Beleef het landschap in Berlare - vzw Durme

Aanbod begeleide
groepsbezoeken voor
volwassenen met aandacht
voor natuur en
landschap, landbouw en
jacht, cultuur en de eigen
geschiedenis van Berlare
beleef het landschap
in Berlare

e l e e f h e t l a
Ben je op zoek naar een aangename uitstap voor
jouw vereniging, vriendenkring, familie of bedrijf?
Wij bieden 11 modules aan op het grondgebied van
Berlare, combineerbaar tot een halve dag- of dagarrangement.
De ‘gidsenwerking Berlare’ is een initiatief van VVV
Donkmeer en de natuurvereniging vzw Durme. De
gemeente Berlare, Heem- en Oudheidkundige Kring
Overmere, plaatselijke landbouwers en jagers, Natuurpunt
vzw, Regionaal Landschap Schelde-Durme
en Toerisme Scheldeland werken hier aan mee.
Onze werking
De toeristische waarde van Groot-Berlare
(omvat de deelgemeenten Berlare, Overmere,
Uitbergen en de Donk) is groot en erg gevarieerd.
Bij ons vinden zowel liefhebbers van natuur,
landbouw en landschap, als van cultuur
en geschiedenis hun gading. Onze gidsen
hebben aandacht voor het hele verhaal, anderzijds
kent elke module wel eigen accenten.
Wij gidsen voor iedereen en passen ons daarbij
graag aan de interesses en mogelijkheden
van onze gasten aan.
Je kunt kiezen uit 11 uiteenlopende modules
van telkens 1,5 tot 3 uur.
Voor elke module wordt de
afstand van het traject, het
geschikte schoeisel en de
2
eventuele toegankelijkheid voor kinderwagens
en rolstoelgebruikers aangegeven.
Voor een bezoek van een halve dag reserveer
je één module, voor een volledige dag combineer
je best twee modules. In Berlare vind je
een ruim aanbod aan horecazaken (aan het
Donkmeer, in de dorpskernen en langsheen
de Schelde).
Groepsbezoeken kunnen het hele jaar worden
georganiseerd, voor de meest interessante periode
in de natuurgebieden (balts broedvogels
en bloei van vele planten) duiden we de periode
maart-juni aan met stip.
De gids wacht jullie op aan het Infokantoor –
museum Donkmeer, Donklaan 123 (aan het
A. Nelenpad), 9290 Berlare. Er is parking voor
auto’s en je kan er ook fietsen huren.

in Berlare
n d s c h a p .
Info en reserveringen
Reserveringen verlopen enkel via het
infokantoor - museum Donkmeer,
Donklaan 123 (aan het A. Nelenpad),
9290 Berlare,
Tel. 09 342 92 40
fax 09 346 69 53
toerisme@berlare.be
www.berlare.be
Hier kun je met al je vragen terecht m.b.t. de
inhoud van de modules, de toegankelijkheid
van de paden (sommige modules zijn ook geschikt
voor rolstoelgebruikers), de mogelijkheden
tot restaurantbezoek en verblijf, info over
de verdere toeristische troeven in de streek,
enz.
Prijs
Per module betaal je ter
plaatse aan de gids
€ 2 per persoon met
een minimum van € 40,00
per groep (kortingen zijn
niet voorzien).
3
© LG

e l e e f h e t l a
Module 1
Op deze uitstap gaat onze
aandacht naar de geschiedenis
en het landschap
van Donkmeer en Berlarebroek.
We maken kennis
met de grootste meander
© RP
in het Scheldebekken. Via
het ‘Brugsken’ stappen we langs de westkant
van het Donkmeer en de oostkant van het recreatiedomein
Nieuwdonk. We lopen langs
de meander, zien moerascypressen met hun
luchtwortels en de doorgangen langs waar de
landbouwers lang geleden met de kruiwagen
van Berlare naar Overmere kwamen en omgekeerd.
De ‘Scheve Villa’ vraagt een woordje uitleg.
Ook het afwateringssysteem met drie ‘verdie-
4
De Oude Meander
2 uur
6 km wandelschoenen
pingen’ is een curiosum. En wanneer we dan in
de prachtige meander wandelen op dezelfde
hoogte als de bodem van de huidige Schelde,
staan we even stil bij de fauna en flora.
We verlaten
uiteindelijk de
meander en
keren via een
totaal ander
landschap
naar onze
vertrekplaats
terug.
www.donkmeer.be
© RP

in Berlare
n d s c h a p .
Module 2
Overmere en
de boerenkrijg
2 uur
Op deze uitstap kom je meer te weten over de
historische gebouwen, het park en het landschap
van Overmere. Waar kunnen we beter
vertrekken dan aan het Boerenkrijgmonument?
Hier begon de Boerenkrijg op 12 oktober 1798.
De huidige kerk is niet de kerk van destijds.
Het ‘Huis Verviers’ is het oud-gemeentehuis
van Overmere en heeft een bewogen geschiedenis
achter de rug. Het Boerenkrijgpark bevat
heel wat oude, prachtige bomen.
We gaan langs de plaats waar het vroegere
kasteel van Overmere stond. De omwalling
is nog altijd te zien. Via het Verraderstraatje
gaan we naar de oude Scheldevallei met
zijn fameuze putten als overblijfsel van de
© RP
6 km wandelschoenen
Schelde. Via de Molenstraat, de Koningstraat
en de Kleine Molenstraat keren we om. We
maken hier kennis met een totaal ander
landschap. Uiteindelijk komen we
terug in het Boerenkrijgpark.
www.overmere.be
© RP
5
© vzw Durme

e l e e f h e t l a
Module 3
Bij deze module kom je meer te weten over
de geschiedenis en het landschap van Uitbergen.
We vertrekken aan de merkwaardige kerk
van Uitbergen. Het gemeentehuis en de pastorie
trekken eveneens onze aandacht. Via de
Kleine Kouterstraat gaan we naar de wijk Het
Slot en naar de Heisbroeken. Een
prachtig stuk natuur onderweg is
onze beloning. We steken door
naar het verlengde van de Grote
Kouterstraat en belanden in het
prachtige gebied van de rivierduinen,
met een unieke plantengroei.
Wist je dat we hier sporen terugvinden
van wat de natuur 13 000
jaar geleden heeft verwezenlijkt?
We komen dan aan de Schelde
6
Uitbergen,
een ‘Mont Saint Michel’
in de Scheldevallei
2 uur
6 km wandelschoenen
met haar talrijke bochten, vochtige hooilanden
en dijken. Bemerk je van op de Scheldedijk de
kerktoren van Uitbergen? Langs de meersen
van Weimeers komen we terug in de bewoonde
wereld.
© RP
© RP
© RP

in Berlare
n d s c h a p .
Module 4
Cultuurhistorie
van de Donk
2 uur
max.
2 km
We maken een historische wandeling. We bezoeken
de Bareldonkkapel of de ‘Kapel van
Onze-Lieve-Vrouw ter Groenen Straeten’,
gebouwd op een van de rivierduinen binnen
de Scheldemeander. Natuurlijk mogen we
niet voorbijgaan aan de Calvarieberg en de
kapelletjes van Onze-Lieve-Vrouw van Zeven
Weeën, een van de meesterwerken van Aloïs
De Beule. En op dezelfde plaats bewonderen
we het altaar (de evangelisten) van de hand
van Vic Temmerman. Daarna bekijken we het
Pachthof aan de buitenzijde. En we denken ongetwijfeld
terug aan de tijd waarin de ridders
en andere vooraanstaande personen hier ‘op
verlof’ kwamen.
gewoon
schoeisel
Vervolgens kunnen we het ‘Museum Donkmeer’
bezoeken waar het verhaal wordt verteld
van de periode vanaf de Franse Revolutie tot
het ontstaan van België. Ook een kijkje in het
natuureducatief ‘bezoekerscentrum Donkmeer’
(in de Festivalhal) behoort tot de mogelijkheden.
Hier kunnen we de natuurwaarden
van Donkmeer en omgeving leren kennen.
www.donkmeer.be
© PVG
7
© Toerisme Scheldeland

e l e e f h e t l a
Module 5
Tijdens deze uitstap bezoeken we het bezoekerscentrum
Donkmeer en de Eendenkooi.
Ideaal vervoermiddel voor deze uitstap is de
houten overzetboot ‘De Kooiker’ die plaats
biedt aan maximum 52 personen (overzet is
apart te betalen aan de schipper, prijzen zie
Infokantoor - museum Donkmeer of www.botenverhuur.be).
Het natuureducatief bezoekerscentrum Donkmeer
is een onthaal- en tentoonstellingsruimte
ingericht in de Festivalhal (naast Infokantoor -
museum Donkmeer). Aan de infobalie vind je
wandelkaarten, posters, stickers en brochures
over de natuur en het Donkmeer. De tentoonstelling
zelf biedt een kijk op de veelzijdigheid
van het Donkmeer met aandacht voor de ontstaansgeschiedenis,
de natuur en een prachtige
8
Bezoekerscentrum
en Eendenkooi
2 uur
vanaf
1 km
wandelschoenen
maquette van de Eendenkooi. Verder is er een
projectieruimte, die ook dienst kan doen als
leslokaal. Hier worden regelmatig allerlei activiteiten
en gelegenheidstentoonstellingen op
touw gezet.
De Eendenkooi is een historische vanginstallatie
voor eenden die in 2007-’09 werd gerestaureerd.
Hier krijg je van de gids het boeiende
verhaal te horen over de vroegere vangst van
eenden.
www.vzwdurme.be
© vzw Durme
© PVG

in Berlare
n d s c h a p .
Module 6
De ‘Reservaatzone Donkmeer’ is het deel van
het Donkmeer en de onmiddellijke omgeving
dat als natuurreservaat wordt beheerd en enkel
met gids toegankelijk is. Ondiepe waterpartijen,
ontstaan door turfontginning, bepalen het
uitzicht. Daarnaast wisselen oude moerasbossen
die kolonies van aalscholver en blauwe
reiger herbergen, veengraslanden, rietvelden,
zeggenvegetaties en drijftillen elkaar af. Dit
natuurgebied, gekenmerkt door de afwisseling
van verschillende biotopen die lange tijd kon-
© LG
Reservaatzone
Donkmeer
2 uur
max.
2 km
© vzw Durme
laarzen
den ‘rijpen’, is misschien wel het waardevolste
in de hele regio. Zeldzame broedvogels zoals
wielewaal, nachtegaal, ijsvogel, ooievaar en
zomertaling vinden hier hun stek.
Tijdens de wandeling staan we stil bij deze natuurwaarden,
het landschap en de ontstaansgeschiedenis
van dit bijzondere natuurgebied.
Op aanvraag is een bezoek aan de zompige
moerasbossen (laarzen!) met broedkolonie
van blauwe reiger en aalscholver mogelijk.
www.vzwdurme.be
9
© LG

10
b e l e e f h e t l a
Module 7
Scheldebroeken
2 uur
min.
4 km
Op de linkeroever van de Schelde op het
grondgebied van de gemeenten Zele, Berlare
en Wichelen strekt zich een uitgestrekt vlak
en laaggelegen cultuurlandschap op alluviale
bodem uit: de ‘Scheldebroeken’. Het hart van
dit gebied is het ‘Aubroek’. Dit is de laatste
weidse open ruimte in de regio: nagenoeg onbebouwd
en gekenmerkt door een erg ‘open’
karakter met weinig opgaande kleine landschapselementen.
Hier werd begin jaren ’70 in
het Veerhuis de film ‘Mira’ opgenomen.
Tijdens de wandeling (verschillende trajecten
mogelijk) hebben we naast de natuurwaarden
(vochtige bloemenrijke hooilanden met karakteristieke
vogels en planten) ook aandacht
voor de landbouw van dit gebied (o.m. vloeibeheer
als historisch landbouwgebruik).
wandelschoenen
© LG
www.vzwdurme.be
© JDC
© vzw Durme

in Berlare
n d s c h a p .
Module 8
De Heidemeersen is een reservaatproject van
Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding.
De naam accentueert vooral de diversiteit van
het landschap en van de biotopen. Het gebied
bestaat enerzijds uit aaneengesloten vochtige
hooilanden (‘meersen’) met open karakter
langsheen de Schelde en anderzijds uit rivierduinzones
met als kern het natuurgebied rond
de ‘Hoge berg’ en bijhorende waterpartijen.
Wandel mee doorheen de rivierduinrestanten
van de ‘Kleine heide’, langs vijvers ontstaan
door turf- of zandwinning, langs droge graslanden
en natte hooilanden, langs eiken- en
berkenbos, knotwilgenrijen en herstelde poelen…
En klim als letterlijk hoogtepunt mee op
www.natuurpunt.be/dendermonding
© Natuurpunt
Heidemeersen
2,5 uur
4,5 km
gewoon
schoeisel
de hellingen van de ‘Hoge Berg’, één van de
laatste intacte rivierduinen met een tophoogte
van meer dan 10 meter met planten als meiklokje,
dalkruid, aronskelk en salomonszegel
onder honderd jaar oude zomereiken.
Vooral de rivierduinzones zijn bijzonder met
zeldzaam geworden
planten (zandblauwtje,
buntgras, klein tasjeskruid,
lathyruswikke, vogelpootje,
…) en dieren
(levendbarende hagedis
en vlinders als bruin
blauwtje, vuurvlinder,
hooibeestje, enz.).
11
© Natuurpunt © Natuurpunt

12
b e l e e f h e t l a
Module 9
Kalkense Meersen
2,5 uur
6 km wandelschoenen
Tussen de kerktorens van Berlare (deelgemeente
Uitbergen), Wetteren, Kalken en Schellebelle
ligt een uniek natuurgebied: de Kalkense
Meersen dat wordt beheerd door Natuurpunt
Afdeling Scheldeland. Ook dit natuurgebied is
bekend voor zijn vochtige hooilanden, eigenlijk
het natuurlijke overstromingsgebied van
de Schelde. Eeuwenlang
hebben slib en klei zich
afgezet in de vallei, waar
een rijke natuur zich ontwikkelde.
Maar door een
intensiever landbouwbe-
© MS
leid en vooral door het in
gebruik nemen van het pompgemaal in 1978,
verloor het gebied zeer snel zijn natuurwaarden.
In de plaats van natte bloemrijke hooilanden
zie je steeds meer intensief gebruikte
weilanden en akkers.
© DVB
Om de verdere achteruitgang van de natuur
een halt toe te roepen, werd in 1991 gestart
met de uitbouw van een natuurreservaat. De
natuurpercelen liggen verspreid over het hele
gebied en hebben daardoor een grote meerwaarde
voor de fauna en flora van het geheel.
Tijdens deze wandeling maak je hier uitgebreid
kennis mee.
De Kalkense Meersen vormen als geheel een
belangrijke habitat voor vele vogels zoals grutto,
slobeend, zomertaling, gekraagde roodstaart
en steenuil. En er is nog zoveel meer
te zien: weiden vol gele ratelaar op Belham,
boomvalken jagend boven ‘s Herenmeers,
hermelijnen in Langendonk, enz.
www.kalkensemeersen.be
www.natuurpunt.be/scheldeland
© DVB

in Berlare
n d s c h a p .
Module 10
Landbouw
aan de Schelde
max.
2 uur
Tijdens deze wandeling leggen we de klemtoon
op de specifieke situatie van de landbouw
langsheen de Schelde vroeger en nu: vochtige
hooilanden in de Scheldevallei afgewisseld
door graasweiden op de drogere delen en akkers
op de hoger gelegen gronden. Wij besteden
ook aandacht aan inrichting in het kader
van het Sigmaplan en de ingrijpende invloed
op de landbouw van dit gebied. Blijven de
koeien loeien in de Kalkense Meersen?
We wandelen vanaf het Veer van Schellebelle
langs de dijk tot aan het Pompgemaal en
© AO
4 km wandelschoenen
de Kalkense
Vaart om via
dezefde weg
terug te keren
naar de Aard.
Eindpunt is
het landbouwbedrijf
van
de familie
Colman.
13
© AO

14
b e l e e f h e t l a
Module 11
Op stap met de jager
2 uur
min.
4 km
De open ruimte van Berlare, Overmere en Uitbergen
is ook bij jagers heel bekend. Op deze
wandeling volgen we hun spoor… Je komt
meer te weten over het wild en het wildbeheer
in de bossen, weiden, hooilanden en akkers,
rietkragen en waterpartijen van de omgeving
Uitbergen-Donkmeer (jachtterrein DDS). Geniet
mee van de grondige terreinkennis van
de ervaren jager-gids. Hij kent hier elke struik,
elke boom en gracht… en vertelt je kleurrijke
verhalen die deze uitstap onvergetelijk maken!
laarzen
© LB
© LB

n d s c h a p .
N445
Kalken
Schellebelle
G
N407
N442
A Donkmeer
B Nieuwdonk
C Berlarebroek
D Reservaatzone Donkmeer
Heiende
Overmere
Uitbergen
SCHELDE
H
N416
D
i
WICHELEN
N445
A
D
B
D
E Scheldebroeken
F Heidemeersen
G Kalkense Meersen
H Jachtterrein DDS
i
Donk
F
in Berlare
Heikant
C
BERLARE
i
N416
Toeristisch Infokantoor
P Parking Festivalhal
Schoonaarde
E
15
N47
ZELE
© Toerisme Oost-Vlaanderen

Colofon
De ‘Gidsenwerking Berlare’ is een samenwerking tussen
de gemeente Berlare, de Heem- en Oudheidkundige
Kring Overmere, de plaatselijke landbouwers
en jagers, Natuurpunt Dendermonding, Natuurpunt
Scheldeland, Toerisme Scheldeland, VVV-Donkmeer
en vzw Durme.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of
openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm
of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaandelijk
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Coördinatie en eindredactie:
Jan Maertens, vzw Durme
Tekst:
samenwerkende partners
Opmaak:
Danni Elskens
Foto’s:
Yves Adams, archief Toerisme Scheldeland, archief
vzw Durme, archief vzw Natuurpunt, Lydia Bracke,
Kristine Colman, Misjel Decleer, Jeroen De Coninck,
Ludo Goossens, Anne-Marie Oosterlinck, Raf Pensaert,
Miguel Surmont, Didier Van Brussel en Peter Van
Gijseghem
Taalkundig advies:
Paule Bosch
Kaartopmaak:
Danni Elskens
Verantwoordelijke uitgever:
Regionaal Landschap Schelde-Durme
in samenwerking met