Lees hier het artikel zoals gepubliceerd in P-magazine.

Shit happenS!
het rode
kruis
sPoeLt uW
CeNteN door
42 P-magazine | 20.12.2011
042-music for life.indd 42 15/12/11 16:57
“W Mga

“Wc’s plaatsen, ja.
Maar we kunnen niet
garanderen dat ze ook
aangesloten worden”
Met zijn zesde Music For Life-marathon rinkelt
studio Brussel nog een laatste keer met de
collectebus voor een stille ramp. dit jaar gaat de
opbrengst naar de strijd van rode kruis Vlaanderen
tegen diarree in Nepal. Maar daar verdwijnt uw geld
– ondanks alle goede bedoelingen – gewoon in een
bodemloze beerput. P-magazine ging uw genereus
gegeven centen voor naar Nepal.
tekst: Saskia Van Nieuwenhove en Kristof Dalle / Foto’s: Saskia Van Nieuwenhove
de week voor Kerst
trekt Studio Brussel
weer alle emo- en
liefdadigheidsregisters
open met Music For Life.
Nog een allerlaatste keer zullen
presentatoren Siska Schoeters,
Tomas De Soete en Sam De
Bruyn zich zeven dagen opsluiten
in het Glazen Huis. Enkel overlevend
op sapjes en non-stop plaatjes
draaiend, zamelen ze ook dit
jaar weer geld in voor een stille
ramp. Deze keer voor de diarreelijders
in Nepal, waar volgens de
Wereldgezondheidsorganisatie
jaarlijks 9.000 mensen aan buikloop
sterven. Tegelijk zijn in het
land – houd u vast – 34.000 hulporganisaties
actief. Dat zijn er 3,8
per overlijden aan buikloop. Deze
organisaties beschikken samen
jaarlijks over 100 miljoen euro.
Het effect van al die projecten op
het aantal diarreedoden is in het
beste geval niet te meten klein, in
het slechtste geval onbestaand.
En toch… Opgepookt door de
kerstsfeer en de schalkjes van
Studio Brussel zal u weer massaal
geven. Vorig jaar gaf u zelfs 5 miljoen
euro. Dat siert u. Geld dat
ook dit jaar weer wordt doorgestort
naar Rode Kruis Vlaanderen
dat het met ‘waterprojecten, toiletten,
sensibilisering en opleiding
van medische hulpverleners’
in Nepal zal spenderen. Klinkt
mooi op papier, maar in realiteit
kunt u uw geld net zo goed zelf
hier door het wc spoelen. Dat
scheelt u alvast aan overschrijvingskosten.
Een beetje cru, maar
het is wel de enige conclusie die
wij konden trekken na twee
maanden reizen door Nepal.
Waar gaan uw Music For Lifecenten
écht heen? Wij maakten
voor u alvast De Afrekening.
1. “Welke diarree?”
Officieel sterft 1 op de 3.200 Nepalezen
aan buikloop. Harde cijfers
die echter verbleken bij een
land als Afghanistan waar 1 op
300 mensen hier aan sterven. Bij
de meer dan 20 projecten die we
bezochten en die exclusief rond
diarree werkten, troffen we niet
één zieke aan. Shyam Sundar
Dhaubhadel, directeur van het
Siddhihospitaal in Baktapur, begrijpt
dan ook niet waarom westerse
hulporganisaties zo gefo-
Uitwerpselen van mens en dier worden in Nepal
goed gebruikt. “Want hout kappen om onze
huizen te verwarmen, dat mogen we niet.”
reportage
cust zijn op buikloop en bestrijdt
de juistheid van de officiële cijfers.
SHYAM SUNDAR DHAU-
BHADEL: “Ik ben dit ziekenhuis
gestart in 1993 en mag toch spreken
van enige ervaring. Ik begrijp
niet waarom men voor de zoveelste
keer beweert dat diarree een
groot probleem is in Nepal. Ik
krijg enorm veel fondsen om research
te doen rond die ziekte.
Jullie zijn er door geobsedeerd.
Zo kreeg ik bijvoorbeeld een pak
geld voor onderzoek naar moeder-
en kindsterfte door diarree.
Al deze onderzoeken werden na
jaren stopgezet en hebben nooit
bewezen dat diarree een grote
doodsoorzaak blijkt. En toch blijven
jullie koppig bij die beweringen
die simpelweg niet kloppen.
Leg mij eens uit hoe de Wereldgezondheidsorganisaties
van 9.000
diarreedoden in Nepal kan spreken,
wanneer wij enkel de dood
vaststellen op onze spoedafdeling
en nergens wordt genoteerd
waaraan het kind is gestorven?
Onze religie verplicht ons om iedereen
binnen de paar uur te cremeren.
Autopsie en betrouwbare
studies zijn fantasieën in dit land.
De cijfers slaan nergens op en
kunnen niet worden gecorrigeerd.
Er sterven veel meer kinderen in
het verkeer. Aan de grens met Tibet
dreigt een gigantische ramp.
Door de klimaatverandering dreigen
gletsjers te smelten en lopen
bijna een half miljoen mensen
acuut gevaar te worden bedolven.
Daar reppen internationale organisaties
met geen woord over.
Gletsjergevaar is minder popular
dan kindjes die spelen in de slop-
P-magazine | 20.12.2011 43
042-music for life.indd 43 15/12/11 16:57

penwijken. Dat open riool telt
trouwens amper 24.000 mensen.
Het is een randprobleem in Nepal.
Diarree bestaat hier enkel bij
de toeristen. Zeg ze dat maar in
Europa.”
Bij de verschillende projecten
hangen diarree-informatiefolders
van verschillende organisaties
broederlijk naast elkaar. Krak dezelfde
informatie. Alleen het logo
op de folders verschilt. Dure communicatie
die onvermijdelijk is
als de hulporganisaties mekaar
voor de voeten lopen. De diarreeobsessie
wordt ons verklaard
door een westerse hulpverlener:
“Diarree is een mediatieke ziekte.
Iedereen kan er zich iets bij voorstellen
en voor een Europeaan is
het ondenkbaar dat een kind hier
eraan zou moeten sterven. Een
ideale manier dus om fondsen te
werven. Jammer genoeg worden
we ook verplicht om dat geld exclusief
aan diarreeprojecten te
besteden. Wij zien ook wel dat er
andere noden zijn. Alleen moet
we strikt binnen het kader werken
dat we hebben uitgetekend.
We kunnen dus met Europees
geld voor het Rode Kruis niks
doen aan de verkeers- of milieuproblemen.”
(zie ook punt 6: Het
Rode Kruis)
2. Kwakzalvers
en machteloze
vrijwilligers
Laten we er gemakshalve even
van uitgaan dat diarree wél een
groot probleem is dat door het
Rode Kruis zal worden aangepakt.
Rest de vraag: hoe? Rode
Kruis Vlaanderen gaat in Nepal
de strijd met diarree aan op verschillende
fronten, binnen het
strikte kader. Uw milde giften
zullen ingezet worden om drinkwater
te voorzien, toiletten te
bouwen, hygiëne te promoten
maar ook om medische hulpverleners
op te leiden. “Daar hebben
we ons op toegelegd”, stelt Dries
Goeminne, Rode Kruis-afgevaardigde
voor Nepal.
DRIES GOEMINNE: “Door de
geografi e is het niet altijd evident
om een dokter of gezondheidspost
te vinden, waardoor
onze hulpverleners vaak de
meest nabije gezondheidsver-
44 P-magazine | 20.12.2011
Welkom in een Nepalese apotheek. U kan kiezen
tussen potjes voor boven of onder de gordel.
Kinderen tegen wildkakken,
een kleurrijke gebeurtenis.
“Diarree is een randprobleem in
Nepal. Het bestaat hier ALLEEN
BIJ DE TOERISTEN. Zeg ze dat
maar in Europa.”
strekkers zijn. Die vrijwilligers
doen trouwens meer dan alleen
maar snijwondjes verzorgen; we
leren hen ook diagnoses stellen
van de belangrijkste ziektes in
Nepal, zoals diarree. En we leggen
hen ook uit hoe ze met de
traditionele ‘geneeskunde’ kunnen
onderhandelen zodat bijgelovigen
niet bij de dorpskwakzalver
blijven hangen.”
Een nobel streven, want Nepalezen
kiezen nog altijd liever voor
het off eren van een duif dan antibiotica
om hun bacteriën te genezen.
Echter, Rode Kruis-vrijwilligers
mogen wel een
diagnose stellen, maar hebben
géén toestemming om ook eff ectief
medicijnen uit te delen aan
patiënten. Daar zijn dan weer
moeilijk bereikbare staatsapotheekjes
voor die bemand worden
door ambtenaren die een
overheidsvergunning hebben gekocht
om er een relatief goedbetaalde
job aan over te houden. Ze
hebben echter geen diploma om
de medicijnen juist te gebruiken.
Medicijnen worden er onderverdeeld
in 2 categorieën: doosje 1
voor problemen onder de gordel,
doosje 2 voor problemen boven
de gordel. Iedere zieke krijgt één
pilletje, naargelang de positionering
van de pijn en moet over een
paar maanden eens terugkomen.
Als het niet betert.
Het Rode Kruis erkent het probleem,
maar schurkt liever dicht
tegen de overheid aan dan kritiek
te spuien.
GOEMINNE: “Net dat typeert
het Rode Kruis, wij geven nooit
commentaar op de machthebbers
van een land. Die politiek van
consequente samenwerking met
de regering heeft voordelen. Zo
kunnen wij blijven werken waar
andere organisaties het land worden
uitgezet. (zoals Artsen Zonder
Grenzen dat na kritiek op de regering
uit het land werd verjaagd;
red.) De nadelen moeten we er
bijnemen en constructief proberen
aan te pakken.”
3. Vlaggetjes en
isolatiemateriaal
Als we de trailer van Music For
Life mogen geloven, heeft het
Rode Kruis een droom voor 2017:
een defecatievrij Nepal. Samen
met de Nepalese overheid rekenen
ze daarvoor op steun van de
Wereldbank, maar ook van u natuurlijk.
Dat die overheid wegens
diverse fraudezaken weer gestegen
is naar de tweede plaats op de
Corruptielijst van Transparency
International en in Azië enkel nog
Afghanistan moet laten voorgaan,
is hooguit een voetnoot. Geen kritiek
spuien, weet u nog?
Dat drolloze Utopia moet er onder
meer komen door de bevolking te
sensibiliseren voor hygiëne. Concreet:
mensen moeten hun handen
leren wassen en allemaal de
pot op in plaats van zich in de bosjes
te ontlasten. Kinderen zullen
er na schooltijd bijvoorbeeld op
uitgestuurd worden om gele vlagjes
te planten in hun dorp, op elke
plek waar iemand zijn gevoeg
deed. Na een week staat het hele
dorp dan vol vlagjes, waarna vrijwilligers
komen wijzen op de grote
schaal en impact van dat wildkakken.
Zeer effi ciënt, naar
verluidt. En toevallig ook zeer fotogeniek
– al die kindjes met hun
vlaggetjes.
Binnenkort komen de vlaggetjes
ook naar het Pokharadistrict,
weet Dalchoki, leraar van een lokaal
schooltje. Alhoewel hij er het
fi jne ook niet van weet. Wanneer
ik het hem uitleg, gromt hij. “Mevrouw,
ze mogen hier gerust
langskomen met hun vlagjes,
maar dat zal niks veranderen. Dat
kan niet!” Deze mensen zijn helemaal
niet van plan om een toilet te
042-music for life.indd 44 15/12/11 16:57
2BE_TE

“Het Rode Kruis plaatst openbare toiletten
zonder dat het zeker weet of er ooit
ook een waterleiding zal komen.”
“Wij verzamelen onze uitwerpselen
en drogen die, zo doen we dat al
eeuwen. We hebben ze nodig om
te koken, stoken en ISOLEREN.”
gebruiken. Want daarmee spoelen
ze tegelijk hun kostbare brandstof
en isolatiemateriaal weg.
DALKOCHI: “Wij verzamelen
onze uitwerpselen en drogen die.
Zo doen we het al eeuwen. We
hebben dat nodig om te stoken, te
koken en om onze huizen mee te
isoleren. Zowel eigen uitwerpselen
als die van onze beesten. Die
liggen hier door elkaar. Moeten de
kinderen dan ook koeienvlaaien
aanduiden? Of zullen we die gelijk
op het toilet leren gaan?
En het is niet alsof we een keus
hebben, want sinds men het ons
verboden heeft hout te kappen,
hebben we niks anders om op te
stoken. Want hout kopen, kunnen
46 P-magazine | 20.12.2011
we niet. Een milieuorganisatie
kwam ons vorige maand net nog
uitleggen dat we met kak móésten
stoken, omdat de wereldwijde
houtkap tot natuurrampen zou
leiden. En nu komt het Rode
Kruis van België mij zeggen dat ik
mijn uitwerpselen moet doorspoelen
om niet ziek te worden?
Hier is niemand ziek. Maar zonder
brandstof overleeft niemand
hier de winter. Of gaat het Rode
Kruis mijn hout betalen?”
4. Corrupte
liefdadigheidsbusiness
“Alweer een actie? Dus er wordt
nog maar eens geld naar Nepal
gestuurd?” Narendra zucht wanneer
ik hem het opzet van Music
For Life probeer uit te leggen. Hij
is een brahmaan, lid van de hoogste
kaste in Nepal, en runt in
hoofdstad Kathmandu een groot
reisbureau. “Hebben mensen dan
nog niet door dat ‘liefdadigheid’
zowat de meest corrupte en lucratieve
business in Nepal is?”
De heilige schrik die het Rode
Kruis heeft om de overheid voor
het hoofd te stoten, is onterecht.
Nepal is voor ngo’s namelijk wat
de Kaaimaneilanden voor belastingontduikers
zijn: een wetteloze
vrijhaven. Volgens de cijfers
van de Social Welfare Council
(SWC) zijn er 34.000 ngo’s werkzaam
in het land. Wekelijks lopen
er ook nog eens 180 nieuwe aanvragen
binnen die het SWC amper
kan behappen, laat staan
grondig checken. De ‘liefdadigheidsbusiness’
in Nepal is tegenwoordig
al goed voor zo’n 100
miljoen euro per jaar en amper
resultaten. Elkaar voor de voeten
lopen en arme mensen doen twijfelen
of ze nu hout dan wel uitwerpselen
in hun stoof moeten
gooien. Maar ondertussen moeten
7 miljoen mensen het nog altijd
zien te rooien met minder
dan een dollar per dag.
“Ons land is doordrongen van
corruptie en fraude en zolang de
buitenwereld blijft storten, zal
het systeem ook blijven bestaan”,
sakkert ook Anil, journalist bij de
gereputeerde krant The Kathmandu
Post.
Vaak kopen mensen hier ook een
job. Een lucratieve job weliswaar,
waar al eens geld van ngo’s kan
worden afgeroomd.
ANIL: “Een voorbeeldje: Nepalezen
tellen zo’n 5.000 euro neer
om controleur te mogen worden
in staatsziekenhuizen. Op enkele
maanden verdienen ze dat al terug
door valselijk te getuigen dat
dokters aanwezig waren terwijl
ze eigenlijk in een privékliniek
een vijfvoud van hun salaris opstrijken.
Die dokters geven de
ambtenaren in ruil dan de helft
van hun overheidsloon. En die
privéklinieken worden gefi nancierd
door ... hulporganisaties. Op
die manier worden wij afh ankelijk
gemaakt van hulporganisaties
die exuberante lonen uitbetalen
en zichzelf zo onmisbaar
maken. Er zijn namelijk te weinig
artsen in staatshospitalen. Eigenlijk
zijn wij het best geholpen
wanneer jullie gewoon géén geld
meer geven.”
Het zijn uiteraard niet alleen
ambtenaren die ‘creatief’ omspringen
met liefdadigheidsgeld.
ANIL:“Het internet bulkt bijvoorbeeld
van de erkende maar
malafi de hulpprojecten voor Nepal.
Sommigen hebben er echt
een carrière van gemaakt. Dan
schieten ze enkele foto’s met zielige
kindjes voor een weeshuis
die surfers het geld uit de zakken
moeten schudden. Een Belg
sponsort dan bijvoorbeeld een
specifi ek kind dat tegelijk ook
door een Ier, een Duitser en een
Australiër wordt ‘gesteund’.”
Veel fondsen blijven natuurlijk
ook plakken aan corrupte overheidshanden
ANIL: “Zelfs onze premier bekende
onlangs in een krant dat
hij nog altijd geen tijd heeft gemaakt
voor de diepgewortelde
corruptie op zijn ministeries. Ondertussen
verdwijnen er vele
miljoenen op die departementen.
Ook bij het kabinet dat verant-
042-music for life.indd 46 15/12/11 16:58

woordelijk is voor de aanleg van
waterinstallaties waar het Rode
Kruis mee samenwerkt.”
5. Ontbrekende
waterleidingen
Drinkbaar water en toiletten zijn
van primordiaal belang wil het
Rode Kruis de vermeende diarreesterfte
terugdringen. Maar
daarvoor moeten ze vaak samenwerkingsverbanden
opzetten
met andere ngo’s. Keuze genoeg
alvast. In de praktijk komt het er
meestal op neer dat het Rode
Kruis de toiletten en/of waterkranen
installeert, maar dat een
andere speler de nodige leidingen
voor zijn rekening neemt.
“Onze middelen reiken natuurlijk
niet tot de hemel en ook het
geld van Music For Life zal niet
onuitputtelijk zijn”, verduidelijkt
Dries Goeminne. “We specialiseren
ons al een tijdje niet meer in
grote waterwerken. Dat laten we
aan gespecialiseerde ngo’s over.
Wij zijn ons meer gaan toespitsen
op zaken als sensibilisering.
Daar ligt onze sterkte.”
Een effi ciënte strategie? Niet
echt. Zo kopte een Nepalese
krant tijdens ons verblijf hoe
slechts 17% van de ngo- waterkranen
en toiletten nog in goede
staat zijn. 38% verkeert in zeer
slechte staat en de overige 45% is
gewoon helemaal onbruikbaar
geworden. Door het gebruik van
minderwaardige materialen, gebrek
aan onderhoud of omdat de
toiletten als afvalbak gebruikt
worden aangezien ze toch niet
kunnen doorspoelen wegens,
welja, een gebrek aan leidingen.
Of ze liggen er niet, of ze worden
meteen weer kapotgereden omdat
niemand eraan denkt ze in de
grond te stoppen. Tijdens onze
tocht telden we zelf het aantal
kapotte kranen op onze route: 1
op de 5 liet het afweten.
Omdat we ze zelf niet vinden,
vragen we het Rode Kruis om de
meest succesvolle projecten aan
te duiden. Kwestie van ook de andere
kant van de medaille te zien.
Ze tronen ons mee naar het Lalitpurdistrict.
Een van de lokale
leerkrachten ontvangt me hartelijk
en toont me meteen de drie
toiletten die het Rode Kruis hem
schonk.
“Zo’n 1.400 euro hebben die sa-
P-reporter Saskia Van Nieuwenhove
poseert met Nepalese schoolkinderen.
Niemand die eraan denkt om waterleidingen
onder de grond te stoppen.
“Hebben de mensen dan nog niet
door dat ‘liefdadigheid’ zowat de
MEEST CORRUPTE en lucratieve
business in Nepal is?”
men gekost en ze zijn amper vier
maanden oud”, zegt Bishnu, de
verantwoordelijke van het Rode
Kruis met een zweem van trots.
Misplaatste trots, want ik zie enkel
een hoop puin en afval waar
een hygiënische Franse wc zou
moeten zitten.
BISHNU:“Een andere ngo had
een pomp geïnstalleerd, maar die
is alweer stuk. Willen we doorspoelen,
moeten we dus weer 25
minuten naar de rivier stappen
voor water. Gekkenwerk, dus dat
doen we gewoon niet. Of ze ooit
gemaakt zal worden? Geen idee,
de aannemer die ze plaatste, zit
ondertussen in een ander district
en het Rode Kruis zelf betaalt
niet voor waterpompen.”
Bishnu vraagt een tweede kans
om me toch een succesvol project
te tonen. “Een schooltje met
500 leerlingen hier wat verderop.
Daar hebben ze wél water!” Gelijk
heeft hij: drie volle emmers
brak water zelfs staan er naast de
Franse wc’s. Dat halen ze uit een
reservoir dat telkens weer met
rivierwater gevuld moet worden.
“Want we wachten nog steeds op
de 17 kilometer lange leiding die
een Finse ngo ons beloofd heeft”,
vertelt een leerkracht. “En we
mogen geen andere aanspreken,
omdat die Finnen reeds hebben
toegezegd.”
Kortom: het Belgische Rode
Kruis poot overal wc-potten neer
die kilometers ver van de dichtst-
bijzijnde waterleiding verwijderd
zijn en waar geen garanties
voor bestaan dat er ooit water zal
aangesloten worden.
GOEMINNE: “Dat is wat overdreven
gesteld. Maar ja, inderdaad.
Wij hebben ervoor gekozen
al toiletten te bouwen zonder zeker
te zijn dat er ook water zou
komen. En daar blijven we bij.”
6. Gegijzeld geld
Wie herinnert zich nog de commotie
toen Artsen zonder Grenzen
enkele weken na de tsunami
een oproep lanceerde om te stoppen
met geld geven? De gulle
burger snapte er niets van. Ondertussen
bleven gruwelbeelden
van deze ramp de journaals teisteren.
Hoezo geld genoeg?
Artsen zonder Grenzen had
nochtans gelijk en speelde het
geld-ronselen ‘fair’. Elke organisatie
heeft een beperkt aantal
hulpverleners en elke organisatie
dient zich aan de internationale
regelgeving te houden.
Noodhulpfondsen zijn noodhulpfondsen,
niets anders. Er
moet dus sprake zijn van een
acute nood. Het geld moet besteed
worden tijdens de eerste
maanden van een ramp. Anders
spreekt men van structurele
hulp en die mag dan weer niet uit
een noodfonds komen. Concreet:
als een donor geld geeft voor Indonesië
of bij uitbreiding de rest
van de getroff en gebieden van de
tsunami, mag men dat niet aan
malaria in Congo besteden. De
fi losofi e hierachter is transparantie.
De donor moet weten
waar zijn geld voor gebruikt
wordt. De gevolgen zijn echter
dat er op de dag van vandaag nog
miljoenen Belgische euro’s geblokkeerd
staan op rekeningen
van het Internationale Rode
Kruis en waar ironisch genoeg
gewacht wordt op een nieuwe
grote ramp in het tsunamigebied
om die middelen ook eff ectief te
gaan besteden. Soms blijft uw
geld gewoon waar u het gelaten
hebt. Bij het Rode Kruis. Wachtend
op diarree.
Voor meer reacties op dit
artikel, zie onze website
www.p-magazine.be
P-magazine | 20.12.2011 47
042-music for life.indd 47 15/12/11 16:58