Het geding in eerste instantie Het geding in hoger beroep De ...

Auteur: Petra klein Gunnewiek
Titel: noot bij: Aansprakelijkheid, Stagiaire, School, Opzet, Bewuste roekeloosheid
Bron: JA, 2012, 84
Contact: e-mail: petrakleingunnewiek@vbk.nl tel. +31 30 259 55 37
JA 2012/84 Gerechtshof Arnhem, 31-01-2012, 200.076.202/01, LJN BV2352
Aansprakelijkheid, Stagiaire, School, Opzet, Bewuste roekeloosheid
» Samenvatting
Een leerling van het opleidingsinstituut Helicon heeft, in het kader van de opleiding Bedrijfsleider/manager
veehouderij, in de periode van 24 april t/m 9 juni 2006 stage gelopen bij een konijnenhouderij. Tijdens deze
stageperiode heeft de stagiaire de opdracht gekregen circa tweehonderd voedsters (vrouwelijke konijnen) van
een oude stal over te zetten naar een nieuwe stal. Enige tijd daarna heeft de stagiaire de (nieuwe) stal bewerkt
met het ontsmettingsmiddel Tegodor. Na het gebruik van dit middel zijn binnen een week honderd voedsters
en een veelvoud aan jonge konijnen gestorven. Ook is er een terugval in het aantal jongen per worp van de
overlevende voedsters vastgesteld. De konijnenhouderij heeft Helicon en de stagiaire aansprakelijk gesteld
voor de ontstane schade. De konijnenhouderij stelt dat de stagiaire en de school onrechtmatig jegens haar
hebben gehandeld. Aan de vordering op Helicon heeft de konijnenhouderij ook art. 6:170 lid 1 BW ten
grondslag gelegd. In eerste aanleg heeft de rechtbank de vordering van de konijnenhouderij afgewezen. De
rechtbank is van mening dat het handelen van de stagiaire, gelet op zijn jeugdige leeftijd en positie als
stagiaire, niet als onrechtmatige daad aan hem kan worden toegerekend. De rechtbank oordeelde voorts dat
art. 6:170 BW toepassing mist. De konijnenhouderij is in hoger beroep gegaan tegen de uitspraak van de
rechtbank. De stagiaire en Helicon hebben tevens (incidenteel) appèl ingesteld. Het hof heeft geoordeeld dat
ondanks dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst tussen de konijnenhouderij en de stagiaire het
bepaalde in art. 7:661 BW analoog kan worden toegepast. Dit betekent dat alleen in de situatie dat er sprake is
van opzettelijk of bewust roekeloos handelen van de stagiaire, de stagiaire aansprakelijk kan worden
gehouden voor de schade. Van opzet of bewust roekeloos handelen is volgens het hof echter geen sprake.
Het hof volgt de rechtbank in de redenering dat art. 6:170 BW toepassing mist ten aanzien van de vordering
jegens Helicon en ook heeft Helicon zelf niet onrechtmatig gehandeld jegens de konijnenhouderij, zodat deze
haar schade zelf zal moeten dragen.
» Uitspraak
Het geding in eerste instantie
(...; red.)
Het geding in hoger beroep
(...; red.)
De beoordeling
Productie
1

1. X heeft in zijn laatste processtuk nog een productie in het geding gebracht. Geïntimeerden hebben nog niet
op deze productie gereageerd. Het hof zal geïntimeerden daartoe ook niet in de gelegenheid stellen. Uit de
beslissing van het hof volgt dat zij daardoor niet in hun belangen zijn geschaad.
Vaststaande feiten
2. De rechtbank heeft in rechtsoverweging 2 (2.1 tot en met 2.6) van het vonnis van 28 juli 2010 de feiten
vastgesteld. X heeft tegen een deel van rechtsoverweging 2.4 een grief (grief I in het principaal appel) gericht.
In die grief heeft hij betwist dat, zoals de rechtbank heeft vastgesteld, de konijnen problemen hadden met hun
luchtwegen en dat, na overleg tussen X en de dierenarts, een kuur is toegepast. Het hof zal, gelet op deze
betwisting bij de vaststaande feiten niet opnemen dat de konijnen problemen hadden met de luchtwegen en
dat om die reden een kuur is voorgeschreven. In zoverre slaagt de grief.
3. Verder zijn geen grieven gericht tegen de vaststelling van de feiten door de rechtbank. Het hof zal dan ook
van deze feiten uitgaan, die met wat verder over de feiten vaststaat, op het volgende neerkomen.
3.1. De stagiaire, die geboren is op 28 maart 1988, heeft de opleiding bedrijfsleider/manager veehouderij
gevolgd die door Helicon wordt aangeboden. In dat kader heeft hij van 24 april tot en met 9 juni 2006 stage
gelopen bij X, die een konijnenhouderij heeft.
3.2. X, de stagiaire en Helicon hebben met betrekking tot deze stage een zogenaamde “Praktijkovereenkomst
Beroepsopleidende Leerweg (BOL)” gesloten als bedoeld in artikel 7.2.8 en 7.2.9 van de Wet Educatie en
Beroepsonderwijs. In deze overeenkomst is het bedrijf van X aangeduid als het praktijkbedrijf. In de algemene
bepalingen bij de praktijkovereenkomst is onder meer vermeld:
“1. Beroepspraktijkvorming
Beroepspraktijkvorming (BPV) vormt een wettelijk verplicht onderdeel van elke beroepsopleiding. Uitgangspunt
voor de BPV zijn de voor de opleiding geldende onderwijs- en vormingsdoelen zoals opgenomen in de
onderwijs- en examenregeling van de opleiding. Tijdens de BPV verricht de deelnemer werkzaamheden om
ervaring op te doen in het beroepenveld waarvoor wordt opgeleid en zullen daarnaast specifieke inhoudelijke
vaardigheden zoals vermeld in de BPV-opdrachten aangeleerd worden. Het praktijkbedrijf biedt de deelnemer
de gelegenheid om deze vaardigheden op de praktijkplaats aan te leren.
(...)
3. Begeleiding
Het praktijkbedrijf wijst een praktijkbegeleider aan, die belast is met het begeleiden van de deelnemer op de
praktijkplaats tijdens de BPV. De school wijst een praktijkdocent aan, die belast is met het begeleiden van de
deelnemer. Deze onderhoudt het contact met de deelnemer en het bedrijf en bezoekt de deelnemer in de regel
tenminste één keer in een praktijkperiode.
(...)
Examinering in de praktijk
Binnen de BPV-periode wordt de deelnemer op het praktijkbedrijf beoordeeld op twee facetten in het kader
van de examinering:
2

1. examinering van inhoudelijke kennis en kunde; deze beoordeling vormt het praktijkexamen of de ‘proeve
van bekwaamheid’ over een bepaald onderdeel van het examenprogramma;
2. het functioneren van de deelnemer als leerling-medewerker binnen de context van het bedrijf; de eigenlijke
BPV-beoordeling. Deze laatste beoordeling moet in ieder geval over de laatste BPV-periode voldoende zijn en
dient bovendien over alle BPV-perioden gemiddeld voldoende te zijn.
8. Gedragsregels deelnemer
1. De deelnemer is verplicht de binnen het vakbedrijf in het belang van orde, veiligheid en gezondheid daar
geldende regels, voorschriften en aanwijzingen in acht te nemen. De school heeft nadere regels en bijzondere
bepalingen vastgesteld in de schoolgids en/of een apart praktijkreglement.
(...)
10. Verzekering en aansprakelijkheid
De school sluit voor de deelnemer een verzekering af tegen het financiële risico van wettelijke
aansprakelijkheid voor schade aan de organisatie of derden en het financiële risico van ongevallen tijdens
werk- en reisuren. Het eigen risico van de verzekering komt in principe voor rekening van het BPV-bedrijf.”
3.3. Tijdens de stageperiode is een nieuwe stal op het bedrijf van X gereed gekomen. In de periode van 10 tot
12 mei 2006 heeft de stagiaire in opdracht van X ongeveer 200 voedsters van de oude naar de nieuwe stal
overgezet.
3.4. Enige tijd daarna heeft de stagiaire het ontsmettingsmiddel Tegodor NL (Tegodor) in de stal gesprenkeld
met een handveger. Het etiket van Tegidor vermeldt onder meer:
“Toxicolische groepen:
Aldehyden en kwaternaire ammoniumverbindingen
(...)
Gebruiksaanwijzing:
Steeds vooraf goed reinigen en afspoelen met schoon water. De inwerkingsduur voor desinfectie van de
oppervlakten bedraagt tenminste 5 minuten. Het oppervlak royaal besproeien met de Tegodor NL oplossing.
N.B.
– Verneveling van het middel is niet toegestaan
– Toepassing bij voorkeur niet in de ruimten waarin zich dieren bevinden.
(...)
Veiligheidsaanbevelingen:
(...)
3

Na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel water.
Verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken.
Buiten bereik van kinderen bewaren.
Verwijderd houden van eet- en drinkwaren en van diervoeder.”
3.5. Na het gebruik door de stagiaire van Tegodor zijn binnen een week honderd voedsters en een veelvoud
aan jonge konijnen gestorven. Ook is een terugval in het aantal jongen per worp van de overlevende voedsters
vastgesteld.
3.6. X heeft op 21 november 2006 de verzekeraar van Helicon, Interpolis, aansprakelijk gesteld. Op 15
december 2006 heeft hij de stagiaire aansprakelijk gesteld.
3.7. Interpolis heeft haar expertisedienst opdracht gegeven een onderzoek in te stellen. Interpolis heeft geen
aansprakelijkheid erkend.
Procedure in eerste aanleg
4. X heeft de stagiaire en Helicon gedagvaard en betaling gevorderd van een bedrag van € 28.412,57, de
volgens hem geleden schade, vermeerderd met wettelijke rente en proceskosten. Aan zijn vordering op de
stagiaire heeft hij ten grondslag gelegd dat de stagiaire onrechtmatig jegens hem heeft gehandeld door in strijd
met de hem verstrekte instructies de gehele stal te ontsmetten met Tegodor, welk handelen als bewust
roekeloos handelen aan de stagiaire kan worden toegerekend. Aan zijn vordering op Helicon heeft X ten
grondslag gelegd dat Helicon op grond van artikel 6:170 lid 1 BW aansprakelijk is voor het onrechtmatig
handelen van de stagiaire. Bovendien heeft Helicon, aldus X, zelfstandig onrechtmatig jegens hem gehandeld
(c.q. wanprestatie gepleegd) door zonder extra toezicht de stagiaire bij hem, X, te plaatsen, terwijl het Helicon
bekend was dat de stagiaire bij eerder stages uiterst slecht had gepresteerd. Door dat laatste te verzwijgen
heeft Helicon, naar het hof de op dit punt niet volledig duidelijke stellingen van X begrijpt, ook onzorgvuldig
jegens X gehandeld.
5. Nadat geïntimeerden verweer hadden gevoerd, heeft de rechtbank de vorderingen van X afgewezen.
Volgens de rechtbank kon het handelen van de stagiaire, gelet op zijn jeugdige leeftijd en positie als stagiaire,
niet als onrechtmatige daad aan hem worden toegerekend. De rechtbank was verder van oordeel dat artikel
6:170 BW toepassing mist en verwierp de stelling van X dat Helicon zelfstandig onrechtmatig jegens X heeft
gehandeld dan wel toerekenbaar is tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichtingen als onvoldoende
onderbouwd.
Bespreking van de (overige) grieven
6. Het hof ziet reden eerst de grief in het incidenteel appel te bespreken. Nu grief 1 (gedeeltelijk) slaagt, is de
voorwaarde waaronder het incidenteel appel is ingesteld, immers vervuld. Met deze grief betogen
geïntimeerden dat, anders dan de rechtbank heeft geoordeeld, artikel 7:661 BW naar analogie van toepassing
is op de verhouding tussen X en de stagiaire, in die zin dat de stagiaire slechts aansprakelijk is voor de door
hem met opzet of bewuste roekeloosheid veroorzaakte schade aan X.
7. Het hof stelt bij de bespreking van deze grief voorop dat de overeenkomst tussen de stagiaire en X wordt
beheerst door de inhoud van de praktijkovereenkomst tussen de stagiaire, X en Helicon. Op grond van deze
overeenkomst diende de stagiaire werkzaamheden te verrichten in het bedrijf van X. Deze werkzaamheden
4

hadden echter niet alleen een productief karakter, maar stonden ook in het kader van het doel van de stage,
het verwerven van praktische vaardigheden (vgl. artikel 1 van de in rechtsoverweging 2.2 aangehaalde
bepalingen van de praktijkovereenkomst en de beoordeling van de kennis en kunde van de stagiaire, in het
bijzonder artikel 4 van die bepalingen). Uit de praktijkovereenkomst en de bepalingen bij die overeenkomst
volgt verder dat de stagiaire zich bij het verrichten van zijn werkzaamheden diende te houden aan de binnen
het bedrijf van X geldende regels en dat hij bij die werkzaamheden werd begeleid door een praktijkbegeleider.
Gesteld noch gebleken is dat de stagiaire voor zijn werkzaamheden recht had op loon.
8. Het hof gaat er, met partijen, vanuit dat de tussen de stagiaire en X bestaande overeenkomst niet (ook) het
karakter van een arbeidsovereenkomst heeft. De stagiaire verrichtte weliswaar gedurende zekere tijd arbeid
(zij het niet louter met een productief doel) voor X en was gehouden de instructies van X op te volgen, maar
het ontbreken van aanspraak op loon staat aan het bestaan van een arbeidsovereenkomst in de weg.
9. Wanneer een werknemer bij het verrichten van zijn werkzaamheden in dienst van de werkgever schade
toebrengt aan de werkgever of een derde, is de werknemer op grond van het bepaalde in artikel 7:661 BW en
7:170 lid 3 BW in beginsel slechts aansprakelijk jegens de werkgever wanneer de schade het gevolg is van
zijn opzet of bewuste roekeloosheid. Wanneer de werknemer zelf schade lijdt bij het verrichten van zijn
werkzaamheden en de werkgever is tekortgeschoten in zijn zorgplicht ex artikel 7:658 lid 1 BW, staat het feit
dat de schade ook het gevolg is van het eigen handelen of nalaten van de werknemer slechts aan (volledige)
aansprakelijkheid van de werkgever voor de schade in de weg indien de schade in belangrijke mate het gevolg
is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Voor werknemers geldt dan ook een bijzonder
aansprakelijkheidsregiem dat er op neerkomt dat zij, in afwijking van wat anders zou gelden, slechts
aansprakelijk zijn voor door hen bij de uitvoering van hun werkzaamheden aangerichte schade bij opzet of
bewuste roekeloosheid.
10. Zowel voor de door een werknemer aan derden en aan de werkgever toegebrachte schade als voor de
eigen schade van de werknemer geldt, gelet op wat hiervoor is overwogen, een bijzondere regel van
aansprakelijkheid, die er op neerkomt dat de werknemer (in beginsel) slechts aansprakelijk is voor door hem
veroorzaakte schade dan wel de eigen schade moet dragen wanneer de schade het gevolg is van zijn opzet of
bewuste roekeloosheid. De vraag rijst of dat aansprakelijkheidsregiem ook geldt voor de door de stagiaire bij X
veroorzaakte schade.
11. Bij het antwoord op deze vraag overweegt het hof dat wanneer de stagiaire bij zijn in het kader van de
stage verrichte werkzaamheden voor X door een fout schade zou hebben toegebracht aan een derde, X gelet
op de hiervoor omschreven rechtsverhouding tussen beiden, naar het oordeel van het hof, op grond van artikel
6:170 lid 1 BW aansprakelijk zou zijn jegens die derde. Omdat X een instructiebevoegdheid heeft ten aanzien
van de door de stagiaire te verrichten werkzaamheden in het kader van de stage, is de stagiaire te
beschouwen als de ondergeschikte in dienst van X in de zin van artikel 6:170 lid 1 BW. In dat geval zou de
stagiaire in de onderlinge verhouding tot X in beginsel niet hoeven bij te dragen aan de schade, tenzij de
schade het gevolg is van zijn opzet of bewuste roekeloosheid (vgl. artikel 6:170 lid 3 BW).
12. Wanneer de stagiaire bij zijn werkzaamheden in opdracht van X schade zou hebben geleden, zou X – bij
schending van zijn zorgverplichting in de zin van artikel 7:658 lid 1 BW – aansprakelijk zijn voor deze schade,
tenzij deze in belangrijke mate het gevolg zou zijn van zijn opzet of bewuste roekeloosheid. In dit verband
overweegt het hof dat artikel 7:658 lid 4 BW bepaalt dat artikel 7:658 BW ook van toepassing is wanneer
iemand in de uitoefening van een beroep of bedrijf een ander arbeid laat verrichten en die ander schade lijdt in
de uitoefening van zijn werkzaamheden. Naar het oordeel van het hof valt een stagiaire die, zoals de stagiaire,
werkzaamheden verricht in het bedrijf van een ander en gehouden is diens instructies te volgen, onder het
bereik van artikel 7:658 lid 4 BW (vgl. ook hof Arnhem 7 mei 1996, JAR 1996, 127).
5

13. In twee van de drie hiervoor onderscheiden mogelijke situaties van schade – eigen schade en schade aan
een derde – is de voor een werknemer geldende bijzondere regel van aansprakelijkheid dus ook van
toepassing op een stagiaire. Het ligt dan ook voor de hand dat de bijzondere regel ook van toepassing is op de
derde situatie, die van de schade aan het stagebedrijf. In dit verband overweegt het hof dat uit de
wetsgeschiedenis van artikel 7:661 BW volgt dat de wetgever voor wat betreft de aansprakelijkheid van de
werknemer jegens de werkgever één regime van toepassing wilde doen zijn dat niet onderscheidt naargelang
het geval binnen of buiten artikel 6:170 lid 3 BW valt (vgl. Kamerstukken II 1985/86, 17 896, nr. 8, pag. 27).
Niet voor niets is de tekst van het slot van artikel 6:170 lid 3 BW, dat uitsluitend van toepassing is op de
schade jegens derden, gelijk aan die van artikel 7:661 lid 1 BW, dat ook van toepassing is op de schade
jegens de werkgever. Onder deze omstandigheden acht het hof de conclusie verantwoord de regel van artikel
7:661 lid 1 BW betreffende de aansprakelijkheid van een werknemer voor schade aan zijn werkgever ook van
toepassing te achten op een stagiaire, ondanks het feit dat in artikel 7:661 BW een met artikel 7:758 lid 4 BW
vergelijkbare bepaling ontbreekt.
14. X heeft betoogd dat het de bescherming van de derde, diens rechtszekerheid, is die artikel 6:170 lid 3 BW
“strenger” lijkt te maken dan artikel 7:661 BW. Dit betoog gaat niet op. Artikel 6:170 lid 3 BW creëert geen
ruimere aansprakelijkheid jegens derden, maar ziet juist op de interne verhouding tussen principaal en
ondergeschikte.
15. Hiervoor heeft het hof overwogen dat op grond van artikel 7:661 lid 1 BW een werknemer – en naar het
oordeel van het hof ook een stagiaire – in beginsel slechts aansprakelijk is voor door hem veroorzaakte
schade aan de werkgever bij opzet of bewuste roekeloosheid. Op grond van het slot van artikel 7:661 lid 1 BW
kan uit de omstandigheden van het geval, mede gelet op de aard van de overeenkomst, anders voortvloeien.
In eerste aanleg heeft X aangevoerd dat er reden is om de hoofdregel van artikel 7:661 lid 1 BW buiten
toepassing te laten. Hij heeft er in dat verband op gewezen dat in de praktijkovereenkomst is bepaald dat
Helicon een verzekering afsluit voor door de stagiaire veroorzaakte schade. Ook het karakter van de
overeenkomst – een stageovereenkomst, waarbij het belang van de stagiaire overheerst – is volgens X een
argument voor het buiten toepassing laten van de hoofdregel.
16. Het hof volgt X niet in dit betoog. Uit de wetgeschiedenis betreffende artikel 6:170 lid 3 BW – welke
bepaling, zoals hiervoor is overwogen, een identieke uitzonderingsclausule heeft – volgt dat het moet gaan om
uitzonderlijke gevallen (Parl. Gesch. Boek 6 BW, pag. 728). Het enkele feit dat de (pseudo) werknemer
verzekerd is voor de schade vormt naar het oordeel van het hof onvoldoende rechtvaardiging voor het
aannemen van een ruimere aansprakelijkheidsnorm. De aard van de overeenkomst rechtvaardigt een
dergelijke verschuiving evenmin, ook niet in combinatie met de verzekering. Het moge zo zijn dat een stagiaire
doorgaans minder productief zal zijn dan een (ervaren) werknemer, maar een stagiaire ontvangt voor zijn
inspanningen, in tegenstelling tot een werknemer, ook geen salaris. Anders dan X betoogt, kan er dan ook niet
van worden uitgegaan dat het vooral de stagiaire is die belang heeft bij de stage. Bovendien geldt voor een
stagiaire, net als voor een werknemer, dat hij door in het (stage)bedrijf te werken wordt blootgesteld aan het
risico dat hij bij die werkzaamheden schade toebrengt of oploopt. De hoofdregel van artikel 7:661 lid 1 BW
beoogt de werknemer nu juist tegen dat risico te beschermen. Ten slotte is bij een stage per definitie geen
sprake van een situatie dat de (pseudo)werknemer een grote mate van zeggenschap heeft over de
onderneming waarin de werkzaamheden worden verricht en over de aard en de omstandigheden van die
werkzaamheden, noch van een situatie waarin werkgever en werknemer min of meer gelijkwaardig zijn. In die
laatste situatie, die zich zal kunnen voordoen wanneer de werknemer een leidinggevende functie vervult, is er
minder reden de werknemer te beschermen dan in een situatie waarin iemand als stagiaire werkzaamheden
verricht.
17. De slotsom is dat het hof geïntimeerden volgt in hun stelling dat de stagiaire slechts aansprakelijk is voor
de bij X ontstane schade, wanneer deze schade het gevolg is van zijn opzettelijk of bewust roekeloos
handelen. De grief in het incidenteel appel slaagt dan ook.
6

18. Het hof zal nagaan of de stagiaire opzettelijk of bewust roekeloos gehandeld heeft, zoals X heeft gesteld.
Het hof stelt daarbij voorop dat voor opzet of bewuste roekeloosheid allereerst vereist is dat het handelen een
opzettelijk of bewust roekeloos karakter heeft, dat wil zeggen dat de werknemer met zijn handelen het
toebrengen van schade beoogt dan wel de kans dat door dat handelen schade ontstaat aanvaardt. Bovendien
is vereist dat de werknemer zich direct voorafgaand aan zijn handelen daadwerkelijk bewust moet zijn van het
roekeloze karakter ervan (vgl. Hoge Raad 14 oktober 2005, LJN AU2235, JAR 2005, 271). Stelplicht en
bewijslast ten aanzien van de opzet of bewuste roekeloosheid rusten op de werkgever.
19. Aan zijn stelling dat van opzet of bewuste roekeloosheid sprake is, heeft X ten grondslag gelegd (conclusie
van repliek nrs. 15-17) dat het een feit van algemene bekendheid is dat een dier ernstige gezondheidsschade
kan ondervinden van de blootstelling aan giftige stoffen en dat ook uit de gebruiksaanwijzing op de verpakking
van Tegodor was vermeld dat verneveling niet is toegestaan en dat het middel bij voorkeur niet toegepast
dient te worden in ruimten waarin zich levende dieren bevinden terwijl er ook “red flags” op de
gebruiksaanwijzing te lezen waren. In de memorie van grieven (nr. 26) heeft X benadrukt dat de stagiaire
geheel zelfstandig en tegen zijn instructie in gehandeld heeft door de levende konijnen “overvloedig te
besprenkelen” met Tegodor. Volgens X had de stagiaire slechts de opdracht om een ontsmettingsmiddel op te
halen, niet om het ook – en nog wel op deze wijze – te gebruiken.
20. Ook wanneer de stagiaire, zoals X stelt maar de stagiaire gemotiveerd heeft betwist, zonder daartoe
strekkende opdracht van X de stal heeft besprenkeld met Tegodor heeft hij naar het oordeel van het hof niet
opzettelijk of bewust roekeloos gehandeld in de hiervoor omschreven betekenis. Daarbij neemt het hof in
aanmerking dat tussen partijen niet ter discussie staat dat de stagiaire in opdracht van X een reinigingsmiddel
is gaan zoeken met het oog op de ontsmetting van (een deel van) de stal. Gesteld noch gebleken is dat X de
stagiaire toen heeft gewaarschuwd voor het gebruik van het middel. de stagiaire hoefde zich er dan ook,
ondanks de gebruiksaanwijzing op de verpakking van de Tegodor, niet van bewust te zijn dat het gebruik van
dat middel in een stal met levende dieren onder alle omstandigheden gevaarlijk was en tot schade zou kunnen
leiden. X had hem immers juist met het oog op het reinigen van de stal het middel, dat ook op het bedrijf voor
handen was, laten halen. Het hof tekent daarbij aan dat op de verpakking van Tegodor het gebruik van het
middel in een stal met levende dieren niet wordt verboden, maar (ook nog betrekkelijk voorzichtig) wordt
afgeraden, zodat de stagiaire door het middel in een stal met levende dieren te gebruiken daarmee nog niet in
strijd met de gebruiksvoorschriften heeft gehandeld. Naar het oordeel van het hof volgt dan ook uit de eigen
stellingen van X al niet dat de stagiaire zich er voorafgaand aan zijn handelen daadwerkelijk van bewust was
dat hij door zo te handelen schade zou toebrengen aan de konijnen van X, dan wel de kans op het ontstaan
van schade aanvaardde.
21. Het hof laat bij het bovenstaande nog buiten beschouwing dat de stagiaire heeft gesteld dat hij in overleg
met en in overeenstemming met de instructies van X het ontsmettingsmiddel in de stal heeft gebruikt door de
stal met behulp van een handveger met het middel te besprenkelen, waarbij hij één dop van het middel heeft
vermengd met 12 liter water. Aldus heeft de stagiaire de stellingen van X gemotiveerd betwist. X, op wie de
bewijslast rust, heeft slechts een (zeer) algemeen bewijsaanbod gedaan. Ook wanneer de stellingen van X de
conclusie zouden kunnen dragen dat sprake is geweest van opzet of bewuste roekeloosheid, zouden deze
stellingen, bij gebreke van een toereikend bewijsaanbod, niet tot succes hebben kunnen leiden.
22. De slotsom is dat de vordering van X op de stagiaire niet toewijsbaar is. De grieven 2 en 3 in het principaal
appel zijn gebaseerd op het, onjuist gebleken, uitgangspunt dat voor de stagiaire de algemene
aansprakelijkheidsnorm geldt. Om die reden falen ze, wat er verder ook van zij.
23. Grief 4 in het principaal appel betreft de primaire grondslag van de vordering van X op Helicon, artikel
6:170 BW. Het hof is met de rechtbank van oordeel dat Helicon niet op grond van artikel 6:170 lid 1 BW
aansprakelijk is voor door haar stagiaires gemaakte fouten. Het hof verenigt zich met wat de rechtbank
daarover in rechtsoverweging 4.6 heeft overwogen en voegt daar nog het volgende aan toe.
7

24. Een leerling van een school is geen ondergeschikte van de school in de zin van artikel 6:170 BW, ook niet
wanneer de leerling als stagiaire bij een stagebedrijf wordt tewerkgesteld. Tussen de leerling en de school in
het beroepsonderwijs bestaat een privaatrechtelijke rechtsverhouding. Die rechtsverhouding komt onder meer
tot uitdrukking in het bestaan van een onderwijsovereenkomst (vgl. artikel 8.1.3 van de Wet educatie en
beroepsonderwijs). School en leerling hebben over en weer rechten en verplichtingen. De kernverplichting van
de school is, kort gezegd, het verstrekken van onderwijs aan de leerling. Een leerling die stage loopt, doet dat
in het kader van die verplichting van de school jegens hem en niet ten behoeve van de school. Hij verricht
geen dienst aan de school, maar – uiteindelijk en hij wordt daartoe door de school in de gelegenheid gesteld –
aan zichzelf. Daarin verschilt zijn taak van die van de ondergeschikte in de zin van artikel 6:170 BW. De
laatste verricht zijn taak ten behoeve van degene die hem deze heeft opgedragen. Het verrichten van die taak
behelst een prestatie jegens de opdrachtgever en is niet, zoals bij de stagiaire, uiteindelijk een invulling van de
prestatie van de opdrachtgever, te weten het verstrekken van onderwijs. De ratio van artikel 6:170 BW – kort
gezegd: dat wie in het maatschappelijk verkeer ten eigen behoeve gebruik maakt van de diensten van een
ander jegens derden ook verantwoordelijk is voor de fouten van die derden – is dan ook niet van toepassing
op de verhouding tussen een school en een leerling die stage loopt.
25. Dat sommige scholen, zoals X stelt, in stageovereenkomsten hebben opgenomen dat zij aansprakelijk zijn
voor schade door fouten van leerlingen, betekent niet dat artikel 6:170 BW op de verhouding school-stagiaire
van toepassing is. Het staat partijen vrij om in afwijking van de regels die gelden voor wettelijke
aansprakelijkheid, afspraken te maken over de aansprakelijkheid.
26. De slotsom is dat de grief faalt.
27. Grief 5 in het principaal appel betreft de subsidiaire en meer subsidiaire grondslag van de vordering van X
op Helicon. Volgens X rustte op de school een extra zorgplicht gelet op de slechte prestaties van de stagiaire
bij eerdere stages. Die zorgplicht brengt, naar het hof de stellingen van X (memorie van grieven nr. 41)
begrijpt, mee dat Helicon gehouden was om de stagiaire intensiever te begeleiden dan wel om hem, X, over
de slechte resultaten van de stagiaire bij eerdere stages te informeren. Door deze zorgplicht te schenden heeft
Helicon onrechtmatig gehandeld jegens hem dan wel is zij toerekenbaar tekortgeschoten, aldus X.
28. Het hof zal er bij de bespreking van deze grief vanuit gaan dat de stagiaire inderdaad, zoals X stelt, stages
bij een varkens- en een runderenbedrijf heeft “verknoeid”. geïntimeerden hebben deze stelling onvoldoende
weersproken. Het had, nu zij over de relevante informatie zoals stagerapporten en -beoordelingen beschikken,
op hun weg gelegen om informatie te verstrekken over deze stages. Het hof gaat er verder vanuit dat de
stagiaire eerder stage heeft gelopen op een konijnenbedrijf en toen een 7,5 heeft gehaald. De rechtbank heeft
dat vastgesteld en tegen deze vaststelling heeft X geen grief gericht.
29. Naar het oordeel van het hof rustte op Helicon niet de verplichting om X te informeren over de twee
mislukte stages. Het betrof stages bij twee andere bedrijven en tegenover deze stages stond een succesvolle
stage bij een vergelijkbaar bedrijf. Dat de stagiaire niet over de kwaliteiten beschikte om een stage met succes
te doorlopen heeft X ook niet gesteld en het volgt ook niet uit wat hij heeft aangevoerd over het verloop van de
stage. X heeft geen melding gemaakt van andere incidenten met en fouten van de stagiaire dan het incident
met het ontsmetten van de stal dat, naar tussen partijen vaststaat, aan het einde van de stageperiode heeft
plaatsgevonden. Er kan dan ook van worden uitgegaan dat de stagiaire tot aan het incident, dus gedurende
het overgrote deel van de stageperiode, naar tevredenheid van X heeft gefunctioneerd. Helicon hoefde, gezien
het vorenstaande, dan ook geen rekening te houden met een verhoogd risico op problemen wanneer de
stagiaire bij X op diens konijnenbedrijf stage zou lopen.
30. Uit wat hiervoor is overwogen, volgt dat op Helicon ook niet de verplichting rustte om de stagiaire extra
intensief te begeleiden. Nu Helcon aan haar in de praktijkovereenkomst neergelegde begeleidingsverplichting
8

heeft voldaan – niet ter discussie staat dat de praktijkbegeleider van Helicon het bedrijf van X tijdens de
stageperiode heeft bezocht –, heeft zij de op haar rustende zorgplicht niet geschonden.
31. Bij het bovenstaande heeft het hof nog buiten beschouwing gelaten dat, zoals geïntimeerden terecht
hebben aangevoerd, zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet valt in te zien dat de schade niet zou zijn
ontstaan wanneer X zou zijn geïnformeerd over de twee mislukte stages dan wel Helicon de stagiaire
intensiever zou hebben begeleid. Gesteld noch gebleken is dat X de praktijkovereenkomst niet zou zijn
aangegaan wanneer hij wel zou zijn geïnformeerd dan wel wat hij, als hij de stagiaire desondanks als stagiaire
zou hebben aangenomen, anders zou hebben gedaan dat de schade zou hebben voorkomen. Evenmin heeft
X toegelicht waarom een intensievere begeleiding van de stagiaire door Helicon het incident zou hebben
voorkomen.
32. Grief 6 in het principaal appel komt op tegen het oordeel van de rechtbank over de stelling van X dat
Helicon hem heeft bedrogen door hem niet te informeren over de twee mislukte stages. Volgens de rechtbank
is van bedrog in de zin van artikel 3:40 lid 3 BW (bedoeld zal zijn: 3:44 lid 3 BW) geen sprake. De grief faalt.
Zoals hiervoor is overwogen, rustte op Helicon niet de verplichting om X te informeren over de twee mislukte
stages, zodat alleen al om die reden van bedrog geen sprake is. Bovendien heeft X de praktijkovereenkomst
niet buitengerechtelijk vernietigd en heeft hij ook geen vernietiging gevorderd, zodat niet duidelijk welk belang
hij heeft bij een grief tegen het oordeel van de rechtbank dat van bedrog in de zin van artikel 3:44 lid 3 BW
geen sprake is.
Slotsom
33. Grief 1 in het principaal appel slaagt gedeeltelijk, de overige grieven in het principaal appel falen. De grief
in het incidenteel appel slaagt. Nu het hof, net als de rechtbank, tot het oordeel komt dat de vorderingen van X
dienen te worden afgewezen, maar het dit oordeel voor wat betreft de vordering tegen de stagiaire baseert op
een andere zorgvuldigheidsnorm, zal het hof het vonnis van de rechtbank onder aanvulling van gronden
bekrachtigen.
34. X is ook in appel in het ongelijk gesteld. Om die reden zal hij worden veroordeeld in de proceskosten
(geliquideerd salaris van de advocaat in principaal en incidenteel appel: 2 punten, tarief III). Over de
proceskostenveroordeling is wettelijke rente verschuldigd als gevorderd, doch met ingang van de door het hof
vastgestelde ingangsdatum.
De beslissing
Het gerechtshof:
bekrachtigt, onder aanvulling van gronden, het vonnis waarvan beroep;
veroordeelt X in de proceskosten van het geding in hoger beroep en begroot deze kosten, voor zover tot op
heden aan de zijde van geïntimeerden gevallen, op € 640,= aan verschotten en op € 2.316,= voor geliquideerd
salaris van de advocaat, vermeerderd met de wettelijke rente over deze bedragen vanaf 14 dagen na
betekening van dit arrest tot aan het tijdstip van betaling;
verklaart deze proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad;
wijst het meer of anders gevorderde af.
9

» Noot
Inleiding
Het Hof Arnhem, nzp Leeuwarden heeft in dit arrest overwogen dat het bepaalde in art. 7:661 BW analoog kan
worden toegepast op de onderhavige kwestie waar het ging om de schade van een konijnenhouderij (het
stagebedrijf) veroorzaakt door het handelen van een stagiaire. De overwegingen van het hof, die uiteindelijk tot
deze conclusie leiden, zijn interessant en vernieuwend aangezien dit naar mijn weten het eerste
(gepubliceerde) arrest is waarin art. 7:661 BW analoog wordt toegepast op de situatie van een stagiaire.
Graag schets ik het kader rondom de (werknemers)bescherming geboden door art. 7:661 en art. 6:170 lid 3
BW.
Toedracht
De stagiaire (geboren op 28 maart 1988) heeft, in het kader van de opleiding Bedrijfsleider/manager
veehouderij, in de periode van 24 april t/m 9 juni 2006 stage gelopen bij een konijnenhouderij. Voorafgaand
aan deze stage hebben de stagiaire, Helicon (het opleidingsinstituut) en de konijnenhouderij een zogenaamde
“Praktijkovereenkomst Beroepsopleiding Leerweg (BOL)” gesloten. Relevant voor de onderhavige kwestie is
onder meer de bepaling in deze overeenkomst ten aanzien van aansprakelijkheid en verzekering. De volgende
tekst is opgenomen: “De school sluit voor de deelnemer een verzekering af tegen het financiële risico van
wettelijke aansprakelijkheid voor schade aan de organisatie of derden en het financiële risico van ongevallen
tijdens werk- en reisuren. Het eigen risico van de verzekering komt in principe voor rekening van het BPVbedrijf”.
Tijdens de stageperiode van de stagiaire is er een nieuwe stal op het bedrijf van de konijnenhouderij gereed
gekomen en in de periode van 10 t/m 12 mei 2006 heeft de stagiaire, in opdracht van de konijnenhouderij,
ongeveer tweehonderd voedsters van de oude naar de nieuwe stal overgezet. Enige tijd daarna heeft de
stagiaire de nieuwe stal (middels gebruik van een handveger) besprenkeld met het ontsmettingsmiddel
Tegodor. Na gebruik van dit middel zijn binnen een week honderd voedsters en een veelvoud aan jonge
konijnen gestorven. Ook is er een terugval in het aantal jongen per worp van de overlevende voedsters
vastgesteld. De konijnenhouderij heeft (de verzekeraar van) Helicon, alsmede de stagiaire aansprakelijk
gesteld voor door haar geleden schade. De verzekeraar van Helicon is niet bereid geweest aansprakelijkheid
te erkennen.
Rechtsgronden
De konijnenhouderij baseert haar vordering jegens de stagiaire op onrechtmatig handelen, door in strijd met de
hem verstrekte instructies de gehele stal te ontsmetten met Tegodor, welk handelen als bewust roekeloos
handelen aan de stagiaire kan worden toegerekend. Aan de vordering jegens Helicon legt de konijnenhouderij
art. 6:170 lid 1 BW ten grondslag. Voorts wordt Helicon verweten zelfstandig onrechtmatig te hebben
gehandeld door zonder extra toezicht de stagiaire bij de konijnenhouderij te plaatsen terwijl het Helicon bekend
was dat de stagiaire bij eerdere stages uiterst slecht had gepresteerd.
De Rechtbank Zwolle-Lelystad oordeelde op 28 juli 2010 (uitspraak is niet gepubliceerd) dat het handelen van
de stagiaire, gelet op zijn jeugdige leeftijd en positie als stagiaire, niet als onrechtmatige daad aan hem kon
worden toegerekend. De rechtbank overwoog voorts dat art. 6:170 BW toepassing mist en verwierp de stelling
dat Helicon zelfstandig onrechtmatig jegens de konijnenhouderij had gehandeld, dan wel dat er sprake was
10

van een wanprestatie, in verband met onvoldoende onderbouwing. Zowel de konijnenhouderij als de stagiaire
en Helicon stellen hoger beroep in. Het hof begint met bespreking van de grieven in het incidentele appèl. De
stagiaire en Helicon zijn van mening dat art. 7:661 BW naar analogie van toepassing is op de verhouding
tussen de konijnenhouderij en de stagiaire, in die zin dat de stagiaire slechts aansprakelijk kan zijn voor de
door hem met opzet of bewuste roekeloosheid veroorzaakte schade.
Art. 7:661 BW
Art. 7:661 lid 1 BW regelt de aansprakelijkheid van de werknemer voor schade die hij toebrengt bij de
uitvoering van de arbeidsovereenkomst aan de werkgever of een derde. Indien een werknemer schade
toebrengt, is hij slechts aansprakelijk jegens zijn werkgever of een derde wanneer er sprake is van opzet of
bewuste roekeloosheid, tenzij uit de omstandigheden van het geval anders voortvloeit. Een vergelijkbare
regeling is opgenomen in art. 6:170 lid 3 BW, waar de (risico)aansprakelijkheid voor ondergeschikten is
vastgelegd.
Er is sprake van een bijzondere regel van aansprakelijkheid, die de werknemer beschermt in zijn relatie met de
werkgever. In het “normale” overeenkomstenrecht wordt immers gekeken naar de aanwezigheid van
toerekenbare schuld voor beoordeling van de vraag of er sprake is van wanprestatie van één van de
contractspartijen. Met schuld alleen kom je er dus niet bij toepassing van art. 7:661 BW en art. 6:170 lid 3 BW.
Slechts opzet of bewuste roekeloosheid leidt tot aansprakelijkheid (aan de zijde van de werknemer).
Het hof heeft de stagiaire in het onderhavige arrest dezelfde bescherming gegeven als de werknemer en de
bijzondere regeling van art. 7:661 BW analoog toegepast. Een analoge toepassing was noodzakelijk
aangezien buiten kijf stond dat tussen de stagiaire en de konijnenhouderij geen arbeidsovereenkomst bestond.
De relatie werd (slechts) beheerst door een praktijkovereenkomst. Voorts bevat art. 7:661 BW geen bepaling
waarin de positie van een stagiaire gelijk gesteld wordt met de positie van een werknemer, zoals bijvoorbeeld
wel het geval is in art. 7:658 lid 4 BW, waarover later meer. Het hof onderbouwt zijn overwegingen door een
vergelijking te maken met een tweetal andere situaties. Allereerst de situatie waarin de stagiaire schade heeft
toegebracht aan een derde en daarnaast de situatie waarin de stagiaire zelf schade heeft geleden.
In de situatie waarin de stagiaire schade zou hebben toegebracht aan een derde concludeert het hof dat de
konijnenhouderij daarvoor op grond van art. 6:170 lid 1 BW aansprakelijk zou zijn geweest. De reden daarvoor
is dat de konijnenhouderij een instructiebevoegdheid had ten aanzien van de door de stagiaire te verrichten
werkzaamheden in het kader van de stage. De stagiaire is derhalve te beschouwen als een ondergeschikte in
de zin van art. 6:170 lid 1 BW. In dat geval zou de stagiaire vervolgens, in de onderlinge verhouding tot de
konijnenhouderij, in beginsel niet hoeven bij te dragen aan de schade, tenzij de schade het gevolg is van opzet
of bewuste roekeloosheid (art. 6:170 lid 3 BW). Deze redenering van het hof is mijns inziens de juiste. Voor
toepasselijkheid van art. 6:170 BW is een arbeidsovereenkomst (en een aanspraak op loon) namelijk niet
vereist. Er hoeft slechts sprake te zijn van een ondergeschiktheidsverhouding en deze lijkt zeker aanwezig in
de relatie tussen de stagiaire en de konijnenhouderij. In de praktijkovereenkomst is daartoe onder meer
opgenomen dat de deelnemer verplicht is de binnen het vakbedrijf, in het belang van orde, veiligheid en
gezondheid, geldende regels, voorschriften en aanwijzingen in acht te nemen. Voorts heeft, voor zover blijkt uit
het arrest van het hof, de konijnenhouderij haar instructiebevoegdheid ook niet betwist.
Vervolgens maakt het hof de vergelijking met de situatie dat de stagiaire zelf schade zou hebben geleden. In
dit kader is het bepaalde in art. 7:658 BW relevant. Op grond van dit artikel is de werkgever aansprakelijk voor
de schade van een werknemer wanneer er sprake is van een zorgplichtschending door de werkgever. Alleen
wanneer kan worden aangetoond dat er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid dient de werknemer zijn
eigen schade te dragen. Het hof oordeelt dat de stagiaire valt onder het bereik van art. 7:658 lid 4 BW, waarin
11

is bepaald dat hij die in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf arbeid laat verrichten door een persoon met
wie hij geen arbeidsovereenkomst heeft, overeenkomstig de leden 1 t/m 3 aansprakelijk is voor de schade die
deze persoon in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt. De redenering van het hof dat deze bepaling ook
geldt voor de stagiaire is juist. In dit kader wordt verwezen naar een uitspraak van de kantonrechter te
Amsterdam van 20 juli 2001 («JAR» 2001/222) waarin werd geoordeeld dat de stageovereenkomst
aangemerkt kan worden als een arbeidsrelatie als bedoeld in art. 7:658 lid 4 BW. In de parlementaire
geschiedenis bij art. 7:658 lid 4 BW (Kamerstukken II 1997/98, 25 263, nr. 14, p. 6) is een en ander ook met
zoveel worden opgenomen met een verwijzing naar een arrest van het Hof Arnhem van 7 mei 1996 («JAR»
1996/127).
Het hof redeneert vervolgens dat aangezien in deze twee situaties de bijzondere aansprakelijkheidsregel van
toepassing is en de schade niet door de stagiaire hoeft te worden gedragen het voor de hand ligt dat de
bijzondere regel ook van toepassing is op de derde situatie, die van de schade aan het stagebedrijf. Uit de
parlementaire geschiedenis bij art. 7:661 kan in dit kader worden afgeleid dat de wetgever ook voor ogen heeft
gehad om één regime van toepassing te laten zijn op de aansprakelijkheid van de werknemer jegens de
werkgever (Kamerstukken II 1987/88, 17 896, nr. 8, p. 28). Ondanks dat in art. 7:661 BW een met art. 7:658 lid
4 BW vergelijkbare bepaling ontbreekt acht het hof de conclusie verantwoord de bijzondere regel van art.
7:661 lid 1 BW ook van toepassing te doen zijn op de stagiair.
De overwegingen van het hof lijken mij juist en ik kan mij vinden in de beschermingsgedachte ten aanzien van
de positie van de stagiaire, die immers zonder verwerving van salaris werkzaamheden heeft verricht ten
dienste van de konijnenhouderij. De hoofdregel is derhalve van toepassing. Echter vrijwel iedere hoofdregel
kent uitzonderingen, zo ook art. 7:661 BW. De uitzonderingssituatie is verwoord in de laatste volzin van lid 1 in
samenhang met lid 2 van art. 7:661 BW. Omstandigheden van het geval, mede gelet op de aard van de
overeenkomst, kunnen er toe leiden dat, ook zonder dat er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid, de
schade voor rekening komt van de werknemer. Dit moet dan wel schriftelijk zijn overeengekomen en de
werknemer moet ter zake verzekerd zijn.
De konijnenhouderij heeft in rechte aangevoerd dat er redenen zijn om een uitzondering te maken op de
hoofdregel. De konijnenhouderij heeft zich daarbij beroepen op het feit dat in de praktijkovereenkomst is
opgenomen dat Helicon een verzekering had afgesloten voor door de stagiaire veroorzaakte schade.
Daarnaast is betoogd dat het karakter van de stageovereenkomst, waarbij het belang van de stagiaire voorop
staat, aanleiding zou moeten zijn om de hoofdregel buiten toepassing te laten. Het hof gaat daar echter niet in
mee. Het hof heeft aansluiting gezocht bij hetgeen in de wetsgeschiedenis is bepaald bij art. 6:170 lid 3 BW.
Daaruit volgt dat alleen in uitzonderlijke gevallen afwijking van de hoofdregel mogelijk is. Kort gezegd oordeelt
het hof dat het enkele feit dat de stagiaire verzekerd is voor de schade onvoldoende rechtvaardiging biedt voor
het aannemen van een ruimere aansprakelijkheidsnorm. De aard van de overeenkomst rechtvaardigt dat
evenmin. Het hof is van mening dat niet aangenomen kan worden dat het vooral de stagiaire is geweest die
belang had bij de stage.
De schriftelijke “escape” opgenomen in de praktijkovereenkomst leidt er niet toe dat het hof afwijkt van de
hoofdregel. Hoewel dit niet met zoveel woorden terug kan worden gelezen in het arrest kan ik mij zo
voorstellen dat de bepaling in de overeenkomst ook niet concreet genoeg is opgesteld om toepassing van de
uitzonderingssituatie mogelijk te maken. In een bepaling hadden partijen mijns inziens expliciet moeten
overeenkomen dat schade veroorzaakt door de stagiaire, zelfs wanneer er geen sprake is van opzet of
bewuste roekeloosheid, voor rekening van de stagiaire zou komen. Terzijde wordt nog opgemerkt dat de
wetgever in de toelichting bij art. 7:661 lid 2 BW heeft aangegeven dat de uitzondering met name speelt in de
situatie dat de werknemer een eigen auto gebruikt waarvan de aansprakelijkheidsverzekering op zijn naam
staat (Kamerstukken II 1987/88, 17 896, nr. 8, p. 28).
12

Opzet of bewuste roekeloosheid
Art. 7:661 BW is van toepassing en het hof heeft zich vervolgens uitgelaten over de aanwezigheid van opzet of
bewuste roekeloosheid aan de zijde van de stagiaire. Het hof heeft aansluiting gezocht bij het arrest City Tax
BV/De Boer (HR 14 oktober 2005, «JAR» 2005/271, NJ 2005, 539). In dit arrest ging het om vergoeding van
zaakschade door een werknemer. Een taxichauffeur had zijn auto beschadigd, omdat hij ondanks een
inrijverbod wegens werkzaamheden, een straat was ingereden. De werkgever stelde de taxichauffeur (de
werknemer) aansprakelijk voor de daardoor ontstane schade. In dit arrest heeft de Hoge Raad overwogen dat
voor bewust roekeloos handelen in de zin van art. 7:661 lid 1 BW vereist is dat de werknemer voorafgaand
aan het ongeval zich daadwerkelijk bewust was van het roekeloze karakter van zijn gedraging. Voorts wordt
aangehaald dat het handelen pas een opzettelijk of bewust roekeloos karakter heeft wanneer de werknemer
met zijn handelen het toebrengen van schade heeft beoogd dan wel de kans dat door dat handelen schade
ontstaat heeft aanvaard.
Met deze overwegingen heeft de Hoge Raad uitdrukkelijk aangegeven dat bij beantwoording van de vraag of
er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid in de zin van art. 7:661 BW dezelfde maatstaf moet worden
gehanteerd als bij de beoordeling van de vraag of er sprake is van eigen schuld van de werknemer bij een
arbeidsongeval of het ontstaan van een beroepsziekte ingevolge art. 7:658 lid 2 BW. Wederom komt de
beschermingsgedachte om de hoek kijken, aangezien de bepaling tot doel heeft de werknemer te beschermen
tegen eigen onvoorzichtigheid die het gevolg is van de dagelijkse omgang met machines, werktuigen en
gereedschappen.
In de klassieke arresten Pollemans/Hoondert (HR 20 september 1996, NJ 1997, 198, «JAR» 1996/203) en
Van der Wiel/Philips (HR 11 september 1998, NJ 1998, 870, «JAR» 1998/212) heeft de Hoge Raad reeds
overwogen dat een werkgever slechts aan aansprakelijkheid jegens de werknemer kan ontkomen wanneer hij
aantoont dat de werknemer zich tijdens het verrichten van zijn onmiddellijk aan het ongeval voorafgaande
gedraging van het roekeloos karakter van die gedraging daadwerkelijk bewust is geweest.
De lat voor het aannemen van opzet of bewuste roekeloosheid aan de zijde van de werknemer (of stagiaire)
ligt derhalve hoog. Een aantal jaren geleden heeft het Hof ’s-Gravenhage (17 juli 2008, «JA» 2008/125) wel de
mogelijkheid gezien om een gedraging van een werknemer als bewust roekeloos te betitelen. Het betrof een
werknemer die zich (voor zijn plezier) had vastgegrepen aan een takel van een kraan om zich een stukje mee
omhoog te laten hijsen. Dit liep echter niet goed af, omdat er een sterke wind stond en de werknemer boven
steigermateriaal werd geblazen en hij de takel niet meer durfde los te laten om naar beneden te springen.
Vervolgens is hij vanaf 13 meter hoogte naar beneden gevallen en heeft hij ernstig letsel opgelopen. Volgens
het hof kwam dit gedrag niet voort uit onvoorzichtigheid. Aan de gedraging was een groot ongevalsrisico
verbonden en volgens het hof moet de werknemer zich direct voorafgaand aan het ongeval bewust zijn
geweest van het roekeloze karakter van zijn gedraging.
De konijnenhouderij heeft aangevoerd dat het een feit van algemene bekendheid is dat een dier ernstige
gezondheidsschade kan ondervinden door blootstelling aan giftige stoffen, zoals Tegodor. Verder was op de
gebruiksaanwijzing van het betreffende ontsmettingsmiddel vermeld dat verneveling niet was toegestaan en
dat het middel bij voorkeur niet toegepast diende te worden in ruimten waar zich levende dieren bevonden. De
konijnenhouderij stelde dat de stagiaire geheel op eigen houtje en tegen haar instructies in heeft gehandeld
door de konijnen “overvloedig te besprenkelen” met het besmettingsmiddel. Volgens de konijnenhouderij had
de stagiaire slechts de opdracht gekregen om een ontsmettingsmiddel op te halen en niet om het (op deze
wijze) te gebruiken.
De stagiair betwist dat hij zonder daartoe strekkende opdracht de stal heeft besprenkeld met Tegodor, maar
ook al had de stagiaire wel zelfstandig gehandeld dan nog kan er volgens het hof geen sprake zijn van opzet
of bewuste roekeloosheid. Vast staat volgens het hof dat de stagiaire de opdracht had gekregen om Tegodor
13

te zoeken met het oog op ontsmetting van de stal. De konijnenhouderij heeft op dat moment niet
gewaarschuwd voor het gebruik van het middel. De stagiaire hoefde zich er niet van bewust te zijn dat het
gebruik onder alle omstandigheden gevaarlijk was en tot schade zou leiden. De gebruiksaanwijzing geeft
daarnaast geen verbod op gebruik van het middel in een stal met levende dieren, maar het wordt slechts
(voorzichtig) afgeraden. Het hof concludeert dan ook dat de stagiaire voorafgaand aan zijn handelen zich er
niet bewust van is geweest dat zijn handelen schade zou opleveren, dan wel dat hij de kans op het ontstaan
van schade heeft aanvaard door gebruik van het ontsmettingsmiddel.
Art. 6:170 lid 1 BW
In principaal appèl komen dan nog een aantal grieven van de konijnenhouderij aan de orde. Dit brengt de
konijnenhouderij echter ook niet verder. Het hof heeft geoordeeld dat een leerling van een school niet kan
worden gezien als een ondergeschikte van de school in de zin van art. 6:170 BW, ook niet wanneer de leerling
als stagiaire bij een stagebedrijf tewerk wordt gesteld. Terecht wordt overwogen dat tussen de leerling en de
school een privaatrechtelijke rechtsverhouding bestaat en de leerling verricht binnen de
onderwijsovereenkomst geen dienst aan de school, maar uiteindelijk aan zichzelf. Op Helicon rust daarom
geen (risico)aansprakelijkheid ten opzichte van het handelen van de stagiaire.
Ten aanzien van de aantijging van de konijnenhouderij dat Helicon haar had moeten informeren over eerdere
(slechte) prestaties van de stagiaire en dat Helicon had moeten zorg dragen voor extra intensieve begeleiding
is het hof kort. Helicon had deze verplichtingen niet. Er is niet gesteld dat de stagiaire niet beschikte over de
kwaliteiten om met succes de stage te doorlopen en voorafgaand aan het incident met het ontsmettingsmiddel
zijn er geen andere fouten gemeld. Er was geen sprake van een verhoogd risico waar Helicon rekening mee
had moeten houden en om deze reden was er ook geen verplichting om extra te begeleiden. Helicon had
voldaan aan haar begeleidingverplichting conform de overeenkomst.
De uitkomst van deze procedure is mijns inziens rechtvaardig, maar dit betekent wel dat de konijnenhouderij
met haar schade blijft zitten. Ik kan mij zo voorstellen dat de konijnenhouderij bij het afsluiten van de
praktijkovereenkomst in de veronderstelling heeft verkeerd dat eventuele schade veroorzaakt door de stagiaire
gedekt zou zijn. Niets blijkt minder waar. Doordat het hof aanneemt dat ook een stagiaire wordt beschermd
door art. 7:661 BW, ontbreekt wettelijke aansprakelijkheid in deze en juist dat was verzekerd.
mr. P.J. klein Gunnewiek, Advocaat
14