2010 – 2011, nummer 1 - Thauma

You never monkey with the truth / Norbert Peeters
variant zal zich verspreiden door de
genepool, tot er een nieuwe variant opkomt
die weer beter is uitgerust. Zo ontstaat er
cumulatieve selectie. De mutaties stapelen
zich op, en organismen gaan steeds meer
van elkaar verschillen. De genen coderen
voor vehikels. Deze lichamen zijn naast
het product van ook de gastheer voor een
concentraat aan genen. 21 Als gastheer dient
het vehikel de vermenigvuldiging van de
genen.
Fallacy?
Nu de onduidelijkheid m.b.t. het gen uit de
weg is geruimd, gaan we terug naar de
ethiek. Huxley was de eerste die schreef
over ethiek en evolutie. Hij spreekt
van een fallacy genaamd “ethics of
evolution.” Huxley:
“Fittest’ has a connotation of ‘best’; and
about ‘best’ there hangs a moral flavour.”
(Evolution and Ethics, p. 80)
Er hangt inderdaad een morele lucht aan
het feit dat het ene concentraat aan genen
zich via een vehikel beter voortplant dan
het andere. Huxley noemt dit een fallacy,
maar is het dat ook? De vermenigvuldiger
repliceert zich via lichamen tot hij een
grens tegenkomt. Op het moment dat er
grenzen zijn, gaan variaties een rol spelen.
Er ontstaat een onvermijdelijke strijd tussen
concurrerende vermenigvuldigers. Een
kleine adaptatie kan beslissend zijn in deze
concurrentiestrijd. 22
Evolutie en ethiek
Zowel Verbeek als Dawkins onderzoeken de
biologie van zelfzuchtigheid en altruïsme. 23
Dawkins kenmerkt een altruïstische daad
als een daad die de altruïst in meerdere
of mindere mate schaadt, en de ontvanger
een overlevingsvoordeel geeft. 24 Hoe
zou altruïsme kunnen bestaan in de
concurrentiestrijd om de schaarste aan
ruimte en voedselbronnen? Een echte
altruïst snijdt zichzelf in de vingers.
Dawkins laat zien dat altruïsme in
werkelijkheid verborgen zelfzuchtigheid
is. 25 Ogenschijnlijk altruïstische daden,
zoals moederliefde of opoffering voor
familieleden, zijn uiteindelijk zelfzuchtig.
Familieleden hebben deels dezelfde genen.
Aangezien organismen enkel vehikels zijn
voor het overleven van deze genen, blijkt
dit gedrag uiteindelijk in het voordeel
van de genen te zijn.
Verbeek betwijfelt dit feit niet alleen, maar
begaat vervolgens een grove fout door te
zeggen dat Dawkins enkel van zogenaamd
verwantschapsaltruïsme kan spreken:
“Echter heeft het verwantschapsaltruïsme
van Dawkins geen verklaring voor het
optreden van zogeheten symbiotische
relaties.” 26
Een symbiotische relatie betreft een
samenwerking tussen twee (of meer) nietverwante
organismen waarbij beide profijt
hebben van de samenwerking. Dergelijke
samenwerkingsverbanden worden
uitgebreid besproken in The Selfish Gene.
Hoe kunnen ogenschijnlijk altruïstische
daden tussen organismen die niet genetisch
verwant zijn opkomen?
Prisoner’s dilemma
Als organismen zelfzuchtig zijn, loopt
samenwerking tussen niet-verwante
organismen uit op het prisoner’s dilemma.
Neem bijvoorbeeld een prisoner’s dilemma
tussen vlooiende apen. Hier zullen zich
de volgende opties voordoen. (1) Beide
apen weigeren elkaar te vlooien: hier is de
nettowinst voor beide het laagst. (2) Beide
apen vlooien elkaar: hier is er sprake van
winst voor beide. De grootste winst wordt
echter behaald als (3) aap A wordt gevlooid,
maar vervolgens het vlooien van aap
B verzuimt. Deze laatstgenoemde
situatie creëert de hoogste
winst voor aap A, maar aap
B staat in dit scenario met
lege handen. 27 Zelfzuchtige
organismen zouden in
het prisoner’s dilemma
dezelfde strategie kiezen,
om een zo hoog mogelijke
winst na te streven. Beide
gaan voor optie één, en
zullen kiezen om niets te doen.
Samenwerking zou dan niet kunnen
opkomen, en organismen zouden verstrikt
raken in een oorlog van allen tegen allen.
Toch zien we dat de meeste apen
samenwerken. Dawkins geeft verschillende
redenen voor het opkomen van
samenwerking.
Herhaling, herkenning en non-zero-sum games
Allereerst wijst Dawkins erop dat vlooien
niet éénmalig is: apen moeten constant
worden gevlooid. 28
“Selfishness was not the rational thing to
do after all - so long as the game is played
more than once.” (The Origin of Virtue, p. 58)
Als het prisoner’s dilemma verschillende
Er
hangt
inderdaad een
morele lucht aan
het feit dat het ene
concentraat aan genen
zich via een vehikel
beter voortplant dan
het andere.
School / 45
keren wordt gespeeld, laat dit ruimte
voor wraak en beloning. In de herhaling
blijkt tit for tat de strategie die de meeste
winst tussen niet-verwante individuen
genereert. 29, 30 Vlooit aap A aap B, dan kan
hij verwachten op zijn beurt te worden
terugbetaald. Op het moment dat hij niet
wordt teruggevlooid zal hij wraak moeten
nemen op aap B. Maar hoe weet aap A welke
apen bereid zijn tot samenwerking, en
welke de kluit zullen belazeren?
Dawkins zegt hier: voor
samenwerking moet er sprake
zijn van herkenning: zowel
van de apen die hebben
samengewerkt, als van de
apen die bedrog hebben
gepleegd.
Herhaling en geheugen
zijn daarom nodig om te
komen tot een dergelijke
samenwerking. 31
De echte stok achter de deur is
het feit dat dergelijke symbiotische relatie
een non-zero-sum game, oftewel een winwinsituatie
creëert. 32 Beide organismen
halen op de lange termijn meer winst uit
de samenwerking dan zij ieder afzonderlijk
zouden behalen. Winst moet hier worden
gelezen als betere vermenigvuldiging
van de genen. 33 Een kanttekening hierbij:
deze samenwerking wordt altijd bedreigd.
Vrijbuiters en bedriegers kunnen ieder
moment opkomen en de samenwerking
verstoren.
Kan in er in een onderlinge
concurrentiestrijd ooit plaats zijn voor
een altruïst die zich zonder mokken laat
uitbuiten door anderen?
Conclusie
Uit het reductionisme van Dawkins en