nr. 5, oktober-december - Vad.be
nr. 5, oktober-december - Vad.be
nr. 5, oktober-december - Vad.be
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
AnD<br />
T ijdschrif t va n de Ve reniging vo o r A lcohol- en andere D r u gproblemen v z w<br />
Verschijnt vijf maal per jaar – Afgiftekantoor: 9099 Gent X<br />
dec<br />
2009<br />
VAD in Actie N5 1
cOLOFOn<br />
AnD is het tijdschrift van VAD, de Vereniging voor Alcohol- en<br />
andere Drugproblemen vzw. VAD overkoepelt het merendeel van<br />
de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs,<br />
psychoactieve geneesmiddelen en gokken. De DrugLijn, een<br />
initiatief van VAD, is dé informatielijn waar iedereen terechtkan<br />
met vragen over deze thema’s.<br />
AnD verschijnt vijf maal per jaar, in februari, april, juni, septem<strong>be</strong>r<br />
en <strong>decem<strong>be</strong>r</strong>.<br />
Redactie<br />
dr. Frieda Matthys (hoofdredacteur)<br />
Mieke Autrique, Inge Baeten, Hadewijch Heyvaert, Hilde Kinable,<br />
Kathleen Raskin, Jochen Schrooten<br />
Vormgeving, druk en car toons<br />
fe-online.<strong>be</strong> (vormgeving), epo.<strong>be</strong> (druk), pokke.<strong>be</strong> (cartoons)<br />
Abonnementen<br />
T 02 423 03 33<br />
Contactgegevens<br />
Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw<br />
Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel<br />
T 02 423 03 33 I F 02 423 03 34 I www.vad.<strong>be</strong> I vad@vad.<strong>be</strong><br />
Verant woordelijke uitgever<br />
Frieda Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel<br />
Alle rechten voor<strong>be</strong>houden. Niets uit deze uitgave mag overgenomen en/of<br />
verveelvoudigd worden, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande<br />
toestemming van VAD.<br />
AD VALVAS<br />
inHOUD<br />
REDACTIONEEL 3<br />
VAD IN ACTIE 4<br />
Partywise trekt de lijn door in nieuwe cokecampagne 4<br />
HEROES 5<br />
Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg 6<br />
Jaarlijkse VAD-studiedag over alcohol en drugs 7<br />
Grenzen stellen 8<br />
FOCUS 10<br />
ACTieve therapie? 10<br />
AA: antwoorden op alcoholproblemen in het hier en nu 12<br />
BRUSSEL-CENTRAAL 13<br />
Parlementaire vragen 13<br />
UITGESPROKEN 14<br />
CRA + vouchers: meer dan een prijzenpot van 1.268 euro 14<br />
EEN DAG UIT HET LEVEN VAN... 16<br />
een ‘peer’ 16<br />
GEWIKT & GEWOGEN 17<br />
Illegale drugs. Cijfers in perspectief 17<br />
Dossier alcohol: hoe een ‘domme’ molecule<br />
een grote invloed kan heb<strong>be</strong>n 18<br />
Reclame, drugs & herinnering: een effectieve combinatie? 20<br />
BIJBLIJVEN 21<br />
Congres van de European Society for Social Drug Research 21<br />
Symposium Verslaving en criminaliteit 22<br />
The 6th Conference of INEBRIA: Breaking new ground 23<br />
UITGELEzEN 24<br />
Handboek Verslaving 24<br />
geboekstaafd 25<br />
UIT DE KUNST 26<br />
Half Nelson – in de wurggreep van het leven 26<br />
ETALAGE 27<br />
Werkwijze®, VAD-vormingsaanbod over alcohol en drugs<br />
Coachen van organisaties in het ontwikkelen van een alcohol- en drugpreventie<strong>be</strong>leid 2 en 12 februari 2010 — Vroeginterventie alcohol<br />
en drugs: waar preventie en hulpverlening elkaar versterken 26 februari 2010 — Dub<strong>be</strong>lediagnoseproblematiek in de verslavingszorg<br />
16, 24 en 29 maart 2010 — Voordrachten geven over het drugthema 23 maart en 1 april 2010<br />
* Voor het volledige vormingsaanbod van het voorjaar 2010 verwijzen we naar de vormingsaffiche in het midden van dit nummer.<br />
Congressen<br />
GGZ-kennisdag ‘Geestelijk gezonde gemeente’, psychische gezondheid in de lokale omgeving 21 januari, Apeldoorn (Nederland) mmeulen@trimbos.nl<br />
— 4th Conference of the International Society for the Study of Drug Policy (ISSDP) 15-16 maart, Santa Monica (California,<br />
VS) www.rand.org/multi/dprc/issdp2010 — 15th National Conference RCGP: ‘Working with drug and alcohol users in primary care’<br />
22-23 april, Glasgow (Verenigd Koninkrijk) www.smmgp.org.uk/html/rcgpconference.php — Harm Reduction Conference 2010 25-29 april,<br />
Liverpool (Verenigd Koninkrijk) www.ihra.net/Liverpool/Home
Re<br />
DAc<br />
tiO<br />
neeL<br />
Afgelopen maand is in het parlement de wet gestemd die het verkopen van alcohol verbiedt aan min-zestienjarigen. Dat het<br />
zo lang geduurd heeft en dat het niet om min-achttien- of zelfs min-eenentwintigjarigen gaat, zoals in de VS, heeft duidelijk<br />
te maken met onze historiek en Europese cultuur. zelfs over het drinken van alcohol door kinderen blijven er voor- en tegenstanders.<br />
De Franse voedingsspecialist die predikte dat kinderen <strong>be</strong>st wijn leerden drinken op lagereschoolleeftijd, heeft nog<br />
steeds aanhangers. Is het gedurfd om te formuleren dat hier wel eens eerder economische motieven aan de basis zouden<br />
kunnen liggen in plaats van <strong>be</strong>zorgdheid om de volksgezondheid?<br />
Intussen is toch voldoende aangetoond dat alcohol schadelijk is voor hersenen die nog in ontwikkeling zijn. Als we ons daarenboven<br />
realiseren dat jongeren andere gedragspatronen heb<strong>be</strong>n dan volwassenen, dat ze niet zo frequent en meestal niet<br />
dagelijks drinken, maar dat ze geneigd zijn om ‘door te drinken’ en dus tot hogere alcoholspiegels komen, is de conclusie<br />
toch duidelijk. Dronkenschap geeft risicovol tot gevaarlijk gedrag en is een toxische aanslag op gans hun jonge organisme.<br />
Dit vergoelijken uit winst<strong>be</strong>jag is op zijn minst niet integer en eigenlijk misdadig, ook al wordt het mooi verpakt in zalvende<br />
woorden en mooie intenties.<br />
Een wet goedkeuren is één ding en geeft een duidelijke boodschap naar de jongeren en hun ouders en opvoeders. De controle<br />
op deze wet is echter de noodzakelijke tweede stap om echt tot een <strong>be</strong>schermend effect te komen. Misschien is er een derde<br />
stap nodig: een mentaliteitsverandering dat een roes niet het opperste goed is en dat intensiteit van leven, genot en kunst<br />
geen roes nodig heb<strong>be</strong>n, dat creativiteit juist gepaard moet gaan met opperste concentratie en grote zorgvuldigheid om tot<br />
iets meer te komen dan een voorbijgaande hype.<br />
Frieda Matthys<br />
VAD in Actie<br />
3
VAD in Actie<br />
4 VAD in Actie<br />
Partywise trekt de<br />
lijn door in nieuwe<br />
cokecampagne<br />
Op de dag voor ‘I love techno’ pakte Partywise uit met<br />
een nieuwe campagne. Voor het tweede jaar op rij ligt de<br />
nadruk daarbij op cocaïne. Dankzij de hulp van de regionale<br />
en lokale preventiewerkers zullen nog voor het einde<br />
van het jaar 1.000 affiches en 100.000 bierkaartjes in<br />
tientallen Vlaamse cafés en andere uitgaansgelegenheden<br />
worden verdeeld.<br />
Cocaïnegebruik in de lif t<br />
Cocaïne wordt door mensen uit alle lagen van de <strong>be</strong>volking en<br />
om zeer uiteenlopende redenen gebruikt, maar meer en meer<br />
wordt cocaïne gezien als een echte partydrug. Sinds 2003 tekent<br />
het Partywise-uitgaansonderzoek een stijgende trend op van cocaïnegebruik<br />
in het Vlaamse uitgaansleven. Eén op 4 uitgaanders<br />
heeft al ooit coke gesnoven en 1 op 6 (17%) deed dit het<br />
afgelopen jaar. Het aantal vragen over cocaïne aan De DrugLijn<br />
blijft onverminderd hoog. Na cannabis is het de meest vermelde<br />
illegale drug, wat <strong>be</strong>wijst dat cocaïne een veel <strong>be</strong>sproken drug<br />
in Vlaanderen is.<br />
Cijfers van de VVBV (Vlaamse Vereniging Behandelingscentra<br />
Verslavingszorg – 2007) tonen aan dat minstens 16% van de<br />
nieuwe hulpvragen van cliënten bij ambulante drughulpcentra<br />
gerelateerd is aan cocaïnegebruik.<br />
Informatieverstrekking, een<br />
groeiende noodzaak<br />
De cocaïnecampagne kadert in de Partywisecampagne die uitgaanders<br />
op de risico’s van uitgaan wijst. ze startte in de zomer<br />
van 2008. Toen werden op meer dan 1.000 toiletten in clubs en<br />
op festivals cokestickers geplakt. Met deze gerichte actie wilde<br />
Partywise de aandacht van zowel uitgaanders als partyorganisatoren<br />
vestigen op de risico’s van cocaïne.<br />
In de nieuwe campagne wordt de sensibilisering verder gezet. Via<br />
de verspreiding van meer dan 100.000 bierkaartjes en 1.000 affiches<br />
willen we feestvierders ontraden om cocaïne te gebruiken .<br />
Daarnaast willen we het gebruik van cocaïne <strong>be</strong>spreekbaar maken<br />
door objectieve informatie te geven over cocaïne en over de<br />
gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met het gebruik ervan. Voor<br />
mensen die al cocaïne gebruiken, voorzien we extra achtergrondinformatie<br />
zodat ze hun gebruik met kennis van zaken kunnen<br />
afwegen. Via de peersupportgroepen Breakline en Vitalsounds,<br />
spuite<strong>nr</strong>uil Vlaanderen en het straathoekwerk Vlaanderen vindt<br />
deze specifieke schade<strong>be</strong>perkende informatie zijn weg naar de<br />
cocaïnegebruikers.<br />
Gezondheidsrisico’s die aan bod komen:<br />
» Cocaïne is een krachtig stimulerend middel. De energie<br />
komt niet uit het poeder, maar uit de reserves van je lichaam,<br />
wat tot een sterke uitputting kan leiden.<br />
» Cocaïne lijkt onschuldig, maar regelmatig gebruik kan snel<br />
een krachtige drang opwekken om opnieuw of meer te<br />
gebruiken. Op langere termijn kan een sterke psychische<br />
afhankelijkheid ontstaan.<br />
» Cocaïne wordt verondersteld zuiver en natuur lijk te zijn. In<br />
België <strong>be</strong>vat cocaïne echter gemiddeld 53% pure cocaïne.<br />
Gebruikers weten nooit wat ze snuiven.<br />
» De combinatie van alcohol met cocaïne komt vaak voor.<br />
Deze combinatie is niet alleen ongezond (voor het hart en<br />
de lever), maar lokt ook gevaar lijke situaties uit (vechtpartijen,<br />
ongevallen,…).<br />
» Met cocaïne durven mensen meer en voelen ze zich zelfzekerder.<br />
Sociaal zijn gaat veel makke lijker,... Maar na een<br />
tijdje lukt sociaal contact niet meer zonder cocaïne.<br />
Par t y wise.<strong>be</strong> uitgebreid<br />
Bierkaartje of affiche gemist? Alle informatie wordt verzameld op<br />
de nieuwe deelwebsite over cocaïne. Eye catcher is de rubriek<br />
‘Hoe is jouw vriend op coke’? Via zeven, uit het uitgaansleven gegrepen,<br />
verhalen krijgt de <strong>be</strong>zoeker een idee over wat cocaïne<br />
met iemand kan doen. Gebruikers kunnen doorklikken naar www.<br />
hoeveelisteveel.<strong>be</strong> voor een zelftest over cocaïnegebruik of kunnen<br />
anonieme info en advies inwinnen via De DrugLijn.<br />
Jochen Schrooten<br />
Meer info: www.partywise.<strong>be</strong>
HeROeS<br />
In septem<strong>be</strong>r 2008 ging het Europese project HEROES<br />
(HEalth & ROad Safety) van start met steun van de Europese<br />
Commissie en de EAHC (Executive Agency for Health and<br />
Consumers). Het HEROES-project verenigt dertien organisaties<br />
uit elf lidstaten van de Europese Unie die werkzaam<br />
zijn in verschillende gezondheidsdomeinen (aids, alcohol,<br />
drugs of verkeersveiligheid).<br />
Doel van het HeRoeS-project<br />
Onder leiding van de Responsible Young Drivers (RYD), een vrijwilligersorganisatie<br />
voor verkeersveiligheid in de Benelux, zullen<br />
de dertien partners in 2010 elk een nieuwe sensibiliseringscampagne<br />
creëren die elementen <strong>be</strong>vat van <strong>be</strong>st practices op het<br />
terrein van gezondheid en verkeersveiligheid. De <strong>be</strong>st practices<br />
zijn <strong>be</strong>staande Europese campagnes die hun doeltreffendheid<br />
reeds <strong>be</strong>wezen heb<strong>be</strong>n.<br />
Good, <strong>be</strong>t ter, <strong>be</strong>st<br />
Elke partner mocht tien good practices selecteren over de<br />
thema’s verkeersveiligheid, AIDS-, drug- en alcoholpreventie. Dat<br />
leverde een database op van 130 good practices. Uit deze 130<br />
good practices werden er gezamenlijk dertien gekozen. Elke<br />
partner koos vervolgens één van deze dertien <strong>be</strong>st practices en<br />
combineerde deze campagne met een <strong>be</strong>staande campagne uit<br />
het eigen werkdomein. De dertien nieuwe sensibiliseringscampagnes<br />
die hieruit voortvloeien, worden in een eerste fase getest<br />
tijdens een kleinschalige pilootactie. Ten slotte worden ze<br />
op grote schaal geïmplementeerd. Om de uniformiteit en de<br />
kwaliteit van deze acties te <strong>be</strong>waken, werden richtlijnen opgesteld<br />
voor zowel de training van de medewerkers als voor de<br />
actie op zich.<br />
Op de website www.ryd.eu/heroes zijn de 130 good practices<br />
verzameld, evenals de dertien door de partners geselecteerde<br />
<strong>be</strong>st practices. Ga zeker zelf eens een kijkje nemen om ideeën<br />
op te doen.<br />
Wie zijn de HeRoeS?<br />
In elk deelnemend land wordt een netwerk van vrijwilligers, studenten<br />
en peer educators bij elkaar gebracht. Dit ge<strong>be</strong>urt door<br />
nieuwe werving en recrutering uit <strong>be</strong>staande peersupportprojecten.<br />
Deze vrijwilligers worden opgeleid en ingeschakeld om<br />
andere jongeren <strong>be</strong>wust te maken van diverse gezondheidsthema’s<br />
en verkeersveiligheid. Het HEROES-project maakt dus<br />
gebruik van de zeer efficiënte peer-to-peer-methodiek. De vrijwilligers<br />
worden geprofileerd als echte heroes/helden.<br />
In Vlaanderen zal VAD in samenwerking met vrijwilligers, studenten<br />
en professionelen (de HEROES), een actie opzetten die alcohol-<br />
en drugpreventie combineert met verkeersveiligheid. Met<br />
andere woorden: Partywise, een preventiecampagne over veilig<br />
en verstandig uitgaan, gaat zich verdiepen in verkeersveiligheid.<br />
Wordt vervolgd…<br />
Jochen Schrooten<br />
Oproep vrijwilligers<br />
Jij <strong>be</strong>nt +18, houdt van uitgaan en wil je inzetten voor de gezondheid<br />
van jongeren die uitgaan? Dan <strong>be</strong>n jij de ‘Hero’ die<br />
wij zoeken! Wij bieden een opleiding over alcohol- en druggebruik<br />
en verkeersveiligheid, gratis toegang tot party’s en<br />
festivals, verplaatsings onkosten,…<br />
Meer info of interesse?<br />
Contacteer jochen.schrooten@vad.<strong>be</strong> of T 02 423 03 54<br />
VAD in Actie<br />
5
6 VAD in Actie<br />
Kwaliteits<strong>be</strong>vordering<br />
in de verslavingszorg<br />
In Europa en in Vlaanderen is er heel wat te doen rond<br />
kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg. Omdat dit<br />
proces in elke voorziening anders verloopt en qua tempo<br />
en prioriteiten verschilt, richtte VAD in 2008 een ad hoc<br />
adviesgroep op om de noden en verwachtingen op het<br />
vlak van kwaliteits<strong>be</strong>vordering in kaart te brengen en een<br />
actieplan uit te werken. Dit actieplan wordt uitgevoerd in<br />
het project ‘Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg’.<br />
Tijdens de eerste zes maanden van dit project werd reeds<br />
een aantal doelstellingen en prioriteiten gerealiseerd.<br />
Een stand van zaken:<br />
Focus op evidence-based richtlijnen<br />
& uitkomstenmanagement<br />
Binnen kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg is veel mogelijk.<br />
Op basis van de prioriteiten die door de ad hoc adviesgroep<br />
werden gesteld, is ervoor gekozen om te werken rond evidence-based<br />
richtlijnen en uitkomstenmanagement. Dit ge<strong>be</strong>urt<br />
in samenwerking met twee werkgroepen waarin VAD-leden vertegenwoordigd<br />
zijn: de werkgroep evidence-based richtlijnen en<br />
de werkgroep uitkomstenmanagement.<br />
Evidence-based richtlijnen zijn documenten met aan<strong>be</strong>velingen<br />
ter ondersteuning van de <strong>be</strong>sluitvorming door professionals in de<br />
zorg en cliënten. ze zijn gebaseerd op de resultaten van wetenschappelijk<br />
onderzoek met daaropvolgende discussie en aansluitende<br />
meningvorming en zijn gericht op het expliciteren van<br />
doeltreffend en doelmatig handelen. VAD wil evidence-based<br />
richtlijnen aanbieden en het werkveld informeren over <strong>be</strong>staande<br />
richtlijnen en de mogelijke voordelen ervan.<br />
Met <strong>be</strong>hulp van uitkomstenmanagement kunnen resultaten van<br />
<strong>be</strong>handeling duidelijker zichtbaar gemaakt worden. Het is een<br />
proces waardoor de huidige zorg, door het anders gebruiken<br />
van de <strong>be</strong>staande middelen, <strong>be</strong>ter kan worden georganiseerd.<br />
Hiervoor maakt men gebruik van meetinstrumenten die zich op<br />
verschillende uitkomsten focussen, zoals klinische uitkomsten,<br />
uitkomsten met <strong>be</strong>trekking tot de kwaliteit van leven, de waardering<br />
door de patiënt en de motivatie voor verandering.<br />
Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de kijker<br />
De afgelopen maanden werden de VAD-leden <strong>be</strong>vraagd over hun<br />
noden in verband met kwaliteits<strong>be</strong>vordering. Uit deze noden<strong>be</strong>vraging<br />
werd geconcludeerd dat er in eerste instantie nood is<br />
aan informatie over <strong>be</strong>ide thema’s. Er is een concreet aanbod<br />
nodig dat eenvoudig consulteerbaar is en waarmee men direct<br />
aan de slag kan gaan. Om tegemoet te komen aan deze nood<br />
nam VAD reeds verschillende initiatieven.<br />
Op de VAD-website worden verscheidene meetinstrumenten en<br />
richtlijnen aangeboden, evenals een inventaris van bruikbare en<br />
als kwalitatief goed <strong>be</strong>oordeelde meetinstrumen ten. Een gelijkaardige<br />
kwaliteits<strong>be</strong>oordeling van evidence-based richtlijnen<br />
wordt in de loop van de volgende maanden online geplaatst. Op<br />
die manier wil VAD het werkveld ondersteunen bij de inspanningen<br />
die geleverd worden om aan kwaliteits<strong>be</strong>vordering te doen.<br />
Via de website wordt ook de mogelijkheid geboden om feedback<br />
te geven op de aangeboden instrumenten en richtlijnen. zo kan<br />
het aanbod aangepast worden aan de hand van feedback uit de<br />
praktijk.<br />
De trimesteriële nieuwsbrief van VAD voor de categoriale hulpverlening<br />
heeft een aparte rubriek over kwaliteits<strong>be</strong>vordering. In<br />
deze rubriek zal u interessante weblinks vinden, boeiende initiatieven<br />
en nieuwe richtlijnen of meetinstrumenten.<br />
Eind 2009 bood VAD twee vormingen aan, een over evidencebased<br />
werken in de verslavingszorg en een over uitkomstenmanagement<br />
in de verslavingszorg. Beide vormingen bieden<br />
handvatten om met kwaliteits<strong>be</strong>vordering aan de slag te gaan.<br />
Er is het afgelopen jaar al heel wat gerealiseerd. Op dit moment<br />
<strong>be</strong>kijken we in samenspraak met de verschillende werkgroepen<br />
op welke manier we ondersteuning kunnen blijven bieden op het<br />
vlak van kwaliteits<strong>be</strong>vordering.<br />
Nina De Paepe<br />
Informatie over het project en de producten ervan vindt u op<br />
www.vad.<strong>be</strong>.
Jaarlijkse VAD-studiedag over alcohol en drugs<br />
20 novem<strong>be</strong>r 2009, Brussel<br />
VAD in Actie<br />
7
8 VAD in Actie<br />
Grenzen stellen<br />
een nieuwe DrugLijn-folder<br />
over opvoeden, alcohol- en<br />
ander druggebruik<br />
Opvoeden is grenzen afbakenen. Opgroeien is grenzen<br />
aftasten. Misschien klinken deze uitspraken als clichés?<br />
Feit is dat De DrugLijn heel wat vragen krijgt van ouders<br />
die niet weten of en hoe ze nog grenzen kunnen stellen als<br />
hun kind drugs gebruikt. Ouders willen niet dat hun kind met<br />
drugs experimenteert of regelmatig alcohol en/of illegale<br />
drugs gebruikt en heb<strong>be</strong>n vaak het gevoel dat ze dit niet<br />
meer kunnen doen minderen of stoppen. Daarnaast is het<br />
ook moeilijk om afspraken te maken over mogelijke gevolgen<br />
van druggebruik, zoals te laat thuiskomen, extra geld<br />
vragen, engagement tegenover studies of werk, enzovoort.<br />
Om op de talrijke vragen over dit onderwerp een eerste<br />
antwoord te bieden, stoomde De DrugLijn een folder klaar<br />
over het hoe en waarom van grenzen stellen.<br />
Grenzen stellen in de opvoeding is <strong>be</strong>langrijk vanaf de vroege<br />
kinderjaren. Kinderen worden geboren als ‘kleine dieren’ wiens<br />
enige doel is zo snel mogelijk hun <strong>be</strong>hoeften van het moment te<br />
<strong>be</strong>vredigen. Voor een pasgeboren baby is de <strong>be</strong>vrediging van de<br />
<strong>be</strong>hoefte aan voedsel en warmte zelfs van levens<strong>be</strong>lang. Door<br />
een baby die opgroeit tot peuter en kleuter te <strong>be</strong>grenzen, wordt<br />
het een ‘menselijk wezen’, in staat om te leven in een wereld<br />
van gelijken. Als ouders niet eisen dat hun kind vast voedsel<br />
leert eten, leert spreken en in zijn eigen <strong>be</strong>dje slaapt, zal het in<br />
zijn ontwikkeling blijven vastzitten. Grenzen afbakenen <strong>be</strong>tekent<br />
concreet bij een jong kind de borstvoeding stopzetten, verbieden<br />
dat het een hele dag op een fopspeen zuigt, verbieden dat het in<br />
het <strong>be</strong>d van mama slaapt. Dit impliceert een verlies van genot en<br />
veroorzaakt onvermijdelijk frustratie bij het kind.<br />
De noodzaak van <strong>be</strong>grenzen bij druggebruik<br />
Met druggebruik is het niet anders. Drugs zijn tenslotte genotmiddelen<br />
en vormen vaak een onmiddellijk antwoord op een <strong>be</strong>hoefte<br />
van het moment. Dat kan een <strong>be</strong>hoefte aan genieten zijn,<br />
een <strong>be</strong>hoefte om met moeilijke gevoelens zoals kwaadheid, verdriet<br />
of angst om te gaan, erbij te horen, enzovoort. Druggebruik<br />
levert dus voordelen op. Natuurlijk zijn er ook heel wat nadelen:<br />
de lichamelijke gevaren van druggebruik, maar ook heel wat<br />
psychische risico’s zoals de kans op afhankelijkheid.<br />
Jongeren zijn zelf niet geneigd na te denken over hun druggebruik<br />
wanneer ze niet direct nadelen ondervinden, dus het is de<br />
taak van ouders om hen daarop attent te maken.
Druggebruik voorkomen door te <strong>be</strong>grenzen is noodzakelijk om<br />
een kind te stimuleren om verder te groeien. Maar het zal bij<br />
jongeren die drugs gebruiken ook een verlies van genot <strong>be</strong>tekenen<br />
en onvermijdelijk frustratie veroorzaken. Jongeren heb<strong>be</strong>n<br />
dan echt nood aan een kordate houding enerzijds en aan<br />
hulp en steun van hun ouders anderzijds. Toch vinden ouders<br />
het vaak moeilijk om kordaat op te treden. Soms vrezen ze de<br />
situatie nog erger te maken als ze streng optreden, of zijn ze<br />
bang alle controle over de situatie te verliezen en hun kind nog<br />
verder weg te duwen. Desondanks heb<strong>be</strong>n jongeren pas kans<br />
op een gezonde ontwikkeling wanneer ze op zoek moeten naar<br />
alternatieven voor onmiddellijke <strong>be</strong>hoefte<strong>be</strong>vrediging. Als jongeren<br />
(on<strong>be</strong>grensd) drugs gebruiken, komen ze er niet toe om naar<br />
die alternatieven op zoek te gaan.<br />
Grenzen stellen, hoe doe je dat nu concreet?<br />
De nieuwe DrugLijn-folder gaat in op hoe ouders grenzen kunnen<br />
stellen. Er zijn geen garanties dat een jongere zich aan afspraken<br />
zal houden, maar de kans op succes verhoogt wanneer<br />
ze tijdig en zo mogelijk in overleg worden gemaakt, wanneer<br />
ze rechtvaardig en concreet genoeg zijn en wanneer ze worden<br />
doorgevoerd op een positieve en consequente manier.<br />
www.testjevruchtbaarheid.<strong>be</strong><br />
VAD werkt mee aan nieuwe site over vruchtbaarheid<br />
Een vraag waar veel ouders mee kampen, is waar de grens precies<br />
ligt. Vanaf wanneer kan alcohol? Kan je blowen door de vingers<br />
zien, zolang het niet ‘verder gaat’? Ook hier biedt de folder<br />
enkele handvatten.<br />
Eens de regels duidelijk zijn, rest natuurlijk de vraag hoe een ouder<br />
kan weten of zijn kind zich daaraan houdt. Is strenge controle<br />
een optie, of werkt een gesprek <strong>be</strong>ter? En stel dat ouders ontdekken<br />
dat hun kind toch (nog steeds) experimenteert of zelfs regelmatig<br />
drugs gebruikt, wat kunnen ze dan doen? Waar vinden ze<br />
steun en hulp wanneer de situatie uitzichtloos lijkt te worden?<br />
Op deze en andere vragen biedt de folder ‘Grenzen stellen’ een<br />
eerste antwoord. Hij maakt deel uit van de reeks ‘Meest gestelde<br />
vragen’ die hiermee al aan de twaalfde folder toe is. Tijdens het<br />
voorjaar 2010 wordt de folder verspreid via de huisartsenwachtkamers.<br />
Hadewijch Heyvaert<br />
Met dank aan Helga De Ridder, De Spiegel, Asse<br />
U kan de folder <strong>be</strong>stellen met de <strong>be</strong>stelbon op pagina 28.<br />
www.testjevruchtbaarheid.<strong>be</strong> wil mensen informeren over de diverse aspecten van hun vruchtbaarheid en wil hen <strong>be</strong>wust<br />
maken dat vruchtbaarheid een kostbaar goed is dat ze zelf (voor een deel) in de hand heb<strong>be</strong>n. De site is een initiatief<br />
van het fertiliteitsnetwerk De Verdwaalde Ooievaar. Ze werkten hiervoor samen met elf organisaties die rechtstreeks<br />
of o<strong>nr</strong>echtstreeks met het onderwerp te maken heb<strong>be</strong>n. VAD is één van de partners omdat alcohol en andere drugs de<br />
vruchtbaarheid kunnen <strong>be</strong>ïnvloeden.<br />
Heel wat vruchtbaarheidsproblemen kunnen worden voorkomen door een gezonde levensstijl, door veilig te vrijen en door tijdig aan<br />
kinderen te <strong>be</strong>ginnen. zorgen voor je vruchtbaarheid doe je daarom lang voordat je effectief zwanger wil worden.<br />
De site richt zich voornamelijk tot vier doelgroepen: jongeren die voor het eerst experi menteren met seks, jonge mensen die op<br />
langere termijn kinderen willen, koppels die nu hun vruchtbaarheid willen optimaliseren en koppels met vruchtbaarheidsproblemen.<br />
Behalve een vruchtbaarheidstest biedt de site een schat aan informatie over vruchtbaar heidsgerelateerde onderwerpen zoals: de<br />
menselijke voortplanting, levensstijl en vrucht baarheid, anticonceptie en veilig vrijen en het <strong>be</strong>ter leren kennen van de vrouwelijke<br />
cyclus. Bezoekers vinden er een antwoord op vragen als ‘Wanneer is mijn eisprong?’, ‘Hoe zit het met mijn biologische klok?’, ‘Moet<br />
ik kiezen tussen kinderen of carrière?’, ‘Tot welke leeftijd <strong>be</strong>n ik vruchtbaar?’, ‘Hoe zit het met mijn kinderwens?’, ‘Ik <strong>be</strong>n ongewenst<br />
zwanger, wat nu?’, ‘Ik wil kinderen krijgen, wanneer vrijen we het <strong>be</strong>st?’ of nog ‘Hoe zwaar zijn vruchtbaarheids<strong>be</strong>handelingen?’.<br />
Een aantal <strong>be</strong>kende Vlamingen werkte mee aan de site, onder andere radio 1-presentator Koen Fillet, dr. Hendrik Cammu (<strong>be</strong>kend<br />
van onder meer de Laatste Show), dr. Marleen Temmerman, Jelle Cleymans, Studio-Brusselstem Linde Merckpoel,... zij vertellen wat<br />
kinderen krijgen en vruchtbaarheid voor hen <strong>be</strong>tekenen.<br />
Sofie Bauwens<br />
Staflid/projectmanager<br />
De Verdwaalde Ooievaar<br />
VAD in Actie<br />
9
FOcUS<br />
10 FOcUS<br />
Actieve therapie?<br />
Acceptance and commitment<br />
therapy bij alcohol- en druggebruik<br />
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is een derdegeneratiegedragstherapie<br />
met wetenschappelijke<br />
onderbouwing en empirische ondersteuning bij tal van<br />
problematieken, waaronder middelenmisbruik. De ervaringen<br />
van GGZ Waas en Dender (afdeling Delta) met ACT<br />
bij middelenmisbruik zijn positief, zowel in individuele<br />
<strong>be</strong>geleiding als in het werken met groepen. Wat is ACT?<br />
Een korte introductie.<br />
e xperiëntiële vermijding<br />
Jochem is 19 jaar en rookte vroeger af en toe een joint met<br />
vrienden. Sinds dit jaar – zijn eerste jaar op de werkvloer – is<br />
zijn gebruik echter gestegen. Jochem wordt gepest: met angst<br />
vertrekt hij iedere dag naar het werk. Terug thuisgekomen voelt<br />
hij zich vaak rot en blijft dan op zijn kamer. Jochem <strong>be</strong>gint meer<br />
en meer te blowen: ’s ochtends om rustig te worden, ’s middags<br />
tegen de stress en ’s avonds om zijn zorgen te vergeten. Dit<br />
gedrag zorgt voor ruzie met zijn ouders en vrienden. Dit is een<br />
extra reden om nog meer naar drugs te grijpen.<br />
Dit simpele voor<strong>be</strong>eld toont aan hoe experimenteel gebruik kan<br />
ontaarden in problematisch gebruik. Jochem gebruikt drugs<br />
om rustig te worden, stress te kunnen hanteren, zorgen te vergeten.<br />
De functie van dit gebruik is vermijding; experiëntiële<br />
vermijding of met andere woorden het trachten controleren<br />
of vermijden van (nare) innerlijke ervaringen zoals gevoelens,<br />
gedachten, herinneringen,… Wetenschappelijk onderzoek<br />
en klinische ervaring leert ons dat de klinische prognose van<br />
mensen die middelen gebruiken als vermijdingsstrategie doorgaans<br />
slechter is dan deze van louter recreatieve gebruikers.<br />
En hoewel het gebruik misschien niet als vermijdingsstrategie<br />
ontstaat, is dit mechanisme wel zo goed als altijd een instandhoudende<br />
factor. Door veranderingen in het lichaam en de<br />
confrontatie met de ravage in hun persoonlijke leven blijven<br />
mensen aan de drugs.
Aanvaarding<br />
ACT <strong>be</strong>kijkt de pogingen om innerlijke ervaringen te controleren<br />
of te veranderen als een normaal menselijk proces. Hoewel deze<br />
pogingen op korte termijn misschien even helpen, zijn ze op lange<br />
termijn eerder nefast. ACT pro<strong>be</strong>ert deze experiëntiële vermijding,<br />
onder welke vorm dan ook, te ontmijnen door aanvaarding, wat<br />
overigens niet hetzelfde is als iets leuk vinden of goedkeuren. Dit<br />
aanvaarden ge<strong>be</strong>urt in functie van een waardevol leven. Steek<br />
geld, energie en tijd in het uitbouwen van een leven, niet in het<br />
vechten tegen depressie, angst en dergelijke meer. Stoppen met<br />
gebruik is geen primair doel, al blijkt uit onderzoek wel een duidelijke<br />
vermindering in het gebruik bij mensen die AC therapie<br />
volgen. De metingen in de groepen van GGz Waas en Dender <strong>be</strong>vestigen<br />
dit.<br />
Besluit<br />
ACT is een uitgebreid model, niet zozeer een set technieken of<br />
methodes. Eenmaal vertrouwd met de theorie en de praktijk, leent<br />
ACT zich uitstekend tot het werken met individuen en groepen,<br />
zowel curatief als preventief. Werken met ACT is experiëntieel wer-<br />
ken: we werken vanuit de ervaringen van de cliënten en met oefeningen<br />
en metaforen. Dit lijkt bij deze doelgroep zeker aan te slaan.<br />
Francis Pascal-Claes<br />
Psycholoog-psychotherapeut<br />
Maarten Bockstaele<br />
Psycholoog<br />
GGz Waas en Dender vzw<br />
Wil je meer weten over ACT?<br />
» Workshopdag VVGT, 19 januari (algemene theorie en<br />
praktijk van ACT): www.vvgt.<strong>be</strong><br />
» Workshopdag Sint-Niklaas (i.s.m. VVGG en Stad Sint-<br />
Niklaas), 9 maart (met een specifieke groep rond ACT bij<br />
middelenmisbruik).<br />
» ACT basisboek: Hayes, S.C., Strosahl, K., & Wilson, K.G.<br />
(2006). aCt: een experiëntiële weg naar gedragsverandering.<br />
Amsterdam: Harcourt.<br />
» Verdere vragen: maartenbockstaele@ggz.<strong>be</strong><br />
FOcUS 11
12 FOcUS<br />
AA: antwoorden op<br />
alcoholproblemen<br />
in het hier en nu<br />
VAD interviewde Lieve Jordens, <strong>be</strong>heerder A (niet-alcoholist,<br />
door de groepen gekozen), moderator van het Comité<br />
Openbare Informatie (COI)-nationaal en Guy, nationaal<br />
COI-afgevaardigde, over de Anonieme Alcoholisten (AA).<br />
We vroegen hen ons inzicht te geven in AA en de manier<br />
waarop deze organisatie mensen al jaren blijft aanspreken<br />
en hulp bieden.<br />
AnD: Hoe zit A A in mekaar als organisatie?<br />
Lieve: AA heeft in elk land dezelfde structuur. Er zijn lokale groepen<br />
met een afvaardi ging in de landelijke overkoepeling. Daarnaast<br />
zijn er in elk land algemene diensten die instaan voor <strong>be</strong>kendmaking,<br />
financiële <strong>be</strong>hartiging, onderbouwing via literatuur.<br />
Elke twee jaar vindt de algemenedienstenconferentie plaats: dit<br />
is te vergelijken met een parlement met vertegenwoordigers uit<br />
de lokale groepen en de algemene diensten. Ook op Europees en<br />
zelfs op wereldniveau zijn er overkoepelende conferenties. Dit is<br />
de kracht van AA: iedereen kan zich inzetten op zijn manier en<br />
doen wat hij graag doet.<br />
Guy: Ik zet me in als nationaal COI-afgevaardigde en sta dus in<br />
voor het contact met de buitenwereld. Ik <strong>be</strong>n spreekbuis voor AA<br />
naar de media en spreek op scholen, in klinieken, <strong>be</strong>drijven en in<br />
de gevangenis. Ik geef op die manier mijn anonimiteit prijs. Dit is<br />
mijn keuze. Niet iedereen kiest ervoor en we dragen sterk zorg<br />
voor anonimiteit bij AA. We vragen daarom alle vragen te richten<br />
naar een centraal nummer.<br />
AnD: Zien jullie door je contacten evoluties in hoe<br />
mensen kijken naar alcoholgebruik?<br />
Lieve: Mijn kijk als systeemtherapeut is breed maatschappelijk.<br />
Ik som een paar door iedereen gedeelde sociale opvattingen over<br />
alcohol op. ‘Matig drinken moet kunnen’. De impliciete opvatting<br />
is dat als je een sterke persoonlijkheid hebt, je je problemen alleen<br />
en op eigen kracht oplost. Je kan alle problemen aan. Hulp<br />
nodig heb<strong>be</strong>n is zwak. ‘Lichaam en geest kan je honderd procent<br />
onder controle heb<strong>be</strong>n’ en je kan dit zelf. Onze maatschappij is<br />
ook sterk op het individu gericht.<br />
AA zegt dat er een hogere macht is. Je kunt het niet alleen, je<br />
hebt andere mensen nodig. AA is 75 jaar geleden ontstaan uit<br />
de protestantse matigheids<strong>be</strong>weging. In oorsprong kleurde dit<br />
de inhoud van AA erg. Die hogere macht vormt een barrière voor
nieuwkomers en zorgt voor discussie binnen AA: zwijgen we<br />
over God, laten we dit aspect weg? Dergelijke discussie is maatschappelijk<br />
<strong>be</strong>paald. Kijk maar naar het debat over hoofddoek of<br />
kruis<strong>be</strong>eld. Het is een discussie hier en nu in de maatschappij:<br />
levens<strong>be</strong>schouwing hoort nu in de privésfeer. Het zou vreemd<br />
zijn mocht AA er niet op botsen. In de praktijk lossen de groepen<br />
dit op door deelnemers zelf te laten <strong>be</strong>palen hoe je die hogere<br />
macht invult. Geloof in iets of iemand, een <strong>be</strong>paalde waarde.<br />
Je moet het niet alleen doen. Geloof in de kracht van de groep.<br />
Dit is een golf<strong>be</strong>weging. In de boekhandels vind je weer veel<br />
boeken over spiritualiteit en mindfulness.<br />
Over de stelling dat je lichaam en geest volledig onder controle<br />
kan houden, zegt AA dat dit niet kan. De enige controle die je kan<br />
krijgen is door niks te drinken. Je lichaam en geest doen dingen<br />
die je niet wil. Je geest dient weer vrij te worden zodat je wel<br />
weer kan <strong>be</strong>slissen. De structuur van AA geeft mensen een groot<br />
gevoel van verbondenheid dat haaks staat op het individualisme<br />
in de samenleving.<br />
Als je het stappenplan van AA <strong>be</strong>kijkt, zijn we niet <strong>be</strong>zig met het<br />
voldoen aan sociale verwachtingen rond alcohol. We leggen de<br />
nadruk op het uitbouwen van een alternatieve toekomst zonder<br />
drank.<br />
AnD: Hoe kijk t A A naar de toenemende nazorgmogelijkheden<br />
in het professio nele zorgcircuit?<br />
Spelen de professionele hulpverlening en A A op<br />
mekaar in?<br />
Guy: De medische wereld komt dichter bij ons de laatste tijd.<br />
We houden bijvoor<strong>be</strong>eld elke week een infovergadering voor de<br />
patiënten in het ziekenhuis in Halle. zo krijgen ze de kans om<br />
met AA kennis te maken en biedt het ziekenhuis een mogelijkheid<br />
tot <strong>be</strong>geleiding na ontslag. Dit is een goede samenwerking<br />
voor <strong>be</strong>ide organisaties. Medische hulp zie ik als een springplank<br />
naar nuchterheid. Je kan drie maanden opgenomen zijn<br />
en dan na ontslag in het café tegenover het ziekenhuis een pint<br />
gaan drinken. Bij AA kan ik vanuit mijn ervaring zeggen hoe ik<br />
Parlementaire vragen<br />
Schriftelijke vraag van Paul Wille (Open Vld) aan de minister van<br />
Buitenlandse zaken Yves Leterme (CD&V) over het drug<strong>be</strong>leid<br />
in Argentinië en Mexico: Bezit van marihuana en cocaïne voor<br />
privégebruik. (8 <strong>okto<strong>be</strong>r</strong> 2009)<br />
ht tp://w w w.senate.<strong>be</strong>/w w w/?MIval=/ Vragen/Sch<br />
rif telijkeVraag&LeG=4 &NR=4301&L ANG=nl<br />
het deed. Als mensen dit herkennen gaan ze het ook uitpro<strong>be</strong>ren<br />
en ze zijn vertrokken. Samenwerking zonder inmenging is een<br />
<strong>be</strong>langrijke traditie bij AA. AA wil zeker meer contact met de<br />
professionele hulpverlening, maar wil ook onafhankelijk blijven.<br />
Lieve: CAD Limburg is door dezelfde stichter opgericht als de<br />
AA-groepen in Limburg. Om de twee jaar organiseren we een<br />
ontmoetingsavond tussen de professionele hulpverlening, AA,<br />
en Al-Anon. Medewerkers ontmoeten mekaar en wisselen kennis<br />
en ervaringen uit rond een thema. Organisaties krijgen een<br />
gezicht en de professionele hulpverleners proeven hoe het er<br />
in zo’n groep aan toegaat. Maar door de uitbouw van de professionele<br />
nazorggroepen en door het personeelsverloop in de<br />
professionele hulpverlening vraagt mekaar leren kennen meer<br />
inspanning. Ook in andere provincies <strong>be</strong>staan dergelijke uitwisselingen<br />
op lokaal niveau.<br />
AnD: In Nederland zijn er ook A A-groepen voor<br />
jongeren. Bestaan die ook in Vlaanderen?<br />
Lieve: Er is zeker aandacht voor jongeren bij AA en we zijn aan<br />
het zoeken hoe we hen <strong>be</strong>st kunnen helpen. Organiseren we een<br />
aparte groep of niet?<br />
Guy: Ook in Antwerpen zijn er groepen met jongeren. De organisatie<br />
lukt moeilijk omdat er steeds een ervaren oudere bij<br />
moet zijn. Jongeren heb<strong>be</strong>n een andere leefwereld dan oudere<br />
‘alcoholisten’. Als jonge mens heb je nog je hele leven voor je.<br />
ze komen niet ‘s avonds naar een vergadering of ze mogen niks<br />
zeggen van thuis. De groep is <strong>be</strong>st ook een mengeling met een<br />
paar jongeren. Eén jongere kan zich moeilijk herkennen in de<br />
verhalen van de oudere mensen.<br />
T 03 239 14 15, 24u op 24u, voor gans Vlaanderen<br />
info@aavlaanderen.org, www.aavlaanderen.org<br />
BRUSSeL-centRAAL<br />
Schriftelijke vraag van Olivier Maingain (MR) aan Vice-eerste<br />
minister en minister van Sociale zaken en Volksgezondheid Laurette<br />
Onkelinx (PS) over Strijd tegen cocaïneverslaving – Gents<br />
proefproject. (5 <strong>okto<strong>be</strong>r</strong> 2009)<br />
ht tp://w w w.dekamer.<strong>be</strong>/kvvcr/showpage.<br />
cfm?section=qr va&language=nl&cfm=q<br />
r vaXml.cfm?legislat=52&dossierID=52-<br />
B079-501-0496-2008200909826.xml<br />
FOcUS 13
UitGeSPROKen<br />
14 UitGeSPROKen<br />
cRA + vouchers: meer<br />
dan een prijzenpot<br />
van 1.268 euro<br />
De Kiem startte eerder dit jaar met een specifiek <strong>be</strong>handelaanbod<br />
voor cocaïneafhankelijkheid. In dit aanbod<br />
staat het <strong>be</strong>krachtigen van (de stappen naar) een drugvrije<br />
levensstijl centraal (CRA, Community Reïnforcement<br />
Approach), aangevuld met extra <strong>be</strong>loningen in de vorm van<br />
vouchers (tegoedbonnen).<br />
Hierop kwamen heel wat ‘<strong>be</strong>laden’ reacties. Denken we<br />
bijvoor<strong>be</strong>eld aan de nadruk op het <strong>be</strong>lonen en de tientallen<br />
euro’s die zouden kunnen verdiend worden. Ook de wijze<br />
van <strong>be</strong>lonen roept allerlei vragen op. Verder wordt <strong>be</strong>lonen<br />
om clean te blijven omschreven als een schande of een<br />
o<strong>nr</strong>echtvaardig initiatief ten aanzien van mensen die niet<br />
afhankelijk zijn van een middel.<br />
De verschillende media<strong>be</strong>richten en reacties maken duidelijk dat<br />
er enkele onduidelijkhe den en/of misvattingen <strong>be</strong>staan omtrent<br />
de gehanteerde methodiek. De <strong>be</strong>doeling is dan ook een duidelijke<br />
schets te geven van dit project en enkele nuanceringen te plaatsen<br />
bij de CRA + vouchers methodiek.<br />
ef fectieve hulp<br />
We zijn bij de keuze voor deze controversiële methodiek niet over<br />
één nacht ijs gegaan. We worden namelijk in toenemende mate<br />
geconfronteerd met personen met cocaïnemisbruik of -afhankelijkheid,<br />
waarbij hoge drop-outcijfers en terugval kenmerken zijn<br />
van het <strong>be</strong>handelingsverloop. Deze moeilijk <strong>be</strong>reikbare cliënten<br />
worden eveneens getypeerd als ‘draaideurcliënten’. Deze <strong>be</strong>vindingen<br />
motiveerden ons tot een verkennende literatuurstudie om<br />
na te gaan of cocaïnegebruikers gebaat zijn met een specifiek<br />
programma afgestemd op hun noden en <strong>be</strong>hoeften. Uit deze studie<br />
blijkt dat het werken met cognitief-gedragstherapeutische<br />
interventies het meest aan te raden is in geval van cocaïneafhankelijkheid,<br />
waarbij vooral de CRA + vouchers methodiek<br />
hoge ogen gooit. Hoewel het toepassen van evidence-based<br />
interventies in de drughulpverle ning nog in zijn kinderschoenen<br />
staat, willen we vanuit een open visie vertrekken en effectieve<br />
hulpverleningsvormen aanbieden. Het uittesten van de bruikbaarheid<br />
van de CRA + vouchers methodiek moet dan ook tegen<br />
deze achtergrond gesitueerd worden.<br />
CR A + vouchers: meer dan de som der delen<br />
Hoewel er naar ons aanvoelen verschillende ideeën <strong>be</strong>staan over<br />
het pilootproject, blijken er tegelijk nog onduidelijkheden over de<br />
gehanteerde methodiek. Momenteel zijn we zes maanden praktijkgericht<br />
aan de slag met het <strong>be</strong>geleiden en opvolgen van clienten.<br />
Hierbij vertrekken we vanuit een integratief en meerspo-
enprogramma. Vanuit de CRA werken we samen met de cliënt<br />
aan een drugvrije levensstijl door haalbare doelen te stellen en te<br />
werken rond alternatieve <strong>be</strong>krachtigende activiteiten. Onze ervaring<br />
is dat er op die manier toekomstgericht wordt gewerkt. zo<br />
ligt de klemtoon ook op vaardigheidstraining, uitbreiding van het<br />
sociale netwerk, ar<strong>be</strong>id en vrijetijds<strong>be</strong>ste ding. Verder leggen we<br />
de nadruk op interventies die de blootstelling aan en de <strong>be</strong>krachtigende<br />
werking van middelengebruik reduceren door onder<br />
andere zelfcontroletechnie ken aan te leren. We streven er naar<br />
op maat te werken, door bijvoor<strong>be</strong>eld te variëren in de volgorde<br />
van de verschillende onderdelen van de therapie of door flexi<strong>be</strong>l<br />
om te springen met het aantal sessies dat aan elk onderdeel<br />
wordt <strong>be</strong>steed. Verder ervaren we dat de therapeutische relatie<br />
hierbij van groot <strong>be</strong>lang is. Positieve <strong>be</strong>krachtiging van elke verandering<br />
in de richting van abstinentie en levensstijlverandering<br />
biedt cliënten steun en doorzettingskracht. De vertrouwensrelatie<br />
wordt ook versterkt door de intensiteit van de <strong>be</strong>handeling.<br />
Cliënten komen namelijk drie maal per week naar het centrum.<br />
ze heb<strong>be</strong>n twee maal een afspraak met hun therapeut en drie<br />
speekselcontroles. Na de twaalfde week ziet de therapeut een<br />
cliënt één keer per week en daalt het aantal speekselcontroles<br />
tot twee maal per week. Deze hoge intensiteit biedt ons tevens<br />
de mogelijkheid om adequaat en snel in te spelen op <strong>be</strong>paalde<br />
problemen die cliënten ervaren. Om de zelfactiviteit van cliënten<br />
te verhogen en doelen concreter te maken, vormen de aangereikte<br />
instrumenten een grote meerwaarde. Op die manier biedt<br />
het protocollair werken ons een houvast om inzichtelijk en motivationeel<br />
te werken. Toch <strong>be</strong>houden we ook onze kritische kijk,<br />
zodat op maat werken mogelijk blijft.<br />
Aangezien het uitbouwen van een andere levensstijl tijd vraagt,<br />
worden positieve evoluties in ons project successief <strong>be</strong>krachtigd.<br />
Dit <strong>be</strong>tekent dat elke verandering in de richting van het<br />
gewenste doel wordt <strong>be</strong>loond. Bovendien worden de natuurlijke<br />
<strong>be</strong>krachtigers aangevuld met materiële <strong>be</strong>loningen (vouchers).<br />
Doel hiervan is de therapietrouw te <strong>be</strong>vorderen, aanvankelijk<br />
negatieve gevolgen van verminderd gebruik of abstinentie te<br />
compenseren en de motivatie verder te stimuleren. Deze <strong>be</strong>loningen<br />
worden contingent aan cocaïnevrije speekseltesten toegekend<br />
aan de cliënt. ze vormen eveneens een hulpmiddel om<br />
de <strong>be</strong>handeldoelen van de CRA, die samen met de therapeut zijn<br />
vooropgesteld, te <strong>be</strong>reiken. Verder <strong>be</strong>waken we de nodige objectiviteit<br />
bij de afname van een speekseltest door deze te laten<br />
afnemen door een onafhankelijk persoon. Tijdens deze controles<br />
merken we dat cliënten zich niet alleen tegenover zichzelf willen<br />
<strong>be</strong>wijzen, maar ook tegenover hun therapeut en hun sociale<br />
netwerk. Hoewel het enerzijds een valkuil is dat een positief<br />
resultaat schaamte kan opwekken, ervaren we anderzijds dat<br />
de kracht en de inzichten om verder te zetten telkens opnieuw<br />
worden aangewakkerd door de <strong>be</strong>geleidingsmomenten. Onze<br />
ervaring is eveneens dat het verzamelen van punten een meerwaarde<br />
kan <strong>be</strong>tekenen wanneer mensen het finan cieel minder<br />
breed heb<strong>be</strong>n. De voucher<strong>be</strong>steding kan namelijk ruim worden<br />
opgevat. zo zijn er al punten ingewisseld voor voedingsbonnen of<br />
zelfs tankbonnen om de brandstof richting het centrum te <strong>be</strong>talen.<br />
Met de vouchers trachten we met andere woorden eerder op<br />
korte termijn aan de motivatie van cliënten te werken, terwijl we<br />
met de CRA eerder op langere termijn duurzame veranderingen<br />
in het leven van cliënten trachten in te bouwen. zo komen we<br />
uit op de meerwaarde van de combinatie van CRA en vouchers.<br />
Besluit<br />
Werken met <strong>be</strong>loningen kan in eerste instantie on<strong>be</strong>grip en weerstand<br />
oproepen. Hoewel we ons ervan <strong>be</strong>wust zijn dat dit een<br />
aantal <strong>be</strong>handelgerelateerde, ethisch-deontologische en praktische<br />
valkuilen inhoudt, gaan we er toch van uit dat het minder<br />
verantwoord zou zijn deze interventie a priori uit te sluiten dan<br />
de mogelijkheden ervan te onderzoeken. In dit pilootproject zullen<br />
we namelijk zowel de effecten van de <strong>be</strong>handeling als de<br />
<strong>be</strong>leving van direct en indirect <strong>be</strong>trokken actoren nagaan. Gezien<br />
het overtuigende wetenschappelijke <strong>be</strong>wijs dat CRA + vouchers<br />
werkt, veronderstellen we dat het mogelijk is <strong>be</strong>loningen succesvol<br />
te integreren in een omvattend <strong>be</strong>handelprogramma voor<br />
cocaïnegebruikers. Eventuele gedragsveranderingen, of het gebrek<br />
eraan, kunnen dan ook niet eenzijdig worden toegeschreven<br />
aan het verstrekken van <strong>be</strong>loningen, maar moeten binnen<br />
deze omvattende aanpak gezien worden.<br />
Jo Thienpont, coördinator<br />
Katrien Goossens, projectmedewerkster<br />
Véronique Hauglustaine en Luca Littera, <strong>be</strong>handelende CRA + vouchers<br />
therapeuten<br />
Ambulant centrum voor druggebruikers De Kiem, Gent<br />
Wouter Vanderplasschen, doctor-assistent<br />
Vakgroep Orthopedagogiek, Universiteit Gent<br />
Deze rubriek biedt een discussieforum over actuele onderwerpen<br />
die verband houden met alcohol- of ander druggebruik<br />
in ruime zin. De redactie <strong>be</strong>slist over het al dan niet<br />
opnemen van inzendingen. De auteur is verantwoordelijk<br />
voor zijn bijdrage.<br />
UitGeSPROKen 15
14:0 0 Uit mijn <strong>be</strong>d<br />
Dat klinkt schandaliger dan het is, want ik<br />
heb net de nacht gedaan bij het opvangcentrum<br />
waar ik werk.<br />
De Italiaanse couchsurfers heb<strong>be</strong>n een<br />
<strong>be</strong>richtje achter gelaten: ze zijn de stad<br />
in, maar zorgen vanavond wel voor eten.<br />
Mensen die hun wereld kennen, altijd fijn<br />
om over de vloer te heb<strong>be</strong>n. De rest van<br />
mijn huisgenoten is gaan werken of op<br />
school.<br />
15:0 0 W W W<br />
Als hier toch niemand is, kan ik evengoed<br />
achter de computer kruipen. Ik<br />
post een <strong>be</strong>richt op de Facebook-groep<br />
van Breakline, een schitterend geanimeerde<br />
videoclip bij een kortverhaal<br />
van William Burroughs op een vette<br />
hiphop<strong>be</strong>at. Er zitten nog Breaklinemails<br />
in mijn inbox. Een concept van de<br />
voorstellingsfolder van Breakline die we<br />
dit jaar zeker nog moeten drukken. Buiten<br />
een paar ‘dt’-kemels ziet dat er niet<br />
slecht uit! Ik stuur meteen de feedback<br />
terug.<br />
17:0 0 Afspreken<br />
Jan Desmet (Coördinator Breakline) <strong>be</strong>lt<br />
om af te spreken voor vanavond. We gaan<br />
met Breakline naar een dubstep-feest in<br />
de KAVKA, een nogal hip jeugdcentrum<br />
16 een DAG Uit Het LeVen VAn<br />
hier in Antwerpen. Ik verzeker hem dat<br />
we er tegen 22u zullen zijn.<br />
Ik <strong>be</strong>l Matthias, hij woont hier wel, maar<br />
met die kerel weet je nooit. Hij heeft gisteren<br />
gezegd dat hij meegaat, maar evengoed<br />
kan hij het al terug vergeten zijn.<br />
20:0 0 Dinner<br />
Amai, die Italiaanse kan koken! Ik heb<br />
het gevoel dat ik niet meer uit de sofa<br />
zal geraken. Het is hier weer veel te gezellig,<br />
twaalf man in de living en Ronny<br />
heeft weer fantastische muziek bij. Maar,<br />
‘t is half tien en de plicht roept. Ik sleep<br />
Matthias van onder de douche en samen<br />
fietsen we naar het centrum.<br />
22:0 9 K AVK A<br />
Maar een <strong>be</strong>etje te laat bij KAVKA, het<br />
is er nog stil – een man of dertig in het<br />
café en de zaal is nog leeg. Dat geeft ons<br />
de tijd om de stand aan te kleden. Tegen<br />
een uur of twaalf komt het feest goed op<br />
gang. Het jeugdcentrum is aardig volgelopen.<br />
We zijn vanavond met zes peers. Het<br />
is de eerste keer dat we hier zijn met de<br />
peerploeg en het concept slaat aan. KAV-<br />
KA trekt de alternatieve jongeren aan. Van<br />
de typisch Antwerpse, wat gereserveerde<br />
sfeer – die meestal maar optrekt tegen<br />
een uur of drie als iedereen zat geraakt –<br />
is hier weinig sprake.<br />
een DAG<br />
Uit Het<br />
LeVen<br />
VAn ...<br />
een ‘peer’<br />
01:0 0 Drugsinfo<br />
Toch wel wat ‘scheve’ mensen ook, dubstep<br />
(denk Massive Attack na een fikse<br />
portie paddenstoelen) is een traag ge<strong>nr</strong>e,<br />
maar slaat duidelijk aan bij de flashende<br />
medemens. Er worden veel enquêtes<br />
ingevuld en de meeste vragen die we<br />
krijgen van het partyvolk gaan over GHB,<br />
cocaïne en de toestand van de XTCmarkt.<br />
Gebruikers ervaren steeds vaker<br />
rare dingen als ze XTC in poeder of tablet<br />
aankopen: of ze voelen niks of ze zitten<br />
plots met een soort psychedelische griep<br />
die een volle dag kan aanhouden. We<br />
raden gebruikers aan om voorzichtig te<br />
doseren, pillen te breken en zich zo goed<br />
mogelijk te informeren, spijtig genoeg de<br />
enige manier om aan kwaliteitscontrole<br />
te doen.<br />
0 2:10 Afbreken<br />
Tegen twee uur breken we de stand terug<br />
op, iedereen vond het een geslaagde<br />
actie, we blijven nog een tijdje hangen<br />
en drinken nog een paar pintjes. Ik maak<br />
het niet te laat: morgen organiseer ik nog<br />
een filmavond in het jeugdhuis: ‘Our daily<br />
bread’, de mensen een geweten schoppen...<br />
het lijkt soms een full time job :).<br />
Steven
illegale drugs<br />
cijfers in perspectief<br />
In de reeks ‘Cijfers in perspectief’ heeft VAD, in samenwerking<br />
met uitgeverij Garant, reeds twee publicaties uitgebracht.<br />
In 2004 is een analyse gemaakt van de <strong>be</strong>schikbare<br />
(cijfer)gegevens over psychoactieve medicatie voor<br />
de periode 1990-2002 1 . In 2005 wordt de analyse overgedaan,<br />
maar dit keer voor alcohol 2 . Het overzichtswerk<br />
‘Illegale drugs. Cijfers in perspectief. 1997-2007’ is het<br />
derde en laatste deel uit deze reeks. Dit keer worden<br />
trends in de cijfers over illegale drugs weergegeven voor<br />
de periode 1997-2007.<br />
Trends in cijfers over illegale drugs<br />
Nauwkeurige en <strong>be</strong>trouwbare (cijfer)gegevens over middelengebruik<br />
in Vlaanderen/België zijn van <strong>be</strong>lang voor het afbakenen<br />
van prioriteiten, voor het ontwikkelen, bijstel len en evalueren<br />
van het <strong>be</strong>leid. Door accurate en actuele data kan adequaat op<br />
trends gerea geerd worden en wordt evidence-based werken ondersteund.<br />
Deze publicatie biedt in een eerste deel heel wat (<strong>be</strong>leids)relevante<br />
informatie over gebruik van illegale drugs en de gevolgen<br />
daarvan.<br />
Illegale drugs zijn omschreven als psychoactieve stoffen die gevoelens,<br />
waarneming en <strong>be</strong>wustzijn <strong>be</strong>ïnvloeden en die verboden<br />
zijn door de Belgische drugwet. Achter een vol gens worden in deze<br />
publicatie gegevens <strong>be</strong>sproken over cannabis, cocaïne, opiaten,<br />
XTC en amfetamines en andere middelen (tripmiddelen, GHB, ketamine).<br />
Er zijn in Vlaanderen/België verschillende (cijfer)gegevens voorhanden<br />
uit <strong>be</strong>volkings on der zoek, registratiegegevens of justitiële<br />
databanken die de aard en de omvang van het mid delengebruik<br />
en mogelijke problemen die ermee gepaard gaan in kaart brengen.<br />
Deze publicatie rapporteert over gebruik onder scholieren, onder<br />
de algemene <strong>be</strong>vol king en gebruik van specifieke groepen zoals<br />
uitgaanders of gedetineerden. Ook com bi gebruik komt aan bod.<br />
Een <strong>be</strong>perkt aantal gegevens laat toe iets te zeggen over de omvang<br />
van problematisch gebruik van illegale drugs door <strong>be</strong>paalde<br />
<strong>be</strong>volkings groe pen. Er worden verder data gegeven over ziekte<br />
en sterfte als gevolg van het gebruik van illegale drugs, sociale<br />
gevolgen van middelengebruik en druggerelateerde crimina li teit.<br />
1 De Donder, E. (red.) (2004). Psychoactieve medicatie. Cijfers in perspectief<br />
(1990-2002). Antwerpen: Garant.<br />
2 De Donder, E. (red.) (2005). alcohol. Cijfers in perspectief (1994-2004).<br />
Antwerpen: Garant.<br />
GewiKt & GewOGen<br />
Ook markteconomische aspecten van illegaal druggebruik worden<br />
<strong>be</strong>sproken (prijs, in<strong>be</strong>slagnames,…). Een apart hoofdstuk is<br />
gewijd aan registratiedata afkomstig uit ver schillende hulpverleningsvormen<br />
waarop druggebruikers een <strong>be</strong>roep kunnen doen.<br />
Feiten achter de cijfers<br />
Als toemaatje schreven andere auteurs voor deze publicatie bijdragen<br />
over opvallende tendensen op vlak van het gebruik van<br />
illegale drugs tijdens de laat ste tien jaar. Deze stukken zijn in een<br />
tweede deel – ‘feiten achter de cijfers’ – samen ge bracht.<br />
Prof. dr. Wim van den Brink van het Academisch Medisch Centrum<br />
aan de Universiteit van Amsterdam vat de huidige evidentie in verband<br />
met de schadelijkheid van cannabis samen.<br />
VAD medewerkers Jochen Schrooten en Tina Van Havere <strong>be</strong>schrijven<br />
enkele tendensen over recreatief druggebruik in het uitgaansleven.<br />
André Van Gageldonk, wetenschappelijk medewerker aan het<br />
Nederlandse Trimbos-insti tuut, heeft het in de bijdrage ‘Harm<br />
reduction bij problematisch druggebruik’ over effec tie ve harmreductioninterventies.<br />
Ten slotte licht Dirk Vandevelde, directeur van vzw De Kiem, toe<br />
wat de afgelopen jaren is veranderd of gerealiseerd in de samenwer<br />
king tussen hulpverlening en justitie.<br />
Else De Donder<br />
De Donder, E. (red.) (2009). illegale drugs. Cijfers in perspectief.<br />
1997-2007. Antwer pen: Garant.<br />
U kan dit boek <strong>be</strong>stellen met de <strong>be</strong>stelbon op p.28<br />
GewiKt en GewOGen 17
Dossier alcohol:<br />
hoe een ‘domme’<br />
molecule een grote<br />
invloed kan heb<strong>be</strong>n<br />
Het gebruik van alcohol is nauwelijks weg te denken uit<br />
onze hedendaagse samenleving. Voor de meeste mensen<br />
gaan een heleboel activiteiten vrijwel automatisch<br />
gepaard met het drinken van één of meerdere alcoholhoudende<br />
drankjes. Denk maar aan het gezellig samenzijn<br />
met vrienden, bij een geboorte of sterfgeval of na een<br />
zware werkdag. Alcohol is met andere woorden een deel<br />
van onze cultuur.<br />
Soms heb<strong>be</strong>n mensen echter moeite om hun alcoholgebruik<br />
onder controle te houden, wat heel wat problemen<br />
met zich kan meebrengen. De afgelopen jaren heeft de<br />
kennis en de deskundigheid omtrent deze risico’s en de<br />
<strong>be</strong>handeling en preventie van alcoholgerelateerde problemen<br />
zowel regionaal als internationaal een vlucht genomen.<br />
Daarom heeft VAD de voor handen zijnde wetenschappelijke<br />
literatuur over alcohol gebundeld, met als<br />
<strong>be</strong>doeling deze informatie in de vorm van een dossier<br />
<strong>be</strong>schikbaar te maken voor derden.<br />
De woelige geschiedenis van alcohol<br />
Het dossier vat aan met een korte geschiedenis van de menselijke<br />
omgang met alcohol als genotmiddel en bron van allerlei<br />
problemen. Het is zeer moeilijk te <strong>be</strong>palen door wie of zelfs wanneer<br />
alcohol voor het eerst werd ontdekt. Het meest overtuigende<br />
<strong>be</strong>wijs wijst naar het Midden-Oosten van ongeveer 10.000<br />
jaar geleden. De eerste brouw ontstond waarschijnlijk bij toeval<br />
toen een boer een deel van zijn geoogste fruit liet rotten in water.<br />
Toen de eerste gedistilleerde alcohol werd ontdekt, werd het<br />
aanzien als duurzame handelswaar dat als medicijn kon dienen<br />
voor zowat alle lichamelijke aandoeningen. Het werd aqua vitae<br />
(levenswater) genoemd en diende als basis voor termen als eau<br />
de vie, aquavit, wodka en whisky (afkomstig van het Keltische<br />
uisge <strong>be</strong>atha, afgekort tot uisge). Toen gedistilleerde dranken<br />
uiteindelijk talrijker werden en de prijzen bijgevolg daalden,<br />
steeg de populariteit van het product en werd het, naast het<br />
gebruik voor medicinale doeleinden, ook steeds meer aanzien<br />
als een drank.<br />
overmatig alcoholgebruik: een<br />
volksgezondheidsprobleem<br />
Geleidelijk aan ontwikkelen zich nieuwe inzichten en worden<br />
nieuwe <strong>be</strong>grippen (zoals bijvoor<strong>be</strong>eld verslaving, problematisch<br />
alcoholgebruik,…) in het leven geroepen om het fenomeen <strong>be</strong>ter<br />
te <strong>be</strong>grijpen. De concepten die tegenwoordig gebruikt worden<br />
om problemen gerelateerd aan alcoholgebruik te <strong>be</strong>noemen,<br />
18 GewiKt en GewOGen<br />
vinden hun wortels in de vroege negentiende eeuw, toen <strong>be</strong>paalde<br />
medische specialisten zulke stoornissen <strong>be</strong>gonnen te zien als<br />
een volksgezondheidsprobleem. Na het scherpstellen van deze<br />
concepten wordt in het dossier dieper ingegaan op enkele cijfergegevens<br />
over en trends in alcoholconsumptie en drinkpatronen.<br />
Naar schatting zijn er in België tussen de 5 en 7% probleemdrinkers<br />
(vrouwen meer dan 4 eenheden per dag; mannen meer dan<br />
6 eenheden per dag), wat neerkomt op een aantal tussen (bij<br />
<strong>be</strong>nadering) 380.000 en 570. 000 personen. Het dossier bundelt<br />
cijfermateriaal over alcoholconsumptie voor zowel scholieren,<br />
uitgaanders, studenten als de algemene <strong>be</strong>volking.<br />
De nefaste gevolgen van overmatige<br />
alcoholconsumptie<br />
Het dossier <strong>be</strong>steedt ook uitgebreid aandacht aan de gevolgen<br />
van (problematisch) drinken voor zowel het individu als de samenleving.<br />
zo wordt bijvoor<strong>be</strong>eld stilgestaan bij wetenschappelijke<br />
gegevens over mortaliteit en morbiditeit. Veel alcohol drinken<br />
kan op lange(re) termijn leiden tot overgewicht, ontsteking
van het maagslijmvlies, ontsteking van de alvleesklier, vetlever,<br />
leverontsteking, levercirrose, perifere zenuwaandoeningen,<br />
kankers (kanker van de mondholte, keelholte, strottenhoofd,<br />
leverkanker, borstkanker) en cardiovasculaire aandoeningen<br />
(hoge bloeddruk, infarcten). Hiertegenover staat dat alcohol<br />
soms ook een <strong>be</strong>schermende werking kan heb<strong>be</strong>n op langere<br />
termijn. Matig gebruik van alcohol kan <strong>be</strong>schermen tegen <strong>be</strong>paalde<br />
vormen van hart- en vaatziekten, dia<strong>be</strong>tes en tegen de<br />
ontwikkeling van galstenen. Wat <strong>be</strong>treft de gevolgen voor de samenleving<br />
wordt er nader ingegaan op aspecten zoals alcohol<br />
en verkeer (ongevallen, rijden onder invloed,...), alcohol en sport<br />
(invloed op sporters en supporters,...), alcohol en de werkplaats<br />
(werkloosheid, ar<strong>be</strong>idsproductiviteit,...) en alcohol en het gezin<br />
(impact op kinderen, partnergeweld,...).<br />
ef fectieve inter venties<br />
Ten slotte wordt er in het dossier de nodige aandacht <strong>be</strong>steed<br />
aan verschillende <strong>be</strong>wezen effectieve interventies om alcoholproblemen<br />
het hoofd te bieden. zowel preventie (bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
interventies op de werkplaats), hulpverlening (bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
kortdurende interventies door huisartsen), harm reduction (bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
veilige drinkomgeving), als <strong>be</strong>leid (bijvoor<strong>be</strong>eld alcoholtaxatie)<br />
komen hier aan bod. Vanuit deze afzonderlijke interventies<br />
zal geargumenteerd worden dat de <strong>be</strong>ste manier om tot<br />
een effectieve (<strong>be</strong>leidsmatige) aanpak van alcoholproblemen te<br />
komen, <strong>be</strong>staat uit het implementeren van een mix van maatregelen:<br />
sommige regulerend en gericht op de volledige <strong>be</strong>volking,<br />
andere eerder gericht op risicovolle individuen, risicogedrag of<br />
risicovolle omgevingen. Op deze manier kunnen zowel lange-<br />
als kortetermij<strong>nr</strong>esultaten worden geboekt.<br />
David Möbius<br />
U kan het dossier <strong>be</strong>stellen met de <strong>be</strong>stelbon op pagina 28.<br />
GewiKt en GewOGen 19
Reclame, drugs<br />
& herinnering:<br />
een effectieve<br />
combinatie?<br />
een verkennend onderzoek<br />
naar het effect op jongeren van<br />
drugssymbolen in reclame<br />
Er heerst de laatste jaren een ethische discussie over het al<br />
dan niet moreel verantwoord zijn van <strong>be</strong>paalde reclames.<br />
Zijn jongeren kwetsbare ontvangers die nietsvermoedend<br />
elke mediaboodschap in zich opnemen? Of zijn zij in staat<br />
zich actief een mening te vormen over wat ze te zien en te<br />
horen krijgen? Onze maatschappij koos er tot nu toe voor<br />
het zekere voor het onzekere te nemen: advertenties voor<br />
rookartikelen zijn verboden en reclame voor alcoholische<br />
dranken zijn onderworpen aan sterke regels.<br />
Tegenwoordig zien we een nieuwe trend in reclame die<br />
zelfs nog een stap verder gaat en waarvan niemand goed<br />
weet hoe ernstig hij moet genomen worden. Steeds vaker<br />
worden drugssymbolen geïntegreerd in reclame of wordt<br />
een product zelfs als drugs voorgesteld en verkocht. Uit<br />
interviews met enkele makers van de <strong>be</strong>treffende campagnes<br />
blijkt dat zij hier geen aanstoot aan nemen. Zij willen<br />
enkel de aandacht trekken van hun doelgroep, de jongeren.<br />
zoals eerder al verschenen in AnD is filosoof Peter Decuypere<br />
ervan overtuigd dat we het fenomeen moeten opdelen in twee<br />
verschillende soorten van drugreclames, waardoor we het effect<br />
ervan op de jongeren dus ook niet over dezelfde kam kunnen<br />
scheren. Enerzijds zijn er de campagnes waarvan het gepromote<br />
product in het dagelijkse leven amper aan drugs is gerelateerd.<br />
zo gebruikt de TMF Mobile reclame een cannabisblad als<br />
logo voor zijn campagne om de aandacht te trekken. Dit soort<br />
campagnes verschilt qua uitwerking niet veel van andere dagdagelijkse<br />
campagnes. Anerzijds zijn de campagnes waarin het<br />
product zelf voorgesteld wordt als een drug van een heel andere<br />
orde. ‘I love Blow’ is bijvoor<strong>be</strong>eld een energydrink die in de vorm<br />
van fijn poeder verkocht wordt, vergezeld van een spiegeltje en<br />
bankkaart om het nog echter te laten lijken.<br />
onderzoeksopzet<br />
Het mogelijke effect van drugs in reclame kent verschillende<br />
niveaus, gaande van een <strong>be</strong>tere merkherkenning en herinnering<br />
tot een effect op het gedrag van de jongeren. Het hier <strong>be</strong>sproken<br />
onderzoek vond plaats in het kader van een masterproef en was<br />
dus eerder een verkennend onderzoek. Er werd vooral gekeken<br />
naar de mate waarin de drugelementen van de reclamespots<br />
<strong>be</strong>ter bleven hangen in het geheugen van de jongeren, dan de<br />
elementen van willekeurige andere reclame. Ook werd getest of<br />
de herinnering van het cannabissymbool versterkt werd door het<br />
20 GewiKt en GewOGen<br />
al dan niet zelf gebruiken van cannabis. Later werd hierover met<br />
dezelfde leerlingen gediscussieerd in focusgroepen. De resultaten<br />
blijken niet zo verontrustend als gedacht.<br />
Resultaten<br />
Er blijkt geen grotere voorkeur voor of <strong>be</strong>tere herinnering van reclames<br />
met drugssymbolen (in dit geval het cannabisblad) te zijn<br />
in vergelijking met andere reclamespots. De grote meerderheid<br />
van de studenten herinnerde zich het cannabisblad ü<strong>be</strong>rhaupt<br />
niet. Ook was er geen enkel effect te vinden van het initiële druggebruik.<br />
Jongeren die zelf geregeld cannabis gebruiken, gingen<br />
het drugssymbool niet <strong>be</strong>ter onthouden. De resultaten van het<br />
kwalitatieve vervolgonderzoek <strong>be</strong>vestigen deze <strong>be</strong>vindingen. De<br />
ondervraagde leerlingen vonden het verkopen en voorstellen van<br />
energydrinks als drugs eerder <strong>be</strong>lachelijk dan hip of stoer. ze vinden<br />
het een onpraktisch idee en zouden zelf niet <strong>be</strong>reid zijn een<br />
dergelijk product te kopen. Hoewel er ook een kleinere groep was<br />
wie het idee wel aansprak, zagen deze leerlingen het eerder als<br />
een hype die geen lang leven <strong>be</strong>schoren zou zijn. De jongeren<br />
waren er wel van overtuigd dat zulke campagnes een effect zouden<br />
kunnen heb<strong>be</strong>n op jongere kinderen van ongeveer twaalf jaar.<br />
De sterk te van een drugssymbool<br />
Een drugssymbool in een reclamecontext (zoals de TMF Mobile<br />
campagne) blijkt dus erg weinig effect te heb<strong>be</strong>n. De jongeren<br />
hadden meer aandacht voor de reclamefilmpjes zelf en werden<br />
veel meer aangetrokken tot het humoristische aspect van de<br />
spot. Er werd evenwel onderzocht of het drugssymbool op zich<br />
meer aandacht zou krijgen of <strong>be</strong>ter onthouden zou worden wanneer<br />
de afleidende elementen werden weggelaten. Een eenvoudig<br />
herinneringsexperiment met zestien willekeurige symbolen<br />
<strong>be</strong>vestigde dit. Het cannabisblad werd vaker en sneller onthouden<br />
dan de andere symbolen.<br />
Kor tom<br />
Dit onderzoek concludeert dat het effect op jongeren van drugssymbolen<br />
in reclame in perspectief moet worden geplaatst.<br />
Het lijkt dat vooral ouders en professionelen uit de alcohol- en<br />
drugsector er aanstoot aan nemen. Het gebruik van drugssymbolen<br />
in reclame valt de jongeren zelf quasi niet op. Er kan dus<br />
gesteld worden dat de makers van zulke reclames van twee<br />
walletjes pro<strong>be</strong>ren te eten. ze trachten jongeren aan te spreken<br />
via symbolen die alomtegenwoordig zijn in hun leefwereld<br />
en tegelijkertijd profiteren ze van de publiciteit, gecreëerd door<br />
het maatschappelijke debat, gevoerd door ongeruste ouders. Dit<br />
debat wordt door de media verder uitgerold, waardoor de producenten<br />
<strong>be</strong>reiken wat ze wilden <strong>be</strong>reiken: aandacht en promotie.<br />
Negatieve reclame is ook reclame.<br />
Sofie Verstreken<br />
Master in de <strong>be</strong>drijfscommunicatie<br />
Verstreken, S. (2009). reclame, drugs & herinnering: een<br />
effectieve combinatie? een verkennend onderzoek naar het<br />
effect op jongeren van drugssymbolen in reclame. Leuven:<br />
KU Leuven.
congres van de<br />
european Society for<br />
Social Drug Research<br />
Het twintigste Congres van de European Society for Social<br />
Drug Research (ESSD) vond eind septem<strong>be</strong>r plaats in<br />
Belfast, een levendige, jonge stad met een <strong>be</strong>wogen<br />
geschiedenis. De deelnemers van het congres werden er<br />
zeer hartelijk onthaald door de Universiteit van Belfast.<br />
Zoals de traditie het wil, werd sociaal drugsonderzoek uit<br />
heel Europa voorgesteld, wat zorgde voor een gevarieerd<br />
programma met veel ruimte voor discussie. Een brede<br />
waaier aan thema’s kwam aan bod: cannabiskwekerijen,<br />
drug<strong>be</strong>leid, populaire cultuur, cannabis- en cocaïnegebruik<br />
bij jongeren, druggebruikende ouders, thuislozen<br />
en oudere opiaatgebruikers. Ook resultaten van onderzoek<br />
over spuite<strong>nr</strong>uil, dealers en trends en patronen in heroïne-<br />
en cocaïnegebruik werden gepresenteerd. We lichten er<br />
enkele interessante presentaties uit.<br />
Cannabisk wekers<br />
Pekka Hakkarainen van het National Institute for Health and Welfare<br />
in Helsinki deed een onderzoek naar de manier waarop cannabiskwekers<br />
die op kleine schaal kweken, dit moreel verantwoorden.<br />
43 cannabiskwekers werden geïnterviewd en men kwam tot<br />
de conclusie dat cannabis kweken vanuit een moreel perspectief<br />
alles<strong>be</strong>halve een eenvoudig of eendimensionaal fenomeen is. Door<br />
de illegale aard van hun activiteiten liggen cannabiskwekers in<br />
conflict met de samenleving en pro<strong>be</strong>ren ze wat ze doen op verschillende<br />
manieren te verantwoorden. Het gaat dan onder andere<br />
over verantwoordelijkheden die ze heb<strong>be</strong>n naar familie, het aanzien<br />
dat ze verwerven, de sociale rol die ze vervullen, de vraag die<br />
er is naar het product dat ze aanbieden en hun professionaliteit.<br />
Dealers<br />
Een andere invalshoek kwam van Nabil Ahmed van het Centre<br />
for Drug Research in Berlijn, die enkele jaren geleden door middel<br />
van participerende observatie onderzoek deed naar het dagelijkse<br />
leven en de handel van Arabische drugdealers in Maastricht.<br />
Door zijn kennis van het Arabisch en door zich voor te<br />
doen als geïnteresseerde klant, won hij hun vertrouwen, waarna<br />
hij een hele tijd met hen optrok en uiteindelijk zijn ware identiteit<br />
kenbaar maakte. De dealers verhandelden alle middelen waar<br />
vraag naar was: voornamelijk XTC, cocaïne, heroïne en cannabis.<br />
Dealen werd gezien als een manier om snel veel geld te verdienen,<br />
waarbij het voor oudere dealers vooral een manier was om<br />
BiJBLiJVen<br />
rond te komen, terwijl het voor jongere dealers meer om het<br />
snelle leven ging en de status die ze verwierven. Een presentatie<br />
die veel discussie en vragen uitlokte.<br />
Initiatie tot heroïnegebruik bij jonge vrouwen<br />
Weer een ander perspectief kwam tot slot aan bod in de presentatie<br />
van Jennifer Cronly van Trinity College in Dublin. zij<br />
stelde onderzoeksresultaten voor over het sociale verloop van<br />
de initiatie van jonge vrouwen in Ierland tot heroïnegebruik en<br />
risicovol gedrag. 120 mensen jonger dan 30 jaar werden geinterviewd<br />
en van 40 mensen jonger dan 25 jaar, uit dezelfde<br />
groep, werden interviews over hun levensgeschiedenis afgenomen.<br />
Om de sociale dynamiek en netwerken van deze jongeren<br />
te <strong>be</strong>grijpen, werd ook gewerkt met etnografische observatie in<br />
verschillende settings. De <strong>be</strong>vindingen geven aan dat er duidelijke<br />
genderverschillen zijn in het sociale verloop van initiatie tot<br />
heroïnegebruik. Jonge vrouwen <strong>be</strong>ginnen op jongere leeftijd dan<br />
jonge mannen en worden vaak geïntroduceerd tot de drug door<br />
een seksuele partner die aanzienlijk ouder is dan zij en drugs<br />
dealt. In de relaties van deze vrouwen blijken er ook duidelijke<br />
machtsverschillen te <strong>be</strong>staan, die <strong>be</strong>langrijke implicaties heb<strong>be</strong>n<br />
voor hun risicovol seksueel en injectiegedrag.<br />
Een geslaagd congres met zeer <strong>be</strong>trokken deelnemers, wat leidde<br />
tot veel vragen, veel discussies en een boeiende uitwisseling<br />
van ervaringen.<br />
Mieke Autrique<br />
Meer informatie over het ESSD, een netwerk van Europese<br />
sociale wetenschappers die werken rond druggerelateerde<br />
thema’s, vindt u op www.essd-research.eu/en/.<br />
BiJBLiJVen 21
22 BiJBLiJVen<br />
Symposium Verslaving<br />
en criminaliteit<br />
Het thema verslaving en criminaliteit leverde niet alleen<br />
voldoende materiaal op voor een speciaal nummer van<br />
het tijdschrift Verslaving (nummer 2009/3), het was ook<br />
het onderwerp van een symposium dat de redactie, samen<br />
met uitgever Bohn Stafleu van Loghum, organiseerde op 5<br />
<strong>okto<strong>be</strong>r</strong>. In het Utrechtse Media Plaza werden ruim honderd<br />
<strong>be</strong>zoekers verwend, zelfs met een heuse chocoladefontein<br />
tijdens de koffiepauze. Edwin ten Holte, directeur van de<br />
Stichting Verslavingsreclassering, gaf als eerste spreker<br />
een overzicht van wat er in Nederland <strong>be</strong>weegt op <strong>be</strong>leidsvlak.<br />
Volgens hem ziet men nu, meer dan voorheen de meerwaarde<br />
van een effectieve combinatie van straf en zorg.<br />
Modellen<br />
Maarten Koeter (Amsterdam Institute for Addiction Research)<br />
duidde de relatie tussen criminaliteit en verslaving vanuit epidemiologische<br />
gegevens. Hij lichtte verschillende verklarende modellen<br />
toe. Over het algemeen vergroot middelengebruik de ernst<br />
en de frequentie van criminele activiteiten (multiplier effect). De<br />
aanpak van verslaving leidt vaak tot een daling van de criminaliteit.<br />
Interventies in een justitieel kader zijn een win-winsituatie,<br />
zowel voor de verslavingszorg als voor justitie. Toch werkt voor<br />
heel wat justitia<strong>be</strong>le verslaafden deze aanpak niet omdat het<br />
om een complexe doelgroep gaat. ze ‘kunnen’ niet, bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
door psychiatrische comorbiditeit, cognitieve <strong>be</strong>perkingen of<br />
lage scholing, of ze ‘willen’ niet, door een gebrek aan motivatie.<br />
Ne XUS<br />
NEXUS, een nieuw instrument dat de samenhang tussen verslaving<br />
en criminaliteit meet, werd door prof. dr. Gerard M.<br />
Schippers voorgesteld. NEXUS is ontwikkeld als onderdeel van<br />
de MATE-Crimi 1 , de MATE voor justitia<strong>be</strong>len. De MATE meet patiëntkenmerken<br />
voor de indicatie voor zorg en <strong>be</strong>handeling. De<br />
NEXUS wil vaststellen of iemand vanwege crimineel gedrag de<br />
afgelopen vijf jaar in contact is geweest met politie en/of justitie,<br />
of er sprake is van een patroon in dat criminele gedrag, en zo ja,<br />
welk verband er is tussen dat criminele gedragspatroon en het<br />
gebruik van psychoactieve stoffen of gokgedrag. Op basis van<br />
NEXUS kunnen assessoren drie typen onderscheiden, op basis<br />
waarvan therapieadvies kan worden gegeven. Bij type 1 (Cm)<br />
moet <strong>be</strong>handeling of <strong>be</strong>geleiding primair gericht zijn op crimineel,<br />
grensoverschrijdend of asociaal gedrag, terwijl bij type 2<br />
(Mc) de <strong>be</strong>handeling of <strong>be</strong>ge leiding primair gericht moet zijn op<br />
verslavingsgedrag. Voor het derde type (CM) dient de <strong>be</strong>handeling<br />
of <strong>be</strong>geleiding op <strong>be</strong>ide gericht te zijn. NEXUS is uitgetest<br />
en onderzocht op validiteit en <strong>be</strong>trouwbaarheid. Voor naamste<br />
conclusie is dat vervolgonderzoek nodig is.<br />
1 MATE staat voor Meten van Addicties voor Triage en Evaluatie.<br />
Paneldiscussie<br />
In de paneldiscussie met vier experts kwam onder meer professionaliteit<br />
ter sprake. De opleiding van professionals en hun kennis<br />
over <strong>be</strong>ide sectoren kan <strong>be</strong>ter. Verder is er de – terechte – vraag<br />
wie moet wat doen? Moet de reclassering de verslaafde <strong>be</strong>handelen<br />
of moet de verslavingszorg de recidive aanpakken? Er<br />
werd gepleit voor traject- of keten<strong>be</strong>handeling en programma’s<br />
die zorg/justitie overstijgen. Enige <strong>be</strong>denkingen waren er ook<br />
over het meten van effectiviteit met de indicator vermindering<br />
van recidive. Justitie stelt terecht eisen aan (de financiering van)<br />
interventies. Maar zijn complexe interventies te <strong>be</strong>oordelen via<br />
RCT’s? Moet men niet eerder het geheel van interventies <strong>be</strong>kijken<br />
en het totaaleffect ervan? Een enkele interventie is immers<br />
vaak onvoldoende voor gedragsverandering op lange termijn.<br />
Beleid<br />
Henk Rigter (Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van<br />
Erasmus MC) sloot deze boeiende middag af met reflecties over<br />
consequenties voor het <strong>be</strong>leid. De forensische verslavingszorg<br />
is voor justitie een uitkomst (er kan immers <strong>be</strong>handeld worden)<br />
en voor de verslavingszorg een zegen (er mag/moet meervoudig<br />
<strong>be</strong>handeld worden). Maar er zijn op <strong>be</strong>ide fronten zeker nog ver<strong>be</strong>terpunten.<br />
Justitie en zorg zijn elkaar wel genegen, maar van<br />
grote liefde is nog geen sprake.<br />
Conclusie<br />
Voor discussie in de diepte bleek een middag te kort, maar als<br />
smaakmaker was deze bijeenkomst meer dan geslaagd. Het tijdschrift<br />
Verslaving zorgde met interessante sprekers, een actueel<br />
thema en een vlekkeloze organisatie voor een sterk eerste symposium.<br />
Voor herhaling vatbaar!<br />
Else De Donder<br />
Met de login ‘verslaving’ zijn de presentaties van de studienamiddag<br />
na te lezen op www.bsl.nl/cuco.
the 6th conference<br />
of ineBRiA: Breaking<br />
new ground<br />
Het International Network on Brief Interventions for Alcohol<br />
Problems (INEBRIA) organiseerde van 7 tot 9 <strong>okto<strong>be</strong>r</strong><br />
voor de zesde keer een congres in Newcastle upon Tyne/<br />
Gateshead. Het INEBRIA-netwerk brengt onderzoekers<br />
en praktijkwerkers samen rond korte interventies bij<br />
alcoholproblemen.<br />
Korte interventies voor alcoholproblemen staan de laatste jaren<br />
sterk in de kijker. We zouden bijna vergeten dat er reeds dertig<br />
jaar wetenschappelijk onderzoek aan voorafging. In veel landen<br />
zijn screening en korte interventies inmiddels inge<strong>be</strong>d in de eerstelijnsgezondheidszorg.<br />
Ondertussen werd de <strong>be</strong>handeleffectiviteit<br />
van deze interventies in huisartspraktijken ruimschoots<br />
aangetoond. Nog <strong>be</strong>langrijker voor de <strong>be</strong>leidsmakers: ook de<br />
kosteneffectiviteit staat inmiddels buiten kijf.<br />
De organisatoren hadden dan ook een toepasselijke titel voor<br />
hun congres gekozen: Breaking new ground. Werken korte interventies<br />
ook buiten de huisartspraktijk? Kunnen korte interventies<br />
worden uitgevoerd in een justitieel kader, op een spoeddienst, op<br />
de werkvloer, in een gezins<strong>be</strong>geleiding? Het programma <strong>be</strong>loofde<br />
een blik op veel baanbrekend praktijkwerk en wetenschappelijk<br />
onderzoek.<br />
We lichten er een <strong>be</strong>langrijk project uit: het ‘Screening and Intervention<br />
Programme for Sensible drinking’ (kortweg SIPS). Dit<br />
grootschalige project onderzoekt enerzijds de <strong>be</strong>ste screeningmethode<br />
(gericht of universeel, korte of langere instrumenten)<br />
en anderzijds de <strong>be</strong>handeleffectiviteit en kosteneffectiviteit van<br />
drie verschillende interventies. Het onderzoek vindt plaats in het<br />
Verenigd Koninkrijk, bij enkele duizenden cliënten in spoedafdelingen,<br />
de eerstelijnsgezondheidszorg en justitie.<br />
De cliënten worden eerst gescreend op alcoholgebruik met verschillende<br />
vragenlijsten, variërend van één vraag tot een hele<br />
testbatterij. Nadien ondergaan ze één van de drie interventies:<br />
het louter meegeven van een brochure, een kort adviesgesprek<br />
van vijf minuten en een brochure, of een kort leefstijlgesprek van<br />
twintig minuten en een brochure.<br />
De onderzoeksresultaten lopen stilaan binnen en zijn zeer <strong>be</strong>loftevol.<br />
zo blijkt opnieuw dat korte interventies in de eerstelijnsgezondheidszorg<br />
niet alleen <strong>be</strong>handeleffectief zijn, maar ook<br />
kosteneffectief. Verrassend is misschien dat uit de eerste resultaten<br />
blijkt dat er geen verschil is in effectiviteit tussen de interventie<br />
van vijf minuten en deze van twintig minuten. De eerste<br />
resultaten van de spoeddiensten en justitie zijn eveneens veel<strong>be</strong>lovend.<br />
Meer resultaten worden verwacht tegen mei 2010.<br />
Het mag gezegd, de organisatoren kwamen hun <strong>be</strong>loften ruimschoots<br />
na en slaagden erin nieuwe paden te <strong>be</strong>wandelen. Meer<br />
info over de lezingen vindt u binnenkort op de congreswebsite.<br />
Tom Defillet<br />
Meer info:<br />
www.sips.iop.kcl.ac.uk/<br />
www.inebria2009.co.uk/<br />
nu ook kaas met hennepsmaak op de markt<br />
In zwitserland wordt sinds kort een nieuw soort kaas geproduceerd. Die kreeg de opvallende naam ‘Prince Canna’ en er staat een<br />
hennepblad op afge<strong>be</strong>eld. Dit zijn echter voornamelijk verkoopstrucjes, want Prince Canna zal niemand in hogere sferen brengen.<br />
Er zijn geen sporen van THC, de werkzame stof in cannabis, in verwerkt. Wel krijgt de kaas een hennepsmaak door toevoeging van<br />
geconcentreerde olie en fijngemalen blaadjes. Die geven de kaas naar verluidt een ‘zeer speciale smaak’. Aan het recept van de<br />
halfzachte kaas met hennepsmaak werd vijf jaar lang gesleuteld.<br />
Bron: Gazet van Antwerpen, 10/10/2009<br />
Knipoog<br />
BiJBLiJVen 23
UitGeLezen<br />
24 UitGeLezen<br />
Handboek Verslaving<br />
In de vorige editie van AnD werd het naslagwerk ‘Drugs<br />
en alcohol: gebruik, misbruik en verslaving’ <strong>be</strong>sproken,<br />
een <strong>be</strong>langrijk Nederlandstalig basiswerk op het vlak<br />
van product informatie. Met het ‘Handboek Verslaving’<br />
zetten we een ander basiswerk in de kijker dat eveneens<br />
een plaats verdient op het boeke<strong>nr</strong>ek van elke<br />
verslavingsdeskundige.<br />
In het Handboek Verslaving worden verschillende aspecten van<br />
de verslavingsproblematiek <strong>be</strong>licht. De focus ligt niet zozeer op<br />
de werking van middelen en op middelengebruik, maar eerder<br />
op recente theoretische inzichten over verslaving en op goede<br />
en effectieve <strong>be</strong>handelingen.<br />
In het eerste deel krijgt de lezer <strong>be</strong>langrijke achtergrondinformatie<br />
over verslaving, zoals de geschiedenis, epidemiologie en<br />
definities.<br />
In deel twee wordt de problematiek van verslaving vanuit verschillende<br />
theoretische invalshoeken <strong>be</strong>licht. In de sociologische<br />
theorieën staat men stil bij de rol van de maatschappij en<br />
de invloed van ouders en leeftijdsgenoten op gebruik. Daarnaast<br />
komen de psychosociale en neurologische theorieën uitgebreid<br />
aan bod met aparte hoofdstukken over craving, genetica en<br />
controleverlies.<br />
Het derde deel is misschien het meest relevante voor de verslavingshulpverlener<br />
in zijn dagelijkse praktijk. Verschillende<br />
therapieën worden op een toegankelijke manier uitgelegd,<br />
net als info over diagnostiek, detoxificatie van psychoactieve<br />
stoffen,… De auteurs schrijven vanuit een wetenschappelijk<br />
standpunt en er wordt een apart hoofdstuk <strong>be</strong>steed aan effectieve<br />
psychologische interventies. Daarnaast is er ook aandacht<br />
voor bijzondere praktijksituaties, zoals dub<strong>be</strong>le diagnose en<br />
spoedeisende praktijksituaties. In het laatste deel komen de<br />
gedragsverslavingen – zoals gokken en overmatig spelen van<br />
(internet)games – aan bod.<br />
Basiswerk<br />
Het opzet van dit handboek om een zo breed mogelijk publiek<br />
aan te spreken is alvast gelukt. Enerzijds krijgen onderzoekers<br />
en studenten recente wetenschappelijke inzichten op een overzichtelijke<br />
manier gepresenteerd en anderzijds krijgen hulpverleners<br />
theoretische en praktische achtergrondinformatie die<br />
wetenschappelijk gefundeerd is en nuttig voor de dagelijkse<br />
praktijk van de hulpverlener.<br />
De auteurs – één voor één experts in hun eigen vakgebied – maken<br />
het de lezer gemakkelijk door op een <strong>be</strong>knopte manier de<br />
complexe inhoud te verduidelijken. Lezers die zich verder willen<br />
verdiepen in specifieke thema’s kunnen dit via de uitgebreide<br />
literatuurlijsten per hoofdstuk.<br />
Kortom, dit Handboek Verslaving is een <strong>be</strong>langrijk basiswerk<br />
voor elke preventiewerker, hulpverlener en onderzoeker.<br />
Gilles Geeraerts<br />
Franken, I., van den Brink, W. (red.) (2009). Handboek verslaving.<br />
Utrecht: De Tijdstroom.
Geboekstaafd<br />
van L aar, M. & van ooyen-Hou<strong>be</strong>n, M. (red.)<br />
(2009). Evaluatie van het Nederlands drugs<strong>be</strong>leid.<br />
Den Haag: WoDC en Utrecht: Trimbos-instituut .<br />
Dit omvangrijke rapport wil in de eerste plaats laten zien in hoeverre<br />
de hoofddoelstelling van het Nederlandse drugs<strong>be</strong>leid is gerealiseerd.<br />
Die doelstelling, zoals geformuleerd in de Drugsnota<br />
1995, <strong>be</strong>treft de preventie en <strong>be</strong>heersing van de uit druggebruik<br />
voortvloeiende individuele en gemeenschapsrisico’s. Daarbinnen<br />
wordt ingegaan op relevante thema’s, zoals het coffeeshop<strong>be</strong>leid,<br />
druggerelateerde criminaliteit en overlast en internationale samenwerking.<br />
In de evaluatie is de <strong>be</strong>leidslogica als uitgangspunt<br />
genomen. Per thema zijn de aannames, de <strong>be</strong>oogde aanpak en<br />
de <strong>be</strong>oogde uitkomsten van het <strong>be</strong>leid <strong>be</strong>schreven. Vervolgens<br />
werd nagegaan of de aanpak in de praktijk is gebracht en of de<br />
uitkomsten overeenkomen met dat wat werd <strong>be</strong>oogd.<br />
Rut ten, R., Loth, C. & Hulshof f, A . (red.) (2009).<br />
Verslaving: handboek voor zorg, <strong>be</strong>geleiding en<br />
preventie. Maarssen: elsevier Gezondheidszorg.<br />
De kennis over verslaving is de afgelopen jaren sterk toegenomen.<br />
Dit boek geeft een actueel, breed en praktisch overzicht<br />
daarvan. zowel verslaafdenzorg als preventie en <strong>be</strong>handeling<br />
van verslaving staan centraal. Specialisten uit het veld bieden<br />
de nieuwste inzichten in sociaal-culturele verslavingsmechanismen,<br />
erfelijkheid, neurobiologie en leer- en ontwikkelmechanismen<br />
en geven de onderlinge samenhang aan.<br />
Meerkerk, G.J., van Rooij, A .J., Amadmoestar,<br />
S.S. & Schoenmakers, T. (2009). Nieuwe verslavingen<br />
in zicht: een inventariserend onderzoek<br />
naar aard en omvang van ‘nieuwe verslavingen’<br />
in Nederland. Rot terdam: IVo.<br />
Dit rapport presenteert de <strong>be</strong>vindingen van het onderzoek naar<br />
zogenaamde ‘nieuwe verslavingen’. Uit interviews met versla-<br />
vingszorginstellingen bleek dat twee ‘nieuwe’ soorten verslaving<br />
de laatste jaren de kop op heb<strong>be</strong>n gestoken in Nederland:<br />
GHB-verslaving en internetverslaving. Bij dit laatste gaat het in<br />
de praktijk vaak om gameverslaving of seksverslaving die via<br />
het internet gefaciliteerd wordt. Uit het onderzoek komt verder<br />
naar voor in welke mate verslavingszorginstellingen in Nederland<br />
een adequaat hulpaanbod heb<strong>be</strong>n voor deze verslavingen<br />
of <strong>be</strong>zig zijn een dergelijk aanbod te ontwikkelen.<br />
World Health organization (2 0 0 9). Evidence<br />
for the effectiveness and cost-effectiveness of<br />
interventions to reduce alcohol-related harm.<br />
Kopenhagen: World Health organization Regional<br />
office for europe.<br />
Er is veel wetenschappelijke onderbouw voorhanden voor de effectiviteit<br />
van interventies en <strong>be</strong>leidsmaatregelen om alcoholgerelateerde<br />
schade te <strong>be</strong>perken. Dit boek geeft een overzicht van<br />
<strong>be</strong>leid en politieke, sociaal-culturele en economische factoren<br />
die alcoholgebruik <strong>be</strong>ïnvloeden, alsook van de impact van campagnes,<br />
screening, kortdurende interventies, <strong>be</strong>handeling en<br />
community-projecten. Het <strong>be</strong>spreekt verder alcoholgebruik op<br />
de werkplaats, de invloed van maatregelen om alcoholgebruik in<br />
het verkeer te <strong>be</strong>perken, maatregelen op vlak van <strong>be</strong>schikbaarheid<br />
van alcohol, marketing en prijzen<strong>be</strong>leid in Europa.<br />
Schenk, e. (2009). Straatwaarde. Mijn verhaal<br />
over zestien jaar heroïneverslaving. Amsterdam:<br />
Sijthof f.<br />
Esther Schenk <strong>be</strong>gint op haar achttiende te experimenteren met<br />
heroïne. ze raakt zwaar verslaafd en zakt dieper en dieper weg<br />
in het prostitutie- en drugmilieu. Pas als ze moet kiezen – sterven<br />
op de tippelzone of nu afkicken – keert ze de heroïne de rug<br />
toe. In dit boek vertelt ze, nu ze tien jaar clean is, het verhaal van<br />
de lange weg die ze met vallen en opstaan aflegde.<br />
UitGeLezen<br />
25
Uit De KUnSt<br />
26 Uit De KUnSt<br />
Half nelson – in<br />
de wurggreep<br />
van het leven<br />
Deze debuutfilm uit 2006 van regisseur Ryan Fleck is<br />
een subtiel drama over de vriendschap tussen crackgebruikende<br />
geschiedenisleraar Dan Dunne (rol van Ryan<br />
Gosling) en zijn dertienjarige leerling Drey (rol van<br />
Shareeka Epps).<br />
Dan is een idealistische leerkracht die zijn leerlingen een eigen,<br />
kritische mening wil leren vormen. Hij heeft het liever over de<br />
Civil Rights Movement (de strijd voor burgerrechten voor Afro-<br />
Amerikanen in de Verenigde Staten) dan zich aan het leerplan te<br />
houden. Hij spreekt met hen over hoe verandering het resultaat<br />
is van tegengestelde krachten. Hij wil hen motiveren tot een <strong>be</strong>ter<br />
leven en coacht het basketbalteam voor meisjes.<br />
zelf komt hij in zijn privéleven niet toe aan de nodige veranderingen.<br />
Dan rookt meerdere keren per dag crack, maar nooit<br />
op school. Hij ziet zo goed als niemand buiten de school. Hij<br />
wimpelt zijn moeder af aan de telefoon en na een blauwtje te<br />
heb<strong>be</strong>n gelopen bij zijn inmiddels cleane ex-vriendin <strong>be</strong>gint hij<br />
zelfs tijdens de schoolpauzes te roken. Drey <strong>be</strong>trapt hem terwijl<br />
hij, na de basketbaltraining, in de meisjestoiletten een crackpijp<br />
aansteekt. De film komt tot op dit punt traag op gang, maar<br />
deze scène zet de toon voor een aanhoudende onderhuidse<br />
spanning.<br />
Drey weet meteen wat er aan de hand is. Haar broer zit in de<br />
gevangenis voor drugdealen. ze houdt het gebruik van Dan geheim.<br />
Er groeit een band van herkenning tussen <strong>be</strong>ide eenzame<br />
zielen. Drey woont alleen met haar moeder die weinig thuis is<br />
omdat ze twee jobs combineert om de eindjes aan mekaar te<br />
knopen. Wanneer Frank, een ‘vriend’ van haar broer, haar voorstelt<br />
om voor hem te komen werken, wil Dan tussenkomen. Dit<br />
lukt hem niet. Hij glijdt meer en meer af en kan op school de<br />
schijn niet meer ophouden. Drey treft bij haar eerste druglevering,<br />
aan een huis vol feestende mensen, Dan aan in lamenta<strong>be</strong>le<br />
toestand. Drey <strong>be</strong>sluit geen drugs meer te <strong>be</strong>zorgen. Dan<br />
wordt ontslagen op school en rafelt helemaal uit mekaar onder<br />
meer in een dialoog met zijn nieuwe vriendin, leerkracht op<br />
dezelfde school.<br />
Beide acteurs moeten het heb<strong>be</strong>n van hun mimiek. Veel blijft onuitgesproken<br />
in de film. Je vermoedt een verscholen verhaal bij<br />
<strong>be</strong>ide hoofdrolspelers, maar meer dan een schaduw vanuit hun<br />
geladen spel en flarden dialoog krijg je niet. Acteur Ryan Gosling<br />
kreeg terecht een Oscarnominatie voor deze rol. Regisseur Ryan<br />
Fleck (Sugar, 2008 en It’s a funny story, 2009) filmt zonder franje,<br />
bijna documentair. Hij deed er goed aan om weg te blijven van<br />
de Amerikaanse clichés van de geïnspireerde leerkracht die zijn<br />
eigen leven en dat van zijn achtergestelde leerlingen door de<br />
kracht van het woord op het rechte pad brengt. De verwijzing<br />
naar de Civil Rights Movement en hoeveel goeds het de zwarte<br />
Amerikaan bracht, weerklinkt wrang in een door drugs en misdaad<br />
geteisterde zwarte buurt in Brooklyn. Toch is er hoop, maar<br />
van de realistische, vallen-en-opstaan-soort. De titel ‘Half Nelson’<br />
vat de <strong>be</strong>doeling van de regisseur samen. Met deze greep<br />
uit het free style vechten, verwijst hij naar het idee dat complexe<br />
problemen mensen kunnen verstikken.<br />
Kathleen Raskin<br />
Half Nelson (2006), regisseur Ryan Fleck, Thinkfilm/A-Film<br />
voor België. Deze DVD is uitleenbaar in de VAD-bibliotheek.<br />
De strip, Black Hole, die in het juninummer van AnD werd<br />
<strong>be</strong>sproken, is inmiddels vertaald naar het Nederlands.<br />
Burns, C. (2009). Zwart gat. Amsterdam: Oog & Blik en De<br />
Bezige Bij.
Als je ouder drinkt | info- en doeboekje<br />
Dit infoboekje voor jongeren tussen 14 en 18 jaar van ouders met een alcoholprobleem <strong>be</strong>vat concrete tips, doe-opdrachten en antwoorden<br />
op vaak gestelde vragen. Het boekje ondersteunt en informeert de jongeren. ze krijgen op een duidelijke en frisse manier<br />
antwoord op vragen als: ‘Wanneer is alcohol een probleem?’, ‘Hoe ga ik om met mijn gevoelens?’ en ‘Krijg ik later ook problemen<br />
met alcohol?’.<br />
Jongeren kunnen dit info- en doeboekje zelf gebruiken, maar het kan ook een handig instrument zijn in individuele <strong>be</strong>geleidingen.<br />
© 2009, <strong>be</strong>stelcode alg37, € 1,00 of gratis te downloaden op www.vad.<strong>be</strong>/aanbod/catalogus/downloads.html<br />
Gokken | zelfhulpboekje<br />
Dit zelfhulpboekje <strong>be</strong>geleidt de speler in het stoppen met gokken of het onder controle houden van het gokgedrag. Het boekje is<br />
opgebouwd rond drie vragen: ‘Moet ik mij zorgen maken over mijn speelgedrag?’, ’Wanneer gok ik en wat kost het mij?’, ‘Hoe kan<br />
ik minderen of stoppen met gokken?’. Aan de hand van vragenlijsten en korte opdrachten krijgt de speler zicht op zijn gokgedrag.<br />
In samenwerking met CAD Limburg, VAGGA/Altox en CGG Eclips/CAT.<br />
© 2009, <strong>be</strong>stelcode gok02, € 1,50 of gratis te downloaden op www.vad.<strong>be</strong>/aanbod/catalogus/downloads.html<br />
SeM-J (individueel Screeningsinstrument Ervaringen met Middelengebruik voor Jongeren) | Handleiding<br />
De SEM-J is een screeningsinstrument waarmee <strong>be</strong>geleiders in CLB, bijzondere jeugdzorg en JAC op een eenvoudige manier een<br />
ernstinschatting kunnen maken van het middelengebruik van een jongere (12-18 jaar) en de nood aan verdere alcohol- en drugspecifieke<br />
<strong>be</strong>geleiding. De afname van de SEM-J dient te kaderen in een individueel <strong>be</strong>geleidingstraject.<br />
De handleiding biedt ten eerste concrete tips over de afname van de SEM-J, de scoring, de interpretatie en de <strong>be</strong>spreking van de<br />
resultaten. Ten tweede vindt u er achtergrondinformatie over het <strong>be</strong>geleiden en doorverwijzen van jongeren met alcohol- of andere<br />
drugproblemen.<br />
© 2009, PUb57, € 7,5, gratis te downloaden op www.vad.<strong>be</strong>/aanbod/sectoren/welzijnswerk.html<br />
VAD-leerlingen<strong>be</strong>vraging in het kader van een drug<strong>be</strong>leid op school |<br />
syntheserapport schooljaar 2007-2008<br />
etALAGe<br />
Dit is het meest recente syntheserapport van de leerlingen<strong>be</strong>vraging die VAD, na afloop van elk schooljaar, samenstelt. Het <strong>be</strong>slaat<br />
de periode januari-juni 2008.<br />
De leerlingen<strong>be</strong>vraging is gebaseerd op het concept Drug<strong>be</strong>leid Op School (DOS). Dit is het eerste rapport op basis van de grondige<br />
optimalisering en herwerking van de leerlingen<strong>be</strong>vraging. De nadruk ligt in dit rapport op gebruikscijfers en het <strong>be</strong>vat waardevolle<br />
informatie voor preventiewerkers, onderzoekers en <strong>be</strong>leid.<br />
© 2009, <strong>be</strong>stelcode onv01, € 7,5, gratis te downloaden op www.vad.<strong>be</strong>/alcohol_drugs/dossiers_onderzoek/cijfers_middelengebruik/syntheserapport.html<br />
etALAGe 27
✁<br />
Bestelbon<br />
Naam publicatie Bestelcode Stukprijs (€) Aantal Totaal<br />
© 2009, Als je ouder drinkt | info- en doeboekje ALG37 € 1,00<br />
© 2009, Gokken | zelfhulpboekje GOK02 € 1,50<br />
© 2009, SEM-J | Handleiding PUB57 € 7,50<br />
© 2009, VAD-leerlingen<strong>be</strong>vraging in het kader van een drug<strong>be</strong>leid<br />
op school | syntheserapport schooljaar 2007-2008<br />
© 2009, Grenzen stellen. Over opvoeden,<br />
alcohol en andere drugs | Folder (p.8)<br />
Naam organisatie:<br />
(indien u in functie van uw organisatie <strong>be</strong>stelt)<br />
Naam en voornaam:<br />
Leveringsadres:<br />
Facturatieadres:<br />
(indien verschillend van leveringsadres)<br />
Telefoon:<br />
E-mail:<br />
Datum <strong>be</strong>stelling:<br />
Handtekening:<br />
ONV01 € 7,50<br />
DLF22 € 0,40<br />
© 2009, Illegale drugs. Cijfers in perspectief | Naslagwerk (p.17) PUB59 € 39,00<br />
© 2009, Alcohol | Dossier (p.18) PUB58 € 7,50<br />
© 2009, Drugs (advies) nodig? | Postkaart DLF20<br />
© 2009, Drugs (info) nodig? | Promoflyer DLF21<br />
50 ex. gratis,<br />
dan € 0,15 p/st<br />
50 ex. gratis,<br />
dan € 0,15 p/st<br />
© 2009, Boodschap in een fles voor werknemers ALG20 € 0,30<br />
© 2009, Boodschap in een fles voor partners ALG30 € 0,30<br />
De prijzen zijn exclusief verzendingskosten en eventuele verpakkingskosten. De leveringstermijn is ongeveer twee weken. Betaling na<br />
ontvangst van factuur. TERUGSTUREN NAAR: VAD, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel | F 02 423 03 34 | vad@vad.<strong>be</strong><br />
Totaal<br />
Voor alle informatie- en hulpvragen over drank, drugs, pillen en gokken.<br />
Via 078 15 10 20: voor een anoniem, objectief en vertrouwelijk gesprek. De <strong>be</strong>antwoorders<br />
zitten klaar om naar je verhaal te luisteren, concrete informatie en/of een eerste advies te<br />
geven. ze weten ook waar je bij jou in de buurt terechtkan voor drughulp of -preventie.<br />
Ma-vr 10u tot 20u | Vanaf een vast toestel <strong>be</strong>l je aan voordeeltarief.<br />
Via www.druglijn.<strong>be</strong>: meer dan tweehonderd pagina’s informatie over drank, drugs,<br />
pillen en gokken. En over De DrugLijn zelf. Je kan ook anoniem je vraag mailen via<br />
www.druglijn.<strong>be</strong>/contact. Je mail wordt binnen de vijf werkdagen <strong>be</strong>antwoord.
Change language