2010 – 2011, nummer 1 - Thauma

Vrolijke Verhalen
Ein Herumspringen im Dunkel
Naomi Boekwijt
Het was op een zaterdagnacht in september
dat wij terugkeerden. De eerste kilometers
moesten we helemaal teruglopen, omdat
het de Gemeenschap zo’n tien jaar geleden
was gelukt om, binnen een bepaalde omtrek,
een verbod op gemotoriseerd verkeer in te
stellen. Nu was het er zo onherbergzaam
donker dat we haastig in de berm sprongen
toen er een paard met koets langs daverde.
Het harde geklater van de hoeven op het
daar nog verharde pad was veel beter
hoorbaar dan het tafereel zichtbaar was:
slechts de glanzende, vonkende ijzers van
het paard en de lampen op de zijkanten van
de koets lichtten langs flitsend op.
De koetsier had ons niet opgemerkt.
Voor Marten een opluchting, die zou
wel eindeloos en onvermoeibaar kunnen
blijven lopen, zolang het hem verzekerde
van zo weinig mogelijk afhankelijkheid. Hij
en ik liepen soms even naast elkaar, maar
meestal liep hij voorop en ik een stuk achter
hem. Tobias liep al de hele tijd zuchtend
en sloffend achteraan. Het was vreemd en
vanzelfsprekend tegelijk dat Marten veel
voorop liep - vanzelfsprekend omdat hij
wel wist waar-ie heen moest lopen, omdat
we dezelfde weg terug moesten als dat we
gekomen waren; vreemd omdat het niet zijn
weg was, hij liep dat verrekte pad niet al z’n
hele leven op en neer. Marten kwam dan ook
niet uit de Gemeenschap. Het opmerkelijkste
aan hem was dat hij alles unheimlich
beter aanvoelde dan wij. De waanzinnige
koelte in zijn houding leek elk aanvoelen te
ontkennen, maar was er juist de bevestiging
van.
Wanneer ik To niet meer hoorde ging ik wat
langzamer lopen, tot ik zijn geluiden weer
kon onderscheiden. Zin om naast hem te
hem te lopen had ik niet, ik wilde dat stuk
alleen lopen, zoals ik vroeger ook altijd had
gedaan op dagen dat ik in het naburige dorp
iets moest halen voor mijn ouders. Ook nu
nog, of juist nu, zag ik hem als de zwakste
van ons twee, juist omdat hij zich altijd het
sterkst had willen tonen in het onthouden
van de Schrift en in de gehoorzaamheid aan
moeder. In vergelijking met Marten stak zijn
slappe houding des te meer af. Marten liep
altijd zeer rechtop. Eigenlijk was alles recht
aan hem: van de contouren van zijn gezicht
tot aan de lijn van z’n schouders – als je een
lat op die schouders zou leggen, dan zou-ie
evenwijdig lopen met de horizon.
We liepen nu al ruim een uur. Het
was veel later dan we hadden berekend,
natuurlijk omdat we er niet op gerekend
hadden nog terug te moeten lopen. Ik liep
inmiddels al door het zeer van mijn voeten
heen, maar geen haar op m’n kop die
eraan dacht om daarover te klagen, want
Martens Härte kon zulk een klagen niet
verdragen. Waarheen we liepen was mij nu
niet meer duidelijk, maar het kon me ook
niets schelen. Het duister was zo diep dat
ik Marten niet voor mij zag lopen, terwijl
er hooguit een paar meter tussen ons kon
zijn, omdat de ontkenning van mijn pijn
luid weerklonk in het ritme van zijn ferme
passen. “Die vent loopt zó snel,” had Hans
gezegd. Ik glimlachte toen ik er aan dacht.
Hans was de enige die opmerkingen over
Marten durfde te maken. Ik leed aan een
quasi-neutrale beschrijvingsdwang, vond-ie.
Op een afstandje van het huis waren we
even blijven staan. In de keuken scheen
nog licht. We konden de lichtbron zelf niet
zien, omdat de keuken achter was, maar
vanaf buiten was een in vier vierkanten
flauw verlicht vlak op het gras te zien. Daar
moesten ze zitten, achterin dat huis, aan
die vervloekte keukentafel. Het huis kwam
me nu niet meer voor als een huis, maar
als moeder met een gebouw om zich heen,
waar haar bewind zich in elk hoekje had
genesteld.
Marten knikte ons niet goedmoedig toe ter
geruststelling voordat hij aan de laatste
meters begon. Hij liep gewoon, of niet, en
dan moest je maar volgen, of niet. Natuurlijk
volgden we. We hadden geen angst meer,
onverschillig geworden voor onze houding
jegens moeder en voor moeders houding
jegens ons. Het oude hout van de veranda
kraakte, de buitendeur maakte nog
precies hetzelfde hoge geluid. En hij
beklom de Sinaï en naderde de donkerte
waarin God was.
Daar zaten ze. Een kaars in hun midden, de
Schrift op een hoek van de tafel, door vaders
neurotisch verlangen zo neergelegd. Het
viel me nu op dat moeders haar grijs was,
al was het dat vast ook al toen wij een jaar
daarvoor waren vertrokken. Vader hing nog
altijd in zijn gebogen denkende houding,
zwaar op de tafel leunend, waar moeder
altijd kaarsrecht zat en hem commanderend
toesprak. De onderdanigheid droop nog
steeds van hem af in de vorm van kleine
zweetdruppels op zijn slapen. Ik keek de
kamer rond, alles zwart, dat vond moeder
‘stijlvol’. Ik haatte de stoelen met de houten
spijlen als rugleuning waar ik zo vaak tot
beursheid aan toe mijn ruggengraat precies
tussen de middelste twee spijlen had
gedrukt, wanneer moeder weer met het vuur
van haar verbolgenheid aan het blazen was.
Zonder een spoor van verbazing keken
ze op. Daar stonden we, rechtop, lange
School / 65
smalle mensen als we alle drie waren.
We stonden daar zwijgend, met onze
mechanisch gereduceerde harten en het
verlies aan Not dat vanuit die harten rustig
door onze aderen vloeide. Het opkijken van
vader was te vergelijken met dat van een
sloom, gebroken dier; dat van moeder was
meer zenuwachtig. De aanwezigheid van
Marten werd niet opgemerkt. Het was of
hij helemaal niet in het huis was, omdat de
grens van zijn lichaam al genoeg huis was
voor hem. Un-heim-lich, dat was-ie.
Moeder zei toen met haar monotone,
serieuze stem: “Kinderen, ga zitten, dan
lezen wij tezamen de Schrift.”
En wij gingen zitten. En vader begon
te lezen wat hij al honderdmaal gelezen
en nog steeds niet begrepen had. Moeder
gaf bij elke zin een uitspraakverbetering,
zoals altijd. Na een eerste passage stelde
zij ons vragen over de Grote Woorden, die
mij belachelijker dan ooit ter ore kwamen.
Tobias, met zijn misselijkmakende drang
naar ouderlijke liefde en goedkeuring,
deed nog pogingen tot antwoord geven: “Is
het iets met het…Im Ganzen?” Hij zei dat
op zijn hakkelende, autistische toon, die
vreemd weerklonk in de bedompte ruimte.
Met minachting bekeek ik zijn gezicht, om
daarna Martens gezicht te bekijken, met de
felle ogen die compleet onverschillig naar
de muur staarden. Niets-zeggend, maar niet
nietszeggend, zo zat-ie daar naast mij aan
die vervloekte keukentafel.
Boven en om ons heen strekte de nacht
zich sternenlos uit. Ik wist me door haar
omringd en opgenomen tegelijk. Steeds
herhaalde zich onvrijwillig die zin in mijn
hoofd: En hij beklom de Sinaï, en naderde
de donkerte waarin God was. Dan bedacht