Download hier de inhoudsopgave en inleiding van Op de persoon af.

Inleiding
Ingrid Groenendijk & Jolien Zevalkink
Als iemand in psychoanalytische behandeling gaat is dit een uiterst persoonlijke
aangelegenheid. Hij of zij gaat een samenwerkingsrelatie aan met een
therapeut en de therapeut geeft vanuit een eigen professionele en persoonlijke
invalshoek mede vorm aan deze relatie. Psychodynamische processen
spelen een rol tijdens deze ontmoetingen. Ten eerste betreft het processen
die gerelateerd zijn aan de persoonlijkheidsproblematiek van de patiënt die
de manier van contact maken beïnvloeden. Een persoon met narcistische
problematiek zal een behandelaar anders benaderen dan iemand met afhankelijke
persoonlijkheidstrekken. Ten tweede gaat het om processen binnen
de behandelaar die te maken hebben met de eigen gevoeligheden en
de manier waarop deze met interpersoonlijke processen, zoals overdrachttegenoverdracht,
projectieve identicatie en splitsen, heeft leren omgaan. De
centrale vraag daarbij is: wat gebeurt er tijdens de interactie met mij als
persoon? Ontmoet de patiënt ‘tegenstand’ van mij of ik van de ander? Kan ik
met deze persoon aan het werk? Kom ik innerlijk in beweging of juist niet in
het contact met deze persoon?
Persoonlijkheidsproblematiek is vaak verstopt. Zo komt het voor dat iemand
zichzelf als neurotisch presenteert, maar dat daarachter meer kwetsbaarheid
en instabiliteit schuil gaat. Bijvoorbeeld een mix van het opblazen van het
eigen zelfbeeld (narcisme), het incoherent verbinden van psychologische zaken
(‘pseudomentaliseren’), de overmatige behoefte om een intieme relatie
met de therapeut aan te gaan afhankelijk of hysterisch, openlijk zelfbeschadigend
gedrag in alle stilte (‘borderline’). Psychoanalytisch psychodiagnostisch
onderzoek kan deze verschillende verschijningsvormen in kaart brengen.
Kinderen zijn nog in ontwikkeling, zodat van een stoornis in de persoonlijkheid
niet echt gesproken kan worden. Bij kinderen met problemen rond de
persoonlijkheid is de scheiding tussen fantasie en werkelijkheid broos waardoor
zij vaak bizarre angstige en agressieve fantasieën kunnen hebben die
hen overspoelen. Het is voor deze kinderen vaak moeilijk om in het contact
goed af te stemmen, door een tekort aan inlevend vermogen in de ander.