcatus,
Vivere dignus erat; vivere dignus erat.
Attica mutaret melius qui verba Latinis,
Haud fcio num tulerint fecula noflra virum.
X>onavit latio non paucula fcripti Galeni,
Hippocrati veram tradidit atque facem.
Et qua; Charoneus monumenta reliquerat autlor,
Parte fui numeris reddidit Aufoniis.
O utinam vitte durasfent ftamina, donec
Lima foret fcriptis addita fumma bonis!
Multa etenim pasfim, media vix parte parata,
Nullius ingenio perficienda jacent.
Eff gies Veneris fic imperfecla remanft,
Ouam mird Cous tinxerut arte fcnex.
• Dat

78 CROESER. (HERMAN')
Dat CROESER een geleerd man is geweest, die een alge­
mene kundigheid bezat, blijkt door het hier boven aangevoer-
de, als mede door de weiken die hij heeft in 't licht gege-
ven, waar van wij hier de lijst laten volgen.
1. CLAUDII GALENI, de Puljïbus libellus ad Tyrones, HER-
ÏÏANNO CRUSERIO, Campenfi, interprete. De Pul/mm dijferem
tiis, libri IV. De dignojcendis Puljïbus, libri IV. De caujis
Puljuum , libri IV. De Prcejagitione ex Puljibus, libri IV.
Paris. 1532. in folio. Ir. in de uitgave van GALENUS te Ba­
zel bij FROSEN in 156!. in folio; en inde volgenden te Venstien
bij de gebroeders GuiNTés gedrukt, in 1563-16:5 in VIII delen
in folio. It. iö den fratjen druk der werken van HIPPOCRATES en
GALENUS, uitgegeven door RENATUS CHARTIER enz. in XIII
delen in folio. Ook dient men te weten, dat de uitgaven van
CROESER, uitgezonderd den eerften druk, verbeterd zijn door
A. GADALDINI, Geneesheer te Modena.
2. PLUTARCHI, Vitce ac Moralia. Baf 1584. in folio. It.
Ibid. 1573. in folio. It. Lugduru 1563. III. Vol. in ïimo., al­
le dezen bevatten flegts de latijnfe overzetting van CROE­
SER, zonder den griekfen text. In 't grieks en latijn. Fran-
tof. 1599. II. Vol. in folio; waar van het Ifte Deel, de Levens
van PLUTARCHUS bevat, door CROESER vertaald; benévens zijne
eigen aantekeningen, die van XYLANDER, en die van HENDRIK
STEPHANUS; in het llde Deel wordt niets van CROESER gevon­
den. Sommigen verkiezen zijne overzettingen boven die van
XYLANDER; anderen willen, dat CROESER niet nauwkeurig
zijne Schrijvers gevolgd heeft, en dat hij geene voldoende
kunde in de griekfe taal bezat. Men vindt 'er ook, die hem
laken, van zonder noodzaak ene verfchikking in de plaatzing-
orde der levens van PLUTARCHUS gemaakt te hebben.
3. Cammsntarius ia HirrocRATis, lib. I. £? III. de Morbis
vulgaribils: item in lib. de falubri Diata. Bafil. 1570. in i2mo.
4. Orationss politica Dinarchi, LesbonaEtis, Lycurgi, Herodis,
Demadis, Gracè ÉP Latine: interpretibus GUILIELMO CANTERO,
M. B. ISCHANO, JOANNE LONICERO , & HERM. CRUSERIO ; e-
ditte. cura Jo. GRUTERI, Hanovie, typis WECHELIANIS , 1619.
in

CROESINK. 75
i n gvfl. i THUANI, /fi/ï. Lib. LIX. p. ÏOQ. A. MIRJEI,
£/cg. £e/g. p. 119, 120. M . ADAMI, Fit. Med. p. 87. VAL,
AKER., Bibl. Belg. p. 379, 380. ]. F. FOPPENS, RiR fie/g. p.
472, 473. FREHERI , Theatr. p. 1286. MERKLINI, Linden,
p. 408. HUET, Ciar. Interpr. p. 231. PONTAN. ad SENEC #Vr,
Fur. vs. 248. BROS., kj?ia/. Cliv. Tom. III. p. 53. C. SAXI,
Onow. /iief, Pars III. pag. 306. BAILLET, Jug. des Scavans,
Tom. II. P. III. p- 402. PAQUOT, Mem. litter, Tom. VII. p.
352» 353- SLIGTENHORST, Gelderf. Gefchied. bl. 530. Oudh.
van Deventer. IL D. bl. 35- 5°. S5i6(ietfl«f *« fcyöntrt 2Bif)«
fmfd). LX. 85

ÓO CROESINK.
aan LODF.WYK QuA'RRë, Ridder te Mechelen-, die bij haar ver­
wekte MAXIMILIAAN QuARRé, welke huwde aan MARIA 'T
SERRAARTS uit welk huwelijk ene dogter voortkwam, MAR-
GARETA genaamd, die eerst trouwde met FRANS VANOYÈNBRUG-
GE te Mechelen, na diens dode met JOHAN MOSAART , en voor
de derdemaal met JANPIPENPOY, -Ridder te Brusfel, en einde-
lijk na deze zijne aflijvigheid, met KAREL SrcoiGNE; bij deij
eerften man hadt zij onder anderen gewonnen ENGELBERT
VAN OYENBRÜGGE, eertijds Kommis van de finantien te Brusfel,
doch die om de troubies naar Holland week, en. ten jare i5ir
in den ouderdom.van 77 jaren ftierf, na getrouwd te zijn ge­
weest met ANNA VAN DER DORPE, en vervolgens met MA-
RIA VAN CATS , uit Zeeland. 5. URSULA CROESINK trouwde aan
HENDRIK SCHAAF, Ridder te Brusfel, doch is niet lang daar
na nog voor haar vader, ten jare 1491 overleden.
- KORNELIS CROESINK, zoon van JAKOB CROESINK en van
MARIA VAN DER DOES, wierdt ten jare 1480 te Dordrecht door
Kening MAXIMILIAAN, tot Ridder geflagen. Hij was Heer van
Benthuijfen', Ambagtshcer van Zoetemeer en Lt. Houtvester van
Holland, ingevolge kommisfie daar van voor handen zijnde
van den 21 feptember 1477. Zijn eerfte vrouwe was MARIA
VAN MONTFOORT , dogter van PAULUS VAN MONTFOORT te'
Leijden, weduwe van PIETER VAN S WIETEN; voor de tweede­
maal trad hij in den egt met HILLEGONDA VAN ALKEMADE, ge-
zeit VAN DEN WOUDE, dogter van JAN VAN DEN WOUDE en
van ELIZABETH UYTTENHAGE ; hij wierdt • begraven bij de
Predikheren in 's Hage , in ene kapeLIe door hem zeiven
geftigt. Bij de eerfte vrouwe hadt hij verwekt JAKOB CROE-
SINK die volgt; en bij de tweede, 1. FRANS CROESINK, die
ten jare 1527 Bailjuw van Poortvliet was en ongehuwd is
geftorven; 2. ELIZABETH CROESINK, gehuwd geweest aan
ROELOF VAN DAALEM, of anders VAN DONGEN, Ridder; is
Zonder kinderen geftorven.
JAKOB CROESINK, Heer van Benthuijfen en Zoetemeer, een
zoon van KORNELIS CROESIKK en MARIA VAN MONTFOORT,
heeft ten vrouwe gehadt SANDRINA VAN CRUININCEN, Bas­
taard

CROISSANT. (JAN) 81
taard dogter van JOHAN Heer van Cruiningen en van Heen.
vliet, bij wie hij twee kinderen heeft geteeld, i. HENDRIK
CROESINK die volgt. 2. AGNES CROESINK, die ten jare 1548
huwde met OTTO VAN EGMOND, Heer van Kehenburg, zoon
van ADRIAAN VAN EGMOND van Mereftein, en van HENRICA
HEERMAN van Oestgeest. Hij was door Koning FILIPS ren
Xare 1555 tot Ridder geflagen, vervolgens wierdt hij Re-
gistermeester van Holland, en ftierf in het jaar 1585, ver­
fcheidene kinderen nalatende.
HENDRIK CROESINK , Heer van Benthuifen en Zoetemeer,
zoon van JAKOB CROESINK en van SANDRINA VAN CRUININ­
GEN, was ten jare 1570 lid der Staten vei gadering van Hol­
land, en is getrouwd geweest met ANNA BOURBONNOIS, dog­
ter van FILIP BOURBONNOIS, van Mechelen en van JAKOBA
VAN TEILINGEN, bij wie hij twee kinderen heeft verwekt;
namentlijk : I. JAKOB CROESINK die volgt. 2. SANDRINA
CROESINK, vrouw van Benthuifen en Zoetermeer, na dode van
haar broeder; zij was getrouwd aan GERRIT VAN WYNGAAR-
DEN, Prefident van den Hove van Holland, zoon van HEN­
DRIK OEM VAN WYNGAARDEN , en van ERMGARD SPRUYT VAN
KRIEKENBEEK ; zij hebben te zamen een zoon en drie dogters
geteeld; zij ftierf ten jare 1594) en hij in 1598.
JAKOB CROESINK, Heer van Benthuifen en Zoetermeer, zoon
van HENDRIK CROESINK en van ANNA BOURBONNOIS, ftierf on­
gehuwd , en was het laatfte mannelijk oir van dit geflagt.
Omtrent dezen tijd, namelijk in 1572, leefde nog ene N .
CROESINK, Nonne in het klooster ter Lee, die vervolgens haren
geestelijken ftand verliet, en gehuwd is geweest aan JAN B.
VAN DUIVENVOORDE. ••• •• S. v. LEEUWEN, Batavia itiuflr.
bl. 925-928.
CROISSANT (JAN), geboren te Brusfel, wierdt Domini-
kaner Monnik in het klooster van genoemde ftad. Zedert
was hij Lezer in de godgeleerdheid in dat zelvde huis, en
hij ftierf 'er den 13 november 1651. Men heeft van hein
in druk: Abregè de la Vie £ƒ «V Miracles des Bil. AMEROISE
VIII. D E Z L. F DE

82 CROIX. (ADRIAAN DE LA) CROIX. (FRANS DE LA)
DE Snöfis, 6? JACQUËS DE VEKISE, de fordrt- des FF. Precheurs.
Brv.x. 1623. in lïmo. DE JONGHE, Belgium Dmninican.
!* I4K EölURD» Scriptores Ord. Prcedic, Tom. II. p. 566. PAc-r,
Mem. litter, Tom. VII. p. 72.
CROIX (ADRIAAN DE LA), geboren te Saim-Pol in ^
lw, beeft te LCMWZ in de wijsgeer te en godgeleerdheid gëfhi-
deerd, wierdt Monnik in het Jakobijnen klooster te Arras, ea
wijdde" zig ten euemalen toe tot den predikdienst, dien met
vee! ijver hebbende waargenomen tot aan zijn dood toe, wel­
ke voorviel den 21 januarij 1634. Daar is niets anders van
hem té *t licht; dan : Oratio panegyrka in laudem S. THOMJE DE
Aomrjo. Arras 1614. in j^to. • ECHARD, Scriptor. Ord.
P/me. Tom. II. p. 478. 'PAQUOT, Mem. Utiir. Tom. XVI,
> 28?..
CROIX (FRANS DS LA), geboren te Valenclermts in het
jaar 1582, begaf zig tot het genootfchap der Jefuiten, en
wierdt in die orden gewijdt in 1600- Gedurende zes jaren
gaf hij onderwijs in de beneden klasfen van het kcllegie;
vervolgens bragt hij drie jaren door met Iesfen te geven te
Douai in de wijsgesrte; gaf zig vervolgens aan den predik­
dienst over, en klom op tot verfcheidene bedieningen * r
die
hij gedurende het tijdvak van 28 jaren met allen ijver waar­
nam. Langen tijd was hij Opperfte van de Proevelingen te
Doornik, vervolgens Rektor te Vaïenciennes, toen te Douai en
eindelijk Provintiaal van zijne orden. Ene beroerte rukte
hem den ir augustus 1644 te Doornik uit het leven, in den
oudérdom van 62 jaren. Hij heeft in druk uitgegeven: Hortu-
lus Marianus, five Praxes varia colendi beatisfimam Virginem
MAS TAM. Doüai 1622. in 121110. naderhand veelmalen her­
drukt, en mede in 't Spaans, Italiaans, Fran.-ch en andere
talen meer, overgezet. 2. Relation de la Cochinchine, traduite
de ïltalien du P. CHRISTGF-HE BORRÏ de la Compagnie de JESUS.
Lil'e 1631. in 12512». J. F. FOITENS, Bibl. Belg. p. 291.
PAQuof, Étem. litter. Tom. IX. p. 315-317.
CR OM-

CROMB&ep. CROMBEEK. CROMME. 8a
CROMBACH (HERMAN), is geboren te Keulen ten jare
1598 ; en begaf zig 17 .jaren oud zijnde onJjr hst ge- •
jrootfchap der Jefuiten ; oeiTende zig voorts in verfcheidene
wetenfehappen, en wierdt met allen roem tot Doktor inde
theologie bevorderd. Niet alleen-wierdt hij voor ervaren ge­
houden in de kennis der godgeleerdheid, maar was daar te
boven ook een kundig Gefchiedfchrijver, en grondig onder­
legd in de oudheden van zijn vaderland. Hij ftierf omftrceks
'het jaar 1676, en heeft in 't licht gegeven : 1. Primitice Gen-
iium, five Hiftoria SS. trium Regum Magorum Luangelicor. 11.
II. Vol. Col. 1654. infilio. 2. S. UKSII.A Vindicata, Jeu v.'.a.
ï§ Martyrium SS. Urfulce èf fociaruin XL.'mille Virginum. TL.
Vel. Colon. 5647. in folio, cui acce.fit additie 1669.'3. Idea veri
pM Sacerdotis, five vita JACOBI MKRLOHORSTII, Pasiojris B. M-.
V. in pasculo , in o'inione fanüitatis diftmOi, Co'01:. 1661. in
%zmo. 4. Vita S. GERARDI, Ib. 1652. in i-2mo. —— J. F.
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 473.
CROMBEEK (JAN VAN), is ten jare 1563 te. Dou.v. gebo­
ren, en volbragt i:i die ftad zijne letteroefrcningsn; waar na
hij in 1582 zig in het genootfehap der Jefuiten begaf, en zig
in 1399. ten nauwften ctoqr het doen der vier !golofR>n-aan die
orden verbondt. Hij heeft- verfcheidene posten bckicji , ook
gedurende enigen tijd het piedikambt waargenomen. Hij
ftierf te St. Omer den 2 oktober 1626, na 'er gedurende elf
jaren het koliegie der Jefuiten a's Rekt-u ts hebben beftierd.
Men heeft van CROMREEK in druk: De fiudio Perfed.iov.is, lii.
II. Amfi. 1613. in 4(0. 2. Afcerfus MOYSIS inmoitem, lm eji,
traBatw de Oratione, tribus viis dist'nJus, purgativaj iUuminuii-
ya £? unitiva. Audom. 1618. in i2mo. FE. SW-ERTU,
Athen. Belg. p. 415, 416, VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 488.
PAQUOT, Mem. litter. Tom. XIV. p. 349—351*
CROMHOUT, zie KROMHOUT.
CROMME (EILARD), die men ook CROENE en KROENER
vindt genoemt, Burgemeester te Kampen; ftigtte ten jare
F 2 1518.

CROMMIUS. (ADRIAAN)
3538» uit zijne eigene beurs, binnen genoemde Rad op den
Belt, een nieuw Pesthuis ter ére van den bergKalvariën, waar
van het de naam van den Belt ontleende, en begiftigde het
ielve tevens met zo vele inkomften, als tot onderhouding
daar van werden vereist. WEYME VAN DER STRAATEN wedu­
we van JAKOB VAN DES STRAATEN, ene zuster van EILARD.
CRÖMME, benevens hare dogter GEERTKUID VAN DER STRAA­
TEN hsfpraken op den den 3 februarij 1550 nog aan dit huis.
20 halve Goudguldens jaarüjkfo renten, gaande uit zekere ou-'
de Panden in het kerfpel van Blankenham gelegen, waar van
de trigir.ele giftbiief nog wordt gevonden in het Recognitie-
boek W. ter Secietarije van de ftad Kampen berustende. Dit
huis is zedert korte jaren geheel vertimmerd, en tot eea
Ziekenhuis aangelegd; ook worden in eender vertrekken daar
Van door den Lector Clrir. £? Anat. lesfen in de ontleed-, heet-
en vroedkunde gegeven ten diende van de Chiruïgijrs-gezellen
en Vroedvrouwen. De tuin daar aan palende, Riekt ten ge*
bruike van den Leiïor Botanices tot een Artzenij-kruidhof.
Teg. Staat van Qverijsfel. III. D. bl. 333, 334. enz.
Medeg. Berigtett.
CROMMIUS (ADRIAAN) , omtrent het jaar 1590 te
Oirfchot een aanzienlijk dorp, drie uien van 's Hertogenbosch
gelegen, geboren. Hij volvoerde zijne eerfte letterceffeningen
in het koltegie der Jefuiten te Antwerpen, en zijnen wijsgeri-
gen loop bij de broeders van het zelvde genootfehap in het
kollegie van AncHn te Douai; waar na hij ten jare 1609 een
lid van hunne orden wierdt. Drie jaren onderwijs in de wijs-
geerte gegeven hebbende, wierdt hij ten jare 1619 tot Profes-
for in de godgeleerdheid te Leuven aangefteld, in de plaats
van KORN. d LAPIDE , die zig door zijne fchriften een naam
heeft verworven; teffens gaf hij lesfen in de hebreeuwfe taal,
die hij meesterlijk verftond. Ene onverwagte beroerte, rukte
hem den n meij 1651 uit dit leven in den ouderdom van
ruim 60 jaren, den roem nalatende, van een deugdzaam en
Rigtelijk leven te hebben geleid, en ervaren geweest te zijn
in

CRONENBURG. Zs
in het uitleggen der Bijbelboeken-; 't welk ook zijne ititgege-
ven fchriften getuigen, welke zijn: i» CL Pfalmi Davidici,
compendiofa Paraphrafi ad litterce feriem expofai, £? fenfit myjti-
co üluflrati &c. Lovan. 1628. in 4». 2. Titefes facrse in Qt-
tief. Ib. 1629. in 4ts. 3. The/es facra; in Exodum, Levitkum,
JiTumeros , Deuteronomium, Jive de Republica fudaica. Lovan.
1630. in 4*0. 4» Thefes facra: in Jofue, Judfces, Ruth, li*
Iros quatuor Regim , duos Paralipomenon. Loran. 1631. in
4fo.. 5. Thefes facrx in Jobi hifiorhm, £P Wrat* Tobiie, Ju-
dith, Efter, Esdrce, & Nehemie. Lovan. 1Ö32. in 4W. 6.
•San&isfima IV Euangdia, hijlorico ordine, ComordUe in modum
digefta. Loran. 1633. in 4*». 7. Traité politiqus de la Primau-
té de Si. PIERSE ou des prerogatives du St. fiege, Anvers-, 1634.
Dit werkje tegens JAKOB TRIGLAND, Profesfor te Leijden in-
gerigt, kwam uit onder den verdigtcn naam van CAÉIMJB,
DOORMAN, en is ten zei ren jare ook in t nederduits gedrukt.
»-i PAOUOT, Menu litter. Tom. X. p. 441--'244.
CRONENBURG, Is dc naam dien oudtijds een zeer aan­
zienlijk geflagt in Holland en het ftigt van ÜMcht voerde, en
't welk een begin nam ten tijde' van WILLEM DEN IV. Grav$
van Holland-, welke ten jare 1345 in den öag bij Stavoren door
de Friefen wierdt doodgeflagen •; zijnde de eerfie Heer VAtï
CRONLNUURG , mede WILLEM genaamd, geweest een natuurfij»
ke zoon van genoemden Grave, die hem met de beerlijkhsitl
Cronenburg befchonk, alzo dezelve wegens den begane!}
moord van Graav FLORIS DEN V. verbeurd verklaard was»
Het flot om dien moord ten gronde toe daor de Utrechtenaars
verwoest zijnde, uit haat tegen GESARB VAN VELZES^ d«ed$
WILLEM VAN CRONENBURG aldaar een nieuw huis bouwen >
rondsom met dikke muren en flerke 60rent voorzisn; doch
piet op dc zelvde plaats, maar enige vekten wegs daar vsflt
daan, dus dit zijn huis als een nieuw Crmnbvrg moet wor»
den aangemerkt, waar van zijne nakomeiingfehap den naam
gevoerd hebben; hij is getrouwd geweest aan ene degter va»
Heer JAN VAN POIANEN van der Lekke, die nog ten jare 1374
r 3 tosf-

:
86 CRONENBURG. (ADRIAAN VAN)
leefde. De vermaarde Gefchiedfchrijver FROISSARD getuigt ïrj
zijn laatfte Beek Kap, 76 eti 77 van dezen WILLEM, dat hij,
benevens DANIËL VAN DER MERWEDE, de voornaamfte aanra­
der was, die Hertog ALSREGT VAN BEYEREN deedt belluiten,
de Friejen te beoorlogen, 't welk ook ten jare 1396 gefehied-

CRONENBURG. (ANNA, VAN) (BERNARD) 3/
CRONENBURG (ANNA VAN), éne dogter van JAKOB
VAN CRONENBURG die volgt, en BAUK VAN ADELEN , werdt
geboren op het huis Nieuw Cronenburg in Friesland ten jare
1552. Haar eerfte man was JAN CRAAN , van Keiden her-
komftig, die zonder kinderen bij haar verwekt te hebben is
overleden; voor de tweedemaal tradt zij in den egt, met
JELLE SYBES VAN WYTHAMA , een deugdzaam , verftandig
man en opregt vaderlander, die in de gevaarlijks beroer­
ten , voor godsdienst en vrijheid , zijn goed en bloed veil
hadde. In 1579 was hij Burgemeester van Leeuwarden, en
Gedeputeerde Staat; en wierdt benevens Dr. BAERTE ID-
ZAERDA , en mede Gedeputeerde Staat, naar Utreclit gecom­
mitteerd , om de ratificatie der gellotene nadere Unie wegens
Fiiesland te bevestigen. In 1582 werdt hij, met zijn neef
DouWE SIXMA , gecommitteerd van wegens het kwartter der
Steden, om met die der Landen maatregelen te beramen
tot onderlinge befcherming, en het innemen der Kastelen en
Blokhuizen in Friesland, 't welk OQk. gelukkig volvoer4
wierdt. — — FERWERDA, ut fupra,
CRONENBURG (BERNARD DESSENIUS VAN) , ïs ge.
boren te Amfteldam in bet jaar 1510. Na de fraije lettere»
met ongemene vlijt beoeffend te hebben, bezogt hij ver­
fcheidene Hogefcholen, en hoorde 'er de lesfen genoegzaam
over alle de wetenfehappen. Zig vervolgens tot de ge-
neeskonst bepaald hebbende, trok hij naar Leuven om in dg
beginzelen daar van door KAREL GOOSSENS en JAN HEEMS
JD'ARMENTIERES onderwezen te worden. Jn 1538 reisde hij.
paar Italie'n, alwaar hij zijne ftudien te Mogae voortzette,
onder opzigt van MATTHEUS CURTHJS , en inzondeïheid vaia
HALIDJEUS VAN PADUA , wiens gezag. zodanigen indiuk ©p
hem maakte, dat hij zedert altoos de leerwijze van dezen
Hoogleraar volgde. Ook ging hij Rome bezoeken ,• en maak­
te 'er kennis met den geleerden GVSBERT HORSTKJS, I In de
Nederlanden te rug gekeerd mgt de waardigheid van ©cktsrr.
GciTcnde hij op dtze en gene. plaats in HoUsnd dc praktijk,
t 4 ^"tk

88 CRONENBURG. (BERNARD DESSENIUS VAN)
doch werdt kort hier na te Groningen beroepen , om 'er
opentlijk de geneeskunde te leraren , *t welk hij met lof ge.'
durende agt of negen jaren volvoerde ; toen JAN ECIITILS
Profesfor te Keulen hem naar die ftad wist te lokken, daar
CRONENBURG zo gelukkig in zijne eerfte genezingen flaagde,
dat hij v/el dra in het Collegium Mtdicum als lid weidt aangeno­
men , en de Regering hem een ordentelijke jaarwedde toeleide.
Hij hadt het geluk dat zijne praktijk voorfpoedig bleef voort­
duren , en dat zijn roem en achting door de fchriften die hij in
't licht gaf aangroeide. Hij ftierf in deze ftad in 1574, grote-
Ixjks betreurd, in den ouderdom van 63 jaren en wierdt in de
Laurentius-kerk begraven. CRONENBURG was een rondelijk,
opregt man, een vijand van de Hoven daar hij gelegenheid
heeft gehadt om vcorde'ig geplaatst te worden; ook was bij
gehard tegens de nukken van bet fortuin. Voorts was hij on­
gemeen werkzaam , en ftudeerde naarftig zelvs tot in zijn
klimmende jaren, betuigende met SOCRATES: „ dat het beter
„ is laat te leren, dan in 't geheel niet." MATTHIOLUS in
zijne Epiftolce Medicinales roemt grotelijks zijne geleerdheid.
Hij maakte ene bijzondere ftudie van de Kruid- en Artsenijkun­
de. Men heeft van hem in 't licht:
I. De compofitione Medicamentorum, hodierno xvo, apud P
macopolas pasfim exjlantium : fcf ««" artificio eadem retlé po
qitema; cum Siwplicium atque Aromatum, quibus conjïflunt, Exp
fitionibus, ac plerorumque omnium dele3.it, Libri X. Non Med
£f Pliarmacopceis tantum, fed omnibus infuper rerum cogno
rum jludiojis utilisfmi, pariter ac necefarii, ubi Jingula ad ipfis-
fimam veritatem expenduntur, plurimi errores aperiuntur, & c
troverfue frequentes conciliantur. Franco/. 1555. in /olio. I
Lugd. 1556. Opgedragen aan ADOLF VAN SCHOUWENBURG,
Keurvorst van Keulen. CRONENBURG, getrouw aan de leer-
Hellingen van GALENUS, maakte altoos gebruik in zijne prak­
tijk van de eenvoudigfte geneesmiddelen, en wilde die onbe-
fchadigd en versch hebben, overtuigd dat de middelen die
verouderd zijn, veel van hare kragt hebben verloren. Hij
begeerde dat de Geneesheer fojntijds tegenswoordig moest zijn
bij

CRONENBURG. (JAKOB VAN) 89
bij derzelver bereiding, en zig door zijn eigen ogen onder-
rigten. De Drogist moest bij hem geen enkel aanlchouwer*
zijn , maar een handelaar die kundig was, en in ftaa f
om
over de deugd van de waren te oirdelen, die hij vérkogt.
„ Daar zijn," zeide hij, „ een menigte ingrediënten, die
„ men niet alleen moet befchouwen, maar daar te boven
„ ruiken en proeven; die welke de geneesmiddelen niet an-
„ ders dan door de boeken kent, loopt gevaar om veelvul-
„ dige flaters te maken."
2. DePefie, Commentarius veré aweus; in qua caufce, figna %
prefagia, cum univerjalia, turn particularia, Peflilentis contagii
dilucidé explicantur; deinde ejusdem pwefervatio ac curatio fummn
fide ita docentur, ut a nemine haüenus fimili ratione & methoda
tradita habeantur. Colon. 1564. in ito.
3. Epiflola ad PETRUM AKDREAM MATTHIOLUM, in de Epijïê-
lee Medicinale: van dezen Hoogleraar. Lugd. 1564. in i2mo.
pag. 236.
4. Defenfo Medicina veteris £? rationali: adverfus GEORGIUM
OPH.EDRONEM, É? unherjas feüas Paracelficas. Item Purgantium
medicamentorum fcf Pilularum in minori pondere particulari: divifit*
Colon. 1573- in 4».
5. Ook is bij deelgenoot geweest, in het famenftelïen der
Pharmacopceia, feu Dispenfatorium Colonienfe. Colon. 1G27. in folio.
, MELCH. ADAM, Vita Cerman. Medicor., edit. 1706. p.
07, 98. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XIII. p. 122--120.
CRONENBURG (JAKOB VAN) , zoon van GERRIT VA»
CRONENBURG en AAF VAN TEYLINGEN, hadt in zijn jeugd de
medicijnen beoefFend en was daar zeer ervaren in geworden.
Om zijn fortuin te verbeteren hadt hij zig van Schagen alwaar
zijn vader woonde naar Friesland begeven, alwaar hij op den
6 april 1544 voor de eer-ftemaal huwde met ANNA VAN WY-
THEMA, die zonder kinderen ftierf; den 13 november 1546
hertrouwde hij met BAUK VAN ADELEN, nigt van de overle­
dene. Te Pietersbierum, een dorp niet verre van Haringen»
liet hij een fehoon en fterk huis timmeren, dat hij Nieuw Cra>
F S wn-

po CRONENBURG. (JAKOB VAN ADELEN VAN)
tienburg in Friesland noemde, en dat heden nog dien naam
draagt. Men vindt van hem getuigd, dat hij een man was van
t&l zeer vroomen endeugdzamen levenswandel, van een ieder
bemind die met hem verkeerde, en zelvs bij de voornaamften
van den Lande in groot aanzien. Onder anderen Rondt hi^
in hoge achting bij GASPAR DE ROBLES Heer van BUI ij, Stad-
hou Ier van Friesland, als mede bij den Abt van Lidlum. Ai-
kn-ampfpoedigbt was zijn einde, want hem trof het ongeluk
cp den 15 jumj 1572, dat hij op een wagen zittende tusfen
Anm en Harlingen, door losbandige Walfe Soldaten wierdt
doodgefchoten. ROBLES met wien hij nog den zelvden dag ge-
fpijsd hadt, wierdt woedende van gramfchap op het horen van
deze treurige tijding; hij fteeg terffond met de zijnen te paard
om den moordenaar te agterhaicn en te vangen, het welk hem
ook gelukte, brengende den booswigt we! gekneveld te Har­
lingen, die kort daarop voorden kop werdt gefchoten, enCüo.
KENBÜRG met ongemenen ftoet te Harlingen in de grote kerk
begraven. Zijne weduwe bij wie hij 12 kinderen hadt ver­
wekt, ftierf den 26 april 1603, na 74 jaren bereikt te heb.
ben. FERWERDA, Stam-, Geflagt- en Wapent. II. Deei.
• CRONENBURG (JAKOB VAN ADELEN VAN), een klein-
zoon van den vorigen JAKOB, en zoon van KLAAS VAN Cp.o-
MEKBLRG en MARIA VAN WYTIJAMA, werdt geboren den 20
maart 1392 op het huis te Adelen, waarop hij zijn leven lang
gedurende gewoond heeft. Ten jare 1634 was hij tegenwoor-
dig, wegens de Grietenije vap Barradeel, op de gewone Land,
dagsvergadering. Toen ten tijde was 'er grote onenigheid in
Friesland tusfen de Regeringsleden ontftaan, en de partijfchap.
pen liepen zo hoog, dat fommige Grietslieden en andere Re-
geringsperfonen, met geweld zogten zig in de grootfte ambten
te dringen. Om in hun voornemen des te beter te flagen,
maakten zij gebruik van het heilloze middel, 't weik door»
gaans in tijden van beroerte en geweld te werk gefield wordt,
van namelijk hunne partijen die het grootfte gezag voerden,
ais icrnfrken af te fchilderen, en door verzonnene lasteringen
bij

CRONENüURG. (MALTÜIAS VAN) 91
bij het gemene volk in haat te brengen, voorgevende 5 dat
zij de fchamele gemeente ondragelijke- lasten opleiden : dit
fnood bedrijf hadt de gewone uitwerking ; het aüngeftookte
kanailje .fchoolde bijeen en beging door drank verhit de groot-
fte buitenfporigheden, plunderende en rovende de huizen en
goederen van brave Regenten, die men hun hadt ingeblazen,
dat de voornaamfte uitvoerders van het opleggen dier lasten
v/aren. JAKOB VAN ADELEN VAN CRONENBLT.G , werdt door­
zijn bitterften vijand DOUWE VAN HOTTINGA, door dusdanige
godloze befchuldigingen op ene gelijke wijze verdagt gemaakt,
waar van het gevolg was,.dat hoe onfchuldig ook, op zondag
den 8' junij, 's morgens om 8 uren, door een famengefchool-
de bende uit enige honderden mannen en vrouwlieden be-
ftaande, zijn huis met de grootfte woede werdt aangevallen,
ide poort met geweld opengelopen, en voorts geplunderd al
wat men vondt, ja het huis gedeeltelijk vernield; waarfchijn-
lijk zou dit treurfpsl met het vermoeden van den eigenaar
een einde hebben genomen, waren niet enigen der ^palfl&V
ceerdfte Huislieden ter zijner hulp toegefchoten, en fommigen
daar van naar den Grietman HOTTINGA gefniJd en hem met
gevouwen handen hadden gebeden, dat hij toch door zijn
gezag, de razende menigte wilde tot bedaren brengen. HCT-
TINGA fchaamteshalven zulks niet durvende weigeren, girg
derwaarts, en fuste tegens zijn wille en dank den wecsten
hoop, met dat gevolg, dat-den bedreigden CRONENBURG het
nakend gevaar ontkwam, en 'er heel huids afraakte. Dan
deze zig zeiven onfchuldig kennende, fprak den Grietman , als
bewerker van het onheil dat hem wedervaren was, in regten
aan; met dat gevolg, dat deze door het Hof wierdt veroir-
deeld tot de betaling en bcete van de injluie, kosten, fcha-
den enz. Op den 3 januarij 1643, op een donkeren avond,
hadt CRONENBURG het ongeluk, te Leeuwarden in 't water te
Vallen en te verdrinken. FEKWERDA, utfupra.
CRONENBURG (MATTHIAS VAN) , een Geldersman van
geboorte , is geweest Monnik van der Rekolletten orden.
Hij

92 CRONENDAAL. (PAULUS VAN)
Hij ftierf ten jare 1584 te Ruurmonde, na dat hij door den
druk hadt uitgegeven: 1. Vita vera fororis AGNETIS HUYN, qua
Venlona in Monafterio Annunciatamm fmi&é obiit anno 'i6\\
2. ivDoop't in Den noot en in ücn boot. 2ïmff. 1682. 3. ttoeê
8ecs?tehjcHe Coiomncn ban be fccrcfce/ te toeten be ï|^.
Sacramenten oz$ 3utaar£ en ban bc SSicchtc. amfï. 1682.
4 £h#teIrjK onbertoy.é/ om enen ;ah'tjen ftaat te berden.'
•&pm 1672. 5- i£?oo.5teIrjc& onbeitoijss'/ tegen?; ben boom*
iscbtigcn tocg bcr bekoringen. %a. 1684. J. F. ForrENs,
£M. Belg. p. 872, 873.
CRONENDAAL (PAULUS VAN) , Heer van Flkringht
in Henegouwen, te Antwerpen geboren, was de zoon van JAJ*
VAN CRONENDAAL, Schildknaap en Kapitein van 300 man te
voet, onder het regiment van den Graav VAN BUREN, en va»
KATRYNA DE NYS, te famen ten jare 1540 in den egt ver­
bonden. PAULUS begaf zig in zijn jeugd in den krijgsdienst,
en was tegenswoordig bij den veldflag van Heiligerlee in
Groningerland , alwaar de Graav VAN ARENBERG fneuvelde,
en zijn gantfe leger door ADOLF VAN NASSAU wierdt geflagen;
de flegte uitkomst van dien dag deedt hem zodanigen tegen'
zin in den dienst krijgen, dat hij befloot den .degen voor den
tabbaard te verwisfelen, en enigen tijd daar na, Griffier
wierdt; vervolgens in 1004, den rang bekwam van Raad der
domeinen en finantien te Ërusfel. Hij ftierf in 1621, nabij
zijne huisvrouwe KATRYNA GIEI.IS , die ten jare 1597 was
overleden , een' zoon nagelaten te hebben , HENDRIK ge-
naamd, die Griffier der domeinen en finantien van de Ne.
derlanden is geweest. MARIA ERNESTINA AUSTREBERTA, Mark-
gravinne van Vlieringhe en van Breethout, weduwe van een
Groot-Baiijuw te Doornik, was de laatfte van dit geflagt, en
is geftorven den 1*7 meij 1749.
CRONENDAAL heeft in fchrift nagelaten: l'Hifioire des Comtes
de Namur, waar van GRAMMAYE het oirfpronkelijke bij hem
heeft gezien. PAULUS zijn kleinzoon bewaarde het nog in
1642. Afc?UI Mm® hadt in 1640. Extmplar HJioria ComU
turn

CRONSTROM. (IZAAK Baton VAN) 93
Vim Namurcenfium per PHILIPPUM CRONENDALIUM , Scribam Fi-
nanvarum, Hat waarfchijnlijk het zelvde werk was. .
GRAMMVYE, Namurcum, uit. edit p. 28. FR. SWEERTII, Atlien.
Belg. p. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 714. J- F- FOPPENS.
Bibl. Belg. 941. CHRISTYN, Jurisprud. heroica, p. 196. Nobi*
liaire des Pays-Bas, p. 181. 273- 286. 3IS»
CRONSTROM (IZAAK Baron VAN) , wierdt door den
Prinfe Stadhouder WILLEM DEN IV, ten jare 1747, fchoo»
een man van zeer hoge jaren het Opperbevel toevertrouwd
over het krijgsvolk en de plaatzen tusfen de Maas en da
StMde gelegen , fchoon die Gujsaart zig met aandrang op zij­
ne hoge jaien , zwakheid en doofheid beriep om van deze
zwaarwigtige post verfchoond te blijven, dan het mogt niet
he'pen , ds Stadhouder wilde het. Hij kwam dan den 14
julij, op welken dag hij juist in zijn &?fte jaar tradt, binnen
Bergenopzoom, daai hij z*g zedert onthield'. Hst bijzonder be­
wind -over de Vesting bleef in handen van den Prins VAN
HESSEN-PHILIPSTAL,. en dat over de Linie, bij de» Prinfe VAN
SAXEN-HILSURGHAUSEN; welke Genera ds nogthans door den
Baron VAN CRQNSTROM , met raad en hulp onderfteund wer­
den.
Toen Bergenopzoom in den vroegen morgenftond van den
16 feptember 1747, om zo te fpreken , bij verra>fing
wierdt ingenomen , vernam de Baron VAN CROKSTROM de
overrompeling der ftad niet voor dat het dag werdt; toen
kleedde hij zig terftond, tradt ter deure uit, en deedt door
zijne Adjudanten , die 't volk wakkerlijk aanmoedigden , de
Franfen van voor zijne woning terug drijven ; waar na hij
ziende dat het verlies der ftad onvermijdelijk was, zig op een
paard deedt tillen, en ter ftad uit reedt, naar de Linie, om
orde te ftellen op de verzekering van Zeeland. Voor zijn ver­
trek , hadt hij den Prinfe VAN HESSEN-PHILU>STAL belast., de
trom te doen roeren, om daar door het verder doodflaan te
voorkomen , 't welk egter niet fchijnt gefchied te zijn.
De Generaal CRONSTKOM is naderhand bij velen in verdenking

94 CRONSTROM. (IZAAK Baren VAN)
kïng geraakt, dat hij zig in 't verdedigen der ftad, niet wel
van -zijnen pligt gekweten hadt. Zeivs is hij, in de. lente des
jaars 1748, °P last van zijne Hoogheid die den Grijsaart gelijk
wij gezien hebben j tegens wil en dank tot die belangrijke post
hadt aangefteid, door den Fiskaal der Generaliteit, op enige
punten, fchriftelijk, ondervraagd, en omtrent een jaar later,
voor den Hogen Krijgsraad befchreven, en op meer dan hon­
derd punten gehoord: alle weike hij, mondeling en fchrifte-
lijk, beantwoord heeft. In een aangehaald affchrift van zij­
ne ondervraging, betuigt de Gefchiedfchrijver WAGENAAR ge­
zien te hebben: „ dat men meest vreemd fcheen te vinden,
„ dat hij de MMtfng der ftad niet voorzien, en door 't zen-
„ den van meer volks op de gevaarlijkfte posten, en vooral
„ 00't door het brengen van water in de droge graften, voor-
„ komen hadt." Doch hij wees aan: „ dat hem berjgtwas,
„ dat de bres noch niet groot genoeg was, om den vijand'.
„ door te laten; dat, op deze onderftelling, het brengen van.
„ water in de gratten nog moest worden uitgéfteld, alzo, na
„ dit gefchied was, de belegerden alle gemeenfehap met de
„ buitenwerkenSftfti afgeiheden geweest zijn; dat het fte,ker
„ bezetten der gevaarlijke posten behoorde tot het bijzonder
„ bewind van den Bevelhebber der vestingen, wien bij dit,
„ met kenni^van zijne Hoogheid , hadrlaten behouden ,.en
„ dat hij vertrouwde, dat de posten 'fterk genoeg zouden be-
„ zet geweest zijn, om in geval van overrompeling bij tijds
>» gwugt te maken , zo de wagt -anders wakker en op zijn
„ hoede geweest was; waaraan hij meende, dat het enigen
„ zou gehaperd hebben. Dat hij, eindelijk, niet uit de ftad ge- •
„ treden wa-, dan toen 'er geheel geene hoop meer was om
„ dezelve te behouden; en toen zijne tegenwoordigheid nood-
„ zaaklijk vtrei» weidt in de Linie, alwaar ook de Prins
„ van HESSÉN-rnïupstHAL, kort na hem, aangekomen was,
m e t h £ t
»>
overfchot der bezettinge." De Hoge Krijgsraad
heeft geene uitfpraak gedaan over deze verdenking van den
Baron VAN GRONSTROM , fchoon hij 'er fterk op aangehouden
heeft; en dc zaak is met zijnen dood, die kort daarna voor­
viel ,

CROOCK. (JAN DE) CROON. (PIETER) 95
Viel, blijven Reken. — Netel Jaarboeken, 1747. bl. 526.
593. 719- WAGEN., Vad. Hifi. XX. D. bl. 109. 113-115. '
CROOCK (JAN DE) , wierdt te Gent geboren in 't jaar
I479, en ging na zijn eerde letteroefFeningen verrigt te heb­
ben , naar Parijs ftuderen, alwaar ingevolge gebruik eerst vijf
jaren doorbragt om de miferabele wijsbegeerte van dien tijd te
beoeffenen, waarna hij tot Meester in die wetenfch :p weidt
bevorderd, en vervolgens naar Gent terug keerde, alwaar hij
den geestelijken ftaat aanvaardde en men hem met de bedie­
ning van Kapellaan van 't Tempel-Hof begiftigde; deze bedie­
ning tot op zijn 32fte jaar waargenomen hebbende, wierdt hij
in 1513 Monnik in het Dominikaner klooster van die ftad;
vervolgens ftudeerde hij nog verfcheidene jaren te Parijs, en
daarna naar Gent tot zijn klooster te rug gekeerd zijnde,
ftelde men hem in 1536 in zijn klooster tot Voorlezer in de
godgeleerdheid aan. Twee jaren later wierdt hij tot Jnquifi-
teur van het bisdom Terouanne verkoren, doch geen fmaak in
deze bediening vindende, verliet hij die na verloop van vier w
jaren; wierdt vervolgens Prior van liet klooster te St. Wijnox.
tergen, en "keerde ten laatften naar Gent te rug om zijne ove­
rige dagen aldaar in rust door te brengen; hij fiierf den 13
oktober 1569 in den hooggevorderden ouderdom van 91 jaren.
Daar is van hem in druk: Summa S. THOM/E AQUINATIS, multo
tempcre conecla , ab Amanuenfuim aut Typograbhorum vitiis
vkdicata. Paris 1520. in 8>'&. SANDERUS, de Gandaven-
'films, p. 68. DE JONGHE, Belgium Dominic. p. 74, 75. PA-
QUOT, Mem. litter. Tom. XV. p. 3*9 > 320.
CROON (PIETER),. van Mechelen geboortig, is reguliere
Kanunnik van ST. MARTYN te Leuven geweest; in 1677 was
hij Prior, en ftierf ten jare 1683, ria in 't licht te hebben
gegeven: 1. De ojfïcio (ƒ culina boni Coci. Brugis 1663. in
nmo. 2. De apparatu menfes boni Coci. Antv. 16Ö0. in izmo.
3. Hiflor. B. M. V. Hanswycanee Mechlinics. Mechl. 1670. in
x 21120. J. F. ForFEA'S, Bibl. Belg. p. £ö"9-
CROU-

96 CROUSERS. (CYPRIANUS) CROY. (ROBBERT v.)
CROUSERS (CYPRIANUS), een Antwerper van gehoor-
te, is geweest Monnik van de Kapucijner orden, en heeft ge-
fchreven : Leüiones paramitkas ad Regulam S. FRANCISCI in
quibus plurima non vulgaria adformandos mores Religiojorum
rwnve Jpiritualium perfonarum documenta fuggeruntur. Colon
in 4to. J. F. FOPPENS, Bibl.. Belg. p. 223.
CROY, is de naam van een voornaam geflagt in de Neder­
landen, waar uit vele voorname Mannen zijn voortgefprcten,
doch dat reeds voor lange is uitgetbrven, was afkomftig uit den
koninglijken Ram van Hongarijen; zijnde de Stamvader van
de Heren en Hertogen van CROY, STEPHANUS zoon van Ko­
ning BELA den Blinden, die, in den jare n73, door zijns
broeders zoon overwonnen, en uit Hongarijen gedreven werdt;
begevende de vlugtende Vorst zig toen naar Frankrijk. De
zoon van STE'PHANOS , MARCUS genaamd , zig mede naar
Frankrijk begeven hebbende, trouwde aldaar door bewerking
van den Koning, met KATRYNA, erfdogter van HUES, Heer
van Araines en Croy.
KAEEL, Heer van Croy, Hertog van Aarfclwt, zoon van Fr-
tips, en van JOIIANNA HALEWYN en COMMINES, die in 1612,
zonder erfgenamen bij zijne twee vrouwen verwekt te heb­
ben , is overleden. Hij liet een natuurlijken zoon na, FRAN-
COIS VAN CROY genaamd. Met zijnen dood, gingen de goede­
ren van CROY over in bet geflagt van AREMBEEG. Zeer om-
ftandig wordt van dit geflagt gehandeld bij JEAN LE CARPEN-
TIER ,. Hifi. Genealogique des Païs-Bas, pag. 193. 298-300.
328-3 30 &c.
CROY (ROBBERT VAN), zoon van HENDRIK, Heer vaa
Croy, Aarjchot, Renty enz., en van CHARLOTTE DE CHATEAU-
' BRIANT , Vrouwe van Loignij-au-Perche , oudile dogter van
RENé , Heer van Loignij, en van HELENA D'ESTOUTEVILLE ,
werdt geboren omtrent 'tjaar 1500. In't jaar 1517 wierdt
hij door afftand van zijn broeder WILLEM, die tot Kardinaal
werdt verheven, en het rijke Aartsbisdom van Toledo verkreeg,
tot Bisf.'hop van Kamerik benoemd, en hij deedt zijne intrede
bin-

CROY. (ROBBERT VAN) 9?
binnen die ftad met zeer vee! pragt en ongemene» luister.
Tien jaren later zig in ftaat bevindende om zijn Bisdom te
beftieren, wierdt bij geordend, en bediende de eerfte Mis
den 5 augustus 1520, de zelvde dag op welke de vrede
nabij die ftad wierdt gefloten. Deze vrede wierdt in 't jaar
154.3 geftoord , toen een Frans leger in het Kameriks ge­
bied doordrong; KAREL DE V. vrezende dat dit leger zig
meester van Kamer ik zoude maken, noodzaakte de Burgers
van die ftad, om krijgsbezetting in te nemen: ,, niet om
„ hunne vrijheid te onderdrukken, maar tot hunne befcher-
„ ming en zekerheid, en ten einde hun onder *t beftier
„ van hunnen Vorst en Bisfchop te bewaren onder befcher-
„ ming van het H. Rijk." Dusdanig was het dat KAREI, DE V.
zig uitdrukte, en tot meerder verzekering liet hij aan de wal­
len te Kumerik een kasteel ftigten, 't welk vele lieden be-
fchouwden als ene vooifpelling van den aanftaanden val der
tijdelijke magt die .de Bisfchoppen van deze ftad uitoefTenden.
In 1546 begaf zig ROBBERT naar het Concilie van Trente,
maar geen Schrijver berigt ons wat hij 'er uitvoerde. In ok­
tober van het jaar 1550 hietdt die Prelaat een Sijnode, al­
waar hij het Interim, waar van JULIUS FFL UG , Bisfchop van
Naumlmrg, MICHIEL HILDING, Suffragant van Mentz, en
JAN AORICOLA VAN EISLEBEN, de infteilers waren, en twee
jaren te voren op den rijksdag te Augslurg ingevolge bevel
van den Keizer vervaardigt was, liet afkondigen. ROBBERT VAN
CROY ftierf den 31 augustus 1556, en wierdt begraven in ds
Hoofdkerk, alwaar een pragtige graftombe van wit marmer
voor hem wierdt opgerigt. Dces Bisfchop bezat ingevolge
het getuigenis van GAZET, ene aangeborene goedaartigheid,
waar van niet zeldzaam misbruik wierdt gemaakt. Door zij­
ne bezorging is in 't licht gegeven: AUa £? Decreta Synadi
Diacefar.te Cameracenfts, pnefidente Reverendisfimo in CHRISTO , ac
Illuftrisjimo Principe Domino, D. ROBURTO DE CROY,. Epifeope
£f Duce Cmeracmji, facri Imperii Principe, Comité Cameracejii,
£fc. eekbmee anno Redemptoris naftri JESU CIIRISTI MDL. menfe
ottobri. Item aritiqua Statuta Synodalia Cameracenfis Ditccejis,
VIL 7
. DE EI.. G ab

93: CRUCIUS. (ADIAAN) (JAKOB) (JAN)
ab eadem Synode- reeognita, adjeUisque moderationibus, cme&ienU
bus, ö 1
additionibus reformata. His adjuntla ejl Formula Refof
tmionit, per Casfaream Majefiatem, flatibus Ecclefiaflicis in Ct-
mitiis Auguftanis, ad deliberandum pxopofita, £P ai eisdem recepta
& probata. Paris 1551. en naderhand meermaalen herdrukt.
• " VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 795. Gallia Clirifl. Tom.
III. p. 52. GAZET, Hifi. Ecclef. des Pays-Bas , p. 44, 45.
PAOJJOT» Mem. litter. Tom. IX. p. 237-243.
CRUCIUS (ADRIAAN), geboren te Gent ten jare 1578}
begaf zig in 1596 te Doornik in het genootfehap der Jefuiten.
Hij onderwees gedurende verfcheidene jaren de fraije letteren
zo in liet grieks ais latijn, en was een geruimen tijd Repetitor
van de jonge Jefuiten tot de'uitoeffening van die wetenfehap­
pen voorbefebikt. Hij ftierf te Antmrpen den 23 oktober
1629 aan ene befmettelijke ziekte, die hij hadt gekregen door
het bezoeken van lieden die'er door aangetast waien. Hij
heeftin 't latijn de volgende befebrijvingen vertaald, en in
druk uitgegeven: 1. Rerum memorabilium in Regno Since gefta-
tum Litterat minna Societatis Jeju; ad Reverendim admodum in
Clirifio Patrem P. MUTIUM VITELLESCHI , Prcepofitum generalem
tjusdm Societatis. Antv. 1625. in izmo, 2. Rerum memorabilium
in Regno Japonice geftarum an. M.DC IX. XX. XXI. XXII.
Societatis Jefu ad Rev. tfc. Patrem P. MUTIUM VITELLESCHI ,
Prapofitum generalem ejusdem Societatis. Antv. 1625, in i2mo,
*" M
•• PAQUOT, Mem. litter. p. 342-344.
CRUCIUS (JAKOB), een Delvenaar van geboorte, heeft
gefchreven: 1. Mercurium Batavum, feu Epiftolarum libros. Del-
phis 163,5. in Svo. Amft. 1664. in Svo. 2. Suadam Delphicam,
five Orationes LXIX. varii argumenti, ad ufum ftudiofce juventu-
tis. in izmo. Verfcheidene malen te Amfieldam, en elders ge­
drukt. J. F. FOPPENS, Bibl. Bdg. p. 511.
CRUCIUS (JAN) , geboren te Aalst, was Priester en
Rooms Pastoor te Stabroek. Hij heeft in 't licht gegeven:
Carmen in horum temporum calamitates. Antv. 1604. in Svo. >
T. F, FOPPENS, Bib!. Belg. p. 623.
CRU-

CRUCIUS, (JOHANNES) (LEVINU3; (PIETER) 09
CRUCIUS (JOHANNES), is geboren te Rijsjil ten jare
1560, en geweest Predikant te Haarlem, ook lid van het na­
tionaal Sijnode te Dordrecht in irJiS en 1619- Hjj ftierf te
Haarlem den 7 febiuarij 1625. Onder zijn Afbeeldzel 't welk
in 't koper uitgaat, leest men dit vierregelig vers:
En CRLTIUM, cum jam Chip fox luflra Satelles
Dulciloquo facrum pafceret ore gregem.
Exhibet ora quidem fculptor tibi, cetera verb
Arfficis poterit reddere nulla manus.
CRL-CIUS heeft in 't licht gegeven: 1. Uit het Frans in 't
Nederduits vertaal J: JAN TAFFIN, vSactuaaröigfjciu öc£ 3Tr*
btn.fi. 2. Van 't Nederduits in 't Frans: ANT. WALRUS, ï|ct
«mat örr ïlcrhcnöknaari «$ 3- Van *t Latijn in "t Frans:
üonmfilu&e mcg en;. 4. Onpcrtijöisc ïicthtcr/ beide in het
Nederduits en Frans. 5. Uit het Nederduits in 't Frans:
FRED. DE VRY, tSSesin en boo?tcang her SttrMijfce utroerrenfi
in ^cllanD. SAM. AMPZING, Refchr. van Haarlem, b!.
ï38, 139-
CRUCIUS (LEVINUS), geboren te Oudenaarden,' is ge-
weest Rooms Pas.oor te Boschveld in Wester Flaanderen. Hij
was in zijn vak gants niet onkundig, en heeft gedurende 34
jaren, de jeugd niet een onbedenkelijken ijver onderwezen,
Hij is te Gent geftorven ten jare 1590, ra in 't licht te heb­
ben gegeven : 1. ViridaTium Florum. Antv. 1548. in ivo. 2.
Scholia in Diflicha Citonis. Gandavi 1541. in Svo. 3. Threnodiam
in temeraria quorundam judicia, ad FRANC. CRANEVELDIVM. Ib.
8ra. 4. Parxnejïn ad Potentatus Chiflianos, ut p'èrcusfo inter
fe fadere arma in Tttrcam ac Luthsrum convenant, ver/u Elc-
giaco. Gandav. 1543. in 8ro. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg.
J>. 791-
CRUCIUS (PIETER), geboren te Arras in Artois in het
jaar 1542, begaf zig 20 jaren oud zijnde onder de orden der
Dominikanen in het klooster te Si. Omer; voorts ocffende hij
zig met ijver in de godgeleerdheid en het prediken, zo dat
G 2 hij

f00 CRüESEN. (NIKLAAS)
bij ongemeen bekwaam wierdt en tot luister van zijne orden
verftrekte.. Omtrent het jaar 1584, wierdt hij tot Inquifiteur
van do Nederlanden aangefteld, ten einde inzonderheid tegens
de ketterijen der zogenaamde Geufn te waken; ook voerde
hij dezen Jast met de onverbiddelijkfte geftrengbeid uit, ea
heeft een, menigte van die ongslukkigen ten vure en gajg doen
doemen* Verder ,i.s hij 18 jaren Prior van zijn klooster ge­
weest en ftierf den 27 april 1614, in den ouderdom, van 72
jaren; na in 't licht te hebben gegeven: Discours de l'ufage %
vertil fjj? mracles du figne de la Croix. Arras 1604 cjf 1617. in
gy 0.
J. F. FOPPENS , Bibl. Belg. p. psgu enz.
CRUESEN (NIKLAAS), h omtrent het jaar 1570 te Mas»
trich geboren, zijnde gefproten uit fatzoendeüjke ouders. Zijn
jeugJige letteroeffeningen volvoerd hebbende; wierdt hij Mon 1
nik in het klooster der Augustijnen van die ftad; voorts werdt
hij door zijne Opperften naar Italiè'n gezonden, alwaar hij te
Puvia de dttktorale muts verkreeg. In 1602 wierdt hij tot
Apostolifen Onderzoeker in Flaanderen aangefteld. Tien jaren
lat,e£ was hij op bevel van den Paus.,. Voorzitter van bet ka­
pittel der reguliere Kanunniken van de Premonftratenfer or­
den te Tongeren^, en in het zelvde jaar 1612, reisde hij hoger
op in Duitsland, en volvoerde verfcheidene commisfien bij de
Roomsgezinde Keurvörften; ook was bij tegenswoordig bij het
houden van den Rijksdag te Frankfort. In I6J6 werdt hij aange­
fteld tot. Prior van bet klooster zijner orden te Brusfel, ver­
volgens te. Antwerpen en nog later te Mastricht. Ten jare.
1620. woonde hij het algemene kapittel bij, dat. van zijne orden
te Rome werdt gehouden, In Duitsland te rug gekeerd, wierdt
hij in 162.6" benoemd tot Kommisfatis der kloosters, tot wier
orden hij behoorde, in Bohemen, Oostenrijk, Karintiè'n en Stij*
tien, hij volbragt deze werkzame taak tot volkomen genoe­
gen van zijnen Generaal, en verwierf daar te boven de gunst
van den devcten Keizer FEKDINAND DEN II, die hem met da
tijfels van zijnen Gefchiedfchrijver en Kerkdijken Raad vereer­
de. Ten laatften werdt hij in 1624 tot Provintiaal van Bohemen
ver-

CRUININGEN. {JOOST VAN) zot
verkoren, en hij ftierf afgemat door zijne vermoedende bezig­
heden, den 9 november 1629.
CRUESEN was welgemaakt van lijf en leden, daarbij van
een rijzige geftalte, bezat ene aangeborene welfprekendheid,
was Hatelijk in zijn voorkomen, en voorzien van grote be-
gaaftheden in het behandelen van zaken. Daar is van hem
in druk >• 1. Monafticen Augufthnanum, in -quo mmium Ordvnnm
Jub Regula S. AUGUSTINI militantiiim, prcecipue 'tarnen Eremtarum,
Canonicorv.m regularium Pramionflratenfium, Dommcanm-um, Ser-
vorum B. Maria, Hieronymianorum, Ambrofianorum, Crucigero-
rum, Guillelmitamm , Triiitariorum, Brigittinarwm,, aliorumque
ferè L., origines atque incmnenta tribus partibus cx.plicantur-. Ma-
nachii 1623. in folio, cum figur. 2. Ccnfiituiknes Qrciims Ere-
mitarum S. P. Augufiini, cum netis. Ib. 1620. • SANDERJ>
Chorogr. Brab. ulu ei. Tom. II. p. 194. Fs. SWSÏRTH., Atketu
Belg. p. 575. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p.'683» J.F. FOPPENS,
Mbl. Belg. p. $05. Ei.ssu, Encom. Auguftinian. p. 504, TOM-
«EUR, Chronol. Auguftin. p. 30. JO. 73- PAOÜOT, Mem,
Otter. Tom. IV. p. 182-185»
CRUININGEN (JOOST VAN)> »* een der aaaziénfijkftê
adelijke Geflagten van Zeeland gefproten, door SOXHOBN verkeerdelijk
JAKOB genoemd, was de zoon van JCCST VAN Caur-
•NINGEN, lieer tot Cruiningen, Heenvlkt, Siecnkerken enz, en
KATRYNA VAN WASSENAAR. Hy is geweest een der moedig-
fte, voerzigtigfte en gelukkigfte Krijgsoverflea Va» Keizer
KAREI DEN V, in den Duitfen oorlog, die dees Vorst omtrent
ft midden van de XVIde eeuw tot in ftsndhouding van 2§P
gezag verpligt wierdt te voeren. De Keizer eortdt VAN CROI-
NINGEN met 800 Soldaïen en 500 Ruiters naar de Sax.ife zee-
fteden , die tegens hem waren opgedaan. Hij kwam biet
mede tot Esfen een ftadje in Westfaien, alwaar hij *ijn velk
gemonfterd hebbende, tegens CONRAAD Graav vasa Tekletiurg
optrok, en het flot van dien naam zeven mijlen van I.ietihh
hazen gelegen, vete erde-; tten Graav verder ïJöoiizakende,
«ie ftad, het ftot en t land van liïngtn aan hem over ïe g*-
C I ve».

is?. CRUININGEN» (JOOST VAN)
ven, en genade bij den Keizer te verzoeken. Die van Osna-
Irugge bier door geleerd en voor de verwoesting van hunne
bezittingen vrezende, floten een verdrag met dien gedugien
Krijgsoverfte. Van hier trok hij naar 't graavfchap Rietberg,
alwaar hij de Gravin weduwe overhaalde, om zig aan 's Kei­
zers wil te onderwerpen, en 300 man tot bezetting in te ne­
men ; vervolgens ging hij met zijn leger naar het graavfchap
van der Li[>pe, veroverde de ftad Ujfelen, en noodzaakte den
Graav oin zig aan den Keizer te onderwerpen. Dit verrigt
zijnde, toog hij voort naar de fterke ftad Minden, waar'van
de inwoonders al zodanig door fchrik waren bevangen, dat
zij hem de poorten openden, en hij die vesting zonder flag
of ftoot innam; ja zijn naam was zodanig gevreesd, dat de
Graven van SCHAUWENEURG en HAY, neffens de jonge Her­
togen van LUNENBURG, en meer andere Vorften zig bij hem
voegden, ten einde met den Keizer te verzoenen,- en den eed
van trouwe en hulde aan denzelven in zijne handen af te
leggen. Eindelijk belegerde hij de ftad Bremen, welke togt
noodlottig voor hem was , want de belegerden een uitval
doende, en hij zig in het heetfte van 't vuur bevindende,
•werdt door een kogel zodanig getroffen, dat hij naar het flot
van Verden, aan den Bisfchop van Bremen behorende, gebragt
zijnde, binnen vijf dagen aan zijne bekomene wonde over-
leedt, en in liet koor der kerke wierdt begraven.
Men vindt nog gewaagd van enen MAXIMILIAAN VAN CRUI­
NINGEN, die een der Bevelhebberen was van de fcheepsvloot,
welke ten jare 1573 onder het oppergezag des Graven VAN
Bossu, als Admiraal wegens ALVA, tegens de JNoordhoilanders
ftreedt, doch door dezelven geflagen werdt, wanneer hij,
benevens Bossu, gevangen geraakte, blijvende niettemin de
Spaanje partije aankleven tot in het jaar 1577. Hij is geftor­
ven zonder enig mannelijk oir uit een voltrokken huwelijk
te hebben nagelaten. P. BOR , Ned. Hifi. druk van
J670, I. D. bl. 457. 783- M. Z. VANBOXHORN, Kronijk van
Zeeland, II. D. bl. 352. 486. SMALLEGANGE, Kronyk van Zee-
land, l D, bl. 715. p. DE LA RvEj Heldhaftig Zeeland, bl.
•fa
*44,

CRUX, (N.) CRUQUIUS. (JAKOB) 103
144, 145. J. W. TE WATER, Hifi. van y
t Vurbend der Edelen,
I. D. bl. 193- 207.
CRUISKERKEN, zie KRUISKERKEN»
CRUL (N.), Schout-bij-Nagt, in dienst van de Republijk
tier Verenigde Nederlanden, kwam deerlijk ten jare 1781 nabij
St. Euftatius te pas; want den Engelfen Admiraal RODNEV dit
«ijland veroverd en 'deszeivs inwoonders cp een ongehoorde
wijze mishandeld hebbende, vaardigde twee Liniefchepen en
een Fregat af, met last om' ware 't mooglijk den Holiandfen
Zeevoogd, die met zijn fchip Mars van 60 Rukken 23 rijkge-
ladene Koopvaarders naar Europa geleidde, en van genoemde
eijland een etmaal geleden vertrokken was, tot op de boogt»
Van de Bermudcs-eij\a.nden te vervolgen , indien hij 't zelve
liet eerder aantrof, "s Anderendaags haalde deze het Convoi
'in op de hoogte van Antigua. De vlaggen werden van weder,
zijds opgebeesfen, de Engelfen naderden en omringden den
Schout-bij-Nagt, en riepen hem toe: Strijkje vlag en draai bijï
CRUX , die van geen ooglogsverklaring wist, antwoordde;
„ zulks niet te x kunnen doen, en de reden daar toe niet ïe
„ weten;" waarop het grootfte oorlogfchip onmiddeÜjk de
laag gaf, 't geen terflond beantwoord en van een gevegt ge­
volgd werdt, waarin de wakkere Schout bij-Nagt, bij den aan­
vang dodelijk gewond, de eerfte was, die in dezen oorlog
zijn bloed voor 't vaderland ftortte. Hij hadt, zo men Wil,
het vaderland verlatende, dezen togt, hoe onverfchrokkeri
anders, niet zonder fchroom aangevangen, en bij het affebeki
1 1
van zijn gezin, een kommerlijk voorgevoel betuigd. •
Vad. Hifi. XXVII. D. bl. 243, 244.
CRUQUIUS (JAKOB), een Letterminnaar van de XVÏda
eeuw, is geboren te Mesfine, een klein ftadje in Flaanderen,
niet verre ten zuiden van tperen gelegen. Na dat hij dc ïage
klasfen was doorgelopen, begaf hij zig naar Leuven, alwaat
hij in de wijsbegeerte en redeneerkunde , doch inzonderheid
,in de rechtsgeleerdheid ftudeerde, Ondeï opzigt van Mtemstt.
Q 4 PiKKUj:
»

104 CRUQUIUS. (JAKOB)
DRIEUX of DRIUTIUS , Stigter van het kollegie dat zijn naam
draagt. CRUQUIUS bepaalde zig niet tot het beoeffenen van
deze wetenfehappen alleen, hij leide zig inzonderheid ook toe
op de fiaije letteren en de Romeinfe oudheden: en met dit
inzigt volgde hij de lesfen van CONRAAD GOCLENIUS, Hoog­
leraar in de latijnfe taal, en vervolgens die van PIETER NAN-
SIUS, -die in 1539 de opvolger van GOCLENIUS was. Hij ver­
liet de Nederlanden omtrent "t jaar 1542, zeer waarfchijnlijk
om zijne kundigheden aan een buitenlandfe Hogefchool te ver­
meerderen. Van die reis te rug gekeerd, hield hij zig nog
enigen tijd te Leuven op: en hij tekent zelve aan, dat DRIUTIUS
hem op zekeren tijd op een gezelfchap van geleerde lieden
ter maaitijd genodigd hebbende, alwaar zig VULMAR BERNAR-
TIUS en NAKNIUS mede bevonden , men aan een jongeling,
die gemeenzaam met DRIUTIUS verkeerde, de vraag voorftel-
de: „ Wie het nuttigfle voor den Staat is, een man die wel
„ in 't openbaar fpreekt, een fchrander Schrijver, ofwel een
„ man die een voorbeeldige levenswijze leidt?" DRIUTIUS
vervaardigde over dat onderwerp een welbefpraakte redevoe­
ring, waar van onze Schrijver den hoofdzaaklijken inhoud,
in zijne verhandeling over de Hekeldigten van HORATIUS ge­
plaatst heeft. In 1544 wierdt CRUQUIUS naar Brugge als Hoog­
leraar beroepen, in de griekfe en latijnfe talen , in plaats van
den beroemden GEORG CASSANDER, en hij bekleedde die waar­
digheid nog in 1573, en waarfchijnlijk nog in 1582. Hij is
ten jare 1621 overleden. Daar is van hem in druk:
1. Ene Waarfclmewing aan het hoofd van den Tribonianus,
of eerder den Anti-Tribonianus van JAKOB R^VARDUS geplaatst,
en deze Regtsgeleerde heeft aan hem zijnen Commentarius ai
Legem Scriboniam in het jaar 1560 opgedragen.
2. Q. HORATII FLACCI , Carm'mum liber quartus, ex antiquis
Jimis manufertptis codicibus; cum Commentariis fdlfè adhuc P
PIIYRIONI £f ACRONI adjeriptis; opera JACOBI CRUQUH, Mesjam
editus. Ejusdem in eundem Annotationes. Brugis 1505. in Svo
It. met no. 3 en 4, onder dezen tijtel: FIORATIUS, cum Com­
mentariis & Enamtionibus Commentatoris veteris £f JACOSÏ C
Quir.

CRüQUiUS. (JAKOB) 105
i
QUII. AcccS.it JANI DOUSAÏ Commentariolus , fjfc. Lugd. Bat.,
RapMingius, 1611 & 1620. in 4». De meeste der Aante­
keningen van CRUQUIUS over HORATIUS, zijn in de uitgave
van dien Digter door SCHRËVELIUS bezorgd, ingelijfd. De
Verbeteringen en Aanmerkingen van CRUQUIUS worden ia
achting gehouden. En fchoon het wel waar is, dat er nodige
dingen aan ontbreken, en dat men 'er in ontmoet die onnut
zijn; kan men hem egter het regt -niet weigeren, van te er­
kennen, dat hij dienltige hulpmiddelen heeft verfchaft aan die­
genen welke na hem komen.
3. Q. HORATII FLACCI, Epodon litsr, ex antiquisfimis Cvdici*
bus manufcriptis cum Commentariis antiquïs, èmendatus £? editus,
opera JACOBI CRUQUII, Mesjinii, apud Brugenfcis polïtioris Litte-
raturx Prefesforis pubiici. Ejusdem in eosdem Commentarii. Antv.
CIIRISTOPH. PLANTINUS, 1567. in Svo.
4. Q. HORATII FLACCI, Satyrarum, f.u pkiüs Eclogarvm,
libri II.; ex antiquisfimis undecim Codicibm manufcriptis cum anti-
qu'.s Commentariis, poft omneis, q'ui hattenus editifunt, infinitis
locis purgati, clarius explicsü; opera JACOBI CRUQUII, Mes.
finii, apud Brugenfeis politioris Litterama- Profesforis pubiici.
Ejusdem in eosdem Commentarii. CiiRisToni. PLANTINUS, 1573.
in Svo.
• 5. M . TULLII CICERONIS, Oratio pro Milone, cum Enarra-
tione JACOBT CRUQUII. Accedit brevis Orationis Parmnefis ejusdem
CRUQUII. Antv. CHRIST. PLANTINUS, 1582. in $to.
Bij WALVIS vindt ik nog van enen JAKOS CRUQUIUS ge­
waagd, van Gouda geboortig, die Onderprior van het eertijds
aanzienlijk klooster van Regulieren, St. Michielsberg, Oude
Hem genaamd, westwaards onder Schoonhoven gelegen, geweest
is, en op bevel van den wreden LUMEY, benevens den Prior
van het zelvde klooster KOENELIS SYMONSZ., aan een noten­
boom bij de flenen brugge voor 't raadhuis te Schoonhoven ten
jare 1573, werdt opgehangen. SANDERUS, de Bmgenfib.
p. 40, 41. FR. SWEERTII, Athen. Belg. p. 360. VAL. ANDR.,
Bibl. Belg. p. 407. J. F. Forr-ENS, Bibl. Belg. p. 511. F. G.
FREYTAG, Adparatus Litterarins, Tom. UI. p. 628-632- CRE-
G 5 »fi

306 CRUQUIUS. CRUSIUS. CRYTERS.
M I , Animadv. PMUlog. Part. VIL p. 233, 234. Q. SAXI,
Onom. liter., Pars III. p. 388, 380. BAILLET, Jugem. des Sca-
vans, Tom. II. p. 217. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XVIII.
P- 373-379- J- WALVIS, Bejchr. der Jiad Gouda, II. D. bl.
192, 193-
CRUQUIUS (NIKLAAS SAMUEL), geboren den 2 december
1678, is geweest Kandidaat in de medicijnen, Toeaiender
van Rhijnlaml, Schout van Sparendam, Examinateur
der Oostindife Kompagnies Stuurlieden te Delft, Lid van de
Koninglijke Sociëteit der wetenfehappen te Londen en van die
der Hollandje Maatfchappije te Haarlem. Hij ftierf te Sparendam
den 5 februarij 1754, in J e n ouderdom van ruim 75 jaren.
CRUQUIUS heeft zig beroemd gemaakt, door zijne kundigheid
in de gefteitenis des Lands, en deszelvs Rivieren, en inzon­
derheid ook door de uitgave zijner konftige grote Kaart van
Delfland enz. Nederl. Jaarboeken, 1754. L St. bl. 118
J19. *
" CRUSERIUS, zïe CROESER (HERMAN).
CRUSIUS (GEORG KOENRAAD), geboren te Zutfen %
zoon van BAREND CRUSIUS, Predikant aldaar, werdt Hoog.
leraar in de regten te Leijden, en is aldaar, nog jong zijnde,
geftorven, den 28 april 1676. Hij hadt gefclueven: Diatriben
ad.l. 40. D. de Hered. injïü.; en, Düfert. ex ULPIANI Libr. If.
cd Ediüum, beide herdrukt in OTTONIS Thefaur. Jur. Civ.
Tom. L col. 661-672. Hij was een groot vijand van de
zogenaamde Compendia. J O H. FRID. BOCKELMANNI, O-
rat.funebris. ULR. HUBER^ Dialogus de ratione docendi fc? diften.
dï Juris, agter zijne Digresfiones Juflinianea:. LOMEYER, Diet
Genial. Vol. II. p. 4 2. OTTO, Prcef. ad MUYDENI Comp. Infc
p. 14. G. SCHRODER, Orat.fun. in B. S. CHEMER, p. 15.
CRUSIUS, zie CRENIUS.
CRYTERS (JAN), geboren te Biest in het begin van d«
XVIIde

CUCHLINUS. (JOHANNES) 107
XVIIde eeuw, begaf zig in het jaar 1614 in het klooster der
Augustijnen van die ftad, en verenigde zig inet hunne orden
door de gewone plegtige geloften. Naderhand werdt hij Prior
van dat huis, en zedeit opvolgelijk van de kloosters te Keu­
len, te Aken en dat van Bedburg. CRYTERS verkreeg den ttjtel
van Doktor in de godgeleerdheid, en nam vervolgens nog
verfcheidene kerkelijke bedieningen waar, tot dat zijne jaren
vrij hoog geklommen zijnde, hij zig ter ruste naar zijne ge­
i s
boorteplaats begaf, alwaar hij den 30 jtinij 1675 geftorven.
Hij predikte met veel ijver doch luttel oirdeel, weinig fmaak
en nog minder welfprekendheid, maakte gebruik van triviale
• uitdrukkingen en vergelijkingen die gants niet op den predik-
ftoel te pas kwamen. Daar is van hem in druk: S. AUGUSTI-
Kus prcedicans; five Concknes, prester facras Litteras, ex folo ferè
S. AUGUSTINO concinnata, ftudlo Kev. &c. JOANNIS CRYTERII,
S. Th. DoStoris, Tred. ad Mof om, 1713- 2'« izww. J. F.
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 623. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII.
p. 36S-370.
CUCHLINUS (JOHANNES), geboren te Wetterau in Hes-
fen, ten jare 1546, was eerst in fchooidienst te Nkuwenhui-
zen, en vervolgens in kerkendienst te Tacheim in den Ptdtz;
doch hij werdt genoodzaakt benevens een aantal andeten,
dezen dienst te verlaten, ter oirzake, dat LODEWYK, Keur­
vorst van den Faltz, minder verdraagzaam dan zijn god-
vrugtige vader FREDERIK DE III, den Gereformeerden godsdienst
in zijne landen affchafte, en den Lutherfen in deszelvs plaatze
invoerde, zonder te dulden dat de eerstgemelde gezindheid
in 't openbaar haren dienst verrigtte. Hierop week CUCHLI-
NUS naar Embden, de algemene fchuilplaals der vervolgde Ge-
reformeerden; alwaar hij ook gedurende enigen tijd den fchool-
en kerkendienst beide waarnam. Te Amfteldam het gerugt
van zijne bekwaamheid en gaven doorgedrongen zijnde, werdt
bij ten jare 1578 in die ftad tot Predikant beroepen, en door
PIETER DATHEEN aldaar in den dienst bevestigd. Op den
7den november van het volgende jaar, bood men hem een
Hoog-

ioS CÜD3EMIÜS. (PIETER)
•HoogleTaarsftoel in de godgeleerdheid aan het Hogefchool ie
Leijden aan; doch in aanmerking nemende, dat het getal der
Predikanten te Amfteldam zeer gering was, liet hij zig ligtelijk
bewegen om daar te blijven, en hij bedankte voor het Profes-
foraat. Door de Staten van Holland, in het Jaar 1591 het
Theologisch kollegie of kweekfchool, naderhand en tot heden
toe nog bekend onder de benaming van Staten-Kollegie, opge-
rigt zijnde, werdt CUCHLINUS tot Regent daar van verkoren;
veel moeite hadt men , om hem tot de aanvaarding van dezen
post te bewegen, hij liet zig egter door den Reiken aandrang
dien men hem deedt daar toe overhalen, en wierdt door ene
plegtige inwijding, op den 16 oktober 1592, in die waardig­
heid bevestigd, doende hij bij die gelegenheid, ene latijnfe
Redevoering, welke, het tijdvak in aanmerking genomen,
waarin die werdt uitgefproken, voor geleerd en fchoon moet
worden gehouden; deze is in het Nederduits vertaald in des-
zelvs geheel bij BOE geboekt, benevens de Ordonnantie van
de Staten van Heiland op de directie van dat Kollegie, en de
lijst der namen van de eerfte Studenten, die als Burfalen daar
in zijn aangenomen, 't Jaar hier aan volgende, vertrok hij
op nieuw met verlof van Beftierders der Hogefchool, naar
Amfteldam, om 'er den predikdienst waar te nemen, daar hij
dien bleef uitoeffenen tot in 1596, wanneer hij weder naar
Leijden vertrok, en als Regent van voornoemde Kollegie bleef
dienen, tot op den 3 junij 160Ö, wanneer hij in het 6ofte
jaar zijnes ouderdoms als een wel bemoedigd Christen over-
leedt. Zijn Afbeeldzel gaat meer dan eens in 't koper ge-
fneden in prent uit, zijnde het laatfte vervaardigd door Hou*
ÏRAKEN. Twee zoons, JAKOB en HENDRIK, waren de vrug-
ten van zijn huwelijk, die ook beide Predikanten zijn geweest.
——• CROESE, Naamregister. P. BOB., NederL Hifi. druk va»
IÓ79. HL D. bl. 647-657.
CUDSEMIÜS (PIETER), van T me,ilurg in Kleefslani
geboortig, was de zoon van WILLEM CUDSEMIUS, Muflkant
en Componist, eerst van Keizer KAREL DEN V, en naderhand
vat}

CUILE. (Dr. LAMBERT TEN)
van zijn zoon FILIPS DEN II. PIETER te Wezel in den Lutherfen
godsdienst opgevoed, verzaakte zijn geloof, wierdt Rooms­
gezind , en deedt openlijke afzwering van zijn vorige gevoe­
lens in de St. Pieterskerk te Avignon in handen van den Aarts-
bisfchop, en was, gelijk het doorgaans de Renegaten zijn, bit--
serer vervolger van de Lutheranen en Gereformeerden dan de
'Ihrken zelve tegens de Christenen woeden.
Naar Rome gereisd zijnde, wierdt hij door den Kardinaal
BELLARMIN, die grote genegenheid voor hem opvatte, met
den naam van Geloofsheld getijteld; vervolgens werdt hij hier
tot Priester geordend, en vertrok naar Keulen, alwaar hij zijne
woonplaats vestigde, en veelal zig bezig hieldt om de Protes-
tantfe gevoelens op een vuilaartige wijze te wederleggen. De
fchriften hier toe irgerigt, zijn de volgenden: i. Traiïatum
irevem, de defperata Calvini caufa, in quo Setla Calvinijlicce non
tam picla effigies, qiiam vivum corpus cuivis ad ocutum exhibetur.
Col. ióro. Ib. 1612. in Svo. 2. Hyperaspiften, pro TraBatu de
defperata CALVINI caufa Apologeticum, five quadripartiti Calvmis*
tici examinis &c. Col. 1612. in Svo. 3. Vivum fpeculum, in qua
v.era et Apoftolica Chrijli Ecclefia claré apparet, Pontificiorum %
Lutheranorum et Calvinifiarum trino calculo approbatum. Ib. 1610.
in Svo. 4. Synodum Provinciale;» Diacefis UltrajeBlna celebratam
a DD. Statibus ejusdem Provincis 24 Augufli 1612. UltrajeBi, é
belgico idiotnaie in latinum verfam, Notis curiofis illuflravit. Ha-
giopoli (Colonice), 1614. in Svo. 5. Apologiam pro Saxonia Cd-
tholica. Colon. 1622. in Svo. —>— J. F. FOPPENS, Bibl. Belg.
969, 91°-
enz
»
CUILE (Dr. LAMBERT TEN), is geweest Burgemeester
Van Zwolle, en werdt ton jare 1502 in de maand augustus,
door de Staten van Overijsfel aan de Staten Generaal afgevaar­
digd , met blieven van credentie en inltruclie, om het recht,
geregtigheden en privilegiën te vertonen, die gemelde Staten
pretendeerden te hebben op het vlek en kasteel van Koever,
den; verzoekende dat, indien het zelve door de Staatfe Troe-
pes mogte veroverd worden , men in dien gevalle , hare
pro-

HO CULLENBURG. (FRANS VAN)
provintie zoude handhaven in derzelver privilegiën en gereg-
tigheden, en dat de bezettinge en bewaringe van dien zoude
gedaan worden door zijn Excellentie MAURITS VAN ORANJE,
als zijnde hunlieder Stadhouder, met het krijgsvolk op hun
repartitie ftaande; doch fchoon kort hier op die Forteres bi)
verdrag aan der Staten zijde overging, Haagde egter CUILE niet
naar genoegen in de aan hem opgedragene kommisiie; door­
dien Graav WILLEM LODEWYK VAN NASSAU, Stadhouder van
Friesland, daar niet in wilde bewilligen, maar eiste, dat 'er
Friesch guarnifoen in zoude geplaatst worden, met aanbod
om akte te pasferen, dat hij het voor de Generaliteit bewa­
ren, en derzelver bevelen gehoorzamen zoude, zonder prae-
judicie van het regt dat Overijsfel mogte competeren enz.
——— P. BOR, Ned. Hijlor. druk van 1679, III. D. bl. 641,
£42.
CUILENBURG, is de naam van een zeer oud en alleraan-
zienlijkst geflagt, oiifprongelijk in bet Stigt van Utrecht te
huis borende ; waar van SMALLEGANGE in zijne Wapenkaart
fchrijft, dat het uit Graavlijk bloed afdaalde. Hij bedeelt de
Graven van Teisterbant, uit welke die van CUILENBURG, of
CULEMBURG, berkomflig zijn. Zie JUNIUS, Batav. pag. 558.
HEUTERUS, Rerum Burgund. lib. VI. p. 203, 204; en vooral
SUEDERI DE CULENIIURCH, Origines Culenburgice, in MATTRKI
Analeiïis, Tom. III. p. 589-656- Een tak van dit Huis,
heeft den Stamnaam verlaten, en dien van RYSENEURG aan­
genomen; volgens Connoisfance de la Noblesfe-d'Utrecht, p. 18
56. J. W. TE WATER, Hifi. van 't Verb. der Ed. II. D.
bl. 329. (*>
CUILENBURG (FRANS VAN), een der verbonden Ede­
len, Ridder, Heer van Mandcrik, zoon van ZWEDER en OR-
TELINE VAN HEEMSKERKEN, behoorde tot het hier voorgenoemd
geflagt. Hij is geweest Ambtman van Maas en Waal, bene­
vens lid der Ridderfchap van Nijmegen, federt 1592 tot zijn
fterfjaar 1597. Hij verwekte, bij HENDRIKA VAN KEPPEL,
zijbe huisvrouwe, één' zoon, ZWEDER, die, mede fn 't jaar
1597.

CULLENBURG. (MELCHIOR VAN) m
1597?
e n c e n e i n e
^
v a n d e z e n t a k m a a k t e
- J-
W. TE WATER, Hifi. van 't Verb, der Edelen, II. D. bl. 3.29.
IV. D. bl. 434-
CUILENBURG (MELCHIOR VAN), zoon van HUBERT,
Tras, ten jare I55S, Stadhouder der Lenen van 't Graavfchap
Culemburg. Uit ELIZABETH BRONKHORST, dogter van LAURENS
«n van MARGARETHA MOL, liet hij vier dogters na, welke
aan voorname Heren in egt gegeven zijn. Bij VOET VAN
OUDHEUSDEN vindt-men gemeld, dat hij niet alleen Stadhouder
der Lenen, maar ook Drost van Culemburg geweest zij; en
verder, dat hij getrouwd was met HELENA VAN LALAIKG, bas­
taard-dogter van ANTHÖNY LALAING, Grave van Hoogfiraten;
of nu deze dan wel ELIZABETH BRONKHORST , zijne tweede
huisvrouwe geweest zij, kan ik bij, mangel van voldoende
berigten niet bepalen. Zijne verbintenis met de Edelen was
eirzaak, dat ALVA hem bande, en zijne goederen verbeurd
verklaarde. Wijders wordt hij befehuldigd, dat hij, als Ka­
pitein, onder BREDERODE ged.end hadde; vijandelijkheden ge»
ceffend; bij trommelflag doen verkopen verfcheHen roerende
goederen, door de Soldaten geftoien, zo elders, als uit het
klooster te Hoorn, en zig bevonden voor Am'iddam, om die
ftad, bij verrasfinge, en door 't maken van een loos alarm,
intenemen. De Heer TE WATER betuigt niet te durven be­
vestigen 't geen hij veider ten zijien aanziene aangetekend
vindt x dat hij namentlijk Raad en Geheimfchrijver van den
Graav VAN EGMOND ZOU zijn geweest, en op den zelvden tijd
met dien rampfpoedigen Graav, gevangen zoude geraakt en
onthoofd zijn. In de naamlijst der genen, die, in 't midden
des jaars 1568 naar Antwerpen gedagvaard zijn, wordt MEL-
CHIOR genoemd de bastaard van CULENBORCH en de zoon van
Mr. GERRIT VAN CULENBORCH, wezende ook een bastaard van
CULENBORCH. J. W. TE WATRR, Hifi. van 't Verb. der
i V
Edelen, II. D. bl. 329, 33°. -. D
- b
'- 434- G. v. HASSELT,
Stukken voor de Vaderl. Hifi. I. D. bl. 208. A. W. K. VOET
VAN OUDHEUSDEN, Hifi. bejchr. van Culenburg, I. D. bl. 102.
CUI.

H2 CUILENBURG. (ZWEDER VA«)
CUILENBURG (ZWEDER VAN) , die in 'X laatfie ge.
deelte van de XiVde eeuw ter wereld kwam, is volgens HEDA
en anderen de LIIRe Bisfchop van Utrecht geweest, fchoon
hij nimmer met rust dien zetel beheerst heeft. Toen na den
dood van den Kerkvoogd FREDERIK VAN BLANKENHEIM, hec
Kapittel in november 1423 bijeengeroepen was om enen nieu­
wen Bisfchop te verkiezen, was ZWEDER VAN CUILENBURG,
D rh'proost te Utrecht, een der mededingers tot die waardig­
heid; doch de meeste Remmen ten voordele van RUDOLF VAM
DIEPHOLT . gevallen zijnde, wierdt de goedkeuring van Paus
MARTYN DEN V. hier op verzogt, die dezelve weigerde, en
op eigen gezag, zonder het Kapittel te kennen, zekeren
RABANÜS, Bisfchop van Spiers, tot Opperkerkvoogd van Ut-
recht aanftetde; doch dezes Gezanten het gantfe Stigt,
door beroerten en partijfchappen deerlijk geteisterd vin­
dende, befloot hij zonder veel moeite, om zijn verkregen
regt op het Bisdom aan ZWEDER VAN CUILENBURG af te ftaan ,
die hem tot ene vergelding zijne Domproostdije opdroeg. ZWE-
DER, die, ingevolge het getuigenis van BARLANDUS , een geteerd
man was, verwierf in ï vervolg, door gefchenken, ene Bulle
van Paus MARTYN, bij welke hij in 't Bisdom bevestigd wierdt.
Hier op volgde een ruimfchootfe fcheüring in het Stigt; want
fchoon die van de Geestelijke ordens der ftad Utrech zig aan
's Paufen welbehagen onderwierpen, en ZWEDER door de bur­
gerij aldaar, met de gewone toejuichinge tot Bisfchop werdt
gehuldigd, bleef 't overig gedeelte van 't Stigt RUDOLF VAN
DIEPHOLT aanhangen. Inzonderheid betoonden Deventer, Kam­
pen en Zwolle, de drie hoofdfteden van Overijsfel hem bovenal
genegen te zijn, ook toefden zij niet langer dan het volgende
jaar om hem voor Landsheer te erkennen; en het voorbeeld*
Van de Steden werdt eerlang door de Ridderfchap gevolgd,
doordien, in augustus des Jaars 1425, op enen Landdag te De­
venter bepaald wierdt, dat men zoude voortvaren RUDOLF VAN
DIEPHOLT voor 'sLands Ruwaart te houden, en ZWEDER VAN
CUILENBURG nimmer in de waardigheid van Utrechtfen Bis­
fchop te erkennen. Hij Rierf te Bafel in het jaar 1433. .
BEKA

CUILENBURG. CULENSS
ÏEKA ö* HEDA , Hifi. Ultraj. cum mis BUCHELII, in HEDAM.
p. 2S4--28S. A. MATTHJEI, Analeü. Vet. cevi, Tom. V. p.
421. edit.in J[to. B. J. v. HATTEM, Befchr. van Zwolle, L D.
bl. 342 enz. MELCH. WINHOF, Landr. van Auerijsf. druk van
CHALMOT, 1783. bl. 114-120. (97.) Zie ook DIEPHOLT.
CUILENBURG (ZWEDER VAN), van het ze'vde geflagt
als de voorgaanden, waarfchijnlijk te Culemburg geboren,
leefde omtrent 't einde van de XVde eeuw. Hij was een
zoon van HUBERT VAN CUILENBURG , en der enigfte dogter
van JAN VAN ROSSEM. Hij huwde met OTTONIA VAN HEEMS­
KERK, waar bij hij twee zoons verwekte: 1. FRANS, die met
HENRIETTE VAN KEPPEL trouwde , welke hem een zoon
baarde, ook ZWEDER VAN CUILENBURG genaamd, benevens
meer andere kinderen die in derzelver jeugd zijn overleden.
2. HUJERT VAN CUILENBURG, die zonder nakroost ftierf. ID,A
VAN HONSELAAR , nigt van OTTONIA, overleed in 1574.
MARIA DE LA TORRE, kleindogter van ZWEDER den tweeden,
ftierf den 25 feptember 1667. Ik tekene dit alleen aan, op
dat men zig niet vergisfe, met dezen laatften voor Schrijver
te houden van het volgende werk: SWEDERI DE CULENBURCH ,
ex Dynafiis de Cuïemburch, Origines Culemburgice, ab exordia
Dominii usque ad arm. cio.cccc.xciv. in 't Nederduits , geplaatst
in Je Analetta van den Hoogleraar ANT. MATTHTEUS, druk ia
4to. Tom. III. p. 589-656. Deze Kronijk begint met het
jaar 1015. ——— PAOUOT, Memair. litter. Tom. V. p. 218,
219.
CULENS (HENDRIK), geboren omtrent 't jaar 1567 te
Cortenberg, een dorp halver wegen tusfen Brusfel en Leuven
gelegen, ftudeerde in laatstgenoemde ftad, eerst in de wijs­
begeerte en vervolgens in de godgeleerdheid ; waarna men
hem met de pastorije van Grammant in Flaanderen begiftigde;
hij maakte zig ongemeen verdienftelijk door de zorge die hij
droeg om die talrijke gemeente in goede orde te houden en
'er deugd en goede zeden in voort te planten; dan zijn in­
komen zeer fchraal zijnde, wierdt de Regering van de- ftad
VJil. DEEL. H ge-

ï%% CüLTRIFICIS. (ENGELEERT)
gemoodzaakt hem bij te fpringen, en hij ontving ook ene jaar-
wedde, van de. ftad Aalst. CULENS werdt vervolgens bevor­
derd tot Aardspriester des dekenfchaps van Grammont, 't welk
hij gedurende het ruime tijdvak van 45 jaren met enen on-
voorheeidigen ijver waarnam, en hij ftierf tot hoog gevorder­
de jaren geklommen zijnde, omtrent het midden der XVlIde
eeuw.
Hij heeft in druk] uitgegeven: ü Judiciorum, Jtmiarum, &
Jacramm concionum mar.ipulus Antv. 1Ö13. in Svo. 2. Ju
bilee; veteris Hebrttorum, £? novi Clsrijlianorum Colle&io:
que privikgia;hujus pree Ulo exce!lentia& pmjianüa. Atitv.if
in 8va. 3. Document a Catliolka et Cateehijlisa XV. ie Lege D
Jeu Decalogo generatim, prout ea è Juggejlu populo-Gerardim
ete-, Antv. 161%. m Svo. 4. TJieJawus locorum communim
§itk nova. et vetera proferuntu? in grat'am Pajtohim et concio
Antv. J6iï. in 8vs. FR. SWEERTII, Atlien. Belg. p. 326.
VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 348. j. F. FOPPENS, Bibl. Belg.
p. 441. PAQUOT, Mem. litter. Tom. IX. p. 171, 172.
CüLTRIFICIS (ENGELBERT), Monnik van de orden
tïer Dominikanen in het klooster te Nijmegen, bloeide omtrent
*t midden der XVde eeuw. Hij was een leerling van ANDRIES
COMES, en verkreeg de doktorale waardigheid waarfchijnelijk
aan het Hogefchool te Keiden. In 1465 wierdt hij gebruikt
om de godgeleerdheid te Zutphen te onderwijzen, en in dat
zelvde jaar ondernam hij de oprigting van een klooster te
Zwolle, waar van hij de eerfte Prior was. Hij ftierf op het
langst in 1492, na in 't licht te hebben gegeven: 1. Epijlola
ieelamtotia Privilegiomm Fratrum Mendkatorum contra cu
Parachiales; et Epiftola de Simonia vitandd in receptione No
tum. Apud ANDR. BOULE, 1479. in iito-. Naderhand ver­
fcheidene malen herdrukt. 2. Carmen de moribus Mei jee. 3. Car-
men de Pane, in modum DiaUgi, biterlocutoribus Pijlore et ux
Met het vorige gedrukt agter het werkje van PETRUS DERIVO,
S. T. D. Lovanienjïs, Elegia, quomedo, emnia in meliorem par
fint imerpretanda. Lugd. Bat. in 4(9. 4. Mmuak Confesjnm
•ms-

BI
CUiNRETORF. (JAKOB) CUN-fcUS. (PIETER) 115
tnetricum, una cum Defenforio Privilegii quatuor Ordinum MendU
cantium faper audientia confesfionum. Colon. 1497- —
, VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 294. J- F. FOPPENS, Bibl.
Belg. p. 262, DE JONGIIE, Defolata Batavia Dominicana, p.
96, 97. Scriptores Ord. Proedic. Tom. L p. 875* HARTZHEIM,
Prodr. Hifi. Unmrfit. Colon. p. II.. PAQUOT, Mem. litter. Tom.
V. p. 92-95-
CUINRETORF of RUIMETURF (JAKOB), was in
1578 Kanunnik, en wierdt in december van genoemden jare
benevens HENDRIK VAN MEDENBLIK, enen Regtsgeleerden,
wegens het opftellen en verfpreiden van zeker fchimpfchrift,
testen de Unie, op last van den Raad der ftad Utrecht in heg­
ten is gefield. —— N. BONDT, Hifi. van de Unie van Utrecht,
I. D. bl. 19.
CUNA1US (PIETER), Hoogleraar in de Staatkunde en
Regtsgeleerdheid te Leiden, was de zoon van een koopman
te Vlisfingen, in welke ftad hij ten jare 1586 geboren is. Zijn
vader vertrok met hem toen hij nog geen drie maanden oud
was naar Middelburg, daar hij nog 16 jaren den koophandel
geoeffend hebbende, in 't jaar 1602 ftierf.
PIETER wierdt met de grootfte zorgvuldigheid opgevoed,
en 12 jaren oud zijnde, aan het beftuur van den Predikant
HUGO FLAVOLIUS toevertrouwd, die hem de grondbeginzelen
van de latijnfe taal leerde. Na verloop van enige maanden,
werdt de jonge CUN/EUS naar Haarlem gezonden, en-bij JAN
MATTIIYSZ., Predikant ter dier ftede, geplaatst, alwaar bij
zig verder in het latijn en andere beginzelen der letterkunde
oeffende, en zulks met zodanig warmen ijver, dat hij 14 ja­
ren oud zijnde rijp voor het Hogefchool wierdt geoirdeeld, en
naar Leiden vertrok, alwaar hij onder geleide van een jonge­
ling zijner bloedverwanten , AMBROSIUS REGEMORTER ge­
naamd, die in zijn vroege jeugd reeds fnelle voortgangen in
het vak der talen en fraije letteren hadt gemaakt, de griekfe
en hebreeuwfe talen grondig leerde. In 1603 deedt hij met
dezen ene reize naai- Engeland, en hij befteedde al den tijd
II 2 wel-

\tl CÜNiETJS. (PIETER)
welke hij in dit rijk doorbragt met vlijtig te ftuderen r hij voï«
voerde 'er in enen zomer de lezing van HOMERUS en der mees­
te andere griekfe Digters; door welk middel hij wei dra ene
grondige kennis van die taal verkreeg , in zo verre dat hij
zefvs goede griekfe vaerfen maakte, het welk hem met Izas
CASAUBOHÜS in kennis bragt, wiens vriendfchap hij verder ver­
kreeg, door het aan hem-zenden van zijne aantekeningen over
«b Diomfiaca van NONSUS. Na een tamelijk lang verblijf in
Engeland, alwaar hij zijn neef REGEMORTER agter liet, die
intusfen tot Predikant in de nederduitfe gemeente te Londen
was beroepen , kwam hij tot Leiden te rug, alwaar hij zig
beurtelings, in de theologie en in de regtsgeleerdheid oeffen-
de, zonder zig fiellig tot een dezer beide wetenfehappen te
bepalen; maar aanhoudend zig vlijtig toeleide op het grondig
leren van de griekfe en hebreeuwfe talen, waar toe hij ook
onophoudelijk, door zijn oom PIETER REGEMORTER, Ridder,
en een fchrander Staatsman , wierdt aangemaand , en daar
hem, behalven dat, nog ten fferken prikkel toe dienden de
voorbeelden van verfcheiden' geleerde Mannen, daar hij ge­
meenzaam mede verkeerde, als JOSEF SCALIGER, HUIG DE
GROOT, DOMÏNIKUS BAÜDIUS, IS. CASAUBONUS, DANIËL HEIN-
MUS en BONAVENTURA VULCANIUS. Bij den laatstgenoemden heeft
hij drie jaren gehuisvest, na- alvorens gedurende een gelijk
tijdvak bij twee andere Geleerden gewoond te hebben; name»
lijk, het eerst bij KAREL CLUSIUS en vervolgens bij SYLVESTEK
VAN CAMPEN, voormaals Penflonaris van Goes in Zeeland, en
namaals lid van den Hogen Raad in V Hage, die zig met 'er
woon nr.ar Leiden hadt begeven, om de verkering met ge.
leerde Mannen te genieten, waarvan hij het orakel uitmaakte.
Intusfen toog CUNSSUS , die de hebreeuwfe taal nog niet naar zijn
genoegen grondig genoeg verftond, naar Franeker, alwaar hij
enige maanden het onderwijs daarin van JAN DRUSIUS genoot.
D:es fchrandere Hoogleraar onderwees hem teffens in de leer-
ltellingen der Rabbijnen, benevens de chaldeeuwfe en fijrife
fpraken; hij gaf hem ook afzonderlijke lesfen met zijn eigen
zoon, met wien Cutiius zig door een naauwe vriendfchap
ver-

CUNiEUS. (PIETER) 41?
verbond, en wiens vroegtijdige dood hem ongemeen fraertelijk
viel; zedert dien tijd heeft hij altoos briefwisfeling met
den va"3er gehouden. Zig in de beoeffening der geleerde talen
volledig geoeffend hebbende, waar toe SOALIGER hem ©nop*,
houdelijk aanmoedigde, wilde hij, alvorens Franéker te veria»
ten, nog grondiger onderwijs in de regtsgeleerdheii genieten,
en ten dien einde boorde hij enigen tijd de lesfen van MAS-
Kus LYKLAMA en die van TIM^US FABER. Toen hij in
a r e n
den ouderdom van 25 i bereikt hadt, ging 'er ïeeds zulk
een loffelijke roem van hem uit, dat de Bezorgers van Leidais
Hogefchool hem tot hun lokten, met aan hem een Pro»
fesforaat in de latijnfe taal op te dragen, en weinig tijd daar
ra fchonken zij hem een leerdoel om de Staatkunde te onderwijzen;
hij vervulde deze beide posten met lof, en verklaar­
de TACITUS, JÜVENAAL, SENEKA den Wijsgeer, SUETONIOS,
HORATLUS en enige andere Schrijvers. Zijne zugt tot de be-'
oefening der regtsgeleerdheid intusfen al langs hoe meer aanwakkerende,
befteedde hij zijne ledige uren aan,die ftudie»
en hij verkreeg de waardigheid als Doktor in dat vak uit
handen van den Rektor KORNELIS SWANENAURGH. Vervolgens
verzogt hij verlof om enigen tijd de pleitzaal te bezoeken,
en de beroemdfte Advokaten ia 's Hoge te gaan horen,
op welke plaats hij zijn intrek nam bij den Raadsheer Aï>Qi»
LOKRIS SCHQTTE. Na verloop van omtrent agt maanden keerde
hij naar Leiden te rug, alwaar men bij zijne profesfie ia
de ftaatkunde die der regten voegde, 't welk hem in de ver»
pligting bragt om de Pandehsn te verklaren. Hij kweet 'er
zig gedurende 15 jaren met roem van, als wanneer hij SWA-
KENBURGH in de verklaring van het Codex opvolgde, 't welk
hij tot aan zijn dood toe heeft vervuld. En, fchoon hij zig
beklaagde van door geftadige raadvragingen afgetrokken te
worden, wist hij egter nog tijd af te zonderen tot bet waarne­
men van andere letteroefeningen, inzonderheid die welke de
Gewijde en Joodfe oudheden ten onderwerpe hebben. In den.
avondftond zijnes levens, leiden hem de Staten van Holland
een aanzienlijke jaarwedde toe, onder voorwaaïde dat afijn*
H 3 P** 0

"r*I*8 CUN^LUS. (PIETER)
pen en raad voor hun moest dienstbaar zijn, in zaken die
den koophandel en zeevaart betroffen. Toen ook ten jare
1636 ha wijdlopig gefcbrift van JoHANNES SELDENUS, getijteld
Mare claitfum, in 't licht kwam, ingerigt tegens het werk van
HUIG DE GROOT, Mare liberum , waarin SELDENUS ftaandè
houdt, dat den Koningen van Groot-Brittanje de eigendom der
omliggende zeeën ondeelbaar met alle naburige en aangren­
zende landen alleen toekomt, fielden de Staten van Holland
zuiks in handen van CUNSUS, die daar tegens zijne beden­
kingen inleverde. Ook fielden de Staten van Zeeland hem ni.
dode van JAKOB EYNDIUS, tot hunnen Gefchiedfcbrijver aan*
dan toen hij gereed ftond om bezit van die waardigheid te
nemen, wierdt hij op reis zijnde door een hardnekkige koorts
aangetast, die met enige tusfenpozing verzeld ging, en aan
hem de vrijheid gunde om naar Leiden terug te keren; doch
korten tijd daarna wierdt hij 'er op een feller wijze door aan­
getast, en na gedurende een vrij langen tijd 'er deerlijk door
gekweld te zijn geworden, rukte die hem ten laatften in 't
graf op het uiteinde des jaars 1638, na 52 jaren geleefd te
hebben. ADOLF VORSTIUS heeft den 6 december daar aan
volgende, ene lijkrede over hem gedaan, die benevens enen
bundel latijnfe lijkdigten op hem door de beroemdfte Poëten
van dien tijd, te zamen ten jare 1603 te Leipzig in 8vo.
gedrukt zijn, en de beroemde GROTIUS maakte dit vierrege­
lig vaars op zijn overlijden:
Me tribus linguis toto celeberrimus orbe
Occidit heul Legum regula, Juris honos,
Succesjor qucerendus erit. Jam mitte, Batave,
Mitte per & terras, mitte. per £ƒ maria.
CM&üs heeft het eerfte Jubelfeest der Leidfe Akademie
met ene oratie op den 8 februarij 1(524 gevierd, toen hij voor
de tweedemaal Rektor magnificus wierdt, naderhand heeft hij
nog tweemalen die erepost bekleed. Hij was in 1616 ge­
trouwd met MARIA, ene dogter van NIKLAAS VAN ZEIST,
Penftor.aris der ftad Leijden, en kleindogter van JAN VAN GAN'
CfïEM .

CüNJEUS. (PIETER)
•HEM, Prefident van den Hogen Raad in St Hoge en Curator
van het Hogefchool te Leijden, bij wie hij verfcheidene kinderen
heeft verwekt, waar van de aframmelingen, sslvs nog
in onze dagen, de geftoelten der ere te Leijden met veel lof
fcebben bekleed.
CUNXUS bezat een droog geitel-, en was van een zwaïtgaï»
lig temperament, oplopend, en veeltijds droefgeestig enïïeer-
Jlagtig; hij zag weinig gezelfchap, was altoos ernftig, fprak
weinig, en kost geen boerten verdragen. Men vindt opgetekend,
dat terwijl hij aan zijn jongde ziekte met de koorts
lag te worftelen, die hem korte dagen daama ten gi'-ave 'fteepte,
hij wist uit te werken, dat zijne zuster die hem ïn 'S
Jsrankbed oppastte, nevens de verdere buisgenoten, naar de
kerk gingen, zo dat bij alleen met een oude dienstmeid te
buis bleef; aan deze beval een goed vuur aan le 5eggeu,
«nder voorwendzel dat hij koud Was. Dit volvoerd zijnde,
^af bij haar de fieutel van zijn ftudeerkamer, en beduidde haat
waar zij een mande met papieren zoude vinden, die hg haat
belaste af te halen en in zijn kamer te brengen. Zij 4oet «dit»
en na haar onder enig voorwendzel uit de kamer t& hebbsa
doen gam, kroop hij uit «tja bed, nam de fchriften wit 'de
mand, en verbrandde die alle, naderhand voor reden Van
dit bedrijf gevende, dat hij die te onvolkomen oir deel de, 'ars
ïia zijnen dood in 't licht gegeven te worden, zoals hij weesde
dat men zoude doen, *t Jammerfte was dat zig onder deze
fchriften zijne wel uitgewerkte aantekeningen over ELAVKJS
JOSEPHCS bevonden, tot het vervaardigen waar van, hy een
groot gedeelte van zijnen leeftijd gefpild hadt, '
Dat dees geleerde Man in het ïtuk van godsdienst -aan «3e
«ijde der Remonltranten overhelde, blijkt ten vollen 'uit aijns
fchriften, ook bleef hij niet ongemoeid in -de kerkelijke «wisten,
die in zijn tijd gants Nederland zo deerlijk beroerden,
inzonderheid haalde hij zig den haat van de heethoofdige

120- CUN2EUS. (PIETER)
verdedigt. Men nam zijn boeksken Sardi venales, 't Welfe'
inderdaad een fcherp hekelfchrift was, te baat, om hem bij
het Sijnode nationaal te Dordrecht aan te klagen ; het liep
evenwel zagter met hem af, dan men wel in den beginne
verwagt hadt. Want toen het Sijnode was aangediend dat hij
op de aanfpraak van den Asfesfor FESTUS HOMMIUS, vergezeld
van den Predikant IZAAK JUNIUS en een Ouderling van Lei-
den, ten verzoeke van de Gedeputeerden der Sijnode aar*,
hem gedaan, hadt geantwoord: „ Dat hij over de fauten in.
„ zijn gedrukte boeken, bij hem gefchreven toen hij nog jong
„ was, en geene profesfie der religie dede, met een publijlc
„ fchrift, eerstdaags uittegeven , de Sijnode en de kerken
„ zoude voldoennamen de Dordfe Vaderen hier genoegen
in, en vonden verder goed, dat de Predikanten van Leiden
CUNSEUS zouden vermanen, om zodanig een goed voornemen
en belofte in 't werk te ftellen; doch het blijkt mij niet dat
iets van dien aart immer door onzen Hoogleraar is in 't licht
gegeven, ook liet men hem zedert dien tijd ongemoeid.
Veelvuldig zijn de loftuitingen door een aantal Geleerden
aan CUN^US gegeven, wij zullen ons enkel vergenoegen dat
bij te brengen, 't welk men geplaatst vindt in de opdragt van
den geleerden P. BUKMAN voor de latijnfe Brieven van hem, >
en door genoemden Hoogleraar ten jare 1725 in 't licht ge­
geven ; zie hier zijne woorden: „ Ik prijze hem als een der
„ welfprekendfte Mannen en ervarenfte Regtsgeleerden, die
„ zo grotelijks als iemant met de luisterrijkfte voordelen en
„ eertijtelen van de Akademie is begiftigd geworden; die bo«
„ ven velen uitmuntte in groot aantal van leerlingen, die
„ uit alle gewesten van Europa naar hem toevloeiden; die,
„ in zijne honigzoete fchriften, de bevalligheden van CICERO
„ met het zout van ATTICA vermengende, bij ieder in ftaat
„ gerekend wierdt, om, bij uitftek boven anderen, fchrale
„ wetenfehappen met puik van welfprekendheid en rijkdom
„ van vernuft te verhoren; die in allen opzigte naar 't ge-
„ meen gevoelen der Geleerden, met de vermaardfte Rede-
„ naren gelijk te ftellen was, en die eindelijk den lof, door
„ de

CUNiEUS. (PIETER) 121
S).de kragten van zijnen edelen Geest vergaderd, welke zo
„ lang de geleerdheid haren verdienden prijs behoudt, onfter
5 ) felijk duren zal, aan zijn nakomelingfchap, als wettig erf-
„ goed , tot enen vorilelijken luister en grootachtbaarheid
„ heeft nagelaten."
Het Afbeeldzel van hem in 't koper gefneden en in prent
gebragt, treft men bij onderfcheidene Schrijvers aan, als on­
der anderen in FREHERI Theatrum , en in de Alma Academ.
leiden/., onder het welke deze beide regels geplaatst zijn :
Mutos CuNffii vultus hcec monjlrat imago:
Reddit eam comitans ora dijerta liber.
Zijne in druk uitgegevene fchriften , bepalen zig tot de
volgenden:
1. Animadverfiomm liber in NONNI Dionyfiaca. Acces/ere DA-
JJIELIS HEINSII disfertatio de- NONNI Dionyfiacis , ejusdem
Paraphrafi ; Jos. SCALIGERI conjeüanea ad editionem PLANTINT.
£f WECHELI. Lugd. Bat. ap. ELZEVIR. 1610. in Svo. CUNJEUS
toont in zijne aantekeningen de gemaakte fauten van den
Schrijver aan.
2. Sardi vernies, Satyra Menippea in hujus fieculi homines ple~
tosque inejté eruditos, PETRUS CUN^US fcripfit. In fine Jeorhm
addita efl, ex ejusdem interpretatione, D. JULIANI hap. Satyra in
Principes Romanos. Lugd. Bat. ap. RAPIIELENG. 1612. in \6mo.
It. vijfde druk, in de Verzameling, getijteld: Guatuor clarisf.
Virorum Satira. Nic. RIGALTII Funus parafitkum. JUSTI LTPSII Satyra
menippaa. Somnium P. CÜNJEI, Sardi venales, JULIANI Imp. Cafli­
res a P. CUN.ZEO tranfiati. Lugd. Bat. 1620. %\ma. It. in de
Tres Satyra menippea: nempe L. ANNSI SENECJE 'ArexeXcxéf-
inTii, JUSTI LIPSII, Somnium, P. CUNJEI, Sardi venales,
recenfitee £5? notis perpetuis illuftrata. Lip/ia 1720. in I2me>
De uitgever en de fcholiast, is GOTTL. KORTE, geboren te
Beesko in de Neder-Laufitz, die naderhand Profesfor in de
regten te Leipzig is geweest. It. vertaald in 't nederduits
onder den tijtel:

122
CUNiEUS. (PIETER)
geestig en in een lugtigen aangenamen ftiji gefchreven. Hij
britst 'er vrij gevoelig de valfe Geleerden, en de onwetende
Profesforen , die zig een fpel maken van de ligtgelovigheid
hunner verwonderaars en leerlingen; inzonderheid gispt hij
ook de Nederlandfe Godgeleerden, en beweert, dat die in
twist zijn geraakt over zaken, daar de beide partijen even
weinig doorzigt in hebben, en hij lagt hartelijk over de han*
del wijze van zodanige Predikanten, die, terwijl zij hunne
hoorders tot. het betragten van liefde en eensgezindheid aan­
manen, zig onderling door de allervuilfte lasteringen als ra­
zende wolven verfcheuren. Men zegt, dat CUNMVS die dit
Ruk in zijn jeugd heeft vervaardigd, in rijpere jaren 'er enige
al te bijtende zetten van afkeurde.
3. De Repuhlica Hebraorum, libri tres. Hebraa £? Graces
tmnia verbo tenus reddita latiné funt. Lugd. Bat. ap. L. ELZEVIER
1.617. Zedert dien tijd zijn 'er van dit werkje een menigte
drukken in 't licht gekomen, waar van voor den besten wordt
gehouden: variis adnotationibus illufirati a JOIIANNE NICOLAI.
Lugd. Bat. 1703. in 4fo. Ook is het in 't engels, frans
en hoogduits vertaald, gedrukt; mede in het nederduits ver­
taald door HUIG WILLEM GOEREE, onder dezen tijtel;

CUNJEUS. (PIETER) E*3
j2mo. It., met een Voorrede van AUGUSTYN BUCHNER. Wit-
•teb. 1643. in \imo. Deze BÜCHNER is Hoogleraar in de digt-
-konst en welfprekendheid geweest te Wittenberg, en is de
Schrijver ener inleiding tot de Hoogduitfe Digtkunde, en gebo«
*en 'te Bresden in 1591, en geftorven te Wittenberg in 1661.
Daar zijn nog vele andere drukken van dit geachte werkje,
swaar van wij flegts nog zullen opnoemen dien , welke dezen
tijtel voert: Orationes fcfc. ejusdem alia opuscula: Satyra mo-
•mppea, JULIANI Cafares, Refponfum in caufa poftliminii, cum
qitibusdam ejusdem Epiflolis nuncupatoriis. CHRISTOPH. CELL/RTUS
notas obfervationes addidit. Lipf. 1693. in iimo. Ib. 1723.
in iimo. Enige van deze Redevoeringen waren afzonderlijk
gedrukt, toen JAN CUNJEUS, zoon van den Schrijver, 'er de
verzameling in zijn geheel van heeft uitgegeven. Zij zijn wel
gefchreven, en kunnen tot modellen dienen voor Akadernife
Redevoeringen; de duidelijkheid en netheid gaat 'er in gepaard
met de fchoonheid en zuiverheid van ftijl. Zie 'er hier de
iijst van: I. In natalem Acadeinne Leydenfis. 2. De necesfitatt
Éf prejlantia Litterarum. 3. Ad Autlient. liabita. C. nè filius
pro patre. 4. De-annis Climatcericis, eorum vi in rerumpublic.
£? civitatum converfione. Hierin gispt hij op enen geestigen trant
de zogenaamde voorzeggingen van de Astrologisten of Sterre-
kijkers. 5. Exercitationum Oratoriarum, qace auüoritate publica
in Academia Leydenfi inftituta funt, inauguratie; habita 10 110-
vemb. 1620. 6. Cum Jurisprudentiam esfet prceleüurus. 9. In
SURTONII Galbam. 10. Cum ordiretur cxplicationem libri XIII.
Annaliiim TACITI. gx. Cum HORATIUM publicè prxküurus esfet.
12. Cum JUVENALIS explicationem ordiretur. 13. tn exequiis Cïsr.
EVERARDI VORSTII, Med. Prof. 14. In Exequiis Clar. EVER».
BRONCHORSTII ,' Jurisp. Profesfaris. 15. In Exej. Clar. CORN.
SWANENBURGII , Jurirpr. Prof. 16. In fitnere FRANCONIS BUR-
CERSDICII, Philof. Prof. 18. Super caufa judkiaria Senatus A-
cademici 2 febr. 1632. Hier na volgt het Refponfum in caufa
poftliminii, 't welk reeds in 1631 was in 't licht gegeven, en
dat tot onderwerp hadt: „ Drie Genusfe fchepen, hadden een
„ rijkgeladen 2'urks vaartuig bemagtigd, en dit vaartuig was
goe-

124 CUNERUS PETRÏ.
„ goede prijs, doordien de Gemiefen in duurzamen oörlog met
„ de Turken waren; maar het onftuimig weder hadt hun ge-
„ noodzaakt, een haven van Kandia welke aan de Fenetianen
„ behoorde in te lopen. De Fenetianen nu in vrede met de
„ Turken zijnde, is de vraag, hadden dezen het regt om hun
„ vaartuig te rug te eisfen ? CUMSUS beweert van neen, en
„ verdedigt de zaak der Genuefen." De verzameling waar van,
wij fpreken wordt bepaald door de Lijkrede op CuNiEus.
5. PETRI CÜN^I Epiftolce, Oratio in obitum Claris/. Bo*
NWENTUÜJE VULCANII, edente PETRO BURMANNO. Lugd. Bat.
J725. in 8vo.
CUN^US hadt nog voor het jaar 1632 gefchreven: De catijls
Juris £ƒ Faüi, earumque differentiis, doch deze Verhandeling
heeft nimmer het licht gezien, zo min als de Aantekeningen
over FLAVIUS JOSEPHUS, waar mede hij ver gevorderd was,
doch die wij gezien hebben, dat hij benevens andere belang­
rijke fchriften in zijn jongfte Ievensflond, aan het vuur heeft
opgeofferd. ——— ADOLP. VORSTII , Orat, /un. in obit. Clar.
CUN/EI. FR. SWEERTII, Athen. Batav. p. 286-289. SCALIGER,
in Scaligeranis /ecundis.. Voc. THEOD. EBERTI., Eulogia JCtorim
£? Politicorum ö 5
*. p. 100, 101. TOB. MAGIRI, Eponymolog.
in voc. TH. POPE BLOUNT, Cen/ura celebr. Auilwrum, p. 938-
940. MORH., Polyh. Lhter. Tom. I. p. 977. Polyh. Pratlic.
Tom. II. p. 562. CRENII, Animadv. Philolog. Part. V. p. 155—
161. Part. XI1L p. 167. Jo. FABRICII, Hift. Bibl. Part. I. p.
331, 33 2
- J- E. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 970. P. FREHERI,
Theatrum, Part. II. p. 600. Catal. Bibl. BUNAV. Tom. I. Vol.
II. p. 1187. C. SAXI, Onom. liter. Pars IV. p. 184, 185.
582. BATLLET, Jug. des Scavans. Tom. JI. p. 414. PAQUOT,
Mem. litter. Tom. IV. p. 240-250. G. BRANDT , Hift. der Rt>
form. II. D. bi. 203. 243. IV. D. bl. 523. P. DE LA RUE,
Gelett. Zeeland, bl. 116-120. G. v. LOON, Nêderl. Hiftoriep.
II. D. bl. 233.
CUNERUS PETRI, Bisfchop te Leeuwarden, wierdt ge-'
boren van fchamele en behoeftige ouders te Duivendijk, een
dorp

CUNERUS PETRÏ. 125
\
tlorp op het eiland Schouwen in Zeeland, omtrent het Jaar
1550. Hij bragt zijne kindsheid te Brouwershaven döor, en
wierdt aldaar in de eerfte beginzelen der letteroeffeningen
onderwezen, waarna hij Leuven bezogt, om was het moogüjk
middelen te vinden tot zijn beftaan ten einde aldaar zijne ftu-
dien voort te zetten. ELIAS VAN SCHORE, een edelman van
die ftad, neiging en bekwaamheden voor de wetenfehappen
in hem befpeurende, plaatile hem onder 't getal zijner dienst­
boden , en gunde hem den tijd de fcholen te bezoeken. Na
zijnen wijsgerigen loop in 1^50 te hebben afgedaan, ftudeer-
de hij in de theologie, en volgde de lesfen der Hoogleraren
RUARD TAPPER en JOCHBM RAVESTEIN. Ten jare 1559 wierdt
hij tot Plebaan van St. Pieter te Leuven aangefteld, en in 1560
tot Doktor in de theologie. Met de aanftelling der nieuwe
Bisfchoppen, werdt hij met liet Bisdom van Leeuwarden be­
giftigd, en deedt aldaar zijne plegtige intrede den 1 februarij
1570. Zijn eerfte vei blijf was op het Blokhuis, bij ZEGER
VAN GROESBEEK , die 't opperbevel voerde bij afwezigheid van
den Graav VAN MEGEN; van hier wierdt hij dooreen gantfen
ftoet verzeld naar de kerk van St. Vitus tot Oldenhove gebragt,
alwaar hij met den mijter op 't hoofd en den zilveren flaf in
de hand, der aanwezende gemeente den zegen gaf, vertrek­
kende na het voleindigen van den avondzang, naar het kloos­
ter van de grauwe Bagijnen, daar hij bleef tot den 6den maart,
wanneer hij ging wonen in 5
t Monnikenhuis van Bergum,
\ welk naderhand tot de vergaderplaats der Staten is gebe­
zigd. Des anderen daags gaf de Bisfchop een heerlijk gast­
maal aan de voornaamften van den Adel en Geestelijkheid,
daar alles wat lekker is en de tong kan ftrelen, wierdt voor-
gediend, pogende door een vrolijken maaltijd, zegt GABBEMA,
den haat van zijn nieuw en lang afgeweerd ambt te vernieti­
gen en aan den Fries te betonen, dat hij zo vreemd niet was
van een gullen dronk, en ruim aangediste tafel.
Den eden der zelvde maand , wierdt een regtsgeding,
betrekkelijk ene trouwbelofte, in 't klooster van St. Anna,
voor hem bepleit, en den ioden voldongen. ALEF VAN AYLVA
in

126 CUNERUS PETRÏ.
in liefde ontftoken voor ANNA VAN DEKAMA, fprak haar aan,
om hare geloften van trouw, zo hij zeide aan hem gedaan,
geftand te doen; doch zij ontkende de belofte; 's Lands Ad.
vokaat daagde hen beiden voor 's Bisfchops ftoel, die de zaak
befliste met hun een eeuwig ftilzwijgen op te leggen. Daar
nu de huwelijkszaken altoos ter judicature van het Hoge Ge.
regtshof hadden geilaan, haalde deze zaak den Bisfchop in
den aanvang van zijne bedieninge, 's volks haat op den hal.
ze, die, bij voortgang van tijd, tot ruimer verwijderingen
uitborst.
Den 26 februar'ij wijdde CUNEEUS de Altaren in de St. Fittts
kerk, en maakte die tot een Dom- en Hoofdkerk. Tot deza
plegtigheid waren hem wegens het Hof, drie Adfesforen toe­
gevoegd, namelijk" ANTHONY DEL VAILLE, PIETER FRITEMA,
Raadsheren, benevens 's Lands Advokaat JAN CHARLES, die
teffens op Koninglijk bevel in last hadden', om hem in de
bedieninge zijnes ambts, en in 't bezit der aangewezene goe­
deren, te bevestigen. DEL VAILLE deedt bij die gelegenheid
een lange redevoering, tot lof des Bisfchops, ten flotte daar
bij voegende, dat het Hof aan den Bisfchop befcherming ver­
leende , en een ieder aangemaand wierdt, om aan hem de
verfchuldigde gehoorzaamheid te bewijzen; ingevolge bier van,
beloofde hem ook 's Lands Advokaat 's Hofs befcherming, in
alles- wat niet ftreedt tegens het regtsgebied en de vrijdom­
men van den Landsheer.
Door deze gunftige toezeggingen gerugfteund, aanvaardde
CUNERUS den 3 maart 1570, het bezit van 't klooster te Bei-'
gum, en zulks in weerwil van den Prior, daar hij zig egter
weinig aan kreunde, fchoon deze reeds op den brief van AL-
VA en de verklaring van den Raad, hadt geantwoord: „ Dat
„ hij niet vermogt het klooster aan den Bisfchop over te la-
„ ten. Zij waren het kapittel van Windesheijm, dat hen voor
„ een lid erkende, onderworpen, en hadden ingevolge daar
van vele vrijdommen, zo van de Conciliën als van Keizer
„ KAREL zeiven verworven; die het Trentife namaals bekrag-
tigde. Wat den eed betrof, dien ftaafden zij aan het hoofd
„ hun-

CUNERUS PEÏRL K7
-„ hunner orden, die. duldde in 't geheel niet de vervreen>
„ dinge van hem noch zijne medebroederen. Ook bleek
het, dat zij, door een overoude verbintenisfe, verknogt
», waren aan de Staten van den Lande van Friesland; derwij-
„ ze, dat zij niet vermogten, in die vernietiging naar eigen
„ zinnelijkheid te bewilligen. Zij waren altijd Dienaars ge-
„ weest van den Koning, zijne Stadhouders en derzelver on-
„ derhorigen; dervoegen, 't onbillijk fcheen , dit klooster
„ uit te roeijen. Dat daar te boven nog, in die magere
„ landftreek, velen huisgezinnen, als mede den reizigers naar
„ Groningen, tot hulp verftrekte. Hun inkomfte bleef, door
„ de dagelijkfe liefdegaven, zeer befnoeid, en konde, ter
„ naauwer nood, 2000 gulden 's jaarlijks halen. Zij leefden
„ zeer zuinig, en waren van een onberispelijken wandel,
„ nemende alleenlijk den godsdienst waar, ten einde, om
„ anderen, die elders niet te ftigtelijk leefden, ten goeden
„ voorbedde te verftrekken; daarbij was hun gewiste opregt,
„ en zij kenden zig aan geene ondaad fchuldig. Om kort
te gaan , hun regt aan den Bisfchop over te leveren , duldde
„ noch de regel hunner orden, noch des Pausfen conciliën
„ en magtbrieven." Ook gaf de Prior verzoekfehriften aan
het Hof in; en PAULUS COSTERUS , Prior van St. Salvator in
Thabor, van de orden der geregelde Kanunniken des Kapittels
van Windesheijm, deedt mede protest wegens het voorfebre-
ven Kapittel. Dan dit alles kon niets baten; de Bisfchop
ftoorde zig aan geene dezer wederftrevingen, en hij eigende
zig het klooster met den aankleve van dien toe; ja hij ver-
kogt bij openbare veilinge, de roerende goederen, koeijen,
paarden en al wat 'er maar te vinden was. Des de Prior
genooddrongen zijnde voor het geweld te bukken, zig liet
paaijen met 100 guldens jaars, en nog 100 boven dien, voor
eens, met de betalinge zijner fchulden, welke nog geen 50
guldens beliepen ; voorts een kamer in St. Anna's klooster
te Leeuwarden, met twee bedden, en 't, geen 'er toe behoor­
de, benevens vier fchuiten turfs; dit alles te vinden uit de
goederen van Barra-kloostcr. De Monniken verkregen door
voor-

123 CUNERUS PETRÏ.
voorfpraak van DEL VAILLE , FRITEMA en 's Lands Advokaat
CHARLES, elks 100 guldens, met een bedde, gedurende hun
jèven. Op de zelvde wijze handelde de Bisfchop met de
Pioostdije van 't Zand, te Bolswaard gelegen, en op den sden
der maand met Mariengaarde.
Den i2den van de zelvde maand, wijdde CUNERUS de kerk
te Nijenhove, die hij door het prediken der Onroomfen ont­
heiligd verklaarde. Zijn eeriie kerkelijke vergaderinge hieldt
hij den zsften meij in het Predikheren klooster, daar het me­
rendeel der Geestelijkheid 1 an den lande verfcheen, deze ein­
digde na drie dagen zittens. PIETER FRITEMA en FOKKO ROM-
MARTS, Raadsheren, Ronden, door last van 't Hof, hem bij.
't Doel hieldt meest op 't aannemen van het Concilie van
Trente, dat zij vastflelden. Vervolgens ging hij den i3den
julij, met die beide Raden en den Aartsdiaken DOUWE BEN-
DIKXT op reis, om zig insgelijks in de andere Reden voor
Disfc'iop te doen erkennen. Dit verrigt zijnde, bezogt hij ten
zeiven einde de kerken van Oost- en Westergo benevens die
der Zevenwouden, zoekende hem daar door aangenaam te ma­
ken en zijn flcel te bevestigen; 't welk ook voor een wijl ge­
lukte, ten tijd toe namelijk, dat hij tot alle oveidaad, onge-
bondene wellust, geidfchraperijen en dwaasheden'van aller-
Jeije foort verviel, die hem niet alleen belachgelijk, maar ook
bij een ieder veragt maakten.
Het vernietigen van de kloosters Mariengaarde, Bergum en
de proostdije van Bolswaard, 't verkopen van den Reen , en
de kerkhoven te maken tot weijland, daar de graven der FHt-
Jei^ voorzaten van de beesten, wierden opgedolven, de ligha-
men én de doden ontdekt, ftak velen van dit vrijheidmin­
nende volk in den krop. Hij trok ook alle geestelijk regtsge-
bied tot zig , fchattende de Priesters op de helft en derde
part in hun inkomen, verders nam hij ook onbetamelijke boe­
ten van de Mennoniten en anderen. GABBEMA zegt, een
brief van den Prefident VIGLIUS te bezitten, waarin bij hem
onder anderen fchrijft: „ Dat het werk van enen goeden
Herder is, zijne fchapen te fcheren , en niet te villen."
Uit

CUNERUS PETRI. I i 9
Uit een zijner Boekskens, handelende: Van 't ambt eens Chris.
ten Prinfes, kan men geredelijk opmaken , door welk een
i geest hij gedreven wierdt; zie 'er hier een ilaaltjen van:
[ Hij beweert aldaar onder anderen, „ dat 'er geen dwaling
, „ noch bijgeloof in de Roomfe kerk plaats vindt; maar be-
„ ftempelt alle leringe en gebruik van anderen, die buiten
• , „ dees kerk zijn, met de naam van vervloekte Ketterije, die
i , „ door de Vorften behoort geftraft en uitgeroeit te worden."
• i Ingevolge zijn voorgeven: „ welt de Ketterije voort uit het
„ fchorsfen der bloedplakaten en het ftaken van de voormaals
»» gepleegde wreedheid. Want Holland, luidden zijn woor-
„ den, Zeeland, Friesland, Flaanderen en Braband, hadden
! }, zeer luttel ketters, die hier en daar in't heimelijk verftrooit
„ waren, toen 's Kodngs plakaten naar geftrergheid wierden
„ uitgevoerd; doordien de Ketterije, als toen doer de toom
f „ van de Roomsgezinde Overigheid, dermate was gebreideld,
1 „ beangst en te onder gebragt, datze ter nauwerncod in ho-
! „ len en hoeken kikkende wierdt vernomen." Tot een Voor-
!• 3 beeld, „ voert hij hier Italiè'n, Siciliën, Portugal en andere.
!• „ landen aan, daar het ftraffen van Ketters de overhand heb-
„ bende, befiierd door de naarftige waakzaamheid der Ove-
:• „ righeid, oneindig minder met dat euvel befmet zijn. E-
'i ; » doch, toen onze Opzienders begonden te fluimeren, en de
, „ vreze voor hun uit den weg was geruimd, zo is deze
! £ „ rook, met welke de lucht zo zeer verduistert en befmet is,
j „ e\en als uit een opene put des afgroncis, in zulk een me-
!• „ nigte als van een groten oven, opgefteigert, en de Ketters
„ zin even gelijk fprinkhanen en boos kruid, vermenigvuldigt
:• | „ tot grmtfe hopen." Verders, „ wil hij niet dat zijne Rooms-
(• „ gezinden er.ige handel of verkering mogen aangaan met
s ' „ iemant van ene andere geloofsbelijdenisfe, maar alle de
!• „ zodai.igen wil hij voor heidenen en tollenaars gehouden
a „ hebben;" begerende op dusdanige zaamverbondene Rooms-
Ü gezinden toegepast te hebben, de woorden van PAULUS : "En
» « wilt het juk met den ongelovigen niet trekken: tvant wat deelag.
.' i tingmaklnge is 'er met de geregtigheid en ongeregtigheid? enz.
I. DEEL. I - Al-

CUNERUS PETRJ.
AHeo dr© den Roomfen godsdienst niet belijdenzijn hem de
dood» helle, logen, bet Beest, Openb. XIII.. befchreven;
voorts wolven, dieven,, moordenaars, melaatfen, met de pesi
beöaetfejft * BelialsJtinderen. Integendeel zijn de Roomsge­
zinder voor hem : : levqn , hemel, waarheid , lammeren i
ïegtvaardigen , ja CHRISTUS zeiven, enz. Het was dus in
geene» deel© te. verwonderen, dat de ingezetenen van den
landebij zijne aankomst reeds enen verregaahden afkeer voor
he.m. gevoelden, daar zij bij voorraad, wisten, welk een heil­
loze, imborst' hem. bezielde, en welk een. vervolgzieke aar»
fel, zijnen boezem zwoegde..
Qp den ï augustus van dit zelvde jaar, liet CUNERUS de.
Jflaien. verkondigen, en Relde tot Biegtvaders aan,. Heren
ANNE, Ofïkiaa! zijn's Hofs, en Pastoor tejorwert; Ivo,. Dêi
ken en Pastoor in de Hoofdkerk , benevens DOUWE B-ENE-
iprxT-, Kanunnik en Pastoor, den Prior der Predikheren, en dé
Gardianen der Minderbroeders te Leeuwarden; JELLE , verkoren
Pastoor t§Sneek; ENGEL. JAKOBSZ., Vikaris te Dokkum, met de
beide Pastoren in Bolsward. Zeker onbekende, die zig ver-
fchool onder den verbloemden naam van THEOPHILUS GELASIUS ,,
maakte een werkje, door den druk gemeen, waar bij hij deze
handelingen van den Bisfchop op ene geleerde, geestige, en
teffens boertige wijze hekelde en het ongerijmde daar van
aantoonde; het voerde geen anderen tijtel, dan flegts deze
woorden: In breve Pontificis, t veniq dignantis Jefim, Invebli
facra-, jive Ironica redargutio. '»
Na dat GASEAR ROBLES, Heer van Billif, in melj 1576,
BARTHOLD. ENTES uit Friesland verjaagd hadt, kwam JAN
KNYF, Bisfchop van Groningen, te Leeuwarden, om hem daar
over geluk te wenfenbij deze gelegenheid predikte de. Gro­
ninger Bisfchop, in de Hoofdkerk; en, na voleinden van den
dienst in grote pragt-, fpoedigde men diswaarts, eerst ten
huize van den Pi.efident 's Hofs van Friesland, vervolgers bij
ROÜLRS, en ten laatften bij den Bisfchop vaa Leeuwarden,
daar ene der tijd- en, tafelgenoten van dat gezelfchap van ge-
tuigt: is het ons geoirlocfc, de uitgelezenRg wijnen bij
,. Nee •

CUNERUS PETRI. t 3 I
NeSttr, en de kostelijkfte en verfcheiden foorten van fpijzen
„ bg Ambrojijn te vergelijken , daar zo veel Kerkvoogden,
„ Krijgshelden, en Raadsheren om zaten, waarlijk gij zoudt
„ geuit hebben, dit is het regte flempmaal der Goden; in
„ welke noch APOLLO'S minlijk zanggekweel, noch ORFEUS
„ lier ontbraken, aangevuurt door de uitftekendfte maatzan-
„ gers, tot blijk van een dankbaar harte over de verworvene
„ zege."
Toen in het jaar 1578 de hekken in Friesland waren ver­
hangen , en de Staatfe partij meester was geworden, liet de
Graav VAN RENNENBERG , die 'er het opperbevel voerde, CU­
NERUS PETRI vatten, eensdeels om zijn ftordig levensgedrag,
doch wel voornamentlijk om zijnen ijver voor de Spaanfe Re-
geringe; eerst wierdt hij op het blokhuis te Harlingen gezet,
doch kort daarop naar 't klooster te Eergum gevoerd, daar
hem 8oo guldens tot zijn onderhoud werdt toegelegd; doch
de Bisfchop, dien dit leven verveelde, ontvloodt het eerlang;
anderen zeggen, dat hij gebannen wierdt; zeker is het, dat
hij zig in 't eerst naar Munfter begaf, en aldaar enigen tijd
den dienst als Wijbisfchop waarnam; vervolgens zijn verblijf
te Keulen vestigde, alwaar hij zijn tijd fleet met fermoenen te
doen en onderwijs in de godgeleerdheid te geven. Hij ftierf
in genoemde ftad den 15 februarij 1580 in den ouderdom van
ruim 48 jaren, en wierdt begraven in den Dom, bij het al­
taar der drie Koningen; zijnde naderhand dit graffchrift ter
zijner gedagtenis vervaardigd:
P I E T A T I S A C R U M .
Qcciduae Frijice CUNERUS Epifcopus {Hospes)
Primus £ƒ extorris dormit in hoe tttmulo.
Devixit Arno Saint, CIDJO.LXXX.
xv. Febr. eetat. XLIX.
pojitum è
GAUCONE GAuKEMA, FRISIO
Canonico Mariano, AquisgranenJL
Mtlo annl VnDeCIMI.
R. I. P.
I 2 Men

sfc CUNERUS PETRf.
Men ziet door de werken, d'e deze rrotfe Kerkvoogd heeft
in 't licht gegeven, dat zijn voornaamfte ftudie beftond in dg
wederleggende Godgeleerdheid; doch *wel verre van zijne partij
door luagt van gegronde bewijsredenen te zoeken te overtuigen;
nam hij laster en fchelden te baat; aiomme ft'raalt in zijne
fchriften de helfe geest van onverdraagzaamheid door; en de
middelen van overtuiging die hij te werk wil gefield hebben
om de dwalenden op het regte fpoor, dat is tot dé Roomfe
kerk te mg te brengen, zijn, om die, na gedane vermaning,
door middel van gafg en rad te overtuigen-; daar te bo­
ven firsatt 'er nog ene onvergeeflijke toegevendheid in door,
ten aanzien van zodanige Geestelijken van de Roomfe geloofs­
belijdenis, die zig aan de fnoodfte misdrijven, vrouwefchen-
tfing, diefftal en moord zelvs niet uitgefloten, hebben fcbul-
dig gemaakt, quanfuis berouw tonen en boete doen. Met
dit al, heeft JOH. THOMAS DE ROCABERTI, Aartsbisfchop en
Onderkoning van Valence, de fchriften van CUNERUS PETRI
waardig gekeurd, om ene plaats te vullen in de Bibliutheca
maxima Pontificia, in XX foliant-delen ten jare 1698 te Ro­
me gedrukt, in zig bevattende, zo als de Verzamelaar zig
uitdrukt, bijna alle de beste. Schrijvers, die den Roomfen
Stoel met hunne pennen verdedigd hebben. Zie hier ene
lijst van zijne uitgegevene werken; zo in het nederduits als
latijn.
r.

CUP. (WILLEM)
.4, Ftatuta Synodi diteeefasue Ixovardlce A Rev. OUNERO PETRI
anno M.D.EXX. die 25, 26 £? 27 apn'/ff celebratce. Lovan.
J570. «n 8MJ.
5. De Misfe Saerificio, tra&atus. Eodem authorc, de Merite-
rum Chrifti £ƒ SanStonm ccnfenfu. Item. Quaftknes Paflemks.
Et de celibam Sacerdotum, sênumMo. Lovan. 1572. in lïme.
•6. De Clfriftiani Principis officie, £f quce fecundtm confcien.
tiam ex facris literis ci debetur obedkmia. Col. 1588. in izme.
7. Tiaiïa'us aliquet kfignkres de gravisjïmis Theolog :
ee Cfois*
tiana Co •traverfiis, opus novum, doüum & ekboraVim, in que,
qua; .de Peccato wigvnali, Gratia, libero arbitrio, vkmtate, jiifli-
jicatione^ aliisque, boe temport dispvtantur, turn adprivatas perku-
hfasque qihrundam opiniones convellendas , eleganter Éf fubtilifer
excutmntur. Colon. 1583. W izme.
•8. De Cura Coiporis humani, pro Geneis ulïisqne pik honini'
lus, é Sacra Scriptlira & Patribus, Cokn. 1587. in tzmo.
9. Curfus B. MARUE Virginis, in ufum Religkjorih'a Ordiidt
5. Benedicli cultus emendatus. Ingoijl. 15 87,
10. ï?ct ambt ener «ThjifSeri i&iaff#& StfwfeÖ 15-6$. ia
121110. L. GUICCIARDIN, Defcript, Belg. p. 214. FR.
SWEERTII, Aihen. Belg. p. 167. & Faft. Acai., 44. ïrö, 117,
J. F. FOKSENJ, Belg. p. 222. VAN HECSSEM, Hift.Epïfc,
Leovard. p. 40--43. CASTILLION, Satra CIiremL p. 489,
490. GAZET, jffi/fc £f«fjf.

134 CUP. (WILLEM)
WËLY , wegens de Ridderfchap ter Staatsvergadering van
Gelderland verfchreven.
Na dat WILLEM de latijnfe fcholen in zijn vaderftad hadt
doorlopen, wierdt hij tot meerder vordering in het eerfte vak
der letteroeffeningen, aan het opzigt van JAKOB LETTE of LET-
TINGIUS, Rektor der triviale fcholen te Leiden, toevertrouwd.
Hier enigen tijd, met veel vordering het onderwijs van dezen
kundigen Schoolvoogd genoten hebbende, wierdt CUP Akade-
mie-burger, en hoorde in de philofophie de Hoogleraren GIL-
BERTUS JACREUS en FRANCO BURGERSDYK; in de fraije letteren
hadt hij tot Leermeesters een paar mannen, welke gedurende
de gantfe eeuw, waar in zij leefden, onder de beroemdften der
wereld, in genoemde wetenfehappen, moeten gerangfehikt
worden, namelijk DAN. HEINSIUS en GERII. JOH. VOSSIUS.
Doordien nu CLP de regtsgeleerdheid tot zijne hoofdftudïe
hadt gekozen, lei hij zig ook inzonderheid op het beoeffenen
van die wetenfehap toe, en hadt daar in tot Onderwijzers,
de beroemde Mannen EVERH. BRONKHORST, KORNELIS S WA­
GENBURG, JOHAN LINDERSHUISEN, NIKLAAS DEDELIUS en PIE­
TER CUNJEUS, onder het.beftier van welken laatstgenoemden hij
ook met de waardigheid van Doktor op den 15 januarij 1627
wierdt bekleed, na openlijk ene verhandeling de Privatif
delitlis, verdedigd te hebben.
Vervolgens bleef hij te Leiden wonen, en gaf aan de ftude-
rende jeugd private lesfen in de regtsgeleerdheid; met welke
nuttige tijdkorting hij aanhield tot op het jaar 1634, wanneer
hij tot gewoon Hoogleraar in de regten aan het Gijmnafium
te Harderwijk wierdt beroepen, vervangende den leerïïoel van »
ANT. MATTHiEUS, die in de zelvde hoedanigheid naar Ucreclit
was vertrokken. Gedurende het tijdvak van 12 jaren nam hij
aan dit Illustre fchool de aan hem opgelegde taak met ijver
waar, en vormde menig jongeling tot den dienst van THEMIS;
ten tijd toe, dat door den dood van MARTINUS WYBINGA, de
profesiie in de regten te Franeker zijnde opengevallen, Cura-
teuren van Frieslands Hogefchool, ten einde deze breuke te
bwteren, hem in deszelvs plaats ten jare 1646 beriepen, wel­
ke

CUP. (WILLEM) Ui
fee waardigheid hij ook den i$ maart van het Zelvde jaar mtt
de gewone plegtigheid aanvaardde.
Toen hij eerst te Franeker kwam, Wierdt hij door een ge*
Weldige alledaagfe 'koorts aangetast, die wel haast in een
hardnekkige vierdendaagfe ontaarde, en hem gedurende dertig
Volle maanden aan enen ziekelijke'n en lustelozen toeftand kïuis»
terde. Hiervan herftelde hij nogthans gelukkig, egter 'niet zon*
der veel van zijnen voormaligen fleur en kragten verloten ïit
hebben, inzonderheid hadt zijn geheugen veel geleden. Ö*
jougfte ziekte welke hem ten grave floepte, greep hem «at*
In het begin Van het jaar 1667, en maakte een einde Va»
zijn leven op den 15 januarij. Zijn üjkoratie Wierdt ukge£pro*
ken door zijn ambtgenoot, den geleerden ULRIK HVSÉS., zijn»
de die eerst afzonderlijk gedrukt, en naderhand gevoegd bij
•de Aufpkia Domeftica van genoemden Ho*glersar. Ongemeen
is de lof, die hem hier in, zo ten aanzien van zijn zedelijk
karakter, als geleerdheid wordt toegemeten-. Zie U. HUBEK/Ï»
Aufpkia Dmnefb. p. 412, 4*3- 437- Hij begraven ÏSi èl
Martini-kerk te Franeker, zijnde op den fteeft» die zijne tü$£«
plaats bedekt, het volgende graffchrift gebeiteldï
•Hoe Saxo coiitinêntur ' osp
Viri Clarisjimi
S ü l L I E L M I C U P , J. U. ö.
£jusdemque Facültdiis, dum viverct
Profesforis apud Frifks primariii
Nati Bommdie,
iDenali Franekerce XVÏ. Jan. i667e
•Mtat. 63. beatam refurrstlionem
Cum fideübtis expetcantis.
in charisfimi Pairis.fui
Memoriam
Moeftus 'pofuit Films
WIWAWDUS CUP, J. Üo B.
'tweemalen heeft ohze Hoogleraar de aanzienlijke WftSr$jj'
heid van Rektor magnificus bek'eed» ïiameljjfc in "M
i 4 t«$t»

136" CUP. (WILLEM)
1658. Nog te Leijden zijnde, huwde hij aan GEERTRUID GOR«
BON, gefproten uit een zeer oude en deftige familie in Schop-
land, ene dogter van JOHANNES GORDON, Kapitein in het lijf-
xegiment van den Prins VAN ORANJE. HUBER getuigt, dat
zij ene uitmuntende vrouwe was, die tot fieraad van hare
kunne verftrekte, godvrugtig, zedig, deugdzaam, deftig, haar
man hoogachtende en beminnende, daaibij een zorgvuldige
huismoeder. Zij ftierf den 5 janüarij 1653, na hem zeve*
kinderen gebaard te hebben, waar van vier, drie zoons name­
lijk en ene dogter, onzen Profesfor hebben overleefd, j. JO­
HANNES, is Advokaat geweest voor den Hove van Friesland.
2. ALEXANDER, geboren den 6 november 1635; wierdt Dok­
tor in beide de regten, den 16 junij 1659, na alvorens ene
Verhandeling de Qjiajlioiiibus, openiijk onder voorzitting van
den Hoogleraar JOH. JAK. WISSENBACÏI verdedigd te hebben;.
Bij 't Hof van Friesland wierdt hij ten jare -iCóo als Advokaat
toegelaten, en den 8 december 1680 tot Penfionaris van Leeu­
warden aangefteld. Hij ftierf den 19 janüarij 1690, na bij
zijne huisvrouwe ELSJE VAN MARSSUM , 4 dogters en 2 zoons
verwekt te hebben. Zijn kleinzoon, mede ALEXANDER CU?
genaamd, heb ik van nabij gekend, hij was een kundig Tim­
merman en Architékt, te Leeuwarden; en hadt den algemenen
roem, van een eerlijk en braaf man te zijn; onder meer kin-
deren, verwekte hij bij zijne huisvrouw N. VERTOMME, ene
dogter, AMELIA genaamd , een lieve en verftandige meid.
3. WYNANDUS , wierdt insgelijks Doktor in de regten en Ad­
vokaat voor den Hove van Friesland. 4. De dogter, ELIZABETH
genaamd, huwde aan JOHANNES BUNINO, Advokaat te Enk­
huizen.
Ten tweedenmale begaf zig WILLEM CUP in huwelijk met
KATRYNA RENEMAN , ene dogter van JOHANNES RENEMAN,
die eerst is geweest Adfesfor van het Krijgsgeregt te Groningen
en vervolgens. Raad en Advokaat-Fiskaal van de Admiraliteit
te Harlingen. Deze KATRYNA wordt door HUBER niet alleen
als ene gedienftige huisvrouwe, maar teffens ook als ene bra­
ve en zagtzinnige fteemoedergeprezen. Profesfor Cup ver­
wek-

CUPERS. (HERMAN DIEDERLK) 137
wekte bij haar een zoon en twee dogters, waar van GEER­
TRUID en JOHANNES EGSERT vroegtijdig zijn geftorven, doch
de jongde ALBERTINA, heeft geleefd tot in 1737, hebbende
tot haar einde toe te Franeker gewoond.
De uitgegevene fchriften van onzen Hoogleraar beftaan in
de volgenden: 1. Disputationes ad Inftitutiones Lnperiales. Har-
derv. 1634. in iimo. Franeq. 1650. in Svo. 2. De Succesftoni-
lus disputationes XXVI. Franeq. 1651. in /Lto. 3. D.isp. de Lege
Falcidia. Ib. 1649. in $to. 4. De Obligationibus, DLputatio-
nes XXXVIII. Ib. 1654. in 4(0. 5. Nota ad Inftitutiones Ju­
ris. Ibid. in 4to. 6. Fascicubts Disfertationum Juriiiicarum. Ib.
1644 in Svo. U. HUBER, Orat. in obittm Clar. Viri ÖV.
J. F.:'FOPPENS , Bibl. Belg. p. 397. E. L. VRIEMOET, Athen.
Frijic. p. 387-394-
CUPERS (HERMAN DIEDERIK) , Konstfchilder, ge­
boren in 's Hage den 29 december 1707, heeft de eerfte be­
ginzelen der konst geleerd bij PIETER VAN KUIK, maar' door­
dien deze Meester de fchilderkonst vaarwel zeide en de ets-
naaide voor het penceel verwisfelde, deedt hem zijn vader
onder het opzigt van den Hiftóriefchilder MATTHEUS TERWES­
TEN, met wien hij vele jaren in ondeilinge vriendfchap was
bekend geweest.
Na dat'CuPERS zig omtrent drie jaren bij dezen meester
zo in de teken- als fchilderkonst geoeffend hadt, verliet hij
hem, zettende met naarftigheid de konst bij zig zelv' voort,
zo naar goede voorbeelden, als het tekenen op het Akademie
en het fchilderen naar 't leven, om dus op alle wijzen zijne
ftudie te bevorderen; genietende ondertusfen nog al veeltijds
goede onderrigting van fommige meesters, die genegen en
goedwillig waren om jonge Schilders dienst te doen en voort
te helpen.
Zijne genegenheid bepaalde zig meestal, tot het fchilderen
van hiftorien, pourtraitten en moderne ka'oinetftukjes, daar
VAN GOOI> getuigenis van geeft dat lof verdienen; ook bevlij-
tigde hij zig in 't fchilderen van basreheven, en wel met dien
I I 5, goe-

ï38 CÜPERS. (LAURENTIUS)
goeden uitflag, dat zij de achting van kundige liefhebbers naar
zig trok. Ten huize van den fleer SCHIMMELPENNING Here van
Meerkerk, heeft hij drie ftukken welke ongemeen fraij zijn,
gefchilderd. Het eene verheelt de Faam,, die de aanfteiling
van Prins WILLEM DEN IV. tot Stadhouder afkondigt, toet
enige kindertjes en ander bijwerk. Het tweede, den Gods­
dienst en de Vrijheid, rustende onder de fchaduwe van een
Oranjeboom. Het derde vertoont de vorftelijke Familie, den
Hemel dankofferende voor het gefchenk van den jonggeboren
Prins. Ook heeft hem zijn konst-ijver aangefpoord tot het
tekenen van welgelijkende Pourtraitten met kraïon, die fraij
van kleur en behandeling zijn. Vele van zijne kabinetftuk-
jes zijn zo in de Verzamelingen der liefhebbers in 's Ha-
ge, als elders te zien. De tijd van het overlijden dezes
konstrijken Schilders is mij niet gebleken. Jon. VA»
GOOL, N. Schmmb. der Ned. KonstJchilders &c. II. D. bl. 327b
330. §([(8tmctit. £un|ïï« £crlco8, 1779. f. iSS.
CUPERS (LAURENTIUS), is geweest Karmeliter Mon­
nik, Provintiaal van de kloosters zijner orden in de Neder­
landen, Doktor in de theologie, een geleerd Prediker en on­
gemeen ervaren in de gefchiedenis van zijn vaderland. Hij
ftierf te Brusfel den 29 maart 1594, in den ouderdom van
.66 jaren, en is in genoemde ftad in de hoofdkerk begraven,
met dit. graffchrift i
Hic pofid Frater LAUSÉNTIUS osfa CUPERUS.
Die requiem leBor manibus ergo meis.
Ut dum finis erit mundi dcfunüaque furgent
Corpora, perpetuum mittar in Elyfium.
CUPESS heeft de -volgende Werken in *t latijn door den
druk gemeen gemaakt: ï, Theatrum Mundi minoris, five hu*
m&nce Calamitatis Oceanum* Adjocit lïbellum de Dignitate H
nis. Antv. 1576 £f 1607. in ïzma. 2. B. Aams Genealo-
giam & Vitam ex vétuflisjimis Ecclcfice DL\ cmicinnavit. Ib»
Ï5Ö2. in i6mc% $, 'A>$p*!xt» ÈV^*T«e, Quaïuor Imninis m-

CUPERS. (PIETER) 139
tisjima Concknibus XXIV explicavit. Cum Paracleji ad fludium
Jpiritualis milities. Colon. 1583. in Svo. —— J. F. FOPPENS,
Bibl. Belg. p. 806.
CUPERS (PIETER), te Mechelen geboren , is geweest
Dokter in de regten en Advokaat voor den Hogen Raad
aldaar, hij wierdt tot een lid van dat Geregtshof aangefteld,
maar de dood belette hem die post te aanvaarden. Hij
ftierf ten jare 1689 , en ligt begraven in de kerk van St.
JRumold, te Mechelen, alwaar men dit graffchrift van hem
ieest:
D. O. M.
Nobili Domino PETRO CUPERS
In ƒuprema Regis Curia confüiario,
defunBo 26 Maii 1669.
£t Dominee MARLE VAN DER HOPSTAT,
ejus Uxori,
defunBce 6 Augufii 1685.
FUlee D. ANTONII VAN DER HOFSTAT
Toparchee de Muyfehvyck,
qui obiit 19 Augufii 1670.
Ut Domicel. ANNE LAURIN ejus conjugis,
mortua 12 augufti 1675.
Oui mnnes hoe Tumulo clauduntur;
•X,
Quem pojuit, £ƒ eodem quoque clauditur mcefius hceres f
et pmdiBi PETRI Filius
Nobilis Dominus
DANIËL FRANCISCUS CUPERS.
Hij heeft gefchreven: TraBatus de evittione ABionis hyp*i
thecariee, fécundum Confuetudines Mechlinienfes etc. Zijnde na­
maals door zijn broeder WILLEM CUPERS, die Sijndicus en
Penfionaris der ftad Mechelen is geweest, voltooid, vermeer­
derd , en door den druk gemeen gemaakt, te Mechelen ten ja­
re 1679, in 4to. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 971.
CU- .

.T4-0 CUPUS. (PIETER)
CR7PTJS (PIETER), is geweest RemonJlranU Predikant te
Woerden, en wierdt, na dat 'er veel oneulgheden tusfen zij­
nen aannang en die der Contra-Remonjlranten waren voorgeval­
len, in zijnen dienst gefchorst. De Magiftraat aldaar kost
namelijk goedvinden, om op den 30 november 1618,
terwijl hij uit de ftad was, een briefje aan zijn huis te zen­
den, waarbij hem verboden wierdt, om voortaan binnen de
kerk of eideis in de ftad te prediken, ter tijd toe, dat de
Gecommitteerden van de Staten, en de Gedeputeerden van
het Delfje Sijnode aldaar zouden gekomen zijn, aan wien men
de reden van de fchorfing in zijnen dienst zoude open leggen r
latende egter den Predikant PIETER EEICQUINGNY , die insge­
lijks tot de Remonjiranten behoorde, vrijheid
o n i
den kanfel te
beklimmen. CUPUS bevondt zig toen ts'Dordrecht ten einde
de gedaagde Remonjiranten, met raad en hulp' ten dienst te
ftaan, en hij behoorde onder het getal van die genen, welke
HUIG MUIS VAN HOLY, aangezien hem, zo wei als de ge­
daagde Remonjiranten, bevolen was binnen Dordrecht te blij­
ven, om voldoening hunner daggelden aanmaanden, doch
van hem een fchamper antwoord ontvingen; waarop Cu­
pus aan Muis VAN HOLY toevoegde: „ zijt gij hier Mijn-
„ heer om ons te helpen veroirdelen, dan zijn wij er kwa-
„ lijk aan. Zijn ons de Heren moede, men wijze ons
„ flegts een plaats aan, daar zij willen dat wij gaan zul-
„ len."
Op' den 1 janüarij 1619, kwamen de Gecommitteerden
Van de Delfje Sijnode te Woerden, ook waren drie dagen te
voren reeds de beschuldigingen van de Contra-Remonjlranten
der Klasils, tegens de Remonjiranten, en met name tegens Cu-
ptjs aan hun bezorgd, die^ook aan denzelven, met verlof
uit Dordrecht te Woerden gekomen, werden ter hand * gefield,
CUPUS zijne befchuldigingen gezien hebbende, zeide; „ wel
„ te voorzien wat 'er volgen zoude," en deedt, op den ge-
melden iften janüarij, na dat BKICQUINGNY gepredikt hadt,
een aanfpraak tot het volk, waarbij hij het vermaande tot
ftandvastigheid, in het geen hij hun geleerd hadt. Op den 5
junij

CUPUS. (PIETER) 14*
jrmij werdt de onderhandeling aangevangen, de vergadering
waar voor hij verfcheen, beftond uit viei Kommsfarisfen van
de Staten benevens vier Piedikanten. Gelijk men ligt kan
vermoeden, wierdt CUFUS in het ongelijk gefteld, zijne ver­
antwoording voor onvoldoende gehouden; en hoe konde
zulks cok anders uitvallen ? doordien zijne Regters zijne par­
tijen waren!
Gedurende de onderhandelingen, verzogten de Ouderlingen
en Diakenen der kerke van Woerden, gerugtieund door het
grootfte gedeelte der Gemeente, aan de afgezondene Kommis-
' farisfen zo politijk als kerkelijk bij request, dat zij de dienst-
fchorting van hunnen Herder Crus door de Magiftraai, ge­
daan, door hun gezag wilden vernietigen. Men begrijpt ligt
dat dit afgeflagen wierdt; hierop deden zij een ander verzoek,
namelijk, dat CUPUS in geval van ziekte of dood van BR:C-

i-J.2
CUPUS. (PIETER)
jaren als fukkelende, toeftand, een behoorlijk onderhoud te
vergunnen.
CUPUS begaf zig vervolgens op bevel der Staten, naar
Dordrecht, verbleef aldaar met de gedaagde en gearreiïeerde
Remonjiranten, tot dat het Sijnode een einde hadt genomen j
en bevondt zig onder bet getal der afgezette Hollandje Pre-
dikanten, die in de maand junij dezes zelvden jaars, een Ver­
toog aan hun Hoog Mogenden inleverden, met verzoek om
ontflag; waar over bij en VAN BORRE, enige dagen later,
een gefprek met den Griffier AARSSENS hadden, die hen met
goede en kwade woorden afzette.
CUPUS vervolgens in 's Hage, voor de vergadering der
Staten van Holland gehoord zijnde en van geene misflagen
kunnende overtuigd worden, wierdt hem ook geen verder
leed aangedaan. In julij 1610 bevondt hij zig weder te
Woerden, en waagde het, fchoon ftrijdende met het aan hem
'gedane verbod, in enige huizen te prediken; dit nam de Wet'
houderfchap te regte zeer euvel op, want hij gedroeg zig
ten dezen opzigte als een ongehoorzaam burger. Hier
kwam nog bij, dat *er buiten zijn weten, zegt men, een
gefchrift werdt opgefteld, in hetwelk hij betuigde, dat hij die
vermaningen of predikatiën deedt op fterken aandrang en ver­
zoek van de Remonjlrantje gemeente dier ftad; welk gefchrift,
volgens getuigenis van den Gefchiedfchrijver BRANDT, door
meer dan 200 mansperfonen, en 168 vrouwen getekend was.
Deze daad verbitterde de Magiftraat nog meerder, en zij ga­
ven'van het een en'ander kennis aan Gecommitteerde Raden;
h welk van dat gevolg was, dat CUPUS in 's Hage werdt
ontboden, en hem dat gefchrift afgevorderd, 't welk hij ter-
ftond gewillig overgaf; hier op werdt hij door Gecommitteer­
de Raden zeef ernftig beftraft, zo over zijne ongehoorzaam­
heid van tegens gedaan verbod te hebben gepredikt, als over
de ondertekening van het gemelde gefchrift, 't welk men als
oproerig aanmerkte, waaromtrent hij zig, even als de oude
EHICQUINGNY, die mede in 's Hage was ontboden, en van op­
roer gekoesterd te hebben befchtildigd werdt, verantwoordde.
Hier

CUPUS. (PIETER) HS
Hier op volgde, dat den nden junij, aan CUPUS op ene boete
van 600 guldens, en aan zijnen ambtgenoot op verbeurte
van deszelvs wedde, werdt verboden, binnen Woerden of den
Klasfikalen ring daar van, te prediken. Cupus werdt vervolgeus
over het bijwonen van ene Remonftrantfe vergadering te
Rotterdam, en het ondertekenen van de befoignes aldaar, ten
lande uit gebannen. Hij deze verbanning overtredende,
wierdt te Amfteldam benevens BARNHEEUS VEZEKIUS en AR-
ÏTOLDUS GEESTERANUS gevat, naar de gijzeling gebragt, en
alle drié onder Akte van nonprejudicie naar 's Hage gevoerd,
en van daar op 't huis te Loeveftein gevangen gezet.
Uit dezen kerker ontfnapt zijnde, begaf hij zig naar
Antwerpen, en vertrok van daar met ErïscoMus en GREVINK-
•HOVKN naar Keulen, daar zij met groot gevaar, wegens d'onveiligheid
der wegen, den 18 meij 1621 aankwamen. Doch
bier niet kunnende banken, doordien hun op last der Regeïing
wierdt aangezegt de ftad te moeten ruimen, begaven
zij zig weder-naar Brabmd, en kwamen den 7den julij behouden
te Antwerpen terug, van waar CUPUS benevens EPIS-
COPIUS en UITENROGAART, naar Rouaan reisde en aldaar den
3iften augustus aankwam; hier enigen tijd getoefd hebbende,
bedoot hij Parijs te gaan zien om een bezoek bij HUIG DE
GROOT afteleggen, in wiens huis bij den óden november
1622 predikte. Waarfchijnlijk is hij- kort hier op in deze
ftad geftorven; zeker is het, dat men na dit tijdvak niets
meer van hem vindt vermeid. Men ontmoet verfcheidene
afbeeldzels van CUPUS in prent gebragt ; het hier bijgevoegde
is door R. VINKELES, in 't koper gefneden. —'
G. BRANDT, Hift. der Reformatie, II. Deel, bl. 885. 959.
IV. D. bl. 489. 493. 826. WAGEN., Befchr. van Amft. IV.
Stuk, bl. 340. En verders UITENBOGAART en TRIGLAND,
Kerkelijke Hiftorien, en andere Gefchiedfchrijvers van dit
tijdvak.
CUQJJIUS, zie KUIK.
CUR-

144 CURC'ELLJSUS. (STEVEN)
CURCELLiEUS (STEVEN), Profesfor onder de Remos-
ftranten te-Amfteldam, is geboren te Geneve, ten jare 1586
hoe .vel zijn vader te Amiens ene ftad in Pikardièn te huis
hoorde, welke plaats hij om de Godsdienst-vervolging verla­
ten hadt, kort na den zo ijsfelijken St. Panels nagt. Na
dat dit bloedig fchouwfpel voorbij was, weet men, dat 'er
allengskens meerder verdraagzaamheid ten aanzien van da
Gereformeerden in Frankrijk wierdt in acht genomen ; dit
deedt STEVEN befluiten om zijn vaderftad te gaan bezoe-
ken, alwaar hij kort na zijne komst tot Predikant onder de
Hervormden werdt aangefteld ; doch zig voor de Re-
monftranten verklaard hebbende, wierdt hij in zijn dienst
gefchorst, met dat gevolg egter, dat hij heifteid wierdt zo
dra hij het gevoelen van ARMINIUS hadt verworpen. Dan
zig in het jaar r6?.i ais lid in de vergadering van het pro-
vintiale Sijnode te Charenton bevindende, wierdt aldaar door
fommïgen gedreven, dat men ingevolge liet befluit van 't Sij­
node het jaar te voren te Alez gehouden, de Bordje Canons
ondertekenen en bezweren moest; doch dit vondt hier vele
tegenftanders, waar van de voornaamften waren CURCEL-
IJEUS, DAVTD BLONDEL, toen ter tijd Predikant te Haudan
en namaals Proiesfor der Kerkelijke Hiftorien te Amfteldam,
'en verfcheidene andeie Predikanten. Vele leden van die
Vergaderinge waren van oirdeel, dat het formulier' van dien
eed zo nieuw en ongehoord was, dat men 'er ilegts weini­
gen vondt, die van denzelven geen afkeer hadden, inzonder­
heid om dat het oirdeel der Derdrectyfe Sijnode daar gefield
wierdt als een Regel des Geloofs, van welken men niet
mogt afwijken. Dierhalven wierdt bij deze Sijnode met ge­
mene toeftemming befloten, 'de beraadslagingen over dit on­
derwerp tot dc naaste provintiaie Sijnode van 't volgende
jaar uit te ftellen, in welken tijd de Predikanten alles rij­
pelijk zouden overwegen ,~ en op enig ander formulier
van toeftemming mogen denken; dan in het volgend Süno-
de te Die in Dauphiné, wierdt bepaald, dat alle de Predi-
kan-

CURCELLJEUS. (STEVEN) i,)S
kanten zonder uitzondering die ondertekening en eed zou­
den moeten doen, en CURCELLSUS zulks volftandig bleef
weigeren, wierdt hij afgezet.
In Frankrijk dus van zijn beftaanmiddel verftoken, begaf hij
zig naar Amfteldam, alwaar hij zig enigen tijd geneerde met
het corrigeeren van proeven,'in de beroemde drukkerij van
TOAN BLAAUW, en zulks ter tijd toe, dat hij SIMON EPISCO-
J?IUS, als Hoogleraar der Remonftranten te Amfteldam, op­
volgde, waar door hij gelegenheid kreeg zijne grote geleerd­
heid openlijk te doen blijken. Het kost niet misfen of de
gevoelens die CURCELL/EUS zo bij monde als in gefchrift leraar­
de , moesten hem tegenftrevers verwekken; aan 't hoofd hier
van bevondt zig de twistzieke MARESIÜS, Hoogleraar te Cronin-
gen die men weet dat gewoon was een ieder aanteklampen
welke niet met zijne gevoelens ftrookte. Ter gelegenheid
van het gefchil dat 'er tusfen MOLIIUEUS en AMYRAUT ont-
ftond, over het leerftuk der Preedestinatie, tragtte CURCELUEUS
als middelaar ten jare 1638 tusfen beiden te komen, met het
fchrijven van een werkje, onder den tijtel van: Advis d'un
Perfonnage desinterresfé fipc; doch dit bragt geen andere dan
de hatelijke uitwerking voort, dat zij beide zijne vijanden
wierden. MARESIUS gewoon te fchelden, nam zijne gebrui­
kelijke wapens te baat, en beltempelde hem met den hatellj-
ken naam van Sociniaan; waar toe inzonderheid aanleiding
gaf de uitgave van CURCELUEUS zijne Quaternio Disfertationum
Theologicarum, merendeels tegens de gevoelens van MARESIUS
ingerigt; waar van de eerfte handelde over de woorden,
Trinitas, Hypoftafis, Perfata enz.; de tweede, de Pcccato ori~
ginis; de derde, de Necesfitate cognitionis CHRISTI ad falutem;
de vierde , de Hominis per Fidem & Opera Juftificatione; in
het eerfte tragtte hij te bewijzen, dat het gefchil met de An. >
titrinitarii, of beftrijders der Drieëenheid, enkel en alleen de
woorden Trinitas, Hypoftafis, Perfona enz. betrof; dit was nu
een brok die MARESIUS onmooglijk koste verzwelgen; hier
kwam nog bij, dat CURCELTJEUS na dode van BLONDEL, de5-
zelvs Diatribe de JOHAKNA Papisfa in druk gaf, waar in deze
VIII. DEEL. K wen-

146
CURCELL7EUS. (STEVEN)
wonderbaarlijke gefchiedenis als een fabel werdt uitgekreten;
dit öntflak de ijvervolie gtófnfchap van den Groninger Hoog­
leraar des te Vuriger, doordien hij het verhaal van die zoge­
naamde Pausfin voor er.e bewezene waarheid hieldt.
CURCELLJÊUS ftierf den 22 meij 1659, in den ouderdom van
73 jaren, en zijn opvolger in 't Hoogleraarambt ARNOLDUS
-POELENBURG, heeft zijn leven befchreven, *t welk geplaatst
ifvoor des Hoogleraars werken, ten jare 1675 door FILIP
VAN LIMBOKG in één deel in folio in 't licht gegeven, die
naderhand in't nederduits vertaald, gedrukt zijn, onder den
tijtel van : Cïjcoiogtfftjc cn Scöcïijlic ©erken. II Welen/
Xcijö. 1678. hl 4t0. Voorts heeft CURCELUEUS, behalven de
reeds genoemden, nog verfcheidene andere werken door den
druk gemeen gemaakt; inzonderheid een fraije uitgaav van
het Nieuwe Testament in 't grieks, met verfcheidene lezingen
en ene geleerde voorrede, het welk 't eerst te Amfteldam in
I658, en naderhand meermalen herdrukt is, in twee delen
in gr. i2mo. Ook heeft hij veel toegebragt tot de uitgave der
werken van zijnen voorganger SIMON EFISCOPIUS. Onder zij­
ne overige fchriften, zijn inzonderheid vermaard: Inftitutiones
Religimis Chriftiance, libri VII. hoewel hij het genoegen niet
beeft gefmaakt, om dat werk volledig af te doen. Nog: Dia-
tribe de u/u Sanguinis inter Chriftianos; Vindicia, quibus fent
ARMINII de jure Dei in creaturas inneeentes contra MOSEM AM
RALDUM defenditur, in het nederduits vertaald gedrukt, onder
dezen tijtel: ©nbetmcfc ban het 251ceöectcn. 2Cm|ï. 1681. in
42mo. Het welke benevens enige andere ftukken door hem
gefchreven, in zijne Theologife werken niet gevonden wordt.
SANDII, Riblioth, Antitrinit. pag. log. WITTE, Diar.
Biogr. voce. PAUL. FREHERI, Theatrum, p. 604-607. KÖNI-
oit, Bibl. Vet. Nov. voc. T. CRENII , Animadverf. Philolog.
Part. II. p. 129, 130. Part. XIII. p. 108-112. Jo. FABRI-
Cit, Hiftor. Bibl. Part. II. p. 51-53- et Part. VI. p. 372-
374. KRANTZIUS ad CONRINGIUM, Stee. XVII. p. 191. Catal.
Bibl. BUNAV. Tom. I. Vol. II. p. n 88. C. SAXI, Onom. liter.
Pars IV. p. 536. BENTIIEM, Kerk- en Schoolftaat, II. D. bl.
362.

CURIUS. CURRIFICIS. CÜRTENBOSCH. 147
362. G. BRANDT, Hifi. der Reformatie, IV. D. bl. 662.
CURIUS (PIETER) , geboren te St. Winoxbergen, is in
zijn vaderilad Rektor der latijnfe fcholen geweest, en heeft
uitgegeven : 1. Grammatica Gracce et Latina. Antv. 1530.-
2. Diblienarium Gracé, Latinè et Teutonicé, ad inftar Pappa
Puerorum JOHANNIS MURMELLII. Ib. 1530. J- F- Fop.
TENS, Bibl. Belg. p. 970.
CURRIFICIS (JOHANNES) , is eerst geweest Regulier
Kanunnik in het Cistercienfer klooster te Villers, vervolgens
Biegtvader van het klooster de Marcbe-des-Dames te Namen.
Hij heeft gefchreven: Traiïat. de Vitio proprietatis, cum aliis
fmilis argumenti libellis, hoe initio: Sicut modicum fermentum totam
mafam etc. Het aan enken van de heiligheid en geleerdheid
van dezen Monnik, wordt breed uitgemeten, door HEN-
JUQUEZ, in Menologio Ciftercienfi, ad diem X Mali, alwaar hij
hem onder de Heiligen van zijne orden rangfehikt. :
J. F. ForrENS, Biblioth. Belg. p. 623.
CÜRTENBOSCH (JAN VAN).
i s
geboren te Gent uit een
fatzoenlijk burger-geflapt, in het begin van de XVIde eeuw.
Hij deedt fnelle vorderingen in de letteroefFeningen , en
maakte zig bekwaam niet alleen in de latijnfe, griekfe en
hebreeuwfe talen, maar nog in verfcheidene andere weten­
fehappen. Ook wilde hij door 't middel van reizen zijne
kundigheden vermeerderen; ten dien einde doorliep hij Frank-
rijk, Spanjen en Italiën, en maakte zig alle voorkomende ge­
legenheden ten nutte tot vermeerdering zijner kundigheden.
Omtrent het einde van 't jaar 1545, begaf hij zig naar het
Concilie van Trente, alwaar hij de agt eerfte famenkomften
van die berugte kerkvergadering bijwoonde. Zedert dien tijd
weet men niet anders van hem, dan dat hij zijne dagen te
Rome eindigde, en begraven ligt in Ome L. Vroumn-kerk dell
Anima. Du PIN bepaalt den dag van zijn dood op den 18 no­
vember IS5°-
Men heeft van CURTENEOSCH : Atta Concilii THdentim,
K 2 I cri
P'

14» CÜRTENIUS. (PIETER)
feriptA ab ANCELO MASSARËXI.O, ConctB Secretarto, et JOHANNS.
CU&TENBOSCH Anglo, qui Concilio. interfuii. Ex duobus- Mfs.,
üm BibUothects Regice, altera illuftr. Domitii JOLII DE. FLEUR
fummi Regis Pmcuratoris, In de Colleiiia amplispma van MAR
TéNg ea DÜRAND, Toni. VIII. col. 1022--1218. Men las aan
't flof van 't eerstgenoemde handfchrift: Hunc librum fcripfit
Domkus JOHANNES DE CURTENBOSCH, qui Concilio. Tridentino in-
terfuit omnibus aSibus. Homo erat dotlisjtmus, hebraicarum
gracarum titterarum peritujimus et Jacrarum: imo omnem di
nair! ita callnit, ac totam a-tatem in ea iranfiit. Ingenio erat
tisjima: Gallias, Hijpanias, et Italiam perlvjlravit. Natus erat
Gandavi, gente Curtenbofche. Tandem obiit Roma, et fepult
fait in Ecclefia Germanorum. LEVINUS VAN DER PRET hunc
tibrum dedit Domino LEVIKO TORRENTIO Gandavenji, Archidia
Ho partium Brabantix, Ramos die 18 novembris 1560. De Uit
vers hebben zonder enige rangfchikking in acht te nemen,
dé Handelingen door MASSARELLI verzameld, en die van CUR­
TENBOSCH verwardelijk onder een geplaatst, zig voldaan hou­
dende , met van tijd tot tijd aan de kanten der bladzijden den
naam te melden van die verzameling welke zij uitfchrij-
ven. Egter is men hun dank fchuldig van deze ftukken te
hebben wereldkundig gemaakt, doordien zij veel licht ver-
fpreiden, betrekkelijk de eerfte zittingen van de Trentje Kerk­
vergadering. DUHN heeft in zijne Bibliotheque ene verkor­
ting van CURTENBOSCH zijn verhaal medegedeeld. MAR.
TéNE & DÜRAND, ubi fup. DÜPIN, Bibliotheque des Autheurt
Ecclejiafliques, edit. (TAmft. Tom. XIV. p. I7~3r. PAQUOT,
Mem. litter. Tom. VIII. p. 341-343.
CURTENIUS (PIETER), Hoogleraar in de Godgeleerd­
heid en Predikant te Amfteldam, is in die ftad geboren op
den 7 december 1716, zijnde afkomftïg uit een zeer oud ge­
flagt, 't welk men bijna vier eeuwen herwaards berekenen
kan. Hij ftamde af uit PIETER CURTENIUS, welke in *t jaar
1490 geboren werdt, en gewoond heeft op zijn eigen land­
goed, in een aangenaam oord, Curten genaamd, digt bij de
ftad

CURTENIUS. (PIETER) 144
ftad Elberveld gelegen. Dit oud geflagt was ook eerwaardig,
in zo verre hetzelve, van de tijden der hervorming aan, ver­
fcheidene zeer waardige Euangeliedienaars heeft opgele­
verd.
De Man, wiens tevensbijzonderheden wij hier fchetzen,
werdt geboren uit PIETER TIIEOBALD CURTENIUS, Chirurgijn
te Amfteldam en Overman van zijn gilde. Zijn grootva­
der was PIETER CURTENIUS, Predikant op't Herenveen, een
zeer aanzienlijk vlek in het voormalig gewest Friesland, over­
leden in den jare 1709. Zijn overgrootvader was ENGELBERT
CURTENIUS, die eerst in het dorp Heus/en, vervolgens 'te
Keenve, en eindelijk te Steemvijk het Euangeliurn verkondigd
hebbende, in den jare 1702 is geftorven. Zijn grootvaders
overgrootvader, JOHANNES THEOBALD, was Rektor der latijn­
fe fcholen, eerst te Arnhem, daarna te Harderwijk; en hij
overleed in den jare 1686. Zijn derde overgrootvader einde­
lijk was PIETER CURTENIUS, Predikant te Elberfeld, en is ten
jare 1619 overleden.
Onze CURTENIUS gaf van zijne eerfte jeugd af, reeds zeld­
zame blijken van een fchrander vernuft. Nauwlijks £gt jaren
bereikt hebbende, begaf hij zig, ten einde de latijnfe en griek­
fe talen kundig te worden, op het Gijmnafiiam. En hoe teder
hij ook nog mogt zijn, niets was 'er daar hij meer naar ftreef-
de, dan om onder zijne medeleerlingen uit te munten, en de*
zer edeie drift heeft het ook geenzins aan enen gelukkigen
uitflag ontbroken. Immers beijverde hy zig zodanig, dat hij,
13 jaren oud zijnde, na het houden ener redevoering; aver
ie Liefde Gods, die hij zelv hadt opgefteld, de lagere fcho«
Jen verliet, en tot de hogere overging.
In zijne vaderftad vondt hij Leermeesters, die door husm^
grote kunde zig zeer beroemd gemaakt hadden \ waar onder
JAKOB FII.IP D'ORVILLE, die te dier tijd tot een luister en>
fieraad van het Amfteldam Atheneum verftrekte. Wanneer hij
zig nu drie jaren onder het geleide van zo groot een man
op de wetenfehappen hadt toegelegd, begaf hij zig naar het
fJc^efchool te Leijden, ten einde zig aldaar als Akademie-
K 3 bur»

x 5o CURTENIUS. (HETER)
burger tot het grote doel bekwaam te maken waar toe hij was
voorbefchikt.
Geen gedeelte der wetenfehappen, welken enen waren
Godgeleerden verfieren en uitmaken, liet CURTENIUS onaan­
geroerd of onbeproefd, maar alles fnuffelde hij door met een
nauwkeurig onderzoek. In de Oosterfe en Westerfe ta'en
hoorde hij den groten ALB. SCHULTENS, en den beroemden
SIGEB. HAVERKAMP; in de Gefchiedenisfen, PIETER BURMAN
den Ouden; en in de Wijsbegeerte, den fchranderen JAKOB
WITTICHIUS. Het perk der talen en wijsbegeerte gelukkig
doorworfteld hebbende, gaf hij zig geheel aan de godgeleerd­
heid over. In dit voorname vak zijner bedoeling hadt hij
tot Leermeesters, FRANS FABRICIUS en JOH. WESSELIUS , bene­
vens de wijdberoemde VAN DEN HONERTS , zo vader als zoon,
van welker opgenoemden , aller uitgebreide geleerdheid zo
velen, als hun onderwijs genoten hebben , met lof getuigen.
Zes volle jaren op Leijdens Hogefchool zig der geleerdheid
bevlijtigd hebbende, keerde hij naar Amfteldam te rug, en
wierdt door de Klasfis aldaar op den 6 april 1739 onder
het getal der Proponenten opgenomen, en tot den openbaren
predikdienst, met algemene toejuiching, en enen meer dan ge­
wonen lof, toegelaten. Ook duurde het niet langer dan tot
op den 26 julij van het zelvde jaar, dat hij met eenparigheid
van-Remmen te Burgerdam tot Predikant wierdt beroepen;
en hier hadt hij nauwelijks twee jaren, zijne nog jeugdige
kragten in 's Heren werk hefteed, of hij vertrok naar Beven,
ter, in welke bloeijende gemeente, nauwlijks 25 jaren oud
zijnde, aan hem ten jare 1741 het beroep wierdt opgedragen.
Vijf jaren lang nam hij aldaar het werk, hem opgelegd, niet
zonder zegen, waar; toen Gouda van zijne uitmuntende preek-
talenten en andere loffelijke hoedanigheden onderrigt, hem
in 1746 beriep. Hij volgde deze roepftem op, en zij die hem
gekend en naar verdienflen gefchat hebben , willen nog gaarne
erkennen den groten ijver, waar mede hij, gedurende agt ja­
ren , aldaar de gemeente van CHRISTUS heeft opgebouwd.
Door den dood van SYBRAKD yAN LEEUWEN, dèHooglejaars
ftcol.

CURTENIUS. (PIETER) 151
ftoel in de godgeleerdheid te Amfteldam opengevallen zijnde,
wierdt onze CURTENIUS door Burgemeesters en Beftuurers van
het doorlugtig fchool, aldaar aangefteld om die plaats te ver­
vullen, waar van hij ook op den % oktober 1754 bezit nam,
met het doen van ene plegtige Redevoering over het Woord
wn God, als de enigfte Bron der ware Wijsheid, Teffens was
hij ook tot Predikant beroepen, dan om zig des te beter tot
het zo gewigtig Hoogleraars-werk te kunnen verledigen, al­
leenlijk verpligt voor een half gedeelte den predikdienst waas
te nemen.
Deze dubbele bediening heeft CURTENIUS verfcheiden ja«
yen, met enen ©nvermoeiden arbeid, gewenste vrugt, en Pt
aller braven blijdfchap, gelukkig volvoerd. Hij genoot door»
gaans ene beftendige gezondheid, en was zelden -ziek, behal*
ven dat hij dikwils dooi- flapeloosheid werdt afgemat, eiï W
en dan aan pijnelijke voetjigt onderhevig was. Evenwel fee-
gon zijn lighaam, gedurende de zes laatfte jaren, s?eer
kragten te verminderen; en zo komen wij allengskens ïot dat
noodlottig ogenblik, waarin hij het aardfe leven met het eeu­
wige heeft verwisfeld. Door welke ziekten hij langzamer­
hand gefloept en verteerd is, en welk foert van kwalen hem
eindelijk geheel hebben doen bezwijken, heeft de beroemde
Geneesheer OOSTERDYK, een Man die meei dan ene gemene
geleerdheid en letterkunde bezit, in deze volgende woorden
fchilderagtig befcbreven;
„ De zeer beroemde PETRUS CURTENIUS, een Man v&rt.
s, zeer veel vernuft, (dien ik niet dan bij 'u klimmen zijner
„ jaren, en in enen drukkenden ouderdom als Geneesheer
5, heb bezogt, maar van 't jaar 1755, onder mijne gemeen-
j, zame vrienden, *t geen ik met genoegen herdenk, gers-
5, kend heb,) had In den bloei zijner jaren een vrij welgs-
„ ftcld iighaam, merendeels galagtig, doch zeer aandoenlijk
„ van zenuwen.
„ Daar hij nu van zijne eerfte jeugd af aan »ig op ver-
„ fcheidene konften en wetenfehappen, die een braaf Hienscj)
„ waardig zijn, vooral op de godgeleerdheid «iet vlijt hadt
K 4 roe-

i 52 CURTENIUS. (PIETER)
„ toegelegd, en bij 't toenemen des ouderdoms, in dezen zij-
„ nen ijver en naarftigheid nooit vertraagde; hebben deze
„ zo menigvuldige, ja bijna onophoudelijke oeffeningen des
„ verftands, gelijk zij voor zijnen geest nuttig waren, zo ook
„ de gezondheid van zijn Iighaam zeer benadeeld.
„ Van daar immers, ten minden voor het grootfte gedeel-
„ te, zijn, onzes bedunkens, ontftaan die zo hardnekkige
„ fiaapeloosheden, die hem, door zijnen arbeid van den dag
„ vermoeid, de3 nagts de rust van enen verfrisfenden flaap
„ onthielden.
• ,, Wanneer hij nu, om deze te gemoet te komen, hetgebruik
„ van heulfap te baat genomen, en door deszeivs bedriege-
„ lijke verlichtenis aangelokt, zig daar van vervolgens meer
„ bediend hadt, hadt hij eindelijk dit flaapmiddel zo nodig,
„ dat bijaldien hij, zig ter rust begevende, niet enige, of-
„ fchoon weinige, greinen daar van innam, hij den ganfen
„ nagt, geheel en al flaap- en rusteloos, op een zeer moeije-
j, lijke wijs, moest doorbrengen.
„ Ja uit die zelvde bron zijn misfchien het allereerst ont-
„ ftaan, die zeldzame bewegingen en fchuddingen van het
„ hoofd, de handen en de benen, die hem in ledigheid en
„ bezigheid, in den flaap zelvs, zelvs als hij voor het ove-
„ rige gezond was, zeer dikwerf overvielen, nu en dan wel
„ eens wat heviger, doorgaans egter zonder veel ongemak,
„ zo dat hij, in enige ftudie of redenering bezig zijnde, door
„ derzelver aankomst zelvs niet verhinderd werd, het be-
„ gonnen werk op enen en denzelvden trant te volvoeren.
„ Ook zijn zijne gezondheid niet minder nadelig geweest,
„ verfcheidene wederwaardigheden en tegenfpoeden, welke
„ een gemoed, waar in geen Stoïfe ongevoeligheid huisvestte,
„ maar dat door de ondermaanfe dingen, fchoon wel getrof-
„ fen, niet overheerd werd, op verfcheidenerleije wijze aan-
„ deden', doch een Iighaam, dat aan een gevoelig zenuwge-
„ ftel onderhevig was, nog veel geweldiger beroerden.
„ Hier bij kwam nog daarenboven,. dat hij niet zelden met
„ zinkingpjjnen, jigt en podegia gekweld wierd, 't geen hem
„ des

CURTENIUS. (PIETER) 153
3, des te meer benadeelde, om dat hij zig docr de pijnelijk-
„ heden, zo die niet al te hevig waren, bijna nooit van
„ 't werk zijner dubbele bediening liet te rug houden, meer
„ achtgevende op het algemene belang, dan op dat van zijn
„ eigen gezondheid.
„ Dit zijn derhalven de voornaamfte oirzaken, waar door
„ zijne lighaamskragten verminderden, in 't eerst wel lang-
„ zaam, doch naderhand fchielijker, na dat hij op enen avond
„ bij donker weêr door een of ander dief en booswigt was
„ aangerand, en met zulk enen zwaren fiag ter nedergewor-
pen, dat hij, van wegens den zwaren val, geweldig in
„ de dije beledigd zijnde, verfcheidene weken aan zijn leger-
„ Rede gebonden, en, van alle lighaamsbeweging geheel en
„ al beroofd werdt.
„ Want offchoon hij, hier van weder opkomende, enïger-
„ mate fcheen welvarende te zijn, zo dat hij zig wederom op
„ nieuws begaf tot het onderwijs der Leerlingen ten zijnen.
„ huize, en vervolgens meer dan eens gepredikt heeft, heb-
„ ben egter binnen kort zo vele braven en weimenenden,
„ als hem altoos leergierig en bij aanhoudendheid in 't opeu-
„ baar gehoord, en zo vele jongelingen, der kerkelijke be­
diening toegewijd, als hem tot hunnen zeer bedrevenen
„ leidsman gehad, en gelijk een Vader behoorlijk geëerd heb­
ben; tot hunne innige droefheid moeten ervaren, dat zijn
„ lust groter was, dan zijne kragten toelieten, en de blijde
„ hoop, w ar mede zij zig gekoesterd hadden, ijdel en te
„ vergeefs geweest was.
„ Van wegen deze oirzaken derhalven , die ik zo aan-
„ Ronds noemde, en van wegens den klimmenden ouderdom,
„ daar reeds de vaste delen des lighaams begosten te kwijnen,
„ en de vogten te verflijmen, zijn de werktuigen, waar door
„ op den wil van onze ziel de bewegingen naar buiten wor-
„ den ten uitvoer gebragt, van dag tot dag al meer ver-
„ zwakt, (behoudens egter het gebruik der uit- en inwendige
„ zintuigen) en eindelijk zodanig werkeloos geworden, dat
„ die brave n an, die te voren voor niemand in vlugheid cn
K 5 » r
- a s r
*

f54
CURTENIUS. (PIETER)
„ naarftigheid behoefde te wijken, nu kragtcloos, en niet
„ willens, maar uit nood traag geworden, zig van de ene
„ plaats naar de andere niet begeven kon, zonder van ande-
„ ren geholpen en onderfteund te worden, ja zelvs uit zijn'
armftoel, waarin hij met een voorovergebogen hoofd en
„ ingebogen Iighaam zat of hing, zig zei ven geenzins kon
oprichten.
„ Hoe groot was toen mijn medelijden met hem! hoe ge-
„ broken, hoe zwak de uitfpraak van dezen te voren zo wel
„ befpraakten Redenaar, wanneer hij iets wilde uitbrengen!
„ hoe zagt zijn Rem, daar dezelve nauwelijks van de genen t
„ die digt bij hem zaten, konde gehoord worden.
. „ En bij dit alles bleef het niet, maar ook wat het ove-
„ rige betrof, verflimmerde zijn toettand. Immers beving
„ een gelijke kwaal ook de andere delen zijnes lighaams,
„ en die wetkingen, welke de Geneeskundigen natuurlijke
„ heten, werden insgelijks beledigd , bijzonder die , waar
„ door anders, wanneer het Iighaam in goeden (land is, vol-
„ gens ene heilzame inftclling der natuur, het overtollige en
„ fchadelijke van het nuttige en behoudenswaardige pleegt
„ gefcheiden, en langs veifcheidene wegen uit het Iighaam
verdreven te worden.
„ Ondertusfen fchenen dikwils de weinige kragten, welke
„ onze lijder nog overig hadt, fchielijk en op het onver-
„ wagtst geheel te verdwijnen; doorgaans waren de polsfla-
„ gen zagt en niet zelden waggelende, en hier bij kwamen
andere dergelijke toevallen, welke te kennen gaven, dat
„ ook de delen tot het leven behorende, bouwvallig wier»
„ den, en voorfpelden dat de dood niet verre af zou zijn.
„ Op deze wijs nu, heeft hij met een allerzwakst Iighaam,
„ egter met een volkomen gebruik van zijne zielsvermogens
„ en zinnen, den gantfen tijd van 6 jaren, langer waarlijk
„ dan het iemand had kunnen hopen, doorgebragt, tot dat
„ hij eindelijk op zijne buitenplaats (daar hij des zomers om
„ min of meer fr'sfer lucht te ademen, werd overgebragt,)
„ aan ene ziekte van ouderdom , door geen konst meer te
ver-

CURTENIUS. (PIETER)
,, verligten, ontflapen is, door een zagten dood, welke hem
,, tot het gelukzaligst leven den toegang opende.
155
„ En dus is dat licht van Amft els Kerk en School als ver-
„ teerd, en van zelvs uitgegaan. Dus ftierf de wijdberoemde
„ PETRUS CURTENIUS, wiens naam te noemen mij nog genoe-
',, gen geeft, en fteeds genoegen geven zal; want nooit zal
to de gedagtenis van dezen zeer geleerden en bij mij boogge-
s, fchatten man uit mijn geheugenis, zo lang ik hetzelve oni,
gekrenkt genieten mag, worden uitgewist."
Zo ftierf die grote Man op zijn buitengoed te Loenen aan
de Vegt, den 3 augustus 1789, in den ouderdom van 73 ja­
ren. Zijn lijk werdt naar Amfteldam gevoerd, zijnde aldaar
in de Oude kerk, naast zijn gewezen Ambtgenoot WILLEM
COOLHAAS begraven, en zijn nagedagtenis gevierd door ene
latijnfe Lijk-oratie, den 16 november 1789 openlijk uitgefpro-
ken in de grote gehoorzaal van het Athenceum illuftrs van ge­
melde ftad, door zijnen ambtgenoot den geleerden J. VAN
NUYS KLINKENBERG, Hoogleraar in de godgeleerdheid en
kerkelijke gefchiedenisfen.
Toen CURTENIUS nog Predikant te Durgerdam was, huwde
hij met KATRYNA CLOPPENBURG, dogter van GERARD CLOPPEN-
BURG , in leven Predikant te Sasfenheim, ene uitmuntende
jónge vrouw, fchoon van gedaante, en van een goede iig-
haamsgeftalte, maar met dat al geenzins tot de aanminnige
vrouwen behorende , die SALOMO ons fchetst, als verre ds
•svaardije der Robijnen overtreffende, en die haren man goed doet
ende geen kwaad alle de dagen hares levens; maar veel eerder
moest gerangfchikt worden, onder het getal waar van die
zelvde Wijze getuigd: ene fchone Vrouwe, die van reden afwijkt;
is een gouden bagge in een verkens fnuijte. En fchoon zij wel
niet als XANTIPPE baren man den griekfen Wijsgeer, deedt,
de waterpot op zijn hoofd uitftortte, was zij egter een boos
wijf, en maakte het ten laatften zp grof, door haar wreve­
lig humeur en kwellend karakter, dat CURTENIUS zijn leven
'er volkomen door vergald wierdt, en hij eindelijk in de
noodzaak wierdt gebragt, haar, tot voorkoming van verder

15< CURTENIUS. (PIETER)
verdriet, met voorkennis van de AmJMdamjè Regering, ene
verzekerde doch egter fatzoenlijke huisvesting te bezorgen.
Bij deze vrouwe nu, met welke hij bijna 50 jaren door den
band des huwelijks is verenigd geweest, heeft hij vijf kinde­
ren verwekt. Twee zonen , beiden PIETER THEOBALD ge­
naamd, welker dood de ouderen al vroeg hebben moeten be«
treuren; en drie dogters, waar van 'er twee nog overig zijn,
MARIA namelijk en PETRONELLA ABIGAIL; terwijl KATRYNA»
die de jongfte was, voor 16 jaren, ongehuwd geftorven is»
MARIA is getrouwd met JAN FRANS BENTINK, toen ter tijd
eerfte Kommis ter Thcfaurie , Kerkmeester en Regent van
het gasthuis; uit welk ongemeen vrtigtbaar huwelijk tien kin­
deren zijn voortgekomen; terwijl PETRONELLA ABIGAIL, wel­
ke JAN HERMAN HAAKMAN, Meester der beide regten, zig
ter vrouwe genomen hadt, weduwe is gebleven zonder kin­
deren.
De lofredenaar van onzen CURTENIUS , de Hoog Eerw.
NUYS KLINKENBERG, beeld hem ons af, als een waarlijk god»
vrugtig Godgeleerde, die waarheid en deugd beminde, zig
zuiver en onbevlekt bewaarde, die GOD met zijn gantfe hart
beminde; die, met ter zijdeftelling van alle geveinsdheid,
dikwerf de ijdelheid der ondermaanfe dingen, het toekomende
'leven, en 't verbeteren van 's menfchen zeden, niet flegts
bij zig zelvs overwoog, maar die ook met oirdeelkundige
Mannen, en vooral met zijne toehorers beredende; die met
zijne gebeden dikwils bij GOD intradt, en om zijne genade
aanhieldt, die, naar't voorbeeld van den Goddelijken Zalig­
maker JESUS, ZO veel het hier op aarde mogelijk is, alle zijna
ondernemingen en daden zogt in te rigten; die niets onbe­
proefd liet het welk ftrekken konde, om zijne Leerlingen niet
flegts geleerder, maar ook beter te maken; die J
er zig op
toelcide, cm, zo veel in hem was, de wortels van verkeerd­
heid , die in hem waren, uit te rukken, en 't gewe'd zijner
onftuimige driften zogt te verbreken ; en eindelijk die eer»
onwankelbare boop hadt op ene zalige onfterflijkheid. Toen
eok, wanneer hem velerteije ziekten en ongemakken hadden
ter

CURTENIUS. (PIETER) 157
ter neergeworpen en aan zijn bedde gekluisterd, wagtte hij
met lijdzaamheid het uur zijner ontbinding af, onderwierp
zig geduldig der menigvuldige ellenden, en beval eindelijk,
met Rervende lippen, zijne teerbeminde dogter, welke bij
zijn doodbed ftond, nog eens met hem te bidden. Zig verlatende
op de onfeilbare beloften van GOD, vestigde hij geheel
en al zijn hoop op de zoenofterhande van onzen Goddelijken
Verlosfer; en dikwils betuigde hij zijn hijgend verlangen,
om indien het dus ook de wille GODS was, waarin bij
wenste te berusten, uit dit ellendig leven verlost te worden.
Zo leefde en zo ftierf de wijdberoemde CURTENIUS, niet alleen
der dagen en der genoegens van dit leven, maar ook der
moeilijkheid zat.
De Nederduitfe Vertaler van de latijnfe oratie des Heren
VAN NUYS KLINKENBERG, MARTEN JONGENEEL, zeg: in zijne
Voorreden : „ De Amfieldamfe Hoogleraar PETRUS CURTENIUS ,
„ getuigen allen die zijn Hoog Eerw. gekend, allen die hem
„ gehoord hebben getuigen ook zijne doorwrogte fchnf-
„ ten, Hoogleraar CURTENIUS zeg ik, was een Man aller
„ eer en achting waardig, een Man die zig in Kerk en
„ School enen groten roem verworven heeft."
Heeft CURTENIUS door mondeling onderwijs zeer veel goeds
Uitgewerkt en een aantal Jongelingen tot het predikambt opgeleid,
niet minder is hij met de pen werkzaam geweest, om
nog zelvs na zijn dood van nut te zijn en te ftigten; getuige
hier van de onderftaande wciken van hem door den druk gemeen
gemaakt: 1. ifêoje^ Wtfbmeat en Iticö/ jegen/ öooi?
en begraaffem'g of ©EïHÏaring ober Peirteronomhim XXXI-
XXXiV. %m% 1755--1762. II Pelen in 4to. 2. Sfntree- ctt
2ïffdjetb?rcDc te ciiDa. nsS- >" 4to. 3. Sfntreereöe te
3tm!ïerbam. 3f&. 1755. ia 4to. 4. Ober öe sraa&rtfc ulaat$cn
Uit De ïS.'iebcn ban PAULUS , II ?tef aan oe Cphefercn. ?Cmfr. 1770. in
8bo. 6.

CURTIUS. (PIETER)
is uitgegeven zijne Verklaring van den Heidelbergfchen Cate­
chismus , met ene voorrede van wijlen den Hoog'eraar B.
BROES. J. VAN NUYS KLINKENBERG, Oratio in obitum
£fc. Medeged. Berigten.
CURTIUS (JAKOB), zie CORTE.
CURTIUS (PIETER), geboren te Brugge in 1491, wierdt
ten jare 1513 tot Meester in de wetenfehappen bevorderd,
en in 1529 tot Hoogleraar in de welfprekendheid aan het
Gijmnafium te Rijsfel aangefteld, ais .mede tot Doktor in de
godgeleerdheid. In het jaar 1546 wierdt hij benevens RUARD
TArrER docr Keizer KAREL DEN V. gemagtigd, om de Bijbels
zo in het latijn als frans en nederduits, bij BARTH. GRAVIUS
te Leuven gedrukt, te onderzoeken en goed te keuren; zo:a«
nig blijkt uit het Keizerlijk Diploma voor die Bijbels ge­
plaatst.
Koning FILIPS DE II, maakte gebruik van hem in het op-
rigten van de XIV nieuwe Bisdommen in de Nederlanden, als
mede ten aanzien van de daar toe te benoemene Kerkvoogden;
en bij Relde hem aan tot eeiften Bisfchop van Brugge, waar
van de" inzegening gefchiedde in 1561, toen hij reeds den
ouderdom van 70 jaren hadt bereikt. Zes jaren hadt hij ge­
not van deze waardigheid, want hij Rierf den 16 november
1567, en werdt in het koor van de Hoofdkerk begraven,
met dit graffchrift op den Reen gehouwen, welke hem dekte.
Rever. Dno. D. PETRO CURTIO,
Brugenfi,
•Primo hujus civitatis inftituto
Epifcopo
Perpetuo Flandrice Cancellario
Quondam apud Lovanienjes S. Theol.
Profesfori ordinario
Hoe Monumentum extremx voluntatis
Defiderio poltum est.
Sedit in Epifcopatu
Anno; v. Menf. vin. Dies ix.
rixit

1
CUSA. (NIKLAAS DE)
Vixlt minos LXXVI.
Obiit xvi. Kal. Novemb.
M.D.LXVII.
CURTIUS heeft vervaardigd: Commentarium in Pfalmos incipien-
*5S
tts ii Cl. in folk. Het Handfchrift daar van wordt bewaard
in de bibliotheek van het Kollegie der Jefuiten te Brugge,
——— J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 971.
CUSA (NIKLAAS DE\ de zoon vaneen armen Visfer, is
geboren in het begin der X Wie eeuw in het bisdom van Trkr,
en fchijnt in zijn jeugd gelegenheid gehadt te hebhen, om in
de talen en wetenfehappen onderwijs te genieten, doordien
hij in vervo'g van tijd tot de aanzienlijkfte kerkelijke waar­
digheden wierdt verheven , en daarbij vermaard is geweest
wegens zijne taalkunde, geleerdheid en welfprekendheid. Hij
wierdt omtrent het jubeljaar 1450 door Paus NIKLAAS DE V.
naar Hoog- en Nederduitsland gezonden; eensdeels om de Af­
laten te prediken; en ten anderen om den geestelijken ftaat
te verbeteren, die inden diepften wellusten ongebondenheden
verzonken lag. Men ontving hem hier te lande als een. Ge­
zant van den Stoel te Rome met veel eerbied; Wereldlijken
en Geestelijken haalden hem in, met vanen, met kruisfen,
met het luiden van klokken. Men zong: „ Gij zijt welkom,
„ gij dien wij nu al lang verwagt hebben in onze duisternis.'»
Ten tijde van het Concilie te Bazel, dat zig zelv' boven den
Paus (lelde, kantte hij zig tegens het Pausdom, en verdedigde
nevens JULI AAN den Kardinaal van St. Engel en -ENJEAS SYL-
vius die namaals nog Paus wierdt, dat Concilie tegens Eu-
GEEN DEN V.; ja hij ried zelvs den Keizer, dat hij 't Room­
fe hof zou reformeren, en den fchandelijken koophandel der
Kerkelijke bedieningen verhinderen. Tog eens tot een ho­
ger ftaat geklommen zijnde, en wel inzonderheid toen hij
tot den verheven trap van Kardinaal was opgeklommen, ver­
anderde hij van toon, en (prak als 't ware uit een anderen
| mond. Evenwel boog hij nimmer zijn hals ten vollen onder
't pausfelijk juk; want hij ftondt, in 't verrigten van zijn last
hier

ï

CUSA. (NIKLAAS DE) L 6 Z
draaglijken last, en gaf voor dat men dien weer af kon nemen
door den Aflaat, maar die moest geld kosten; ook wieiden daar
door velen van 't gemene volk de ogen geopend, die ten dui-
delijkften de befpottelijke nietigheid en vuil bedrijf van deze
handelaars bemerkten; 't welk ook wel eens tot zonderlinge
voorvallen aanleiding gaf, waar van ons S. VAN LEEUWEN het
volgende, als waarlijk gebeurd, verhaalt.
Een doortrapte, en tellens ruwe en Route knaap nam daar
van een zeer potfige proef aan zijnen Biegtvader, van wien
hij Aflaatbrieven, ook voor de zonden, die hij in 't toekomen­
de zoude begaan, hadt bekomen, w?ar voor hij hem rijkelijk
betaald hadt. Deze brieven hielden in: „ dat hij ook van
alle toekomende misdaden, hoe groot en tegen wie, en
„ op wat plaats en tijden bij die mo„;t begaan, vrij en gezui-
,, verd wierdt." Wat doet de fnaak? hij neemt zijn Biegt­
vader waar, toen deze van hem afgegaan was, en langs den
weg kwam rijden, het ontvangene geld van hem en van an­
dere boetelingen bij zig hebbende; pakt hem voorts aan, en
ontneemt hem met geweld al het geld dat hij bij zig hadt.
Zo als men kan begrijpen, wierdt de Biegtvader hier over
zeer verftoord, en fchold niet alleen den Rover voor al wat
lelijk was, maar vervloekte hem daar te boven, en doemde
hem met een razend gemoed ter helle. Doch onze knaap
ftoorde zig hier luttel aan, en beet hem toe: „ Hoe Heer-
„ oom? waar toe dient tog dit fchelden, razen en ter helle
„ verdoemen? wij zijn immers verdragen, en uw Aflaatbrief
„ brengt het duidelijk mede, dat alle de zonden, die ik in
„ 't toekomende mogt hebben te begaan, mij vergeven zijn,
„ zonder enig onderfcheid, hoe groot en zwaar die ook mog-
„ ten wezen. Is dit nu in der daad waar, zo gaat mij uw
,, vloeken en fchelden geheel niet aan, en is niet op mij
„ toepasselijk; doch is het vals, dat ik veel liever gelove,
zo zijt gij immers een Godslasteiiijk Bedrieger, en du g
„ neem ik mijn geld met goed regt te rug; vaart gij voorts
„ wel met de rest daar gij behoort."
In 't bezoeken der kloosters onderzogt hij hun middelen,
VLLI. DEEL. L ge-

liSa CUSA. (NIKLAAS m)
getal ,, bancel en wandel} hij vondt gezalfchappen van zes of
zeven perfcnen, die zo veel inkomen hadden, dat 'er wel
50 of Co van leven konden. Zeker Abt onder anderen, be­
zat zo veel morgen lands als'er dagen in 't jaar waren, en
Ijöl het derd$ deel van zijn jaarlijks inkomen aan buik en tafel
te kost. Des vernieuwd? Op dees Kardinaals aanmaning Her­
tog FILIPS VAN, BOURGONJE, in 't jaar 1452, de keure, die
den Kerkelijken verboodt erf te beuren of landen te kopen,
buiten den vege! die hun gefield was.
Voort? vinden, wij van CUSA getuigd: „ dat hij was een
ik, Man al rijp van jaren en verftand, ftatig en zeer aanzien-
n
lijk van wezen, lligtelijk en wonder ingetogen van ]ew>«
„ bijster welsprekende, in de Goddelijke fphriften zeer w„..
a, reu, onderleid van kennisfe in drie talen, de hebreeuwfe,
griekfe en lardjnfe, en, 't geen in 't uitvoeren van zijnen
j, last hoognodig was, onvermoeijelijk in den arbeid, gewoon
„ op zijn nagtbedde zig niet langer dan vier uren rust te ge-
„ ven, loos en dapper, behendig om uit te vinden verho-
„ Ion, en met een geestelijk momaangezigt bedekte, en met
a s een monnikskap voor de ogen wel opgetoijde fouten, we-
tonde wat onderfcbeid daar was tusfen geloof en bijgeloof,
tusfen den uiterlijken en innerlijken godsdienst, geenen
haat ontziende voor de liefde der waarheid, geen aanzien-
„ der der perfonen, dapper en kragtig in 't ftraffen, en
„ wonderlijk vrijmoedig." Een verfchil met Hertog FILIPS
noodzaakte hem de Nederlanden te verlaten; hij keerde naar
Italiën te rug, daar hij in 't jaar 1464 overleedt. W.
HEDA, Hift. Ultr., cdit. BUCIIELII, p. 287. M . A. DE DOM.,
de Republ. Epcleftaft. p. 66. 114, 115. D. ERASMI, Epiftolce,
Jib, XIV, p. 673. PONTANI, Hift. Amft. p. 22. 28. VIGNIER,
Bibl p. 586. 589- DUPIN, Bibl. Ecclefaftiqiie, Tom. XIII.
ScuooeK, de Canmiicis UltrajeSUni;, p. 4"!3. MORNEI, Myfter.
Iniq'. p, 518,. GERDES, Eloril. Libr. Rar. p, 104-105. P. FRE-
HERI, Thcatr. Vir. Erud. p, 19. WALLIS, 0[p. Tom. III. p.
676. STOLL. ad HEUMANNI, Ctmfp. Reip. Lit. p. 202. WAS-
SENHERG, Orat. de Urbs Daventr. p. 19. 29. SA:XI, Onom. liter
P.

CUSTIS. (KA.IEL FRANS) 163
P. II. p. 415. Z. v. BOXHORN, Ned. Hifi. bl. 94. 194. ï95-
Oude Chronijk van Holland, Divif. 29. fol. 291. GOUTHOEVEN,
Kronijk, bl. 466. S. v. LEEUWEN, Batav. illufir. bl. 606. 609.
D. v. BLIÏYSWYCK , Befchr. van Delft, bi. 396-398- BASELIUS,
Nederl. Sulpic. bl. 255.- G. ERANDT, Zft/L «fer Reform. I. D.
bl. 39, 40. WAGEN., Fbd /iï/?. IV. D. bl. 33. ECCARD,
£D,onatft. lïuöjug/ 170a. 3ufit/ f. REIMMANN., .^ifL
£itt. i« 2>eut«cf}. II 2$. f. 262. Hl, 2f> f. 500.
CUSTIS (KAREL FRANS), wierdt den 18 meij 1704
te Brugge geboren; zijn vader EDMOND CUSTIS, oirfpronke-
lijk van een Engels geflagt, doch in Holland geboren, hadt
zig nog jong zijnde, in deze ftad gevestigd, alwaar hij, in
•gevolge het voorbeeld zijner ouders, zig op den koophandel hadt
toegelegd; hij huwde in die ftad voorde eerftemazl met IZA-
BELLA CARRÉ, wedu ve van MAXIMILIAAN SPRONCHOLF, waar­
bij hij geen kinders heeft verwekt; doch met MARIA NORBER-
TINA ARENTS hertrouwd zijnde, baarde deze hem een enigen
zoon , die het onderwerp van dit artijkel uitmaakt.
De jonge CUSTIS volbragt den loop van zijne eerfte Ietter-
oefFeningen in zijn geboorteftad bij de Jefuiten, daar hij 11
jaren oud zijnde een aanvang mede maakte, en zo wel in
Haagde, dat aan hem gedurende de vijf jaren die hij 'er door-
bragt, de eerfte prijzen wierden toegewezen. Tn 1721 werdt
hij de paasweek voorbij zijnde, naar Rijsfel gezonden, al­
waar hij zig gedurende den tijd van twee jaren in de redeneer­
kunde en wijsbegeerte oeffende, en in de maand feptembèr
1723 een aanvang maakte met het beoeftenen der regtsge­
leerdheid, welke wetenfehap hij voor zijne hoofdftudie ver­
koos, en ook aan het zelvde Hogefchool op den 6 februari]
1725, daar in tot Licentiaat werdt bevorderd. Van hier ver­
trok hij naar Gent, alwaar-hij zig den 15 april van het zelv­
de jaar, als Advokaat bij den Raad van Flaanderen liet opteke­
nen. Twee jaren toefde hij in deze ftad, ten einde zig in de
praktijk te bekwamen; zijnde eerst gehuisvest bij een Proku-
reur LA MOTTE genaamd, en vervolgens bij den Advokaat
L 2 VELT-

CUSTIS. (KAREL, FRANS)
VELTOANCK:. Intusfen door de Magiflraat van Brugge, 2ija
vaderfrad, den 7 juni] 172Ö meerderjarig verklaard zijnde;,
begaf hij zfg in de zelvde maand van het volgende jaar, daar
heen ter inwoning, en verkreeg 'er zitting in de Magiflraat
tren ig april 1731 ; bij de vernieuwing van de Regering, wel­
ke dén 6 oktober 1735 voorviel, wierdt hij tot Schepen ver­
koren. Hij was nog in de uitoefFening van die bediening,
toen hij in meij 1751 tot Kommis van de vestingwerken te
Brugge werdt aangefteld. Namaals heeft hij ook nog de be­
diening als Rigter van *s Konings Domeinen uitgeöeffend, als
mede die over de inkomende en uitgaande regten te Brugge
en dessefvs Vrije. Dan een kortftondrg genot heeft bij van '
aüe deze verfchiliende ambtbezigheden gehadt; want ene fle­
rende ziekte, zijne krakten uitgeput hebbende, ftierf hij dea j
26 1
februari] 1752 in het 48fie jaar zijnes ouderdoms, en wierdt \
Jtt Ö. L. Vrouwenkerk begraven.
Den 27 janüarij 1728 trouwde CUSTIS met TiiERéW ANCE-
LIKA DE CRITS, behorende tot een adelijk geflagt te Brugge,
zij ftierf zeer fchieüjk, want den 24 april 1757, van enige
iraipen rollende, was zij plotzeling dood. Zij was ene dog­
ter van IGNATIUS DE CRITS, geflorven den 3 oktober 1724 en
van KATRYNA CECILIA WOUTEF.S, mede uit een adelijk ge­
flagt, overleden den 26 meij 1752. CUSTIS heeft 12 'kinde­
ren bij zijne huisvrouwe verwekt, waar van in *t jaar 1753
nóg vier zoons leefden, als: 1. KAREL FRANS CUSTIS, Sche.
pen te Aalst, en voormaals Raad en Auditeur der rekeningen
van de ftad 'Brugge, zijnde gehuwd aan MARIA PETRONELLA
VAN D'AMME, dogter van JOSEF FRANS VAN DAMME. 2. FRANS
JOSEF CUSTIS, begaf zig in den krijgsdienst, en nam ter
vrouwe ANNA JACQUELINA VAN CHELDERE, dogter van KA­
PEL VAN CHELDERE, Raadpenfionaris van het Vrije van Brug-
ge. % DOMINIKUS FRANS CUSTIS, getrouwd aan REINELDA
VAN ZUYLEN. 4. JAN FERDINAND KAREL CUSTIS, in genoein-
de jaar nog op de ftudie.
Onze CUSTIS heeft het volgende werk in *t licht gegeven
waar van het gefchiëdkurldig verhaal tot aan het jaar 1700
loopt,

CUSTOS. (DOMINIKÜ3) CUVELiER. (MICHiELj jêj
,ÏJ loopt, en voor belangrijk, nauwkeurig en nuttig worde ge-
je, houden; zijnde daar veel moeite aan beneed, en heeft on-
.,' i betwistbaar aan den Schrijver een vermoe-ijenden arbeid ge-
.,, I kost: zie hier den tijtel: 3jacr-33ocKe« bcr : aö Stugge/
$ i. nehelfeitbe De f« scfivcyciint SSejfttle
;
' !
' 1 tangen aus Kt Q>tfdjM&te Kt ^tidjsflavt ïutflSbufa/ Viltct 23$i{f>
3
. ftflgcmcirt, $traf.lct Scricon» 177?. f. »8f,
3 CUSTOS (JOHANNES), geboren te Breclt èer) Brafantt
s: dorp, was een beroemd Taalkundige, ,h'tj is eerst Rektoj?
• der latijnfe fcholen te Groningen geweest, en-vervolgens t$
>;• Antwerpen. Hij ftierf in het jaar 152(5, en heeft gefphr§-
ji ven: Grammatica Latina; veelmalen 'gedrukt in {ivo,
J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 623»
CUVELIER (MICHIEL), geboren ïn Ljèmgowvsn, begaf
1 gig ten jare i

166 CUYL. CUYPERS. ^DANIËL FRANS)
len; en gaf in het nederduits onderwijs in de mathefis, ze-
deieer en in de wijsbegeerte. Hij ftierf te Keulen den 10
december i66y, in den ouderdom van 51 jaren, en heeft
gefchreven: 1. Annonem Spiritualem, feu Meditatie-nes fuccin
per anni curfum. Antv. 1666. 2. Ideam viri Apofiolici Avilce.
Ion. 1650. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 891.
CUYK, zie KUIK.
CUYL, is de naam van een voornaam Hollands geflagt,
zijnde het flot of buis daar van, het welk buiten Wanen
heeft gelegen, thans ten enemalen vernietigd; in 1540 kost
men 'er nog de fondamenten van zien. Dit gefhgt is van
een zeer oude herkomst, want men vindt reeds ten jare
1256 van enen FLORIS VAN CUYL vermeld, die Ambagts-
heer van Kijfhoek was, en gehuwd is~ geweest aan MARIA
WITS. Nog ontmoet men in de XVde eeuw FLORIS VAN
CUYL, Ambagtsheer van Kijfhoek en Cort en Molen-ambagt
Dijkgraav van Swijndregt, Waradijn van 's Keizers Munte
binnen Dordrecht; hij huwde eerst met MARIA VAN BUYTEN,
en naderhand met JOSINA VAN CROMMENIE. In de XVIde eeuw,
HERBREGT VAN CUYL, welke ten wijve hadt QUIRINA JANS
dogter, bij dewelke hij verwekte FLORIS VAN CUYL, die ge-
tiouwd is geweest aan KORNELIA VAN DEN BOOM, nalatende
een zoon, FLORIS genaamd, die in den egt is verbonden ge­
weest met MARGARÜTA BOUDEWYNS VAN DER VOREN. JAN VAN
DER CUYL, geboren te Gorincliem in 1544, is geweest Kanun­
nik en Pastoor van de Kollegiaie kerk van onze Lieve Vrou­
we op 't hof in V Hage. Hij ftierf in het jaar 1570. .
S. VAN LEEUWEN, Batav. illuflr. bl. 929. J. DE RIEMER,
Befchrijv. van 's Gravenhage, I. D. bl. 260.
» CUYPERS (DANIËL FRANS), een neef van WILLEM
en zoon van PIETER , die beide volgen, en van MARIA VAN
DER HOFFSTADT, wierdt te Mechelen geboren den 22 novem­
ber 1653. Tien jaren oud zijnde, befteede men hem in
't kollegie der Jefuiten van die ftad, ten einde in de talen en

'CUYPERS. (DANIËL FRANS) ïo?
beginzelen der letterkunde ondervezen ïe worden. ïn 1673
zijn wijsgerigèn loop ten einde gemeld zijnde, ftudeerde hij aan
het zelvde Hogefchool in de regten y en toog vervolgens aan
het reizen; doorkruiste Frankrijk, Piemoiit-, Toskanen-, en kwam
ten laatftên te Romen, alwaar hij enigén tijd toefdê, en d.efl
19 augustus 1677 de Doktoraie waardigheid in beide de '/eg-
ten verkreeg. In zijn vaderland teruggekeerd, wierdt hij ten
jare 1681 tot Schepen van Mechelen verkoren ; e*,i in I^QÖI
ftelde men hem aan tot hoofd van de Rhetorijk-kameri de
Pioen gebijnaamd, ook verkreeg hij in 1724 de bevestiging der
Voorregten eermaals aan dat gezelfchap verleend. Tot den
'ouderdom van 71 jaren geklommen zijnde, ftierf hij 'tè -Mtchs.
len den 4 maart 1725. Zijn lijk voerde men naar de Parochie*
kerk van zijne heerlijkheid Rijmenam, en werd bijgezet in de
familie grafkelder, overdekt meteen blauwe za-rk, vmt ojs
Eien deze infcriptie leest: .
v
ÖJihi.m mommenti
Prcerwb. Famiiiee CUYFERV»
ToparcJice de Rymcn&m, 'Opjlallê^
Muyfehvyck, Zittingen Éfcv
IDANIEÏ, .FRANS CUYPERS , was een Ongemeen vlijtig 'eft 'af»
beidzaam Man, en een ijverig waarnemer der pligtên VW
gijnen godsdienst. Hij leide 21'g inzondciheid les op de be»
©effening dér g^fchiedenis van zijn vaderland, der geflagt»
•registers en van hst blafoen. Zijn huis beftond uit een wa-
}e fchatkamer van zeldzaamheden : oude en ïiedendftagfe
taedailjês, kruipende dieren, Lfekten, fchuipen-, mineralen,
Vreemde werktuigen, alles in een woerd behoorde tot zijni
liefhebberij; hij ftrekte die zelvs uit tot de planten en blos»
inen; en was misfehien dé kundigfte Bloemist van zijnen tijd,
Hy behoorde ook geenzins tót die klasfe van liefhebbers die
alles voor zig zei ven houden, en, die dingen van waarde me«
geen ander oogmerk hebben verzameld, dan om den ijdelen
roem te genieten van 'er alleen bezitters van te zijn! ver*
ie van daar, hij zógt de verkering van fttfftft&fl en lledsn
L * vsn

168 CUYPERS (DANIËL FRANS)
Van fmaak, en deelde hun gaarne zijne ontdekkingen mede.
Zijn Bibliotheek was met uitgelezene boeken vervuld, en
met zeldzame handfcbriften, inzonderheid over de gefchiede-
nis der Nederlanden; en deze ftondt, zo wel als zijn Kabinet
van zeldzaamheden, geredelijk ten dienfte van een ieder die
'er een nuttig gebruik van wist te maken. Hij was in een
nauwe vriendfcbapsverkering verbonden met den geleerden Je.
fuit DU SOLLIER, dien hij behulpzaam was in het verzamelen
ier Akten van ST. ROMBOUT; met GER. VAN LOON, die hem
dikwerf raadpleegde over zijne Hiflorie der Nederlandfche
Penningen; met HENDRIK DE WEERE, Regtsgeleerde te Rot.
terdani, die ten jare i 7i5 z i j„ en raad innam, betrekkelijk de
geicluedenis van de Mechlfe Bisfchoppen, die hij bezig was
famen te Rellen. FILIPS FRANS VAN MERODE, Graav van
Montfoort, en door huwelijksverbintenis Prins van Rübemprè
geworden zijnde, een begunrtiger-der fraije konRen en we,
tenfchappen, vereerde hem met zijne bijzondere hoogachting
CUYPERS hadt verfcheidene kinderen bij zijne huisvrouw
JOHANNA MARIA HAMERS verwekt, die na zijn dood hertrouwde
met MARKUS ANTHONY VAN DER VEKENE, Heer van Waesmonde
enz. Zij ftierf den 2 oktober 1734, enkel een zoon nalatende,
genaamd JAN FRANS DANIËL JOSEF CUYPERS, geboren te M'-
chelen den 24, janüarij i 7 o o , Licentiaat in de regten gewor­
den te Leuven, den 17 augustus 1723; tot Lieutenant van
bet Leenhof van Mechelen en deszelvs regtsgebied bevor­
derd den 2 meij 1749, geftorven den 8 julij 1762, na van
zjjne Keiz. Majeffeit den tijtel van Graav voor hem en
zijn drie zonen verkregen te hebben, die hij bij zijn eerfte
vrouw KLARA JOHANNA GIELIS HUJOEL, hadt verwekt, die
geftorven is den 25 julij 1737. Ten tweedenmale was hij ge-
trouwt met LOUISA THERESIA VAN DER MEERE, Vrouwe van
Ter-Elft in 1763 nog in leven. D. F. CUYPERS heeft verfchei­
dene opftellen van werken door hem vervaardigd in gefchrift
nagelaten, die bij zijne afftammelingen bewaard worden, en
meestal de gefchiedenis, oudheden, voorregten enz. der ftad
Mechelen ten ocderwerpe hebben SANDERI, Choro-
1
grol h.

CUYPERS. (PIETER) i6p
graph. S. Bral. uit. edit. Tom. HL p. 192. J. F. FOPPENS,
•Bibl. Belg. p. 971. v. GESTEL, .Hift. Archiopifc. Mechl. Tom.
I. p. 117. LE ROUX, Receuil de la Nobl. de Bourgogne, p.
367, 368. BUTKENS , Trophées facrês du Braband, Tom. I. p.
44. Supplem. Tom. H. p. 351, 352. Geneal. de la Fam. de
COLOMA, p. 236. 269. 274. Nobiliaire des Pais-Bas. Part. IL
p. 593, 594. Dittion. Geneal. Herald. &c. Supplem. ou Tom.
IV. p. 533. PAQUOT, Mem. litter. Tom. VI. p. 397--404.
J. B. JOFFKOY, Hift. van Mech. bl. 58. 69. 9*.
CUYPERS (PIETER), vader van den vorigen, was de
zoon van DANIËL CUYPERS en van KORNELIA NIEUWENHUYSEN.
Hij was afkomllig van een oud en ade'ijk geflagt, en hij
wierdt geboren den 12 augustus 1620 te Rofendaal, een aan­
zienlijk dorp, twee uren van Bergenopzoom ge'egen, daar zijn
vader een verblijfplaats hadt gezogt, gedurende de woe>
dende beroerten die het vaderland teisterden. Toen hij
13 jaren oud was, zondt men hem naar het kollegie der
Jefuiten te Antwerpen; van daar ging hij naar Douai Ruderen
in de wijsbegeerte; en zig vervolgens tot het beoeffenen der
regtsgeleerdheid bepaald hebbende, trok hij naar Leuven, al­
waar hij den 30 feptember 1642 den graad van Licentiaat in bei­
de de regten verkreeg. Zig met 'er woon te Mechelen geves­
tigd hebbende, volhardde hij in het beoeffenen der regtsgeleerd­
heid, en wierdt wel dra zo beroemd in dat vak van ftudie,
dat hij over de neteligfte zaken geraadpleegd wierdt, en met
een menigte aanzienlijke lieden zo door hunne geboorte als
kunde, in vriendfchapsvcrkering geraakte. Den 23 meij 1669
wierdt hij tot Raadsheer benoemd in den Groten Raad té
Mechelen; doch hij ftierf daags daar aan volgende in het 49de
jaar zijnes ouderdoms. Zijn zittend leven, en zijne geftadige
werkzaamheid, hadden zijn leven verkort; hij wierdt van een
ieder grotelijks betreurd, doordien hij zig in vele opzigten
hadt nuttig gemaakt. Zijn zinfpreuk was: Jure, non vi. Hij
hadt een gelukkig voorkomen, was vriendelijk en van een
aargenaame verkeering. Hij is gehuwd geweest aan MARIA
I. 5 , VAN

m CUYPERS. (WILLEM)
VAN DÉR 'HOFFSTAD Etfvrouwe van Muyfrfwyck , bij wie hij
vier kinderen heeft geteeld. Verfcheidene handfchriften over
regtsgeleercte onderwerpen van hem, worden in zijne familie
bewaard, alleen heeft men van hem in druk: Cractaat bat!

CUYT. (FRANS VAN) CYGNE. (MARTlNUS DU) 171
het confent/ ban eenen ©afal gcbjaeght/ om $rjn üeen te nio*
gen alienerenï Mechelen/ in i2tnc 2. «©bcrecr.csminge
ban cenige Cofniijrncn ban omliggenbe ^teben cnbe ïjoofb*
banchen.in materie ban utiftt« Scrtccn. 1779- f- 189.
CYGNE (MARTlNUS DU), wierdt ten jare 1619 te St.
Omer geboren , en begaf zig in 't jaar 1639 onder het genoot-
fchap der Jefuiten. Na vijf jaren lang de latijnfe fcholen als
Rektor beftierd te hebben, onderwees hij vervolgens geduren.
de vier andere jaren de rederijkkonst met uitbundigen lof;
hierna hervatte hij zijn beroep weder als Rektor der latijnfe
fcholen, in welke loopbaan hij is voortgedaan tot aan zijn
dood toe, welke voorviel den 29 maart 1669. toen hij 50
jaren bereikt hadt. Du CYGNE wordt voor den besten Rederij­
ker van zijn tijd gehouden; ook draalt 'er in alle zijne wer­
ken een uitnemend gezGnd oirdeel en vernuft door. Zij be-
I , ftaan in de volgenden:
1.

i 72 CyTftïflNÜS, (ABRAHAM;
I. Explamüo Rhetorkce, fiudiofae Juventuti aceommodata,
Leed. 1659. »« 12-0- Verfcheidenemalen zedert herdrukt,
en wel voor de laatfte keer te Luik in 1736. 2. Analyfis om­
nium M. T. Ciceronis Orationum. Duaci iöfli. in i2i;za. Meer­
malen herdrukt. 3. Ars Metrica, five ars condendorum eleganter
verfuum. Leod. 1664. in izmo. Colon. 1705. in izmo. Veneu
1716. in 12wo. 4. Ars Poëtica, varia Poëmatum prcecepta com-
pleiïens. Leod. 166%. De laatftemaal herdrukt te Leuven in
1755. in I2M0. 5. Ars Iliftorica. Audamaropoli 1669. in i2mo*
Dit werkje vindt men ais zeer nuttig aangeprezen. 6. Fens
Eloqnentice, five M. T. CICSRONIS Oratienes, pofi PAULI MA*
KUTII aliorumque doElisfimorum Virorum cerreBiones, etiam cum
proba'isnmis exemplaribus di'.igenter collatx £f emendatie: numeris
ivfuper analjticis, £j? Jcholiis artificium indicaniibus difiinüa, £5*
illvftrate; una cum leSicnum varictate ad marginem appofita. IV
Vol. Leodii 1675. in izmo. 7. Comcsd'ne KIL, phrafi cum Plaw
tinei, turn Terentiand concinnatee.- Opus postkumum. II Vol. Leodii
1679. Voor de laatftemaal te Praag in 1760 herdrukt in H
Delen in i2mo. — - — SOTUELLUS, Bibl. p. 585. PAOUQTJ
Mem. Itter. Tom. XV. p. 73-96,
CYPRIANUS (ABRAHAM), zoon van ALLART CYPRIA-
KUS, Chirurgijn te Amfteldam, wierdt den 20 november 1680
aan het Hogefchool te Utretht tot medicijne Doktor bevor»
derd, na het verdedigen van ene verhandeling, de carie Os/is,
Hier op ging hij naar Amfteldam de praktijk der genees- en
heelkonst uitoeffenen, en wierdt na een twaalfjarig verbiijf
aldaar, den 6 meij 1693 door Curateuren van Frieslands Hoge­
fchool tot Hoogleraar in de heel- en ontleedkonst te Franeker
beroepen, welke leerftoel door den dood van FILIPS MAT-
TKffius de Jonge was opengevallen, en hij aanvaarde de oeffs,
ning van dit beroep den 22 junij van het zelvde jaar. Zijn
verblijf was egter niet lang in die post, want na verloop
van ruim twee jaren, in welken tusfentijd hij voor een beroep
in de zelve profesfte te Leijden op ens jaarlijkfe wedde vaij
2oco guldens hadt bedankt, verliet hij Franeker in het najaar
van

CYPRIANUS. (ABRAHAM)
m
Van 1695, en men denkt dat hij naar Engeland overftak, en
dat hij vervolgens hier niet naar zijn genoegen flaagde, weder­
om Amfteldam opzogt, en op nieuw ataaar praktifeerde; wat
van hem in 't vervolg geworden is, of welke lotgevallen
hem verder zijn bejegend, en ten aanzien van zijnen fterf-
fcjd, blijkt mij niets met zekerheid.
CYPRIANUS muntte inzonderheid uit in de bewerking van
het Steenfnijden, die men aangetekend vindt, dat hij met
ten goeden uitflag aan 1400 menfehen, zo jong als oud,
heeft uitgeoeffend; cok heeft hij zig grotelijks beroemd ge­
blaakt en een groten naam verworven, door de operatie die
hij aan een vrouwsperfoon verrigtte, welke 21 maanden na
de bevrugting het kind hadt bij zig gedragen, en door de
Keizerlijke Snede (Operatic- Ccefarea) gelukkig van hein ver­
lost wierdt, met het gevolg dat zij volkomen herftelde; op
een andere plaats, verloste hij een vrouwsperfoon van twee­
lingen, door fnijding, die in de Tuba Falkpiana gefchoten wa­
ren. Hij is getrouwd geweest aan HILI.EQONDA SARA AER.-
JNOUDS.
Van dezen Hoogleraar is niets anders in druk, dan r. Ora-
t :
a inauguralis in Chirurgiam Encomiaftica. Franeq. 1C93. in
fulio. %. Epiflola hifloriam exhibens Foetus hiimani poft xxi men­
fes ex uteri tuba, Matre falva ac fuperftite, èxcifi, ad THOMAM
MILLIKGRON , Zquitem auratum, Mèdicum regium ordinariwn, e?
Collegii Medicorum fondinenfium Prcefidem, cum Fig. Lugd. Bat.
1700. ï*7i Svo. CAR. LiNNffil, Amosn. Acad. Tom. II. p.
171. E. L. VRIEMOET, Athen. Frif p. 699-701. PAQUO?,
Mem, litter. Tom. II. p. 351, 3S 2
«
r».

174- D AALMANS. DAAM. DAAMEN.
D.
DAALMANS (HANS),. Konstfchilder, te Antwerpen geboren,
heeft geleefd in de XVilde eeuw; dit is 't al dat wij
van hem opgetekend vinden. — . K. v. MANDER, Leven
der Schilders, I. D. bl. 232.
DAAM (N. N.), was Hopman van een der fchepen van
de vloot uit 24 kielen beiiaande, waar over WILLEM VAN
LUMEI Graav van der Mark het bevel voerde, en die onder
den naam van Watergeuzen cp den 1 april 1572 den Briel ver­
overden, en door deze koene daad den grond der Nederlandfe
vrijheid leiden. Deze DAAM , benevens MARINUS BRANDT,
waren de eerden, die, met hunne fchepen voor het hoofd van
den Briel naderden en binnen kwamen. BOR , Ned.
Hifi. druk van 1678. I. D. bl. 365. P. C. HOOFTS, Nederl.
Hift, VI. B. bl. 228. K. v. ALKEMADE, Befchr. van den Briel,
bl. 123. en Bijvoegz. bl. 374. WAGEN., Vod. Hifi. VI. D. bl.
342- 345-
DAAMEN (ADAM) , omtrent het midden der XVIIde
eeuw te Amfteldam geboren , alwaar zijne ouders onder de
klasfe van gegoede Burgers forteerden; wierdt tot vordering
zijner ftudien eerst op de fcholen geplaatst, en vervolgens
naar het Hogefchool te Keulen gezonden. Hier met allen lof
zijnen onderrigtenden loop voleindigd hebbende, werdt hij
tot Priester gefcboren, tot Licentiaat in de beide regten be­
vorderd, en tot Domheer te Keulen aangefteld; vervolgens
tot Priester-Kanunnik, als mede tot Deken van de kerk te
En-
\

EMMliN. (ADAM) X75
Emmerik verkoren. In het Jaar 1707 werdt hij, op bevel van
Paus EXEMEHS DEN XI, tot algemenen Paüsfelijken Vikaris der
Nederlanden aangefteld, en op 't einde van 't zelvde jaar tot
Bisfchop van Adrianopolis te Keulen gewijd. Van hier zakta
DAAMEN te fcheep den Rhijn af, kwam te Emmerik, en liet
zig in die ftad onder het gebrom der klokken en 't zingen
van het Te Dewn, plegtig met de grootfte ftaarfie inhalen.
Van daar in Holland zijnde gekomen, wierdt hij van alle kan­
ten met gejuich en gelukwenfingen ontvangen, en aanvaardde
zijne bediening; dan daar hij, door trots en verwaandheid, ver­
waarloosd hadt de Staten van zijne aanftelling kennis te ge­
ven, en verluf tot de uitoeffening te verzoeken, wierdt aan
hem op den 26 april 1709, bij openlijke afkondiging, de
uitoeffening van z'ijn ambt verboden, bij verbeurte van zwaar­
der ftraf, in geval van contiaventie. DAAMEN , zijnen mïsflag
te laat vermerkende, zogt dien wel te beteren door onderwer­
ping; ten dien einde z ;
g bij Gecommitteerde Raden vervoe­
gende , en verfcheidene redenen tot zijne verfchoning bij­
brengende, om, ware het mogelijk, voorzeide Plakaat te doen
intrekken; doch alle zijne pogingen hier toe waren vrugte-
loos, en de Staten volhardden bij bun gcnomïïn befluit. Ten
zei ven tijd werden de Hoofden van de Roomsgezinde Geeste­
lijkheid voor hun Ed. Gr. Mog. Gecommitteerden geroepen,
en hun op den 12 november van 't zelvde jaar en nader op
den 2iften van genoemde maand, ten ernftig.len bevolen,
de zending van alle Wereldsheien en geordende Piiesters,
die na den dood van GERARDUS POTKAMP 5 voorganger van
ADAM DAAMEN, waren ingekomen, te onderzxken, en de
onderhouding van het daarop gemaakte Plakaat in acht tc ne­
men, en vooral dat zij, inzonderheid in zaken, die betrek­
king tot de Kerk hadden, geene geme^.fchap hoegenaamd
met ADAM DAAMEN zouden hebben te hou.'en. Zeker Gees-
teüjke te Leijden en nog een in Geoijland, tegens dit verbod
gezondigd hebbende, werden ten lande uitgebannen. Dit
zelvde lot trof DAAMEN ook, en hij verzogt hierop bij den
Paus ontflag van zijne waardigheid als Vikaris, 't welk hem
bij

t 7 6 DAAMS. DAATSELAAR.
bij aanhoudendheid geweigerd weidt. Dus bij het Hof van
Romen zo min als bij de Staten enige gunst kunnende verwer-
ven, en hier door buiten bediening zijnde, fchoon een ruim
inkomen hebbende, leefde hij in grote gastvrijheid, die hij in-
• zonderheid ten aanzien van zijne landgenoten uitoefende •
ook ftigtte hij de Abtdij Leeurik aan den Rhijn, en overleedt
te Keulen eten 3 december 1717, alwaar hij in de Domkerk
begraven is, Batav. Sacra, III. D. bl. 524. Utrechtfs
Oüdh., III. D. bl. 291. Hijtor. Verhaal van de Kerk van Utr.
I. D. bl. 103,
DAAMS (PIETERS, geboren te Antwerpen in de XVIde
eeuw, is geweest Kaïthuizer Monnik te Lier; en heeft in
heldendigt gefchreven en door de.-n druk gemeen gemaakt:
Encomiajlicum Jolitndinis Carthnjiance. Antv. 1623. in tfa. D
Rukje veiicheen wel naamloos, doch bleek van hem te zijn,
doordien zijn gewone zinfpreuk : SPES ME DURAT, op den tijtel
daar van wordt gevonden. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg.
P. 97i-
DAATSELAAR (ABRAHAM), was ten jare 1621 Koop-
man in garen en lint te Gorinchem, en gehuwd aan JOHANNA
VAN ERP, ene zuster van THOMAS ERPENIUS, Hoogleraar der
Oosterfe talen te Lijden , en boezemvriend van Huio DE
GROOT. Deze DAATSELAAR of bovenal zijne huisvrouw was
het middel waar door deze ongelukkige Staatsman, na dat hij
uit zijnen ketker te Louvejlein ontfnapt was, in veiligheid ge­
raakte; want de kist waarin hij befioten was, door bezorging
van deszeivs getrouwe dienstmaagd ELSJE VAN HOUWENING,
na een gelukkigen overtogt, aan hethuis van genoemden DAAT­
SELAAR gebragt zijnde, werdt die terftond geopend, daar DB
GROOT omtrent twee uren in gelegen hadt, en flegts wat
flauw en verzet weder uitkwam. De vrouw wist in korten
tijd, door middel van haren zwager, KORNELIS JAKOBSZ. VAM
DER VEEN, aan DÉ GROOT een metfelaars kleed te bezorgen.
Hier mede vermomd, tradt hij, verzeld van JAN LAMBERT-
ZOON, Meester Metfelaar, met een' maatftok in de hand,
over

PACH. (JAN) DACHS. (J.) m
över ene volle markt, alzo 't juist kermis was, naar het veer.
Overgevaren zijnde, werdt DE GROOT, van den Metfelaar,
te voet naar Waalwijk gebragt, daar hij met het vallen van
den avond aankwam, en zig voorts tot volkomene veiligheid
naar Antwerpen begaf. ——— G. VAN LOON, Nederl. Gedenkp.,
II. D. bl. 134. WAGEN., Vod. Hift. X. D. bl. 415, 416. '
DACH (JAN), Konstfchilder, te Keulen geboren in 1535,
is een leerling geweest van den beroemden BARTEL SFRAN-
GER, bij wie hij onderwijs in de konst kreeg ten jare 1556,
en zig vervolgens naar Italiè'n begaf, ten einde zig aldaar
naar de beste modellen te oeffenen, hij werkte hier pok on­
der opzigt van KAsr-ïR REMS , en ALEXANDER BONVICINO ge­
naamd MORETTO. Uit Italiè'n vertrok "hij naar Duitsland,
alwaar hij bekend wierdt bij Keizer RUDOLF DEN II, een
vriend van bekwaamheid en konst, en deze zond hem te rug
naar Italiën, ten einde aldaar voor hem de beroemdfte an-
tijke Beelden der Grieken en Romeinen af te tekenen. Hij
volbragt zulks naar genoegen van den Keizer, keerde weder
naar Duitsland, en fchilderde voor dien Vorst vele roemwaar­
dige fchilderftukken, van een uitnemend fchonen fmaak. DACH
ftierf te midden dezer loopbane aan het Keizerlijke Hof te
Praag in het jaar 1600, overladen van eer en goederen, en
algemeen betreurd wegens het loffelijk gebruik, dat hij van
zijn Meesters vertrouwen maakte, om een ieder, zo veel in
zijn vermogen was geweest, wel te doen. SADELER, J. MUL­
LER, J. SAENREDAM, en L. KILIAN, hebben in 44 bladen,
vele van zijne voornaamfte tekeningen in het koper gesne­
den, Nouv. Dm. Hift. in 8vo. T. II. p. 431- A. Hou-
BRAKEN, Schouwi. der Ned. Schilders, I. D. bl. 34, 35. WEI-
JERMAN, Leven der Konstfchilders. I. D. bl. 214. SANDRART,
SSoitfcfje Sfat». ter 2kn«/ 05:16'/ tmï SDtorjlre-Suttfl. 9ïurn&.
Ï675. in folio. 2#. I. f. 276. $Wg«n. $»nfUtt Sericca. 1779,.
f. 10. up ACKEN.
DACHS (J.), is geweest Chirurgijn-Majór van het tweede
Batailjon Oranje-Gtldtrland, dien wij niet anders kennen, dan
.VUL Pïït. U ifcsaï

i 79 DACHS. (NIKLAAS)
door een Berigt aan de Hollandfe Maatfchappij der Weten­
fehappen te Haarlem gezonden, betrekkelijk ene oude Dame,
welke in haar 86fte jaar drie nieuwe Tanden heeft gekregen,
welk getal zedert vier jaren tot 24 is aangegroeid. Van dit
buitengewoon geval, 't welk, zo niet zonder voorbeeld, ten
minden tot de bijzonderfte zeldzaamheden moet gerangfehikt
worden, aan onze Lezers een verflag te geven, dagten wij
«iet ongevoeglijk. Zie hier het verhaal, 't welk de Heer
DACÏIS daar van geeft.
Een oude adelijke Dame, woonagtig in het fieedje Ter Borgt,
in het graavfchap Zutphen, hebbende in het jaar 1774 .den
ouderdom van ruim 90 jaren bereikt, wierdt, in haar 86fte
jaar getreden zijnde, in het najaar, van ene zware koortfe
overvallen; dewelke met zeer hevige pijnen in den mond ver-
ae'fd ging: dit enige dagen geduurd'hebbende, was men niet weinig
verwonderd, deze toevallen te moeten houden, als een gevolg
van iets, 't welk men immers bij iemand van die jaren, welke
alle hare Tanden reeds voorlang verloren had, nimmer had kun-.
»en verwagten; en egter ontdekte men drie nieuwe Tanden,
welke gedurende dien tijd waren doorgebroken. Maar 't geen
deze bijzonderheid ten hoogden top doet fteigeren, is, dat
deze negentigjarige Dame, welke in dat hoogeefteigerde tijd­
vak van haar levensloop, een volkomen goede gezondheid ge­
noot, met 24 nieuwe volkomen gezonde Tanden fprak, de­
welke van tijd tot tijd, federt de ccotsieking van de eerstge-
melden, in dien tusfentijd van ruim vier jaren, onder de voor­
noemde zware toevallen, zijn te voorfchijn gekomen. Zijn­
de het hoogstwaarfchijnlijk, dat, als deze zonderlinge werking
der Natuur niet door den dood wierd afgebroken, deze Dame
de grootfte kans hadt, om alle hare Tanden en Kiezen we­
der op nieuw te kunnen tonen, die haar de ouderdom te
voren hadt ontrukt. ••—— Verhand, van ds Holland/. Maat/ch.
der Weten/., XVI. D. 2. St. bl. 317-324.
DACHS (NIKLAAS), Predikant te Vlisfmgen, is geboïen

DACHS. (NIKLAAS) 17*
KORNELIS DACHS , geboren te Sluijs in Flaanderen , die do
praktijk der medicijnen te Vlisfmgen uitoeffende, alwaa- hij
zig in den egt begaf met JANNETJE BLEEKER van Middelburg,
welke onze NIKLAAS zijne moeder was. ,
Slegts een jaar oud zijnde, ontviel hem zijn vader door den
dood; hij verkreeg het eerfte onderwijs in de letterkundige
wetenfehappen te Vlisfmgen; en ging vervolgens met zijne
moeder naar Utrecht wonen, om zig in de Akademife weten­
fehappen , en wel inzonderheid in de theologie te oeffenen.
Hier verbeidde hij tot in julij 1664, wanneer hij met zijne
mosder naar Vlisfmgen te rug keerde, en kort daarop tot Pro­
ponent bij 't Klasfis van Walcheren wierdt aangenomen. Zijn
eerfte ftandplaats' was te Filippine , daar hem in 1660 het
Leraarsambt werdt aangeboden; van daar werdt hij in 1677
naar Koudekerk op 't eiland Walcheren beroepen, en vervolgens
op den 2februarij 1687 te Vlisfmgen, daar hij ook zijn graf
heeft gevonden.
Driemaal is DACHS getrouwd geweest, en evenwel, 't geen
vreemd luidt, Bruidegom geftorven. Voor de eerftemaal huw­
de hij te Vlisf.ngen in T
feptember 1672, met KATRYNA BOS-
SCHAERT, ene dogter van KORNELIS BossenAERT, toen ter tijd
Predikant tsLillo, en KATRYNA VAN DER PUTTE, die voormaals
weduwe was van HENDRIK ZUERIUS BOXHORN, Predikant op
de Kruisfchans. Deze vrouwe ontviel hem door den dood in
het jaar 1680; en na zeven jaren weduwnaar geweest te zijn,
trouwde hij ten tweedenmale, met ANNA PYL, weduwe van
zijnen voorzaat JOHANNES HOORNBEEK, in wiens plaatze hij te
Vlisfmgen was beroepen; welke vrouw in het volgende jaar
overleed; waarop hij zig voor de derdemaal in den egt begaf
met ALETTA KOOTMANS, weduwe van G. LAMMISS te Amft el-
dam; ook deze ontviel hem in 1693 ; waarop hij ten vierden*
male in ondertrouw geraakte met PETRONELLA DE LA PALMA,
te Vlisfingen. Doch dit huwelijk hadt geen voortgang, door­
dien onder de geboden tusfen Bruidegom en Bruid, over het
tijdelijk goed, grote onenigheid ontftond; zo dat zij 'er uit­
scheidde. Hier ever geraakte zij onder kerkelijke cenfuur, en
M x ver-

tto DACQÜET. DAELE. DAELEN.
verkoos hare woonplaats te IVestzouburg, daar men haar wtf?
derom' tot het Avondmaal toeliet.
DACHS overleed te Vtisfingen den 30 april 1705, in den
ouderdom van 6$ jaren. Hij was lang en mager van lighaams-
geirel; en hadt maar één oog, zijnde hem het ander nog een
kind wezende, op ftraat door een man die onvoorzigtig een
geweer loste, uicgefchoten. Van imborst was hij zeer zagt-
moedig en vieedzaam; en zijne predikwijze was ongemeen
kort, maar bondig. HUNKIUS, Zeeuvfe Buijze, bl. 325.
G. VKOLYKHERT, Vlisfingfe Kerkhemel, bl. 183-186.
DACQUET (PIETER), geboortig van Feurne, is geweest
een beroemd Artz, die teffens zeer ervaren was in de griekfe.
en latijnfe talen. Hij heeft gefchreven: Commentarius in COR-
XEL. CfxsuM. 1 ••• J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 971.
DAELE (JAN VAN), Rektor van de kerk te Hamal, leef­
de in 1436; en was geboren te Beringen een Reedje in Luiks-
Kempeland gelegen. Hij heeft ene verzameling van korte en
zedelijke Gefchiedverhalen nagelaten, die hij in een alphabe-
tife orde heeft gerangfchikt, waarfchijnlijk om 'er in het on­
derwijs dat hij aan de jeugd gaf, gebruik van te maken. Deze
gefchreven verzameling wordt bij de reguliere Kanunniken te
Tongeren bewaard, onder den tijtel van Alphabetum narratorium.
Ook liet hij bij uiterften wille aan deze Geestelijken na een
aanzienlijk getal Handfchriften ; die een voornaam gedeelte
van hunne Boekerij uitmaken. VAL. ANDR., Bibl. Belg.
P a
S- 573- PAQUOT, Mem. litter. Tom. VII. p. 71, 72.
DAELE (JOHAN VAN), een Nederlands Konstfchilder; was
bijzonder ervaren in het wel treffen en fierlijk fchilderen van
IsnJfchappen en veldgezigten. Men ontmoet van hem een
fchoon Altaarftuk in de kapel van de Kapucijnen-kerk te
Antwerpen. Hij leefde in 1560. DESCAMPS, Vies des
Peintres Flam tfc. Tom. I. p. 148. Stlfficnt. ^UBjifes ScjCitoa.
3? 79- f- I9C.
DAELEN (KORNELIS VAN), vader en zoon, uit Brabant
af-

DAELHEM. (MELCHIOR VAN) i8r
afkomftig, zijn beide konftige Plaatfnijders geveest» Inzon­
derheid muntte de zoon uit in fmaak, vernuft en zindelijk­
heid; vele voortbrengzelen van zijne konftige etsnaald ont­
moet men in 't Kabinet door REINST in 't licht gegeven; on­
der anderen de fchone beeldtenisfen van BOCATIUS en ARETIÏT,
welke fomtijds, doch te onregte, aan KOSN. VISSCHER worden
toegefchreven. Daar zijn ook Platen van zijnen voortieflelij-
ken arbeid voor handen, naar RUBBENS, VAN DYK, FMNCK
en meer Meesters van dien waardigen (tempel. Zijn ftijl
komt fomtijds met dien van KORN. VISSCHER, en veeltijds ook
met dien van ABRAH. ELOEMAART overeen. Hij bloeide op bet
tierigst ten jare 1650, te Londen. • BASAN, Dittion. des
Graveurs. Paris 176.7. 3 Tom. in ivo. gt(fe«m. $U»(U« £ciicPJU
3779. f. 190.
DAELEN en DAELENS, zie DALEN enz.
DAELHEM (MELCHIOR VAN), wierdt in 1580 gebotéti
te Hasfelt, een ftad in bet prinsdom van Luik, in het graav­
fchap Lozi alwaar hij, 16 jaren oud geworden, zig onder dö
orden der Heremieten van St. Augustijn begaf, en daar van
het Monnikenkleed aantoog. Enigen tijd daar na werdt hij
door zijn Opperften eeist naar Brusfel gezonden , ten einda
aldaar de letterkunde aan de jeugd te onderween, en vervol­
gens naar Leuven, daar hij, gedurende het tijdvak van bijna
12 jaren, de zelvde post waarnam. MELCHIOR kweet zig van
die taak zo loffelijk, dat hij vervolgens tot Prior van het
klooster te Tperen, en opvo'gelijk van dat zijner geboorte­
plaats Hasfelt wierdt aangefteld. In het laatstgenoemde ftierf
hij den 13 februarij 1636, ruim 55 jaren oud zijnde, na een
kortftondigen tijd de bediening van Provintiaal te hebben uio
geoeffend. Dees Monnik verftond het grieks, en hadt den
roem van een goed Schrijver in profa te zijn, en vrij zoet­
vloeiende latijnfe vaarfen te vervaardigen, VALERIUS AK-
BREAS zegt van hem: pangebat non infeliciter, amsr.um, &
vend facili; nee prorfd oratione inamttnus erat aut diffkilis. SwEfift»
Ttus eerde hein met dit tweeregelig vaars;
M 3 Uk

132 DAELHEM. (MELCHIOR VAÏÏ)
Hic novus efi vates veteris DAELHEMIUS cevi,
Sed pius ingenio; fic novus fc? vetus ejï.
PAQUOT verzekert, dat VAN' DAELEEM grondig de latijnfe
•taal bezat, en 'er de minst in gebruik zijnde uitdrukkingen
van verftond: maar dat hij door zijn ver-gezogten fchrijfftijl en
gebruikmaking van buitengewone woorden en zinnen, al 't
gene hij gefchreven heeft, heeft bedorven. Daar is van hem
door den druk gemeen gemaakt:
ï. Panegyris duplex, prior pro Gymnajïo Bruxellenfi ad Senatum
Bruxellenfem, altera ad Cl. Virum FOLCARDUM VAN ACHELEN,
Concilii fantïioris Asfesforem.
2. JACOBI ARMINII cum Batavis, fuper prrefenti rerum in Hol'
landid ftatu, mutuis disfidiis g> homicidiis, Expojlulatio poflhu-
ma. Lugd. Bat.fubfigno Libertatis, 1621. PAQUOT merkt gants
niet onoirdeelkundig aan, dat VAN DAELHEM gelijk hadt, met
de Vrijheid aan 't hoofd Van deze klagt te plaatzen ; door­
dien de Protestanten in Holland, die (met grote reden) zo
luid gefchreeuwd hadden tegens de tijrannie vair den Paus en
van den Koning van Spanjen, 'er thans'ene zeer wezentüjke
en alleronregtvaardigfte uitoeffenden, over de gewetens, o-
ver de goederen en over het leven zelve der Remonftranten,
hunne medeburgers.
3. Epicedium in obitum MARMJ DECKHERÜE., Cl. Viri JOAN-
Nis VAN PEDE, in Brabantia: Senatu Conjiliarii, ex filio neptis.
Lovan. 1624. in 410. De vaarfen van dees Monnik, zijn be­
ter, zegt PAQUOT, dan zijn onrijm, fchoon die in allen dele
ook niet van gemaaktheid zijn vrij te pleiten.
4. Arca honoraria Chrifli £? Sanüorum, ertum au&umqüe Zo-
mgereJudalitatis S. P. Augustini continent, a P. F. MELCHIORE
DAKLHEMIO, Augustmiano, è Gallico in Lathum ver/a. Antv.
I628. in lïmo.
•Verfcheidene latijnfe blij- en treurfpellen, welke hij door
zijn fcholieren had: doen vertonen, worden gefchreven in het
klooster van Hasfelt bewaard; als mede een bundal van dicht­
hulken ia de zelvde fpraak. Ook bewaart men in dit huis -
mee;

DAENS. (JAN) DAIN. (OLIVIER trt) tS$
meet dan 50 Blieven van ERYCIUS PUTEANUS aan hem gefchre*
ven , welke nimmer zijn gedrukt. FE. SWEESTIIJ
Athen. Belg. p. 564. VAL. ANDR., p. 669, 670. J. F. For-
PENS, Bibl. Belg. p. 886. J. MANTELII, Hasfeletum, p. ioa»
113, 114. PAQUOT, Mem. litter. Tom. IX. p. 221-225.
DAENS (JAN), een zeer rijk Koopman, die in de XVIdés
eeuw te Antwerpen zwaren handel dreef, heeft zig beroemd ge­
maakt dooi -
een trek van edelmoedigheid, of laat ik liever
het kindje bij zijn regten naam noemen, een betoon van trots,
heid en hoogmoed, waar van men weinig voorbeelden vindt;
Keizer KAREL DE V. het verzoek van dezen DAENS hebben­
de ingewilligd, om bij hem het middagmaal te houden, wierjji
deze Koopman op het einde der maaltijd, een fchuldbrief van
twee miilioenen, welke hij aan die Vorst geleend hadt, in het
Vuur, teflëns zeggende: „ Ik ben ruim betaald door dé eetj
„ die uwe Majefleit mij heeft aangedaan." • Diolieiti
Bistor. 1779. m Svo. Tom. II. p. 434.
DAIN (OLIVIER LE), heeft tot eeh merkwaardig voor­
beeld van de wisfelvalligheid des geluks verftrekt, en aart
Frankrijk een nieuwe blijk gegeven van het gevaar dier in topi
fteigerende fortuinmakingen , om welke te beklimmen zeld*
zaam de Deugd tot ene leidsvrouw zig aanbiedt, en waar v*m
de bekiimmer door de misdaad veeltijds van de hoogte in een
poel van jammeren wordt gefmakt. Deze DAIN zag het eerfte
levenslicht te Thiel in Flaanderen, en was de zoon van eea
boer niet verre van Gent wonende. Door welk toeval hij
Baardfcheerder van LODEWYK DEN XI. wierdt, vindt men niel
verhaald, maar wei dat hij door zijn vernuften fnedigheid zig
zo diep in de gunst van zijnen Meester wist te dringen, dat
hij trapswijze tot de hoogfte ambten en waardigheden wierdt
bevorderd , en eindelijk tot Staatsminister Vafl dien VorsS
Verheven. Doch in hem wierdt het fpreekwoord van vader'
CATS : het zijn fterke beenen die de weelde kunnen dtdgcn, ters
vollen bevestigd; want een verregaande trots- en laatdunkend*
heii teftierd* zijoe daden, h'y' pleegde de fcbi*esjwendfte on*
M 4 it8*

184 CAINEPFEi
regtvaardigheden, en wierdt door zijne wandaden de affchilt*
van het volk. Zo lang LODEWYK DE XI. leefde, bleef hij
egter in gunst; doch in den aanvang van het regeringsbeftier
van KAREL DEN VIII, werdt zijn geding opgemaakt, en hij
om verfcheiden' euveldaden; als onder anderen, dat hij een
vrouw misbruikt, en daar toe verleid hadt door de belofte van
haar mans leven te behouden, die hij egter zijne lust ge­
boet hebbende, de wreede onmenfchelijkheid hadt om te doen
worgen, ter galg gedoemd en in 1484 opgehangen. Zijn eer­
fte naam was OLIVIER DEN DUIVEL of den Kwaden; welke
door LODEWYK DEN XI. in dien van DAIN werdt verwisfeld, die
hem teffens tot den adelftand verhief. JAN DOYAC, een man
. insgelijks uit den laagften ftand voortgefproten, en mede door
Koning LODEWYK tot de aanzienlijkfte bedieningen des rijks
verheven, deelde als lotgenoot in de regtvaardige ftraf, die
DAIN onderging; hij boette wel niet zijne gepleegde fchelm-
ftukken met den dood, maar hadt dien misfchien liever verko­
zen dan de duurzaamheid en infamie van de hem opgelegde
ftraf; want hij werdt veroirdeeld om op de hoeken der ftra-
ten van Parijs gegeesfeld te worden, een oor afgefneden, en
zijn tong met een gloeijend ijzer doorboord; van daar wierdt
hij naar Auvergne gevoerd, van welke provintie bij Gouver­
neur was geweest, en aldaar in de ftad Montferrant, zijne ge-
booiteplaats, op nieuw gegeesfeld, en zijn ander oor afgefne­
den. G. DANIËL, Hist. de France. Edit. de Amft. 1720.
in 4fo. Tom. IV. p. 420, 421. DiEt. Hift. in 8vs. Tom. II.
p. 43S, 436.
DAINEFFE, geboren te Luik in de XVIde eeuw, is ge­
weest Monnik van de Eremijten-orden van St. Augustijn in do
Abtdij van St. Hubert, en heeft gedurende een volgreeks van
jaren, het Hoogleraars-ambt uitgeoeffend. Hij heeft door den
druk gemeen gemaakt: 1. Epitomen Hhtoriarum Vita wmasticcs
ST. AUGUSTINI , una cum injtitutione & Antiquhate Families ejus­
dem &c. Antv. 1612. 2. Commentarius de triplici Mundo, Divi-
mo, Angelice, & Humano £fc. Leodii J639. —— J. F. Fop.
Bibl. Belg. p. 380.-
DAf

DALAVA. (FRANCiSKO) tl*
ÜALAVA (FRANCISKÖ) , een Spanjaard, was ten jse
1566 Gezant van FILIFS bF.s II. aan het Hof van Frankrijk,
Prins WILLEM DE I, boven mate fchrander in het uitvorfen
der geheimen zijner vijanden, hadt de affchriften van twes
Brieven dezes Staatsministers aan de Landvoogdesfe MARGA­
REET gefchreven in handen weten te krijgen, meldende:
„ dat de Koning nu fchone gelegenheid hadt, om, door
„ 't lozen van enigen, en 't bedwingen van anderen, te
„ geraken tot ene onbepaalde heerfchappije over de A^ifcr-
„ landen, waar naar zijne voorzaten, en hij, zo lang geitaara
„ hadden. Dat men, om bier toe te komen, drie Heren-,
„ naamlijk ORANJE , EGMOND en HOORNE fiegts fchoon ge-
laat tonen moest, tot dat het tijdftip geboren zou zijn,
,', om hun, die met regt gehouden werden, voor de ilokers
der beroerten, loon naar werken te verfchaffen. Dat
MONTIGNI en BERGEN, met gelijke list, in Spanje, om den
" tuin werden geleid, alwaar men hen, en den Raadsheer
" RENARD, dagt op te houden. Dat de voorflag der Land-
voogdesfe, om zig, door heimelijk verftand, te verzeke-
" ren van enige fterke plaatzen, ten Hove aangenaam ge-
" weest was." Met meer andere dingen van verre uitzigt»
die de Gezant onvoorzigtig genoeg aan het papier hadt durven
toevertrouwen. Men ontmoet bij den Gefchiedfcbrijver BOR,
volledige affchriften dezer Brieven. De Spaanfe Schrijvers heb­
ben bedenkelijk gefield, dat deze Rukken verzierd waren,
en men heeft de Bondgenoten verdagt gehouden van zulk ene
konftenarij; doch Prins WILLEM heeft zig altoos zo vrijmoe-
diglijk beroepen op derzelver egtheid, dat 'er weinig reden
over blijft, om hier aan te twijffelen. Hij en HOORNE ontbo­
den dan den Graav VAN EGMOND te Dendermonde, werwaards)
zij, van Grave LODEWYK VAN NASSAU en HOOGSTRATEN ver-
zel'd, zig begeven hadden, tegen den derden oktober is

x8$ DALAVA. (FRANCISKO)
Ook heeft de Prins VAN ORANJE, hier, of anders, wat latei 1
te IVillebroek, EGMOND en andere Vliesridders en Raden van
State getragt te bewegen, om, de Spanjaards, die men nu te
gemoet zag, uit het land te houden, Nogthans komen hij,
EGMOND, HOORNE en HOOGSTRATEN, in hunne verantwoor­
dingen overeen, dat 'er, te Dendermonde, geen befluit altoos,
tot het aanvaarden der wapenen, is genomen. EGMOND ver­
klaart, dat de voorflag van Gravé LODEWYK verworpen werdt.
En in de verantwoording des Graven VAN HOORNE , daar 'd
verhandelde te Dendermonde, omftandigst verhaald wordt, vindt
men, dat het befluit, daar genomen, na 't lezen der Brieven
van MONTIGNI en DALAVA, alleenlijk op deze vier punten
uitliep: „ i. Dat men, of ene vergadering der Algemene Sta-
„ ten, of de overkomst des Konings zou tragten te wege tö
„ brengen, tot ftillinge der beroerten, waar over de Koning
„ te onvrede was. 2. Dat men, onaangezien 's Konings mis-
„ trouwen, waar van DALAVA gewag maakte, in zijnen
„ pligt, jegens zijne Majefleit en de Landen, volharden zou.
„ 3. Dat HOORNE, in't bijzonder, die, ziende hoe veel on-
danks zijn gedrag, te Doornik hem op den hals gehaald
„ hadt, befloten hadt, de ftad en zijne ambten te verlaten*
„ zulks, met allen ernst zou ontraden worden. 4. En dat
„ ORANJE, die zedert enigen tijd, geboden was, in Hel.
land, Zeeland en Utrecht te komen, de Landvoogdes zou
„ verzoeken , om HOORNE , die 't nogthans affloeg, of Hooe-
„ STRATEN, tot zijnen Stedehouder over Antwerpen, aan te'
„ ftellen." Meer niet, zou 'er te Dendermonde, befloten zijn.
Alleenlijk, werden de Brieven van DALAVA, zedert, der Land­
voogdes^ door EGMOND, die wederom naar Brusfel keerde,-
vertoond; doch zij flcegze in den wind, of gaf 'er ene an­
dere uitlegging aan. F. STRADA , de Bell. Belg. Dec.
I. Libr. V. p. 26?.. BÜRGUND., Hift. Libr. III. p. 289.
HorrERUS, Liv. IV. Ch. VI. p. 112. E. v. METEREN, Ned.
Hift. II. B. f. 53. verf. Proces van EGMOND, bl. 649. P„-
BOR, Ned. Hift. druk van 1678. I. D. bl. 105. Auth. Stukken*
JL D. W. 67, 68. WAG., Fad. Hifi. Vh D. bl. 195-198. ,
PA-

DALE. (ANTHONY VAN)
• ' DALE (ANTHONY VAN), wierdt geboren te Haarlem den
1
s
j 8 november 1638, uit Doopsgezinde ouders. Van der jeugd
af aan liet hij een warme drift voor het beoeffenen der ge~
' leerde talen en fraije letteren blijken; doch zijne ouders, die
' ; andere inzigten met hem hadden, leidden hem tot den koop-
• ; 'handel op, dien zij zeiven ook uitoeffenden, en hier mede
' ; hieldt hij zig ook een geruimen tijd bezig. Met zijn 30de
i :. jaar egter, kreeg de drift tot het beoeffenen der letteroeffe-
'! ningen zodanig de overhand bij hem, dat hij van levensfland
i veranderde, den koophandel vaarwel zei, en zig enkel met ftu-
3 i .deren bezig hieldt. Hij lei zig op de geneeskunde toe, en
3
i wierdt Doktor in die wetenfehap. Onderwijlen verwaarloos-
!
' 1 ' de hij ook geenzins de griekfe en latijnfe talen en oudheden,
• 1 maar maakte daar ongemene vorderingen in. Hij zette zig
3 1 voorts in zijne geboorteftad neder, alwaar hij de geneeskun-
de, zo in 't algemeen onder de burgeiij, ais ook, van flads
l i wege, in het gasthuis oeffende, en zulks met geen geringen
i' lof, doordien hem de zorg voor de behoeftigen ongemeen ter
:
' harte ging. Intusfen bekleedde hij ook het Leraarambt bij
i een der Doopsgezinde gemeenten te Haarlem, doch deedt eer-
; s lang afftand van die post, vermits hij daar toe niet gefchikt
'l fcheen en zijne predikatiën met al te veel griekfe en romein-
•< :
fe geleerdheid gefloffeerd waren , waar door hij aan zijne
J i hoorders weinig genoegen gaf. VAN DALE was een ongemeen
> t werkzaam man, die met veel aandagt las, meteen doordrïn-
i i gend vernuft was begaafd, en uit zijne lectuur veel nut wist
'•. : te (rekken, waar van zijne uitgecevene werken tot waarborg
!• verftrekken. De Heer JAN LE CLF.RCQ , wiens tijdgenoot hij
, 1 was, en die gemeenzaam met hem heeft verkeerd, getuigt van
:* :: hem, dat hij niet alleen een man van grote geleerdheid was,
:. i maar ook zeer aangenaam en onderhoudend in den omgang,
l. I het gezelfchap doorgaans met zijne gefprekken vervrolijkends,
I, 1 die hij met allerleij aartige en geestige vertellingen, waar
;
. ! toe zijn fterk geheugen hem overvloed van ftoffe opleverde,
:, vermengde. Een geflagen vijand van bijgeloof en huichelarij,
j /potte bij 'cr openlijk mede. Hij everleed ts Haailim, zonder

zat DALE. (ANTHONY VAN)
enige voorafgaande ziekte, enkel aan een langzaam verval
van kragten, op den 28 november 1708, in den ouderdom
van ruim 70 jaren; door velen, en inzonderheid door de armen,
die hij als Geneesheer bediende , ongemeen betreurd. De
werken door hem in 't Jieht gegeven, zijn de volgenden:
1. De Oracuiis Ethnicorum Disfeitationes duce, quarum prior
de ipforum duratione ac defeltu; pofterior de eorumdem autloribus.
Accedit Schediasma de confecrationibus Etlmkis. Amft. 1683. in
8vo. Men vindt het uittrekzel van dit wérk in de Nouvelles
de la Republique des Lettres de Mr. P. BAYLE. Mars 1684. Art.
X. en bij W. SEWEL, Boekz. Jan. en Febr. 1696. bl. 47-63.
252-261. FONTENELLE, dit werk gelezen,' en naar zijn fmaak
gevonden hebbende, maakte gebruik van de materialen die 'er
enigzins verward door malkanderen in geplaatst zijn, om 'er
zijn Hifloire des Oracles uit famen te ftellen. Deze kwam in
J687 in i2ino. voor de eerftemaal in 't licht, en is nader­
hand veelmalen herdrukt. MOEEIUS , Deken der Hoogleraars
in de godgeleerdheid te Leipzig, die reeds ene latijnfe verhan­
deling hadt uitgegeven over den oirfpror.g, de voortgangen en de
duurzaamheid der Orakels, gaf'er, in 1685, een derden druk van
in 't licht, waarbij hij vermeerderingen voegde, die ter verde­
diging verftrekten van de zwarigheden, die VAN DALE^tegens
fommige plaatzen van zijn werk hadtgeopperd. Onze Geneesheer,
in enige opzigten niet we! te vreden over het werk van FON­
TENELLE , gaf een Brief over dat onderwerp uit, waarin hij
teffens Mremus beantwoordde. Deze Brief, getijteld: Lettre de
Mr. VAN DALE , a un de fes Amis, au fujet du Livre des Oracles
des Païens, compofé par l'Autlieur des Dialogues des Morts, is met
de kieste befchaafdheid gefchreven, maar de Schrijver wil,
dat FONTENELLE „ belangrijke zaken heeft overgeilagen, die
„ befiisfender kosten zijn, en minder vervelende, dan wel an-
„ deren, waar van hij in zijn werk gebruik maakt: misfchien
„ is het ongelukkig voor de zaak, die hij met mij bepleit, dat
„ hij in geen land van vrijheid woont: want ik kan aan niets
„ anders het ililzwijgen toefchrijven, 't welk hij in acht
„ neemt, en de vermommende voorzorgen die zijne pen fchij-
M net?

DALE. (ANTHONY vjisT tl§
nen beftuurd te hebben, ten aanzien van belangrijke za-
„ ken." MCEBIUS inzonderheid ontmoet hier een hevigen te-
genkamper in VAN DALE, betrekkelijk zijne Hellingen over
de Toverij, die hij aan den Domen (Duivel) toefchtijfr; en hij
behandelt dit onderwerp met enen warmen ijveren vee i geleerd­
heid, om alle medewerking van den Duivel daaromtrent uit
te fluiten. In 1707 veiTcheen 'er op nieuw een Tegenftre-
ver, die FONTENELLE en VAN DALE beide aanrandde, egter
ten aanzien van den eerften meerder toegevendheid gebruiken­
de, als wel voorden tweeden; ongetwijffeld, om dat de laatfte,
een Ketter zijnde, niet verdiende, dat een Jefuit enige heus­
heid ten zijnen aanziene in acht name; want men weet, dat
dit werkje door den Jefuit BALTUS van Straatsburg gefchreven
is; het voert tot tijtel: Reponfe a l'Hijioire des Oracles de Mr.
DE FONTENELLE , de l'Academie Franpife. Dans laquelle on réfute
ie Syjleme de Mr. VAN DALE , fur les Auteurs des Oracles du Pa­
ganisme, fur la caufe £f le tems de leur Jilence; ou l'on etablit
te fentiment des Pêres de l'Eglife fur le mime fitjet. Strasbourg
1707. in Svo. Dit werk is in drie delen verdeeld: de Schrij­
ver wederlegt 't geen hij valfe redenen noemt, aan de Kerkva­
ders en oude Christenen toegefchreven; en hij brengt de ware
oirzaken bij, die hem overtuigd hebben, dat de Heidenfe ora­
kels door de Demons wierden uitgefproken. In de tweede,
beantwoordt hij de gezagaanvoeringen , en deredenen door den
Heer FONTENELLE bijgebragt, om regtftreeks te bewijzen, dat
de orakels in het heidendom niet door de Dctmons zijn uitge­
fproken. En in de derde, tragt hij te" bewijzen, dat de Hei­
denfe orakels niet juist op het zelvde tjjdflip van de geboor­
te des Heilands opgehouden zijn, maar naar mate zijne gods­
dienst zig langs hoe meer in de wereld uitbreidde; dat het zijn
kruis is en de aanroeping van zijr.en naam, welke tot oir­
zaken van die ophouding vei (trekt hebben; en dat de rede­
nen , door FONTENELLE bijgebragt, om het tegendeel te beto­
gen, op geen vaste gronden berusten. Men vindt het uit-
trekzel van dit werkje in de Nouv. de la Repub. des Lettres
Juin 1707. Art. 2. Een naamloos Schrijver kwam voorts
op-

t 99
DALE. (ANTHONY VAN)
opdagen, ten einde zig als middelaar tusfen belden te ftellen.'
LE CLERCQ plaatfte de gedagten van dien Schrijver in zijne
Ribliotheque Choifie, Tom. XIII, Art, 3. onder den tijtel van
Remarques fur le dcmelé, qui eft entte Mr. DE FONTENELLE
Autheur de l'Hiftoire des Oracles &c. É5 3
l'Autheur de la re
ponfe a l'Hiftoire des Oracles £ff. Dit Huk bevat een aantal
van belangrijke en wel gegronde aanmerkingen. De Schrij­
ver houdt een juist midden tusfen VAN DALE en FONTENELLE
aan den enen kant, en den Jefuit BALTUS, aan de andere zijde.
Ik geloof, zegt hij, dat 'er Orakels hebben kunnen zijn,
„ die in waarheid door Dcemons zijn uitgefproken geworden,
„ of wel door wezens, die boven de menfelijke Natuur verhe-
ven zijn : fchoon ik, aan den anderen kant, ook niet twijfte-
„ Ie, of menfen zijn veeltijds de werktuigen der antwoorden
„ geweest, welke men aan die verhevener wezens toefchreef.
„ Ik geloof ter zeiver tijd, dat het ons niet mooglijk is, om
thans te kunnen onderkennen die Orakels, welke door de
Dcemons zijn beantwoord, van de zodaningen, waarin men-
felijk bedrog in plaats gevonden heeft; het zij om reden,
„ dat dc gefchiedenisfen, welke men 'er ons van verhaalt ,
„ geene gegronde zekerheid hebben; het zij dat die niet
„ met voldoende omftandigheden gepaard gaan , om met
„ grond te kunnen befiisfen, of'er bedrog onder gelopen heeft,
., dan niet ore." De Jefuit BALTUS, hier niet door overtuigd,
zag men in 1708 te voorfchijn komen: Suite de la Reponfe ct
i'Hifloii e des Oracles, dans laquelle on refute le; Obje&ions inf
dans le XIII. Tmne a'e/sBibliotheque Choifie , ^dansl'ArticlelI.
de la Republique des Lettres du mcis de Juin 1707, £f ou Von
établii fur de nouvelle; preuves le feniiment des SS. Péres toucha
les Oracles du Paganhme. Amft. 1708. in 8vo. De Meer LE
CLEECQ getuigt van dit werkje, in zijne Biblioth. Choifie, Tom.
XVII. p. 309., dat het met meerder geloof als overtuigings-
kragt gefchreven is, magis credulé, quam pcrfuadeilter. De Je
fuit MQUROUES heeft ook iets over dit onderwerp bijgedragen:
aan het flot van zijn Plan Tkologlque du Pythagorism, Thou-
kuji 1112, U, Foi, in 8vo., vindt ineri ene Lettre Apologetique,
pour

DALE. (ANTHONY VAN) Wl
1
fmr jujïifier le Jmüment des Péres de l'Eglife Jur lts Oracles da
' Paganisme, contre deux Disfertations de Mr. VAN DALE, Doleur
a
tn Medecine. De Schrijver hier van fchijnt noch het werS
l
van BALTUS, noch de Aanmerkingen van den öfigèn'oem3en
' !
' Autheur gezien te hebben, maar hij voedt gunftiger denkbeeli
tien voor het fteizel van den laatften, dan voor de gevoelens
van den eerstgenoemden. Alvorens van deze gefchiedkundige
l
uitweiding over het gefchil der Orakels af te flappen, dient
aangemerkt, dat de Heer VAN DALE een tweeden druk van zijn
werk uitgaf, onder dezen tijtel: ANTONII VAN DALE, Poliatri
'•< Harlemenfis, de Oraculis veterum Ethnicorum Disfertdtiontes dua,
;
' quarum nunc prior agit de eerum origine atque auüoritate, fecunda,
•' de ipforum duratkne £? interim. Editio Jecunda, plurimwn ai.
;1
; auiïa, cui de novo accedunt Dlsfertatiunculce. I. De Jlaiua SIMONI
i l Mago, ut prcetenditur, ereïïa, qua occafione agitur de Chrefto
;
' 1 SUETONII. II. De Actis PILATI disferitur, illdq :e occafione, air
• I AUGUSTUS GESAR Dominus appellari renuerit. EI. Schediasma
"• de Coifecrationibus, plusquam dunidid potte autiius. Amft'. 1700.
'1 i in 4*0. „ De Hr. VAN DALE ," zegt LE CLERCQ in Bibl. Choifie,
de la ie edit. Tom. III. p. 110., „ heeft zig in dezen
• „ tweeden druk, vee! van den fmaak van het Publijk tc nutte
5 „ gemaakt, ten aanzien van het leerftelzel 't welk men in
:, „ zijn werk verlangde. Behalven dat , heeft hij fommige
i, i dingen uit het Iighaam van 't werk zelve genomen, diö hij
1 , in het Aanhangzel onder verfcheidene tijtels geplaatst heeft,
>' , , alwaar men die vermeerderd en verbeterd vindt. Ook
l , „ heeft hij 'er een Hoofdftuk bijgevoegd, weike een lijst be-
;
, vat van bijna 300 Orakels, welke niet opgehouden hebben
te antwoorden, dan na de komst van 's werelds Heiland."
Schoon het werk van VAN DALE zonder tegenfpraak vele
• • uitnemende en wetenswaardige zaken en daarbij belangrijke
- • nafporingen bevat; zo zal men egter het gefchil daar over
:
' ontftaan, onbevooroirdeeld ter toets nemende, moeten inflsm-
: j men, dat bij zijne gevoelens wat tc driftig heeft doen voort-
{hellen; en dat om het ene uiterfte tu ontwijken, hij in het
legengeftelde is verfttikt. Hij heeft zelvs fommige bijzondere
Se.

S$t DALE. (ANTHONY VA»)
gebeurtenisfen beftreden, die hij in hun geheel hadt kunne*
laten, zonder aan zijn Ieerftelzel enig nadeel toe te brengen,
2. ©crïjanocu'rtg ober bc ottbe Oroftelm oer ï?eiötnm.
amfï. i6B7. «l 8bo. Schoon men in dit werk verfcheidene'
gedagten en de voornaamfte daadzaken van.het hier boven
vermelde latijnfe werk ontmoet, is egter de behandeling
leerwijze en orde daar van zeer verfchillende. Het voornaam'
fte doel van VAN DALE ftraalt door, enkel daarin te beftaan,
om de oude Orakels of zogenaamde Godfpraken der Heide-
nen in verdenking te brengen, e.n te betogen, dat die enkel
en alleen aan de bedriegerijen van hunne Priesters moeten
worden loegefchieven.
3. Disfertationes de Origine £f progresfu Idokktrice Super/li.
thwm, de vera ac falfa Propte* K uti & de Divinationibus Ido~
hhtrkts Judceorum. Amft. 1696. in 4.to. In dit werk onderzoekt
VAN DALE een menigte van belangrijke onderwerpen Bij
voorbeeld, in de eerfte verhandeling, welke de oiifprong en
voortgangen van de Afgoderije ten onderwerpe heeft, tragt
bij te bewijzen, dat niemant dan de ware GOD alleen won­
derwerken kan verrigten, en dat de valfe Goden daar toe
geene magt hebben. Hij Iaat den eerrten oirfprong van de Af­
goderije verre v 0or den tijd des zondvloeds opklimmen'; en
doet zien , dat de Israëlieten voor de Babijknife gevangen-s
weinig werks maakten, om zig in de Wet te onderrigten
dat zij die zelvs niet eens in het openbaar lazen, zodanig
door GOD was bevolen. In de tweede verhandeling, over de
ware en valfe Prophetiën, beweert de Schrijver, dat, wan­
neer 'er m 't Oude Testament van vaife Profeten gewaagd
wordt, daar bij niet wordt gezegd dat het de Duivel was die
hun bedroog; maar dat hunne valfe Prophetiën aan de be­
driegerijen der menfen worden toegeftbreven. Men moet be-
Jijden, dat zulks waar is ten aanzien van de meeste plaatzen
maar egter kan men uit dat oogpunt befchouwd, niet uitlegen
't geen 1 KON. XXIL w. 21 &c. van een .Leugengeest, die'alle
de Profetes van ACHAB bedroe-, vermeld wordt. Ook vindt
mon

DALE. (ANTHONY Vis) ift
oen flog in deze verhandeling een bijzonder hoofdftuk over
SIMON den Toveraar, waarin de Heer VAN DALE onderzoekt
wat de Oudheid van hem gezegd heeft. Ter gelegenheid van
verfcheidene verdigte Boeken , welke in de eerfte eeuwen
van het Christendom te voorfchijn kwamen, maakt hij ver-
fchejidene oirdeelkundige aanmerkingen, betrekkelijk den Ca-
non der Boeken van het Nieuwe Testament. In de derde
verhandeling, ftelt de Schrijver zig voor, om, de gewijde
en ongewijde Oudheid doorlopende, de wijze van voorzeg­
gen en het uitleggen van raadzelen die in het Oude Testament
verboden worden, te verklaren en op te helderen: men ont­
moet hier zo wel als in 't overige van bet ftuk, e,ne grote
geleerdheid, en verfcheidene onderwerpen der Oudheid wor­
den 'er op ene oirdeelkundige wijze onderzogt en behandeld.
In *t algemeen befpeurt men, dat de Hr. VAN DALE in geenen
deele bijgelovig was, en dat zijn voornaamfte doel en loffelijk
oogmerk beftond, om de menfen van vooroirdelen te gene­
zen, waar mede zij, niettegenftaande het Euangelie-licht nog
beklagenswaardig befmet waren. Aan het flot van dit werk
zijn enige Brieven geplaatst zo van hem zei ven als van den
Heer MORUS, Hoogleraar in de Oosterfe talen aan het Doorl.
School te Amfteldam. De inhoud daar van loopt inzonder­
heid over den tijd dat de Samaritanen den Pentateuchus bekomen
hebben, en de wijze op welke die tot ons is afgedaald; te
weten, of EZRA die uit de fchriften van MOSES heeft famen-
gefte'.d, dan niet. De laatfte Brief welke van VAN DALE is,
houdt aan den geleerden TH. ALMELOVEEN. Hij onderzoekt
'er ene plaats van PROCOPIUS in, welke zegt, dat 'er in zijn
tijd ftenen in Tingitaans Mauritaniè'n wierden gevonden, waar­
op in Phenifisch fchrift deze woorden waren gebeiteld: Wij
Stijn de Cananieten die door den rover JOSUA verjaagd zijn gewor*
den. PROCOPIUS wil, dat het enige der Cananieten waren,
die uit Palestina vlugtten , teen JOSUA zig meester van dat land
maakte, welke men voor de ftellers van deze inferiptien moet
houden. Dan VAN DALE beweert, dat PROCOPIUS, die voor geen
snauwkeurig Gefchiedfchrijver te boek ftaat, geen geloof ver-
VJIL DEEJ» N dient,

DALE. (NIKLAAS VAN)
dient, in een zaak, die al het vertoon van een verdigtzel heeftj
4. Disjertationes IX. Antiquitatibus, quin Marmoribus cum
Romanis, turn potisfimum Gratis illuftrandis infendentes. Amft.
1702. in 4S0. In dit gantfe werk draalt mede ene verhevene
geleerdheid door, en het bevat oudheidkundige n^fporingen die
allerbelangrijkst zjn. Het voorname doeleinde daar van is,
even zo als van het voorgaande, namelijk om het bijgeloof in
deszeivs verbergende fchuilhoeken op te fporen , en het
fchadclijke van dat wangedrogt ten aanzien van het ontdekken
der waarheid, in een helder daglicht te plaatzen.
5. Diifertatio fuper Ariftea de LXX. Interpretibus; cui ipjius
pratenfi Ai'istece textus Jubjungitur. Additur Historici Baptismo-
rum , turn Judaïcorum, cum potisfimum' priorum Christianorum,
turn denique £f Rituum nonmdlorum. Accedit fjf Disfertatio fit'
per Sanchuniatone. Amft. 1705. in 4(0. De Schrijver, over den
Doop handelende, weidt in 't brede uit, om het gevoelen der
Mennoniten ten aanzien van dit onderwerp, te regtvaardigen.
6. JPc outrtjcia ban 't alken ^ujecncn in Dc «Öcmccnte bet*
btöicjö. 'Smit. 1670. 4to.
Alle de latijnfe werken van de*en uitmuntenden Mens, zijn
naderhand te zamen in IV Delen in 4to. herdrukt. MOR-
ïionus, Polyhift. litt. T. I. p. 933. §. 6. Catal. Bib!. BUNAV.
Tom. I. Vol. II. p. 1191. JI92. C. Sis, Onom. liter. Pars
V. p. 312. Eloge de Mr. VAN DALE dans la Biblioth. Choifie de
J, LE CLERCQ. Tom XVII. p. 309 & fuiv. BEEN. DE MONT-
ÏAUCON, dans la Preface des Antiquit. expliq. Tom. I. p. 7. Ni-
CERON, Mem. des Hommes illuftr. Tom. XXXVI. p. 5-9. J. G.
»E CHAUKFPIE, DiBionaire, Tom. II. let. D. p. 6-9. JÖCHER,
Q5ctetrtcn Ecricort. II. S^eil/ f. 9-
DALE (NIKLAAS VAN) , wordt onder de reije der Utrecht*
Je Geleerden geplaatst door VAN HEUSSEN in Hifttr. Ecclefiafl.
Tom. II. p. 141. Hij is afkomdig uit een edel Italiaans geöagt,
't welk zig in Braband vestigde, doch door de wrede
handelingen van den Landvoogd ALVA genoodzaakt wierdt die
Jlandsiïüsk te verlaten, en gedeeltelijk naar de Nederlanden en

DALE. (NIKLAAS VAW) xtf
gedeeltelijk naar Saxen vlood. Dat onze NIKLAAS te Utrecht
geboren is, blijkt uit een Album van JANUS DOUSA , eertijds
bewaard in de Bibliotheek van den uitmuntenden Hoogleraar
JOAN. ALEX. RoëL, waarin met de eigen hand van NIKL. VAN
DALE gefchreven ftaat:
G R A T I I S S A C R .
JANI. DOUSAE. CL. V. OPTUMO. POETAE. OB. CIV. SER. PATB.
KARISS. PUBLICORUM. STUDIORUM. IN. BATAVIS. CUR. AD. HUMA-
NITATEM. EJUSQUE. STUDIA. PROMOVENDA. NATO. NlC. DA-
Ï.IUS. EJUSDEM. ET. MAGNI. JUSTI. LlPSI. AUSPICIIS. HON.
AUC.' ET. IN. CONLEGIUM. DOCTORUM. ACADEMIAE. LUGDU-
NENSIS. ADOPTATUS. PATRONO. CLIENS. HOC. ADF. SUI. MO-
HUMENTUM. L. M. P. EX. A. D. III. KAL. SEPT. ClOIOLXXX.
Quamquam haec inter nos nuper notitia admodum eji.
Inde adeo ex quo liber fum & juris mei,
Antiqua 'ft tarnen, amica digna fymbola;
Sed volt tabellis Phoebus abftineam manum.
Si contra faxim, Marfyae memor ut ftem,
Neglexi, fenfi mi/er Medici haut medicas mams.
Frons ipfa testis, id mi DUSA relliquum 'ft,
Ni farre averfum fjf mica molliris Deum,
Ut igni, aut unde perdat me, aut cute exuat.
Nic. DALIUS Ultr.
Uit een brief van LIPSIUS, in december 1580 gefchreven,
en geplaatst in de Sylloge Epist. van PETR. BURMAN, Tom. I.
p. 28., blijkt het, dat VAN DALE als Hoogleraar in de regten
te Leijden, om aan de ftaderende jeugd de Inftituttn te 'onder­
wijzen, is opgevolgd aan KORN. NEOSTADIUS, wordende daar
ïn oriifcbreven, als: rarae fpei Adolejcens, fed ut morbus mina*
tur, non vitalis. Ook coniteert uit de Akten van de Curateu-
ren der Leijdfe Hogefchool, gedagtekend den 11 april 1583,
in fchrift aan den Heer CASP. BURMAN, door den uitmunten,
den Hoogleraar DAVID VAN ROOYEN toegezonden, dat Ni-
ÜSLXAS VAH DAIE Profesfor in de regten te Lejden is geweest,
Na «ia

ïflö DALEM. (LEONARD VAN) DALEN. (DIRK VAN)
en aldaar geftorven is den g janüarij 1581. In een anderen
Brief van LIPSIUS aan den geleerden CANTER ingerigt, drukt
hij zig dus uit: „ Is onze VAN DALE dan aldus vertrokken,
„ zonder dat hij ons ooit weder zal zien, of van ons gezien
„ zal worden? Ik ben 'er waarlijk bedroefd over geweest,
„ te meer, om dat het een fchielijk verlies is, daar wij gee-
„ ne gedagten toe hadden." AIATTH. , Epifiol. Syll.
XVI. H. VON SEELEN, Athen. Luheccnf. Part li. p. 8. C. BtoR-
MAN, Traj. erud. p. 85-87.
DALEM (LEONARD VAN), geboren ïn het taatfte ge­
deelte van de XVde eeuw, hadt waarfchijnlijk zijn naain van
zijne geboorteplaats ontleend, zijnde een kleine ftad in het
hertogdom van Limburg gelegen. Na zijne eerfte letteroeffe-
ningen volvoerd te hebben, wierdt hij Dominikaner Monnik
in het klooster van die orden te Zwolle. Zeer denkelijk vol­
voerde hij zijne theologife loopbaan te Leuven, in welke
ftad hij zig in 153.3 bevondt. Hij is in 1553, 1556 en, 1561,
algemene Prediker en Vikaris van zijne orden in Friesland ge­
weest. Vooraf oeffende hij de waardigheid van Prior te
Zwolle uit-, van het jaar 1553 af tot in 1568., als wanneer hij
ontflag daar van bekwam, en kort daar na overleed. Men
heeft van dezen Monnik in fchrift: Enchiridion locorumcommw
tiiwn contra Lutheranos, aliosque fid avi hxreticos. II. Vol. in,
j2mo. DE JONGHE, Defolata Batav. Dominic. p. 189-191»
PAQUOT, Mem, litter. Tour. X.. p. 271, 272,
DALEN (DIRK VAN) , van Venlo geboortig, is gewees?
Monnik van der Kruisdragers orden; en beeft in 't licht ge­
geven ; Clavis Cxli.five Disfertat. de laudibys, privilegiis atque
excellentia ejusdem Jacri Ordinis. Cel. 1628. in Svo. J. F.
FOPPENS, Bibl, Belg. p. 1122.
DALEN (KORNELIS VAN) , Konstfchilder, muntte uit
in het afoeelden van rotzen, en wierdt ten jare 1556 in het
Schilde) s-gild te Antwerpen aangenomen. —— v. MAN-
•£>z%, Leven der Schilders, L D. bl. 42, 43.
D&

ÖALENS» (DIM) 19f
DALENS (DIRK), Konstfchilder, geboren té Amfcldam
ten jare 1659, heeft de konst van jongs op aan geoeffend en
begaf zig reeds vroegtijdig in de oeffenfchool van zijn vader
WIU-SM DALENS , die een Landfchapfchilder was, en die hij
verre in de konst heeft voorbij geftreeft, want hij was een
beroemd Schilder en Tekenaar van landfchappen, zo ffiec wa­
terverf als mét de' pen. Hij ftierf in 1688, nog fiégts den
ouderdom van 29 jaren bereikt hebbende, tot groot verlies
Van alle Konstminnaars, vermits hij tot wat groots geboren
fcheen; gelijk aan de overblijfzels van zijn rijk vernuft, vief»
end penfeel en zwierige tekenpen-, bij de liefhebbers van pa*.
pierkonst te zien is. •*. A. HOUBRAKÉN , Sciiouwburg, HL
D. bl. 385, 386. WAG., Befchr. van Amft-., XI. St. bl. 43a.
atifltm. ^anfïfes Scriccn. ifyg. f. 190.
DALENS (DIRK), Konstfchiider, 'éert zóón van dèn veoh
'gaandén, wierdt te Amfteldam op den 3 februarij 168B, weinig
dagen na zijn vaders dóód geboren-, en was naüwlijks dért
kindertabbèrt öntwasfen , of men 'ontdekte zijn overgeërfde
konstdrift. Des beftelde hém zijne modder bij DIRK VAN PEE ,
bet geen juist dü géliikkigfte keuze niet was voor den jonge*
ling; waarom hij, dié zulks dra merkte, 'maar weinig 'tijds,
en nog met wederzin , bij dezen Meester bleef, en een befluit
nam, 0111 met verzakinge der féhildermanier die hem VAN PER
geleerd hadt, zijns vaders voetfpoor te volgen; het geen hem
zo wel gelukt is, dat hij in het fchilderen van landfchappen»
gelloffeerd met beelden , beesten en ruïnen , een wakker
Meester geworden is; hebbende vele kamers en zalen in "f.
rond gefchilderd, zo te Amfteldam, als te Leijden en 's Hage,
pronkende onder anderen in laatstgenoemde plaats het prag-
iig huis eertijds tot een logement voor de Gedeputeerden ter
Staatsvergadering wegens Amfteldam, met een zaai, overheer­
lijk door hem gefchilderd. Ook vervaardigde hij fiaije teke-
ningen met waterverf, en hadt het doorgaans zeer drok met
aanbefteld werk; zo dat hij zig onder de klasfe dér voorfpoe-
dige Konstoeffenaars kost rangfchikkenj ook was by een bij-
H 2

t§8 DAM. (ANTHONY VAN) (DANIËL)
zonder naarftig en vriendelijk man. Hij is in 1753 geftor­
ven, in het 6sfte jaar zijnes ouderdoms. DESCAMPS,
Fis des Peintres Flamands ejc. T. III. p. 397- J< v
*N GOOL,
Nieuwe Schouwb. II. D. bl. 134-136. UNfjcttt. £un(Htt Scriccn.
1779. f. 190, 191-
DAM (ANTHONY VAN), Konstfchilder, geboren te Mid­
delburg in het jaar 1681 of 1682, werdt onder het opzigt
van goede Meesters en door ongemenen vlijt en eigen oeffe-
hing, een bekwaam Schilder, inzonderheid van zeeflagen;
ook tekende hij meesterlijk. De afbeeldingen van de Dom-
lurgfe oudheden zijn door hem beter dan ooit voorheen naar
de originelen afgemaald en naderhand in het koper gebragt.
In het jaar 1740 gaf hij de door hem bijéénvergaderde,
Wapenkaart der Burgemeesteren van Middelburg, van 1498
tot 1740 ingefloten, in druk uit, met een opdragt aan de
toenmalige regerende Burgemeesteren; waar voor hij tot er­
kentenis, met enig zilverwerk befchonken wierdt. Behalven
deze kaart, heeft hij enige Geflagttafels, met bijgevoegde
wapenen van enige Vorstelijke huizen, opgemaakt, onder
anderen die van NASSAU, van OTTO VAN NASSAU, in 670
af, tot op WILLEM DEN IV, in 1741 ingefloten. Med. Berigü.
DAM (DANIËL VAN), geboren teWitmarfum in Friesland
in 1594, alwaar zijn vader TIDO VAN DAM zedert twee ja­
ren Piedikant was, na enigen tijd te voren die bediening te
Midwoud in Noordholland te hebben waargenomen; in 159S
beriep men hem te Sexbierum, en in ï6oo te Bafloo en Rasquert
in de Groninger-Ommelanden, alwaar hij zijn graf vondt, en
in 1617 ftierf.
DANIËL liet zig den 15 meij 1613 als Akademieburger te
Franeker infchrijven, ftudeerde *er in de philofophie en god­
geleerdheid , en beklom 'er den trap van Meester in de fraije
konften den 20 augustus 1621, toen hij reeds Doktor in de
regten was, zonder dat men weet waar hij die waardigheid heeft
bekomen, of zig in die wetenfehap geoeffent. In het begin
van december 1625 door de Klasfis van Franeker tot Propo­
nent

DAM". (JAN VAK DE») Qp
flenfc aangefteld zijnde, wierdt hij dén iöden van die maand
ais Predikant tsWitmarfnm bevestigd, van waar hij drie jaren
later naar Nieinvland een naburig dorp wierdt beroepen; daar
hij het woord des Heren verkondigde tot in het jaar i63t,
wanneer hem op den i julij de waardigheid van Hoogleraar?
in de Logica, aan de Akademie te Franeker wierdt aangebo*
den, zijnde opengevallen door den dood van JAN HACHTIN»
GIUS. Hij nam 'er in augustus bezit van, en oefrende 'er met
aanhoudende vlijt de werkzaamheden van uit, tot in het
jaar 1639, wanneer hij op den 18 februartj tot Onder-Regent
Van het Staten-Kollegie te Leijden Wierdt aangefteld. Tweë
jaren later voegden Curateuren bij deze waardigheid die van
Hoogleraar in de philofophie.; daar hij egter geen genot van
hadt, doordien hij reeds met zijne doodziekte worftelde 4
waaraan hij den 12 junij 1641 overleed, nauwlijks den ou*
derdom van 37 jaren bereikt hebbende.
DANIËL is getrouwd geweest, en liet onder anderé kinderen
een zoon na, TIBO VAN DAM genaamt, die ten jare 163!
Predikant ts Heukelum was, en 20 jaien later te Strijen, al*
waar hij in 1689 zijn jongden fnik gaf. Van onzen Hoog­
leraar is doör den druk gemeen gemaakt: Disewfuum Logicc
mm Disputationes viginti. Franeq. 1634, 1635. in Svo. • ~
E. L. VRIEMOET, Atlién. Frif. p. 257-259. PAQUOT, Mem.-,
litt. Tom. VIII. p. 72 , 73. SOERMAISS, Academ. Reg. van
Leijden, bl. 123. En, Kerk. Reg. der Predik, van Zuidholland t
bl. 20. 93. JÖCHER, CScIcf/ïten Scxiccn. II. 2$. f. 11.
D A M (JAN VAN DEN), is een van die vernuftige Gees.
ten geweest, die even als enen JAN VAN DER BILD , WYTSSS
FOPPES DONJEMA enz*, door eigen viijt en deuken, zonder
behulp van leerdellig onderwijs, het zoverre heeft gebragt,
dat hij een aanzienlijke plaats onder de reije van de verhe«
Vends Wiskonftenaars verdient.
JAN VAN DF.N DAM, een man wiens opleg tot een der
gemeende handwerken, niet deedt vermoeden dat 'er Zuil.
gen geest in fchuild», maakte door overheerffliidffn zugt, tof
N 4 WiJS
i

aoo DAM. (NIKLAAS VA») of DAMMIUS.'
Wis- en Werktuigkunde, daar in zulke voorfpcedige vordc->
ringen, dat hij te Amfteldam openbare lesfen in de Natuur- era
Sterrekunde gaf. Een Konstftuk, door hem, met den naam
van Sphcera perfecta betijteld, beftond uit een Spheer, op een
voetftuk, waarin een uurwerk was geplaatst, dit bragt alle
de Hemelfe lighamen, als ook onzen Aardkloot in beweging,
zo dat men daar, met enen opflag van het oog, alles kon
waarnemen wat aan het uitfpanzel voorviel; ook kon het
uurwerk afgezet, en alles met de hand in beweging gebragt
worden. Het (lelde iemant in ftaat, om, binnen ene maand,
van de Sterrekunde een uitgeftrekter en duidelijker begrip te
krijgen, dan naar de gewone wijze van onderwijs, door veel
tijds daar aan te hefteden. Beknoptheid, fraijheid en maak.
zei gaven aan dit werktuig, den voorrang boven alle Plane­
tariums tot dien tijd uitgevonden, en konden de liefhebbers
bet zelve bij den Uitvinder en Maker bekomen, van onder-
fcheiden grootte, en met meer of minder bijzonderheden naar
ieders verkiezing. Hij maakte het zelve voor 't eerst in het
jaar 1738, en heeft het van tijd tot tijd aanzienlijk verbeterd.
Zin werktuigkundig vernuft vervaardigde vele andere Konst-
ftukken, die de bewonderende goedkeuring der liefhebbers
wegdroegen.
Daar it van hem in druk : 1. Jïicutoe ïjuomfche $ttaffi&<
mee of ftonjSt Der Schaart. Stmfï. 1727- hi 8bo. 2. iDh>
fconftige rekening cm De b-ceDte ban Den StarDhloot te binöeu.
3fmfï. in 4to. ïtcDenboerinn ober ecnige ©oojtocrprn / SXwt*
ttgljcDeii en Jl©!DDeIen Der 4üatiuirhimDe/ lutgcfp-olicn Den 11
ban ï?crfërmaanD 1743.

DAMBARINUS. DAMES. DAMHOUDER, sot

«tt DAMHOUDER. (JOOST of JÖDÖCUS)
fteigerde waar dóór hij inzonderheid in het vak van regres?
heeft uitgemunt; oök was hij een groot lieveling van voor­
noemden Profesfor HEEMS, bij wiè hij was gehuisvest. Hij
was te Qrkans in Frankrijk tot Doktor in beide de regten ge­
promoveerd, en wierdt van die Hogefchool te rug gekomen,
door de Regering van Brugge tot haren Penfiönaris aangefteld;
hebbende als toen ook verfcheidene Gezantfchappen, ten be­
hoeve van Keizer KABEL DEN V, met zonderlingen lof vol­
voerd, welke Vorst hem uit dankbaarheid ook niet alleen
tot den adelijken ftand verhief, maar hem teffens ten jare
1551 met het ambt van Kommisfaris van den Raad der Vor-
Relijke geldmiddelen begiftigde, in welke bediening hij na­
maals door Koning FILIPS werdt bevestigd, die hem daar té
boven in 1559 tot Raadsheer benoemde, en Welke ambten
hij gedurende het tijdvak van 30 jaren, en tot zijnen dood
toe met allen lof én ijver heeft waargenomen. Hij is gehuwd
geweest met'T.ourzE CHANTRAINE een'adelijk meisje uit Artois,
bij wie hij een zoon heeft verwekt LODEWYK genaamd, die
Raadsheer in den Hogenraad van Flaanderen is geweest. Onze
DAMHOUDER ftierf den 11 februarij 1581, in den ouderdom
van 74 jaren, na dat zijne egtgenote hem zes jaren eerder
was voorafgegaan. Beider lijken zijn naar Brugge zijne ga-
boorteftad gevoerd, en in de Mariè'-kerk, die hij met verfchei­
dene inkomften hadt begiftigd, onder een pragtige zark bg-
graven, waar op dit graffchrift ftaat te lezen:
Memorice pofteritatis Sacr.
Hospes fepuicrum vides
Viri a fe & majoribus claris/.
D. . JODOCI DAMHOUDERI,
Equitis aurati
Qvi per arm. XXX. in Belgis
Conjiliari'ts fu :
t
Imp. CAROLI. V. &f PHILIPH II. Regls
Cujus cura res fisci credita
Ct'f Jidt adminijirata eft.
Qui

DAMHOUDER. (JOOST of JODOCUS) »j
fhii juflitia fummm cuhor,
Scelerum lindex acer,
Etiam Prafecluram gcsfit
Littoris Flandrici
Exercendis viverris
Nee folus ille hic jacet,
D. LUDOVICA DE CH ARTRAINES,
Alio nemine BROUCSAULX,
Artefia Domo,
Omni laude qua in mulierem cadit',
Cumulata.
Obiit Vir xr. Kal. Febr. M.D.LXXXI.
, Vxor autem. xn. Kal. Julii. M.D.LXXV-
A mribus augujlum in diës Jïngtdos
Sacrificium
Pie hic confiitutum eft, ,
Et anniverjariwn SS. cum Prabendis IX.
Compofitis 'fit quies Secura.
Ook is 'er een Gedenkpenning ter vereeuwiging van de.
zen geleerden man geflagen; waar van de éne zijde zijn
Borstbeeld bevat, hebbende het,.hoofd met ene meesterlijke
muts gedekt, en het lijf met den tabbaard bekleed, binnen
het randfehrift deze woorden, in 't latijn : JOOST DAMHOUDER,
GULDRIDDER. 15Ö6. Op de andere zijde ftaat zijn gehelmd
wapenfehild, zijnde een dambord; nevens de volgende fpreuk,
die zo wel als het wapen op zijnen naam zinfpeelt: SONDER
VALLEN STAAT DAMHOUDERE. Zijn ifbeeldzel wordt op verfcheidene
wijze in prent gevonden; waar onder dat door den
KpnftenaarVINKELES hier bijgevoegd, ge:n van de minften
k. De fchriften door DAMHOUDER in druk uitgegeven, zijn:
1. Patrocinium Fupilicnm, Minorum Prodigorum. Brugis,
1544. in folio. Verfcheidenemalcn, en ook in 't frans ver­
taald, gedrukt.
2. Subhaftationum Exegefis compendiofa. Lovanii, 1558. in
Ata. Mede in 't trans vertaald, gedrukt,
ft

öe* DAMISSEN. (LUKAS) DAMIUS. (MATTtöAS)
3. Enclnridium Rerum Criminalium. Antv. 1544. tri 4to. Zeet
dikwils naderhand herdrukt, ook in het frans, hoog- en ne­
derduits overgezet.
4. Praxin Rerum Civilium, cum Notis ptaUicis N. TULDENI.
Antv. 1617. in 4.0. Hier van zijn mede verfcheidene druk­
ken; ook met bijvoeging van het Enclnridium Rerum Crimina­
lium, ten jare 1646 te Antwerpen in folio gedrukt. Insgelijki
tc zamen in het nederduits vertaald, te Rotterdam 1649. in
4to.
5. Similia Paria Juris utriusque, cum Notis TULDENI.
Antv. 1601. in 4W.
6. Paramefes Chriftianas, feu Locos communes ad Religionem et
Pietatem Clirijlianam pertinéntes, ex utroque Teftamento. AntVi
i n 8 w
1571. Venet. 1572- '
7. De magnificentia Politite civitatis Brugorüm, naderhand oni
der dezen tijtel met vermeerdering: Chronicon generale Comitum
Flandrise et Brabantiee Ducum, ima cum vita omnium Foreftario-
rum; cura N. INGELBRËCHT Mei. Doüoris: Amft. 1688. in i,to.
Ook in het rederduits gedrukt, onder de tijtels van: 25efchn>
feing ban 2??nggc. Stuff. 1684- >n 4to. En, tfhjontjft ban
©[aanbeten enj. °;Sntggc 1699- in 4».
8. Orationem panegyricam in laudem Hifp'anorum Negotiatorum.
Lovan. 1558. in $to. FR. SWEERTII, Athen. Belg. p. 492,
493. SAKDERI, Status Aulic. fol. 16. J. F; FOPPENS, Bibl. Belg.
p. 766, 767. HOOFTS, Ned. Hift. bl. 21. GUICCIARDIN, Bé-
Jchrijv. der Nederl. bl. 89. G. v. LOON, Ned. Historiep. I. D.
bl. 41, 42. JÖCHER, (3t(tJ»t«n Stftcott. H. S£j>. f. 14.
DAMISSEN (LUK AS), Konstfchilder, was een zoon van
de enigfte dogter van LUKAS VAN LEYDEN , geboren te Leijden
ten jare 1533; hij zette zig te Utrecht met 'er woon ter ne-
, der, alwaar hij veel heeft gefchilderd, en ook in 't jaar 1604
is overleden. — K. v. MANDER, Leven der Schilders, I.
D. bl. 85.
DAMIUS (MATTHIAS), een Paltzer van geboorte, waar-
fchijnlijk door BRANDT verkeerd HANS geheten, doordien
AMP-

D A M M A N . ae?
AMFZJNG, die zijn ftad- en tijdgenoot was, hem MATTIITAS
noemt, is Medicijne Doktor te Haarlem geweest, en teffens
Raad en Vroedfchap van die ftad; zijnde ten jare 1619 een
der drie Politijke Gecommitteerden door de Staten van Holland
aangefteld, om de onafgedane zaken bij het Sijnode van Noord*
holland ten aanzien van de Remonftranten te verrigten; doch
toen deze Heren met de Kerkelijke Gedeputeerden , en het
Alkmaarder Contraremonftrantfe Klasfis in Alkmair in de Sa-
cristij of Kerkenkamer, waren vergaderd, geraakte enig grauw
of gemeen volk, den Remonftranten toegedaan, den 8 of 9
maart van genoemde jaar op de been. Men hadt de buur-
wagten tot bewaring van de kerk, nevens enige rotten Schut­
teren op 't ftadhuis geplaatst, doch egter wierdt de kerk
overweldigd, de facristij of kerkenkamer opgelopen, deKlasfis
kast opengebroken, het Klasfisboek en andere papieren daar
uit genomen en gefcheurd, voorts met ftenen geworpen. Doch
DAMIUS en de verdere leden van die vergadering, ontweek
het grauw door een onbekende deur, en het oproer wierdt
door de goede voorzorg der Regering wel dra geftuit en hadc
geen verder gevolg.
DAMIUS was een groot begunftiger der Contraremonftranten,
zelvs tot ijverens toe. Hij heeft gefchreven: 1. Anti-Barlceum,
in 4(0. 2. Animadverjiones Apologetica; in GROTII Pietatem, in
4t». 3. Antidotum, ofte ijertlMiinrje renen?; ïjet fchaöcIijK re*
teut ban JOHANNES WTENBOGAART , in 4to. 4- Hfèijfïcrl'en
be£ jfttctusen ïjarminiaenfehen ö?ebc I3aen?7 in 4to. En
meer anderen van gelijkfoortigen ftempel, welke tot waarbor­
gen verftrekken, dat hij een bitter vijand van de Remonftran­
ten is geweest. BOR, Nederl. Hist. III. D. bl. 557. druk
san 1678. G. BRANDT, Hist. der Reform. III. D. bl. 357, 358.
S. AMPZINO, Befchr. van Haarlem, bl. 133. JÖCHER, Qktcftteri
gejticon/ II. 2$. f. 16.
DAMMAN, Is de naam van een aanzienlijk geflagt uit
Gent herkomftig, waar van een goed aantal afftammelingen,
de Nederlandfe kerken, me: woord en penne hebben onder-
we-

*o

DAMMAN. (ADRIAAN) i 6?
,i, van waarheid, doordien de Overigheid van Gent hem, ten
.„ jare 1580 niet zou hebben aangefteld tot Hoogleraar der
„ Doorlugtige School aldaar, zo hij niet reeds op dien tijd
„ belijdenis van den Gereformeerden godsdienst hadt gedaan."
Die vermelde omftandigheid doet den Fleer TE WATER gelo­
ven, dat de Gentfe Hoogleraar ADRIAAN DAMMAN dezelve zij,
die onder de gewone of buitengewone Hoogleraren der wel-
fprekendheid te Leijden , werwaarts hij zig na het overgaan
van Gent ten jare 1584 kan begeven hebben, wordt opgeteld,
en die naderhand, in 't jaar 1597 is geweest Agent der Alge­
mene Staten bij Koning JAKOB DEN I. van Schotland, wiens
twee franfe Brieven aan de Staten zijne Meesters, door de
Remonftranten zijn in 't licht gegeven, in Epist. Freest. Vir. p.
49-52. en welke een verhaal van het oproer ten jare 1596 te
Edenburg voorgevallen, behelzen. Zulks bekoomt nog groter
waarfchijnlijkheid, doordien VALERIUS ANDREAS meldt, dat
ADRIAAN DAMMAN het franfe werk van BARTAS, zijnde VII
Boeken over de fcheppinge der Werelt, onder den tijtel van la
Semeine, in Heldendigten gebragt heeft, 't welk aan den Agent
ADRIAAN DAMMAN wordt toegefchreven. Voorts wordt onder
zijne latijnfe vaarfen een fcbimp- en hekeldigtje gevonden op
den roemrugtigen Brugfen Drukker ITURERT GOLTZIUS , die
gehuwd was met de weduwe van MARTINUS SMETIUS, enen
beroemden oudheidkenner, dienende tot verwijt dat GOLTZIUS
de oude penningen, door SMETIUS verzameld, en door des-
zelvs weduwe aan hem gekomen, op zijn eigen naam en voor
£ijn eigen werk hadt uitgegeven. Zij zijn van de/.en inhoud:
Sed neque te, GOLTZI! decuit, qua SMETIUS olim
Prlva reliqnisfet vidua • tua'dkere, cnnüis
Vendereque: os hominis! poflliminione putasfes
Vindicias peterent manes poflhuma proles.
DAMMAN heeft in 't licht gegeven: Carmen grntulatorium
FRANCISCO, Andium Duei, ad capkndum Flandrice Comitatum
accerfito. Antv. 1582- in 4-to. Lun. MOLI EI, Coroll.
ad Partenefim ad JEdificatoies inperii in imperia. Lor.d. 1657.
p.

«t>3 DAMMAN. (GUNTHIER ALDEGONDE) (JOH.)
f. 119. 125- MEURSII, Athen. Bat. p. 351. LoMEtèar,
Vier. Genial. p. 24. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 12. 487.
G. BRANDT, i/z/?. rfer Reform. I. D. bl. 803-805. W. TE
WATER, Hift. der Herv. Kerke te Gent. bl. 135-137. J. W
TE WATER, Aanlsangzel fefc. bl. 31.
DAMMAN (GUNTHIER ALDEGONDE), is eerst Pre­
dikant te Goes geweest, van daar wierdt hij beroepen den
14 oktober 1586 naar het dorp Cloetingen, en van daar in
1587 naar Serooskerken, alwaar bij in het jaar 1608 is over­
leden. Deze zeldzame verplaatzing uit een ftad naar een
dorp moet vreemd voorkomen; men gist dat bij in enige
tweefpalt moet geraakt zijn met de Regeringe, of met zijnen
kerkenraad of gemeente, en dat dit vuur van onenigheid al
in 't vorige jaar 1585 aan het glimmen was, waarom men
hem buiten de ftad liet prediken, en te Kapelle wilde plaat-
zen, wanneer de Raad te Baarland zoude beroepen worden,
waar omtrent de handelingen der Klasfis van Zuid-Beveland,
in dien tijd, berigt geven. Toen ten jare 1603 in de Klasfis
van Waldmen, in navolging van het Zuidhollandfe Sijnode,
de voorfiag wierdt gedaan, om van alle de Klasfen de namen
van de Predikanten te verzoeken, die ooit in de Nederlandfe
kerken hadden gediend; met aantekeningen van hunne gelegen­
heid, wat en wie zij geweest waren, eer zij tot den kerken­
dienst kwamen; en hoe zij zig daarin gedragen hadden; werdt
DAMMAN benevens Jon. MIGGRODE, Predikant te Vere, JOH.
SEU te Middelburg en KORNELIS DE HONT, als zijnde de vief
uudlle leden der Klasfis, gelast de lijsten daar van op te ma­
ken. J. W. TE WATIR, Reform, van Zeeland, bl. 204,
205. 277, 278. 310. A. 's GRAVEZANDE, de Unie van Utrec/4
lerdagt, bl. 127. aant. (x.)
DAMMAN (JOHANNES), was Predikant te Dirkslaxd,
lleliszavd en Herkinge in 1598; te Zmdert in 1615, te Rijs*
èergen in i6t6, te Made en Drummeier in 1616, te Kapel ea
Vrijhoeven in ICÏQ, ea wierdt afgezet in 1625. — SOES-

D A M M A N . (KORNELIS)
MANS, KerhRegister, Boekz. 1730. a. bl. 406. J. W. TE WA«
TER, Reform, van Zeeland, bl. 199. aant. (3.)
DAMMAN (KORNELIS), is in 1596 geweest Predikant
te Hekelinge in 't Hulfter-Ambagt, en wierdt van daar beroe­
pen naar Oudorp in 1600, vervolgens naar Oostvoorn in 1619,
,daar hij in 1619 geftorven is. Hij was een ijverig Contra-Re-
monftrant, doch daar hij vreedzaam van aart was, wist bij ook
zijne Gemeente in die onftuimige tijden zonder de minfte op-
fchudding te bewaren. Ook zou zijn naam ongenoemd ge­
bleven zijn, ware hij ten jare 1618 niet ingewikkeld gewor­
den in de hevige beroerten, ontftaan te Goeree, en aldaar ver-
oirzaakt door het beroep van enen ADRIAAN ROMANUS, wiens
vader Chirurgijn te Rotterdam was; deze bekend zijnde tot de
Remonftranten te behoren, hadt het veel moeite eer de Klas­
fis van Voome hem als lid harer vergadering wilde erkennen.
Doordien hij nu ook alles te werk ftelde wat de Contra-Re-
inonftranten in ftaat was te verbitteren, wilden dezen niet
langer bij hem te kerk gaan, maar gingen tot dien einde als
mede om het avondmaal te houden, naar Oudorp bij DAMMAN.
Ook kwam dikwils GOSUINUS BUITENDYK, Predikant te Dirh*
land, met goedvinden van de Klasfis ene leerrede aan het huis
van den Ouderling GERRIT JANSZ. doen, doch de plaats al­
daar niet ruim genoeg zijnde, verzogt de Kerkenraad aan den
Magiftraat tot dat einde des dingsdags gebruik van de kerk te
mogen maken, 't welk wierdt afgeflagen. Hier op gebeurde
het den 9 janüarij 1618, dat etlijkc Contra-Remonftranten de
kerk met geweld innamen, zig beroepende op zekere akte van
confent, hun bij enige Schepenen buiten kennis der andere
Wethouderen gegeven, en zij lieten KORNELIS DAMMAN C-
penlijk prediken. Deze handelwijze bragt tewege, dat de ande­
re burgers meest Remonftrantsgezinden op de been raakten ,
en zig niet lieten ftillen, voor dat men denContra-Remonftran»
ten het prediken verbood. Bij deze gelegenheid wierdt, inge­
volge het verhaat van TRICI.AND,. DAMMAN deerlijk mlshau-
deld, en ontkwam het niet dan met levensgevaar; zig vervol-
VIII. DEEL, D §«m

ïio D A M M A N . (SEBASTIAAN) DAMMIS.
geus met de onlusten te Geéree niet verder moeije'nde, Welke-
nog tot in 't laatst van maart aanhielden, en geen einde na-
men, voor dat ROMANUS van zijnen kerkelijken dienst ont-
flagen was. —— G. BRANDT, Hifi. der Reformatie, II. D.
bl. 608, 699. TRIGLAND, Kérkel. Gèfchled. bl. 1082 enz.
J. W. TE WATER, Verhaal der Reform, van Zeeland, bl. 199.
Aant. 4.
DAMMAN (SEBASTIAAN), werdt in 1604 Predikant te
Zutphen, hij is lid geweest van 't Sijnode Nationaal te Dord­
recht ten jare 1618 en 1619 gehouden, daar hij tot Scriba ver­
koren werdt, en tot overziener van de vertalinge des Nieu­
wen Testaments. Hij is een vinnig ijveraar tegens de Remon-
flranten geweest, en men vindt hem zelvs van ontrouw be-
fchuldigd, als of hij het jaar te voren in de Akte der Provin-
tiale Geiderfe Sijnode, verfcheiden kennelijke verdraijïngen en
vervalfchingen hadt gepleegd. Ook heeft hij met een pen in
gal gedoopt tegens genoemde Kerkgemeente gefchreven,
fchoon hij "te voren een aanhanger van ARMINIUS zoude ge­
weest zün en met deszeivs zwager JAKOB BRCKO , Predikant
te Arnhem, broederlijk hadt geleefd, ook aan anderen het ge­
voelen der Remonftranten aangeprezen. LOMEYER, Ge-
tiial. Dierum. Dscad. II. p. Z4--27. BAUDART, Memor. VIII.
È. bl. 21. die hem fterk verdedigt. G. BRANDT, Hist. der
Reform. III. D. bl. 17. 53- 233. 6pi. 653. 6óo. 796.
DAMMIUS, zie DAM (NIKLAAS VAN).
DAMMIS, is geboren in het graavfchap Flaanderen, en
begaf zig vroegtijdig in der Cistércienfer orden, doende zijne
geloften in het klooster Dunes n'abij Brugge gelegen. Zijne
Opperden zonden hem naar Parijs om te ftuderen. Na tot
Baccalaureus van de Sorhmne bevorderd te zijn, kwam hij in
zijn klooster te rug, en ftierf 'er in 1463, verfcheidene zede-
kundige fchriften nalatende. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg,
p, 29. PAQUOT, Mem. litter. Tom. II. p. 206. JÖCHER,
Otr&ttit £t7icon. HL a;$tU/ f. 16.
DA-

DANJEUS. (LAMBERTUS) ar#
D A R & U S (LAMBERTUS), is geboren te Orleans om­
trent het jaar 1530. Zig tot het beoeffenen der regtsgeleerd­
heid bepaald hebbende, beftudeerde hij vier jaren lang die
wetenfehap in zijne geboorteflad, onder ANNE DU BOURG, die
dezelve met veel roem onderwees, en die den 19 oktober
1557 tot Raadsheer in 't Parlement van Parijs aangefteld zijn­
de, den 21 december 1559 levende wierdt verbrand, omdat
hij de gevoelens van CALVÏN aankleefde.
De ftandvastigheid waar mede deze Christenheld dien pijn­
lijken marteldood onderging, trof het hart van DAN^US, die,
ook veel neiging tot het omhelzen van de Gereformeerde leer
gevoelende, zig in 1560 naar Geneve begaf. Hier ftaakta
hij de beoeffening der regtsgeleerdheid, en lei zig met de
volle borst op die der godgeleerdheid toe, waarin hij ook
zo wel flaagde, dat hij den roem heeft verworven een der bes­
te Theologanten van zijn leeftijd geweest te zijn.
Na zijne ftudien met veel roem volvoerd te hebben, maakte
men hem Predikant en Hoogleraar in de Godgeleerdheid te. Ge.
neve, vervolgens wierdt bij in 1581 tot Profesfor in de theolo­
gie te Leijden beroepen, doch zig hier niet met den Predikant
COOLHAAS kunnende verdragen, dien door de Magiftraat van
Leijden de hand boven het hoofd wierdt gehouden, bleef hij
'er flegts één jaar, en toog naar Gent, alwaar hij korten tijd
onderwijs gaf, daarin verhinderd wordende door de vervolgin­
gen en onenigheden die het land beroerden.
Hij keerde dan naar Frankrijk te rug, en ging te Orthês in
Bearn wonen; van daar wierdt hij in 1594 naar Castres beroepen,
en vervulde 'er met veel ijver de pligten van het predikambt,
tot in 1596, wanneer hij in den ouderdom van 66 jaren ftierf.
Zeer veel heeft hij gefchreven; van zijne gedrukte werken, die
zo groot 3ls klein 51 in getal zijn, vindt men de optelling bij
NICERON. MEURSII , Jihen, Bat. M. ADAMI , Vitte
Theo), exter. Prcejlantium aliquot Theohgorum F.iogia per J. VER-
ÏIEYDEK. P. BURMANNI, Syüoge Epift. Tom. L p. 31. 88. NICE-
?.ON, Mem. des Hom. ittuftr. Tom. XXVII. p. M-36. TE
WATER, Hifi. van de Hen: Kerk te Gent, bl. 133. J. W. TE
O 2 WA-

tit DANCKERTS. (BARTEL)
WATER , Aanhangsel op dezelve, bl. 30. JÖCHER, (Stfdfïfeti
itftik, ni 2». f. is.
DANCKERTS (BARTEL), was een man die zig in ds
Vaderlandfe Gefchiedenis berugt gemaakt heeft, door zijne
handelingen als Burgemeester van Coes in Zeeland. In deze
zo wel als in de andere Provintien, waren ten jare 1655,
merkelijke beioerten, over het aanftellen der Regering ónt-
ftaan; ook waren zedert het jaar 1653 te Goes enige lieden
ïn de Regering gekomen die het Huis van Oranje waren toe­
gedaan, en daar door geraakten 'er, in het volgende jaar
wederom enigen op het kusfen, die na dode van WILLEM
EEN Ö. geweerd waren. DAKCKERTS, die mede tot dezen be­
hoorde en regerend Burgemeester was, in 1655 mede tot
Jlailjuw zijnde aangefteld, ontftonden 'er op nieuw merke­
lijke bewegingen, die door de Gemagtigden der Staten, ge-
ftild werden. Op het het einde van 1656, rees *er verfbhij,
over het verkiezen van twee Rentmeesters, waar van de be­
noeming van de jaarlijkfe Wethouderfchap die in den volgen­
den zomer gefchieden moest, grotendeels afhing. De ftem-
men flaken, tusfen de Prinsgezinden en de anderen. De
Burgers kozen partij en waakten met dubbele wagt om niet
overvallen te worden, en om het krijgsvolk buiten te houden.
Doch bij gelegenheid dat twee ronden van' de verfchillende
partijen, bij nagt eikanderen tegen kwamen, raakte men hand­
gemeen. GILLIS VAN DEP. NISSE, Kapitein der Burgerije,
werdt doorfchoten: twee Burgers werden gewond, waarvan
een, JAKOB CORSTEN genaamd, her bedierf; het huis van den
Oud-fchepen BENJAMIN VAN DEN STEENE, daar de partij der
Prinsgezinden in geweken was, werdt geplunderd. De Bail­
juw DAKCKERTS die 't met dezen hieldt, op 't einde des jaars
lóss. door Burgemeesteren en Schepenen, ontfehutterd, en
federt aangetast zijnde door de Burgerije, was genoodzaakt
geweest, zijn ambt neder te leggen. Zijn aanhang hadt der­
halven deze moeijelijkheid veroirzaakt om hem te herftellen.
DARCKERTS egter, uit Coes geweken zijnde, nam, in meij
des

DANCKERTS. (HENDRIK) aijf
des jaars 1658, op eenen vroegen morgen, zijn flag waar;
kwam, met enigen van zijnen aanhang, in de ftad, maakte zig
meester van het ftadhuis, en zetteda zig op zijne oude plaatze,
voorgevende aldaar te willen leven en fterven. Doch alzo
hem bijna geene Burgers toevielen, en de fchutterij, onder­
wijl, in de wapenen kwam, tot voorftand der tegenwoordige
Regcringc, moest hij het_ftadhuis en de ftad haast wederom
verlaten. Sedert, werdt hij in ene geldboete van 500 ponden
vlaams verwezen, en uit Goes en Zuidbeveland gebannen.
• Manifest der Burg. van Goes, gedrukt Middelb. IÖJ7.
WAGEN., Vak Hifi. XII. D. bl. 398. enz. .
DANCKERTS (HENDRIK), Konstfchilder, geboren itt
's Hage , alwaar hij in den beginne de konst uitoeflënde.
Vervolgens reisde hij naar Italiè'n, daar hij, gedurende enigs
jaren, naar de ftukken der beste Meesters, en de verrukkende
gezigten die aldaar in zulk een menigte gevonden worden,
werkte. Na zijne terugkomst, bediende zig KAREL DE II. van.
zijn penfeel in het verbeelden van alle de zeehavens in Enge­
land en in Wales, als van 's gelijken in het contrefeiten van
's Konings voornaamfte paleizen en lusthoven. Ook fchilder­
de hij vele landfchappen voor den voofnaamfren Adel in Enge-;
land, bij wien hij wierdt geëerd en ruim beloond.
Zijn fchildertrant was vrij en teffenS zeer net, zijn luchten
los en vermakelijk; de gebouwen wel verftaan agtervolgens
de regels der bouwkunde ; de fiammen der boomen uitne­
mend getekend, en de bladen konftig gewrogt. In eer»
woord, hij is een groot Konftenaar geweest, en Rondt be-
rugt voor een der zuiverfte Landfchapfehilders van zijn eeuw.
• HENDRIK heeft een broeder gehadt, JAN genaamd, welke
een goed Hisforiefchilder was. Beiden zijn zij te Amfteldam
overleden. PILKINGTON, the Gentlemans and Connois-
feurs DiQiorutr) cf Peintres. I.ond. 1770. in 4:0. WEYERMAN,
Leven der Schilders, IV. D. bl. 2co, 201. %{l&(m> ^UtlfHof
Scjkcn/ 1779- f. ipi-
O 3 P4NC-

aï* DANCKERTS. (JAN) (KORNELIS) (PIETER)
DANCKERTS (JAN), voorheen Notaris in f
s Hage en ia
1618 te Amfteldam, alwaar hij zig zeer berugt maakte, we­
gens het fchrijven van fchotfchriften tegens 's lands Advo­
kaat JOH. VAN BARNEVELT , daar hij zelvs niet fchroomde
zijn naam onder te plaatzen. Hij werdt, op den eisch van
't Hof te Amfteldam gevat, en in gijzeling gezet; doch men
weigerde, ingevolge de privilegiën der ftad om hem over te
geven. In een dezer Iasterfchriften werdt de Advokaat ge­
dreigd, met een crimineel regtsgeding; voorts las men 'er
in: „ dat meri hem voet bij ftuk zetten, en bewijzen zou,
„ dat hij 120,000 dukaatjes ontvangen hadt. UITENBOGAARD,
Rondt 'er in „ hadt 8o,cco gulden in gouden Albertinen ge-
„ trokken, 't welk men hem, in zijn bakhuis, hadt aange»
„ zeid." DAKCKERTS zat in de gijzeling, tot dat de Advo­
kaat gevat was, waar na men hem losliet, en, eindelijk nog
beloonde, voor 't geen hij gedaan of geleden hadt, zonder
dat men den Advokaat immer iets van 't gene hem, door
dezen mensch, aangewreven was, geregtelijk te last gelegd
heeft. UITENBOG. , Leven en Verantw. Cap. X. bl. 171.
Hiftor. bl. 938. enz. WAÜ., Vad. Hift. X. D. bl. 201--203.
DANCKERTS (KORNELIS), is geweest een Konftenaar
en Schrijver van de XVIIde eeuw; is geboren te Amfteldam,
en fcbijnt zijn gantfen leeftijd in die ftad gefleten te hebben;
alwaar hij het beroep van Architekt uitoeftende, voorts van
Plaatfnijder, en daar benevens handel dreef in Prenten en
Landkaarten. Hij heeft verfcheidene werken over de Bouw-
konst, als mede de Gefchiedenisfen van Zwitzerland door
MERIAN, in 't nederduits vertaald, in 't licht gegsven.
PAQUOT, Mem. litter. Tom. XI. p. 405, 406. ÏUtgcin. ^an(ï.
Strrceit. 1779- f- 191.
DANCKERTS (PIETER), toegenaamd de Rij, Konsfeil-
der, is te Amfteldam in 1605 geboren. Hij muntte inzon­
derheid uit in het'fchilderen van Pourtraitten en Gefchiede­
nisfen daar veel beeldwerk in te pas kwam. Zijn roem
,was zo groot, dat UI,ADISI.A8 »B IV, Koning van Pelen,
hem

DANKS. DANSER. DAPPER. 215
hem tot zijnen Hoffchüder benoemde. P. JODE, H. HOHDIUS
en J.'FALK hebben vtele van zijne fchiiderftukken in het ko­
per gemeden. DGSCAMPS, Vit des Peintres, Tom. II. p.
79. IWscm. Sunftkï Stflfott, 1779- f- ifli.
DANKS (FRANS), Konstfchilder, was een Amfteldammer
van geboorte, cn heeft in zijn jeugd naar Italiè'n gereisd, ools
Rome bezogt, alwaar hij den Bendnaam van Schildpad bekwam.
Hij fchilderde Hiftorien in 't kiein; en dat hij ook pourtrait-
ten gefchilderd heeft, blijkt uit een lofdigt, op de beeldtenia
van KAT. QUESTIEES, door J. KOENESDING vervaardigd. Hij
leefde in de XVIIde eeuw, en heeft inzonderheid omtrent 'C
midden daar van gebloeid. ——• A. HOUERAKEN, Schouwburg,
III. D. bl. 319.
DANSER (SIMON DE) , een Dordrechtenaar van geboorte„'
was een der vermaardile Zeerovers, welke in het begin der
XVIIde eeuw leefden. Hij hadt zig in 't jaar 1609, met vier
fchepen, welke hij bemagtigd hadt, naar Matfeille begeven.
Hij wist zig, federt, de befcherming des Konings Van Frank­
rijk te verkrijgen, en geneerde zig, enigen tijd, met het ka­
pen. Men meent, dat hij, in s
t volgende jaar, door de
Turken, omtrent Tunis, gevat, en in den kerker, aan zijn
einde geraakt is. WAC, Vad. Hift. X. D. bl. 51.
DAPPER (OLFERT), is geweest Med. Dr., die zig in#
Zonderheid door het uitgeven van verfcheidene werken be­
roemd gemaakt heeft. In 't jaar 1664 gaf hij uit, zijne Hifli-
rifthe Befchrijving der flad Amfterdum, in folio, 't Werk is in
V boeken verdeeld, In 't eerfle wordt Oud-Holland en Oud-
Amjlelland, met de Ambagtsheerüjkheden in 't zelve, befchre-
ven. Het tweede handelt van' de Gelegenheid, Vergrotingen
en Gefchiedenisfen der flad, tot op de overdragt der Landen
aan I'rt.irs DEN II, Koning van Spanje. Het derde vervolgt
de Gethiedenisfen, tot op bet jaar 1652, en is 1
doorgaans,
uit de fchriften van HOOIT en AITZEMA, famengefteld. In
het vierde, worden de oude en nieuwe Gebouwen, en hes
O 4 Stad,

215 DASSA. (JAKOB en JOH.) DATHEEN. (PIETER)
Stadhuis zeer uitvoerig befchreven. Het vijfde en Iaatfte han­
delt van de Regcringe, Schutterijen, Poorters, Soldaten er»
geleerde en vermaarde Mannen. Op 't einde, vindt men
ene korte befchrijving der eilanden Urk en Emmeloort. Dezs
befchrijving, welke buiten die van DOMPSELAAR, COMMELYN
en WAGENAAR, voor de beste en volledigfte wordt gehouden,
is met een menigte fraije Platen verciert.
Behalven dit, heeft DAPPER nog in *t licht gegeven: Be­
fchrijving van Sijrië en Palestina, 1677; Morea, 1688; Afri­
ka, 1676; China, 1670; de Eilanden van den Archipel, 1688;
Afia, 1672; en Arabiën, 1662; alle in folio. Nouv.
Ditt. Hift. in Svo. Tom. II. p. 451. WAG. , Befchr. van Amft.
j. D. Voorr. XXIV. JÖCHES, QSeltftftn gcrfcoit. HL 2$. f. 33-
DASSA (JAKOB en JOHAN), twee broeders, zonen van
ÏERDINAND DASSA en BARBE VAN ROCKOX, behoorden beide
onder de verbonden Edelen; en een van hun werdt ten jare
1567, gevonnisd, als fchuldig aan gekwetfte Oppermogènd-
beid. JAKO3 was in de jaren 1596-1614, Burgemeester van
Antwerpen, werdt door Aartshertog ALSERT, den 22 december
1597, Ridder gemaakt; en ftierf ten jare 1615, in hogen ou­
derdom; zonder kinderen, uit zijn huwelijk met ELIZABETH
VAN DEÜP.STEN, natelaten.
JOHAN DASSA, was Ridder der orde van Christus. Hij hadt
in huwelijk JAKOBA VAN CLOERINGE; ftorf in 't jaar 1603;
.ligt te Antwerpen begraven, en liet kinderen na. » JVobil.
des Pays-bas. Tom I. p. 119. Supplém. p. 41, £f le vrat Supp.
p., 66. E. v. METEREN, Ned. Hifi. IJL B. bl. 54. TE WATER,
Verbond der Ed. II. D. bl. 231, 232. III. D. bl. 509.
DATHEEN (PIETER), is geboren te Yperen in Flaande­
ren, en Karmeliter Monnik gewéést te Pöpperingen, dcch der
lere van CALVYN toegedaan zijnde, verliet hij zijn klooster,
en toog met meer andere Mannen die der waarheid hulde
deden naar Engeland, alwaar hij zig met de drukkonst ge­
neerde , ten tijd toe dat hij door Koning EDÜARD DEN VI. tot
den kerkdienst geroepen werdt, ais wanneer hij dat beroep
liet

DATHEEN. (PIETER)
liet varen. In Engeland fchijnt hg vertoefd te hebben tot
aan het jaar 1554; in 15SS, werdt hij tS'Wmkfm a's Predikant
beroepen; en weinig tijds daarna werdt hij befchuidigd
van verkeerde gevoelens omtrent den Kinderdoop te voeden ,
waar tegen hij zig in 1559, verdedigd heeft, getuigende C.
VAN GREVINKHOVFN, dat hij, op de regte wijze, de Wederdopers
bedreden hadt. Vooits hieldt hij zig enigen tijd in
den Paltz onder de Gereformeerden op. Maar toen de vrijheid
van den gezuiverden godsdienst in Nederland begon op
te dagen, door het gefloten Verbond der Edelen, kwam hij
ten jare 1560 te Popperingcn te rug, en predikte aldaar en op
andere plaatzen van Westjlaanderen meer. Het was ook omtrent
dezen tijd, dat hij DAVIDS Pjalmen, naar de franfe digt-
en zangmaten van CLEM.-NT MAROT en TIIEOBORUS BEZA in
1 nederduits hebbende berijmd in 't licht heeft gereven; hij
droeg die op met een voorreden den 23 maart istfö gedagtekend
, aan alle. de Nederhndfe Gemeenten en Kerkendienaren,
zugtende onder 't kruis, cn zij wierden alomme daar de
predikatiën doorbraken, openlijk gezongen. Dit werk, hoewel
daarin, door zijn onervarenheid in de hebreeuwfe taaie
yerfcheide misflagen waren begaan, en gelijk bij naderhand
zelv toeflemde, hem tc haastig als ene ontijdige geboorte
was afgedrongen, wierdt evenwel te dien tijd, toen de ncderduitfe
rijmkomst nog t'enemaal onbefchaafd Was, bij velen
hoog geprezen en maakte hem geen kleine gunst; en niettegenstaande
het fterhe fmelen, dat 'er van tijd tot tijd tegens
deze berijminge is gefchied, is die evenwei gedurende het lange
tijdvak van ruim twee eeuwen in gebruik geweest, zijnde
de nieuwe Pfaimberijming niet voor het jaar 1773 ingevoerd.
DATIIEENS grote .welfprekendheid, door lange oeffening ver­
kregen, trok veel meer aanhangs agter zig, dan andere Leraars,
en kreeg, verhaalt men, in 't kort wel 15000 menfen
tot het gehoor zijner predikatiën. Doch hij bleef niet lang
ten platten lande, maar wierdt in julij 156Ó te Gent verzogt,
alwaar hij den 29 feptember voor de eerftemaal predikte.
v a n
Pc dienstwaarnerniug
TV'" 2 2
^» t s C m t B 1 K ; 5 I ;
oorzaak*
o 5 m

«8 DATHEEN. (PIETER}
lijk een einde nemen, toen eerst het Hof te Brusfel, nader»
hand de Graav VAN EGMOND , en eindelijk het Hof van Flaan­
deren en de Magiftraat te Gent, het Verbond, met de Edelen
gemaakt, krenkten, knibbelarijen zogten, de kerk der Gere­
formeerden lieten Hopen, en hunne godsdienstoeifening ten
fcherpfte verboden. DATHEEN nam tijdelijk de vlugt, en
ontkwam het gevaar ter goeder ure, want het Hof te Brusfel
was zo vinnig op hem verbitterd, dat de Landvoogdcsfe hem,
henevens HEKMAN MODET, bande, en een aanzienlijke pre­
mie beloofde, zo iemant hem levende haar in handen konde
leveren. Met de komst van den Hertog VAN ALVA was 'er
geen vrijheid, zelvs geen duiding meer voor de Gereformeer­
den in geheel Nederland te hopen; dus zogt DATHEEN zijn
oude fchuilplaats in de Paliz weder op, en werdt voor de
tweedemaal Predikant te Frankendaal, van waar hij eerlang
naar Heidelberg vertrok, al voor 1570; en in 't jaar 1568,
hadt hij de Sijnode der Nederlandfe kerken te Wezel bijgewoond.
Waarfchijnlijk is hij in 1578 te Gent terug gekomen, want
hij wierdt wegens de keik aldaar naar de Nationale Sijnode
van den 2 tot den 18 junij te Dordrecht gehouden, gezonden,
waar van hij ook tot Picefes of Voorzitter werdt gekoren.
Tot dus verre hebben wij DATHEEN-in achting bij Leraars,
Gemeenten en Kerkvergaderingen, bij Prinfen en Vorften zelve
ontmoet; de daden door hem vervolgens gepleegd, hebben
die achting niet alleen uitgedoofd, maar zelvs zijn kwaadaar-
lig, nors, onverdraagzaam en vervolgziek karakter in het hel-
derst daglicht geftjld. Toen nameiijk de Religions vrede
op den 22 julij 1578 door den Aartshertog MATTIIIAS, den
Prins VAN ORANJE en den Raad van State was uitgegeven,
werdt die door de Gentenaars verworpen, Prins WILLEM DE
I. drong fterk aan door brieven en gezantfehappen, dat men
dien vrede moest aannemen, dien hij als het enigfte middel be-
fchouwde om de rust in de Nederlanden te bewaren , de Span­
jaarden te wederllaan, en den Gereformeerden godsdienst in
Hand en bloei te houden: dan alle de pogingen van dezen
weimenenden Vorst waien niet beftand tegens den dollen
ijver

DATHEEN. (PIETER) 119
ajver van Jr. JAN VAN IMBTZE , dis met) zijnen aanhang de
baas (pelende, alle redelijke aanbiedingen verwierpen, en on­
der de Predikanten hadden DATHEEN en MODET, het ongeluk
van naar zijne boze raadflageri te luisteren. De eerstge­
noemde vierde zelvs zijn losbandigen teugel zo verre, dat bij
zig niet ontzag, om van den predikftoel in het openbaar te
leraren: „ dat het artijkel van de Gentfe Pacificatie, om.
,, de Roomfe Religie toe te laten, goddeloos was, en dat de
„ Prins VAN ORANJE, die zo fterk op 't zelve aandrong, de
„ Religie achtte, en zo gemakkelijk veranderde als een aan-
„ hangzel van een kleed ; dat hij noch om GOD , noch om
„ Religie gaf, maar van Staat en nut, zijnen afgod maakte,
„ zo dat indien hij wiste, ofte dagte, dat zijn hembde iet vaa
„ Religie wiste, ofte rieken zoude, dat hij hetzelve zoude
„ uittrekken, en in 't vuur werpen." Voorts verfpreidde hij
onder de Gemeente te Gent: „ dat hij goed credict badde,
„ dat de artijkel van de Gentfe Pacificatie, ten aanzien van
„ de handhavinge der Roomfe Religie, goddeloos was, en
„ dat de Prins VAN ORANJE (willende den zeiven artijkel
„ ftaande houden, en zeggende dat men te ontijde, en met
„ onordening niets en behoorde te veranderen, en dat men
„ bezworene verbonden meest houden , en dat GOD een
vijand van meinëdigen was), noch GOD noch Religie faad-
„ de." DATHEEN fnoerde door deze oproerige konstgrepen
veel volks aan zijne koorde, met name-zulken, die, over
het vangen van AAESCHOT en anderen, nog voor hunne vei­
ligheid bekommerd waren. IUBIZE was, zo als wij reeds ge­
meld hebben, de voornaamfte dezer roervinken; tot Voor-
fchepen, dat is, Hoofd der. Wethouderen, gekoren zijnde,
meende men, dat het tijd was, om zig, door 't omkeren van
den godsdienst,, van 's volks gunst en van eigen veiligheid te
verzekeren. Men verjaagt de Geestelijken, men flaat de Ker­
kelijke goederen aan, en men verzekert zig, door krijgsvolk,
van ïperen, gelijk men te voren, van Brugge gedaan hadt,
enz. Dan de Prins VAN ORANJE, het laatfte middel willende
beproeven, om, ware hst Bwögüjfc» Land en Kerk te behou­
den,

23

XJAVÏD JORIS 1
.' «r

DAVID JORIS.
èig behalven" de Duitfe, maar volgens de ge tuigen ïsfen vati
THÜANUS en PONTANUS, zeer eigenwijs, doch loos, en ge­
veinsd. Men vindt hoe hij in den doop JAN werdt genaamd,
doch dat hij met zijn vader JORIS reizende, in 't vertonen der
zinnefpelen, gemeenlijk den perfoon van DAVID verbeeldde,,
en dat bij daar van dien naam behieldt. Tot Delft hadt hij eni­
gen tijd voor den zwaren brand die in 1536" voorviel, dea
Priesteren die 't Sacrament des Altaars in een. ommegang langs,
ftraat dioegen, op den gemenen weg berispt, en van afgoderij
befchuldigd; daar over in de gevangenis geraakt zijnde, wierdt
bij gefehavotteerd, en door beais handen met een priem door
de tong geileken en gebannen. Hij woonde zedert enigen
tijd in den Ihag. Het.glasfchilderen den zak gegeven heb­
bende, wil men dat hij zig al vroeg van den godsdienst als
van een fpel en een koophandel zoude bediend hebben. De
Munflerfe Herdopers' hielden hem.in hoge achting, zeggende,
dat 'er , federt CHRISTUS tijd, vier Profeten waren opgeftaan,
twee waarachtigen, JAN VAN LEIDEN en DAVID VAN DELFT ,
en twee vallen , de Paus van Rome en MARTEN LUTHER. Het.
Wederdopers rijk te Mv.nf.er ten einde zijnde, meent men dat
bij te vergeefs getragt zoude hebben de gefcheurde delen der
Doopsgezinden bij een te brengen; ook fcheidde hij zig metter
tijd van d'anderen af, verwekte doch zeer bedektelijk een ei­
gen Sekte, die hem aanhing, en daar hij veel gelds van, trok.
Om niet ontdekt te worden, vertrok hij vervolgens naar Ba-
scl, floeg zig daar als een verdrevene pm den godsdienst, ter
ieder ; wierdt tot burger aangenomen, deedt naar het gebruik
der ftad zijnen cedt, en liet zig JAN VAN BRUGGEN noemen,
saar zijn vaders geboorteüad. Ook geliet hij.zig in 't iluk van
Religie, der gezindheid der Zwinglianen die te Basel boven dreef,
ïn ailes tce te Hemmen, bij hen ging hij neerftiglijk ter preke
en ten avondmaal; den Wethoudercn was hij onderdanig,
den armen milddadig, den .nooddruftigen behulpzaam. Dit,
maakte' dat niemand ligteiijk iets kwaads van hem konde ver­
moeden; maar dat hij van velen gehouden werdt, voor zoda­
nig en zo groot als bij wiidc fchijner. te zijn, en d.ar hem de
zij-'

DAVID JORIS. 22?
2ijnen voor hielden. Ook was hij te aanzienlijker door zijn
heerlijke geftalte, deftig wezen en eerlijk opzigt, van gelijke
door 'de grote rijkdommen en kostelijke kleinodiën die hij ten
dele met zig hadt gebragt, en hem ten dele dagelijks uit de
Nederlander, wierden gezonden. Zijn huishouding was Uittel
min dan vorftelijk, doch ordentelijk. Met dit al befchuldi-
gen zijne partijen hem, van heimlijke ongebondenheid, waar­
uit een oud Delfs fpreekwoord gefproten zou zijn, volgens
welk iemant, die los en wellustig leeft, gezeid werdt een
David JorLzccn leventje te leiden. Vooral wierdt ook bij hem
verhoedt, dat niemant tot Bazel en in 't eedgenootfchap van
Zwitserland tot zijne Sekte wierdt aangelokt, maar onderwij­
le heeft hij zijne lere door brieven, boeken en boden in Ne*
derland voortgezaait en voedzel gegeven. Dus vermomt heeft
hij ruim elf jaren gerust te Bazel gekeft, tot dat NIKLAAS
MEYNERTS VAN BLEESDYK, zijn liefften leerling, dien hij zijn
dogter ten huwelijk hadt gegeven, zijn lere in twijffel trok,
en tegens hem opftondt. Ook kwam 'er ten dien tijde iemant
uit de Nederlanden, die hem en zijn. geheel gezin den burgeren
zo klaar befchieef, dat hij door 't overdenken van 't gevaar,
't welk hij liep om Ontdekt té worden, tot wanhope, en door
die wanhope met zijn huisvrouw in zware krankheid verviel,
die haar eerst wegnam, en hem korts daar na, namelijk den
23 augustus 1556." Dusdanig was het eind des genen van wiens
gevoelen getuigd werdt, dat het CHRISTUS fmaadheid aan-
deedt, nadien hij zig voor goddelijker, groter, en alzo on-
fterfelijk als CHRISTUS hieldt. Voorts noemde hij zig: „ den
„ zevenden Engel des Heeren, den geest van Gon, verko
"„ ren om de aarde te vernieuwen, te zuiveren en het oordeel
" te houden; een Propheet, wiens gelijken nooit geweest
„ was, noch na hem niet komen zou ; den geestelijken DAVID
", van de menfen, door den regten en waren geest opgewekt,
om een licht der Heiligen te zijn; wiens fchriften men ont-
" vangen moest, niet als van menfen handen, door geleerden
*\ van de wereld, maar gekomen uit de fchole van den Geest,
*' vau een jonger Discipel, geboortig van den 'Hemel, die
" „ het

tH DECKËR. (JERËMIAS DE)
„ het euwig leven, het morgenlicht des euwigen dage* geziefi.
„ hadt; daarom moest men het kostelijk achten, en boven
„ alle wereldfs fc.ba.tten houden; zijnde CHRISTUS zijn voor-
„ loper gewe«st: MOZES was in den Voorhof, CHRISTUS in
„ 't Heilige, hij in 't Allerheiligfte,•' en meer andere fchandelijke
uitdrukkingen. Drie jaren na zijn dood toen zijne gruwelen
openbaar werden, liet de Magifiraat van Bazel zijne
beenderen opgraven, en te gader zijne boeken en beeldtenis
door beuls handen, op de gewoonlijke ftrafplaatze verbranden;
waar over zijne aanhangers niet weinig verfchrikt waren;
zij hadden hem voor onfterfelijk gehouden, en hoopten
als nog, volgens zijne beloften, op zijne wedcropftanding, en
de vervulling zijner valfe voorzeggingen.
Twee Gedenkpenningen zijn 'er geflagen ter bewaring van
zijne gedagtenis, die niet minder fchandelijk zijn dan zijne
leer; men vindt die beide afgebeeld en befchreven bij F. VAN
MIERIS, Hijltrie der Nederfandfe Votflen, II. D. bl. 474, 475.
Zijn Afbeeldzel is door VAN SICHEM, onder het getal der
floofdketteren, in prent gebragt. Verfcheidene werken zijn
van hem in druk uitgegeven, die niet alleen alle zeer ongelijmd
zijn, maar zelvs'veelvuldige godslastering behelzen;
bet voornaamfie hier van is dat gene 't welk hij onder den
tijte! van WONDERBOEK , teaadn / Dat ban Ut Wcvlt aan ber«
floten/ rjenpcubaart té; eerst ten jare 1542, in folio, in,
'c nederduits heeft in 't licht gegeven , en naderhand met
verbeteringen, en fraijc houtfneden verfierd ten jare 1550
heeft doen herdrukken. THUAN., Hift. Lib. XXII. p.
1092. PONT., Amft. p. 53. HORTENS,, Hift. Anabap. p. 38.
PLACCII, Theatr. Ammym. p. 488-499- C. G. ZEIDLER, Hifi.-
'Dar. Gcorgii, Lipf. 1701. 4. GERDES , Hift. Reform. T. III. p.
116. fqq. C. SAXI, Onom. P. III. p. 248. 631. CLEMENT, BU
llioth. cm: T. IX. p. 122. fuiv. G. BRANDT, Hift. der Reform.
I. D. bl. 132-138. 692., 603, WAG., Vad. Hift. V. D. bl.
151. D. v. BLEISWYCK, Befchr. van Delft, bl. 404. 761-767.
DECKER (JEREMIAS DE), is te Dordrecht geboren in het
jaar 1C09 0: 1610. £e beroemde VONDEL noemt-hem een

DECKER. (JEREMIAS M) I S F
Zsigtcr van eene cierlijke netheid. Zijne moeder MARIA TAI»
BEEMDEN, was met zijn vader ABRAHAM DE DECKER, den
3 april 1607 in den egt getreden; en in zijne jeugd hadt dezs
den krijgsdienst uitgeoeffend, en was ais Faandrik, tegenwoor­
dig geweest binnen Oostende, toen die ftad door den Aarts­
hertog ALBERT belegerd was. Vervolgens verliet hij den
dienst na *c overgaan der ftad, huwde en zette zig te Dord­
recht neder; doch begaf zig, eerlang, naar Amfteldam, daar
hij zig eerst met den koophandel fchijnt gencerd te hebben;
doch, daarin, naar alle vermoeden ongelukkig geflaagd zijnde,
zig naderhand, aan 't makelen begaf, uit den winst van welk
beroep, hij zijne vrouw en verfcheidene kinderen onderhieldt.
JEREMIAS, nog een kind, te Amfteldam gekomen, fchijnt.
ouder geworden, zijn vader in 't makelen behulpzaam te zijn
geweest. Hij maakt ook, in verfcheiden Gedigten, gewag van
zijns vaders ijver en bekwaamheid, om hem, in zijne vroege
jeugd, in de talen, in den godsdienst, en in 's lands gefchie­
denisfen te onderwijzen.
Ook oeffende de jonge DECKER zig zo wel, dat hij der Ia*
tijnfe, franfe, italiaanfe en engelfe talen meester werdt. Ten
jare 1661, gaf hij eene overzetting uit het frans van MAT-
THIEU, Hiftoire de AE'LIÜS SE JAN, in 't licht, en, enige ja­
ren later, zijns vaders vertaling van FLCRUS en EUTROPIUS,
uit ene overzetting in dezelvde fprake. Ook leide hij zig
naarïtelijk toe, op de verbetering der Nederduitfe taie, en
ontwierp, ten dien einde, eene Spraakkonst tot eigen ge­
bruik. Doch de Digtkonst was zijne geliefdfle oeffening. Hij
bragt het Treurfpel Baptistes of Dooper over, uit BUCHANAN»
latyn, en gaf het in 't jaar 1652, in 't licht. Zijn uitvoe­
rig Hekeldigt, Lof der Geldzucht, is eerst na zijnen dood uit­
gekomen. Voorts zijn 'er in den Iaatften druk zijner Rijm»
ceiTeningen, die in *t jaar 1726 door MATTH. BROUERIUS VA»
NIDEK, in II Delen in Ato. bezorgd is, ook velerlei ander»
foorten van Gedigten te lezen, en onder dezen, ene verzame­
ling van Puntdigtcn; in welke foort van rijm, DE DECKER de
beste Nederduitfe Dichters evenaarde, of prerupf, Hjj over-v
yuit D **** ? LEECI
«

HS DECKER. DEDEL. DEDEM. DEELEN.
leedt nog geene 60 jaren oud in december 1666. — — Le­
ven van DE DECKER voor de laatfte uitgave zijner Rijmoeff. M. BA-
XEN, Befchr. van Dordr. bl. 223; J. VAN VONDELS, Leven,
fel. 80. WAC, Befchr. van Amft. XI. Stuk, bl. 376, 377.
DEKKER (KAREL DE), geboren te Bergen in Henegouwen,
ten jare 1645; is na verfcheidene lagere kerkelijke bedienin­
gen bekleed.te hebben, laatftelijk geweest Deken van de Ka.
jiunnikken van onze L. V. te Aken. Bij ftierf den 14 okto-
l»er 1723 aan ene-beroerte, in den ouderdom van 79 jaren.
Hij heeft verfcheidene werkjes gefchreven en door dsn druk
gemeen gemaakt; waar van dc meesten tegens de wijsgeerte
van CARTESIUS, en de leerftukken van JANSENIUS zijn inge-
ligt; van welk laatstgenoemde hij inzonderheid een vinnig te-
genftrever is geweest. — — PAQ_UOT, Mem. litt. Tom. XII.
p. 157-1Ó7.
DEDEL, is de naam van een aanzienlijk geflagt, reeds
Veele jaren, zo in 's Gravenhage als te Amfteldam bekend, en
waar van nog verfcheidene in we^en zijn, die zo in ftaats- als
ftadsbeftuur, en in krijgsdienst, den lande aanmerkelijke dien.
tien hebben bewezen.
DEDEM; een oud adelijk geflagt, oirfprongelijk uit het
graavfchap Benthem, reeds aldaar bekend zedert het jaar 1369,
en naderhand, met het begin der XVIIde eeuwe in het voor­
malig gewest Gelderland, het kwartier van de Veluwe, en in
Overijsfel, op de Land- en Kwartier-dagen, onder de Ridder-
fchap befchreven.
DEELEN (DIRK), Konstfchilder, is geboren te Heusdnt,-
en leerde de konst bij den beroemden FRANS HALS, wiens
manier hij verliet; en zig begaf tot het fchilderen van Tem­
pels , Gebouwen en Doorzigten, in welken ftijl hij een ver-
dienftig Konstfchilder is geworden. Hij begaf zig met 'er
Woon naar Arnemuiden, alwaar hij Burgemeester wierdt en
ook geftorven is. De behandeling van VAN DEELEN zijn pen-
feel was uitnemend, rijk in vinding, en 'er ftraalt een onge-
frieea vernuft in door. Ook zijn zijne ftuiken ongemeen ge­
wild;

DELFT. (JEGIDIUS VAN) DELFT. (JAKOB WILL.) 22?
wild; op de verkoping van den Heer BRAAWCAMI* waren 'er,
verfcheidene van dezen Meester, onder anderen twee die Ker­
ken verbeelden, welke verkogt zijn voor 910 guldens. ——
MECHEL, Catal. des Tableaux ds la Gal. Imper. ds Vieme. p.
212. A. HOUBRAKEN, Schewvb. der Ned. Schilders, III. D. bi.
309. WEYERMAN, Leven der Schilders, III. D. bl. 309. G.
BRAAMCAMP, Kabinet van Schilder., bL 9. gttgtm. $twft(«
SgkCtW f- 195-
DELFT (JEGIDIUS VAN) , in de ftad van dien naam ge­
boren , is een ongemeen geleerd man geweest en heeft veel
roem verworven als Hoogleraar in de Godgeleerdheid;, daar bij
was hij voor het tijdvak waarin hij leefde een gosd latijns
Dichter, en maakte vloeijende vaerfen. De beroemde ERAS­
MUS, leefde in gemeenzame vriendfchap met hem, en zegt,
dat hij genoegzaam alle de Bijbelboeken in digtraaat heeft ge­
bragt. ÏEGIDIUS bloeide in 't laatst van de XVde eeuwe, eiï
bij heeft verfcheidene Godgeleerde verhandelingen gefchreven,
die na zijn dood door den druk zijn gemeen gemaakt; als me­
de: Comment. in OVÏD. de Remedie Amoris, excnfus efl Paris.
1495, in 4f». BOXHORNII, Tiieatr. p. 166. F. SWEER-
TII, Athin. Belg. p. 106". FABRICII, Bibl. Med. Inf. Lat. T.
I. p. 56. D. v. BLEYSWYCK, Befchr. van Delft, bl. 755. JÖCHER,
©elcfert Seyicon / III. SpeiL f. 71-
DELFT (JAKOB WILLEMSZEN), gehore» te Delft,
was een keurig Pourtraitfchildcr. In jaar 't 1592, fchilderde
bij een rot Schutters, dat in zijn geboorteftad op den Doeic
nog te zien is. Zig zeiven met zijne huisvrouw en drie zoons
heeft hij in een ftuk levensgrootte verbeeld. Hij overleed te
Delft, in een hogen ouderdom ten jare 1601, nalatende drio
zoons die hij alle in de konst heeft onderwezen. De otidfte
was KORNÏLIS JAKOBZ. DELFT, die ook een zoon naliet, ge­
naamd NIKLAAS KORNELISZ. DELFT, een beroemd Glasfchilder.
De tweede zoon van JAKOB was Rocaus JAKOBSZ: DELFT, een
braaf Pourtraitfchiider. De derde «oon heette WILLEM JA-
KOBSZ. DELFT, den 19 november 15S0 in zijn vaderftad gebo>
jen; dese trouwde met ene dogtsr van den beroemden Mi-
P a CHIEfe

J28 DELFT. (PIETER TAN) DELMONT. (DEODATUS)
CHIEL JANSZEN MIEREVELD, en heeft de mseste Pourtraitten
van zijn fchoon vader in 't koper gebragt, zijnde hij een
zeer konftig Flaatfnijder, die insgelijks te Delfe op den n
april 1638 in den ouderdom van 58 jaren is overleden, -na­
latende een' zoon, even a!s zijn grootvader JAKOB WILLEMS-
ZEM DELFT genaamd, die op. den 24 janüarij 1610 in zijn
vaderftad het eerfte licht aanfchouwde. Deze werdt mede
een konftig Pourtraitfchilder; en vervaardigde onder andere
Hukken voor den Krijgsraad te Delft de Opper- en Onder­
officiers van een rot Schutters, 't welk in den Doelen ge­
plaatst werdt. Hij was Veertigraad en Havenmeester te
Delft, en ftierf aldaar op den 12 junij 1661, hebbende
Hegts den ouderdom van 42 jaren bereikt. Hij is gehuwt
geweest aan ANNA VAN HOGENEOUCK, welke ter zijner ge-
dagtenis door den beroemden Beeldhouwer PIETER RYCHS,
een fraij Grafteken heeft doen vervaardigen, beftaande in
een cierlijk uitgehouwen fleenwerk geplaatst boven zijn jong-
fte legerftede op 't koor van de Oudekerk. ——. p. VAM
BLEYSWYCK, Befchr. van Delft, bl. 845- 856. K. v. MAN­
DE», Leven der Schilders, II. D. bl. 109. (*)
DELFT (PIETER VAN), Konstfchilder, insgelijks te Delft
geboren, hadt ANTHONY MONTFOORT, tot leermeester, en
zoude hem zeer waarfcbijnelijk, in bekwaamheid overtroffen
hebben, ware het niet geweest, dat deze veel belovende
jongeling in de lente zijner leeftijd door den fikkei des doods
was afgemaaid. SANDRART, ^cutfdje flfao. ocrSSatt-/
SStfW mt& 9)ï#e»-£»ttfl. Sïutnu. 1672. 2#. I. f. 207.
Sunflfcï i&m. f. 196.
DELMONT (DEODATUS), Konstfchilder, was behal­
ven dat ervaren in de Meetkonst, Sterrekunde, en meer an­
dere loffelijke wetenfehappen; hij was niet alleen een ge­
liefd leerling van P. P. RUBBENS, maar zelvs zijnen boezem-
Vriend; deze verzelde hem ook in alle zijne reizen door de
fteden van Italièn. Zeer vele konstftukken heeft hij gefchil­
derd, inzonderheid uitmuntende Altaarftukfcen, bovenal een
ia

DELOISY. (PIETER) DELRIO. (MART. ANTfï.) »»*
tn de Jéfuiten-kèrk tc Antwerpen, verbeeldende een Kruis­
draging, 't welk zo heerlijk is gepenfeeld, dat het zijnen
roem zo lang dit ftak in wezen is, zijnen naam or.ftervelijfc ~
,1. zal maken, en met regt deze woorden van den latijnfen
I Dichter op hem kunnen toegepast worden:
Fruflra Jit per plura quod per pauciara fieri potefl.
Hij ftierf den. 25 november ,1625 te Antwerpen, en 'e?
• *vordt van hem getuigd, dat hij door zijne bedrevenheid in
I de Sterrekunde, vele toekomende zaken wist te voorfpellen.
| . A. HOUBRAKEW, Schouwb. der Ned. Schilders, I. D.
I bl. 96, 97.
DELOISY (PIETER), een Plaatfnijder uit Frans-Flaandt)
j «11 geboortig, heeft verfcheide ftukken van beroemde Mees­
ters overheerlijk in koper gegraveerd, als onder anderen da
dogter van HERODIAS, houdende het hoofd van JOHANNES den
Dc-oper op eene fchotel om aan hare moeder te brengen, ge­
volgd naar het uitmuntend fchilderij van P. P. RUBBENSJ
enz. • GANDELLINI , Notizie ijiorkhe deg Plntagliatori, Sis*
I na 1771. III. Vol. in Svo. UUgemdri. fttUtflfCt Scjicon. f.-i9fJ.'
DELRIO (MARTEN ANTHONY), een' zoon van AA*
1 TONY DELRIO, Spaans Edelman, die twee fchone Landgoede-'
J ren in de nabuurfchap van Antwerpen bezat, en van LEONO-
1 RA LorEz DE VILLENEUVE, wierdt in genoemde ftad gebo-
I ren den 17 meij 1551, deedt zijn eerfte letteroeffenïngen fa
I Lier, en reisde vervolgens naar Parijs om die te voltrekken,
I alwaar hij onder den beroemden MALDONAT, in da wijsbe-
I geerte ftudeerde.
In de Nd-ilanden te rug gekeerd, bcoeffende hij eerst tn
I Douai en vervolgens te Leuven de regtsgeleerdheid; hij hervat-
I te zijne letterkundige oeffeningen op laatstgenoemde Hoge-
I fchool, met zulk een gewensten uitflag, dat hij nog geen twin-
I tig jaren oud zijnde, reeds aanmerkingen over de Treurfpe-
J -len van SENEKA in ;
t licht gaf, waar in hij meer dan elf hon«'
| derd Schrijvers aanhaalt.
in 1574 wierdt hij tot Doktor in dï regten te SaJamanH
1 P 3 $M

*3 DELRIO. (MARTEN ANTHONY)
bevorderd, en een jaar later tot Raadsheer in den Hogêö
Raad aangefteld, waar bij men in 1577 de waardigheid van
Auditeur Generaal van de Armée voegde, en in 1578, die
van Vice-Kancelier van Braband en Prokureur-Generaal.
Hij kweet zig met de nauwgezetfte trouw- en voorzichtig,
fceid, van die onderfcheidene ambtsbezigheden; maar de be­
roerten die de Nederlanden toen ter tijd zo deerlijk teisterden,
en die hij wel voorzag dat zo fpoedig geen einde zouden te.
men, boezemden hem afkeer voor de wereld in; dus hij be-
floot na bekomen verlof van den Hertog VAN PARMA, ene reize
naar Spanje te doen, daar hij niet zo dra was aangeland of hij
ontdeedt zig van alle zijne bedieningen, en begaf zig 29 jaar
oud zijnde, te VaUadolid, op den 9 meij 1580, onder het ge-
nootfehap der Jefuiten.
Zijn pioeftijd verftreken zijnde, ftudeerde hij eerst te Lea-
i>en en vervolgens te Mentz, in de godgeleerdheid; waarna
hij in 1589, wierdt gekozen om de wijsbegeerte te Douai te
onderwijzen, en vervolgens de zedelerende godgeleerdheid tc
Luik. Na een vierjarig verblijf in deze laatfte ftad, ging bij
naar Leuven, om'er insgelijks den leerftoel in de godgeleerd­
heid te beklimmen.
In 1600 deedt hij zijne vier geloften aan de Broederfchap,
en wierdt kort hier op naar Cratz in het Stiermarifi gezonden,
alwaar hij de muts van Boktor in de godgeleerdheid ontving.
Na gedurende het tijdvak van drie jaren aldaar lesfen over dc
H. Schrift gegeven te hebben, reisde hij naar Salamanka in
Spanje, om 'er het zelvde beroep uit te oeffenen.
Op nieuw naar de Nederlanden gezonden zijnde, kwam hij
te Leuven, 'ongemeen vermoeid van de reize en daarbij ge-
kwelt door graveelfmerten. Zijn kwaal verergerde in een
kortfïondigen tijd zodanig, dat die wel dra dodelijk werdt, en
hij ftierf drie dagen na zijne aankomst te Leuven, op den 19
Oktober 1608 , in den ouderdom van 57 jaren.
DELRIO was geleerd en hadt ongemeen veel gelezen; maar
hij was flaafs bijgelovig, en aan ongerimde vooroiidelen ge.
feluisterd. Zijne veelvuldigs fchriften, welke bij NICERON,
Mtm*

DELVAUX. (LOt'WRËNS) m
jMein. pour finir & 1'Iïift. des Hommes UI. Tuin* XXIL p. 380-»
384, worden opgeteld, dragen daar van getuigenis, daarbij
zijn die ruw en in een onbefchaafden fttjl gefchreven; oofc
befchüidigt men hem van ötfbèfchaamde letterdieverij. Zijna
Visquiftiones Magicce, of Onderzoek van Toverij', heeft wel 'fl
meeste géragt gemaakt; het is voor 't eerst te Leuven ten jare
3599 in ito. gedrukt, en vervolgens te Mehtz en Lijons iit
drie Delen in 8vo. herdrukt. Doordien nu veie menfen gre«
tig zijn in 't nafporen van ongemene en wondervolle gebeur"
tenisfen, maakte dit Bock groten opgang en hadt veel vertier;
dan met dit al is het van weinig waarde, doordien beS
opgevuld is met gefchiedverhalen en gebeürtenisfen die dert
toets van waai beid, gezond oirdeel en ondersoek, niet konnen,
doorftaan , en waaraan hij egter volkomen geloof fchijnt gefla«
551. POPE BLOOTST, p. 885. J. MOLLERI, Homonymoscop. p»
666. J. A. FABRicn, Cent. Plagiariorum, p. 52. Jo. FABKICII»
Hift. Bibl. P. III. p. 340. FOPPENS , Bibl. Belg. p. 847- SCALI-»
CER, in Scaligeranis fecundis. Catal. Bibl. BUNAV. Tom. I. p«
llï$. P. BURMANNUS, Secundus, in Prafat. ad Claudianum, p«
in. C. SAXI, Owm. liter. P. III. p. 470. BAILLET, Jugemeni
des Sfav. Tom. II. p, 199.
DELVAUX (LOUWREKS) , een Nederlands BeeldhötH
Wer, die inzonderheid te Londen en te Brusfel heeft gewerkt,»'
'en in laatstgemelde ftad het levensgrote ftandbeeld van Prin*
KAKEL VAN LOTTHARINGEN, Gouverneur-Generaal der Oosten*
rijkfe Nederlanden, overheerlijk uit marmer heeft gebeiteld,
waar voor hij ene ruime beloning ontving. Ook is hij de maker
van de pragtige predikftoel (taande in dc St. Bavo's-kerk
tc Gent, waar van dc beelden en basreliëfs ongemeen fraij uit
marmer zijn vervaardigd. Van dit konstltuk vindt men ene
.afbeelding in DESCAWS, Voyage Pittoresque des principale* Villes
P 4 **

*3s DEMAKEÏt. DENEYN. DENNER;
ie Fkndre £p du Brdband, p. 224. gflg, jfyttfU. itfictti
f. 196.
DEMAKER (ABEL). Konstfchilder, waar van men een,
fchoon Schilderftuk ontmoet op de Regentenkamer van het
Pesthuis te Leijden, verbeeldende de toenmalige Beftierdera
van dat huis, bezig zijnde met een kleine Jonge te examineren.
Dit fttik is in 't jaar 1667 vervaardigd. UFFENSACH,
SÜtaffv. Steurt tuïcy Sïic6cr@aïra/ £ot[

DENNER. (BALTHASAR) a 3 J
Hamburg den 15 november 1685, van JAKOB DJÏNNBK ea
KATRYNA WIEBR. Zijn vader is ruim öo jaren verdienftelijk"
Leraar onder de Mennoniten te Altoua geweest; heeft die Ge­
meente met leer en leven geftigt, en door zijne braafheid,
godvrugt en vredelievendheid, zijne nagedagtenis onfterfeiijlt
gemaakt.
BALTIIAJAR, trof op zijn agtfte jaar het ongeluk van een
zware val te doen; waar door hij aan een 2lttend leven ge­
kluisterd werdt, endaar van een gebrekkelijken gang gehou­
den heeft. Dit gaf hem aanleiding tot het natekenen van
Printjes, 't geen hij zo geestig ter uitvoer bragY, dat zijn va­
der belloot om hem tot de Schilderkonst op te kweken, ten
dien einde beitelde hij hem bij N. AMMAMA, daar hij gedu­
rende enige maanden onderwijs in het tekenen en de behan­
deling der waterverwen genoot, waarna hij enigen tusfentijd
de konst weder op zig zelv' oeffende, en ten jare 1698 zig
andermaal van zijne lesfen bediende; doch kort daar na bij
een Schilder te Danïzig geraakte, die hem het fchilderen met
olieverf leerde.
In 't jaar 1701 werdt hij enigzins in zijnen konstijver ge­
fluit, doordien zijne ouders van befluit veranderden, en hem
in den handel wilden optrekken, hem ten dien einde bij
zijnen oom een groot Koopman te Hamburg doer.de inwonen.
Hoe bijster drok hij bet hier ook hadt met fchrijven en wrij­
ven, was hij egter vlijtig om zijne fnipperuren aan het penfeel
toe te wijden, en het in hem fmeulend konstvuur zo lange le­
vendig te houden, tot hij in 1707 naar Berlijn reisde, al­
waar toen ter tijd de konften en wetenfehappen ongemeen
bloeiden, en daar Koning FREDERIK DEN I. geene kosten
fpaarde, om door aanzienlijke jaarwedden veele brave Konfte-
naren in zijnen dienst te lokken. Hier was het dat hij zijnen
belemmerden konstdrift den ruimen teugel vierde, zo in het
tekenen op de Akademie als met. het nafchilderen van uit­
muntende konstwerken; 't welk van dat gevolg was, dat hij
door aanmoediging van bekwame Konstregters befloer, aan
tiet komptoir en dsn handel voor altoos raarwel te zeggen,
P S en

234 DENNER. (BALTHASAR)
en zig enkel aan de Schilder konst toe te wijden; het welk.
ook dis gewenste uitwerking heeft voortgebragt, dat hij een
groot Meester is geworden, die in het uitvoerig en natuurlijk
fchilderen van levensgrote Kopftukken, nimmer zijn weerga
gehadt heeft.
Ten jare 1708 fchilderde hij het eerfte pourtrait daar hij
geld voor genoot; en in 1709 vervaardigde hij in miniatuur-
de Hertog KRISTJAAN AUGUST, Beftierer van Holftein-Gcttorf,
benevens deszeivs zuster; dat zo ongemeen naar 't genoegen
van dien Vorst uitviel, dat hij onzen Konftenaar bewoog met
hem naar Gottorf te gaan , alwaar hij de gehele Vorftelijke
Familie benevens enige Hofbedienden, in een Huk, bcftaan-
de uit 21 Pourtraittan, waar onder zijn eigen afbeeldzel zig
ook vertoonde, zo heerlijk en wel gelijkend fchilderde, dat
hij 'er den grootften roem door verwierf.
In 1712 trouwde hij met ESTHER WINTER , uit een deftig
geflagt gefproten. Bij deze vrouw heeft hij zes kinderen ge-
teelt, waar van een zoon en twee dogters hem hebben over­
leeft; 'en zijne huisvrouw heeft hem altoos tot ene waardige
egtgenote en getrouwe gezellin in alle zijne reizen verftrekt.
In 1713 werdt Aliona door de Zweden verbrand; waar
door hij genoodzaakt werdt zig te Hamburg neer te zetten;
dan doordien kort daar na het pestvuur in die ftad hevig
begon te woeden, nam hij zijnen intrek op het land bij zij­
ne ouders, tot het volgende jaar, wanneer die verwoesten­
de plaag ophieldt.
In 1714. deedt hij een reisje met zijn vrouw naar Amft el >
dam, fchilderde daar enige Pourtraitten, en vertrok in okto­
ber weder naar Hamburg. In 1715 deedt hij een togt naar
Lenden. In 1717 werdt hij door den Koning van Denemarken to
Hufum verzogt, daar hij zijne Majeiteit wel twintigmaal fchil­
derde; ook verzelde hij hem naar Koppenhagen, alwaar hij in
december aanlandde, en daar hij zo vele Pourtraitten der
eerfte Hovelingen en Rijksgroten vondt te fchilderen, dat hij,
met zijne vrouwe, die hem in 'C voorjaar gevolgt was, wel 10
maanden aldaar vertoefde, alvorens al zijn aangenomen werk;
vol-

' DENNER. (BALTHASAR) »•,*
Voltooid was, daar hij een ftijve goudbeurs en ve!s beleeft-
heden voor genoot.
In 1720: begaf hij zig naar Wolfenhuitel, alwaar hij de re­
gerende Hertogin fchilderde; voorts van hier naar Emmer
vertrok, daar vele Engelfe Lords en Ladijs de voorwerpen
van zijn ongemeen uitvoerig konstpenfeel waren, met niet
minder roem en voordeel, als aan andere Hoven van Europa.
Het volgende jaar-1721 fiak bij met vrouwen kinderen, op
vriendelijke uitnodiging naar Engeland over, met zig nemende
het afbeeldzel van een Vrouwenhocfd, dat zo uitvoerig en
natuurlijk géfchildert was, dat een ieder die het zag, in ver­
wondering verrukt wierdt over 's Mans onnavolgbaar konst-
vermogen, en volmondig belijden moest, nimmer iets dier­
gelijks -te hebben gezien. Alvorens hij naar Londen vertrok,
hadt hij enigen tijd te Rotterdam doorgebragt, en aldaar ge­
huisvest bij een Engelfe Koopman FEURLY genaamd, daar hij
dit Hoofd aan verfcheidene liefhebbers en konftenaars liet
zien, onder anderen aan den Puikfchilder VAN DEK WERFF,
en den zo beroemden Konstkenner FUNK; die beide als uit
enen mond betuigden, nimmer de weerga van uitvoerigheid
gezien te hebben. Dit Konsttafereel maakte in Londen zo
veel gertigts, dat "er weinige Edelen en Rijken van beide
Sexen waren die dit hoofd niet kwamen zien. Men boodt
'er hem 5:0 guinjes voor, doch hij wees deze rijke aanbie­
ding van de hand. Door middel van dit Schtlderftuk maakte
hij zig egter aiomine bekend, en kreeg vele Groten en Aan­
zienlijken benevens derzelver Gemalinnen te pourtraitteren,
waar door zijn beurs niet weinig aangevuld wierdt.
Het gemelde Konstftuk zondt hij enigen tijd daarna aan
*t Weener Hof, 't welk Keizer KAREL DEN VI, zo grotelijks
beviel, dat hij "er den Konftenaar 5875 Eollandfe guldens
•oor bétaalde, en in den beginne zo vurig op dit konstwon-

n$ DENNER. (BALTHASAR)
goede vrienden te bezoeken; nauwlijks was hij hier aange­
land of hij ontving een bezoek van den Keizerlijken Afgezant,
Graav VAN STARRENBERG , die hem op last van den Keizer
verzogt om, tot een weerga van het konftig Vrouwenhoofd,
een dergelijk Manshoofd te fchilderen; 't welk hij aannam,
en kort daarop weder naar Engeland vertrok.
Na deze terugreize, voltooide hij het gemelde Manshoofd,
't welk hij aan den Keizerlijken Refident Baron VAN PALM ter
liand ftelde, en 'er ene gelijke fomma van trok, als hij voor
het Vrouwenhoofd ontvangen hadt; ook was het mede uit­
muntend en tot genoegen van den Keizer gefchilderd. Zig
ïiiet aan het verblijf van Londen kunnende gewennen , en in
ie waan zijnde dat de damp der fteenkolen, nadelig voor zijne
gezondheid was, verliet hij Engeland in 1728, en zette zig
weder in zijne gebooiteplaaats ter neer. Onvermoeid in het
reizen, deedt hij met zijne vrouwe en oudile dogter een fpeel-
ïeisje naar Amfteldam, vertoefde hier een rond jaar, en keerde
van daar te rug naar Hamburg, met voornemen om zijne rei­
zen te ftaken, en aldaar zijnen overigen leeftijd door te bren­
gen. Dan daar niets wisfèlvalliger is dan het voornemen van
Rervelingen, wierdt zulks ook volkomen bevestigd, door het
volgend zwervende teven van DENNER, want ten jare 1734
begaf bij zig met zijn gantfe Huisgezin op nieuw naar Amftel­
dam daar hij reeds een huis gehuurd hadt, en alwaar hij veele
Pourtraitten géfchildert heeft. Hier drie jaren verbeid heb­
bende verliet hij deze ftad, en vertrok weder naar Ham-
burg, daar hij op verzoek van zijn ouders bleef, totdat hij
kort daar na door den Hertog VAN HOLSTEIN, naderhand
Keizer van Rusland, verzogt werdt te Kiel te komen, alwaar
hij dien Vorst tweemaal, levensgroot ten voeten uit heeft gé­
fchildert. Alle deze Konstwerken maakten DENNER door gants
Europa zo vermaard, dat de Keizerin van Rusland hem in 1742
op de voordeligfte voorwaarden aan haar Hof nodigde; doch
hoe weinig zwarigheid onze BALTIIASAR van een reisje maak­
te, kwam hem deze zo gewigtig voor, dat hij de Rusftfe Mc-
narchin voor alle hare aanbiedingen bedankte. Het volgenda
jaar

DENNER. (BALTHASAR) üjy
|aar verfchafte hem weder nieuwe konstbezigheden, vermits
Je opvolger van den Zweed/en troon zig toen te Hamburg be­
vondt, en zig aan 'f huis van onzen Konftcnaar, kort voor
zijn vertrek, op verfchillende wijzen levensgroot liet afmalen,
en tot tijdkorting geftreeld wierdt met een aangenaam concert
van Hemmen en fpeeltuigen; daar DENNER. ZO wel als zijne
kinderen wonder wel in bedreven was.
In 1744 kwam de Keurvorst van Keuten te Hamburg, en
deedt hem een bezoek om zijn Konstwerken te zien; die hem
zo voldoende behaagden, dat hij zig door hem op verfcheidene
manieren zo levensgroot als in 't klein, liet afmalen, van zijn
konstpenfeel ten .hoogden voldaan was, en het zelve rijkelijk
beloonde.
Ten jare 1747 fchilderde hij den Hertog VAN PLOEN, mede
aan zijn huis te Hamburg, onder het gehoor van een lieffelijk
concert; vervolgens vertrok hij nog dat zelvde jaar naar Bruris*
wijk, alwaar hij de regerende Hertoginne VAN WOI.FENBUT-
TEL, benevens verfcheidene Hovelingen en andere aanzien­
lijke Perfonaadjen fchilderde; en zo groot genoegen door zijn
konst aan den regerenden Hertog en zijn gantfe hofgezin gaf,
dat hij het voornemen koesterde, in 't kort naar Hamburg te
keren, zijn huishouding aldaar op te breken, en, op het ern-
ftig en nadrukkelijk verzoek van dien Vorst en zijne Groten,
zig met 'er woon te Brunsyvijk neder te zetten. Hij vertrok dan
met di: inzigt naar Hamburg, en terwijl hij zig gereed maakte
ora van woonplaats te verwisfelen, overrompelde hem den
dood op deiï 14 april 1749, in het 64de jaar zijnes levens,
een aanzienlijk vermogen aan zijne kinderen nalatende.
Hadt onze Kandenaa -
zo bekwaam in 't tekenen en fchil­
deren zijner klederen geweest, als hij in 't volgen der wezens
was, hij zou zo veel tegenfpreken van zijne Konstgenoten
niet ontmoet hebben, die hem ten dezen aanziene te boven
gingen, en op ene wijze van hem fpraken, even of a! wat
hij deedt, niet waardig was te noemen; zonder dat deze ja-
loerfe bedillers immer een der uitvoeringe Tronien gezien had.
èsn zo heerlijk door zijn penfeel gefchilderd. Want wat een
Hoofd

*33 DENNETTER. (NIKLAAS) DENT. (MAXIMIL. W)
JHoofd betrof, konde bij zulks op allerlei wijzen behandelenJ
getuige hier van zijn eigen pourtrait en dat van zijne huis»
vrouw, 't welk hij in den ftijl van REMDRAKT heeft géfchildert,
zo dat als men het wat uit de hand ziet, men het zal houden
als door die Meester géfchildert. Dan, men kan niet ontken­
nen , dat hij fober was in 't tekenen der plooijen en 't fchik-
ken der klederen, om die rede liet bij die veel door anderen
fchilderen , en in den avondlïond zijnes levens, door zijne dog­
ter, die geen onverdienftige Schilderes was, inzonderheid in
miniatuur Pourtraitten. J. VAN GOOL, Nieuwe Schouwb.
II. D. bl. 62, enz. HAGEDORN, SSettadjtungcn utcr Sic WtabUm.
liin- 17*2- 8W>. II. 2$cil/ f. 274- %U&tm> $mfil(t Stjficoit.
f. 197.
DENNETTER (NIKLAAS), is een der Verbonden Edelen
geweest, en zo de Heer TE WATER gist, uit het geflagt DEN-
HETIERES , voortgefproten uit dat van ASJEVILLE, 't welk
lot het hoogde aanzien opgeklommen is. LODEWYK DENNE-
TIERES, zijn ftamgenoot, was in dienst van den Prins VAN
CHIMAY, viel in handen van PARMA; en liet, toen, zijne
vrijheidlievende gedagten varen. CHRIST. , Jur. Her.
Part. I. p. 269. STRADA, de Bel. Belg. p. 319, 320. Jaarb.
der ftad Brugge, II. D. bl. 349. 365. J. W. TE WATER, Hift.
•san 't Verband der Ed. II. D. bl. 532. HL D. bl. 509.
DENT (MAXIMILIAAN LE), geboren te St.Wijnoxbergen
in Flaanderen, ten jare 1619, begaf'zig vroegtijdig in het ge-
riootfehap der Jefuiten, en heeft den naam gehadt, van een kun­
dig Theologant te zijn; lange jaren is hij te Leuven Beilierder
en Rektor van het Jefuiten-kollegie geweest, en naderhand
Biegtvader van den Grave DE MONTEREY, Gouverneur-Gene­
raal der Oestenrijkfe Nederlanden te Brusfel. Hij ftierf den 33
maart 1688, in het 69de jaar zijner leeftijd. Onder meer an­
deren, heeft men van hem in druk: De Attritiane ex metu Ge-
henna-, ejusque cum Sacramento Pcenitentue fufjïciertia. Mechl.
1667. in 4t«. ——— J. F. FOITENS, Bibl. Belg. p. S8r.
DE.

DENYS. (ANDRIES) (JAK.) DEODATUS. (JOH.) 23$
' DENYS (ANDRIES), te Africht geboren in 't jaar 1590,
begaf zig ten jare 1608 in de orden der Jefuiten, en ftierf 80
jaren oud zijnde, den 30 julij 1670. Daar is van hem in 'c
licht: 1. Poèfis Sacra, jive üiecehrce divini -Amoris, ex Chnjii
patientis jlationibus. Atreb. 1689. in 4S0. 2. Sapientüe Mitfieum,
Camine elegiaco. Rhed. i6;o. J. F. ForpFKs, Bibl.
Belg. p. si. JÖCHEK, Qjelctft. Itfxm, III. %f, f. 83.
DENYS (JAKOB) , Konstfchilder , in het jaar 1645 te
Antwerpen geboren, heeft de konst geleerd bij ERASMUS QUEI.-
LINUS. Hij reisde gants Italièn door, en heeft inzonderheid
aan de Hoven van Mantua en Florence gewerkt; zijnde egter
in zijn vaderland geftorven. DEMYS fchilderde Pourtraitten
en Historieftukken. De meeste zijner werken ontmoet men
in Italiè'n, zeer zeldzaam ziet men een fchilderftuk van hein
in de Nederlanden. Zijne tekening is ongemeen fijn en nauw­
keurig; zijn kiemen fchoon en wonderlijk bevallig in een
fmeltende; en zijnen ftijl komt meer met de Italiaanfe dan
Nederlandfe fchool overeen. DÉSCAMPS, Vies des Peirp
tres £fc Tom. HL p. 210. %\[a., ittmfd. Scricon. f. 197.
DENYS (WILLEM), Geestelijke van de orden der Ere­
mieten, is opvo'gelijk geweest Prior van de kloosters zijner
orden te Brugge, Enguien, Hèntals en Antwerpen; in welke
laatfte ftad hij ftierf den 25 feptember 1653. Daar is van zijn
maakzel in druk: Epicedium FERDINANDI II. Imp. Ipr. 1C31.
. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 397.
DEODATUS (JOHANNES), is geweest Predikant te Ge-
neve, en wegens dat gemenebest Afgezondene op het Sijnode
Nationaal in den jare 1618 en 1^19 te Dordrecht gehouden.
Hij was zeer ingenomen tegens de Remonftranten, en be­
handelde die met veel verfmading. Was een der genen die de
Kanons hebben gefield. Hij fchrijft aan den Franfen Afge­
zant MAUEIER, dat zo lang het hoofd der Arminianen, hier
mede bedoelde hij OLDÈNBARNÊVELT , in 't leven zou zijn,
de Kerkt'geen, rust Zoude hellen; ja hij was önbefchaamd ge-
, noeg,

24* DESAGULIERS. (JAN THEOPHILUS)
noeg, om aan een volle tafel te durven zeggen: dat om de 23»
ken van Religie eens wel vast te ftellen, men tot extremiteiten mo
komen. G. BRANDT, Hifi. der Reform, III. D. bl, 15,
85- 134- 544- 614.
DESAGULIERS (JAN THEOPHILUS), een beroemd
Natuurkundige, is geboren te Rochelle in het jaar 1683. Hij
was de enigfte zoon van een Gereformèerd Predikant dier
piaatze, die na de intrekking van het Nantifche Edikt, naar
Engeland overftak. Na dat de jonge DESAGULTEHS te Oxfort
onder de verftandigfte Meesters zig in verfcheidene takken
van wetenfcha'ppen geoeffend hadt, toog hij naar Londen,
om zig in de proefondervindelijke Natuurkunde te bekwamen,
daar hij zulke aanzienlijke vorderingen in maakte, dat
,zulks hem toegang tot de Koninglijke Akademie der Weten,
fchappeu verleende, en dit Iighaam van Geleerden hem als
den eerfren Natuurkundigen van zijnen tijd gants Europa aankondigde.
Hij wierdt naar Holland gelokt ten einde aldaar
orderwijs in de Natuurkunde te geven, en begaf zig eerst
naar Rotterdam, toen naar Amfteldam, en vervolgens naar
den Haag, alwaar hij ten jare 1730 met den grootflen roem
leraarde. De KoningKjke Maatfchappij knorrig van zulk een
groot Man verloren te hebben, wist hem te bewegen om
naar Engeland te rug te keren, ten einde aldaar zijne proefnemingen
te hervatten, en zij leide hem een jaargeld van
30 ponden toe. Bij de ongemene behendigheid zijner handen
voegde DESAOULIERS een fnedig vernuft, en een doordringenden
geest van uitvinding, ja alle dag kwamen 'er nieuwe
Werktuigen door hemgewrogt, te voorfchijn. Op dat nu een
ieder gebruik van zijn groot licht zou kunnen maken, fchikte
hij zijne lesfen in orde, en maakte die door den druk ge.
meen; eerst in het Engels, die vervolgens in het Frans
vertaald wierden, als mede in het Nederduits, onder den tijtel
van.- «V.tïuti'hunöe uit cnöerbi'tiui'iiseii opgemaakt / III «Men
in opot 4'to. met een menigte j^laten en belangrijnc 3©aarnts
ttiitigen. Haarlem 1752. Ook ziet 'er nog een fóo^t b'eg«p

I DIRK DE VI GRAAF VJOJHOILANB SMEEKT OT.BBISSCEOÏ
VAN U T R E C H T OM YEK6IFEENIS .

D1EST. (KORNELIS VAN) DIEU. (ANTHONY M) *5*
ïilleei]' tot zijn nooddruft 2000 ponden 's jaars behield. Ten
einde nu zijne vervallene zaken enigzins te herftellen, fpande
de Utrechtje Kerkvoogd te zamen met den Graav van Gelder
in het beoorlogen van de Friejen, en deze kregen de volkomen
nederlaag en wierden verflagen bij het Slot van Pollenhove.
JAN VAN BIEST iligtte een kapittel van 12 Kanunnikken te
Amersfoort, en na een agttienjarig bewind, met geringen lof ge­
voerd te hebben, overleedthij den 1 junij 1340. BEKA
£p HEDA, Hift. Uit. cum not. BUCHELII, in HEDAM. p. 139.
DIEST (KORNELIS VAN) , Gereformeerd Predikant, is de
eerfte geweest die na de beeldftorming ten jare 1566, op den
25 augustus, in 's Hertogenboscli in de St. 'Jans-kerk predikte
zeer fchamper tegens de Misfe uitvoer, en die bij een aapen-
bf guicHelfpel vergeleek; waarna hij voor denpredikftoel, twee
of drie kinderen doopte. Eenigen tijd hierna, predikten ver­
fcheidene andere Hervormde Predikanten', tweemaal ter week
in de St. Jakobs- en St. Peters Kerken enz. De Landvoogdes
wierdt hier over zo knorrig; dat zij een fcherp plakaat naar
*J Hertogenbosch zondt, 't welk op den 2 feptember van de
puije voor het ftadshuis wierdt afgekondigd, en behelsde:
„ dat alle de de Kerkrovers met de koorde zouden geftraft
„ worden, dat'er de dood na volgde. Allen die wilden konden
,, hen ongeftraft doden; en zij zouden vrij van den zoen zijn.
„ Strafte de Regeering hen niet, en was de burgerij haar
hier niet in behulpzaam, de ftad zoude alle haare voorreg-
„ ten en vrijheden verliezen." . G. BRANDT, Hifi.
der Reform. I. B. bl. 314. 352. J. H. VANHEURN, Hifi. van
's Hertogenb. II. B. bl. 22. 25.
DIEU (ANTHONY DE), Hiftorie- en PourfrattfehilderJ
uit BurgmdiSn geboortig, hadt den beroemden KAREL LE BRUI*
tot zijnen voornaamften Leermeester, en hij werkte in 171a
te Parijs; ook heeft hij gereisd,.zig enigen tijd te Amfteldam
opgehouden en aldaar enige Pourtraitten gefchilderd. Men
pleeg veele van zijne konstftukken in het voormalig paleis der
jnenageiie te Verfaillit te ontmoeten. Eene grote Kruisfiging
• VUL D E E L . ' R var

ÏS$ DIEU. (DANIËL DE)
van den Zaligmaker, door hem overkonftig gefchilderd, gaat
in pi-ent uit, die weinig minder wordt gehouden, dan die
van LE BRUI* door PICAULT gegraveert. De Plaatfnijders J.
AUDRAN , TARDIEÜ , SIMONEAU LOMBARD , "en enige andere
voorname Meesters, hebben veelal zijne fcbilderftukken tot
modellen genomen. SSibtiotbecf DCÏ febonen 25Biffcnfdjaf*
«en unb fteyert £wifïc. £eii>|. 1757- i« 8w. X. 2$. f. 320.
DIEU (DANIËL DE), te Brusfel geboren, was de zoon
van LODEWYK DE DIEU, die door Keizer KAREL DEN V. tot
den adelftand wierdt verheven, en Kamerheer van dien Vorst
was; hem ook overal verzelde, zelvs op zijne ongelukkige
togten in Afrika, en bij hem toefde tot dat deze den onbera-
dene ftap beging van zijne magt in handen van zijn ontaarten
zoon FILIPS te ftellen; wanneer DE DIEU op aandrang van
KAREL zelv', die ongemeen veel van hem hield, het Hof ver­
liet , doordien deze hem betuigde, niet langer in ftaat te zijn ,
om hem tegens de vervolgingen der Inquifitie en Jefuiten te
befchermen. Hij was ijverig aan de leer der Gereformeerden
verkleefd, en op ene toevallige wijze door CALVYN daar toe
overgehaald. Deez' Kerkhervormer namelijk, naar Engeland
overftekende, bevondt zig DE DIEU benevens enige andere
losbandige Jongelingen in het eigenfte vaartuig, een groot ge­
deelte van den tijd doorbrengende met kaartfpelen en vloeken.
CAL\YN beftrafte hen hierover, doch zij leenden geen ooren
aan zijne vermaningen , integendeel voeren zij niet alleen
voort, maar bejegenden hem zelvs fmadelijk,' uitgezonderd
alleen DE DIEU; 't welk door CALVYN opgemerkt zijnde, en
hem eens alleen vindende, tot hem zeide: ,', Ik befpeur, edel
„ Jongeling, iets goeds in u; gij fchijnt 'er mij te braaf toe,
„ om langer met zulke godlofen te verkeren." Dr. DIEU, in
wien een goede inborst ftak, bewandelde voortaan het pad
der deugd, en verwierf de achting en liefde van dien groten
Man. Ook was hij zedert dien tijd zodanig aan CALVYN ver-
kleeft, dat hij aan zijne ouderen fchreef: „ van hem en zij-
s, ne leer nimmer te zullen verlaten, al moest hij 'er aller-
„ leijs-

DIEU. (LODEWYK DÊ) 253»
H leije vervolgingen om ondergaan." En hier van ook, dat
hij de Hervormde leer zo trouw aankleefde, en toe zulk een
groot voorwerp van den haat der Pausgezinden verftrekte;
doch hij ontkwam door zijn voorzigtig gedrag de ftrikken
die zij hem fpanden, en ftierf zeer waarfchijnlijk te BrusfeL
DANIËL zijn zoon, het eigenlijk onderwerp van dit artijkel,
wierdt door een Jefuit gewaarichotnvd, dat enigen van diens
medebroederen voornemens waren het lijk van zijn vader uit
het graf te delven en aan de galg te hangen; doch hij voor­
kwam hen, groef het op, en verborg het voor een tijd.
Dan, om tot onze DANIËL te rug te keren: hij is 22 jaren
Gereformeerd Predikant te Brusfel geweest, als wanneer hij,
om de hitte der vervolgingen , die ftad genoodzaakt was te ver­
laten, na dat die door PARMA ten jare 1585 was veroverd; en
hij wierdt voorts daar aan tot Predikant te Vlisjingen aange­
fteld, zodanig blijkt uit de Konfiftorie aften aldaar van den
14 november 1585.
DANIËL is tweemalen gehuwd geweest; zijn eerfte vrouw
was ELIZABETH MOCHAARDS, waarbij hij een'zoon verwekte,
DAVID genaamd, die in zijne plaats tot Predikant te Vlisfingen
•wierdt aangefteld, en de tweede SARA COLONIUS, ene zuster
van DANIËL COLONIUS , Predikant en Regent van het Walfe
Kollegie te Leijden. Bij deze vrouw teelde hij mede een zoon,
LODEWYK, waar van hier beneden nader. Hij overleed te
Vlisfingen, in i(5oo, en wierdt aldaar in de grote kerk begra­
ven. p. BAYLE, Diclion. Tom. II. p. 28ö' Not. yA.)
MELO. LEIDEKKER, Voorrede aan het hoofd geplaatst van de Aphe*
rismi Theol. van L. DE DIEU, in Svo. te Utrecht 1693. P. DE
LA RUE, Gelett. Zeeland, bl. 120. G. VROLYKIIERT, Vlisfingft}
Kerkhemel, bl. 35—41.
DIEU (LODEWYK DE), zoon van DANIËL en van SAR*
COLONIUS, is geboren den 7 april 1590 te Vlisfmgen. Hij vof*
voerde merendeels zijne letteroefFeningen onder de beftiering
van zijnen oom DANIËL COLONIUS, die Regent van het Walfe
Kollegie te Leijden was. Na zijne ftudien voleindigd te heb»
R Z . be^

260 DIEU.' (LODEWYK DE)
\
ben, en Proponent geworden zijnde, hadt hij opvolger van
UITENBOGAARD kunnen worden, die Predikant aan het Stad­
houderlijke Hof was geweest; maar zijn aangeboren weerzin,
tegens al wat naar grootsheid zweemde, en vleijerij vorderde»
verhinderde hem, om ten dezen aanziene de verlangens van.
Prins MAURITS in te willigen, en hij bedankte 'er hartelijk
voor. De Hoogleraar LEYDECKER vertelt, over deze gebeurte­
nis , omftandigheden, welke verdienen gelezen te worden;
onder anderen meldt hij, dat Prins MAURITS , in Zeeland zijnde,
LODEWYK DE DIEU, die toen ter tijd nog flegts Proponent was,
met het uiterfte genoegen hoorde prediken, en hem, enigen
tijd daar na , hec beroep aan *t Hof liet aanbieden. De
Jongeling verontfchuldigde zig op ene zedige wijze, en be­
tuigde, dat hij zijn geweten in de uitoeffening van zijn predik­
ambt onbefchroomd wilde voldoen, en vrijelijk berispen 't ge-
ne hij beftraffenswaardig oirdeelde, ene vrijheid welke men
ongaarne aan een Hof wilde dulden; behalven dat was hij van
gedagten, dat de post die men hem aanbood, beter voegde
aan een Man van jaren en ervarenheid, dan aan een Propo­
nent, Prins MAURITS, wel verre van deze weigering in een
onvoordelig licht te befchouwen, prees des Jongelings zedige
voorzigtigheid.
In 1613 wierdt DE DIEU Predikant in de Walfe gemeente ta
Middelburg; in welke post hij verbeidde tot in het jaar 1617,
dat hij het beroep als nederduits Predikant te Vlisfingen aan­
nam, daar hij flegts twee jaren het Kuangelie verkondigde,
en aan welke piaats hij ook wel in 't frans en engels predik-
tc.
: Ten jare 1619, wierdt hij tot Predikant in de nederduitfe
gemeente en' tot Regent in het Walfe Kollegie te Leijden ba-
roepen , waar van zijn oom COLONIUS medebeftierder was, en
.hij kweet zig van die beide bedieningen met den zorgvuldigftett
ijver en vlijt tot aan zijn dood toe, welke voorviel den 22 de­
cember 1642, na den ouderdom van ruim 52 jaren bereikt te
hebben. Zijne Lijkoratie gefchiedde door den Hoogleraar Po-
LYAIIDER; ook wierdt zijne-nagedagtenis, door eene .nederduitfe
- - • .- - \ Leer-

DIEU. (LODEWYK DE) I G Z
Leerreden' gevierd door A. HEYDANUS ; en Profesfor M . Z.
f. BOXHORN vervaardigde dit zinrijk graffchrift ter zijner eere;
Oriens, Viator, Occidentis hic jacet.
Fallor, Sepulchrum hoe occidens orientis ejl.
Zijn Af beeldzei fraaij in 't koper gefneden gaat in prent uit,
en is onder aan verüerd met dit bijfchrift van gemelden Hoog*
leraar BOXHORN.
Ora vides, fed qua nunc mixta Jilentibus, erbis
Non imo nuper credidit ore loqui;
Ora viri, rerum quem va/ia fcientia, quemque
Ipfa fuos pietas jusferat esfe lares.
Tam bene qui docuit vixitque, fata peregit,
Hoe vitii, quod non confpiciendus, habet.
Divinte fuerit cum proxima mentis imago,
Nulla tibi tantum reddit imago virum.
NDE DIEU bedankte voor het hem aangebodene ambt van
Hoogleraar in de Godgeleerdheid aan het nieuw opgerigte Aka.
demie te Utrecht; doch indien zijn leeftijd was verlengd gewor­
den , hadt hij die zelvde post te Leijden bekomen. Hij is ge­
huwd geweest aan KATRYNA, dogter van HENDRIK BOGAART ,
Schepen en Raad van Vlisfingen, bij wie hij elf kinderen ver­
wekte , waar van hem flegts vier overleefden. Een der zo-'
jien heeft eerst te Leijden en naderhand te Amfteldam de Ge--
neeskunde uitgeoeffend; en van hem ftammen af de meesten
van ziin geflagt, die.naderhand in genoemde koopftad de eerfte
eer- en regeringsposten hebben bekleed. Een tweede zoon is
Predikant te Woubrugge geweest.
Men getuigd van hem, dat hij zonderling bedreven was in
de Oosterfe talen, en zo naarftig, dat hij door het aanhou­
dend zittend leven en vlijtig ftuderen, niet zeldzaam zig on-
pasfelijkheden op den hals heeft gehaald. Ook fpieken KONST.
L'EMPEREUR , JAKOB CRUCIUS, BAILLET en R. SIMON met gro­
ten lof van hem; en hoe zeer hij geacht wierdt bij den uit­
muntenden JAK03 USSEIUUS, Aartsbisfchop van Armach, blijkt

x
SfjS DIEU. (LODEWYK DE)
uit de opdragt van zijne Animadverfiones in ASa Apoftöloruml
dien kundigen Primaat van Ierland, ten blijke van edelmoe­
dige erkentenis voor genotene weldaden, toegewijd.
Nu nog iets over zijne in 't licht gegevene werken. In
1631 gaf hij uit Animadverfiones Jive Comment. in IV Evangelist,
in quo collatis, Syri imprimis', Arabis, Evangelii Hebreet, VuU
gati, DES. ERASMI, &? BEZ^E verfionibus, dijficilia loca illuflran-
tur, varia letliones conferuntur. Acces fit Appendix in Mat-
thceum. Lugd. Bat. in $to. In dit werk draait de zorg door,
die hij te werk Helde om de Latijnfe overzettingen van het
Sijrife Nieuwe Testament, door TREMELLIUS en Gm LE FEVRK
DE LA BODEMERIE, benevens de Hebreeuwfe van het Eüange-
lium van MATTHEUS, door MUNSTER en MERCERUS vervaar­
digd, op het nauwkeurigfte te onderzoeken. Voorts wekte
dit in hem den fmaak om de vertaling, bekend onderden naam
van Vulgata, die van ERASMUS, van THEOD. BEZA, voorts
de Sijrife, de Arabife en de Ethiopife na te gaan. Hij verge­
leek die, de eene met de andere , en toetfte die alle aan den
Griekfen text. Ook maakte hij geen zwarigheid om BEZA te
berispen in zaken die hem voorkwamen zulks te verdienen,
en hij prees met veel regtvaardigheid den Schrijver van de
Vuig ia. Magnus virfuit BEZA, (zegt hij in Prcefat.,) eximite
eruditionis, acerrimi judicii; quique fuis in Aovum Tefiamentum
laborihus nunquam laudatam fatis operam Ecclejiis navavit, ater-
munque & fupra invidiam nomen comparavit. Veruit fi Vulgatum
quoqtie Interpretem, quisquis is tandem fuerit, doQum imo dettisfi-
mum virum fuisje asferam, non me peccasfe judicavero. Suas habeS
fateor, ncevos, habet £f J'tos barbarismos. Scd quin pasfim ejus
jidem judiciumque admirer, etiam ubi barbarus videtur , negara
non posjum.
Verders heeft men van hem : 1. Compendium Grammatica^
Hehaica, £f Diüionariolum prcecipuarum Radicum. Lugd. Bat.
I626. 4to. 2. Apocalypfis S. JOHANNIS, Syriace ex Ms.
Bibiiothecce Jos. SCALIGERI edita , charaüere Syro & Hebrao,
cum Verfiane Latina, Grceco textu, notis, opera £? fiudio L.
DE DiEu. Ib. 1627. Aio. Deze overzetting, waar van de

DIEU. (LODEWYK DE) a

45-f DIEU. (LODEWYK DE)
latis Syri, Arabis, Vulgati, DES. ERASMI £? TH. BEZJE ver*
Jionibus, difficlliora loca illufirantur: accesfit fpicilegium in reli-
quas ejusdem Apoftoli, ut £f Catholicas Epflolas. Lugd. Bat.
1646. 40. De Aanmerkingen over PAULUS Brief aan de Ro­
meinen zijn vrij uitgebreid; doch de overigen zeer kort.
— — 9. Animadverfiones in Veteris Teftamenti Libros omnes, in
quibus ex Chaldceorum Targumhn, £f Syrorum, £p Arabum, £f
aliorum Verfionïbus, ut & Hebrcemim Commentarids tif Recentio-
rum obfervationibus, difficüiora quceque loca illufirantur, dili-
gente collatione habita explicantur. Lugd. Bat. 1648. 4to. Het
waren DANIËL en LODEWYK DE DIEU, beide zoons van den
Schrijver, die dit werk na 's vaders dood in 't licht gaven.
Zij droegen het op aan DAN. COLONIUS, hun bloedverwant,
Advokaat te Leijden, en zeggen in den opdragtsbrief, dat hes
doel der aanmerkingen in dit werk vervat, is, ten einde de
gebreken van de Dordfe Overzetting aan te tonen. • 10.
Critica Sacra, five Animadverfiones in kca qucedam difficüiora Ve­
teris & Novi 1'eftamenti. Editio nova, recognita, ac variis in
locis ex Autoris Manufcriptis aufta. Accedit D. JOIIANNIS Ape~
calypfis Syriacé; idem textus Litteris Hebraicis, cum, quam ante
aliquot annos edidit, Verfione Latina £f textu Grceco, &f cum Animad-
verfionibus, turn ad textum Syriacum, turn ad punclationem per-
tinentibus. Amft.. 1693. folio. Dit is ene uitgave die vermeer­
derd is met al het gene L. DE DIEU over de H. Schrift ge­
werkt heeft. 11. Aphorismi Theologici, £? Rhetorica
Sacra, quibus Ideam Demonftrationis Religionis Refomatee addidit
MELCH. LEYDEKKEEUS. Traj. 11593. imo. Deze beide laatfte
werken zo wel als het volgende, zijn door de bezorging
van M. LEYDEKKER, Hoogleraar in de Godgeleerdheid te
Utrecht, in 't licht gegeven. 12. Craccaat tegen öe
Oimtjfjdb/ teaar&u ijs geboegt jjm SEpftrtoen boo? ABR. HEY-
DANUS, jpjcöifiant en $oogreraar in bc «aougcrccröbeib tc %ov
tien. timfi. 1660. i?mo. It. ^ebent. 1695. 121110. • ~
Epift. Dedic. L. DE DIEU in Hift. Chrifli Perficé. Orat. funeb. a
JOANNE POLYANDRO habita. Lugd. Bat. 164.3. 4U. J. F. HISTS,
Biblist. Oriënt. £j> excrcticn. P~* V n. »- ?, KONIGII, Bib!.
Vet.

DIGMAN. (N.) DILLEN. (JOHANNES) 2

&66 DINOTHUS. DINTER. DIRK.
DINOTHUS (RICHARD), welk een landsman dit zij is
mij niet gebleken, maar wel dat hij, heeft gefchreven een ge-
fchiedverhaal: de Belle- chili Belgico, quod ab anno 1555, ad
annnm 1586, vario eventu geflum efi , gedrukt te Bazel 1586.
In dit werkje treft men niet veel bijzonders aan, en vooral
niet met betrekking tot het verbond, de fmeekfchriften en lot­
gevallen der Nederlandfe Edelen. . J. W. TE WATER,
Hifi. van 't Verbond etc. IV. D. bl. 3C4.,
DINTER of DYNTER (EMOND VAN), geboren te Dinx-
perk in Maaslaid, 't welk een gedeelte der Meij'erije van'sHer*
togenbosch uitmaakt, is opvolgeüjk Geheimfchrijver geweest van
ANTHONY I, van JAN IV, van FILIPS I, en van FILIPS DEN
GOEDEN. Vervolgens een wanfmaak in het hooffe leven krij­
gende, omhelsde hij den geestelijken Rand, en wierd door
den laatstgenoemden Vorst met een Kanunnikaat in de St. Pk-
ters-kerk te Leuven, befchonken. Vervolgens ging hij huisves­
ten bij de Reguliere Kanunnikken van Corfendonck nabij Turn-
hout; en in den avondftond van zijn leven keerde hij naar
Brusfel terug, alwaar hij in het Hertoglijk flot ftierf, den 17 fe-
bruarij 1448. Op bevel van FILIPS DEN II. heeft hij een Kro-
nijk der Hertogen van Lottiringen en van Braband gefchreven,
waar van vele affchriften zijn, doch het origineele te Corfen­
donck bewaard wordt. Ook is bij de Schrijver van de Genealogia
Ducum Burgundia, Brabantice , Fiandriee & Hollandiar. Francof.
1520. in Svo. Dit weinig betekenende en onnauwkeurige Ruk
is mede geplaatst in de Rer. Germanicar. Scriptores van FREHE-
RUS, Tom. III. p. 191-193; en in die van STRUVIUS, Tom.
III, p. 230-232. FR. SWEERTII, Monum. Sepukhr.
p. 291. FOPPENS, Bibl. Belg. p.261. SAXI, Onom liter. P. VII.
p. 329. PAQUOT, Mem. litter. Tom. I. p. 305-311. JÖCHER,
Q5c!cl)mrt Sericott. H. SEï». f. 131.
DIRK, is de naam die zeven 'onderfcheidene Graven van
Holland hebben gedragen. Het beftek, waar toe wij ons na­
der bepaild hebben, om namelijk dit Werk met 16 Delen te
befluiten, laat niet toe, dat wij een omftandige levensfchets •
van

DIRK. stf7
Van ieder derzelver geven; ook kunnen de genen, die hier
omtrent onderrigt verlangen, genoegzame voldoening vinden,
in de onderfcheidene levensbefchrijvingen der Graven van
Holland, welke in verfcheiderleije talen het licht zien, wij
zullen 'er dus maar ter loops van gewagen, en zulks nog en­
kel om van een fraai] plaatje gebruik te kunnen maken, door
den Konstenaar VINKELES gefneden, en tot een uitftekend
blijk' vertrekkende, van den hoogmoed en heerszugt, die de
Utrechtfe Bisfchoppen voormaals bezielden, en het, gezag, dat
zij door middel hunner Geestelijke wapenen, den Ban blixem
namelijk, wisten te handhaven; het beeldt af: DIRK DE VI.
Graav van Holland barrevoets en op zijne ontblote knieën liggende,
(Ln Bisfchop van Utrecht om vergiffenis fmeckende.
DIRK de I. van dien naam, volgende zijn vader GEROLF in
het Graavfchap van Holland op, wierdt in zijne jeugd naar
Frankrijk gezonden, ondertekende een verbond tusfen Keizer
HENDRIK en Koning KAREL, bekwam het bewind over de
Kerkengoederen van Egmond; wierdt door Koning KAREL den
eenvoudigen in 't Graavlijk bewind bevestigd, en ftierf volgens
het gemeene gevoelen in het jaar 923.
DIRK DE II. zijn vader in het Graavfchap van Holland op­
volgende, overwon deFriefen, ftigtte ene Kerk te Rijnsburgj
trok tegens de Hunnen te velde; verfchecn onder de Rijks­
graven; mengde zig in den twist betrekkelijk Lotharingen; en
ftierf op den 6 meij 989, wordende door zijn zoon ARNOUD
opgevolgd.
DIRK DE III. wierdt na dode van ARNOUD, Graav in zijns
vaders plaatze, waarfchijneüjk onder de voogdije van zijne
moeder LUTGARD, doordien hij nog maar 12 jaren hadt be­
reikt. Gedurende zijne minderjarigheid, neigden de Friefeti
tot onderwerping, en DIRK floot een verdrag met hun, waar­
bij hij zig verbond: ,, nimmer wraak te zullen oeffenen over
„ 't leed, zijnen vader door de Frlefen aangedaan; dezen be-
„ loofden daarentegen, den Graav hulde te zullen doen, en
„ tienden van hunne jaarlijkfe inkomften te zullen geven.
Bij raakte grotelijks in gefchil met de Utrechtfe Kerk, fti; tte in
't jaar

MS DIMT.
*t jaar 1015 de ftad Dordreck, en verwekte het ongenoegen
der Kooplieden tegens hem door het opleggen van tollen.
Hij leverde flag aan ADELBOLD, Bisfchop van Utrecht, behaalde
de zege, en floot vrede met hem: In feptember 1024 woonde
hij den Rüksdag bij; waarna hij in 1030 ene pelgrimaadje
'naar het het H. Land deedt, zijnde hij de eerfte der Holland-
Je Graven geweest die dezen togt heeft ondernomen. Hij
ftierf den 27 meij 1039, nalatende bij zijne weduwe OTHIL-
BE, twee zoons.
DIRK ÖE IV, de oudfte van die zoons, wierdt Graav in zijn
•plaats, en raakte in gefchil met Flaanderen, voorts met den
Bisfchop van Utrecht. Hij voerde een geweldigen krijg tegens
Keizer HENDRIK DEN III. ïn 1048 op een fteekfpel te Luik
zijnde, hadt hij het ongeluk van den broeder desAartsbisfchops
'van Keulen, zo zwaar met ene fpeer te wonden, dat hij 't be-
ftierf; 't welk zo euvel weidt opgenomen, dat de Bisfchoppelij-
ken terftond de Hollanders op 't lijf vielen en 'er verfcheidene
van dood floegen; zo dat Graav DIRK zig ter nauwer nood
met de vlugt koude bergen. Op den 14 janüarij 1049 werdt
hij te Dordrecht door een onbekenden Keulenaar, meteen ver­
giftigen pijl, zo gevaarlijk in de-dije gekwetst, dat hij 't bin­
nen drie dagen beflierf, en wierdt, daar hij ongehuwd was,
door zijnen broeder FLORIS opgevolgd.
DIRK DE V, minderjarige zoon van FLORIS DEN I., volgde
'zijnen vader op in het beftier, onder 't opzigt van zijne moe­
der GEERTRUID. Genoodzaakt naar Flaanderen te wijken; be­
legerde hij vervolgens, door de Hollanders geholpen, het flot
Tjelmonde, dat hij veroverde; 't welk zijne inhuldiging-tot
Graav ten gevolge hadt. In 't jaar 1076 huwde hij met O-
THILDE, dogter van Hertog HERMAN of FREDERIK van Saxen,
waar na hij 't land 15 jaren in vollen vrede bei egt hebbende,,
op den 17 junij 1091 is geftorven.
' DIRK DE VI, volgde in 1123 zijnen vader FLORIS DEN II. als
Graav van Holland op, doch alzo hij nog te jong was, om't
bewind te aanvaarden, hieldt zijne moeder FETRONELLA, het
zelve gedurende zjne inince.jarigheid in handen: zij was ere
Vrouw

' DIRK. 2(5S
I Vrouw van mannelijken moed, en heeft het Graavfchap enige
jaren loffelijk beregt. Ten jare 1138 floeg DIRK het beleg
voor Utrecht; de ftormgevaarten waren reeds opgeregt, en al­
les tot den aanval gereed, toen de Bisfchop geenen kans ziende,
om zig, door wereldlijke wapenen, te verdedigen, zijne toe-
vlugt tot de geestelijke nam: Hij trok, van zijne Geestelijk­
heid verzeld, in plegtig gewaad ter poorte uit, houdende een
hoek in de hand, uit welk hij den Grave den geestelijken Ban>.
wilde voorhouden, zo deze de belegering niet opbrak. De
Hollanders, die vast naar den ftorm jookten, ftonden ver­
baasd, op dit vreemd gezigt. Graav DIRK zelv vreesde den
Kerkdijken blikfem, met wjlkeo hij gedreigd werdt, zo zeer,
dat hij den aanval (taken deedt. En 't was in dit tijdvak,
niet vreemd, mannen die den vijand onvertzaagd afwagten,
of zelvs te gemoet treden durfden, op 't enkel dreigen eens
Bisfchops met den Ban , te zien bezwijken. Zo ging het Gra­
ve DIRK; en de Bisfthop wist zig van zijnen bijgelovigen
fchroom zo wel te bedienen, dat hij hem noodzaakte, bloots­
hoofds en barrevoets, op de knieën vergiffenis te verzoeken.
Toen eerst gaf hem de Bisfchop, volgens gebruik, den vrede­
kus, en zij verzoenden zig zo volkomen met efkanderen, dat
'er, zo lang zij beide leefden, een vaste vrede tusfen de
Hollanders en Utrechtjln ftand greep. Na dat hij vervolgens
een togt naar 't II. Land hadt gedaan; de kloosters te Egjnoni
en Rijnsburg alleen van den Paus afhangkelijk gemaakt; en aan
Utrecht, HERMAN VAN HOORNE tot Bisfchop opgedrongen hadt,
overleedt hij op den 5 augustus 1157, en liet het Graavüjk be­
wind na aan zijn zoon FLORIS, DBN III. van dien naam, onder
de Graven van Holland.
DIRK DE VII, oudlle zoon van FLORIS DEN III. en van
APA, volgde ten jare 1190 zijn vader in het Graavlijk be­
wind op. Een zijner eerfte bemoejjenisfen was, om zig van
de leenroerigheid wegens Zeeland beveesterScJielde te ontdaan,
't welk hem egter mislukte. In 1197 bekwam hij het we­
reldlijk bewind van 't Utrechtfe Bisdom; voorts belegerde hij
Utrecht, docii wierdt genoodzaakt het beleg op te breken; eg­
ter

570 DIRKSEN. (FILIP) (WILLEM)
ter veroverde hij 's Hertogenbosch, maar wierdt bij het d.._
Heusden overvallen en gevangen genomen, en moest 200c
mark zilver tot losgeld betalen. Hij floot in 1202 een made
lig verdrag met HENDRIK DEN ï, Hertoge van Rraband, en
ftierf te Dordrecht den 4 november 1203; alleen ene dogter
nalatende ADA genaamd, dompelende zijn ontijdige dood Holland
in een poel van verwarringen.
DIRK3EN (FILI?), een Nederlands Konstfchilder, was
zeer vermoedelijk een kweekeüng uit de beroemde fchool van
RUBBENS. Hij toog vroegtijdig naar Spanje, alwaar hij zig ter
woon vestigde, en in welk rijk men veelvuldige konstftukken
van hem aantreft. Onder anderen ziet men in de facristie der
Earrevoeter-Karmeliten-Nonnenkerk te Toledo, een overheerlijk
Schilderftuk van hem, waar op een knielende H. JAKOBUS, be­
nevens een Nonne in de zelvde geftalte afgebeeld -zijn, en
waar op gefchreven ftaat: FHILIPPUS DERIKSEN faciebat en Ma­
drid 1Ö42. PEDRO ANT. DE LA PUENTE, Sveifcn Sutdj
©gaaien/ Stipj. 1775- 8w. I. 2${tf/ f. 136. gWaemdtt. £unfl(er
Scriciin. f. 197.
DIRKSEN (WILLEM), Konstfchilder, een Antwerpenaar
van geboorte, was door zijne ouders voorbefchikt om een Ju­
welier te worden, doch zijne neiging volgende, begaf hij zig
tot het fchilderen, in welke konst hij tamelijke vorderingen
maakte. Hij bepaalde zig enkel tot het vervaardigen van hifto-
rieftukken; waar onder 'er nog al fraije gevonden worden,
fchoon men hem in 't algemeen onder de klasfe der middel­
matige Schilders behoord te rangfehikken; want zijne tekenin­
gen hebben niets van dat losfe 't welk een Schilderftuk zo
bevaliig op het oog maakt, en de omtrekken van zijne voor­
werpen die hij meestal levensgrootte vertoond, zijn fomtijds;
fiordig; ook ontmoet men weinige veifcheidentheid in de
voortbrengzelen van zijn penibel: met dat al is zijn koloriet •
uitmuntend. Hij ftierf in 1697. PILKIKGTON, Tim
Gentlcmans and Connoi.feurs DiCtionary of Peintres, Loni, 177
4». Siföctn. £"»fïï« SciUctt, f. 197.
Dl- \

DIRUTIUS DISHOEK. DlViEUS. zyï
DIRUTIUS (REMICIUS), werdt in het dorp Volkerinchè
ven, onder het gebied der ftad Kasfel, in Wals-Flaanderen ge­
boren. Na de voleindiging zijner ftudien en tot Doktor in bei­
de de regten bevorderd zijnde, werdt hij Raadsheer in den
Hogen raad van Mechelen, vervolgens Requestmeester en Proost
der kollegiale kerk te Brugge, en ten laatften bij het fcbeppen
der nieuwe Bisdommen tot de waardigheid van Bisfchop van
Leeuwarden, de hoofdftad van Friesland benoemd; doch hij
heeft nimmer dien bisfchoppelijken zetel beklommen, door­
dien de Staten van Friesland, zo wel als het gantfe Iighaam
der Geestelijkheid aldaar, zig met kragt tegens de aanftelling
der nieuwe Bisfcboppen verzetten; doch zij moesten ten laatften
zwigten, en ten jare 1570 wierdt CUNERUS PETRI, als eerfte
Bisfchop van Leeuwarden gehuldigd; zie op dat Art.
DIRUTIUS heeft egter uit kragt van zijne aanftelling tot Bis­
fchop, ten jare 1565, het Provintiale Sijnode te Utrecht, als
Gedeputeerde wegens Friesland bijgewoond; dan in dit gewest
niet kunnende banken, werdt hij na dode -van PETRUS CUR-
TIUS, eerften Bisfchop van Brugge in Flaanderen, in deszeivs
plaatze tot die waardigheid verheven. Hij bereikte enen grij­
zen ouderdom, en ftierf den 1 oktober 1617, enige Gefchrif-
ten nalatende. • Kerk. Oudheden van Friesland, I. D.
bl. 289.
DISHOEK (JAKOB VAN"), een Staal- of Medailje-Stem-
pelfnijder. Onder anderen l/ccü Imccn fc'ior.cn Penning geme­
den op den vrede van Nijmegen, ten jare 1678 gcfluten, waar
van men de afbeelding vindt bij EIZOT, Hijl. Metalilque, Tom.
II. p- 309. In KOEHLERS, ^it|ictifcrx 5ftiir.!5Mutti.JiirtLt/ VIII.
Zrjcilf. 645, vindt men van hem bce borstbeeld van dea be-
riemden BALTHAS. BEKKEE. '• HU&ca. ivur.jllcc Ecyicvn.
1779. f. 203.
DIVJEUS (PIETER), of ••• :e V.NDIVE, dat zijn wa-
re geflagtnaam is, is te Leuven geboren, ca behoort tot de
klaslè der beroem ;fte Brabandfs Géfchiedfchrijvers. Hij ftierf
te Mechelen, in hef jaar 1581, en heeft gefchreven: 1. De
An*

DODON.EÜS. (REMBERT) kft
l, den in de Kruidkunde hadt bekomen.-" Het is zigtbaar, dat
men dat alies na het jaar 1535 moet plaatzen, doordien Do*
noN&üs als toen nog maar 17 jaren oud was. Het eerfla
•werk dat hij in 't licht gaf, doet zien, dat hij in 1545 te Ba­
zel was; en het tweede bewijst, dat hij in het zelvde jaar te
Mechelen te rug kwam. Hij reisde op nieuw omtrent 1570
naar Italiè'n, en trok van daar naar Duitsland, om I.ijfaitz
te zijn bij Keizer MAXIMILIAAN DE II. welke hem tot die post
benoemde in plaats van NIKLAAS BIESIUS, die den 10 april
1572, was overleden. DODOMEUS zig naar Weenen begeven
hebbende, diende den Keizer tot aan zijn dood toe, welke
voorviel den 12 oktober 1576. Vervolgens was hij Lijfartz '
van RODOLF DEN II, zoon en opvolger van MAXIMILIAAN.
Onze Schrijver genoot hier een ruim beflaan en hadt hier
vergenoegd kunnen leven, ware het niet geweest, dat hij een
Ril afgezonderd verblijf boven het woelige van *t Hof hadt
verkozen. Andere redenen bewogen hem ook oiri in de Ne­
derlanden te rug te komen: de eene was, de twist, die 'er
tusfen hem en JAN CRATÓ VAN CRAFFTHEIM, -een anderen Ge»
neesheer van de Keizers FERDINAND , MAXIMILIAAN en Ru»
DOLF, een gierig en ongemakkelijk mens, die ter zeiver tijd
ook overhoop geraakte met REMBERTDODONEUS, den zoon, ea
met verfcheidene anderen. Die twist liep zo hoog, dat dia
Geneesheren gefchriften tegens malkanderen in 't licht gaven 9
die al langer hoe fcherper w.ierden, ter tijd toe, dat de voort­
gang daar van door hogerhand wierdt gefluit. Nog een an­
dere beweegt ede riep DODOXJEUS naar zijn vaderland te rtigj
want zekere knapen, gebruik willende maken van de onlusten
die het land beroerden, ten einde zig de goederen aan te ma­
tigen, die hij nabij Mechelen eh Antwerpen hadt liggen, gaven
voor, dat die vei laten waren. Dus door zijn vrienden aange­
maand, om orde op zijn zaken te ftellen, verzogt hij zijn
affcheid van den Keizer, en maakte zig gereed om naar Bra»
land te rug te keeren. Maar ds erbarmelijke toeftand,
waarin zig die provintie en derzelver nabuuifchap bevond,
hield hem cenigen tijd te Keulen op, alwaar hij veel -
VBI. DÉÏL. S je-

&74
DODONJEUS. (REMBERT)
eere verwierf, door het genezen van zonderlinge ziektea-
Hij was nog den 31 maart 1580 in die ftad, toen de huis­
vrouw van SUFFRIDUS PETRI aldaar ftierf, die alle zijne vlijtige
zorgen en oppasfingen niet in het leven hadden kunnen behou­
den. Vervolgens trok hij haar Antwerpen, daar hij een kort-
ftondig verblijf hieldt, doordien de Curateuren van Leijdens
Hogefchool, hem tot Profesfor in de Geneeskunde beriepen,
welke post hij aannam en aanvaardde; dan hij hadt 'er geen
lang genot van, want hij ftierf reeds op den 6 maart 1585
in genoemde ftad, in het oyfte jaar zijnes ouderdoms, na flegts
het tijdvak van derdehalf jaar zijn ambt als Hoogleraar uitge-
oeffend te hebben. Hij wierdt begraven, met het volgends
graffchrift op den Heen, die hem bedekte, gebeiteld:
D. O. M.
REMBERTO DODON^O, Mechlin.
D. MAXIMILIANI II. & RUKOLPHI II. Impp,
Medico £? Confiliario
Cujus in re Afiron., Herb., Medici
Eruditie Scriptis inclaruit.
Oui jam fenex in Academia Lugdunenfi
Apud Batavos
Publicus Medicina Profesfor
Feliciter obiit
Anno M.D.LXXXV.
Ad. vi. Idus Martii
JEtatis fua LXVIII.
REMBERTUS DoDONiEUS, F.
M. P.
Het Afbeeldzel van DODONJEUS in *t koper gefneden, ont­
moet men in t e Athene Batava van MEURSIUS ; in de Acade­
mie van IZAAK BULLART, in de Bibliotheca Belgica van FOP­
PENS, als mede zeer fraaij door den-beroemden R. VINKEI.ES
gegraveerd, hier nevens gevoegd. Hij hadt twee zoons, Dio-
NISIUS, die in de lente zijner leeftijd - ftierf, en REMSERT,
waar van hier boven is gefproken. Ook liet hij drie dogters
Ha, ANTOIHETXE, URSULE en JEAHNE. On-

DÖDONiEUS. (REMBERT)
Ontegenzeggelijk was DODONJEUS een zeer geleerd man.
Hij was geoefïijnd • in de fraaije Ietteren, verftond de Matbe»
lis, Was ervaren in de uitoeffenende Geneeskonst, en onge­
meen in alle de delen der Kruidkunde, en wat daar maar eni­
ge betrekking toe heeft. Schoon ïn Braband geboren, en langen
tijd aldaar gevestigd, hadt hij zig egter meer bijzonderlijk op
de gefchiedenis van Friesland toegelegd, vooral wat deszelvs
geflagtrekenkundig gedeelte betreft, en hij is ten aanzien van
dat 'vak, van groten dienst geweest aan SUFFRIDUS PETKI. Zij­
ne uitgegevene werken zijn:
1. PAULUS ALGINETA, a JOHANNE GUNTERIO Latinè converfusè
a Remb. DODONEO ad Grcecum textum accurate collatus, ac re*
Jenftus. 1546. 8vo. PAULUS ÜLOINETA was een Griek, gebo­
ren op het eiland JEgi?ia, hedendaags Engina, nabij Athene i
het fchijnt dat hij in het begin van de Vilde eeuw heeft ge-
leeft. Hij ftudeerde eenigen tijd te Alexandrié", doorkruis*
te veele landfchappen, en maakte zig zeer bekwaam in de
Geneeskonst, zijnde tefFens een ervaren Heelmeester. Ds
Arabieren hebben hem den bijnaam van Alcavebeli, 't welk
Vroedmeester betekent, gegeven. Zijn VII boeken de ra
Medica zijn in 't grieks gedrukt te Venetien in 1528. in fol. It»
te Bazel in 153S en 1551. in folio. Daar is eene overzetting
van in 't latijn door ALBANÜS TORINUS , Bazel 1538. in 4J0.
Dan JAN GUINTIER of eerder WINTER heeft 'er eene die beter
is van gegeven, en 'er zijne aanmerkingen bijgevoegd; gedrukc
te Parijs bij SIMON COLINZËUS, 1532. in folio. It. met de noten
van JANUS COKNARIUS, JAKOB GCUPIL en van JAKOB DALE-
CHAMP. Lugduni, 1551 é 1558. in Svo. It. van de uitgave van
den zelvden CORNARIUS, adjeüis Dolabellarum librisfeptem. Baf,
I55ö-
H e t
* s c £ n e
verkorting der werken van GALENUS,
tnaar de verkortèr voe^t 'er van zijn eigen bij, en fcbroomC
niet, zig van zijn Schrijver, en zelvs van HIPPOCRATES, te
verwijderen, zo dra hij van gïda-jten is, beter ontmoet t«
hebben.
2. Cosmographica in Afironomiam £f Geographiam Ifagoge; pet
REMSERTUM DoDSNfiüM, Malinatem. Antv. J548» *» izmo.
§ a, Dit

VS DODONJEUS. (REMBERT)
Dit is, voor zo verre ik vreet, de eenigfte uitgaaf, welke vsn
dit werkje in wezen is; en dat door de meeste Schrijvers ver­
keerdelijk als in 1584 gedrukt, wordt opgegeven. DODONEU;)
wijdt het toe aan zijnen neef JOACHIM HOPPER of HOPPE-
»US, door een brief, gedagtekend Mechelen den 1 december
3546. Deze HorrER, aan wien hij onderwijs in de Mathe-
fis gaf, hadt tot moeder RIXIA VAN PIERSMA , een
Itleindogter van REMBERT JARIGA, den grootvader van DODO-,
• T3JEUS.
3. DtFrugum hifloria, Liber mus. Ejusdem Epiftolce duce: icnadi
Farre, Chondro, Trago, Ptifana, Crimno, £f Alica: altera, dé
Zytho Cerevifia. Antv. 1552. 121120. Dit boek en de eerfte
brief die daarop volgt, kan als ene Verklaring over PLINIUS
XVIII. 7. 8. aangemerkt worden. De brief over het Bier is
gerigt aan BOUDEWYN RONSSJEUS , die dezelven enen plaats heef:
gegeven in zijne Miscellanea, Epijl. 39.
4. Trium priorum de Stirpium Hifloria Commentariorutn Imagims
ad vivum expresfee i una cum Indkibus, Grceca, Latina, Officin.i.
rum, Germanica, Brabantka, Gallicaque nomina compleclentibus.
Antv. 1553. 12IH0.
5. ïjifïorie öer f lantert. Mrtüss. 1553- izmo./ opgedragen
aan Keizer KAREL DEN V. It. in 't latijn: Hifloria Stirpium.
Antv. 1553. I2M0. Ook in het frans: Hifloire-des Plantes,
compofée en Flamand par R. DODOENS , & tradui&e en Franpois
pxr CHARLES DE L'ESCLUSE (CLUSIUS.) Ibid. 1557. folio. Die
is enkel de fchets van het groote werk hier beneden onder
N°. 15. vermeld. De levensfchets van KAREL CLUSIUS ontmoet
men in het VII. Deel van dit ons werk, bi. 56. enz.
6. Pofleriqrum trium de Stirpium Hifloria Commentariorum hm.
gir.es ad vivum artificicfisfimé expresfe; una cum marginaliuus An~
notatknilms. Item ejusdem (DODONJEI) Annotationes in aliquot prk*
ris Tomi hnagines, qui trium priorum jiguras compleclitur. Antv.
IS54- "mo.
7. Flerum, Coronarum, Odoratorumqu* nonnullarum Herba„
rum, cc cortim q-m eo pertinent, Hifloria. Antv. 1568. Svo. It.
Jltera eèlt. Ib. 1509. iame. Opgedragen aan JOACH. IIOPPE-

DODON^ÜS, (REMBERT) l yj
jus door ven brief, gedagtekend Mechelen den 5 Janüarij 1563.
8. Hiftoria Frumentorum, Leguminum, Paluflrium cj? Aquati*
Htm Herbarum, ac eorum qua; eo pertinent, Addita funt Imagines
'i'iva:, exa&isfima, jam recens, non absque vulgari diligentia etfide,
mificiofisfimê expresj'ce, quarum plerceque nova, et haUenus non
riita. Avtv. 1569. $vo.
9, Purganiinm, aliorumque eo facientiwn, turn et Radiaim,-
Convolvukrum, ac Deleteriarum (vergiftige) Herbarum, Hifloria,
libri IV. Antv. 1574. 121110.
10. Appendix variarum, et quidem rarisfimarum nommllarum
Stirpium, ac Florum quorundam peregrinorum elegantisfimorumque :
et Icmes omnino novas , nee antea editas, et Jmgulorv.m breves de*
fcriptknes continent; cujus altera parte Umbellifera muitte exhiben*
tnr. Antv. 1574. i2mo.
11, Hiftoria Vitis, Vinique, et Stirpium nonnullanm aliarum.
Colon. 1580. i2mo.
12, APOLLONII MENABENI, TraUatus de magno Animali, quod
Aken nonnulli vocant Germani Cïanö; et de ipfius par'dum in re
Medica facidtatibus. Item Hiftoria Cervi Rangifen, Gulonis, Jfïï*
fra£ vocati. Accesferit REMB. DODOMEI de Alce Epijiola. Col. 158r.
2 2W3. De genoemde MENAEENUS was een goed Dichter , een
geleerd Natuurkundige, en eerde Lijfartz van JAN DEN III.
Koning van Zweden. Hij verliet dat rijk in 1581, en begaf zig
Eaar Wenen; voorts van daar naar Milaan, dat zijn geboorte­
plaats was. Hij heeft ook nog gefchreven: De caufis Fluxus
SS Refluxus Aquarwn Stockholmenfium.
13. Medkinalium Gbjervationum exempla rara. Colon. 1581.
32i»o. It. Editio nova, cui acccsfere ANT. BENIVENII, de abditia
TJtnmdlis ac mirandis Morborwn acfanationum caufis, Liber, cum
Annotationibus DODON^II : Medkinalium Gbfervationtm exempla
rara VALESII CE TAP.ANTA, et ALEXANDRI BENEDICTI, cum
notis ejusdem DODONTEI : ei Hiftoria geftatknis Foetus mortui m
Uteroper armos plus quatuor, MATTHIZE COBNACIS, A£GIDII HER-
TOGHII, ACHILLI! PIRMINII GASSARI : Pliyjiologkes, Medicina
pariis, Tabule expeditie, REMBERTI DODONJEI. Antv. et Lugd.
Bat. 1585. 8w» R» Hardtrvici. 1621. li'tw.
s
3 _ I4i

«78
DODON^US. (REMBERT)
14. Phyfidlogices Medicina partis, Tabula expeditee. Colo
3581. i2mo.
15. Stirpium Hiftoria Pemptades fex, five libri triginta. An
3583. folio. Met houten Figuren. It. varié ab Autlore paulla
ante mortem auüi & emendati. Antv. 1616. folio. It. in't N
derduits. Antw. 1618. in folio. Deze uitgave is met enige nieu­
we Figuren verrijkt, en de befchrijving van verfcheidene uit-
heemfe Planten, van KAREL CLUSIUS ontleend. Ook heeft
jnen 'er enige Egijptifeen Italiaanfe Planten bijgevoegd, over­
genomen uit de werken van PROSPER ALPINUS en van FABIUS
COLONIA , enige Indiaanfe Kruiden enz. Men heeft deze uitgave
te danken aan JOOST RAPHELENG , geboren te Antwerpen en te
Leijden wonende, die ook zelv enige vermeerderingen bij
het werk heeft gevoegd. Het is herdrukt in de zelvde fpraak:
onder dezen tijtel: CRUYT BOECK, REMBERTI DODON^I, bol*
Bhcng fijne taetjïc beruetmngtje: met aSijbocshfcfê achter èlcft
Capittel/ tti)t berfcheijöcn Cntijöt-btfchJijber.6": Stem in 't laet*
{ïe een ^efc^ubtHsfte ban be Sfnöiaenfche Fjetoasifen / mecgc
Bhetrochen ttijt öe ^chnftcn ban CAROLUS CLUSIUS. „ftu mc«
iierom ban nicuto^ oberften cnöe berbctert. (372l!nttoerpen iri
öe JMantijnfcfic ^meftcrije ban BALTH. MORETUS, 1644. »•
folio. Deze druk, verre weg de beste van allen, en die eno
volledige Verzameling bevat van al 't geen onze Schrijver
immer over de Kruidkunde gefchreven heeft, is in groote ach­
ting, fchoon de Heer TOURNEFORT in de voorrede van zijne
Inftitut. rei Herbaria 'er niet veel mede op heeft; want hij zegt ?
„ dat DODONJEUS, door hem zeiven, maar een klein getal
„ van zonderlinge Planten ontdekt heeft, doordien hij geen
„ gelegenheid heeft gehadt om te reizen." Dan dit is volko­
men ongegrond; ook wordt het werk door velen geprezen;
waar van ik alleen zal bijbrengen, het geen MELCH. GUILAN-
»I, een geleerde Botanist in 1589 te Padoua geftorven, 'er van
zegt: Denique Thumathe ex Tliimiftitan: Recentiores feré Pom
aureum, et Pomum amoris nuncupant. Hujus Planta iconem
et ultimiis fpetcandam propofuit REMRERTUS DODOTWEUS in Comm
fariit de Stirpibus, quos idiomate Germanorum inferionem

DOEN. (PIETERSZOON) ï 7$
Vit Jtujtts memorie eruditisfimus, et ad Stirpium cognitiontm, non
ölluftrandam folum, fed abfohendam, natus, faStus, inftitutus.
ME LCH. GUILANDINI, Papyrus, hoe efi, Commentarius in tria\
C. PLINII majoris, de Papyro capita. Venet. apud M. ANTON.
ULMUM, 1572. in qto. Memb. V. p. 91.
16. Confilia Medica. In de Verzameling van LAURENS
SCHOLZIUS, Med. Doctor te Breslauw en aldaar geftorven in
J 599» geplaatst. Deze Verzameling heeft tot tijtel: Confilio-
rum Medicorum Confcriptorum a JOHANNE CRATONE, et aliis pre*
Jlantisfimis Medicis, Liber. Franco/. 1598. folio. It. Hanovie.
26x0. in /olio.
17. Praxis Medica; in eamdem SEEASTIANI EGBERTI, Confulis
et Medici Amftelcedamenfis, Scholia; cum AuUuario Annotatienum
NICOLAI FONTANI. Amft. 164.0. ïimo.
——. SUFFRIDUS FETRI, de Scriptorib. Fri/ice, uit. edit. p.
401-406. MEURSII, Athene Batave. p. 124, 125. Alma Acad.
Lugd. Bat. p. 142. HOYNCK VAN PAPENDRECHT, Anal. Belg.
Vol. I. p. 486. 708. 710. 823. VAL. ANDREAS, Bibl. Belg. p.'
792-, 793- FOPPENS, Bibl. Belg. p. 1064. FR. SWEERTIX,
Athene Belgice, p. 655, 656. CONRINGIUS, Stee. XVI. cum
Tiotis KRANTZII, p. 168. TOB. MAGIRI , Eponymolog. Voce.
Jo. ALB. FABRICIUS, in Bibl. Grec. Vol. XII. p. 578. FREY-
TAG, Analeüa litter. p. 292. Catal. Bibl. BUNAV. Tom. I.
Vol. II. p. 1207. C. SAXI, Onom. liter. Pars III. p. 262.,
BULLART, Acad. des Sciences £P des Arts, Tom. II. p. 99, 100.
JSliCERON, Mem. des Hommes illuftr. Tom. XXXIV, p. 41-47.
PAQUOT, Mem. Utter. Tom. XV. p. i~r 4. BEVERWYK, Schat
der Ongezond!/, bt. 39. 42. BENTHEM,
etSnl. ff«at/ II. 2*. f- J?r.
%CU. ftitcfjOT» Utl»
DOEN (PIETERSZOON), is een Boekdrukker te Amftel.
dam geweest, die ten jare 1523 eene vertaling in 't neder-
duits drukte van LUTHERS hoogduits Nieuw Testament; van
welke vertaling men zig bediende, in zekere heimelijke
vergaderingen van mannen en van vrouwen, die daar te fte-
de, in dit zelvde jaar 1523 gehouden werden, in wereltlijke
S 4 huii*

*8s> DO&S. (VAN DER)
lm'jzen. Zij werden, bij eene afkondiging van den 30 no­
vember des zelvden jaars, onder bedreiging van ftraffe aan
..lijf en goed, verboden, En uit deze afkondiging blijkt, dat
in deze vergaderingen, op eene zekere wijze, gepredikt
werdt. .. ,1 , WAG,, Befchr. van Amft. III. St. bl. 4, 5,
DOES (VAN DER) , zijnde de eigenlijke geflagtnaam CROI»
SII.LES, ingevolge CAKPENTIER, Hift. de Cambray, Vol. II. p.
460. 488. n. 13. een oud en zeer aanzienlijk adelijk Geflags
in Hollend, dat. zig eerst in Rhijnland heeft gevestigd, daas
het 't adelijk Huis ter Does heeft bezeten, zijnde de Heren
vr.n dezen naam, al bekenden in aanzien geweest, omtrent
den jare 1300. Men leest immers van enen MAURYN VAK
DER DOES , die Raad is geweest van Graav WILLEM DEN HL,
van Holland, welke ten jare 1326. bloeide, en getrouwd was
met N. VAN AAMSTEL VAN MYNDEN , wier vaders broeder
Was, WOUTER VAN AAMSTEL VAN MYNDEN, beide zonen van
AMELIS VAN AAMSTEL, die voor bet eerfte de goederen van
Mijnden bezat. Dezq MAURYN VAN DER DOES, wordt in een
Handvest van den voorgemelden jare 1326, genoemd Voogd
van de kinderen van Heer WOUTER, zijnen qom, zcone van
Heer AMELIS VAN MYNDEN.
De Hamlijst van dit Geflagt, 't welk tot nu toe in luister is
gebleven", en verfcheidene groote Mannen heeft opgeleverd;
die in geleerdheid, dapperheid en vaderlandsliefde hebben uit­
gemunt, aan wiens hoofd men te regt den zo bekerden JA-
KUS A DOUZA moet plaatzen, wordt gevonden bij LE CARPEN­
TIER, Hifloire Gen. des Pais-Bqs, Part. III, p. 460-471. S. v„
LEEUWEN, Batavia illuftrata, bl. 929-933. A. FERWERDA,
Nederl. Geftacht-, Stam- en Wapenboek, II. Deel; insgelijks in
cc Woordenboeken, van HoeGSTRATEN, Lurscius en KOK. Ook
vindt men enige bijzondei heden, nopens fommigen uit dit Ge­
flagt, bij VAN MIERIS, Charterboek II. D. bl. 607. 630. UI. D.
kb 413- 551. IV. D. bl 84. 494. 514- 873- ioo», en in 't
Friefche Charterb. van SCHWARTZENBERC, L D. bl. 331. 495.
Ook zijn 'er verfcheidene Schilders geweest, die den naam van

DOES. (ANTHONY VAN BES) (DIRK VAN DER) a8r
VAN DER DOES dragen; of dezen nu ook tot dit Geflagt heb­
ben behoord, kan ik met geene zekerheid bepaien.
DOES (ANTHONY VAN DER) , was een Nederlands Plaat-
fnijder, die omtrent 't midden- der XVIde eeuw geleefd heeft,
en verfcheidene fchone Prenten door zijn graveerijzer heeft
voortgebragt; als onder anderen: FERDINAND, Kardinaal In­
fant van Spanje en Landvoogd der Nederlanden, te paard zit­
tende; in het verfchiet ziet men den flag bij Nordlingen,
waarin die Vorst benevens den Koning van Hongarijen ten ja­
re 1634, de zege over de Zweden bevogt, naar RUBBENS en
DIEPENBEEK; eene H.'MAGDALENA, naar BANDYT; eene H.
MARIA met het kindeken JESUS aan hare borst, naar ERASM.
QUELLINUS; eene H. Familie, waarin een Engel de luijeren
aan het vuur warmt, door den zelvden enz. ,— BASAN,
Dictionaire des Graveurs, III. Vol. Paris 1767. 8vo. SUtgCttt.
$un(l(eï Serkott. 1770. f. 203.
DOES (DIRK VAN DER), de jongde zoon van Jon. VAN
PER DOES den Ouden, en ELIZABETH VAN ZÜTLEN VAN DER.
HAER, wierdt geboren den 25 februarij 1580. Zijne letter-
oeffeningen volbragt hebbende, doorreisde hij Duitsland, en
begaf zig naar Dantzig, met inzigt om een togt naar Konfianti-
nopolen te doen. In Holland te rug gekeerd, geraakte hij in de
Regeering te Utrecht, was in 1614 en 161 s Schepen van die
Rad, en wierdt den 26 februarij 1642 als lid inde Ridder-
fchap van dat toenmalig gewest befchreven, en den 4 augus­
tus daarop volgende, tot buitengewoon Raad in het hoogde
Provintiale Geregtshof aangefteld. Hij ftierf den 7 junij 1663,
in het fytte jaar zijn's levens. Den 7 junij 1612, hadt hij
het Slot en de Heerlijkheid van Berkeflein gekogt; ook huwdo
hij in dat zelvde jaar, met GEERTRUID VAN'RHEEDE, eene
dogter van GERARD, Heer van Nederhorst, en van MAGTELD
PEUNIS VAN DIEST. Zijne vrouw ftierf den 4 februarij 1684,
in een grijzen ouderdom; zij hadt hem verfcheidene kinde-
ren gebaard; onder anderen JAN VAN DER DOES, Heer vm Ber.
S 5 kt.

284 DOES. (DIRK VAM MR)
Jiejlein, die even als zijn vader lid van de Utrechtfe Ridderfchap
is geweest. Hij heeft in druk uitgegeven :
1. GEOKGII LOGOTHEXSS Acropolita;, Chrcnkon ConfiantinopoH
tanum, Grace fj? Latine, Notisque illuftravit. Leidce 1614. 8va*
V. D. DOES gaf dit uit na eene kopij die zijn broeder GEORG,
tePéra, eene voorftad vanKonftantinopolen, naar een Handfcbrift
hadt doen vervaardigen, het welk aan GEORG CANTACUZENUS
hadt toebehoord. OUDINUS flaat de bal mis, met te zeggen,
dat J. v. D. DOES 'er de Gefchiedenisfen van NICEPHORUS GRE-
GORAS, en van LAONICUS CHALCONDYLAS heeft bijgevoegd,
LEO ALLATIUS , heeft eene volkomener en beter vertaalde uit­
gave van die Kronijk bezorgd, in het Corpus Hifloria; Byzanthue.
Edit. Paris. 1651. in folio. Deze griekfe Schrijver, die aan­
zienlijke bedieningen bekleedde aan het Hof van de Keizers
JANDUCAS, THEOD. LASCARIS, en MICHIEL PALEOLOGUS , wierdt
voor een van de grootfte Mannen van zijnen tijd gehouden.
Hij was in 1274 tegenswoordig bij het Concilie van Lijons, en
ftierf op zijn vroegfte in 1282. Zijn Kronijk die zeer nauw­
keurig is en in grote achting, bevat al het geen 'er te Konflan*
tinopokn, zedert het jaar 1203 tot aan 1261 is voorgevallen.
2. Allocutio fuper BERJA, HEDA et HORTENSIO, recufis, a&
Magnificum virum , GISBERTIUM LAPPIUM A WAVEREK , Pa-
tritium Ultrajetcinum. Dit behelst een digtftuk van 53 regels,
gedrukt aan' het hoofd van de Succesfiones Ultrajeüina van
LAMB. HORTEKSIUS , in de Verzameling van Utrechtfe Gefchied-
fchrijvers, door ARN. BUCIIELTUS verzameld, met deszeivs aan­
tekeningen verrijkt, en na dode van hem, ten jare 1643. in
folio, door LAP VAN WAVEREN in 't licht gegeven.
3. Lufus Imaginis Jocofa, five Echus, a variis Poè'tis, variis
linguis et numcris excultl; ex Biblktheca THEODORI DOVZM J. F.
Accesfit MARTINI SCHOOCKII, Disfertatie de natura Soni et Echus
Ultraj. 1658. in 8vo. FAERICII, Biblioth. Grcec*. Tom.
VI. p. 451. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 1122. GASP. BURMANNI,
Traj. eruditum, p. 89, 90. C. SAXI , Onom. liter. Pars IV. p.
239. PAOJJOT, Mem. litter. Tom. XVI. p. 239-243. S. VAN
LEÜUWEN, Batav. illuflr. bl. 932. A. PARS, Naamrol der Batav.
Schrij-

DOES. (FILIPS VAN DER) (FRAÏ£{ VAN DER) , 283
Schrijvers. GOUTHOEVEN, Chronijck van Holland, p. 170. J

: -ÖOES. (GEORG VAN DE»)
en gevolgd door een Treurzang van hem, waar in hij het !o£
van Leijdens Hogefchool betreurt, over het gemis van zulk
een geleerd Profesfor. • FR. SWEERTII, Athena Bclgica;
p. 24.2, 243. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 228. ForrENs,
Bibl. Belg. p. 291. C. SAXI, Onom. liter. Pars IV. p. 83, 84.
NICERON, Mem. des Hom. illuftr. Tom. XVIII. p. 209, 210»
PAQUOT, Mem. litter. Tóin. XVI. p. 237-239. S, v. LEEUWEN,
Batav. illufin p. 93a',
DOES (GEORG VAN DER) , mede een zoon van Jon. VA:-!
DER. DOES, leide zig van der jeugd af aan toe op het beoeffe­
nen der fraaije wetenfehappen, en leerde zeer grondig da
griekfe en latijnfe talen. In 1592 volgde hij de neiging, die
hem tot reizen aanfpoorde, en trok naar Polen, daar hij twea
jaren verbleef, ten einde aldaar de landtaal in volkomenheid
te loeren. Hij kwam ten jare 1594 in Holland te rug, en ,
vertrok in het zelvde jaar weder naar Duitsland, verzelt van
zijne bloeders JOHAN en STEVEN. Genoegzaam een halfjaar
hield hij zig te Heidelberg op, deels om met de Geleerden van
die Hogefchooi te verkeeren, en deels' om de handfehriften
van de Paltjife bibliotheek, die zedert naar Rome vervoerd is,
te doorfnuffelen. Te Frankfort zijnde, vernam hij dat SIGIS-
MOND DE III, Koning van Polen, een Gezantfchap ftondt te
zenden naar de Porte, hier op haastte hij zig om te Krakow te
korren, ten einde van die gelegenheid gebruik te maken om
.naar Turkijen te reizen, zo als hij lang van voornemen was
geweest, doch ziende, dat deze reis op de lange baan wierdt
gefehovcn, wierdt hij te rade, zig naar Moskovië te begeven,
om zijn geluk aldaar te beproeven. Op weg zijnde, vondt hij
het geen hij zogt; want hij ontmoette te Leopol, Polakken en
.Armeniërs, die het zelvde voornemen koesterden. Hij ging
dan met dezen naar Smihel, eene ftad aan den mond van
den Donaitw gelegen, alwaar hij op de Zwarte zee te fcheep
ging. Te Konftantinopolen geland zijnde, huisvestte hij zeven
maanden lang bij EDUAKO BARTON , Ambasfadeur van 't Engel­
fe H-jf. Den 22 november 1598» vertrok hij me: den Poolfen
J
' (Je-

DOES. (GEORG VAN DER) 28^
Gezant, SALOMON GOLSCHÏ, ten einde naar zijn vaderland t©
rug te keren, alwaar hij door zijn vader werdt ontboden, dia
hem Seffens kennis gaf van het overlijde i zijnes oudften broe­
ders. Hij kwam aldaar in julij 1598, en eenigen tijd daarna
hem de begeerte bekropen hebbende om Indien te gaan bezoe­
ken, begaf hij zig öp zee aan boord van een Hollands fchip;
dan hij ftierf op weg aan het eihnd van St. Thomas, waar*
fchijnelijk in het jaar 1598. Daar is van hem in druk:
1. GEORGII CODINI Selecta de originibus Confiantinopolitanis ' t
Grcece ö* Latine, per GEORGIUM DOUSAM. Heidelb. 1596. Svo.
In een onderhoud, 't welk GEORG VAN DER DOES, te Frankfort,
met MARQ. FREHER hadt, betuigde deze hem de begeerte dis
hij hadt om Konftantinopolen te gaan zien: waarop FREHER hem
het werk van CODINUS' ter leen gaf, als zeer nuttig om hein
ten aanzien der oudheden van die Rad, tot een nuttig gebruik
ie verftrekken. V. n. DOES las het met groot genoegen, en
begaf zig terftond aan 't werk, om 'er eene vertaling van te*
maken, die FREHER gedurende zijne afwezigheid liet drukken.
JAN MEURSIUS gaf die in 1608 op nieuw uit met zijne aahmer*
kingen. JAKOB GRETZER verbeterde 'er een aantal fouten van,
in zijne Obfervationes in CODIMUM, lib. III. c. 18, en verfchaf-
te daar bij het nodige, ten einde het Origineel vollediger tö
maken. Ibid. c. 19. LEO ALLATIUS vulde 'er nog meerdere
onvolledige vakken van, inde Variorum Antiquorum, Tom. I.
Ten laatften bezorgdeL^MBECIUS, Bibliothekaris van den Kei­
zer, 'er. eene volledige uitgave van, die een gedeelte uitmaakt
van het Corpus Hiftorice Bizantinte, en wel onder dezen tijtel:
GEORGII CJDINI, Curopalata, & alterius Anonymi, Excerpta de
Antiquitatibus Conftantinopolitanis, Graeci, cum Verfone Latina,
et animadverfonibus PETRI LAMBECII, Hamburgenfis, Lutet. Paris.
Typograplu Regia, 1655. in folio. Dit werk beftaat zuiver uit
een zamenraapzel, waar van men kan overtuigd worden , het
boek van CODINUS met de Opuscula van HESTCHIUS van Mile-
ie, de Originibus Conftantinopolitanis, door MEURSIUS in 1613
Uitgegeven, vergelijkende. CODINUS woonde te Konftantinopolen z
jüsn. denkt dat zijn toenaam van Curtpalates eene bediening be­
te-

236 DOES. (JAKOB VAN DER)
tekent, die hij aan het Plof van den Griekfen Keizer uitoef-
fende. Hij heeft in 1453 , na de volkomene verwoesting van
zijn vaderland geleefd, doordien hij van dat tijdvak gewaagt, in
zijn bock de Imperatoribus Confiantinopolitanis, door den zelvde
LAMBECIUS in 1655 uitgegeven.
2. GEORGÜ CODINI, liber de Signis, Statuis cï? aliis fpe&attt
dignis Conftantinopoli, door GEORG VAN DER DOES vertaald,
met bijgevoegde aanmerkingen van MEURSIUS; bij het voor­
gaande gevoegd. Aurelia Allobrog., 1607. in ivo. It. veel
vollediger, met aanmerkingen van LAMBECIUS in zijne uitgave
van 1655.
3. GEORGII DOUSE, de Itinere Suo Conftantinopolitano, Epiftt
la. Accesferunt veteres Infcriptiones ex Byzantio, ex reli
Gracia, nunc primum in lucem edita; cum quibusdam doiïoru
Virorum Epiftolis. Antv. 1599. in Svo. Vervolgens geplaatst in
Tom. VI. van den Thefaurus Antiq. Grcecarum van JAC. GRONO-
VIUS. De Brieven bij het reisverhaal gevoegd, zijn voor het
grootfte gedeelte door Grieken gefchreven. De belangrijkfte is
die van eenen MELECIUS, Patriarch van Alexandriè'n aan Je»
HAN VAN DER DOES, den vader.
4. Daar zijn twee Brieven van GEORG VAN DER DOES in de
Verzameling van GABBEMA , bl. 243-246. Beide zijn die ge­
dagtekend van Konftantinopolen den 12 meij 1597. De eerfte
houdt aan zijn vader, en de iweede aan zijn broeder JOHAN,
die hij toen ter tijd nog dagt in leven te zijn; zedert lang
jieen de minfte tijding van huis gehadt hebbende, ingevolge
het geen bij in zijnen eerften brief meldt. FR. SWEER-
TÏI, Athen. Batav. p. 273. CRENII, Animadv. Philolog. Part.
IV. p. 36. VAL. ANDREAS, Bibl. Belg. p. 264. FOPPENS,
Bibl: Belg. p. 337. C. SAXI, Onom. liter. Pars IV. p. 78. Nt-
CERON , Mem. des Hommes illiftr. Tom. XVIII. p. 206-209»
PAQUOT, Mem. litter. Tom. XVI. p. 233 -237.
DOES (JAKOB VAN DER), Konstfchilder, wierdt te Am*
Jleldam geboren den 4 maart 1623. Zijn grootvader was Se­
cretaris van genoemde ftad, en zijn vader Secretaris der Asfu-
xan-

DOES. (JARÓB VAN DER) ag?
jfantiekamer. Deze vroeg geftorven zijnde en weinig middelera
•nalatende, wierdt hij bij N. MOJAART befteld om de Schil-
derkonst te leren. • Na dat hij bij denzelven enige jaren was
• geweest, trok hij met zijn aifte jaar naar Frankrijk, en voorts
te voet met gezelfchap naar Italië. Te Rome gekomen, ont­
moette hij fpoedig verfcheidene landslieden, die hem den bent­
naam van Tamboer gaven. Verfcheiden jaren bragt hij in deze
ftad door met ijverig tekenen en fchilderen, oeffenende zig
naar de beste voorbeelden, inzonderheid van BAMBOOTS. Hij
maakte hier egter geen grooten opgang, doordien hij zig door
zijne levenswijze niet wist bemind te maken, en doorgaans
ftil en droefgeestig was. In het vaderland te rug gekeerd,
zette hij zig in 'sHage neder, en hieldt met zijne zuster huis,
ter tijd toe, dat zig met MARGRIET BOORFERS , een meisje dat
vee! geld hadt, en ook een liefhebfter van de teken- en fchil­
derkonst was, in het huwelijk verbond. Hij verwekte bij
haar vier zoons en ene dogter, waarna zij tot zijn grievende
fmerte, ten jare 1661 overleed; dit verlies trof hem zo fterk,
dat hij 'er ten enemalen lusteloos door wierdt, en zodanig
traag, dat hij het fchilderen ten enemalen agterliet, 't welk
zijne familie bewoog, hem het Secretarisfchap van Slooten, nabij
Amfteldam gelegen, tc bezorgen; onder het waarnemen van dit
beroep fcheen de lust tot fchilderen wederom in hem te ont­
vonken, en hij heeft zedert dien tijd verfcheiden ftukken ver­
vaardigd, die zijn welverdienden lof, zo lang in wezen zijn,
zullen verkondigen. Hij huwde voor de tweedemaal met ene
Juffer die veel geld hadt, doch die na hem enen zoon gebaard
tc hebben , fpoedig kwam te fterven; hij zelv betaalde de
laatfte tol aan de natuur den 17 november 1673, onder an­
deren twee zoons nalatende, SIMON en JAKOB genaamd, waar
van. hier beneden wordt gefproken.
Onze Konftenaar fchilderde bevallig, in het verkiezen van
licht en bruin was hij ongemeen, en de groepswijze koppe­
ling der Dieren verftond bij wonder wel, en niemand
heeft hem in 't fchilderen van Schapen en Geiten, zo in na­
tuurlijke tekening als wijze Yan fchilderen, overtroffen. In
het

aS8 DOES. (JAKOB VAN DER) (JOHAN VAN DER)
het Keizerlijk Kabinet te Weenen is een ftuk van dezen Mees-
ter, dat zeer fchoon en allerbevalligst is; het verbeeldt een
laudfchap in den omtrek van Rome, ftaande op den voorgrond,
ter regter zijde, enige ruïnen, aan welker voet, ene flapen-
de boerin op den grond zit. Naast haar ftaat, een jonge
herder met twee honden, en voor hare voeten een fchaap
en ene geit die haar jong zoogt. DESCAMPS, Vie des
Peintres, Tom. II. p. 333. C. DE MECHEL, Catal. des Tableaux
de la Gallerie Imp. de Viemie. 1784. Svo. p. 222. A. HOUBRA-
KEN, Schouwb. II. D. bl. 105-108. J. C. WEYERMAN, Levert
der Schilders, II. D. bl. 180-193. fHfgMn, $unfU« Sqticc».
1799. f. 203.
DOES (JAKOB VAN DER), Konstfchilder, een zoon vaii
den bovenftaanden, hadt tot leermeester KAREL DU JARDIN ,
zijn overleden vaders groten vriend en zijn gewezen voogd,
daar hij zo lang bij bleef tot dat KAREL de lust bekroop om Rome
voor zijn dood te bezoeken. Toen raakte JAKOB bij G. NET-
SCHER, en daar twee jaren vlijtig gewerkt hebbende, bij GER.
DE LAIRÈS te Amfteldam. Nadeihand bij zig zei ven de konst
oeffenende, gaf hij proeven van zijnen groten geest en ver­
nuft, doch was daarbij ongemeen driftig en haastig; want
men vindt van hem verhaald, dat hij eens drie of vier weken
aan een ftuk gefchilderd hebbende, en het niet naar zijn zin
konnende krijgen, een mes nam en het aan riemen fneed.
Dit zelvde ontwerp ondernam hij andermaal; 't lukte hem,
en hij maakte 'er een gefchenk van aan dén Heer DE GRAAF,
zijnen bloedverwant, die 'er zeer mede in zijn fchik was,
hem een paard benevens een ftijve goudbeurs vei eerde, en
bezorgde, dat hij onder het gevolg van den Ambasfadeur
HEEMSKERK naar Parijs reisde, alwaar hij zijn fortuin zou ge­
maakt hebben, was hij niet na een jaar verblijf aldaar over­
leden. A. HOUBRAKEN, Schouwburg, lil. D. bl. 327,
328. SUfgtm. KmtfHer gcricón. 1779. f. 203.
DOES (JOHAN VAN DER), beter bekend onder den latijn-
fen naam van JANUS DOUZA, gevei.de FRANS DOUSA ad Luci»
LU

DOES. (JOHAN VAN DM) iSp
Ui Fragm. p. 253. edit. OUDSND., tot reden vat) deze naams­
verandering, om dat de ou in het latijn, dezelvde klank uit­
drukt van de nederlandfe oe; was Heer van Noortwijk en
Kattendijke, en een ieverig lid der Verbonden Edelen; hij wierdt
geboren te Leijden den 6 december 1545, uit het huwelijk var»
JOHAN VAN DER DOES en deszeivs tweede huisvrouwe, AMRA
VAN NYENRODE , mede van een adelijk en oud Geflagt; Zijne
ouders hem in 1550 door den dood ontrukt zijnde, geraakte
hij onder de voogdij van zijnen moederlijken grootvader FRANS
VAN NYENRODE, die hem in den ouderdom van tien jaren naar
Lier in Braband zondt, daar hij de gronden zijner ftudie leide,
daar na Leuven, en vervolgens Douai bezogt, en eindelijk die
te Parqs voltrok, van waar hij, met roem overladen, in zijné
geboorteplaats te rug keerde. Hier was het dat hij een ön-
fterfelijken naam verwierf, en zijn aanzienlijk Geflagt eere
aandeed. Heldhaftigheid en geleerdheid, ftaatkunde en eer­
lijkheid, blonken eveneens in hem uit, en men zou verlegen
ftaan met te willen bepalen, waar aan de voorrang toekome»
Hoe groot zijn-heldenmoed ware, bleek overvloedig, geduren­
de de gédugte belegering der ftad Leijden, ih 't jaar 1574.*
federt het Bevelhebberfchap hem, aldaar, was opgedragen»
Toen gaf hij ook bewijzen van eerlijkheid. Geene vleijenda
beloften, geen Spaans goud, konden het hart van dezen Na.
derlander tot ontrouwe doen bezwijken. De list van LEICES-
TER was niet in ftaat, om hem aftetrekken vart de bevorde-
ringe der ware belangen van zijn vaderland. Zijn ftaatkundïg
beleid, gepaard met beproefde getrouwheid, was oirzaak é
dat hij, in 's Lands haggelyke omftandigheden en In de ge-
wigtigfte gezantl'chappen j gebruikt wierde; ook bekleedde
Hij de gewigtige posten van Dijkgraav van Rijnland, Regis*
termeester van Holland, lid van den Hogen Raad, Curator
en Bibliöthekaiis der Leijdfe Akademie enz.
Wanneer de Staten van Holland en Zeeland reh jare 15724
befloten, onderfland van geld en volk bij Koninginne ELJ*
ZABETH te zoeken, was VAN DER DOES een der Gezanten
r.aar Engeland. Na doode des Prinfen VAN OSANJS , be»
VILL DEsu T g»f

*go DOES. (JOHAN VAN DIR)
gaf hij zig, in julij of augustus van 't jaar 1584, in alle flilte,'
zelv6 buiten weten zijner vrouwe en vrienden, naar Enge-
land. Zijn oogmerk was, gelijk men vermoedt, den weg te
baien, tot nadere onderhandelingen met de Koninginne:
terwijl anderen meer gezind waren, hulpe bij Frankrijk te- zoe­
ken ; gelijk men deedt. Doch de handel met dat Rijk werdj
afgebroken, en, toen befloten, de Opperheerfchappije en be-
fcherminge der Nederlanden aan Koninginne ELIZABETH opte-
dragen. Dit gefchiedde, in 't jaar 1585, door een aantal
Gezanten uit de Nederlandfe Gewesten, onder welken de Heer
VAN NOORDWYK , wegens Holland, de eerfte was. Zedert zijn
hem meer andere onderhandelingen landswege toevertrouwd;
*t geen aan HEINSIUS doet zeggen: Plurma & in Patria gesfie,
& pro eas legationes obivit plurimas: nee ullius ore fcepius
efl Batavia.
Den roem van geleerdheid kan niemand hem betwisten; zij­
ne Schriften zijn 'er fprekende bewijzen van. Hij was een
voortreffelijk Gefchiedenisfchrijver, een groot Taalkundige, een
uitmuntend Digter; ja hij wordt door JANUS GUILIELMIUS, in
Syll. Epift. Tom. I. p. 171. Polta unicus genoemd. De groot­
fte Mannen van dien tijd, rekenden het zig tot eere, brief-
wisfeling met hem te onderhouden; zo als onder veelen, de
Kanfelier DE L'HOFITAL , FREDERIK MOREL de vader, DO-
RAT, TuRitéBius, RONSARD, LAMBINUS, PASSERAT &c. alle
Geleerden van den eerden rang, met wie hij gedurende zijn
verblijf te Parijs, in kennis was geraakt. Ook werden hem
van veelen de heerlijkde getuigenisfen gegeven. Sommigen,
en daar onder de geleerde DU THOU, noemen hem den Hol*
landfen VARRO. Hij bezat een dalen geheugen, en een uitge­
lezen oirdeel, hadt daarbij genoegzaam alles gelezen, wat het
vak der Gefchiedenis ten onderwerpe heeft, of enigzins met de
Belles Lettres verwant is. Hij verdondt het grieks grondig, en
CATULLUS, TIBULLUS, PROPRRTIUS, JUVENALIS, FIORATIUS en
verfcheidene brokken van andere oude cn hedsndaagfche Dig-
ters, hadt hij zodanig in zijn geheugen geprent, dat hij 'er bij
alle gelegenheden gebruik van wist te maken. MEURSIUS ge-

DOES. (JOHAN VAN BES) aar
ïufgt, dat DOUSA ogenblikkelijk alle de vragen b:ant woedde,
die hem kosten gedaan worden, betrekkelijk de Griekfe en
Latijnfe letterkunde, evenveel of die tot de oude of lateia
gefchiedenis behoorden. Zijn zinfpreuk was: Dulces ante omniet
Mujee.
Den ouderdom van 19 jaren bereikt hebbende, huwde hij in
'tjaar 1564, met ELIZABETH VAN ZUYLENVAN DERHAER, eene
dogter van THIERRY VAN ZUYLEN en van JOSINA VAN DRAKEN-
BURG, welke hem 12 kinderen ter wereld bragt; namelijk JO­
HAN , JOHANNA, ANNA, GEORG, STEVEN, FRANS, GARNIER,
JOSINA, JAN, DIRK, JAKOB en nog een jongeren zoon. Van
GEORG, FRANS en DIRK, is reeds gefproken, en JOHAN maakt
het onderwerp uit van het volgende Art. JOHANNA wierdt
den 16 janüarij 1571 te Noordwij'k geboren, en ftierf ongehuwd.
ANNA kwam in meij 1572 ter wereld, en huwda in 1661 aan
GASPAR VAN EUSSUM, Heer van Nijenoort, en Drost van Koe­
ver den en het landfehap Drenthe; STEVEN geboren den 2 ja.
nuarij 1576, trouwde aan ANNA VAN EUSSUM, zuster van
GASPER, en won 'er drie zoons bij, waar van de jongfte, Wio-
BOLD genaamd, het Geflagt voortplantte; vader geworden
ïüjnde van een anderen STEVEN, en grootvader van eenen
STEVEN, en van JOHAN VAN DER DOES, beide in 1685 leven­
de. GARNIER, den 13 augustus 1578 geboren, ftierf op zes
in 1604 of 1605, zonder kinderen na te laten. JOSINA, ge.
boren den 29 feptember 1578, ftierf te Leijden agt jaren oud
ziinde. JAKOB, kwam den 29 meij 1580 ter wereld, en
ftierf nabij het eiland St. Thomas, uit de Indien te rug ke­
rende. Deze JAKOB was een jeugdige deugeniet, waar van
a'ijn vader dit afbeeldzel heeft nagelaten :
Farentibus infortunatis.
JANE -pater, qua non JACOBUS Jligmata (prolit
Degene) ah! domui liquit inulta tuce?
Dum probris probra accumulat, dum furta rapinit:
Nequitixque fu

sp* DOES. (JOHAN TA» MR)
Toen V. r». DOES ondernam de Hollandfche Jaarboeken te
fchrijven, maakte men hem in 1685, Bewaarder en Opziener
van 's Lands archiven; en hij bedankte als toen voor het
Dijkgraavfchap. Den 3 december 1591, benoemde men hem
tot lid van den Hogen Raad; en door de uitoeffening van de
bezigheden aan dat gewigtig ambt verknogt, verpligt zijnde
zijne woonftede in 's Hage te vestigen, gaf hij het aan hem
toevertrouwde opzigt van de Akademie-Bibliotheek te Leijden,
aan zijnen zoon JOHAN over, wiens dood op den 21 decem.
ber 1590 voorvallende, hem zo hartgrievend trof, dat hij
vier dagen agter een doorbragt, zonder enig voedzel te genie­
ten. Zig tot het verrigten van enige zaken ten jare 1604
naar Friesland begeven hebbende, wierdt hij 'er ziek; hij liet
Zig terftond naar Noordwijk voeren, hopende dat zijne geboor-
telucht heilzaam voor hem zoude zijn; doch zijne kwaal ver­
ergerde, en, na gedurende een maand lang daar aan gefuk-
keld te hebben, overleed hij in dat zelvde jaar op den 8
oktober, in den ouderdom van bijna 59 jaren; zijn Iighaam
wierdt naar 's Hage gevoerd en aldaar begraven. Cura-
teuren van Leijdens Hogefchool, bevolen aan DANIËL HEIN-
SIUS de taak, om eene lijkrede over hem te doen; 't welk
insgelijks door PETRUS BERTIUS gefchiedde. JUSTUS LIPSIUS,
die hem in Eletlor. lib. I. c. 5. Vera proles Mvfarum, & alumnus
Cratiarum noemt, maakte dit graffchrift op hem:
DOUSA meus jacet hic. Tecum, mi DOUSA, jacere
Candorem £f Mufas ingenué fateor.
De Hogefchool te Leijden, waar over, gelijk wij gezien
hebben, de zorg hem aanbetrouwd was, zal aan VAN DER
DOES ten allen tijde met dankbaarheid gedenken. Zijn voor­
beeld toont, dat gegronde geleerdheid den Staatkundigen ten
lieraad ftrekt; en hem, boven andeven, in ftaat ftelt tot het
bekleden der gewigtigfte ambten, tot nut van 't vaderland.
Een achtenswaardig afftammeling van den groten JANUS
DOUSA , die nog in leven is, de Heer GERLACH JAN DOYS VAN
{>£& Doss, Heer van beide de Noordmjken, Langeveld, Offtm
t

DOES. (JOHAN VAK DBR) M
ftm, enz. liet den 3 oktober 179a, een piagtig en kostbaar
gedenkftuk, in de kerk te Noordwijk aan 1 en Rhijn, oprig.
ten, bijzonderlijk gefchikt ter eere van den onfterfelijken Jo.
HAN VAN DER DOES, wiens beeldtenis, naar eene oirfpronglij.
ke fchilderije, in konftig marmer uitgehouwen op dit ; edenkteken
praalt. Het latijnfe opfchrift, dcor de kundigfte hand
gefchreven en daar op uitgehouwen, te omflagtig om hie. eene
plaats te beflaan, is te vinden in het IV. deel van de Hifi.
van het Verboni der Edelen door den Hoogleraar TE WATER,
uit welk werk van dezen geleerden en nauwkeurigen Gjfchied»
fchrijver, wij ook een groot gedeelte van dit levensberigt ontleend
hebben.
Een fraijen Gedenkpenning ter zijner eere gemunt, vindt
men befchreven, en afgebeeld bij GER. VAN I OON , Befchr. der
flJederl. Hiftoriepenningen, I. D. bl. 200. Daar gaan veele
Afbeeldzels van dezen groten Man op verfcheidene wijzen in
prent uit, waar "van voor de besten worden gehouden, die
door VISSCHER en HOUBRAKEN in 't koper zijn gefneden. Zie
hier nu nog de optelling der Werken, die van hem door den
druk zijn gemeen gemaakt:
1. Epigrammatum libri duo: Satyra duet: Elegerum liber mus;
Sylvarum libri duo. Antv. 1569- in i2mo.
2. Notte in C. CRISPI SALLUSTII Fragmenta. In den druk
Van dien Gefchiedfchrijver, uitgegeven door LODEW. CARRION.
Antv. 1573. I2W0. It. IS79» IS83- &c. mme.
3. Nova Poëmata: Odarum libri tres: Satyrarum liber unus:
Epigrammatum libellus: Heniecajyllabi: Satyra dua incertorum
auüorum: Hendecqfyllabum Carmen in laudem Lugduni, nova\
Batavorum Acaitmia, conferiptum. His accesfit incertorum Auüo*
turn Foëmation. Item HADRIANI JUNII, Carminum LugdunenJU
urn Sylva. Lugd. Bat. 1575.
j 4. In novam Q. HORATII FLACCI editlonem Commentariolus,
'Antv. 1580. iömo. Appendix fuccidanea ad eundem. Ib. 158a.
iCmo. It. cum Comment. & Enarrat. Commentatoiis veteris a
JAC. CRUQJJIO editi. Lugd. Bat. 1611. 4*0. In deze kleine uitbreiding,
(baalt grote geleerdheid door; DOÜZA Leeft 'er op*
T 3 fce«ï

ap4 DOES. (JOHAN VAN DER)
helderingen in van verfcheidene Roomfe Oudheden, en ver­
betert hier en daar de hedendaagfe Schrijvers, welke over
deze onderwerpen geftruikeld hebben; bij voorb. bl. 43. van
den I. druk, deze woorden van HORATIUS, Lib. III. Qd. 23.
bijgebragt hebbende:
Si thure placarts, £f horna .
Fruge Lam, avidaque porca.
Bewijst bij door verfcheidene aanhalingen «it de oude
Schrijvers, dat zij aan hunne Huisgoden , lammeren, verkens,
geiten enz. offerden; en dat diensvolgens LAMBINUS ongelijk
heeft, met te beweeren, dat men geen andere dan onbezield©
* onderwerpen aan hun offerde.
5. Prxcidanea pro Q. VALERIO CATULLO. Antv. 1581. 161110,
Verfcheidenemalen met de beide volgenden herdrukt. Men
Doemde eertijds Pracidanew hofiia , die offeranden , welke-
's daags te voren, wanneer 'er grote feesten ftonden gevierd
te worden, wierden geofferd. Onze Schrijver verftaat waar­
fchijnlijk door Pmcidanea proeven van krietieke aanmerkingen.
Dit behelzen ook inderdaad de werkjes, waar aan hij dien
tijtel gegeven heeft. Zijne aanmerkingen zijn geleerd en tef*
fens oirdeelkundig.
6. Pmcidanea pro AULO ALBIO TIBULLO. Antv. 1582. I6ms.
7. Schediasma Juccidaneum, nuperis ad TIBULLUM Precidan
addendum. Ejusdem ad familiarem quandam GERARDI FALKENBÜ
Epijlokm responfio. GER. FALKENBÜRGIÏ Epigrammata qucedam
Crceca. Antv. 1582. \6mo. Het antwoord van FALKENBERG
bevat verbeteringen en aanmerkingen over TIBULLUS en PRO-
ÏERTIUS.
8. Pro Satyrico PETRONII Arbitrii, viri Confularis, Preecidane
mm libri tres. Lugd. Bat. 1583. in ïzmo. Verfcheidenemalen
herdrukt.
p. Epodon ex puris Jambis libri duo. Antv. 1584. 8vo.
10. Odarum Eritannicarum liber, ad Divam ELISABETHAM;
Brkamiarum, Francice, Hiberniaque Reginam. Et JANI Dousa;
filii. Britannkorum Carminum Sylva. Lugd, Bat. 2586. 4».

DOES. (JOHAN VAN DU) apj
ir. Elegiarum libri duo: Epigrammatum liber mus, cum Jus-
Ti LIPSII aliorumque ad eumdem Carminibus. Lugd. Bat. 1586".
in 410.
12. Centurionatus , Jive Plautinarum explanatlor.um libri iv;
in quibus prater PLAUTUM , multa Veterum Scriptorum loca, Pti-
tarum inprimis, corriguntur, illufirantur, explicantur. Lugd. Bat.
J587. ï6mo. 1600. 1602.
13. Epifiolce Apologetica due: prima, de prolata Annalium
Suorum editione: Jecunda, pro Pratore Nortvicano, Peregrinitatis
in Batavis reo, caufa diüionem compleUitur. Leida 1593. 4to.
14. Annales rerum, a primis Hollandia Comitibus per CCCXLVI
armos geftarum, in mum metrica Hifloria corpus, Libris X. re*
daEti: a JANO DOUSA filio incboati, fep a JANO DOUSA patrt
recogniti, fe? perduSli ad annum cm.c.xx. Item profa oratione.
Haga Comit. 1599. 4to. It. Lugd. Bat. 1604. t\to. It. in pro­
fa, enkel onder dezen tijtel: De Hollandorum Republica £?
rebus gefiis Commentarii HUGONIS GROTII, JANI Dousa patris,
JANI Dousa filii. Lugd. Bat. 1617. in 4to.
15. Echo, five Lufus Imaginis jocofa, quibus titulus HalcedO'
ïtia. Alia quadam quorum indicem fequens pagina reprafentabit.
Omnia recens nunc primum edita. Haga 1603. 410.
16. Poëmata pleraque feleQa; PETRUS SCRIVERIUS edidit. Ac
eedunt JOSEPHI SCALIGERI, JUSTI LIPSII, aliorumque ad DOUSAM
Carmina. Lugd. Bat. 1609. Svo.
17. Elegia ad HUGONEM GROTIUM, de Oppidis Hollandia.
torumque pracipuis ingeniis. Lugd. Bat. 1619. 4U.
18. Poeta Satyrici minores, de corrupte Reipublica Statu:
SULPICIA, VALERIUS CATO cif Anonymus, de Lite. cum JAM
Dousa, fe? GASPARIS BARTHII Commentariis, MARC. ZUER.
'BOXHORNIUS recenfuit, &c. Lugd. Bat. 1632. i6mo. SULPICIA
eene Romeinfe dame, de huisvrouwe van CALANUS, leefde
omtrent het einde van de eerfte eeuw, men heeft van haar
«en latijns Digtftuk tegens den Keizer DOMITIAAN, die de
Wijsgeeren uit Rome verbannen hadt. VALERIUS CATO was
een Digter uit Narbonneesch Gallië herkomftig, die te Rome
lesfen over de Spraakkonst gaf, alwaar hij grotelijks behocf-
T 4- tig

DOES. (JOHAN VAM MR)
tig in een grijzen ouderdom ftierf, omtrent 30 jaren voor de
geboorte van den Heiland. Zijn ftuk , getijtelt: Dim in Batta-
rum fluvium, is een hekel fchrift dat hij vervaardigde toen hij
zijn vaderland en minnares verliet. Men vindt het dikwils
gedrukt bij de Cqtaletcen van VIEGILIUS. KRISTOFSEL ARNOLDX
gaf het afzonderlijk in 't licht met geleerde uitleggingen,
Lugd. Bat. 1652. i6mo. Het ftuk de Lite, 't welk BOXHORN
verkeerdelijk als een voortbrengzel der Oudheid heeft aange­
zien , is men aan 't vernuft van den Kancelier M . DS L'HOPI^
TAL verfchuldigd.
19. Daar zijn drie Brieven van DOUSA in de Epijlolee db.ill.
& claris Viris fcriptee, van GABBEMA. Harl. 1664. iimo. Da
beide eerften zijn gerigt aan LAMB. VAN DER BURCH, waarin
hij over de oude Hollandje Gefchiedfchrijvers handelt, hem
teffens bedankende voor dat hij 'er hem eenigen heeft mede­
gedeeld; voorts loopt de tweede over de gefchiedenis van^-
voijen door VAN DER BURCH famengefteld, De derde, aan z'j-
jien zoon JOHAN , handelt over de moeijelijkheden die hij heeft
endergaan, ter gelegenheid van het overbrengen eener Bibjio*
theek uit 's Hage naar de Akademie te Leijdm.
20. In de grote Verzameling van P. BURMAN, onder den
tijtel van Sylioge Epijlolarum a Viris illujlribus Jcriptarum &e.
Lugd. Bat. 1727. V. Vol. in 4(1?. ontmoet men vier Brieven
van DOUSA aan LIPSIUS gefchreven, benevens de antwoorden
van dezen. Deze Brieven zijn gedagtekend Leijden en Ut'
recht in 1591. Zij hebben tot onderwerp het vertrek vap.
LIPSIUS , die de Akademie van Lijden, hadt verlaten enz.
21. Ook zijn 'er Brieven van DOUSA in THOM^ CRENIÏ
Animidv. Ph Iqlogicce fc? Hijlorka in varios Authores fcf editionts.
Accesferunt Epijlola DAN HEINSII, JANI Dousa, ABR. ORTJE-
IM, CAR. SIGONII, GUILIEL. CAMDENI, JOAN. ROSINI,
alkrmn, haUenus inedite. Amjl. 1711,. iame, in verfcheiden^
delen.
22. Nog heeft JANUS DOUSA eenige nagelatene Werkjes
•an LUKAS FRUVTIESS, in 't licht gegeven. Als mede de Ba*
tjtvia van Acs. JUNIÜS, Lugd. Bat. J58S. ia ya. Hij heef!

DOES. (JOHAN VAN DER) Spy
de hand geleend tot de uitgaven der Infcriptien, door MARTI-
NÜJ SMETIUS verzameld. Lugd. Bat. 1588, in folio. Einde­
lijk, hadt hij gefchetst Pracidanea in JUVENALEM, eenige delen
Latijnfe Brieven gefchreven; en verzameld: Fragmenta omnitt
veterum Oratorum, Poi'tarum, fc? Hiftoricorum. — MEUR-
§M', Atlien. Batavce, p. 88--9I. FR. SWEERTH, Athen. Be'.giae,
p. 379> 38o. TOB. MAGYRUS, Eponymolog. in Voce. POPE
BLOUNT, Cenfura Celebt. Auth. p. 824-82(5. MORHOFIUS, PC~
lyhiftor. Tom. I. f. 1066. CREKII, Animadv. Pliilol. Part. V. p.
149--152. Part. IX P- 120-125. G. KRANTZIUS, ad CONRIN-
OIUM, Saec. XVII. p. 229. SCALIGER, in Scaligeranis fecuni.
Voce. Jo. FABRICII, Hiftor. Biblioth. Part. III. p. 465. MENC-
JCENII, Bibl. doSorum Militum, p. 173-177. FOPPENS, Bibl.
Belg. p. 546, 547. F. G. FREYTAG, Adparatus' Litterarius.
Tom. III. p. 631-633- Catal. Bibl. BBNAV. Tom. I. Vol. II.
p. 1309. P. A. CREVENNÜS , Catalogus, Vol. III. p. 307, 308.
C. SAXI, Onom. liter. Pars III. p. 446, 447. 6.53. NICERON,
Mem. des Hommes illuftr. Tom. XVIII. p. 195-203. BAIL-
Ï.ET, Jug. des Savans. Tom. II. p. 191. Tom, IV. p. 142,
143. Tom. V. p. 51, 52. MORERI, Ditlion. ed. de 17-40.
Lett. D. p. 139. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XVI. p, 205.
227. G. BRANDT, Hift. der Reform. II. FJ. bl. 49. J. w.
1% WATER, Hifi. van 't Verbond der Edelen, II. D. bl. 333-
137. III. D. bl. 510-513. IV- D. bl. 337-339-
DOES (JOHAN VAN DER), oudfte zoon van den voorgaart»
den, is geboren te Noordwijk of te Leijden, den 16janüarij
3571. Zijn vader droeg de grootfte zorg voor het wel befiie-
jen van zijn opvoeding, en zulks gevoegd bij de. fmaak welke
die jongeling voor bet ftudeeren hadt, bragt te wege, dat hij
wel dra ervaren wierdt in de latijnfe, griekfe en hebreeuwfe
Êalen, ook in de mathefis, in de oudheden en in het Romeir.,
fe regt. Door middel van deze kundigheden en den invloed
dien zijn vader, hadt verkregen , wierdt hij vroegtijdig aangefteld
tot Preceptor of Leermeester van FREDERIK HEN )RIK van Nas*
fau, bij wisn hij twee jaren in 's Hage woonde. Zijn vader
T 5 ia

Ü98 DOES. (JOHAN" VAN MR)
in het jaar 1501 aldaar zijnde komen wonen, bezorgde hem
de bediening van Bibliothekaris der Hogefchool van Leijden,
die hij zelv tot dien tijd toe hadt vervuld. De jonge Dou.
SA ftondt die af in 159+ ten behoeve van PETRUS BERTIUS.
In het zelvde jaar vertrok bij met zijne broeders GEORG en
STEVEN naar Duitsland, en ftond gereed om naar Holland te
rug te keren, wanneer hij in het begin van april van 't jaar
J596, te Frankfort bij toeval FILIPS DU PLESSIS MORNAY den
zoon, ontmoette, die met drangredenen hem wist te bewegen,,
om ene reis naar Polen in zijn gezelfchap te ondernemen;
zij reisden door Bohemen, en kwamen op den 22ften te Bres*
lauw, en voorts te Krakouw, alwaar DOUSA zijn reisgezel ver»
liet, en zig te Dantzig aan boord van een fchip begaf, dat zeil»
vaardig naar Holland gereed lag. Hij kwam in zijn vaderland te
rug, aangedaan door een borstkwaal, die hem den 21 decem*
ber van dat jaar in het graf rukte, nog geen 26 jaren bereikt
hebbende. Hij wierdt in den Haag begraven, met dit gtafy
fchiift:
D. S.
J. DOUSA JANI FIL. HIC
CUSAT QUI VIXIT ANN.
Xxv. MENSES XI. DIES IV.
Ik heb reeds gezegd, dat zijn vader hem hartelijk betreur»
de, en op zijn.dood twee digtftukken vervaardigde onder deq
tijtel van Manes Doufiani. In een daar van zegt hij;
Per omne discipline, £f artittm genus
Vagatus, ipfa ad afira menfus efl viam:
Bonaque mentis attigit Sacraria,
ffugum Supra bkorne; qua levi tarnen
Huk labore conjlitere finguld.

DOES. (JOHAN VAN DER) 200
KnüTomt COLERUS, Hoogleraar in de regten te Altorf,
deedt zijne loffpraak, in eene redevoering, welke hij in die
Akademie uitfprak. CASAUBONUS in Ep. 446. zegt: dat onder
de jonge lieden welke zig aan het beoeffenen der fraije Let­
teren toewijdden , hij 'er geenen kende, dien hij gelijk kost Hel-
len met JANUS DOUSA den zoon. Daar is van hem in druk :
1. Britmmicorum Carminum Sylva. 1586. Zie het vorige Art.
«. 10.
2. Rerum Ccelefiium: in laudem Umbre Declamatie-, £? Car-
tnen: una cum aliquot Poëmatiis. Quibus addita funt CLAUDII
PONTOSI Orationes funebres in c-bitus aliquot Anitnaiium; ititerpreti
CUILIELMO CANTERO Lugd. Bat. 1591. 121120.
3. CATULLUS, TIBULLUS, £? PROPERTIUS. Zie het vorige
Art. n. 5.
• 4. Spicilegium in PETRONII Arbitri Satyricon. Lugd. Bat. 1594»
j27)io. en vervolgens verfcheidenemalen herdrukt.
5. Annales Hollandia. Zie het vorige Art. n. 14.
6. JANI Dousa filii Poëmata, olim 0 Patre colleüa, nunc ab
jimicis edita. Lugd. Bat. 1607. i2rao. It. Edente GUILIELMO
RABO. Roterod. 1704. 8vo.
7. Daar zijn twee Latijnfe Brieven van JANUS DOUSA den
zoon in de Epiftolce ab ill. &? cl. viris van GABBEMA, p. 335,
340. De eene aan JANUS GRUTERUS, gedagtekend Frankfort
den 7 april 1596: de tweede aan DOUSA den vader, gedag­
tekend Breslauw den 26 junij daar op volgende. Ook is 'er
een aan DOMINIICUS BAUDIUS , uit Leijden gefchreven den 2
feptember 1591, inde Comnent. Philol. fcP Hijlor. van CRE-
Kius, Part. II. pag. 125, 126. Zeven aan JUSTUS LIPSIUS ge­
zonden, en gedagtekend'uit die zelvde ftad; de eerfte van
16 meij 1591 , en de laatite van 20 janüarij 1592, in de 'Syl-
loge Epift. van P. BURMAN. Tom. I. p. 220-235. DOUSA
fpreekt 'er in van zijne werken, en betuigt zijn leedwezen
dat LIPSIUS Leijden heeft verlaten. Twee anderen, zijn 'er
eindelijk van hem aan WILLEM CAMDEN, in de Brieven-ver-
zameling van dezen laatften. Lond. 1691- 4 t0
- MEUR-
en, Athene Botave, pag. I5I--I53. ïa. SWKE&TH, Athenm
Mi

-gatf ' BOES. (SIMON VAN EES)
Belgka, p. 378, 379- TOB. MAGIEI, Eponymolog. Voce. Po-'
TE BLOUNT, Cetfura celebr. Auth. p. 875-877. CRENH, Ani*
mach. Bhilol. Part. VIII. p. 16-24.. Part. IX. p. 125. VAL. AN-
DREAS, Bibl. Belg. p. 438. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 547. Ca-
tal. Biblioth. BUNAV. Tam. I. Vol. II. p. 1209. C. SAXI, Onom,
liter. Pars IV. p. 11, 12. NICERON, Mem. des Hommes illujlr,
Tom. XVIII. p. 203-206. BAILLET, jfug. des Savans, Tom.
II. p. 185. A. TEISSIER, Eloge des Savans. PAQUOT, Mem. lit»
ter. Tom. XVI. p. 227-233- & v. LEEUWEN, Bsttav. illujlr*
p. 93-.
DOES (SIMON VAN DER), Konstfchilder, een- zoon vat*
JAKOB VAN DER DOES den ouden , wierdt geboren te Amfteldam
in bet jaar 1653 , en oeffende zig in denzelvden trant van fchitt
«deren ais zijn vader, dat is naar de manier van NETSCHER, en
woonde in den Haag bij zijn moeij.
Ten einde een proef te nemen hoe ver hij in ftaat was op
"Ijn eigen wieken te drijven, ging hij eerst een wijl naar Fries-
land wonen, vervolgens naar Engeland, daar hij egter maar
een jaar toefde, doordien zijne konst 'er geene opgang maak­
te. Toen ging hij naar Brusfel, verbleef daar eenigen tijd, en
toog vervolgens naar Antwerpen, in welke beide (leden hij
veel pourtraitten heeft gefchilderd, ten laatften zogt hij den
Haag weder op, en vestigde aldaar zijne woonplaats.
Den ouderdom van 36 jaren bereikt hebbende, begaf bij
zig in 't huwelijk, doch meer zijne driften dan het geluk zijne*
levens raadplegende, huwde hij een meisje dat een fchoon ui­
terlijk hadt, doch weinig deugden bezat, en. inzonderheid zeer
verkwistende van aart was; zulks vergalde zijn leven, en maakte

DOEVEREN. (GUALTHERUS VA*) tót
de Hal in 's Hage, doch de levenswijze ftond herri hier niet
-aan, want na dat hij 'er twee of drie jaren ge lieten hadt,
liep hij 'er uit, ging weder naar Antwerpen, daar hij voor de
Konstkopers alias keelbeulen, fchilderde, en denkelijk ook
in die flad geftorven is. A. HÖUBRAKEN, Schouwburg,
III. D. bl. 326, 327. WEYERMAN, Leven der Schilders, III. D«
bl. 166-168. ?Ulö

?!©2 • DOEVEREN. (GUALTHERUS VAN)
openlijk aanvaardde, onder het houden ener latijnfe Inwij»
dings-Rede: de Imprudenti ratiocinio ex obfervationibus fep expe*
rimentis Medicis.
In dezen post gedroeg VAN DOEVEREN zig met zo veel lofs,
en gaf van tijd tot tijd zulke verdere doorflaande blijken van
zijne Geneeskundige talenten, dat Curatetiren van 's Lands
Hogefchool te Leijden, in den jare 1771, bij het overlijden
van den Hoogleraar B. S. ALBINÜS, hem tot gewoon Hoog­
leraar in de befchouwende en praktikale Geneeskonst, een
post wel eer door den onfterfelijken BOERHAVE met zo veel
roem bekleed, verkoren; gelijk hij dan ook deze beroeping
aannemende, op den 6 meij van dat jaar, zijne intrede als
zodanig deedt, met ene Redevoering: de Recentiorum inventis
Medicinam hodiernam Veteri prajlantiorem reddentibus; waarin hij
ria een fraije fchets gegeven te hebben van de aloude Genees­
kunde, nevens hare verfchillende Raten en voortgangen in
volgende tijden, aanwees, hoe zeer de ontdekkingen der He-
dendaagfen deze heilzame konst in alle hare delen, toege­
licht en volmaakt hebben. Zijnde deze Redevoering, ge­
lijk ook de vorigen, in gr. 410. door den druk gemeen ge­
maakt.
In het daar aan volgende jaar, wierdt hem door Leijdensllei
gering, het Voorzitterfchap bij het Heel- en Vroedkundig Kol­
legie opgedragen.
Ongemeen gelukkig flaagde de Heer VAN DOEVEREN in de
inenting der Kir.derpokjes, van welke behandeling hij een
groot voorftander was, en waar van hij, in verfcheidene zij­
ner Redevoeringen, met veel ophefs, als een der fraijiie ont­
dekkingen van de hedendaagfe Geneeskunde fprak; J
t welk
ook den Heer JAKOB DE RHOER gelegenheid gaf, hem in 1771
enige latijnfe digtregels op te dragen: Pro felici Fario'arum in-
fitione inter Groningaaos ab ipfo defcripta fe? nuper ex cathedra
Leydenji laudata. Hij verrigtte deze konstbewerking, onder
meer anderen, ook aan de kinderen van den Prins Erfftadbou-
der, wordende vervolgens tot Geneesheer der jonge Prinsfen
benoemd, gelijk hij ook, na het overlijden van den fleer
GAU.

DOEVEREN. (GUALTHERUS VAN) . 303
GAUBIUS, diens opvolger, als Lijfartz des Stadhouders zeiven
wierdt.
Dan wel dra zag hij den loop van zijnen voorfpoed gefluit,'
door een onheil, dat hem al het zoet en aangename daar
van benam. Eene tederbeminde Egtgenote ontviel hem door
den dood, en dompelde hem in eene droefheid, welke hem,
zedert bij mangel ener deelgenote van zijn geluk, geheel on-
verfchillig maakte, voor al wat uiterlijke eer, algemene toe­
juiching en voorfpoed, hem verder kon opleveren. Slegts
weinig tijds, kon hij zijn overleden Huisvrouw betreuren, de
toevallen van jicht, waar aan hij dikwils onderhevig was,
vermenigvuldigden, na haar dood, en plaatften zig eindelijk
in het hoofd; 't geen hem op den laatften dag des jaars 1783,
in den ouderdom van 53 jaren, aan eene beroerte deedt over­
lijden, nalatende drie zoons; ANTHONY JAKOB, die in het jaar
1789, met veel roem tot Med. Doktor te Leijden wierdt ge­
promoveerd, alwaar hij zedert, de praktijk dier konst met lof
beöeffend; KORNELIS iEiniLius, en JOHANNES ARNOLDUS.
De Hoogleraar VAN DOEVEREN droeg, gedurende zijn alle-
zins nuttig leven, een ongemeen vluggen en werkzamen geest
om in een zwak Iighaam, 't welk van zijne kindsheid af, door
een reeks van ongemakken, ondermijnd was geworden. Hij
bezat bij ene grote mate van fchranderheid, eene juiste
klaarheid van denkbeelden, welke men flegts zeldzaam ont­
moet; niet minder muntte hij uit in zijne nette en geregelde
manier van werken.
Als Geneesheer hadt hij zo wel de achting van 't algemeen,
als het vertrouwen van zijne Ambtgenoten; die hem, in gevallen
van ziekte, altijd te hulp riepen. De Hoogleraar BURMAN uit ena
heete koorts herfteld zijnde, gedurende welke ziekte VAN DOE­
VEREN hem'ais Artz bediende, fprak hem met deze woorden
toe, welke zedert dikwiis van hem herhaald wierden: Qiioi
vivam, quod vigeam, hoe, DOEVEBENE, tuum est.
Onder zijne vrienden, die velen waren, bekleedde de Hr.
LORRY een der eerfte plaatzen; waar toe eene overeenkomst
zo van ftudie als finaal» bijzondere aanleiding fchijnt gegeven

tm DOEVEREN. (GUALTHERUS VAN)
tc hebben. Eene aanhoudende en ongemene vertrouwelijk*
briefwisfeling tusfen deze beiden, leverde hier van telkens blij­
ken Op;
De Heer VAN DOEVEREN, fchoon gailts niet verkwistends
van aart, fpaarde egter geen geld ten behoeve der weten»
fchappen en konften. Zijne Boekerij was talrijk en uitgezogt;
en zijne fraije verzameling van Delfftoffen en Anatomife pr»
paraten, welke thans een voornaam gedeelte uitmaakt van hei
Kabinet aan de Univerfiteit te Leijden, lokte de nieuwsgie­
righeid der Reizigers.
Verfcheidene uit- en inlandfe Geleerde Maatfchappij en had.'
den hem van tijd tot tijd het lidmaatfchap bij dezelven opge«'
dragen; gelijk die van Haarlem in 1766; van Rotterdam in
1771; het Genootfchap van Vlisfingen in 1773; dat der Na«
tuuronderzoekeren te Berlijn, in 1776; de Koninglijke Maat­
fchappij der Geneeskunde te Parijs in 1777; de Maatfchappij
'van Landbouw te Amfteldam in 1777; het Utrechts Provintiaal
Genootfchap in 1779 ; en, de Geneeskundige Maatfchappij
te Edinburg in 1780.
Behalven de boven reeds gemelde Akademife Verhandelin­
gen en Redevoeringen, zijn ook nog de volgende werken van
den Heer VAN DOEVEREN door den druk gemeen gemaakt, als:
ï. Sermo Academicus de erroribus Medicorum, fua utilitate nmt
carentibus. 2. Sermo Academicus de Sanitatis Grmlinganorum prafi.
diis ex urbis naturali hifloria derivandis; beiden ter gelegenheid
van het rederleggen van den post als Rektor te Groningen;
uirgefproken, en aldaar in 1762 en 1770 in 410. gedrukt; zijn­
de de laatfte door den Heer MATTHIAS VAN GEUNS, thans
Hoogleraar te Utrecht, in het nederduits vertaald, en ten jare
.1771 te Groningen in 8vo. gedrukt. 3. Specimen Obfervationum
Academicarum, ad Monftrcrum hiftoriam, anatomen, pathologiam
éf artem obftreticiam pracipue fpeüantium. Gron. &f Lugd. Bat.
1765. in /\to. 4. Epiplee ad Clarisf. ECHARD SANDTFORT, ds
felici fuccesfu ir.fitionis Variolarum, Gronings infiitutee 1770, in
8vo. Prima' linea de cogvofcendis Mulierum morbis in ufus Aca.
'demicos. Lugd. Bat. 1775, Zedert op nieuw te Leipzig uitge-

DEURË, (PIETER VAN BSR) DEURHOFFi (WlLt.) ïtf
'ipcc pfcifofoöhifc 3Cc?'fen het licht. Het einde zijner aardfa
loopbaan was rampfpoedig; want men vindt gemeld dat hij
zijn verftand verloor, en dat hij in dien ongelukkigcn toeftand
ftierf na 60 jaren geleeft te hebben. • A. HALLER*
Bibl. Anat. Tom. 11. p. 130, 131. C. SAXI, Onom. liter. Pai§
,VII. p. 251. Nouv. Ditl. Hiftor. in 8va. Tom. II. p. 4,83.
DESMARETS, zie MARESIUS.
DEURE (PIETER VAN DER), en PIETER STRAAT, zijn dó
Kamen der genen, die ten jare 1730 toen men 's jaars te vo«
len hadt ontdekt, dat een zeker foort van weeken en flijmeri«
gen Worm, die een harden fchelpagtigen kop hadt, uit twea
rasp- of zaagswijze gevormde deelen beftaande; waar van hec
diertje zig bediende, om vuren-, grenen en zelvs eiken-hout;
uit te holen; alomme de zeepalen in ons gemenebest verniel­
den , het eerst bedagten, om door het leggen van ene febuinfa
glooijing van kei- en klipfteen, buitenwaards tegens den dijk,
ki plaats van palen, het land voor de fchuimende zeegolven
te beveiligen. •—• WAGEN., Vod. Hift. XIX. D. bl. 92.
DEÜRHOFF (WILLEM), is geboren té Amfteldam ia
maart 1650; hebbende tot vader gehadt ABRAHAM DEURHOF)*
en tot moeder JOHANNA SENCÜERD, zuster van den Profesfor:
ARNOLDUS SENGUERD, beide eerlijke en onbefproken lieden»
Het burgerlijk beftaan van WILLEM was, het maken en ver«
kopen van koffers, waar mede hij zig in de V/armoesftraat, rij­
kelijk met zijn huisgezin geneerde. Ware DEURHOF? in zijna
denkbeelden, omtrent godgeleerde zaken, even ftil en be»
zadigd geweest, als in zijn beroep, zijn naam zou na zijnen
dood, min berugt zijn geweest. Hij xvas ongeoeffend in ta»
len; doch hadt de vertaalde werken van CARTESIUS vlijtig
gelezen, en zijne wijsgerige denkbeelden van de Godgeleerd"
beid gefchikt, naar de denkbeelden van dien Philozoof; en»
fchoon wij, gelijk fommi^en doen, niet zouden durven verze­
keren , dat hij SPINOZA'S gevoelen toegedaan zij geweest, heeft
bjj egter even als SPINOZA, zijne gantle Wijsbegeerte, en een
VUL DEEL, Q groot

2 + 2 DEÜSINGIUS. (ANTHONY)
groot gedeelte zijner zogenaamde Godgeleerdheid, op loufeï
re denkbeelden gebouwd. Een werkje van hem, genaamd
'0 Mttfttytl ©erfogfmg/ in 1694. uitgegeven; veroirzaakte
hem enige moeite met den Amfteldamfen Kerkenraad. Te-
gen zijne fchriften en Hellingen in 't gemeen, hebben ook
enige Hoogleraren, Predikanten en anderen de pen opgevat,
die hij niet onbeantwoord gelaten heeft; de voornaamften
hier van, waren: SAL. VAN TIL, T. H. v. D. HONERT,
R. ANDALA, WITTICHIUS, VAN HEUSDEN, JOH. DUKER enz.
Hij is in oktober des jaars 1717 overleden. Zijne fchriften»
•werden eerst door hem zelv', in 6 ftukken in 8vo., bij ge­
deelten in druk uitgegeven, en in het jaar 1715 bij een ge-,
fmolten, in twee lijvige delen in 4to. Enige jaren na zijn
overlijden, hebben enigen zijner vrienden ondernomen, zij­
ne Verklaring over 't Boek van JOB, op de drukpers te bren­
gen; doch de voortgang van 't werk is, geregtelijk, belet.
Voorts kwam na zijn dood te voorfchijn, zijne %m en öEcir
bcröcrjigö / regens? alle foo# ban «Dominee^/ J^eoiftanten/
©ermaanerg/ HiranhbesocKersS en;./ in een wel geestige,
doch min godvrugtige zamenfpraak, tusfen Aletophilus Veridi-
tus en een Denrhoviaanfe Dame, waar af voor Schrijver wordt
gehouden F. BURMAN. —— C. SAXI, Onom. liter. P. VI. p.
645. WAGEN., Befchr. van Amft. XI. St. bl. 325. JÖCHER,
GSctefïtcrt £criton. III. -Sbeif. f. 96.
DEÜSINGIUS (ANTHONY), geboren te Meurs in hec
hertogdom van Gulik, den 15 oktober 1612, was de zoon
van JAN OTTO DEUSINGIUS, Faandrik in dienst van ons geme­
nebest, en aldaar toen ter tijd in bezetting liggende, en van
ANNA VERMEULEN, uit Delft afkomftig. ANTHONY tot dc
wetenfehappen opgeleid, vertrok in 1628 naar Harderwijk,
om te ftuderen; dan den verwoestenden oorlog hem het vol­
gende jaar uit die ftad verjaagd hebbende, vervolgde hij eeni-
gen tijd zijne letteroefFeningen te Wezel, en vertrok van daar
naar Leijden, om de lesfen van den Hoogleraar FRANS BURGERS-
DYK over de philofophie te horen. Zig bij JAKOB GOLIUS inj
ée kigfc hebbende cefteed, onderwees hem dis geleerde Pro-

DEÜSINGIUS» (ANTHONY) 243;
fesfor in de mathematife wetenfehappen, de Arabife, Turkfo
en Perfiaanfe talen; ook verkreeg hij de waardigheid van Me-
dicijne-Doktor aan dit Hogefchool op den 25 feptember 1634,
In 1635 wierdt hij tot Profesfor in de matheus te Meurs aange­
fteld; en verliet die post reeds het volgende jaar, om den leer-
ftoel in de natuurkunde en mathefis te Harderwijk te bekleden,
in welke post hij op den 5 december 1639 wierdt bevestigd.
Enige maanden later, werdt hij aldaar tot ftads Doktor op ene
aanzienlijke jaarwedde verkoren; waarbij men nog in 1642, de
profesfie in de medicijnen voegde. Op het laatst van 1645
naar Groningen getrokken zijnde, boodt men hem aldaar het
Hoogleraarsambt in de medicijnen aan, en hij begost de uit-
cfflfièning daar van, den 12 janüarij 1647. In 1649 verkoos
hem WILLEM FKEDEKIK Graav van Nas/au Stadhouder van
Friesland, tot zijnen eerften Lijfartz. De Vorst van Oostfries-
land hem in 't begin van 1666 verzogt hebbende te Aürich ta
komen, reisde hij daar in een zeer guur weer naar toe, vondc
dien Prins gevaarlijk krank, bragt hem enige verligting toe,
en fnelde met den grootften fpoed van daar mar Leeuwarden ter
hulpe van den Friesfen • Stadhouder, die zig zelv bij toeval
met een pistool dodelijk gewond hadt, doch hem niet heb­
bende kunnen genezen, balfemde hij zijn Iighaam. Naar
Groningen te rug gekeerd, wierdt hij aangetast van ene long»
tgringziekte, veroirzaakt door de nijpende geftrengheid van
het winterfaifoen, welke kwaal hem korte dagen daar na,
namelijk op den 30 janüarij 1666 in laatstgenoemde ftad;
ten grave deedt dalen, in den ouderdom van 54 jaren.
DEUSIKGIUS was den 5 augustus 1640 getrouwd aan SOFIA
VAN OOSTERWYCIC, uit Kleefsland afkomftig; en was hertrouwd
met MAGDALENA MODESTA SCHEIDMANS, enigfte dogter van
HERMAN SCHEIDMANS, Raadsheer van het Keizerlijk Kamer»
Geiigt te Spiers; deze tweede vrouw overleefde hem 15 ja»
jen, en fchonk hem drie kinderen : een zoon, namelijk, JA»
genaamd; een tweeden, waar van beneden wordt gefproken,
en eene dogter.
DEUSIKGIUS was ingevolge de volle betekenis van de uifrj
Q 3

ni DEÜSINGIUS. (HERMAN)
drukking een geleerd Medicus, ongemeen werkzaam en onddSFJ
zoeklievend; hij hadt alle de delen van die uitgebreide weten­
fehap omvat, en de talen geleerd die daar aan't meeste dienst­
baar zijn , en voegde veel ervarenheid bij een ongemeen uitge­
breide lectuur. Veelvuldig zijn de werken die hij heeft ge­
fchreven ; men vindt 'er ene nauwkeurige optelling van, bij
NICERON en PAQUOT, daar wij onze weetgierige Lezers naar
toe wijzen. • NICERON, Hifi. des Hommes ill. Tom.
XXII. p. 24 &c. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p. 1. &c, ;
Nouv. DiQ. Hiftor. in Zvo. Tom. II. p. 496. Befchr. van Har-
dtnv. L D. bl. 81. JÖCHER, (grintten Scyico». II. 2$- f- 98.
DEÜSINGIUS (HERMAN), tweede zoon van ANTHONÏ'
en MAGBALENA MODESTA SCHEIDMANS , is geboren te Gronin­
gen den 14 maart 1654. Hij verrigte zijne eerfte letteroeffe-
ningen onder opzigt van KRISTOFFEL WITTICHIUS, die toen
ter tijd te Groningen ftudeerde, doorliep vervolgens de fcho­
len, en wierdt in 1670, in den ouderdom van 15 jaren Aka-
demieburger. Hij oeffende zig inzonderheid in de fraije let­
teren , griekfe taal, de gefchiedenis en wijsgeerte. Ten jare
1672, muntte hij uit in het medeverdedigen zijner vaderitad
tegens den aanval van den Mimfterfen Bisfchop. Toen hij zo­
verre met zijne ftudien gevorderd was om ene beroepskeuze
te moeten doen, bepaalde hij zig tot de regtsgeleerdheid, lei-
de zig met de borst op die wetenfehap toe, en verkreeg in
1677 de waardigheid van Doktor in de regten; waarna hij
gedurende twee jaren lang openbare lesfen in die wetenfehap
hieldt. Intusfen bekroop hem de lust om te gaan reizen, en
hij begost zijnen togt met al het merkwaardige in Holland en
de naburige provintien te zien, met inzigt, om vervolgens
Daar Engeland over te fteken; dan het ongunftige weer hem
verhinderende zee te kiezen, reisde hij naar Kleef, en ont-
hieldt zig enigen tijd aan het Hof van FREDERIK WILLEM,
Keurvorst van Brandenburg. Nijmegen vervolgens gezien heb­
bende, bezogt hij enige plaatzen in Duitsland, aan den Rhijn-
firamn gelegen. Na v«rloóp vaa een half jaar in zijne ge­
hoor*

DEÜSINGIUS. (HERMAN) 945
Uoorteplaats te rug gekeerd te zijn, ftelde hij een werk te
zamen, dat hij voornemens was Plrilofophia Juris te tijtelen;
doch de overftroming der wateren door loeijende orkanen te
xvege gebragt, die ten jare 1686 zulke ijsfelijke verwoestin­
gen in Groningerland en elders aanrigtte, deden hem van be-
iluit veranderen; hij kreeg zelvs een tegenzin voor de regts­
geleerdheid; en gaf zig ten enemalen aan de beoeffening
der godgeleerdheid over, hebbende reeds te voren daar in
goede vorderingen gemaakt, inzonderheid door het lezen der
boeken van den beroemden COCCEJUS. De vrugt van dezen
zijnen arbeid was, de uitgave van zijne Hiftoria allegorica Vet.
Novi Teft., juntta Revelatione Myfterii SS. Triades. Gron.
1Ö90. in 4to. DEUSINUIUS hadt niet verwagt, dat zulks een
onweder over hem zou doen uitbersten, dat allergedugtst was;
en om 't welk gedeeltelijk te. ontwijken, hij naar Drente week
en vervolgens naar Brabani. De Kerkenraad kost intusfen
goedvinden, om hem het Avondmaal te ontzeggen, en dit be­
fluit werdt op hun verzoek, zo wel te Groningen als in Drente
afgekondigd. Dit belette egter niet dat DEUSINGIUS in zijn
vaderland te rug kwam, en voortvoer de H. Sqhrift te beoef­
fenen ingevolge de leertrant van COCCEJUS; doch de ingefpan-
nenheid die hij daarbij te werk ftelde, veroirzaakte hem zwa­
re hoofdpijn, waarbij zig verftoppingen in den onderbuik
voegden, die hem drongen om zijne toevlugt tot de Akenfe
baden te nemen. Door dit middel wierdt ook zijne gezond­
heid herfteld, en hij begaf zig weder mar Drente, daar de
Baron VAN PALLANT, Drost van die landfchap, hem nodigde
op zijn vermakelijk buitengoed te As/en. Die Heer, na met
hem tegen de Godgeleerden in 't gemeen en de Predikanten
•van Groningen in 't bijzonder uitgevaren te hebben, liet hem
tot 't gebruik van 's Heren Avondmaal herftellen, en op zijn
gezag werdt hjj door het Sijnode, 't welk daar ter plaatze ge­
houden wierdt, pp ene allezins vriendelijke wijze behandeld»
Hier na keerde DEUSINGIUS tot Groningen terug, liet de Ne­
derduitfe Predikanten naar welgevallen tegens hem uitvaren,
yoegd» zig bij de walfe'Gemeente, en fleet op ene vredige
Q 3 er.

445 DEVENTER. (WYN. AUG. VAN) DEYNUM. (VAN)
en geruste wijze zijne overige dagen in die ftad tot aan zijn
dood toe, welke voorviel den 3 janüarij 1722, na den ou­
derdom van bijna 68 jaren bereikt te hebben. Behalven het
genoemde werk, de Hiftoria Allegorica Vet. &? Nov. Teftam.,
waarin de Schrijver veronderftelt, dat alle Christenen openba-
ïingen en de gave van prophetie hebben; dat de Kerk ten tij­
de der Apostelen zig in hare kindfe jaren bevondt, en dat
hare verlichting en aanwas van kundigheden zedert dien tijd
trapswijze vermeerderd is; beweert hij met oirdeelkunde en
vrij veel aangevoerd gezag, dat de Joden, en ORIGENES zedert
hun, gelukkiglijk de wolken van het Ieenfpreukige doorge­
drongen zijn, en veele waarheden hebben ontdekt, die te voren
onbekend waren, maar dat het hun niet altoos gelukt is, het
ware doeleinde in hunne verklaringen te treffen. Voorts heeft
DEUSINGIUS verfcheidene andere Godgeleerde verhandelingen
en verdedigfchriften in 't licht gegeven, als onder veelen dat
zeer merkwaardig is: Commentarius myftieus in Decalogum:
Explicatio myftica turn Hiftoria: de Muliere hamorrhoisfd, fc? filia
Jairi, turn Parabola de Epulone divite, ö 3
Lazaro mendico fefcv
Leoy. 1700. 4to. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p.
22 &c. JÖCHER, Q5elc$tcri Scricort. II. 2#. f. 98.
DEVENTER (WYNAND AUGUSTYNSZ. VAN), werdt
door den Hertog VAN ALVA gebannen , om dat hij 't Verbond
der Edelen getekend hadt. Nog wordt hij befchuldigd, on­
der BREDERODE gediend te hebben; vijandelijkheden gepleegd;
brandfchattingen, omtrent Meerkerke, van 's Konings onder­
danen gevorderd, en zig van Vianen naar Amfteldam, met
een* kwaden toeleg begeven te hebben. MARCUS,
Sententien v n ALVA, bl. 128. J. W. TE WATER, Hift. van '2
Verb. der Edelen. II. D. bl. 333.
DEYNUM (JOH. BAPTIST VAN), een konftig Schilder
£n miniatuur en waterverf, kwam ten jare 1620 te Antwerpen
ter wereld. Men heeft van hem Pourtraitten zo wel als an­
dere ftukjjs, die fraij en zeldzaam anders dan in de kabinetten
van Vorsten en liefhebbers gevonden worden. •••• " - DES-
CAMPS.'

DEYSTER. (ANNA DE) DIBBETS. (HENDRIK) * 47,
«AMPS , Vie des Peintres. Tom. II. p. 297. f(((gtttt. $urt|Uf*
£gifcrt. 1779- f-
DEYSTER (ANNA DE), Konstfchilderes, ene dogter van
LODEWYK , die volgt; fchilderde in de manier en ftijl van ha­
ren vader. Behalven de originele ftukken welke zij heeft
vervaardigd, wist zij die van haren vader zo natuurlijk te ko­
pieeren, dat de ervarende Konstkenners die niet van eikan­
deren wisten te onderfcheiden. Zij ftierf in het jaar 1746,
in het softe jaar hares ouderdoms. —— PILKINGTON, the
Centlemans and Cmoisfeurs Ditïïonary of Peintres. Lond. 1770.
4*0' Sunjlfoc iefkcn. f. 199.
DEYSTER (LODEWYK DE) , Konstfchilder, geboren te
Brugge, hadt JOHANNES MAAS tot leermeester, en hieldt zig
vervolgens zes jaren in Italiè'n op. Hij fchilderde zeer fraije
historie-ftukken, die uitmuntend getekend en vernuftig zamen-
gefteld waren. Men hieldt hem in zijn tijd voor een der bes­
te Schilders in de Nederlanden. Hij ftierf in 1711, na den
ouderdom van 55 jaren bereikt te hebben. Men heeft van
hem Prenten in Zwartekonst, die ongemeen nauwkeurig ge­
tekend zijn. • . DESCAMPS, Vie des Peintres £fc. Tom.
III. p. 336.
DIBBETS (HENDRIK), ten jare T672 Predikant ^.Bord-
vecht; heeft onder die klasfe van Leraaren behoord, welke
die eerbiedenswaardige Orden tot oneer verftrekt; doordien
hij openlijk den rol van oproermaker heeft gefpeeld, indien
men geloof mag flaan aan ene aantekening van gemelde tijdvak
door den Gefchiedfchrijver WAGENAAR bijgebragt. Toen zig
namelijk Prins WILLEM DE III, in de maand junij 1672 te
Dordrecht bevondt, bewoog deze DIBBETS zekeren Wijnko­
per , en door middel van hem nog tien of elf anderen, om bij
eede te beloven, dat zij den Prins niet zouden laten uitgaan,
voor zij verzekerd waren dat hij voldoening ontvangen hadt,
van de Wethouderfchap, en dat het deze lieden waren, die
"» Prisfön koets tegen hielden, en Burgemeester HALLINCK zit-
Q 4 ten»

14» DIEMEN. (ANTHONY VAN)
tende nevens zijne Hoogheid, met den geladen fnaphaan op
de borst, afvraagden: of men den Prins voldoening gegeven had
dat de Prins hier op zeide, mannen, het zal wel gaan; voorts,
verzoekende, dat men hem, tot aan de herberg, daar hij gegeten
hadt, wilde voortrijden. Dat, de Prins en de Heren
in de herberg ge'reden zijnde, de voorgemelde lieden, en
nog omtrent 20 anderen, aangezet door den Predikant DIB-
BKTS, enen nieuwen eed deden, dat zij niemand der Wetbouderen
uit de herberg zouden laten komen, zonder hem
de hals te breken, ten ware hij tot 's Prinfen bevordering geftemt
en getekend hadt. De Wethouders ontzet door dit dreigen,
befloten, derhalven, het eeuwig Edïkt te vernietigen,
en den Prins tot Stadhouder van Holland te ftemmen, en hier
van pasfeerden zij eene akte in forma. —— WAGEN. , Vaa\
Hifi. XVII. D. bl. 73, 74.
DIEMEN (VAN), is de naam van een .aloud en vermaard
Nederlands Geflagt, voornamentlijk te Dordreck; zie de Geflagtregisters
hier van bij BALEN, Befchrijving van voornoemd
Had, en bij ABK. FERWEEDA, Genealogisch Wapenboek
DIEMEN (ANTHONY" VAN) , Gouverneur Generaal van
Neerlands Indien, is geboren te Kuilenburg, in welke flad zijn
vader Burgemeester zoude geweest zijn, en zijn moederlijke
grootvader, HOEVENAAR genaamd, Raadsheer in het Hof al*
daar.
Men vindt verhaald, dat onze ANTHONY, ten einde om zij­
ne fchuldeisfers te ontgaan, zig ter fluip onder een verbloem­
den naam, als Adelborst naar Oostindiè'n is gegaan, en dat
zijne ongemene bekwaamheid in de fchrijfkonst het middel van
zijn fortuin is geweest; ook zegt VALENTYN, dat enige fchrif­
ten, die hij voor zijn makkers vervaardigd hadt, met zulk
ene opgetogene verwondering door den Gouverneur COEN,
befchouwd weiden, dat hij hem terftond als Klerk op de Se-
cretarij deedt plaatzen; weinig tijds daarna, viel de post van
Pppeiboekhouder open, en die wierdt hem toegevoegd met
dêfi

DIEMEN. (ANTHONY VAN) 14$
den rang van Opperkoopman, doordien 'er niemand van die
genen welke om deze bediening vroegen, kundiger en be­
kwamer daar toe wierdt geoirdeelt, dan VAN DJEMEN. Van
Opperkoopman klom hij, vervolgens, heel fpoedig op, tot
de waardigheid van Raad van Indien. Ten jare 1626 reeds de
zesde in rang zijnde, werdt hij kort daarna, Direkteur Gene­
raal ; eene waardigheid, toen nog niet vereenigd met die van
Eerilen-Raad, zo als naderhand door de Kamer van Zeventie­
nen is goedgevonden. In het jaar 1631 keerde VAN DIE-
MEN naar het het vaderland te rug, met de waardigheid als
Admiraal van de retourvloot. Dan hij ging wel dra naar
Batavia te rug, voorzien met den dubbelden tijtel van Eer-
Ren-Raad en Direkteur Generaal, na dat aan hem, op afreke­
ning, 400 guldens gaadje ter maand was toegeftaan, bene­
vens het gefchenk van ene gouden keten, en behalven dat
nog ene gifte van 2500, en daar te boven een maand ga-
gie voor zijne vrouw, tot vergoeding van kosten, welke hij,
door zijn verhaast vertrek, hadt moeten maken. Te Batavia
aangeland zijnde, volgde hij, den laatften december 1635,
ef 1 janüarij 1636, HENDRIK BROUWER op als Gouverneur
Generaal.
In den aanvang van het volgende jaar, vertrok VAN DIE-
MEN, benevens twee buitengewone Raden van Indien, met
een vloot van 17 fchepen, die bemand was met 2000 koppen,
naar Ambeina, alwaar het hem gelukte, zig van vier Forten
meester te maken, en na een hardnekkig gevegt, de Oran-
kaij's, of Opperhoofden dier eilanden, te noodzaken, met hem,
de vorige verdragen te vernieuwen, en den eed van getrouw­
heid en onderwerping aan de Maatfchappij afteleggen.
Het beftek waar aan wij bepaalt zijn, ons niet toelatende
de verdere krijgsbedrijven van dezen dapperen Generaal te
befchrijven, vergenoegen wij ons, onze Lezers ten dien aan-
ziene naar het werk van den Heer VALENTYN, Oud en AT.
Oostindiè'n te verwijzen, daar men die volledig zal opgete­
kend vinden.
Onder zijn regeringsbeftuur was het jaar 1642 berugt, door
Q 5 ^

-jjê DIEMEN. (ANTHONY WB)
de reize van ABEL JANSZEN TASMAN , naar de zuidelijke Ian«
den, alwaar hij ene onbekende kust ontdekte, waar aan hij
den naam van Nieuw Zeeland gaf. Na vervolgens de zuidelij­
ke punt van Nieuw Holland omgezeild te hebben, noemde hij
dat, het Land van Diemen; zo dat men dwaalt, wanneer men
deze ontdekking aan den Gouverneur Generaal als in perfoon
gedaan, toefchrijft; ook is het waarfchijnelijk, dat de beloften,
bij THEVENOT, in de voorrede zijner reize, gedaan, om,
namelijk, in het vervolg, de Reis van VAN DIEMEN naar het
Zuidland in 't licht te zullen geven, op geen andere zag,
dan op die van TASMAN, te vinden agter de Befchrijving van
Amerika door MONTANUS.
Gedurende het beftier van den Heer VAN DIEMEN , werdt
de Groote Kerk te Batavia voltooid, en die in het kasteel ge­
bouwd. Deze twee Kerken waren, in 1640 aangelegd, en
ieder perzoon in dienst van de Maatfchappij was verpligt,
daar toe een maand zijner gaadje te geven. VAN DIEMEN be-
fprak, bij zijnen laatften wii, 40000 rijksdaalders tot het
bouwen van nog een nieuwe Kerk; ook itigte hij in 1642
het Latijnfe fchool. Voorts leide hij de eerfte hand, aan de
verzameling der Keuren en Ordonnantiën van Batavia, getrok­
ken uit de Plakaten en Refolutien van de Regeering, een al-
lernuttigfte arbeid, die ook door zijn opvolger MAATZÜIKER
vervolgd en ten einde gebragt is, dienende nog heden, voor
een algemeen Wetboek in de bezittingen der Nederlanders in de
Gostindiè'n. Ook is men aan hem een algemene Reglement
voor de Kerküjken verfchuidigd, 't welk hij in 1643 vervaar­
digde , uit bijna ico Artikels beftaande.
VAN DIEMEN nam intusfen in jaren toe, en ontwaar wor­
dende dat zijne levenskragten na mate die klommen, vermin­
derden , hadt reeds voor eenigen tijd op ene emftige wijze om
zijn ontflag verzogt, zonder op die aanzoeken, iets anders
dan nieuwe en dringende verzoeken tot antwoord te ontvan­
gen, om in zijnen post te blijven volharden. Ten laatften
egter werdt op zijn aanhouden, zijn verzoek toegeftaan, en
hij van zijnen dienst ontflagen; van welke vrijheid, hij egter
geen

DIEPENBEEK. (ABRAHAM) aji
'geen lang genot hadt, doordien hij kort daarop overleedt, op
'den 29 april 1645; hebbende weinige dagen te voren, de
Heer VAN DER LYN aan de Raden van Indien, als zijnen op­
volger voorgeflagen, en zijne huisvrouwe hunner zorg aan­
bevolen.
Deze ANNA VAN AALST genaamd, weduwe geworden zijn­
de, vertrok nog in dit zelvde jaar, met de vloot, welke on­
der bevel ftondt van den Admiraal MAXIMILIAAN LE MAIRE,
naar Holland. Aldaar geland zijnde, Ronden de Bewindheb-
'beren, uit aanmerking van de dienden, door wijlen haren
man aan de Maatfchappij bewezen, haar uit erkentenis toe,
ene fomme van 20000 guldens, en lieten haar nog daarenbo­
ven, uit enkele edelmoedigheid, alle de goederen, huisraden
en kostelijkheden volgen, die zij in grote menigte hadt mede»
gebragt. VALENTYN zegt, dat deze vrouw naderhand ge­
huwd is met GYSEERT VAN HOLACII, Gedeputeerde ter verga­
dering van H. Hoog Mogenden, en hij doet haar vervolgens
trouwen met den Heer CONSTANT, die Direkteur in Perfiën
was geweest, en met wie zij uit de Indien was te huis geko­
men; wat hier van zij kunnen wij niet verzekeren, maar het
hoomt vreemd voor, dat VALENTYN niet bepaalt, of zij twee
dan driemalen is getrouwd geweest. VALENTYN, Be­
fchr. van O. enN. Oostind. IV. D. I. St. bl. 193- Hiflor. Be-
fchr. der Reizen, XX. D. bl. 127. WAG., Vad. Hifi. XI. D.
bl. 37 2
-
DIEPENBEEK (ABRAHAM), Konstfchilder, is geboren in
*s Hertogenbosch ten jare 1607, en was een leerling van
P. P. RUBBENS. In den beginne was hij een vernuftig Glas­
schilder, en heeft verfcheidene werken van dien aart zo in de
'Nederlanden als in in Italiè'n vervaardigt, in welk laatstgenoem­
de landftreek, hij zig enigen tijd heeft onthouden. Bij zijne te­
rugkomst in zijn vaderland, nam hij andermaal lesfen van RUB­
BENS, en beoeffende inzonderheid het koloriet; ook gaf hij
de zak aan het Glasfchilderen, als al te omflagtig naar zijn
jtïn, en hij begaf zig tct het vervaardigen van Rukken met
olie-

B 555
DIEPHOLT. (RUDOLF" VAN)
olieverf, daar hij ook bijzonder wel in flaagde, inzonderheid
was zijn koloriet overheerlijk, en hij evenaarde daarin zijner*
giooten Meester; de houdingen zijner beelden zijn ook mees­
terlijk, en zijn vernuft in uitvindingen, verwonderenswaardig.
Men treft twee heerlijke Schilderftukken van hem aan in da
Keizerlijke gallerie te Weenen; waar van het eerfte de H.
Maagd verbeeld die den dood van den Zaligmaker beweend,
wiens Iighaam voor hare voeten op den grond uitgeftrekt legt,
en omringd is door vijf Engelen die hem fchijnen te willen
opbeuren, terwijl een groep van andere Engelen op een wolk
zwevende, dit aandoenlijk fchouwfpel begluren, met in tra­
nen fmeltende oogen. Het andere niet minder konftig, ver­
toond het zinnebeeld van de ijdelheid der wereldfe zaken,
afgebeeld door een Wijsgeer die voor een tafel zittende,
met de linkerhand een doodshoofd vasthoud, terwijl hij met
d'andeie asch op de vloer ftrooit; op de voorgrond zijn twea
Geniums geplaatst, die waterbellen blazen; terwijl twee ande­
ren op een wolk zweeven, houdende een wimpel in handen,
waarop gefchreven ftaat: Nosce te ipfum. DIEPENBEEK was
teffens ook een onvermoeid Tekenaar en werkte veel voor
de Boekverkopers, in het tekenen en vervaardigen van tijtel­
platen en vignetten. Ook zijn de Platen van het pragtig
•werk, getijtelt de Tempel der Zanggodinnen na zijne tekeningen
vervaardigd, en door C. BLOEMART, TH. MATHAN en andere
voorname Meesters, in 't koper gebragt. Vele Prenten van
BOLSWARD, GALLEN, W. HOLLAR en meer anderen, zijn
mede na de Schilderftukken, en tekeningen van onzen DIEPEN,
BEEK vervaardigt. Ten jare 164.1 , was hy Direkteur der
Teken-Akademie te Antwerpen, en ftierf aldaar in 't jaar
1675, in het 68fte zijnes ouderdoms. DESCAMPS,
Vies des Peintres, Tom. I. p. 110. Caf. des Tableaux de la Ga­
lerie hnp. fe? Roy. de Vienne. 1784. in 8vo. p. 96. 139. A.
HOUBRAKEN, Schouwb. I. D. bl. 289. WEYERMAN, Leven der
Schilders. I. D. bl. 320. HKgcm. ^utifiitt Iqïm- f. 200.
DIEPHOLT (RUDOLF VAN), is geweest de LUIfte Bisftbop

DIEPHOLT. (RÜDÖLF VAN)
fchop Van Utrecht en de eigentlijke opvolger van ZWEDER.
VAN CULENBURG, die den zetel voor hem moeste ruimen, na
die op gezag van Paus MARTYN voor een korten tijd te heb­
ben beklommen. Na dat RUDOLF ten laatften door ene aan-
eeiifchakeling van tweefpalt en moeijelijkheden heen gewor-
flelt, en het volkomen bezit van het Utrechtfe Bisdom geraakt
was, bevestigde hij de voorregten van die van Amersfoort,
door zijne voorzaten aan hun verleend, vervolgens herfleldo
hij de vervallene Sloten van zijn gebied, en bouwde het fter-
Ite Slot Lage uit den grond op; ook heeft hij Wijk te Dmirfiede
en Abkoude aan het Stigt van Utrecht gehegt, en in alle de
Kasteelen van zijn gebied, langdurige gedenktekenen van zij-,
ne pragt en heerlijkheid nagelaten.
In aanmerking nemende, hoe voordelig aan het landfcbap
Overijsfel het regt was, 't welk de drie Hoofdlieden in de
meeste Kasteelen oeifenden, beloofde hij haar daarom op St.
Jakobsdag, invallende op den 25 augustus 1450 : dat noch hij,
noch zijne nakomelingen, in het vervolg een Ambtman, on
het Slot te Vollenhove aanftellen zouden, die aan haar den eed
van getrouwigheid niet afleidde, gelijk de Kasteleinen der an­
dere Sloten verpligt waren te doen. Teffens gaf hij verzeke­
ring voor hem en zijne nakomelingen, dit Slot niemand te
zullen verpanden of met grote fchulden bezwaren, op dat
het daardoor van het Stigt nimmer vervreemd werdt.
Wanneer hij ten laatften na vele en langdurige moeijelijk­
heden, krank naar ziel en Iighaam was geworden, is hij op
den 24 maart des jaars 1455 overleden, 't zij op het Slot te
Vollenhove, gelijk de meesten, of op het Slot ter Horst, gelijk
fommigen willen, of eindelijk, naar't verbaal van enen Mun.
Jlerfen Schrijver derXVIde eeuw, aan ene wonde, in 't beleg
der ftad Vreden in Munfterland bekomen. Enige uren voor zijn
dood, hebben zijne huisgenoten zijnen gantfen inboedel, zo
van goud, zilver, linnen, klederen enz. geplunderd, en hem
alleen laten liggen; zijn lijk werdt naar Uirecht gevoerd, en
aldaar in de St. Maarttns-lerk begraven. BEKA HE-
VA, Hifi. Ultr. edit. BUCHELII, in Hcdmn, p. 284-201. Kerk.
Hifi.

2 ? 4 DIEPRAAM. (ABRAH.) DIEST. (ADRIAAN VAN)
Hifi. en Oiidbèd, der VII Prov. I. D. bl. 292. WAGEN., Vadt
Hifi. III. D. bl. 498. IV. D. bl. 49. v. HATTEM, Befchr. van
Zwolle. I. D. bl. 362. 408.
DIEPRAAM (ABRAHAM) , Konstfchilder , geboren te
Oudenaarden, heeft tot eerfte leermeester in de konst gehadt,
de vader van den konftigen Paardenfchilder DIRK STOOP, die
een vermaard Glasfchilder was. Vervolgens geraakte hij ta
Botterdam bij HENDRIK ZORG, en ten laatften na dat hij een
reis door Frankrijk gedaan hadt, bij ADRIAAN BROUWER, wiens
wijze van fchilderen en ordineren hij nagevolgt heeft, zo dat
zijn penfeelwerk veel zweemt naar dat van BROUWER; en in
zijne wijze van leven was hij denzei ven niet alleen gelijk,
maar ftreefde hem zelvs in flordigheid en beestagtige levens­
wijze te boven.
In 1674, toen hij te Dordrecht woonde, waren zijne ftukje3
ongemeen gewild, en niet zo dra in gereedheid, of vooreen
goeden prijs verkogt. Doch in later tijd liep hij dikwerf met
een palet met verf op de hand langs de deuren bij zijne ken-
nisfen, cm werk te hengelen; en was zodanig arm en verval­
len , dat hem 't hembd door de fcheuren van zijn broek hing.
Zeer waarfchijnelijk is het, dat indien hij een ordentelijke
levenswijs hadt gehouden en naarftig de konst voortgezet, hij
een groot Meester in de ftijl van BROUWER zoude geworden
zijn: ja HOUBRAKEN getuigd, ftukjes van hem gezien te heb­
ben, die zo fraij géfchildert, en zo geestig van gedagten wa­
ren , als of ze door BROUWER zelv' géfchildert waren. Doch
zijne konst werdt door zijne geftadige ligtmisferijen en zuipen
integendeel al langer hoe flegter, zo dat men ftukjes van hem
ontmoet, daar de verwen niet eens in een fmelten; en wat
meer is, de penfeeltoetfen eikanderen niet raken. Men zegt,
dat hij kaal en onberooid in het gasthuis te Rotterdam is ge­
korven. A. HOUBRAKEN, Schouwburg, III. D. bl. 244.'
WEYERMAN, Leven der Schilders, III. D. bl. 96. ^tlg. ^unfilcï
Seiüon. f. 200.
DIEST (ADRIAAN VAN), Konstfchilder, is geboren in
's Ha*

DIEST. (HENDRIK VAK)
°s Hage ten jare 1655, en fchilderde meestal landfcbappen et?
kamerftukjes. Hij bragt de meeste tijd zijnes levens in Enge*
land door, daar hij van zijnen vader, die zig daar hadt ne­
dergezet, en een goed Zeefchilder was, behoorlijk onderwijs
hadt bekomen; ook geraakte zijn werk al langs hoe meer in
achting. Zijn fmaak in het fchilderen van landfchappen was
uitnemend, de beeldjes en beestjes daarin geplaatst uitftekend
fraaij, en de meesten daar van gevolgd naar de verrukkelij­
ke gezigten, die de westelijke Zeekusten van Engeland op­
leveren. In zijne beste Schilderftukken, ontmoet men een
ongemeen helder fmeltend, en doorfchijnend koloriet, en in
de vergezigten een alles overtreffend perfpectief, zijne luch­
ten zijn ongemeen natuurlijk, de wolken zo dun en eigen-
aartig, dat 'er in 't gantfe een onbegrijpelijke ovcrcenftem-
sning plaats vindt. Dan doordien hij genoodzaakt was voor
geringe prijzen te werken, zo verfchillen zijne werken onge­
meen in waarde; de fobere toeftand zijner huislijke omftan-
digheden drukte zijn vernuft ter neder, en doordien hij ge­
noeg te doen hadt om zijn talrijk gezin brood te verzorgen,
moedigde zulks hem luttel aan, om room te verwerven;
dan was hij in gunftiger omftandighcden geplaatst geweest,'
zo zoude hij waarfchijnelijk in het uitoeffenen zijner konst,
een verhevene trap van volkomenheid bereikt hebben. Hij
was ook ervaren in 'de graveerkonst, en heeft verfcheidene
door zijne hand gefchilderde landfchappen in het koper ge­
bragt, waarin van de afdrukken in de kabinetten der liefheb­
bers bewaard worden. Hij ftierf in het jaar 1704, den ou­
derdom van 49 jaren bereikt hebbende. PILKINGTON,
the Gentlemans and Cofioisfeurs Ditt. of Peintres. Stflijem, ^Htïjtffï
ïtricott. f. 200.
DIEST (HENDRIK VAN) , wierdt geboren te Altena eenó
ftad in 't graavfchap Mark in Westphalen, op den 19 decem­
ber 1595. Hij was de zoon van SIMON VAN DIEST, Tre»
forier en Bailjuw van die plaats, en van ANNA VAN DER BEKE.
yan der jeugd af aan wierft hij tot de ocffening der fraije let­
te-

t?S DIEST. (H1ER0NIMUS VAN) DIEST. (JAN VAN)
teren opgelegd; bezogt ten dien einde verfcheidene Hoge-?
fcholen-, en bepaalde inzonderheid zijne ftudien, tot die der-
Godgeleerdheid en geleerde Talen. Den ir feptember 1621»,
verkreeg hij de doktorale waardigheid in de vrije konden, als
toen toog bij naar Leijden, en gaf aldaar private lesfen tot in
1624, dat hij tot Predikant te Emmerik wierdt beroepen. Hier
verbleef hij tot in oktober 1627, dat hij de post van Hoogle­
raar in, de Theologie en Hebreeuwfe taal, te Harderwijk aan*
vaarddé. Twaalf jaren later boden die van Deventer hem enen
dergelijken leerdoel in hunne dad aan ; hij aanvaardde dien, en
nam 'er opentlijk bezit van op den 12 janüarij 1640. Gedurende
het ruime tijdvak van 30 jaren, vervulde hij deze post, en
flierf den 17 junij 1673, in het 78de jaar zijnes ouderdoms.
Onder vele dukken die hij door den druk heeft gemeen ge­
maakt, houdt men voor een van de besten: De ratione Studii
TJieologici, necesjaria InJlruSio, tribus partibus docens, I. Quanam
Jludia, ido. quibus Aulhoribus, 3^0. Quomado trablanda jint
Theohgia Studiofo. Hard. 1634. i2mo.
DIEST (HIERONIMUS VAN), geboren in 's Hage, heeft
de Schilderkonst bij zijn vader geleerd, en muntte inzonder­
heid uit in het grauw fchilderen. Hij bloeide op het eindti
der XVIde eeuw. WEYERMAN, Leven der Schilders, IV.
D. bl. 46. SU%m. 5\tmft(ci: Scricctt. f. 200.
DIEST (JAN VAN), XLVde Bisfchop van Utrecht; in
weerwil van velen, tot die waardigheid door het gezag van
Paus JOHAUNES DEN XXII. verheven , baande zig ten jare 1382.
door de wapenen, den weg tot dien kerkelijken zetel. Hij
was een kruipende afhangeling van Graav WILLEM DEN III»
van Holland, die zijn gezag op hem, onder anderen, wist
te handhaven, door het aan hem fchieten van aanzienlijke
geldfommen. Tot zekerheid van deze penningen, wierdt
een groot gedeelte van het Stigt en zelvs het ilot Vreeland,
aan den Graav s verpand. De Bisfchop dak zig eerlang zo
diep in fchulden, dat hij genoodzaakt wierdt, alle de in-
komften van zijn gebied aan den Hollander aftedaan, en
air

DOFFN. DOGEN. DOKKITM. (HERMANUS VAN) 30J
'gcv'en door J. Cu. TRAUGOTT SCHLEGÈL, 1786. in 8vo. 5.
Sermo Academicus, de remedie Morbo, Jive de. malis quee Hemlni*
bus a Remediis fanandi caufa adhibitis faepenumero accidere fo*
ient. Lugd. Bat. Ato.
Wijders vindt men van hem in de Verhandelingen van ds
Holl. Maatfchappij te Haarlem, eene, over de ware Kinderlok­
jes , die meer dan eenmalen den zelvden Mensch aantasten; als
mede in het I. Deel der Verhand, van de Maatfchappij der Proef*
andervindeiijke Wijsgeerte, te Rotterdam, een Vertoog over ds
Nieuwe manier van het doorfieken der Blaas, met proeven bef es*
tigd.
Allen, die de Lesfen van den Hr. VAN DOEVEREN mogten
bijwonen, of die zijne fchriften gelezen hebben; hadden wel
gewenst, dat hij nog meer Werken in 't licht gegeven hadde;
dan zijn zeggen was: „ Hij die de plaats van BOERIIAVE be-
kleedt, moet Ongemeen ftreng wezen met opzigt tot het
„ geen hij uitgeeft, en boven alles over zig zei ven de wagt
„ houden." Eloge de feu Mr. G. VAN DOEVEREN, dans
l'Hiftoire de la Secieté Royale de Medecine a Paris, des Années
Ï782 fe? 1783. Holl. Maatfchappij der Wetenfehappen te Haar­
lem, XII. Deel, bl. 189 enz. Alg. Komt- en Letterbode, V.
D. bl. 3, 4-
DOFFN (NIKLAAS), een Nederlands Schilder, van wiefis
penceel men een uitmuntend Pourtrait van de Keizei in MA-
IH THERESIA op der Staten-kamer te Brusfel pleeg te zien.
f. 203.
Voyage de Descamps. SWgcm. $tmfdcr £cricott. 1779.
DOGEN (MATHYS), een niet onberoemd Bataafs Veld-
bouwmeester; heeft in druk uitgegeven: F Art des Fonifica-
tïons. avec fig. Amft. 165&» in folio. J. F. FOITENS, Bibl,
Belg. p. P73>'
DOKKUM (HERMANUS VAN) , uit zeer aanzienlijk»
ouders in ie Friesfe flad van dien naam geboren, was een
man, die zig van der jeugd af aan, met groten roem in alle
VIII. DEÏL., V ba-

30Ö B O K K U M . (JOHANNES VAK)
befchaafde wetenfehappen, en ook in de godgeleerdheid, oef.
fende; waar toe de natuur, als zijnde hij zeer welfprekend,
mede het hare grotelijks toebragt. Eerst Priester te Leeuwar­
den zijnde, werdt hij naderhand tot Opperpastoor van St. Vitut
aangefteld; in welke waardigheid hij zig, met allen roemen
lof, gedroeg. Gedurende zijn leven, in het jaar 1514, wer­
den eenige van zijne fchriften; gedrukt, onder anderen eene
©erhlarinrj ober be XVII eer|ïe Pfalmcn. Met den XVIIIden
bezig zijnde, begonden hem zijne verftandige vermogens te
begeven, en kort daarop volgde zijn dood. . SUFFE. PE-
TEI , de Scriptorib. Frifia uit. edlt. p. 117, 118. FOPPENS „
Bibl. Belg. p. 474. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XV. p. 170,
J7I.
DOKKUM (JOHANNES VAN), een ander Schrijver, uie
een aanzienlijk geflagt gefproten te Dokkum, omtrent 't laatst
van de XVIde eeuw; volvoerde zijne letteroeffeningen te
Keulen, verkreeg 'er de Doktorale waardigheid in beide de
regten, en onderwees 'er langen tijd met roem die wetenfehap.
Keizer KAREL DE V. maakte hem in 't jaar 1530 Raadsheer in
ds Keizerlijke Kamer die hij kort te voren te Spiers hadt opge-
"rigt. Intusfen wierdt hij door WILLEM, Hertog van Kleve,
aangezogt, om een van zijn Raden te zijn. VAN DOKKUM
nam de aanbieding.van dien Vorst aan; egter onder voorwaar­
de, dat hij te Keulen zou kunnen blijven wonen, alwaar hij
liever in de verkering met geleerde lieden zijn leven wilde
flijten, dan dagelijks met Hovelingen om te gaan. VAN DOK­
KUM, een groot vriend van BUCHO, den oom van den beroem,
den VIGLIUS, geweest zijnde, huisvestte deze laatfle eenigen
tijd bij hem in 't jaar 1534. Voor 't overige bewees hij be­
langrijke dienden aan zijn vaderland, waar van de bedierders
hem dikwerf raadpleegden in moeijelijke zaken, inzonderheid
zedert dat Friesland de zoete kalmte des vredes genoot, na door
gedurige oorlogen deerlijk beroerd te zijn geweest. Hij dierf
in 1540 aan eene befmettelijke ziekte, ongemeen betreurd,
door alle die genen welke hem gekend en met hem veikeerd
had-

DOLENDO. DOMER. DOMSELAAR. 30?
hadden. Hij heeft eenige regtsgeleerde Werkjes gefchreven.
die men niet weet waar gebleven zijn. —•— SUFFR. PSTRI,
p. 138-140. PAQUOT, Mem. litter. p. 171, 172.
DOLENDO (BARTEL), een Piaatfnijder, te Leijden ga­
toren in 1580. Hij werkte naar B. SPRANGER en andera
Meesters. Ook gaf hij lesfen in de Tekenkonst, hebbende da
beroemde GEHARD DOU, zijn eerfte onderwijs in die weten­
fehap van hem ten jare 1620 genoten. BASAN, Dittion.
des Graveurs, Paris. 1767. 3- Vol. Svo. Uiig. $im|U« ïcricciT.
,f. 204.
DOLENDO (ZACHARIAS), broeder van BARTEL, colt
een konftig Piaatfnijder, van Haarlem geboortig, die veel in
't koper heeft gefneden naar 'CAVARRAGIO, SFRANGER, A,
BLOEMART en anderen, was een Leerling van JAKOB D3
GEEN. Groten lust betoonde hij voor de konst, en gaf alla
hoop om een ervaren Meester daarin te worden , was zijne
levenslamp niet zo vroegtijdig uitgeblust geworden, hebbenda
hij op een vrolijke partij door te veel fpringen onder het dans-
fen, of onmatig drinken, zig inwendig de long bezeerd;
waarop een zware bloedfpuwing volgde, die na geen midde­
len willende luisteren, hem binnen kort in 't giaf rukte.
BASAN, Dicl. &c- MANDER, Leven der Schilders, II.
D. bi. 172, 173. fWacm. SunftlrtScïicon/ f. 204.
DOMER (N.) , een Landfchapfchiider, in Holland gebo­
ren. Van dezen Konftenaar ontmoet men in de Kabinetten
der liefhebbers, zeer fraije met de pen getekende ftukken,
meestal franfe lieden ten onderwerp hebbende. ——. KKgcm»!
$irafUft Iqkm f. 204.
DOMSELAAR (TOBIAS VAN), Schrijver [van het

* 36J DOMSELAAR. (TOBIAS vASfj
gedrukt is; 't welk onder anderen is af te nemen, uit het,
tot driemaal toe, herhaald begin der bladzijden van't werk,
die eerst van i tot 282, dan van 1 tot 312, en eindelijk vaa
I tot 446 lopen: waar uit blijkt, dat tot dit Boek, ten min-
ften drie drukpersfen, op éénen tijd gebruikt zijn. De in­
houd en verdeling van 't werk, toont ook, dat men 'er zeer
mede gehaast heeft. Het beitaat uit VI Boeken. Het eerfte
vervat eene befchrijving van oud Amftelland, door ARN.
MONTANLS, reeds te voren, opgefteld, en in 't licht gege­
ven. In het tweede, vindt men de Hiftorie der Heren van
Amftel tot op het jaar 1323, door DOMSELAAR zeiven opge­
fteld, en ook-reeds te voren gedrukt. In het derde, wordt ge­
handeld van de gelegenheid, opkomst en verfcheiden vergrotin­
gen, der ftad, tot op het jaar 1665. Het is in drie afdelin­
gen onderfcheiden. Ds'eerfte, die de ftad tot op het jaar
J482 vertoont, is door DOMSELAAR famengefteld; de tweede
die hare gedaante en vergroting, tot op 't jaar 1585, aan­
wijst, door IZAAK COMMELYN; en de derde, waarin de befchrij­
ving der vergrotingen, tot op 't jaar 1665, gevolgd wordt,
wederom door DOMSELAAR. In het vierde Boek, vindt men
eene befchrijving van de oude en nieuwe Gebouwen der ftad,
door LEAAK COMMELYN. Het vijfde, behelst eene befchrijving
der Regeeringe, die bijna geheellijk uit DAPPER ontleend is,
hebbende DOMSELAAR alleen, daar bij eenige Keuren en ge­
leerde Mannen gevoegd. En in het zesde en laatfte, wordt
de Hiftorie, die in het tweede Boek afgebroken was, door
DOMSELAAR, tot op het jaar 1665, grotendeels woordelijk uit
DAPPER en voorts meest uit AITZEMA , vervolgd. IZAAK COM-
MELYN hadt, tot de befchrijving der oude Gebouwen, eenig
gebruik gemaakt van Klooster- en andere fchriften, die bij de
Godshuizen, en voornamentlijk.zo 't fchijnt, in 't Nieuwe-
zijds-Huiszitten-Huis, waar van hij Regent was, bewaard
werden. Doch 't blijkt nergens, dat hij of DOMSELAAR toe­
gang-tot de ftads Registers gehadt hebben. Dit ftuk nu van
DOMSELAAR, ftiekte tot bafis van de Befchrijving van Amftel­
dam, vej; volgens in 't jaar 1694, door KASPEK COMMELIM
ia

DONCK. (ADRIAAN y. D.) DONELLUS. (HUIG) 3t>»
In twee Delen in folio in 't licht gegeven. .. WAGEN.;
Befchr. van Amft. % St. Voorr. bl. XXVI--XXX.
DONCK (ADRIAAN VAN DER), heeft uitgegeven eeno
5Sefcl)?tjbina ban J5ieuto .i&eöerlanöV alwaar hij toen zelv nog
was, ten tweedenmaal gedrukt te Amfteldam, iösö. in Ato.
DONELLUS (HUIG) of DONEAU , geboren te Chalons-fur*
Saone, alwaar hij in 1527 het eerfte wereldslicht zag, is ge-
fproten uit een aanzienlijk geflagt, hebbende zijn vader ver­
fcheidene bedieningen zo in het krijgs- als ftaatswezen bekleed.
HUIG wierdt vroegtijdig naar het kollegie gezonden, en hij
begost zijne letterkundige oefFeningen met ongemenen vlijt;
maar in handen van een meester vervallen zijnde, die hem
op zekeren tijd ftrengelijk mishandelde, vatte hij zodani-
gen weerzin tegen het leeren op, dat noch bedreigingen,
noch liefkozingen in ftaat waren, hem te bewegen om weer
naar fchool te gaan. Zijn vader trof egter door een zonder­
ling middel, het doel om hem tot den letterarbeid te rug ta
brengen. Want een verkenshoeder langs zijn deur gaande,
riep hij dien, en vroeg hem, of hij geen knegt nodig was,
doordien hij een zoon hadt die niet leeren wilde, en welken
hij hem wel tot dat einde wilde geven. De jonge DONEL-
!us, welke dagt dat het ernst was, wierdt zodanig vcrfchrikt
over het voorftel van zijnen vader, dat hij hem te voet viel,
om vergiffenis badt, en beloofde dat hij zig voortaan met al­
len ijver aan de ftudie zou toewijden. Na zijn eerften letter-
loop te Tourron volvoerd te hebben, ging bij naar Touloufe om
*er in de regten te ftuderen, onder JOH. CORASIUS en ARNOUO
FERRIER, die 'er met zulk een ongemenen roem die weten­
fehap leeraarden, dat zij tot 4000 Studenten hadden, die
fcunne lesfen hoorden. Intusfen fchepte DONELLUS geen be­
hagen in hunne leerwijze, verliet, in 1551, Touloufe, en toog
naar Bourges, alwaar hij EGUINARB BARON en FRANS DUARENUS
tot Meesters hadt, van welken beide hij de vriendfchap won;
bovenal betoonde hem de laatstgenoemde eene bijzondere
toegenegenheid, en bevorderde hem tot Doktor den 17 julij v
y 1 T*a

jïo DONELLUS. (HUIG)
van het zelvde jaar. De geleerde Redenvoering die hij bij
deze gelegenheid deedt, ontmoet men in de werken van Do-
MELLUS. De ftads Regering, en de beroemde MICJIIEL DE
L'HOÏITAL waren zodanig in hun fchik met den nieuwen Dok-
tor, dat zij hem terftond van eenen leerftoel in de regten aan
dit Hogefchool voorzagen. DONELLUS onderwees die weten­
fehap van dat tijdvak af aan met zijn beide'Meesters, en hadt
behalven die nog HOTOMANNUS en CUJACIUS tot ambtgenoten.
Doordien hij de leer van CALVYN aankleefde, hadt het wei­
nig gefcheeld, of hij zou in 1572 mede een flagtoffer van de
woede der St. Bartels nagt geworden zijn; dan eenige hoog-
duitfe jongelingen die zijne discipels waren, gaven hem een
Heed van hun maakzel, en geleidden hem buiten de ftad, be-
iloten hebbende, om hem tegens wie hem ook mogte aan­
randen te verdedigen; doch het kwam 'er niet toe; hij ge­
raakte veilig uit de klauwen der woede, en kwam te Lijons van
waar hij naar Geneve toog. Na een vrij lang verblijf in deze
ftad, beriep hem FEEDERIIC DE III. Keurvorst van den Paltz te
Heidelberg , alwaar hij gedurende eenige jaren als eerfte
Hoogleraar in de regten, die wetenfehap leeraarde. Deez*
Vorst die een ijverig aanhanger van CALVYNS leer was, in
3576 geftorven zijnde, wierdt door zijn zoon LODEWYK
DE IV opgevolgd, die zo fterk aan de Augsburgfe Co?ifesJï$
was verkleefd, dat hij volftrekt wilde dat die door de Profes,
foren, van dit Hogefchool zou gevolgd worden. Hij verleende
egter aan DONELLUS die 'er toen Rektor van was, de vrijheid
om 'er te blijven; maar deze aanvaardde liever de voordelige
aanbiedingen die hem namens de Beftierders van de nieuw op-
gerigte Hogefchool te Leijden gedaan wierden, en hij begaf
*er zig met zijn huisgezin in 1579 naar toe, alwaar hij met
eene Hoogleraarplaats in de Regten wierdt voorzien, die hij
met g:o e toejuiching vervulde. In 1583 bood men hem de
stelvde -.aardigheid te Altorf aan; doch zijn inkomen te Leij­
den ermc Itrd zijnde, verkoos hij aldaar te blijven. Dan»
onv .orzigtig ger.öeg zijnde van in 1587 de partij van LEYCES-
Ï*R openlijk a-w te kleven, en onder hevig vermoeden lig­
gen;

DONELLUS. (HUIG) 311
gende, van de Schrijver enes eerrovenden fchotfchrifts te zijn
tegens de algemene Staten en de Magiftraat van Leijden, en
daarbij van Prins MAURITS kwaad gefproken te hebben,
wierdt hij niet alleen van zijn post verlaten, maar hij kreeg
teffens bevel om het land te ruimen; en zijn bediende EVERT
BLANKAART overtuigd zijnde oproerige gefchriften verfpreid te
hebben, wierdt uit de ftad gejaagd. DONELLUS begaf zig toen
naar Duitsland, alwaar hij niet lang ambteloos leefde, want
de Regering van Nuremberg benoemde hem op zeer voordelige
voorwaarden tot Hoogleraar in de regten te Altorf. Deze
Akademie, die in 1576 geftigt was, geraakte wel dra door
hem in groot aanzien en roem: dan hij wierdt verhinderd om
'er al het nut aan toe te brengen dat hij wel gewenst hadt,
doordien de dood hem op den 4 meij 1591 in het graf rukte,
in het 64fte jaar zijnes levens. Hij wierdt in de kerk te
Altorf begraven, met dit graffchrift op den Reen die hem be».
dekte, gebeiteld:
HUGO. DONÏLLUS. Heduus. nulli. Jurisconfidtorum. noflri»
feculi. fecundus. in Galliis. initio. mox. inde. civili. bello. fla.
gtante. fecedere. coaüus. Heidelberge. deinde. Lugduni Ba*
tavorum. denique. Altorphii. magna. cum. omnium, admiratio*
ne. et. concurfu. exterorum. jura. facundo. ere. docuit. Deo.
et. hominibus. mque. carus. fenio. tandem, confeflus. vitte. et.
tnoleftiarum. fatur. pie. ac. placide, animam. Creatori. reddidit.
anno. repar. fal. hum. M.D.XCI. menfe. Maio. atatis. fue.
mno. LXIII. cui- bene. merito. de. Academia. Altorfim. Scha*
iarchce. perennis. memorie, erga. H. M. P. C.
Men vindt het pourtrait van DONELLUS in de Athene Bèta*
$e van MEURSIUS, en een gedenkpenning ter zijner eere ge-
Slagen , in het Mufeum Mazzuchellianum. Tom. -I. Tab. XCV.
p. 423. Hij was getrouwt in 1573. en zijn vrouw overleef­
de hem zonder kinderen na te laten.
Doordien DONELLUS zig ongemeen bekwaam zo wel in de
ftaije letteren als Regtsgeleerdheid hadt gemaakt, loste hij de
zwartbeden van die netelige wetenfehap op met veel geleerdy
4

3ii DONELLÜS. (HUIG)
heid en op eënebefchaafde wijze, en deedt in alle zijne wer­
ken het nuttige bij het aangename gepaard gaan, het welk in­
zonderheid gefchikt was, om den leeslust op te wekken en
gaande te houden. Voornamelijk lei bij zig ook toe om ieder
onderwerp op eenen leerftelligen trant te onderwijzen, en
alle regtskundige onderwerpen tot eene konst te brengen.
Vooral houdt men in grote waarde het geen hij over de Tes­
tamenten en uiterfte willen heeft gefchreven. Hij. hadt zulk
een gelukkig en Halen geheugen, dat men wil, dat hij het
gantfe Iighaam van Romeinfe wetten, onder den tijtel van
Corpus Juris bekend, van buiten kost. Eene zaak die men
hem te regt als eene vlak aantijgde, die zijne overige uit­
muntende hoedanigheden grotelijks taanden, was., de laagc
ijverzugt. die hij tegens CUJACIUS hadt opgevat, van welken
kundigen man hij nimmer dan mot veragting fprak.
De werken van DONELLUS, welke gezamentlijk tusfen de-
jaren 1762 tot 1770 in XI Delen in folio zijn in het licht ge­
geven , en door de bezorging van BARTEL FRANS PELLEGRINI
Regtsgeleerde te Ffa, te Napels zijn gedrukt, beftaan uit de.
volgende:
1. In titulum de Ufuris in Pande&is, £? fequentem Commenta
rius, ordine h$c capita Juris comple&ens: in Tit. Pandetlarum
Ufuris Q 5
Nautko feenore:. de Frutcibus, causfa, accesfionibu
de Mora. Paris 1556- 4to. It. nunc recens auttus £f recog'nitu
Ad MICH. HOSPIT|ALEM. Ejusdem in tres libros Fandettarum >
vicefimam, vicefiimm primum, (jf ricefimum fecundum, Commen
rii, ad RENATLM CRISPINUM , in Britannia minore Senatoren*
Lugd. 1558. Ato. De Tijtels in dit tweede werk Verhandeld
en opgehelderd, zijn: de Fignoribus & Hypothecis, de jEdilkio
tdillo, de Eviüionibus duple Stipidatio?ie, de Probationïbus v.
de fide Inflrumentmtm, de Tefiibus. De opdragt aan MICHIEI*-
DE L'HOPITAL, toen ter tijd Ptefident van de Rekenkamer, is,
gedagtekend den i janüarij 1556; en die aan REINIER CRIS-
« N , van den 1 junij 1558.
2. Ai legm JUSTIWIANI de Sententiis, quee pro. eo quod interej
$ro-

(DONELLUS. (HUIG)" 3 r£ %
ptofenmtur, five, de eo quod interejl, liber. Paris 1556. m 4}».
Verfcheidenemalen herdrukt zo in ato. als 8vo.
3. Commentarius ad Tit. Digeftorum de Rebus dubiis. Biturig.
1571. Svo. It. Antv. 1584. Svo,.
4. Commentarius ad Tit. Codicis de PaUis & Transaicionibus.
Biturig. 1572. Svo. Meermalen herdrukt.
5. ZACIIARIJE FURSTNERI, Defenjio pro jufio £? innocente tot
millium animorum fanguine in 'Gallia effufo adverfus MONTLUCII
calumnias. 1573. Svo. De berugte JAN DE MONTLUC, Bisfchop
van Valence, hadt dit zelvde jaar in 't licht gegeven : Defenjio
pro illufirisfimo Andium Duce (zedert HENDRIK DE III.) adverfus
calumnias quorundam. in Svo. Zijn toeleg in dit ftuk was, om
de gruwelijke moorderijen van St. Bartels nagt te verontfchul-
digen. Tot wederlegging nu hier van , gaf DONELLUS het
bovenftaande ftuk in druk. CUJACIUS ftelde hem tegens:
Prafcriptio pro MONTLUCIO, Epifcopo Valentino, adverfus libeilum
editum fub falfo namine ZACHARIAE FURSTNERI. Antv. 1574. Svo.
Zonder naam van Schrijver,
6. Commentarius ad Tit. Digeftorum de Prtefcriptis verbis, £f
infaSum aSionibus. Heidelb. 1574- Svo. Meer dan eens her­
drukt.
7. Commentarius ad Tit. Liftitutionwn de Aclionibus. Antv. 1581.
8yo. Veelmalen naderhand uitgegeven.
g. Commentarii ad Tüulos Digeftorum . . . de Rebus creditis.
Si certum petatur, (ƒ de CondiElione. De Jurejurando. De in
litem jfurando. De Conditlione triticaria. De Eo quod ceito loca
dare oportet. Antv. 1582. folio. Opgedragen aan Prins WIL­
LEM DEN I. door een brief van den 1 julij 1581.
9. Commentarii ad Codicis JUSTINIANEI partes eas, quas fequens
•pagina iniicabit. Lugd. Bat. 1587. folio. Opgedragen aan de
Regeering van Nuremberg door een brief uit Leijden gefchreven
den 2 janüarij 1587. Deze Verklaring loopt over de Tijfels
van het II, boek van het Codex: de Edendo, de in jus vocando,
dePalïis, de Transactionibns. De verklaring over deze beide
laatften hadden reeds het licht gezien; zie N°. 4., maar zij
is hier verbeterd en vermeerderd: de Prafcriptis verbis et in
y 5 fj

y% DONELLUS. (HU1G)<
fiCtitm actionihus. Ad Leges Cod. L.filium, quem, famil. trcifc
L. II. de resc. yeni., L. precibus, de imp. et aliis Subfi. Auth.
non Heet et Auth. ex causfa, de lib preet. vel exher., L. eam quam
ie fideicmn., L. fi unquam. de revoc. don., ad lib. VIII. Codicis.
10. Cmnmentanorum Juris Civilis libri XXVIII, in quibus Jas
Civiie univeifum fmgulari artificio atque doctrina explicatur, SCIPIO
GENTILIS J. C. rèeenfuit, edidit, pofieriores etiam libros fupplevit.
Francof. 1595. *'» folio. Verfcheidenemalen naderhand her-
drukt Men vindt in deze Verzameling eene nette en leer-
Heilige verklaring van het gehele Burger- en Leenregt. Dc-
BELLUS haalt geene uitleggingen van anderen aan; maar hij
voegt in de zijnen, de wetten, waarop hij zijne verklaringen
grondt. BEVER zegt, dat aan hem geen werk over het Re*
meinfe Regt bekend is, waar aan hij boven dit de voorkeur
kan geven; en dat 't geen het meest heeft toegebragt' om da
Partitiones van VINNIUS in achting te brengen, enkel moet
toegefchreven worden, dat hij veel gebruik van DONELLUS
beeft gemaakt. OSWALD HILLIGER , Hoogleraar in de regten
te Jena, in 1619 geftorven, heeft uitgegeven: DONELLUS
enucleatus, five Commentarii DONELLI in Compendium redacti, ut
rerum nucleum contineant. Accesferunt notata, quibus feorjim par.
p%n, qua DONELLO omisfa, fupplentur, partim aliorum idem cum
Ulo vel diverfum fentientium rationes expenduntur etc. Jena 1611.
410. It. Lugd. 1619. folio. It. Antv. 1642. folio. Deze ver-
torter brengt hier een gantfen drom aanhalingen te berde
van hedendaagfe Regtsgeleerden, die door DONELLUS met
cpzet uit zijne ophelderingen verbannen waren. .
11. Commentarius ad Tit. Digeftorum de Verborum obligationL
fois. Francof. 1599. folio.
12. HUOON. DONELLI Jurisconf, Opufcula poftuma; et alio~
rum quxda-.n. Ex Eibiiotheca SCIP. GENTILTS Jurisc. Ilanov.
1604. i2Bio. Hier in ontmoet men de verklaringen van DO­
NELLUS over de 34, 35 en 36fte Tijtels, des lilden Boeks van
bet Codex, en over de 9-2ofte en 3gfte Tijtels van het Vide
Boek , als mede over de wet GALLUS , Digeft. de Liber. et
Poflhum. twee Raadgevingen, vier Blieven van den zelvden,
en

DONGELBERG. (HENDRIK KAREL VAN) 3I$
én drie welke aan hem zijn gefchreven door ALBERT GENTI­
LIS , MICHIEL DE L'HOPITAL , en PIETER DU FAUR : twee Brie-
ven van eenen Regtsgeleerden te Bourges aan een Vorst: eene
Redevoering van CUJACIUS over een Doktoraat: die van DUA-
REKUS over de promotie van DONELLUS : de Lijkrede over de­
zen uitgefproken door SCIPIO GENTILIS : verfcheidene Lijkzan-
gen over den dood van DONELLUS.
13. Commentarii abfolutisfimi ad II. III. IK VI. et VIII. LU
Iros Codicis JUSTINIANEI, Tit. V. Lib. XIX. de Prcefcript. verbis,
et Tit. Lib. XXV. Digest. de Verborum obligationibus; maxima
feré ex partc posthumi, minima vivo patre nati. A JACOBO SCHEG-
XIO, JAC. SCHEGKII nepote, Profes/ore Academie Tabingenfis,
Aitditore DONELLI attentisfime, primum in t/fum Jurisprudentie
Studioforum publicati, mme vero correcti et emaculati excujï. Cum
Indice duplici, uno antique, altero nova editioni congruente, Fran*
cof. 1622. folio. — — SCIP. GENTILTS, Orat. in obitum etc.
MEURSII, Athene Batave, p. 131--133. BEYER, Auctorum Ja.
lid. notit. Specim. II. pag. 110-116. CONRINGIUS, Sasc. XVI.
cum notis KRANTZII. p. 166. TOB. MAGIR. , Epynomol. Voce.
MORHOFIUS, Polyhift. Tom.II. p. 584. PETR. BURMANNUS, ma»
jor, ad Syllogen. Epistel. Tom. I. p. 35 & 45, 46. m Notis.
Jo. SALOM. BRUNQUELLI, Histor. Jur. Part. III. J. 17 , 18.
Catal. Bibl. BUNAV. Tom. I. Vol. II. p. 1208. ANTON. TER-
EASSON, Hiftor. Jurisprud. Pars IV. p. 468, 469. CAROL. SE-
BAST. ZEIDLER, Vit. Profesforum Juris Acad. Altorfina. Norimb.
1770. 4to. p. 63--104. C. SAXI, Onom. liter. Pars III. p. 341;,
350. NICCRON, Mem. des Hommes illufir. Tom. XXX. p. 359-
367. P. BAYLE, Ditlion. Tom.II. p. 304 , 305. PAQUOT, Mem.
litter. Tom. III. p. 42-52. PAPILLON, Bibliotheque des Autheurs
de Bourgogne. Tom. I. p. 180-183. G. BRANDT, Hist. der
Heform. I. D. bl. 558. 730, 740. P. C. HOOFT, Ned. Hist.
bl. 1151. WAG., Vad. Hist. VIII. D. bl. 217.
DONGELBERG (HENDRIK KAREL VAN), was afkom-
{lig van het doorlugtig geflagt van dien naam, 't welk van de
Brdbandfe Hertogen afftamt; doordien ;JOHAN DE II, Hertog
van

§!ö DONGELBERG. (HENDRIK KAREL VAN)
van Braband de heerlijkheid van Dongelberg ten jare r'305
fchonk aan JOHAN MIEUWE, bastaard van JOHAN DENI, Her­
tog van Braband, welke uit MARGRIET, vrouwe van Pamele,
onder andere kinderen eenen zoon LODEWYK naliet, die de
eerfte was welke den naam van DONGELBERG heeft aangeno­
men; wiens kleinzoon LODEWYK zonder kinderen in 't jaaar
1470 komende te overlijden, aan zijn zusters zoon JOHAN VAN
MALAYSE die heerlijkheid bij uiterften wille verfprak: de­
zes eifdogter FRANCOISE met WILLEM VAN ARGENTEAU in der»
egt verbonden zijnde, bragt die ten huwelijk aan haaien man,
in welk geflagt ze tot den jare 1659 is verbleven. .
HENDEK KAREL VAN DONGELBERG, die den 18 augustus
X593 te Brusfel wierdt geboren, was de zoon van HENDRIK
VAN DONGELBERG, die in het tijdvak van 1590 tot 1624,
elfmalen Burgemeester van Brusfel is geweest, en van ADRIA-
KA, dogter van ADRIAAN BORLUUT, Ridder, Heer van ZiU
lebeke. Hij leide zig van zijne jeugd af aan toe op de beoeffe-
ning der regten, en den tijtel van Licentiaat in die weten-
fchap bekomen hebbende, wierdt hij ten jare 1625 Schepen
te Brusfel. Ten vijfdemale in het jaar 1691 tot die zelvde
waardigheid verkoren zijnde, wierdt hij, voor dat zijn tijd was
verftreken, aangefteld tot Raadsheer in den Hogenraad van Sra»
band, en wierdt als Schepen vervangen door zijn neef JAKOB
FILIP VAN DONGELBERG, Heer van Scavenberge en van Broek,
zoon van FILIP VAN DONGELBERG en van QUENTINA DE BOR«
UJUT. Deze kogt in 1659 het landgoed Dongelberg van WIL»
J.EM TJLRIK D'ARGENTEAU, en verkreeg van FILIPS DEN IV in
1662 den tijtel van Baron.
In 1651 bekwam onze DONGELBERG de baronnije van Re-
ver, eene der oudften van Waals-Braband, en den tijtel van
Baron dier plaatze wierdt op hem den 2 feptember 1657,
door opene brieven van FILIPS DEN IV. bevestigd. Ruim twee
jaren later ontdeedt hij zig van zijn ambt als Raadsheer, met
voornemen, om zijn overige dagen op het kasteel te Réves in
Rille rust te gaan doorbrengen, dan de dood verijdelde dit
ontwerp, en hij ftierf te Brusfel den 3 april 1660, in den ou­
der-

DONGELBERG. (HENDRIK KAREL VAN) 3 I-/
3erdom van 66 jaren; zijn ftoftelijk overblijfzel werdt hi 'I
midden van het koor der kerk te Rèves begraven. Zie hier
het graffchrift, dat hij voor zig zei ven hadt vervaardigd, ea
't welk PAQUOT betuigt, door zijn eigen hand gefchreven, ge»,
Zien te hebben, uitgezonderd de dagtekeningen die 'er nader*
hand zijn bijgevoegd:
HENRICUS CAROLUS DE DONGELBERGE, Brabantum
J>oJleritas praclara Ducum, frimique JOANNIS
Depofitis mundi pkaleris, dum grandior atr.s *
Finem inftare mohef, VVamtjut quod unica formst
Tranquillam Vtrtus: Revend yixit in arce,
Speclauti Jimilis marls aflum è.liltore , tandem
Texit, quem coluit, liberrima terra Baroium,
Agrorum celebrem fpatiis, meritisque: fed horum
Fama perk , data funt ipfis quoque fata fepulcris.
Gaudia fint anima dafundi alerna précemiir.
'fun&aque connubio de Berlo JOANNA MARIA
üarohum fdttgüïs, binas qua protulit orbi
Disfimili Sexu proles ,Ja pace aulescal.
flatus itte 18. Aug'ti 1593. Obiit 30. April Au. t66o. Hac verè 2«+
Jannarii 1629. Obiit 6 Oclob. Ao. 1685.
Sic fua cuique dies, üecretaque tempora vita.
. DONGELBERG was zeer ervaren in de wapenkonst of bet B!a.
feen, in de geflagtregisters, en in de gefchiedenis van zijn va­
derland. Hij tradt voor de eerftemaal in den egt met jo.
HANNA VAN STEELANT, waar bij hij geen kinderen verwekte;
vervolgens huwde hij voor de tweedemaal met JOHANNA MA.
RIA, Baroresfe van Berk, die hem een zoon baarde, FRANS
HENDRIK genaamd, Marquis van R.res, die maar ééne dog­
ter naliet, ALBERTINA JOHANNA JOSEPHA FRANCISCA genaamd,
welke Kanunnikes van d''Andennes is geweest. Hij was een
broeder van FRANS VAN DONGELBERG, Regttgeleerden, Heer
van Herlaer tn van Ziiiebeke; deze laatfte is ook viermalen
Burgemeester van Brusfel geweest; toen hij ten jare 1648,
ftierf, was hij voor de negendemaal Schepen van genoemde
ftad. VALERIUS AKDREAS heeft misgetast, met te zeggen-,
dal

È Ï8 DONGELBERG. (HENDRIK KAREL VAN)
dat hij Raadsheer in den Hogenraad van Braband is geweestj
nimmer heeft hij die post bekleed, ook flaat hij gautzelijk den
bal mis, met hem Schrijver van het volgende werk te ma­
ken :
Prtlium Woeringanum JOANNIS I. Lotharingice, Brabanties D
els ö* S. Imp. Marchionis: quo, memorabili parta vitïeria ann
Dni. 1288. die v.Junii, Ducatus Limburgi ad Brabantiam ac*
cesfio atermm manfit obfirmata. Brux. 1641. folio. De Schr
ver van dit verhaal, op zig zelve nuttig voor de gefchiedenis
van Braband, en nog zo veel te nuttiger door het gene de
Vertaler 'er heeft bijgevoegd, is JAN VAN HEELÜ, dien wij ter
zijner plaatze zullen gedenken. HENDRIK KAREL VAN DON­
GELBERG, heeft het in 't latijn vertolkt. Zulks blijkt, inge­
volge het getuigenis van PAQUOT, uit eene aantekening,
door zijn eigen hand op een Exemplaar gefchreven, 't welk
toebehoort aan den Hr. VAN LANGENDONCK , voormaals Raad­
penfionaris der ftad Leuven: Ipfe qui hac imprimipermifi, ded
hanc permisfionem anno cetatis mea 48. Dit is van de zel
hand als het bovenftaande Graffchrift, en een menigte andere
aantekeningen bij dit werk gevoegd, ten einde tot opheldering
daar van te verftrekken, of wel de Geflagtregisters die 'er bij­
gevoegd zijn aantevuHen. Dit gefchiedverhaal bevat: 1. Een
Opdragt aan de Staten van Braband door ERYCIUS PUTEANUS,
welke 'er door onzen Schrijver toe was verzogt. 2. Een Be-
rigt van den zelvden , aan den Lezer. 3. Eene Voorrede
van den Vertaler, waar van het flot een geflagtrekenkundige
tafel van de Hertogen van Braband bevat, die ongemeen nauw­
keurig is. 4. Eenige Vaerfen op Hertog JAN DEN I. &C.
5. Als dan volgt het Prielium Woeringanum, zijnde een digtftulï
van 1600 zesvoetige regels, waarvan de ftijl volkomen ge­
lijk is aan die van het opgegevene Graffchrift. 6. Verfchei­
dene historife en geflagtrekenkundige waarnemingen, die niet
alleen een groot licht over het werk zelve verfpreiden, maar
ook verfcheidene andere onderwerpen van de Nederlandfe ge­
fchiedenis ophelderen, en in't bijzonder over denoiifprong der
Voornaamfte Brabandfs Geilagten ,• ook zijn hier de Charters
en

DONIA. (SYDS OF SIXTUS) g-r;
en andere bevestigende ftukken bijgevoegd. 7. Twee Brie*
ven van DONGELBERG aan ERYC. PÜTEANUS, benevens de ant­
woorden van den laatften, die zig met de bevordering der
uitgave van dit werk hadt belast. CHRISTIN., Juris*
prud. Heroica. p. 328. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 291. BUTKENS,
Troph. de Brab. ed. de 1724. Tom. II. p. 462, 463. Tlteatre ds
la Nobl. de Brab. p. 48. 131, 132. G. v. LOON, Nederl. Histo*^
riep. II. D. bl. 309. LELYVELD aant. agter HUYDEC. Froevn
van Taal- en Dichtkunde, L D. bl. 491.
DONIA (SYDS of SIXTUS), was voorouderlijk uit bet:
huis van HARINXMA , en uit eene dogter van dat van DONIA.
De naam en *t geflagt van DONIA zijn zeer oud. De Griete.
nij van Daniawerjlal in het kwartier der Zevenwouden in Fries­
land is, daar waarfchijnlijk van benoemd. SIXTUS was een zoon
van KEMPO DONIA , en gaf in de Staatsvergaderingen ten jare
1566, blijken van vrijheidliefde; doch wierdt door ALVA,
twee jaren later gedagvaard naar Antwerpen, om zig te ko­
men verantwoorden. Toen fchijnt hij gebannen te zijn, en
zich nevens zijne vrouwe JOUCK STENTERA, met de woon naar
Bremen begeven te hebben, waar hij geftorven en begraven is.
Zijn zoon KEMPO ftorf in het jaar 1593, en wierdt te Mi-
italdum begraven. Hij fchijnt zig een geruimen tijd buiten zijn
vaderland opgehouden te hebben: want zijne vrouw MARGA-
RIET GERBRANDA overleedt in Embderland ten jare 1581. Eens
dogter van SIXTUS was getrouwd met SIBRAND DONIA op Hinne-
ma-State te Jelfum; waar uit KEMPO DONIA, Grietman van
Leeuwarderadeel, die ook een der eerfte Curateuren van Fries­
land} Hogefchool, ten jare 1585 te Franeker geftigt, geweest is.
Hij was de va.ier van FRANS DONIA, een' voornamen Staats­
man, die, wegens Friesland gevolmagtigd was tot de vredehan-
delinge te Munfter, en buitengewoon afgevaardigd tot de gro.
te Vergadering in 't jaar 1651, welke hij zoude geopend heb­
ben , ware hij niet eenige dagen te voren in 's Hage geftor­
ven. Van eenen KEMPO DONIA , o#derfcheiden van den hier
gemelden, vindt men bij BAUDARTIUS, Memorien, II. Boek,
bi.

igfj DONKER. (JAN) (PIETER)
bl. 77, aangetekend, dat hij, in 't jaar 1611, door de Frifi
fen naar Holland gezonden werdt, om te waarfchouwen tegen
de onderneming van VORSTIUS.
• In de XVde eeuwe, toen Friesland inzonderheid zo hevig
,door pardjfchappen geteisterd wierdt; nam een HOTSE DONIA
zijne toevlugt naar Braband; van deze was ten jare 1710 nog
• een afftammeling te Leuven, genaamd FREDERIK ANTHONÏ
DONIA, Heer van Redingen. Ook waren 'er in den jare 1781
te Mechelen nog DONIA'S in leven, waarfchijnlijk uit Friesfe
voorouders, en uit dit geflagt herkomftig, doch in een be­
krompen toeftand, volgens berigt van den Heere M . HETTE*.
. MA, uit die ftad aan den Heere E. M . VAN BURMANIA gezon­
den. In Friesland is dit Geflagt voor lang uitgeftorven. ——•
WINSEMIUS, Hifi. L p. 72» 73- "4- & L. VRIEMOET, A-
thm. Frif. p. XXIX--XXXI. WINSEM., Cronique van Friesl. bl.
792. G. v. LOON, Nederl. Hiftoriep. II. D. bl. 289- WAG,,
Vad. Hift. XI. D. bl. 405. W. J. TE WATER, Hift. van 't Ver-
lond, II. D. bl. 337, 33§- M- D. bl. 513.
DONKER (JAN), Konstfchilder, geboren te Gouda in de
XVIde eeuwe, zoude waarfchijnlijk een groot Konllenaar zijn
geworden, ware het niet dat de dood hem in het bloeijen van
zijne lentejaren hadt weggerukt. Het ftuk dat hij gefchilderd
heeft, waar op de Regenten van het Tugthuis te Gouda ftaan
afgebeeld, is nog in wezen, en ftrekt ten getuige van zijnen
fmaak en ontluikende bekwaamheid. DESCAMFS, Vie des
Peintres, Tom. II. p. 152. A. HOUBRAKEN, Schouwburg II. D.
bl. 93. fUtgcm. S\ttnfï(et £«ricon. f. 205.
DONKER (PIETER), Konstfchilder, die mede te Goud»
het eerfte levenslicht zag, was een volle neef van JAN. Hij
heeft tot zijn Leermeester gehadt den vermaarden Konstfchilder
JAKOB JORDAANS, te Antwerpen. Die brave man bragt
hem zo ver in de konst, dat hij op zijne eigen rienen ging
drijven naar Frankfort, om ten jare 1658 de krooning van
Keizer LEOPOLD bij te wonen, en aldaar fchilderde hij tenige
• ftukken. In 't volgende jaar reisde hij naar Frankrijk, en van
daar

DOOREGEEST. (ENGEL ARENTZOON) 3 2 r
daar onder het gevolg van den Hertog van CREQUI naar Ro­
me, daar hij met ijverig tekenen en fchilderen zijn tijd heeft
doorgcbragt. Na verloop van zeven jaren kwam hij in zijn
vaderftati te rug, en ftierf in 1668, zijnde als toen op 't best
van zijn leven. • De bovenftaanden en WEYEPM.W
Leven der Schilders, II. D. bl. 177. WALVIS, Befchr. van Gou­
da, bl. 335.
DOOREGEEST (ENGEL ARENTZOON), uit NvordhoU
hnd van afkomst, wierdt geboren omtrent 't midden van da
XVIIde eeuw. Met eene fnelle vlugt de lage fcholen door­
lopen zijnde, oefFende hij zig in de godgeleerdheid, en wierdt
Predikant onder de Mennoniten te Rijp of Rijpmtèrdng, een
vermakelijke en aanzienlijke buurt in de heerlijkheid van
Alkemade gelegen. Hij heeft uitgemunt door zijnen ijver in
het verdedigen van zijne geloofsleer. Uit zijne fchriften wordt
men ontwaar, dat zijne gevoelens met dien tak der Doopsge­
zinde leer overeenfteinden, welke zig door den naam van Wa­
terlanders van de overigen van die gezindheid plegen te on-
derfcheiden. Hij is op het vroegst in 1705 geftorven , na de
uitoefening van het Leraarsamht gedurende een lange reeks
van jaren met ongemene (iigting te hebben waargenomen.
De boeken welke van hem het licht zien, beftaan uit de vol­
genden :
1. entMtttfefesi in tsc ïirrèteïnne ïccre / na bc ffrtl&mifi*
ffil bet tDcoppsrïüiocn. Stuift. 1692. i2mo. De Schrijver
tragt 'er In de teerfttikken van zijne gezindheid op de fchrifc
en de reden te vestigen. Zijn boek kan befchouwd worden
als een verkorte loop vau Doopsgezind.? Godgeleerdheid;
het is verdeeld in XXI hoofdftukken, waar van het Ifte han­
delt : over de kennis van God door de ervaring en door de
openbaring. II. Van de Kanonijke en Apokrijfe boeken; over
her gezag, de duidelijkheid enz. der II. Schriftuur; en van
dc Overleveringe en de Geloofsbelijdenisfen. III. Van de God­
delijke eigenichappen , en van de Driei'enheid. IV. Van de
iGhepping, de Engelen, den Mens, van zijnen, val, cn over
• VIII. DEEL. X dc

322 DOOREGEEST. (ENGEL ARENTZOON)
de Goddelijke Voorzienigheid. V. Van de Erfzonde, die da
Schrijver beweerd dat geen eigentiijke zonde is, ten welken
aanziene hij zig van 't gewoone gevoelen der Doopsgezinden
verwijdert. VI. Over 's Menfen verlosfing, en over de
vleeswording en de eigenfchappen van den God-Mens. Hier
bewijst hij tegens eenigen van zijnen aanhang, dat het Godde­
lijke Woord niet, eigentlijk gefproken, in een zigtbare en
fterfFelijk Mens is veranderd geworden. Vervolgens fpreekt hij
over de genoegdoening van JESUS CHRISTUS. VIL Van de alge­
mene Genade, die hij als een ontegenfprekelijke waarheid
zoekt te bepalen. VIII. Over de werkzaamheden van den
Heiland, als Profeet als Priester en als Koning. IX. Van
het regtveerdigmakend Geloof. X. Over het Berouw, het
welk hij ten dele doet beftaan in de belijdenis van Zonden,
egter zonder verpligting om die aan Priesters te biegten, die
volgens hem geen het minfte gezag daaromtrent kunnen uit-
oeffenen. XI. Over de Regtveerdigmaking alleen eigen aan
de ware gelovigen en berouwhebbenden: hij onderfcheidt die
van de Heiligmaking. XII. Van de Kerk, over welk onder­
werp hij inzonderheid het leerftelzel van JURIEU volgt; de On r
verdraagzaamheid is eene der hoofdzaken, die hem 't meest
in de Roomfe-Kerk ftuit. XIII. Over de Kerk-Leraren. XIV.
Over de Sacramenten, waaromtrent hij weinig van CAL-
VYN'S lere verfchilt; en hij beweerdt, dat de Voetwasfmg die
bij fommige Doopsgezinden in gebruik is, geenzins tot de
Sacramenten behoort. XV. Over den Doop, het geliefkoos­
de onderwerp der Mennoniten. XVI. Van het Avondmaal,
waaromtrent hij genoegzaam gevoelt als de Gereformeerden.
XVII. Over den Kerkban, waar over hij zo geftreng niet denkt
als de meesten van zijnen,aanhang. XVIII. Van de Overheid :
de Schrijver wil, dat men die moet eeren en gehoorzamen,
en dat men zonder onregtvaardtgheïd' zig daar toe kan laten
gebruiken. XIX. Van het Eedzweren; deze Iaat hij in geen
geval hoegenaamd toe. XX. Van de Gebeden: hij wil dat
men die niet dam aan God en aan levenden moet doen,
en geenzins aan Engelen, noch aan geftorven Heiligen.
XXI. •

DOOREGEEST. (ENGEL ARENTZOON) 3r?
'XXI. Over het laatfte Oirdeel, en de a'gemeene Opftandirg,
2. °Xnitf aan ben l&etz FRED. SPANHEMIUS, Jf».'oft.ofo? ore
jlf. «poorjclcerthciö en Der ï^'ficric tot Stenoën; Inaar 111 Dc
ïccre Der «Dcop^gc^inbe natteï uitscfob / en licrccbifjb / cn lv.11
beetc fteaw tefcfnilöignigcn ncfuiUctt Wü|Jt>j DienenDe tot ant*
tóowiJ 0») [jrt SCjactaat/ getwamt-i ÏJijiorifch en ^obseïccrü
Sitg&feet bot nitscfeCjcnflc ©crfcfjiHcj. ban ben «Oo&ciSien.cr»
3£tJlfï. 1693. in I21HD. Deze Brief hadt een gu.nftig uitwerk-
ze!. De Leijdfc Hoogleraar liet uit een tweeden druk van zijne!
Verhandeling, een gedeelte der dwalingen agtcrwege, die hij
aan de Doopsgezinden hadt toegefciireven.
3. ïïtjycc Scc-Dos'tii. 2ÜÜ|Ï. 1679. in i?ntrj. POSJACEI*
mede Doopsgezind Leraar in de Rijp, was deelgenoot in dei
famenftelling van dit werk, 't welk een löort van Handboek
is, ten gebruike der Matrofen en andere zeevarenden gefchikt 4
inzonderheid van die welke ter Haring- en Walvisvangst uit*
gaan. Men vindt 'ér eenige Predikatiën en Gebeden in, be­
nevens een korte Gefchiedenis van Heiland, waarin wijdlopig
van den Rijp gefproken wordt, als mede over den aart, in-
borst, de zeden, den Godsdienst en handel der Zeelieden Vari
die iandftreek.
4. HnMt 'B.'ief aan bert ï?r. FREÖ. SPANHEMIÜS, tipgétg^Jtti
aan HERMANUS SCIIÏN. Hm?!. 1700; 121110; DOOREGÉEST- be­
ijvert zig hier in om hoe langs hoe meer zijn tégenftrever tö
wederleggen : en laat niets agterwege, om het leerftelzel vad
zijnen aanhang betrekkelijk den Kinderdoop, het eedzweeren*
den oorlog, over de pHgten van de Overheden, te verdedi­
gen.
5. e>e feere bet JTOéntiimtfen bctföebfsC regen j. N^COLAI &
GROIW. Sfolf& 1704. 121110. De Schrijver tragt hierin de zij­
nen te re;?,tveerdigeii, inzonderheid ten aanzien van de leer-
ftukken der Dritëenigheid, die der Voorwetendheid en Regt-
vaardigheid van God, over de beide natuuren van JESÜS
CHRISTUS, over de Genoegdoening en over de onfteiféüjkheid
der Ziele. De Doopsgezinden achten grotelijks dit en tlle ds
andere werken van DOOREGEEST.

394 DOORESLAAR. (IZAAK)
6. ©erbebiging ban ENGEL ARENTZOON DOOEEGEEST, tc*
ger$ ben

DOORSCHOT. (HENDRIK) A I J
genoegen beantwoord zijnde, verliet hij 's Hage, en toog we­
der naar Londen, alwaar hij als een der Fiskalen tegens den
Koning wierd gebruikt. In 't begin van meij des jaars 1649,
kwam hij andermaal herwaards als Refident; dan hij was
maar korte dagen in 's Hage geweest, toen hij op den uden
van genoemde maand , des avonds in de herberg de Witte
Zwaan, met goed gezelfchap aan een tafel zittende, s
er vijf
vermomde kareis zagtjes aan de deur klopten, en een ftoop
wijn eisten. Een van hun binnen zijnde, drongen de ande­
ren mede door, bliezen in het voorhuis de kaarfen uit, waar
na zij zig in het vertrek begaven daar DOORESLAAR met zijn
gezelfchap zat. Twee derzelver, bragten eenen , genaamd
BLANKENSTEEN, eerst eene zware wonde toe, waar aan hij
kort daarna ftierf; doch gewaar geworden zijnde, dat zij den
regten man niet getroffen hadden, gingen zij op DOORESLAAR
los, bragten hem een houw in het hoofd toe, en vervolgens
een iteek dwars door het hart, zo dat hij dood ter aarde viel.
Het Hof beloofde uit last der Staten van Holland, 1000 gul­
dens aan elk, die de moorders zou aanwijzen; doch zij wer­
den nimmer agterhaald. Naderhand verftondt men, dat de
moord, door zekeren WHITFORD, begaan was. Ondertusfen
nam het Parlement zeer kwalijk, dat men geen fcberp onder­
zoek naar de moorders deedr. Doch de Nederlandfe Gezant
JOACHIMI te Londen wees, fchriftelijk, aan, wat 'er van der
Staten zijde, verrigt ware, om de daders te ontdekken; waar
in het Parlement genoegen fcheen te nemen. LUDLOWS,
Memoirs, Vol. I. p. 251. 269. THURLOES Papers, Vol. V.'p.
315. Vol. VIII. p. 348. 429- RAPIN THOYRAS, Hifi. d'Anglet.
Tom. IX\ p. 9.-22. AITZEMA, Zaken van St. en Oorl. III. D.
bl. 365-376. WAO., Vod. Hift. XII. D. bl. 9. 36. WAG.,
Befchr, van Amft. V. St. bl. 67.
DOORSCHOT (HENDRIK), Konstfchilder, geboren in
'sHage, was een leerling van KONSTANTYN NETSCHER. Hij
fehilderde vrij goede ftukken; doch doordien hij weinig de
konst oeffende, ontmoet men zeldzaam van zijn werk. ——
WEYERMAN, Leven der Schilders, IV. D. bl. 71.
X 3 DOORT

32(5 DOORT. (EVERHARD) DORP. (AREND VAN)
DOORT (EVERHARD), Konstfchilder, een Nederlander*.
van geboorte, heeft ten jare 1614 te Pavia gewerkt, alwaar
men in de St. Steven en Pieters kerken, verfcheidene biftorie-
fttikken door zijn penfeel gefchilderd, pleeg te zien. ——
HKjjem, ^anfWtr StfiW, 1779. f- 206.
DOORT (PIETER VAN DER), een Hollands Piaatfnijder,
die aardige zeeftukjes in 't koper heeft gefneden, naar de te­
keningen van GRONU. —
f. 2GÖ.
— ftUgWth $«8fU« Setteem i779i
DORP (AREND VAN), Ridder, Heer van Teemfche, Maas­
dam en Middelharnas, gefproten uit een oud adelijk Hollands
geflagt, waar van men de Genealogien bij VAN LEEUWEN,
FERWERDA en anderen vindt, is in de Nederlandfe gefchiede­
nisfen zeer bekend. In 't jaar 1561, werdt hij benevens
HAMMEEL door den groten Raad van Mechelen aangefteld tot
bezorger des boedels van den Markgrave MAXIMILIAAN VAN
BOÜRGONDIE, \vaar van hij, ten jare 1569 rekening deedt.
Gedurende die boedelreddinge, zal hij zig meest in Zeeland
opgehouden hebben; en hier door verhinderd geweest zijn,
openlijk voor de vrijheid uittekomen. Dat hij hier anders wel
toe gezind was, bleek, toen hij, in 't jaar 1568, aan Prins
WILLEM DEN I. IOOCO guldens opfchoot; in vergoeding van.
welken, de Staten van Holland hem, naderhand, 144 morgen
lands, uit de Geestelijke goederen onder Leiderdorp liggende,
hebben opgeiragen. Tot welk einde zijne geheime briefwis-
feling met den Prins ftrekte, is niet duister; want zo dra de
vrijheid, in 't jaar 157^, cpdaag'e, was hij een der eerfien
en ijverigften , die 's Prinfen voornemens onderftcunde. Hel­
denmoed ontbrak hem niet, doch zijne ondernemingen misluk­
ten hem fomtijds, of waren, ten minften,' onbeftendig ineen
gelukkig gevolg. Hij wist zig meester van de fleutels der Rad
Mee:eten te maken, en opende de poorten voor's Prinfen volk.
Dan hij moest die ftad fpoedig verlaten, na dat het ontzet
van Etrgen in Hen-gouw en miste. Even weinig kon de ver-,
«vering van Dendermonde baten; welke Rad hij, den 6 fep-
tem-

DORP. (AREND VAN) 32?
tember 1572 ingenomen heeft. Niet beftendiger was zijn
geluk te Tholen; want fchoon hij zig dapperlijk gedroeg, werdt
hij door de Spaan/en genoodzaakt, die ftad wederom te verla­
ten. Hij werdt, in't jaar 1574, tot Bevelhebber van Zierik-
zee aangefteld, en ondertekende, in die hoedanigheid, de
voorwaarden der overgave van Middelburg. Ten jare 1575
werdt hij benevens vijf andere Heren gelast om eene nieuwe
Ordonnantie op 't ftuk der Regeringe van Holland en Zeeland
op tc ftellen; die, federt, ter Staatsvergaderinge werdt goed*
gekeurd. In het zelvde jaar wierdt hij gemagtigd tot het bij­
wonen der Vredehandelinge te Breda. Wat later zondt hem
de Prins naar Utrecht, en Gent; om, in de eerfte ftad, de ge­
rezen beroerte op de gevoegelijkfte wijze te ftillen; en het
ontflag van AARSCHOT, en anderen, te Gent gevangen geno­
men, te bevorderen. In de jaren 1578, en 1579, bekleedde
hij de plaatfe van Eerften Edele van Zeeland, voor den Graav
van Buuren, op een lastbrief van Prins WILLEM; doch hij
deedt vrijwilligen afftand van deze waardigheid. Na dien
tijd, vindt men van VAN DORP nergens eenig gewag, tot op
het jaar 1584; wanneer hij, door de Staten van Holland, be­
noemd werdt als een der Gezanten naar Frankrijk, om den
Koning de befcherminge en heerfchappije der Nederlanden opte»
dragen. Van daar teruggekeerd zijnde, zonder iet wezenlijks
te hebben konnen verrigten, fchijnt hij, naderhand, buiten
bewind van Staatszaken gehouden te zijn. Ten jare 1594,
geraakte hij in groter moeilijkheid; want men befchuldigde
hem, dat hij fommige Staatsgeheimen ontdekt, en zig aan
Landverraad fchuldig gemaakt hadde. Hij werdt eerst in zijn
huis verzekerd, daarna, op de voorpoorte van den Haag over-
gebragt, en naderhand, kreeg hij zijn huis tot eene gevange»
nis, en wierdt eindelijk onder borgtogt ontflagen, doordien het
eerlang bleek, dat men niets van gewigt tegens hem halt. In
zijn hogen ouderdom, fchijnt hij wederom in grotere achting
gekomen te zijn; want bij gelegenheid van zijn gefchil met
JOHAN KLLLEN, als voogd over de wezen van Jonker WILLEM
DE ROOVER, wist hij te'bewerken, dat de algemene Staten

3aJ EOU. (GERARD)
den 6 november 1599, den Raad van Flaanderen oprigtten;
die te Middelburg zitting zou houden.
AREND VAN DORP is tweemalen gehuwd geweest; zijn eerfte
vrouwe was KORNELIA VAN ABBENBROEK, dogter van BOUWEN
VAN ABBENBROEK en van NATALIA VAN GEERSDYK, daar hij
een zoon en twee dogters bij verwekte. Voor de tweedemaal
huwde hij aan JOSYNE VAN WEIBURG, die hem vier zoons heeft
gebaard. Hij ftierf den ir augustus 1600, in den ouderdom
van 72 jaren en ligt in 's Hage in de Kloosterkerk begraven.
—— S. VAN ISSKLT, Hifi. f ui temporis, pag. 302. Nobiliaire
des Pays-Eas. Tom. I. p. 13. S. v. LEEUWEN, Batav. illuflr.
bl. 936. WAG., Vod. Hift. VI. D. bl. 267. 388. VII. D. bl.
16. 29. 79. 179. VIII, D. bl. S4--5Ö- 64- 4°4~4°6. 459. J.
W. TE WATER, Hifi. van '{ Ferh II. D. bl. 338-345-
DOU (GERARD), Konstfchilder, is uit Friesland herkora-
ftig, doch geboren te Leijden op den 7 april 1613. Hij was
de zoon van DOUWE JANSZOON, een Glazemaker van zijn am>
bagt, en zijn moeder was MARRYTJE JANS genaamd. De ou­
ders in hun jongen een ongemene drift tot de Schilderkonst
befpeurende, befteedden hem negen jaren oud zijnde bij BARTEL
DOLENDO, een Piaatfnijder, ten einde de beginzelen der Te-
kenkonst te leren, en na verloop van anderhalf jaar hierna
bij den konftigen Glasfchilder PIETER KOUWENHORN, op dat
hij die zelvde konst. mogt Ieren, om ze daarna in zijnen win­
kel te oeftenen. Ruim twee jaren bleef hij bij dezen PIETER ,
welken tijd hij zo nuttig befteedde, dat hij aanmerkelijke vor­
deringen hadt gemaakt, zo dat de oude Dou hem in zijn win­
kel bij hem nam, en totglazemaken en glasfchildeien gebruik­
te , waar door hij hem groot voordeel aanbragt. Dan ziende
. dat hij zo onbefuist, en zonder de minfte vreze, in het kiim-
men was, zo in het ftellen van nieuwe als floppen van oude j
glazen, was hij telkens in greote vrees dat den jongeling een
ongeluk mogt overkomen; zulks hij befloot, egter niet zonder
zijne fchade, van hem de Schilderkonst te laten leren, en be. \
Reedde hem nu 15 jaien oud zijnde, den 14 februarij 1028 ]
. ' • b
y I

D.OU. (GERARD)
bij den toen reeds vermaarden REMBRANT VAN RYN , bij wie
hij omtrent drie jaren verbleef, en in dat tijdvak zulke onge­
mene vorderingen maakte, dat men aan die voorfpoedige be­
ginzelen wel zien konde, dat 'er inzonderheid in 't kiein en
uitvoerige , iets groots van hem te wagten Rond.
Veelen hebben zig verwonderd dat uit het fchool van REIS­
KRANT zulk een eel konstpenfeel is ontloken, doch aan de
zodanigen is het onbekend, dat REMBRANT in zijn besten tijd
keurig en uitvoerig gefchilderd heeft, zo als wij tot zijne le-
venfchets gevorderd zijnde, door verfcheidene ftalen zullen
aantonen.
Dou fchilderde alles met de grootfte lijdzaamheid en geduld
naar 't leven, door een met draden ruitswijzc befpannen raam ;
een behulp voor die zig het uit de vuist tekenen, niet ver­
trouwen; doch egter een ezelsbrug, die, om dat men zig
daar aan door traagheid van veel te tekenen gewende, reeds
voor lang bij een ieder is verbannen; ja zelvs wraakte de
Schilder HOOGSTRATEN 't gebruik van den pasfer, uitge;onderd
alleen in gevallen daar het noodwendig was, als bij voorbeeld
ten aanzien van gebouwen, zeggende: „ men moest het oog
„ tot pasfen gewennen."
JOACHIM SANDRART, verhaalt in zijne St- itrtt» fOWto-KunSt/ „ dat hij met PIETER VAN
„ LAAR anders BAMBOOTS, GERARD DOU eens ging bezoeken,
„ die hen wel ontving, en vertoonde, 't geene hij van zijne
„ konstwerken zo ten halven als ten vollen in gereedheid hadt,
„ 't welk zij prezen, en inzonderheid zijn geduld in 't bewer-
„ ken van een bezemftok; daarop hij antwoorde, dat hij nog
„ wel drie dagen werk hadde eer die voltooid zoude zijn. In
„ dien tijd hadt hij gefchilderd het Pourtrait van den konst-
„ minnenden Here SPIERING, zittende als voor of in zijn kabi-
„ net, daar nevens aan, zijn vrouw, en zijner vrouwen
„ moeder die haar een boek overreikte, 't weik zo verwon-
„ derlijk uitvoerig gefchilderd was, dat men het alles nauw-
„ lijks met de oogen konde zien, (waarom Dou ook al van
„ zijn 3ofte jaar af vergrootglazen gebruikte), doch hij was
X s „ niet

33» DOU. (GERARD)
„ niet zeer gelukkig in de gelijkenis der wezens: en gemel-
„ de huisvrouw van den Heer SPIERING verklaarde, dat zij
„ voor de ééne hand die op den leunftoel ruste, vijf dagen
„ hadt gezeten. Dit benam den menfen de lust om zig van
„ hem te laten uitfchilderen; waarom hij ook wel meest eigen
„ ordonnantiën gemaakt heeft, daar hij veel ftil leven in te
„ pas bragt; en 't leven 't welk hij daar nevens gebruikte,
„ voor hun geduld in 't lang zitten rijkelijk betaalde. Ge.
„ melde SPIERING gaf hem ioco guldens jaarlijks en dan. nog
„ een ruim gefchenk voor ieder Konstftukje. Hij.maakte zij-
„ ne pènfeelen zelv', wreef zijn verwen op glas, en bewaar-
„ de deze! ven met veel zorg voor ftof."
't Is bijna ongelooflijk, als wij acht geven op de uitvoerig­
heid zijner penfeclvoortbrengzelen, dat een man zo veel in
zijn levenstijd kan uitwerken ; 't welk ten onbetwistbaren
blijke verftrekt, dat hij met een naarftige vlijt zijn tijd moet
in acht genomen hebben; en wat de uitvoering zijner konst
betreft, die roemt zelv' 't vernuft' van haar bewerker: ook
vindt men geen pcnfeelvrugt die zulk ene algemene goed­
keurende bewondering wegdraagt: waarom dezelve ook tot
pronkftukken van alle beroemde kpnstkabinetten tot een ho­
gen prijs wordt opgekogt. Voor een van zijn beste konstwer-
ken wordt gehouden dat gene, *t welk door Bewindbebbe-
ren van de Oostindife Maatfchappij van den Schilder zeiven
wierdt gekogt voor 4000 guldens, en aan KAREL DEN II., toen
hij van hier naar Engeland overftak om de Kroon te aanvaar­
den, ten gefchenke gegeven. Anderen willen, dat de Staten
van Holland dit Konstftukje aan gemelden Koning ten jare
1660, als hij in zijn rijk was gekomen, vereerden; zij had­
den het voor eene groote fom gelds gekogt uit het berugte ka­
binet van den Heer DE BIE, des Schilders groten Mecenas.
In het zelve ftondt verbeeld een Vrouwtje met haar Kindje op de
fclmot, en een meisje dat met het zelve f peelt. Dit (hikje is nader-,
hand door Koning WILLEM uit Engeland vervoerd en op
't Loo geplaatst; van waar het, zo mij berigt is, door den
laatften Stadhouder WILLEM DÉN V., zijn fchoon kabinet in
't Hikt

DOU. (GERARD) 331
*s Hage is toegevoegd, zo dat het thans zeer waarfchijnlijk te
Parijs huisvest. Het grootfte der konstwerken van Dou houdt
men voor dat gene, 't welk bij openbare veiling uit het ka­
binet van JAKOB VAN HOEK den 12 april 1719 te Amfteldam
voor 6000 guldens wierdt verkogt. Hierin worden verbeeld
twee Kamervertrekken. In het voorfte, dat een konftig gefchil-
derd tapijt tot een Voorhangzel heeft, vertoont zig een Vrouwtje
dat een Kindje de borst geeft, daar nevens een wieg en ander
teemverk, een tafel met een tapijte kleedje, en op dezelve een
fierlijk verguld lampet, een koperen kerk-kroon en meer ander flille-
ven. In het tweede vertrek doet zig een Barbiers Winkel zien,
een Boer die van de huig wordt geligt, daar een oud Besje bij ftaat
te huilen, met nog meer andeie beeldjes. De twee opflaande
deuren vertonen aan de eene zij een Studeerkamer en daarin
een oud Man die bij kaarslicht de pen verfnijdt; aan den anderen
kant ziet men een Schrijf- en Rekenfchool met Kinderen aan ver­
fcheiden tafels, die overkonftig door verfcheiden kaarsfen, en een
lantaarn befchenen worden, 't Een en ander, en elk in 't bijzon­
der, is zo natuurlijk, kragtig, treffend en uitvoerig gefchil­
derd, dat men 'er zig geene verbeelding van kan maken. De
buitenkant der deuren, die dit konsttafereel fluiten, is ver­
wonderlijk fchoon befchilderd, met de beeltenisfen van de vrije
Konften, in 't grauw door COKIE. Een ftuk dat dit befchreve-
ne in uitvoerigheid en konst evenaart, is zijne Vermaarde
Kraamkamer, welke den 31 julij I77i op de verkoping van
GERRET BRAAMCAMP ten prijze van 14100 guldens voor reke­
ning van de Rusfifche Monarchin door den Makelaar B. TIDE-
*IAN is gekogt; doch met meer andere heerlijke ftukken voor
het kabinet van die Vorftin beftemd, bij den overtogt door
de zeegolven is verflonden. De Kwakzalver door onzen Schil­
der met geen minder kragt van verbeelding en uitvoerigheid
vervaardigd, en 't welk geen geringen luister aan het over.
heerlijk Kabinet van den Keurvorst van den Paltz te Dusfel-
dorp pleeg bij te zetten, verdient in eene zelvde reije met de
beide voorgaanden te pronken. Ook ontmoet men in de Kei-
zerlijk-Koninglijke Gallerij te Weenen, twee ongemeen konftige
ftuk-

352
DOU. (CERARD;
ftukken van hem; waar van het eene verbeeld, een in den borsi
gewonden Krijgsman, die op eenige ftoelen bij een bed geplaatst op
zijn rug l'gt. Zijne bedrukte en weenende huisvrouw onderfteund
hem van agteren, terwijl een oud Chirurgijn, zijne wonde met een
werktuig onderzoekt. Het tweede, verbeeld een Geneesheer aan een
venfterraam de pis in een glas bevat van een zieke befcbouwende,
ctan zijn regtehand jlaat eene fchreijende oude vrouw, met ongeduld
wagtende, wat vonnis de Do'tor over den zieken zal vellen enz.
JNog rekent men onder de puikftukken van Dou zijne pen-
feel voortbrengzelen, de volgenden: i. Eene bevallige Vrouw- in
en nis, bij" BRAAMCAMP verkogt voor 4010 guldens. 2. Ds
Trompet, f peeier, op dezelvde verkoping voor 3120 guld. 3. Een
Vrouwtje zittende in een keuken, wortelen te fchrapen, nevens een
Jongetje met een Muizevalletje in de hand, en zeer veel bijwerk,
ten jare 1733 in de verkoping van ADRIAAN BONT in 's Hage
verkogt voor 2065 guld. 4. Een oud Mannetje op een Jloel zit-
tende, die door een Chirurgijn met een kaars in de hand in de keel
gezien wordt, en een oud wijf daar bij jlaande met een lantaarn in
de hand-, op de zelvde verkoping voor ioao guld. 5. Een
fchoon Meisje, rustende met haar eene arm op een koperen emmertje
enz. voor 1100 guld. 6. Het Schoolmeestertje met vijf Beeldjes
en veel bijwerk; in de verkoping te Amfteldam van 26 julij
1713, voor 1030 guld. 7. Het Wiegje mei vijf onvergelijkelijke
Beeldjes en verder bijwerk, den 13 meij 1716 te Amfteldam ver-
kogt voor 1310 guld. 8. Het zo beroemde Kruideniers Win­
keltje, op de zelvde verkoping voor 1200 guld. 9. Een oud
Besje met een Haring en lachgende Jongen, den 11 april 1719
tc Rotterdam, voor 1430 guld. 10. Een Chirurgijn die een Meisje
een tand trekt, voor 1130 guld. 11. Een Mehje met velerleije
ftort van groente, voor 1350 guld. 12. He tt Tantrekkertje bij
de kaars, den 12 mefj 1734 tc Amfteldam voor 1005 guldens.
13. Een Vrouwtje die Vis fchfaapt en een Jonge met een Haas,
den 12 april 3731, in V Hage voor 129c guld. 14. Een
haspelend Vrouwtje, den 26 april 1742 te Amfteldam voor 465
guld. 15. Een Mannetje bij de lamp tekenende, den 9 junij
1745 in 's Hage, voor 405 guld. 16. Een biddend Monnikje,
den

DOU. (GERARD) 333
«len o junij te Rotterdam', voor 265 guld. 17. Een oudt Vrouw
fcJrillende een appel, den 6 november 1749 te Amfteldam, voor
200 guld. 18. Een Meisje melk gietende in een fchotel, den
79 augustus 1750 in 's Hage voor 1710 guld. 19. Een Meis­
je dat pap eet, zittende bij 't vuur; voor 400 guld. 20. Een
oude Vrouw die met een Kat fpeelt, voor 415 guld., benevens
een groot aantal andere overheerlijke ftukjes, waar mede men
deze lijst zou kunnen vergroten.
Het is te verwonderen, dat Dou zijn vernuft niet op groot-
fer befpiegelingen is gevallen, en zig niet heeft tóegeteid toe
het verbeelden van waardiger en prijsfelijker onderwerpen;
dan men gist dat de pirzaak, waarom bij altijd op 't verbeel­
den van kleinigheden is blijven hangen, daar im beftaat, dat
hij zig zo (tipt aan 't volgen van 't leven gewend hadt, dat hij
niets buiten hetzelve wilde of konde doen, agtervolgcris het
voorbeeld van -MtcnAëL ANGELO CARAVACGIO ; daar de genen
welke zig tot allerhande hiftorife verbeeldingen in laten, bij
wijlen in vele dingen naar hun vast denkbeeld moeten tewerk
gaan; of wel, dat zijn geest tot die hoogte niet heeft konnen
doordringen, en dus in opzigt van de verkiezingen zijner on­
derwerpen zig in de laagte heeft gehouden. Wat hier ook
van mag zijn, zeker is het egter, dat hij door zijne fchilder-
wijze de wereld ten wonder ftrekt, en van alle KonstoeiTe-
naars moet geprezen worden, boven alle welke in zijn tijd zig
op uitvoerig fchilderen hebben toegelegd; doordien hij met het
penfeel meer heeft getekend, en getoetst, als anderen die met
verzagten en verdrijven hun doel zogten te bereiken. Waar.
om zijn penféelvrtigt een grote kragt heeft, zelv' van verre
gezien; daar in tegendeel de penfeelwerken, op een andere
wijze behandeld, als in een nevel verdwijnen. -Ook zijn
'er verfcheidene van zijne Schilderftukken in Plaat gebragt
. door SARRABAT, VAN MEURS, VERKOLTE, SURUGUE en WILLE,
welke bij de liefhebbers van kostbare Prenten, hoog gefchat
worden.
GERARD DOU is geftorven ten jare 1680 in het 67fte jaar
ïljnc» oiiderdoins, gezegend met eere en met veelvuldige fchat-
ten,

,334 DOU. (JAN PIETERSZ.) DOUDYNS. (WILLEM)
ten, daar zijne erfgenamen wet bij voeren. • C. SAXIJ
Onom. liter. Pars IV. p. 548. DESCAMPS, Vies des Peintres r
Tom. II. p. 216. C. DE MECHEL, Catal. des Tdbleaux de la
Gallerie Imp. £f Royale de Vienne, pag. 215. 221. ARN. HOU-
EBAKEN , Schouwburg, H. D. bl. 17. J. C. WEYERMAN , Leren
der Schilders, II. D. bl. 113-120. G. HOET, Naamlijst van
Schilderijen, I. D. bl. 80; 203. 220. 367, 368. 388. 411. 425*
II. D. bl. 16. 170. 196. 291. Notitie der Schilderijen van G.
BRAAMCAMP, bl. 9. Levensbefchrijv. van voorn. Mannen, II, D«
bl. 285-290. migem. ^unftkï Scyicon/ 1779. f- 208.
DOU (JAN PIETERSZOON), Landmeter te Leijden^
wierdt ten jare 1623 op vermoeden dat bij medepligtig was,
aan den beraamden moord van Prins MAURITS, gevat en in heg-
tenis gebragt, doch onfchuldig bevonden zijnde, na enige da­
gen zittens, onder borgtogt ontflagen. Van hem is door den
druk gemeen gemaakt: 1. P'f.litp öcr Hanimtcctlicnp't/ itl
8bo. 2. €mer öc VI ecrfcc ©oefen ban EÜCLIDES , met jpia^
ten. Stoft 1702. in 8bo. Zijnde dit behalven verfcheidene
vorigen, de laatfte druk. WAG., Vod. Hifi. X. D. bl»
464. ABKOUDE en ARRENBERG, Naamregister, bl. 117.
DOU (SIMON VAN), Konstfchilder, vindt ik niets anders
over, dan dat bij een fraaij en konftig ftuk heeft gefchilderd,
zijnde een veldfjag tusfen de Turken en Spanjaards. ——. G.
HOET, Naaml. van Schilderijen, I. D. bl. 171.
DOUDYNS (WILLEM), Konstfchilder, is op den laaf
Ren dag van 't jaar 1630 in 's Hage geboren. Zijn vader was
Burgemeester en Kollonel van de Schutterije dezer Hofplaatze;
en zijn eerfte onderwijzer in de konst, was ALEXANDER PETIT.
Al zeer vroeg bekroop hem de reislust, en hij toog naar
Rome, ten einde zijne fttidie voorttezetten naar de a'oudfte en
naar de uitgelezendfte hedendaagfe modellen, 't geen hem zo
wel beviel, dat hij aldaar 12 jaren doorbragt, dagelijks het
antieke Beeldwerk van oud Rome en de beste Schilderftukken
aftekenende en fchtlderende, waar door hij zig die heerlijke,
trant

DOUDYNS. (WILLEM) 335
trant in Italiè'n heeft eigen gemaakt, die hem nalerhandizo
vermaard in zijn geboorteplaats heeft gemaakt. Gedurende
zijn verblijf te Romen wierdt hem den bentnaam van DIOMEDES
gegeven.
Dees uitmuntende Hiftoriefchilder was van tijdelijke goe­
deren in eene ruime mate voorzien, waar van onder anderen
tot bewijs ftrekt, dat hij twee pragtige huizen op het Buiten­
hof, aan de noordzijde, heeft doen bouwen; de voorgevel
van het eene was gefierd met twee levensgroote Beelden in
r.isfen, zijnde het één, een HERKULES, het ander een FLORA.
Jn dit huis liet hij ook een grote Schilderzaal vervaardigen;
hoofdzakelijk om daar in een heel groot ftuk voor den Vorst
van Oostfrksland te vervaardigen; verbeeldende dit Schilderij,
ce Offerhande van IFHIGENIA.
De Konstfchilder J. VAN GOOL getuigt, dat hij van hun,
die dit weergaloos Konsttafereel gezien hebben, dikmaals met
de uiterfte verwondering daar van heeft horen fpreken, zo
wel wegens de heerlijkheid van de ordonnantie, als wegens
de zuivere èn kragtige manier van fchilderen, zijnde volko­
men in den fmaak van PAULUS VERONEES, ZO Wil ten aanzien
van het naakt, als van de zijde-, laken- en andere ftofren der
klederen; de behandeling der kleuren was edel en verrukkend
voor het gezigt; zijnde ook van de zelvde waardij de drie ftuk­
ken in de Vierfchaar van 't Haagje Stadhuis, waar in hij de
bekende gefchiedenis van SALOMO'S eerfte regt heeft gefchil­
derd. In het esrstgemelde groots en verhevoirKonstft.uk, is
de perfoonsverbeeldinge en de gemoetsbeweginge van droef­
heid zowel inde lighaamsgebaarden, als wezenstrekken, on­
gemeen naïf en natuurlijk uitgedrukt. Het is rijk van Beel­
den en andere bijüeraden, en ftrekt tot een overtuigend be­
wijs , dat DOUDYNS een der grootfte en vernuftigfte Meesters
van zijnen tijd geweest is.
In bijzondere huizen ziet men weinig van zijn konst; want
hij fchilderde niet voor geringen prijs, ook behoefde hij zulks
niet om den brode te doen; dan met dat al, was hij bij uit-
ftek naarftig, en van een ordentelijk en deftig gediag.
Hij

3:5
DÖÜMA.
Hij is een van de eerften, ofwel de voornaatnften geweest;
die ten jare I6ÜI, het Konstgenootfchap, en d'Akademie tot
opbouw van de Schilderkonst in 's Hage hielp opregten ;• en
men vindt zijnen naam als Hoofdman daar van, reeds geboekt
in 1662; hebbende hij naderhand ook nog verfcheidene ma*
len, Deken en Beftierder daar van geweest; ook moedigde hij
de Schilderjeugd niet weinig aan, met zeiven fomtijds de tekenpen
in handen te nemen" en met hun te werken.
Hij heeft veel Leerlingen in de konst gehadt, onder wel­
ken uitgemunt hebben AUGUSTYN en MATHYS TERWESTEN,
hoewel al de Meesters van dien tijd veel Leerlingen hadden ,
ja toen meer in eene ftad, als nu in alle de Hollandje fteden
zamen genomen.
Nimmer heeft DOUDYNS zig in het huwelijk begeven, en
in zijn laatfte dagen was hij zeer gekweld met de jigt, egter
fchilderde hij om de tijd te korten als het maar enigzins mogelijk
was. Hij heeft alle zijne tijdelijke goederen aan een of
twee neven naargelaten, en ftierf tot groot verlies van de
konst, in den ouderdom van 67 jaren, in *t jaar 1697. ——
DESCAMPS, Vie des Peintres, Tom. II. p. 434. A. HOUBRAKEN,
Schouwburg, II. D. bl. 234. J. C. WEYERMAN, Leven der Schil,
ders, II. D. bl. 276. J. v. GOOL, Nieuwe Schouwburg I. D. bl,
51. HHfjetn. $m»fH. Seiicon. 1779. f- 208.
DOUMA, is de naam van een oud en aanzienlijk Friesch
Geflagt, 't wélk men ook DOUWMA en DOUWEMA gefchreven
vindt, en dat veele grote Mannen heeft opgeleverd, die zig
rh de aanzienlijkftc ftanden zo van den tabbaard als degen
beroemd gemaakt 'nebben, daarbij zig manmoedig in 't verdedigen
van 's Lands vrijheid hebben gedragen.
In 't begin der onlusten van de Schieringers en Vctkopers,
ja reeds lang te voren, was dit Geflagt in grote pragt en aanzien
te Langweer en Tmftmt, waar zij hunne ftinfen of kastee.
len hadden. Eene JANKE DOUMA was mede in dien twist gemengd
; nog een andere van gelijken naam , meer bekend
dan deze, ftierf in de gevangenisfe te Vilvoorden ten jare
1530,

DOUMA; S Y 7
Ï530, na dat hij een Kort begrip der zaken in Friesland voore.-vallen,
hadt gefchreven , en waar van bier beneden nater.
Ten tijde der onlusten , welke aanleidinge gaven tot
het Verbond der Edelen, waren eenige takken van dit talrijk
Geflagt op hunne aanzienlijke landhuizen te Hallum, Sritzum,
Huifum en elders gezeten. Twee daar van, DOUWE genaamd,
leefden omtrent dezen tijd, de een zoon van ecr.en EPO, die
overleden is in 't jaar 151Ö, hadt in huwelijk ANNA ALBADA,
naderhand gehuwd met HARING GLINS; de ander, behorende
tot den tak , bijgenaamd OENJJMA , was getrouwd mét JET.
JONGAKA; en-deze is waarfèhijnelijk dezelvde, die, in 'tjaar
3 565, vrijmoedeüjk op de Staatsvergaderingen fprak, door
den Stadhouder AREMBERG tot Gijzelaar gevorderd werdt; en
wien ALVA naar Antwerpen, ter verantwoordinge daagde. Zie
WINSEMIUS, Hift. Frif., pag. 68. 73. 80. m.
EPO DOUMA, mede tot het Verbond der Edelen behorendé,
was de fchoonzoon van GEMME VAN BURMANIA , en bloedver­
want van EDO ABEEMA, of AEEINGA, die mede onder de Bond.
genoten voorkomen. Zijn va leswas GOSSE DOUMA en zijne
moeder WICK ABBINGA van Huifum, overleden in 5
t jaar
ï?97- Hij was gehuwd aan SAECIC BURMANIA, dogter van
GEMME, en van JOUCK HAERDA, uit welk hij geen kinderen
verwekt heeft. Zijne vrijheidiiefde deedt hem vrijmoe leiijk
op de Staatsvergaderingen (preken, en zijne gezindheid rondelijk
aan AREMSERO openbaren; doch ALVA vondt 'er reden
in op-hem te bannen. WINSEM. ut fupr. p. 72, 73. 83." 115.
Wanneer de tijd gunfliger wierdt, keerde hij te rug naar zijn
vaderland; bevorderde de Utrechtfe Unie, en overleedt op Hottinga
State, in 'tjaar 1C02. Hij ligt te Huifum begraven, en
op de grafzerk aldaar in de Kerk, pleeg men voor de wapenftorming
van 1795 of 1795 te lezen : In 1602 ftierf de Edele
Ernlveste Jr. EPO VAN DOUMA oud 60 jaar. In 1607, de
Edele Eerbare Juffrouw SAECK VAN BURMANIA zijn wijf. Nog
pleeg, op dezelvde plaatze, tegen den muur, een houten
gedsnkftuk te hangen, waar op gefchilderd ftonden de wapent
van DOUMA, BURMANIA, MARTENA, A3ESMA, GEMEMA, HE.
VIII. DEEL. Y EM»«

$S8 DOUMA.
KKMA, HAERDA en HERWET: waar boven men deze latijnfe
ïegelen las:
Editus in lucem nudusfum, nudus abibo,
Quid f rustra Judo, funera nuda videtis?
In 't midden ftonden de woorden van JOB, Kap. XIX. vs.
15.-27, volgens de oude Nederlandfe overzettinge. Daar on­
der vondt men deze regelen:
ïfiec ragt rot «J&oöcg benei ban fijn pelgrimage
Ero VAN DOUMA ontcommen fnel froereltp' bataelgc/
2lté een graen ;at hij bcrgaen en rocöcr oprij;en
«Öoö t aller tijt met jolijt te lobcn en u^cn.
Beneden las men: Anno 1602 op Sint Jans dach, is geftorven
Jonker EPO VAN DOUMA out 60 jaer. Hij wordt zeer geroemd,
wegens zijne hoge geboorte, goedheid, en ijver voor den
Christelijken godsdienst door GELLIUS SNECANUS, in Frif.a
Jfébil", P A
i n d e z e
S' 59" bewoordingen:
Huc EPIUS DOUMA timlis infignis avorum,
Perveteris flirpis lumen honorque fute.
Cujus ineft animo facilis bonitatis imago,
Zelus doSrina nee minor ipfe pia.

DOUMA. (JANKE of JANCKO) 239
zieid, vervielen, daarom, in den haat van ALVA; die fchoon
te vergeefs, hun aanfchreef, dat zij zig, te Antwerpen zou­
den komen verantwoorden. FOPPE ftorf ongehuwd, in 't jaar
1592; en IDZARD, getrouwd met HELENA BUN AU, overleedt
in 'tjaar 1577. De eerfte ligt begraven te Leeuwarden; de an­
dere te Britzum. — J. W. TE WATER , Hift. van 't Verbond
der Edelen, XL D. bl. 346-350. III. D. bl. 462.
DOUMA (JANKE of JANCKO) , tot bovenftaande Ge­
flagt behorende, en zig fchrijvende van Oldéboom, was een
Man van groot beleid, eertijds een zuil der Saxife Vorflen,
daarbij magtig van goed en aanhang; dan hij bemerkende, dat
de handelingen van den Sax verre afweken van de beloften en
den eed bij 't aanvaarden van 't Erf-Gouverneurfchap gedaan,
en zig meestal door de inblazingen van ligtvaardige Raden
en Officieren, dat veelal vreemdelingen waren, liet leiden
en bellieren, verzogt van den Hertog ten jare 1515, voor ee-
nigen tijd verlof om zig buiten 's Lands te begeven, voorge­
vende, dat hij om aan zekere christelijke geloften te voldoen,
naar Rome wilde reizen, ten einde den Paus te begroeten en
de heerlijkheid dier ftad te bezigtigen. Hier toe verlof van
den Hertog bekomen hebbende , toog hij terftond op weg,
vcr'zeld van SIKKO GALAMA , wiens vader te Franeker op Siaer*
dema-hüis onthalsd was , en GABHO SCHELTBMA ; zij namen
hunnen weg over Holland, en reisden voorts naar Braband,
alwaar zij verftonden dat KAREL DE I, Hertog van Gelre, gro­
te toebereidzelen ten oorloge maakte, ten einde Friesland
aan den Hertog van Saxen te ontweldigen; zij begaven zig hier
op terftond naar den Gelderfcn Graav, en beloofden hem allo
hulp en bijftand, ten einde zijn voornemen, 't welk te dier
tijd volkomen met hunne inzigten ftrookte, te begunftigen.
Dit zelvde jaar ontmoeten wij reeds TANKS DOUMA weder
in Friesland, doch ais een openbaren vijand van de Saxers,
hebbende openlijk de belangens van den Hertog van Gelder
omhelsd. Benevens Juw JOUWSMA, trok hij aan 't hoofd van
400 huislieden, naar 't Barrahuis, tusien Leeuwarden «n Wir*
Y 2. 4m

34a DOUMA. (JANKE of JANCKO)
dum gelegen, alwaar hij om de uitvallen en firoperljen der
Leeuwarders te beletten , zig met zijn bijhebbend legertje
neerfioeg. Dan de Leeuwarders door verfpieders van de toe-
dragt der zaken kennis gekregen hebbende, toefden niet lang,
maar kwamen wel dra met 1500 krijgsknegten hem aanvallen;
zo dat JANKE DOUMA met zijn bijhebbend volk genoodzaakt
wierdt naar Wirdum te wijken, en aldaar zijn toevlugt nam
op Unia-State, na dat wel 50 van zijne huislieden door de
Saxers waren doodgefjagen. Zij verbleven op Unia-State ter
tijd toe, dat de Woudlieden, uit een talrijke bende beftaan-
de, hun kwamen ontzetten, en de Saxife krijgsknegten nood­
zaakten , naar Leeuwarden te vlugten. Dan DOUMA wel ziende,
dat hij het op den duur tegens de Saxers niet zou kunnen uit­
houden, week ten Lande uit, daar hij niet weder inkwam,
voor dat de Gelderfen meester van Friesland waren. Doch
toen ten jare 1519, de Hertog van Gelder het masker afligtte,
en door zijne Gezanten op den Landdag te Sneek deedt vor­
deren , dat men hem zonder eenige bepaling tot Erfheer van
Friesland moest aannemen, en aan hem even als aan den Her-
tog van Saxen was gefchied, penningen moest verfchaffen, ten
einde de fteden en de heerlijkheid der landen behoorlijk mede
te kunnen onderhouden, ontzette zulks zodanig JANKE DOU­
MA, Jouw JOUWSMA en SIKKO GALAMA,' als zijnde de voor-
naamfte begunftigers der Gelderfe partij geweest, dat zij in 't
openbaar betuigden, zulks nimmer te zullen gedogen; ja dat
zij liever hun leven wilden verliezen of in handen van hunne
vijanden vervallen, dan eene zaak toeteftemmen, die lijnregt
tegens de privilegiën van den Lande aandruiste, en geen
andere uitkomst voorfpelde, dan op nieuw het juk van fla-
vernije op de fchouders der ingezetenen te drukken. Doch
ziende dat alles te vergeefs was , namen zij met grammen
moede affcheid van den Kanfelier, en keerden naar Groningen
te rug, alwaar zij ter tijd toe toefden, dat zij van daar door
plakaten en mandament van den Gelderfen Overfte, verdreven
wierden. Dit nu was de beloning voor die vaderlandfe Mannen,
welke alles hadden opgeofferd om hunne haarden en altaren
var»

DOUMA. (JANKE of JANCKO)
van hef flaaffe juk der tijrannie te bevrijden, die zo lange
tot bereiking daar van, van de eene ftad tot de andere had­
den moeten zwerven, ter tijd toe, dat zij verguisd en vertre­
den , tot wanhoop vervoerd, ten laatften de ongebondene en
moordzieke Gelder/en afvielen, en remis benevens kwijtfchel-
ding van Koning KAREL verkregen. Die brieven van vergif,
fe.nis ten voordele van JANKE DOUMA, JUW JUWSMA en JAN­
KE OENEMA, wierden op den Landdag te Harlingen openlijk
voorgelezen. Doch met dit verdrag alleen niet te vrede zijn­
de , tragtte DOUMA geheel Friesland den Keizer te onderwer­
pen ; maar, zijn voornemen door afgunst en bijzonder eigen­
belang gedwarsboomd ziende, be floot hij om met JUWSMA in
perfoon naar de Gouvernante MARGAREET tot Brusfel te gaan;
dit gefchiedde, en hij deedt haar een omftandig verhaal van
den toenmaligen ftaat van Friesland, en den voorflag, op welk
eene wijze men voor geheel dit gewest met den Keizer konde
verdragen , inzonderheid aandringende op het behoud der
Friesje vrijheid, en wel hoofdzakelijk in het bedienen der
Geestelijke ambten en het benoemen der Geestelijke perfonen.
GEORG SCHENK, Vrijheer van Toutsnburg, die te voren Drost
van VollenJmve was geweest, en ten jare 1521 door Keizer
KAREL DEN V, in plaatze van WILHELM VAN ROGGENDORFF,
tot Stadhouder van Friesland was aangefteld, wierdt door DOU­
MA en de zijnen van malverfatien en grove mishandelingen
befchuldigd: doch deze of onfchuldig zijnde, of ten Hove
meerder vrienden hebbende, wierdt van zijne befchuldiging vrij-
gefproken, en JANKE als zijn voornaamfte aanklager, te Me­
chelen gevangen genomen, en naar Vilvoorden vervoerd, al­
waar hij na een agtjarige gevangenis in het jaar 1530 is over­
leden. Hij was een man van ongemeen veel verftand, daar­
bij dapper en vol moed, die goed en bloed voor het be-
fchermen der vrijheid veil hadt, en het deerlijk let waar in
zijn vaderland gedompeld was, hartgrondig betreurde; ook ge-
tragt heeft, het zelve van het juk der flavernij te verlosfen,
doch op het einde zelv' het fiagtoffer van zijne vrijheidlieven-,
de. po-irigsn is geworden.
y ? p

DOUMA. (JANKE of JANCKO)
4
In het flot van genoemde Vilvoorden, toen ter tijd gehouden
voor een moordkuil en allerakelijkften kerker, heeft DOUMA
de Gefchiedenisfen van Friesland, van het eerfte begin af tot aan
zijne dagen, buiten 'hulp van boeken, uit het geen zijn ge-
heugen hem opleverde van 't geen hij te voren gelezen hadt,
bij

DOUMA. (JANKE of JANCKO)
343
tictjuïp Rebben magfi/ baer bm (lette icït bit tot correctie ban be
genen be fnlcheg bet ban icft boen/ nenten^fe toaegen cnbe
toeten. Na deze Prologue, begint DOUMA zijne gefchiedenis, met
een verhaal van de Schepping, waar op hij den val der Enge.
len laat volgen, daar hij onder anderen van zegt: Cnbe een
groet getal ber Engelen hebben LUCIFER abherert/ enbe in fpn
allerboefte mille enbe menongïje confentcrt. MICHASL be 9tr«
changel met be groetfle nart ban be «Engden fint ffanbirilj bles
kien/ brj hoer aSobt/ Jècepper enbe ïfere/ cnbe hebben Lucr.
FER met fnne abherenten cnbe complicen ghejaecht/ getoomcn
enbe ge)loten toth be hoegen ïfetncl toent bn be 3£crbc / bp öcfen
$ boer comen/ controuer|le/ bigcojbie/ partie enbe ffnjbt in
be ifemel/ baer be mober af getoefl i$/ nibiefteit. Na dat
hij dus kortelijk de Bijbelgefchiedenisfen heeft doorgelopen,
en vervolgens de oude zo Griekfe als Romeinfe Hiftorien,
met oogmerk om te betogen, dat twist en tweefpalt altoos de
menfen heeft bezield , en de oirfprong der rampen is ge­
weest-, die ten ondergang van veele Rijken en Maatfchappijen
heeft verftrekt; handelt hij breedvoeriger, over de beroerten
die van den beginne af ons Land hebben geteisterd: eindelijk
tot het waare doel van zijn werk overgaande, befchrijft hij
wat 'er in zijnen leeftijd in Friesland, en bekorter, wat 'er in
de naburige Provintien is voorgevallen. Hij befluit zijn werk;
met deze betuiging: J>p i(l paetoaec/ bat alle Jfethoaer? ban
namen/ baec men atj henniffe megften hebben / boer fch.'iftftert
of ten anberg/ bc hebben aftijbt hoer letocnt rentifecrt bat fe niet
to fchclbcn ninghen toefen / enbe boer bat fe to boel erber enbe
frocm toeren / hebben fe tot menonge tnbcn grote feaben moten
lijben / ban toel.3 generacte oftcn ftanmic bat icït oech ghcfpjos
ten ben/ enbe neme baer be aimoghenbe «Bobt in tfjo tughe/
cf een JIBenfche moght fïerben ftonbeit bufettt boeben / bat fofc
ten telt boel cnbe bngelncïs leber toilicn boen / ban bat icït be
eei'ilc toefen folbe ebttocg gebacn to hebben/ bat icït niet folben
nmgftcn boer alle be JBerelt uefcant toefen / enbe folbe alfo alle
jfetconere" een fchanbe toefen/ enbe tocre boef beter bngeboemi/
ban bat bij mij söcöaen tocre/ batbnmnne abuerfanten toasS
g&eöacn,
.V 4 Fir

i4* DOUVEN. (JOHAN FRANS)
Vir videas quid tu jubeas dum magnus habetij,
Refpicias quem defpicias dum Iedere queris,
Et caveas ne forte ruas dum ft are videris,
Dal varias fortuna vias, non ergo mireris.
— SUFFRID. PETRUS , de Script. Friftce, Dec. IX. cap. VIII.
p. 120. HOYNCK VAN PAPENDRECIIT, Not. advitamViGi.li AB
AYTTA, p. 61. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 552. MATTH., Sylloge
Epijl p. 253. 259. P. WINSEMIUS, Chronique van Friesland, bl.
6 o 8
454. SCHOTAN. , Friefche Hift. bl. 561. 5

DRAKENBORCH. " 345
waardig Konftenaar, wiens penfeelvoortbrengzels onder de
liefhebbers in hoge waarde wordt gehouden. A. HOU­
BRAKEN, Schouwburg III. D. bl. 348. J. C. WEYERMAN Leven
der Schilders, III. D. bi. 182. J. v. GOOL, Nieuwe Schouwb.
II. D. bl. 136. ftllgem. Sunflfct Sciïcon. 1779. f. 208.
DOUZA (JANUS), zie DOES (JOHAN VAN DER).
DRAKENBORCH, is de naam van een edel en aanzienlijk
Geflagt in bet Stigt en de ftad Utrecht; waarfchijnlijk zijnen
naam ontlenende , deels van de Ridder Hofftede Drakenburch,
gelegen in de parochie van Baam, welke vermeld wordt in
een' brief van Bisfchop FREDERIK VAN BLANKENHEIM, van den
1 april 1480, ja zelvs reeds in den jare 1340 als Riddermatig
bekend was. Zij ligt een vierde van een uur bezuiden de Kerk
van Eemnes binnendijks, en wordt ook wel Drakenflein genoemd :
deels, van eene Hofftede, of huis Drakenburg in de ftad Ut­
recht op de Oude Gragt, vermeld in eenen Brief van den jare
I3ÖS-
Uit dit Geflagt zijn ons voorgekomen. 1. KORNEI.TS VAN
DRAKENBORCH, Raad te Utrecht, in 1450, 1459 en 1461. —.
2. EERST of ERNST VAN DRAKENBORCH; Schepen te Utrecht,
van 1450 tot 1475. ——• 3. FREDERIK VAN DRAKENBORCH,
de eerfte; Schepen te Utrecht, in 1346; Schout in 1350. ——
4. FREDERIK VAN DRAKENBORCH, de tweede, Schout en Sche­
pen te Utrecht van 1383 tot 1431; Maarfchalk van Kernland,
in 1390. 5- FREDERIK VAN DRAKENBORCH, de jonge,
of de derde; Schepen te Utrecht, van 1415 tot 1439. —
6. FREDERIK VAN DRAKENBORCH, de vierde; Schepen en Raad
te Utrecht, van 1441 tot 1474. 7. JAN VAN DRAKEN­
BORCH, de tweede; Kanunnik ten Dom te Utrech .1478. •
9. WERNER VAN DRAKENBORCH, Schout en Schepen te Ut­
recht in 1364 tot 1377. —— Dit een en ander wordt bewe­
zen door ANTH. MATTHflius, de Fundationib. Ecclef. Dedic. p.
5. Analect. Tom. I. p. 498. ed. in 4to., of Tom II. p. r39.
ed. in Svo. en Tom. V. p. 375. ed. in 4to. of Tom. IX. p.
322. edit. in 8vo. Dedic. Anon de Reb. Traject, p. 7.; de No-
lilitat. p. 890.; de Jure Gladii, p. 291. K. BURMAN, Utr.
Y 5 Jaurb,

34S DRAKENBORCH. (ARNOLD VAN) *
Jaarh. I, II, en lilde Deel op veele plaatzen. RACER T
Overijsf. Gtdenkft. I. D. Bewijsfi. bl. 280. C7t/-. Plakaatb. L D.
bl. 280, II. D. bl. io5o, en III. D. bl. no, in. 120.
123. 125. 153 156, 157. 214. 245. Tegensw. flaat der Fer*
ten. Nederlanden, XII. D. bl. 271.
DRAKENBORCH (ARNOLD VAN), zeer waarfchijnlijli
uit bovenftaande Geflagt gefproten, is geweest Hoogleraar in
de gefchiedenis en welfprekendheid te Utrecht, in welke' Rad
hij geboren wierdt den 1 janüarij 1684. Zijne ouders waren
EVERT DRAKENBORCH, Advokaat en Secretaris van het Dom-
Kapittel en SUSANNA DE BANE, die elf kinderen bij eikande­
ren hebben geteeld. ARNOLDS voornaamfte Leermee.-ters
waren, de beroemde JOH, GEORG GRJÏVIUS en PIETER BURMAN.
Ouder voorzitting des laatften verdedigde hij, den 4 junij
1704, eene geleerde Verhandeling, door hem zei ven opge»
field: de Pnefecto Urbis, naderhand herdrukt te Frankfort aan
den Oder, 1752. 8vo.; en in den Thefaurus Disfert. Jurid. van
OELRICHS , Vol. II. T. II. Hij leide zig, vervolgens, op de
regtsgeleerhcid uit onder VAN ECK te Utrecht; en te Leijden, on­
der Gr-RH. NOODT, daar hij tevens JAC. PERIZONIUS en JAC.
GRONOVIUS hoorde. Hij werdt Doktor in de Regten in 't jaar
1707, met eene Verhandeling de Officie Prcefectorum Frcetorio,
ook herdrukt in OELRICHS, Thefaurus DisfertaU Vol. II. T. II.
Hierna, hielp hij, met den Advokaat, naderhand Griffier des
Hofs van Utrecht, JOAN VAN nu WATER, den Hoogleraar
PIETER BURMAN, in het vervaardigen van de uitgaaf van PE-
TRONIUS, gelijk de Uitgever erkent in de Voorrede, p. 22.
en, in gezelfchap van den zelvden Hoogleraar, deedt hij ee­
ne reis naar Frankrijk, en, als deze naar Leijden verroepen
wierdt, volgde onze DRAKENBORCH hem óp, te gelijk met den
Hoogleraar DUKER , in het jaar 1716, doende zijn intree-Rede;
de Utilitate et Fruiïu, qui ex humanioribus disr'Minis in omne ge­
nus Hominu-n et Doctrinarum redundent. Als aftredend ReÜor
Magnificus, heeft hij, in 1722, eene Redevoering gehouden,
over de vraag: Unde fiat utfiuiia humaniora iantop.re hodiene-
g&

DRAKENBORCH. (ARNOLD VAN) 347
gïigantur ? en, hij heeft in 1736, het eerfte eeuwfeest der Ut­
rechtfe Akademie gevierd, in de' Domkerk, met eene Oratio Pa-
negytiia in natalem facularem Academie Traje&im, Twee voortref­
felijke Godgeleerden heeft hij in Lijkredenen geprezen, name­
lijk FRANCISCUS EURMAN , den zoon, in 1719, en HIERONYMUS
SIMONS VAN ALFIIEN, in 1743. Ook heeft hij in 1747 , den
Stadhouder WILLEM KAREL HENDRIK FEISO , met eene plegti­
ge Redevoering, te Utrecht begroet.
Van onzes DRAKENBORCHS kundigheid, geleerdheid,
naarftigheid, nauwkeurigheid, zullen de fchone Uitgaven van
Sinus ITALICUS, in 1717 in 4»., en van Livius, in VII
Deelen in 4to., van het jaar 1738 tot 1746, fteeds blijvende
waarborgen zijn. Van zijne Griekfe kennis, getuigen zij-
re korte aanmerkingen, na zijnen dood, bij den druk van
THOMAS MAGISTER in 1757 in 8vo. uitgegeven, gevoegd; van
zijne kunde in de Vaderlandfe Gefchieeienis, ftrekt ten bewij­
ze, een klein, doch bondig Boekje, getijteld: Breves Pofiiio-
nes, quibus Hifloria Foederati Belgii illustralur, gedrukt te Ut­
recht I737i in 8vo. zonder naam des Opftellers. Bijzonder
hadt hij zig toegelegd op de Geflagtrekening der edele Stigtfe
Familien, waar van KASPAR BURMAN getuigenis draagt, DE
HADRIANO VI. p. 3. en elders; en, op de Gefchiedenis van
Utrecht, waar van niet alleen zijne Origines Trajectinoe of o-
penlijke Voorlezing over den oirfprong der Stad Utrecht, die
wel waardig was, gedrukt te worden, maar ook de Lijst der
Proosten en Belenen van de vijf Kapittelen, te Utrecht, door hem
opgemaakt, overvloedig bewijs opleveren. Deze Lijst is eerst
in 1729, uitgegeven in het I. Deel van het Utrechts Plakaat-
Boek, bl. 239-261., maar naderhand, zeer vermeerderd,
in het jaar 1744, geplaatst in het Aanhangzel op de Kerkelijke
Oudheden van Nederland; en is daarbij gevoegd een geleerde
Latijnfe Brief aan den Aartsbisfchop van Mechelen, C. P.
HOYNCK VAN PAPENDRECIIT.
Onze Hoogleraar is getrouwd geweest met KATHARINA VAN
BE WALL, en heeft, bij dezelve, eenen zoon en drie dogte­
ren geteeld, doch welke allen jong geftorven zijn. Hij zelv
overs

5 43 DRE3BEL. (KORNELIS JAKOBSZOON)
overleed den 16 janüarij 1748, en werdt naar verdienst, ge­
prezen , in eene plegtige Lijkrede, door zijnen vriend en wel-
fprekenden Ambtgenoot, JOHANNES OOSTERDYK SCHACHT,
Hoogleraar - in de Geneeskunde. • Jo. OOSTERDYK
SCHACHT, Oratio Funebr. &c. Biblioh. Bremenfis, Ciasf. HL
Fase. I. p. 165. fq. C. SAXÏ, Onom. liter. Pars VI. p. 73.
'en in Aitis Liter. Societ. Rheno-Traject. T. IL p. 227. Nouv.
Dict. Hifiorique, T. IL p. J+T. VAN DE WATER, Foorrede van
het Utrechts Blakaatboek I. D. bl. 29. III. D. bl. 493. Te-
gensw. fiaat der Fereen. Nederlanden, XI. D. bl. 312. g£ca
&A. (gurepa/ V. 2tf. f. 65-73- SCHMERSAHL, guBcrksf.
ïtdjt vott junadvctflcju. (gelat. II. 23anb/ f. 507. JÖCHER, ®t«
ietftcu ïcriccn/ li. 2$. f. 210.
DRAKENBURG (N.), Konstfchilder, vindt ik niet an­
ders van gemeld, dan dat 'er op de verkoping van MR. JA­
KOB VAN DER DOSSEN, Bailjuw en Dijkgraav van Amftelland
c den T* april 1752 te Amfteldam, een ftuk door hem ge­
fchilderd is verkogt voor 22 guldens. Het verbeeldde een
Boere Kraam-maaliijd. GER. HOST, Naam), van Schil.
derijen, IL' D. bi. 313.
DREBBEL (KORNELIS JAKOBSZOON), wierdt gebo­
ren te Alkmaar in Noordholland, in 1572. Hij behooide tot
een deftige Familie, en hadt een broeder die wegens Holland
lid van de vergadering der algemene Staten in 's Hage was.
Gedurende zijne kindfe jaren huisvestte hij eenigen tijd bij den
beroemden HUBERT GOLTZIUS die in 1583 florf, en waar van
hij zedert de zuster ten huwelijk nam. Nog jong zijnde lei
hij zig met ijver toe op de Wijsbegeerte en Mathefis, en
maakte fnelle voortgangen in de kundigheid van die weten­
fehappen. Omtrent het jaar 1604 toog hij met zijn vrouw
naar Engeland, en wierdt 'er ongemeen vriendelijk ontvan-
gen door Koning JAKOB DEN L, die hem zelvs met gefchen-
ken vet eerde. Eenigen tijd daarna beriep hem Keizer "Ru-
BOLF aan zijn Hof te Praag, en gaf hem een aanzienlijke jaar-
v edde. FERDINAKD DE II, ten jare 1619 aan het rijksbew.nd
ge :

DREBBEL. (KORNELIS JAKOBSZOON) 349
geraakt zijnde, verkoos hem tot Leermeester bij zijn Vorfte-
lijkcn zoon, en DKEBBEL nam deze aan hem opgelegde taait
tot zo veel genoegen van den Keizer waar, dat die hem uit
erkentenis, den tijtel van zijn Raad gaf: maar deze voorfpoed
van DBEBBEL. duurde flegts een zeer korten tijd; want Praag
in dit zelvde jaar door FREDERIK DEN V, Keurvorst van den
' Paltz veroverd zijnde, wierden verfcheiden' Raden van den
Keizer gegrepen en ter dood gebragt. DREBBEL die benevens
de anderen was gevangen -gezet, geraakte 'er heels huids af,
egter met verlies van alle zijne goederen, doch wierdt op
verzoek zo van hun Hoog Mog. ais van Koning JAKOB, op vrije
voeten gefield, en aan den laatstgenoemden toegezonden.
Deze Vorst ontving den Wijsgeer zeer minzaam, en gaf hem
nieuwe blijken van zijne gunst en toegenegenheid, die hem
ook van zijnen kant een glazen Spheer of Kloet fchonk, waarin
men verzekerd vindt, dat hij door middel der vier Hoofdttof-
fen, de altoosdurende Beweging, die zedeit dat ARCHIMEDÏS
zo koen te Sijracuft door een Krijgsman wierdt vermoord,
onbekend was gebleven, voortbragt. Gedurende het tijdvak;
van 21 uren kost men 'er in befchouwen, al wat 'er in een
gants jaar op de aarde gebeurt, en 'er op alle de jaren, alle
de dagen,'en op alle ftonden, den loop der Zon, dien dei-
Maan, dien der Sterren en Planeten, in waarnemen; door
het zelvde middel kost men ook een begrip vormen , wat kou­
de is; waar uit de oirzaak van de eerfte beweging ontitaat, hoe­
danig die den Hemel, Sterren, de Maan, de Zee en de Aar­
de doet bewegen; welke de oirzaak is van Ebbe en Vloed;
die des Dondeis, van het Weerlicht, van den Regen en van de
Winden, en hojdarig alle de dingen groeiien en vermenig­
vuldigen. Behalven deze Globe, vervaardigde hij, zegt men,
een Schip, 't welk verfcheidene jaren aan den o:ver van de
Teems is te zien geweest, in *t welk men on Ier water kon
roeijen, van IVestmur.fter af tot aan Greenwich toe, 't welk bij­
na drie uren van malkanderen ligt, ja zelvs op een vrij ver­
deren afftand, en men kost 'er in zien en lezen zonder bs«
hulp van lamp noch kaarslicht. Ook wist DREBBEL door ba.
hulp

3J0 DREBBEL. (KORNELIS JAKOBSZOON)
hulp van zekere werktuigen, de Regen, den Donder en ds
Blixemftralen, even natuurlijk te vertonen, als of die de
uitwerkzelen van den Dampkring geweest waren. Door an­
dere werktuigen, bootfte hij de koude van den winter na; en
men verzekert, dat hij op verzoek van den Koning de proef
daar van heeft genomen in de grote zaal van Westmunjler,
waarin die Konstkoude zo bovenmatig fnerpende was, dat
men die niet konde verduren. Hij droogde op een fpoedige
wijze waterpoelen en putten uit; hij bragt midden in den win-
ter uit eijeren, Eendekuikens en die van Hoenders te voor-
fchijn, zonder die te hebben laten broeden; hij vertoonde a!-
lerleij verbeeldingen van Schilderftukken, zonder dat'er iets
wezenlijks voor handen was. Door middel van een glas zij­
ner uitvinding, trok hij het licht van een kaars aan 't einde
van een vertrek geplaatst, tot aan te tegenoverzijde, dat zulks
eene flikkering voortbragt, dat men 'er met gemak bij koste
lezen. Hij verftond de konst om een fpiegel te maken, die ge­
heel vlak was, en zevenvoudig het onderwerp te rug kaatfte ,
dat men'er voor hield. Behalven dit alles, vervaardigde hij
allerleije mufikale Inftrumenten, die aanhoudend fpeelden.
In een woord, al wat met mogelijkheid vervaardigd kau wor­
den, om gedurende een bepaalden tijd werkzaam te blijven,
het zij door een dalend gewigt, fpringveeren, lopend water
of vuur, was hij van denkbeeld dat door de kennis van het
primum Mobile of eerfte bewegings-oirzaak, tot altoosdurend-
heid konde gebragt worden; in zijn boekje over de Elementen,
meermalen gedrukt, geeft hij hier van een omftandig berigt.
Het ftaande water deedt hij tot de hoogte van 100 en meer
voeten klimmen. Behalven nog veele andere zeldzaamheden,
flcep hij Brillen, waar door men bij nagt konde zien. Men
febrijft ook aan DREBBEL de uitvinding der Verrekijkers toe,
als mede bet geheim om Scharlakenrood te verwen.
Deze beroemde Wijsgeer ftorf te Londen in het jaar 1634,
na den ouderdom van 62 jaren bereikt te hebben. Hij heeft
twee Verhandelingen gefchreven, die eerst in het nederduits
wierden uitgegeven, en naderhand in het latijn gedrukt zijn
«nder den tijtel van: Trac

DREBBEL. (KORNELIS JAKOBSZOON) 3SI
TraUatus duo. I. de natura Elementorum; quomtrdo venti, plu-
vla , fulgura, tonitrua ex iis produccntur, & quibus ferviant
ufibus. ff. De Qtdntesfentia, ejus viribus, ufu, &? quomodo ei
ex mineralibiis, metallis, vegetabilibus, £ƒ ahimalibus extrahenda.
Editi cura JOACHÏMI MORSII. Accedit ejusdem DREEELII Epis.
tola ad Japientisfimum Britanniet Monarcham JACOBUM, de perpetni
Mobilis invenüme. PETRUS LAUREMBERGIUS d Btlgict» idiomate
in Latinum v'ertit. Hamb. 1621. i%mo. Naderhand meermalen
herdrukt, en mede in het frans, hoogduits en italiaans ver­
taald.
Men vindt nog aan het flot van een werkje, bevattende
twee Brieven door Paus CLEMENS gefchreven, en te Londen
ten jare 1687 ' m
8vo. gedrukt, het fragment eenes Briefs van
DREBBEL aan YSBRAND VAN RIETWYCIC. SWEERTII,
Athen. Belg. p. 114. MERKLINI, Linden renov p. 226. J. F.
WEIDLERI, Hiftor. Afirmemioe, Cap. XV. SecL 16. J. F.
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 199. COLOMES, Opufc. p. 5*3- Nouv. ,
Dia. Hifi. Tom. II. p. 541. PAQUOT, Mem. litter. Tom. III.
p. 387. BAUDART, Memorien, II. D. fol. 146. E. v. ME­
TEREN, Nedcrl. Hifi. XXIX. Boek. BOOMKAMP en EIKELEN-
EERG, Bifihiji. van Alkmaar, bl. 190. Aanfcek. op WAGEN,
Vad. Hifi. X. D. bl. 37. FABRIC., Bibl. Gr. Vol. KI. p. 4Ó5.
JOCHER, a%m. jgffefïf« i&em n- 2$i f-
2 I Z
-
R"E GTS.

R E G I S T E R
VAN DE
P E R S O N E N
WAAR VAN IN DIT DEEL
GEHANDELD WORDT.
Bladz. Bladz.
Coster (Hendrik), Apoftoli- Coulfler (van den), is de
Jclie Protonctaris. . . i. naam van een aanzienlijk
Coster (Laurens), zie Kos- Geflagt in Holland. . .17.
t e r
- ,
Coster (Pieter), Konstfchil-
Coulture (Gillis de la),
Rooms Schrijver van de
der. . . . .2. XVII eeuw. . .23.
Coster (Samuëi), Medicij- Couper (Johan), KonstfchiU
ne Doktor en Rederijker. 3. ^er> t . ^ 2^
Coster (Wynold), Karthui- Couplet (Filip), Jefuite
fer Monnik. . . 5. Zendeling naar China. . 24.
Costerus (Bernard), Burg»mester
te WoerdZ. . . 6.
r>~„.. n 1 i_ , ^
Co
Q^ ^W.aanzienlijk
Burgert te Leijden. 25.
Costerus (Frans), geleerd C o w, ( p i £ t e r ^ ^
J ejW
' 3
' ver va)j verfcheidene Staat-
Costerus (Jan), Prior van kundige Verhandelingen. 2(5.
St. Maartendal te Leuren. 14.
r- . n . \ r> Courteville (Toost 1
) , aan-
Conterus (Johannes), Pas- ~:^ii;u JSV.V V "
. ri j J zienlijk Edelman uit Flaantoor
te Oudenaarde. . .15.
Costerus (Rumold), Mm-
•1 • 7 - ir/
TO* m het Miv.onlen Kloos-
, . .
ter te Antwerpen. . . 1 i-V • J rïr ,
die), Predikant m deWal-
r n' . . r ,
Je Gemeente te Leeuwarden. 32.
van de Hoofdkerk te Door- Coufvoifier (Jan Jakob) ,
nik. . . . 15. Hofprediker aan het Hof
Co:eieau (Maximiliaan), '
v m Brus
I^ 35-
Lid der Verbonden Edelen. 16. Coutereels (Johannes) ,
Coudemberg (Pieter), Schoolmeester te Middeltheker
te Antwerpen. . 16. burg. . . .36.
Couhoven, Een der Verbon- Couviilon (Jan), Biegtvaden
Edelen. . . 17. der 36%
Cou-

R E G I S T E R .
Bladz.
Couvreur (Andries), Hoog.
kraar en Rooms Prediker. 37.
Couvreur (Martinus), Jefuit.
. . . 37-
Couwerden (Dirk van),
Hoogleraar in de Godgeleerdlieid
te Douai. . . 37,
Couwerden (Norbert), Abt
van St. Mkhiel te Antwerpen.
. . . 3 8 .
Covyn (Israël), Konstfchilder.
. . . 38.
Coxie (Anthony), Konstfchilder.
. . ,
Coxie (Hieronimus), Konstfchilder
en Piaatfnijder. 39,
Coxie, zie Coixie.
Coye (Paulus), Provintiaal
in de Nederlanden. 40,
Crabbe (Frans), Konstfchil.
der. . . . 41,
Crabbe (Pieter), Gardiaan
van het Franciskanen Klooster
te Mechelen. . . 4T.
Crabbeels (Clemens), Bisfchop
van 's Hettogenbosch. 42.
Crabeth (Adriaan Pietersz.)
Konstfchilder. . . 42.
Crabeth (Dirk en Wouter),
Konftige Glasfchilders. 43.
Crabeth (Wouter), Konstfchilder.
. . 43,
Cracht (Fratis * van Limborch
van der), Kapitein
ter Zee. . . 49.
Craesbeek (Johannes van),
Prior der Abtdije van St.
Bernard te Aarfchot. 49.
Craesbcke (Jofef van),
Konstfchilder. . . 49.
VIII. DEEL. "
353
Bladz.
Craever (Gasperde), Konstfchilder.
• . . j Q >
Craeyeftein (Gerrit Gerritsz.
van), Bailjuw van
Oudewater. ." . ~ 0t
Craeywinkel (Jan Ludolf
van), Rooms Pastoor te
Oelighen. . , j 2 .
Cramer (A. F.), Lt. Kolknel.
• • • 53.
Cramer (Jan Frederik), Refident
van het Berlijner
Hof te Amfteldam. 53;
Cramer (Niklaas), Konstfchilder.
. i
Crane (Johan de), Predikant
te Oostkapelle op 't
Eiland Walcheren . .55.
Craneveldt (Frans), Raadsheer
in den Hogen Raad
te Mechelen. . .55.
Cranius (Fauftin),, Kapucijner
Monnik. . . 55,
Cranius (Gummarus), Pas.
toor te Zulfieke en zoetvloeijend
Digter. . 57.
Cratepolius (Pieter), Godgeleerde
en Gefchiedkundige. 57.
Cathorne (Willem), Geestelijke
Zendeling. . 57;
Cremer (Bernard Sebastiaan),
Profesfor in de Godgeleerdheid
te Harderwijk. 58.
Cremers (Matthys), Kanunnik
van St. Andries-Kerk
te Keulen. . . jp.
Genius (Thomas), Rektor
in Hongarijen. . 59,
Crepu (N.), Konstfchilder. 60.
Creten (Karei), Konstfchilff'
i . . . . . «2.
2 Creut-

554 R E G I S T E R .
Bladz.
CreuttMéh (L. S. de), Ge-
H'jraal van de Artülerije. 62.
Cl'iep (Wi"em), Kancellier
van den Hove van Gelderland,
, . . 64.
Cnep (Willem), Zoo?! van
een voergaanden, een geleerd
Man. . . 65.
Crockaert (Pieter) , Rooms
Prediker te Rij fel. 65.
Crocquet (Andries), Prior
ven het Maranken Kkostcr
van St, IViinoxhtrgen. 66,
Crocus (Kornelis), Priester
' en Rektor van de Latijnfe
Scholen te Amfteldam. 66,
Croefa (Gerard), Predikant
te Aiblas. . . 68.
£roe!s (Cyprianus), Kapu
cjner Provintiaal van de
Fhamfe en Walfe Gewesten.
. . . 72.
Croefer (Hendrik Jakob),
Hoogleraar in de Genees- ,
Ontleed- en Kruidkunde te
Groningen. . . 73-
Croefer (Herman), Burgemeester
te Kampen. . 75.
Croefer (Heiman), Raad
van Willem, Hertog van
Gelder, Kleve en Ga f*. 77.
Cioefink . aar.zienlijk Geflagt
in Holland. . . 79.
Croisfa' t (Jan), Lezer in
de Godgeleerdheid . 81.
Croix r
Adriaan de l;i) . Monnik
in httjakohijntv. Klooster
te A7->
Cronenburg (Jakob van),
een vroom en deugdzaam
Man. . . . 89J
Croneiiburg (Jakob van
Adelen van), Volmagt ten
Landsdage in Friesland. 90»
Cronenburg (Matrhias v.),
Monnik van der Rekolletten
Orden te Ruurmcnde. 91»
Cronendaal (Partus van),
Raad der Domeinen en Finantien
te Brusfel. ga.
Cronftrom (Izaak Baron
van) , Generaal in dienst
der Vereenigdc Nederlanden.
. . . 93-
Croock (jan de), Prior van
het Klooster te St. Wijnoxlergeu.
. . 05.
Crooa

Bladz.
Daams (Pieter), Karthuizer
Monnik te Lier. 175.
Daatfelaar (Abraham) ,
' Koopman te Corinchen. 176.
Pains (J.), Chirurgjn Major
onder het II. Bataljon
Oranje-Gelderland. 177.
pachs (Niklaas), Predikant
te Vlisfingen. 178.
Dacquet (Pieter), beroemd
Geneesheer. . .180.
Daele (Jan van), Rektor
van de Kerk te Hamel. 180.
Daele (Johan van), Konstfchilder.
. . 180.
Daelen (Kornelis v.), Konftig
Plaatfwjder. . 180.
Daelen en Daelens, zie
Dalen enz.
Daelhem (Melcbior van),
Prior van het Auguftijnsn
Klooster te Hasfelt. 1S1.
Daens (Jan), Koopman te
Antwerpen. . . 183.
Dain (Olivier le), Baardfch:erder
van Lbdewyk
den XI. . . 183.
Daineffe, Monnik van der
'Augustijnen Orden. 184.
Dalava (Francisko), Spaans
Gezant. . . 1S5.
Dale (Anthony), Geleerd
Oudheidkundige. 1S7.
Dale (Niklaas van), Hoogleraar
in de Regten ts Leijden.
. . . 194.
Dalem (Leonard van),
Prior van het Dominikanen
Klooster te Zwolle» 196.
& E G I S T Z & $5/
Bladz.
Dalen (Dirk van), Mm
tuk van des Kruisdragers
Orden. . . 190".
Dalen (Kornelis v.), Konstfchilder.
. . ipó".
Dalens (Dirk), Konstfchilder.
. . . 107.
Dalens (Dirk) de zoon,
Konstfchilder. . 197.
Dam (Anthony v.), Konstfchilder.
. . 198.
Dam (Daniël van), Hoogleraar
in de Philofphie en
' Onder Regent van het Staten
Kollegie te Leijden. 198.'
Dam (Jan van den), Vernuftig
Wiskonftenaar. 199.'
Dam (Niklaas van) , Hoogleraar
in de Letterkunde te
Leijden. . . 200.
Dambarinns (Johannes) ,
Predikant te Kapelle. 201.
Dames (Luka's), Konstfchilder.
. . . 201.
Damhouder (Joost), Penjionaris
van Brugge. 2or.
Damisfen (Lukas), Konstfchilder.
. . 204»
Damius (Matthias), Medicijne
Doktor te Haarlem. 204^
Damman , aanzienlijk Cejlagt.
. . 205.
D unman (Adriaan), Hoogleraar
in de Talen en (Velfpreekendheid
te Gent. 205.'
Damman (Gunther Aldegonde),
Predikant te Serocskerkm,
. 208.
Z 3 Dam.

35S R E G I S T E R .
Bladz.
Damman (Johannes), Predikant
te Kapel en Vrijhoven*
. . . 208.
Danckerts (Kornelis),P/aatfnijder.
. . 214.
Danckers (Pieter), Konstfchilder.
. . 214.
Danks (Frans), Konstfchilder.
. . . 215.
Danfer (Simon de), Zeerover.
. . . 2r5.
Dapper (Oifert); Medicijne
Dokter te Amfteldam. 215.
Dasfa (Jakob en Johan),
Leden der Verbonden Edelen.
. . . 216.
Datheen (Pieter), Predikant
te Frankendaal. 216.
David Joris, Konftig Glasfchilder.
. . 221.
D-cker (Jeremias de), beroemd
Dichter. . 224.
Bladz,
Dekker (Karei de), Deken
der Kannnnikken van onze
L. V. te Aken. 226*
Damman (Kornelis), Predi­ Dedel, aanzienlijk Geflagt. 226.
kant te Oostvoorn. 109. Deelen (Dirk), Konstfchil­
Damman (Sebastiaan), Preder. . . • 2264
dikant te Zutphen. 210. Delft (-fëgidius v.), Hoog­
Dammius, zie Dam (Nileraar in de Godgeleerdklaas
van).
heid. . . 227i
Dammis, Monnik van der Delft (Jakob Willemszen
Cistercienfer Orden. 210. van), Pourtraitfchilder. 227*
Danams ( Lambertus) , Delft (Pieter van), Konst­
Hoogleraar in de Godgefchilder. . . 228,
leerdheid te Leijden. 21 r. Delmont(Deodatus), Konst­
Danckerts (Bartel), Burgefchilder. . - 2283
meester te Goes. 212. Deloify (Pieter), Piaatfnij­
Danckerts (Hendïik),Konstder. . . . 229.
fchilder. . . 213. Delrio (Marten Anthony),
Danckerts (Jan), Notaris te
Amfteldam. . .213.
Vice Kancelier en Prokureur
Generaal van Braband,
naderhand Jefuit. 229*
Delvaux (Louwrens), beroemd
Beeldhouwer. 231.
Demaker (Abel), Konstfchilder.
. . 232.
Denner (Balthafar), Konstfchilder.
. . 232.
Dennetier (Niklaas), een
der Verbonden Edelen. 23S.
Dent (Maximiliaan), Jefuit.
. . . 239.
Denys (Andries), Jefuit. 239.
Denys (Jakob), Konstfchilder.
. • . 239.
Denys (Willem), Priorvan
het Eremieten Klooster te
Antmerpen. . .239.
Deodatus (Johannes), Predikant
te Geneve. 239.
De-

' Bladz.
Croon (Pieter), Prior van
de reguliere Kanunr.ikken
van St. Martijn te Leuven.
. j tjj.
Croy, Voornaam Geflagt in
de Nederlanden. . gö.
Croy (Robbert van)-, Bis-
Jchop van Kamerik. g6.
Crucius (Adriaan), Letterminnaar
te Delft. 98.
Crucius (Jakob), Letterminnaar
te Delft. . 93.
Crucius (Jan) , Rooms Pastoor
te Stabroek. . 98,
Crucius (Johannes), Predikant
te Haarlem. . 99.
Crucius (Levinus), Rooms
Pastoor te Boschveld. 99,
Crucius (Pieter), Tnquiftteur
van de Nederlanden. 99.
Crucfen (Niklaas), Prior van
het Klooster der Avguftijmu
te Maft richt. icö.
Cruiningen (Joöst van),
Krijgfoverfte van Keizer
Karei den V. . 101.
Cruiskerkcn, zie Kruiskerken,
Crul (N.), Scha bif
Nagt van de Bataaffe
floot. . . 105.
Cruquis (Jakob 1
), Letteroef-
JR £ Q t 3 T • K R.
femar van de Af/, eeuW, 105.
Cruquüs(NiklaasSamuel) ,
Schout van Sparendam cr.z iz6.
Cruferius, zie Croefer (Herman).
Crufius (Georg KoenraaJ),
Letterminnaar teZutphen, ic6.
Cruüus, zie Genius.
Siff
Blad*
Cryters (Jan), Pr :
tir van
het Klooster der Auguft'jnen
te Delft. . 1 oS,
Cuchlinus (Johannes), Regent
van het Staten Kollegie
te Leijden. . IOft
Cudfemius (Pieter), Rooms
Priester. . . ie3*
Cuile (Lambert ten), Burgemeester
te Zwolle. iog»
Cuilenburg, Oud en aanzienlijk
Geflagt. 110.
Cuilenburg (Frans van),
Ambtman var* Maas en
Waal cjV. . . 1 :

JS5 R E G I S T E R :
Bladz.
Cupers (Herman Diederik),
Konstfchilder. 137.
Cupers (Laurentius), Provintiaal
van der Karmeliten
Monnikorden in de Nederlanden.
. . 138.
Cupers (Pieter), Advokaat
voor den Hogen Raad te
Mechelen. . • 139-
Cupers (Pieter), Remonjlrants
Predikant te Woerden.
. . . I4°'
Cuquius, zie Kuik.
Curcellams (Steven), Profesfor
onder de Remonftranten
te Amfteldam. . 144*
Curius (Pieter), Rektor der
latijnfe Scholen te St. Wijn-
. exbergen. . . 147-
Currificis (Johannes), Biegtvader
van de Kloosterlingen
de Marche des Dames te
Namen. . . 147'
Curtenbosch (Jan van),
Lid van het Trentifche Concilie.
. . • 147-
Curtenius (Pieter), Hoogleraar
in de Godgeleerdheid
en Predikant te Amfteldam.
. . .148.
Curtius (Jakob), zie Corte.
Curtius (Pieter), Hoogleraar
in de Welfprekev.dheid
aan het Gijmnafium te Rijsfel.
. . . 158.
Cufa (Niklaas de), Kardinaal.
. . 159-
Custis (Karei Frans), Schepen
der ftad Brugge. 163.
Bladz:
Custos (Dominikus), beroemd
Piaatfnijder. 165,
Custos (Johannes), Rektor
der latijnfe Scholen te Groningen.
. . i6J«
Cuvelier (MIchiel), Geleerde
Jefuit. . 165,
Cuyk, zie Kuik.
Cuyl, Voornaam Hollands
Geflagt. . . 166,
Cuypers (Daniël Frans),
Schepen te Mechelen, en
beroemd Oudheidkundige 167.'
Cuypers (Pieter), Raadsheer
in den Groten Raad
te Mechelen. . 160.
Cuypers (Willem), Raad-
• penftonaris vau Mechelen. 170.
Cuyt (Frans van), Konstfchilder.
. . 171.
Cygne (Martinusde), Rektor
der Latijnfe Scholen te
St. Omer. . . 171.
Cyprianus (Abraham) ,
Hoogleraar m de Heel- en
Geneeskonst te Amfteldam. 173.
D.
Daalmans (Hans), Konstfchilder.
. . 174.
Daani (N. N), een der veroveraars
van Bricle 1 april
1572- • • '74'
Daamen (Adam), Pausfelijk
Vikaris in de Nederlanden.
. _. . 174-
Daams

Bladz.
Dou (Gerard), Konstfchilder.
. . . 327.
Dou (Jan Pieterszoon),
Landmeter te Leijden, 334.
Dou (Simon van) , Konstfchilder.
. . 334-
Doudyns (Willem), Konstfchilder.
. . 334-
Domna, Oud en aanzienlijk
Cejlagt in Friesland. 336.
Domna (Janke of Jancko),
Edel; Fries, van een groot
beleid. . . 339.
Douven (Johan Frans),
Konstfchilder. , 343.
R E G I S T E R ; 361
Bladz.
Douza (Janus), zie Dccs
(Johan van der).
Drakenborch, een aanzienlijk
Geflagt in het Stigt
en de Stad Utrecht. 345.
Drakenborch (Arnold van),
Hoogleraar in de Gefchiedenis
en Welfprekendheid
te Utrecht. . 347,
Drakenburg (N.), Konstfchilder.
. . 343.
Drebbel (Kornelis Jakobszoon),
beroemd U r
iskundi
ge. . . . . . 348.

BERIGT VOOR DEN BINDER,
De PLAATEN te plaatzen in het VIII. DEEL.
I. Pourtrait van PETRUS CUPUS. . . Bladz. 140*
IL ' JOOST DAMHOUDER. 202.
III. DAVID JORIS. . . . 222.
IV. DIRK DE VI, Graav van Holland, fmeekt
den Bisfchop &c. . . e — 26S.
V. Pourtrait van REMB. DODONEUS. . 272.

Bladz.
Defaguliers (Jan Theophi-
|HS) , beroemd Wiskonftenaar.
. . , 240.
Desmarets, zie Marefius.
Deure (Pieter van der),
Mede Uitvinder om fteenen
aan de Dijken te plaat'
zen. . . . 741*
Deurhof (Willem), Koffermiker.
. . 241.
Deuiingius (Anthony) JJjfartz
van den Friejen
Stadhouder, Willem Frederik.
. . 242.
peufingius (Herman), Godgeleerde.
. . 244.
Diemen, Oud Nederlands
Geflagt. . . 248.
Diemen (Anthony van),
Gouverneur Generaal van
Nederlands Indien. 248.
Diepholt (Rudolf v.), Bisfchop
van Utrecht. 252.
Diepraam (Abraham),Konstfchilder.
. . 254.
Diepenbeek t (Abraham) ,
Konstfchilder. 254.
Diest (Adriaan v.), Konstfchilder.
. . 254.
Diest (Hendrik v\), Hoogleraar
in de Theologie te
Harderwijk. . 255.
Diest (Hieronimus van),
konstfchilder. . 256.
D:est (Jan Van), Bisfchop
van Utrecht. . 256.
Diest (Kornelis van), Predikant
in 's Hei togenposch.
. . 257.
R E G I S T E R . 359
Bladz.
Dieu (Anthony de), Konstfchilder.
. . 257.
Dieu (Daniël de), Predikant
te Vlisfingen. 258.
Dieu (Lodewyk de). Regent
van het Walfe Kollegie
en Predikant te
Leijden. . . 259.
Digman (N.), beroemd
Glasfchilder. , 265.
Dillen (Johannes), Rektor
der Latijnfe Scholen
in 's Hertogenbosch. 265.
Dillen (Johannes), Burgemeester
en Raadsheer te
Maftricht. . 265.
Dinothus (Richard), Schrijver
over de beroertens der
Nederlanden. . 266»
Dinter (Egmond van), Geheimfchrijver
der Hertogen
van Gelderland. 26G.
Dirk, I-VII. Graven van
Holland. . . 255,
Dirkfen (Filip), Konstfchilder.
. . .270.
Dirkfen (Willem), Konstfchilder.
. . 270.
Dirutius (Remigius), Bisfchop
van Leeuwarden. 271.
Dishoek (Jakob van), Me
dailje-Stempelfnijder. 271.
Divajus (Pieter), Gefchiedfchrijver.
. . 211.
Dodonams (Rembert),//bo^leraar
in de Geneeskunde
te Leijden. . . 271.
Do2n (Pieterszoon), Boekdrukker
te Amfteldam. 279.
Z 4 Does

Sta R E G I S T E R :
Bladz.
Does (van der), Oud en
aanzienlijk Geflagt in Holland.
. . . 280.
Does (Anthony), Piaatfnijder
281.
Does (Dirk van der), Lid
van de Utrechtfe Ridderfcliap.
. . .• 281.
Does (Filip -van der),
Konstfchilder. . , 283.
Does (Frans van der),
Kanunnik van de Hoofdkerk
te Utrecht. 283.
Does (Jakob van der),
Konstfchilder. . . 288.
Does (Johan van der),
Voornaam Staatsman en geleerd
Schrijver. 288.
Does (Johan van der),
de 'zoon , Leermeester
van Prins Frederik Hendrik
van Nasfau. 297.
Does (Simon van der),
Konstfchilder. . " . 300.
Doeveien (Cnaltherus v.),
Hoogleraar in de Genees-,
Or.tleed- en Heelkunde te
Leijden. . . 301.
Dokkum (Johannes van),
Regtsgeleerde. . 30Ö.
BladzVi
Dolendo (Bartel), Piaatfnijder.
. . 347.
Dolendo (Zacharias), Piaat­
fnijder. . . 307.'
Domer (N.), Kflnstfchil-
• der. . . 307.
Domfelaar (Tobias van),
Gefchiedfchrijver. 307.
Donck(Adriaan), Gefchiedfchrijver.
. . .300»
Does (Georg van der),
Donellus (Huig), Hoogleraar
in de Regten, eerst
groot Letteroeffenaar.
Does (Jakob van der),
284. te Leijden, vervolgens te
Altorf, . . 309»
Konstfchilder. . . 286. Dongelberg (Hendrik Karei
van), Raadsheer in
den Hogenraad van Braband.
... . 316;
Donia (Syds of Sixtus),
Voornaam Frieseh Edelman..
. . 3 Jg.
Donker (Jan), Konstfchilder.
. . 320.
Donker (Pieter), Konstfchilder.
. . 320,
Dooregeest (Engel Arent-
Zoon), Mennonite Leraar
in de Rijp. . 321*
Dooreslaar (Izaak), Engelfe
Gezant in 's Ha­
Doffn (Niklaas), Konstfchilge- • ' • • 324.
der. . . . 305- Doorfchot (Hendrik ),JTo«jt-
Dogen (Mathys), Bataafs fchilder. . . 32J.
Veldbonv/meeSter. . 305. Doort (Everhard), Konst
Tokkum (Hermanus van); fchilder. . . 326»
Opperpast or an St. Vitus Doort (Pieter van der),
te. Leeuwarder:. 305. Piaatfnijder. . 326.
Dorp (Arend van), Voornaam
Staatsman. 326.
Dou

Bladz.
Dou (Gerard), Konstfchiltier.
. . . 327.
Dou (Jan Pieterszoon),
Landmeter te Leijden. 334.
Dou (Simon van), Konstfchilder.
. . 334.
Doudyns (Willem), Konstfchilder.
. . 334.
Domna, Oud eii aanzienlijk
Geflagt in Friesland. 336.
Douma (Janke of Jancko),
Edele Fries, van een groot
Meid. . . 3 3 9.
Dou ven (Johan Frans),
Konstfchilder. . 345.
R E G I S T E R ; 3 6 l
B'adz.'
Douza (Janus), zie Dces
(Johan van der).
Drakenborch, een aanzienlijk
Geflagt in het Stigt
en de Stad Utrecht. 345;
Drakenborch (Arnold van),
Hoogleraar in de Gefchiedenis
en Welfprekendheid
te Utrecht. . 347;
Drakenburg (N.), Konstfchilder.
. . 348,
Drebbel (Kornelis Jakobszoon),
beroemd Wiskundi •
ge. . . . 34?.

BERIGT VOOR DEN BINDER,
De PLAATEN te plaatzen in het VUL DEEL.
". Pourtrait van PETRUS CüfU5. i . ijJarJZ. 140$
EL JOOST DAMHOUDER. 202.
HL DAVID JORIS. . . . — — 222.
IV. DIRK DE VI, Graav van Heiland, frneekt
den Bisfchop écc, . , _ 26gt
Vi Pourtrait van REMB. DODONEUS. . 27*.