Magazine 2013 (pdf) - Bert Hellinger Instituut Nederland

Niet-weten
Bibi Schreuder
Als coach of als begeleider van een opstelling kan het je zomaar gebeuren.
Paniek slaat toe: “Ik weet het niet meer. Wat nu? Ik moet iets doen. Help!”
Als je in een situatie terecht komt waar je niet meer weet wat te doen, dan is de
kans groot dat er allerlei oordelen over jezelf door je hoofd gaan spoken, of dat
er zoveel lawaai in jezelf ontstaat dat al je denken overstemd wordt. Rationeel
denken gaat niet meer en vaak word je ook nog boos op jezelf, of ervaar je
de buitenwereld als onveilig. Daarmee komt alles nog meer op slot te zitten,
gevangen in onzekerheid. Hier beschrijf ik twee manieren van niet-weten en de
manier van ermee omgaan die tot een uitweg kan leiden.
Het sluitende niet-weten
Waarschijnlijk ontstaat de blokkade
en paniek, zoals hierboven omschreven,
omdat met het niet-weten
een eerder (systemisch) trauma
opnieuw wordt getriggerd. Bijvoorbeeld
de traumatische situatie
van een grootvader, die volkomen
hulpeloos en machteloos moest
toekijken hoe zijn vrouw het leven
verloor bij het ter wereld brengen
van haar kind. Of misschien roept
de situatie van nu herinneringen
op aan een situatie van vroeger op
school, waar je straf kreeg omdat
je een antwoord niet wist. Je weet
dat je iets moet doen, maar je hebt
geen fl auw idee wat. “Ik moet iets
doen; Help!”
Zodra je je verlamming weer de
baas bent ga je iets doen. Iets wat
bekend is, iets wat je goed kunt. Je
voelt de opluchting: “Pff, nou kan
ik weer verder, gelukkig!”
De paniek is over, misschien
ontstaat er zelfs wel een soort
overwinningsgevoel omdat je het
overleefd hebt. Maar je bent bezig
met iets anders, dan waar het over
ging toen je het even niet wist..
Dit is een voorbeeld van patroonherhaling
bij onzekerheid. De onzekerheid
nu triggert het patroon dat
in jouw systeem ooit het antwoord
was op gebeurtenissen die te
moeilijk waren om onder ogen te
zien. Dat patroon heeft meestal zijn
wortels in een specifi eke overlevingsstrategie
van iemand uit een
vorige generatie, als zijn reactie op
een specifi eke gebeurtenis.
Een veel voorkomend patroon
is bijvoorbeeld om uitermate
zorgzaam voor de ander te worden,
of, om geheel te focussen op wat je
onder controle hebt. In een coachingsgesprek
gaan samenvatten
wat er tot dan toe is gezegd, kan
bijvoorbeeld weer dat geruststellende
gevoel geven dat je alles onder
controle hebt.
We hebben ons zo goed aangeleerd
dat we altijd wel een antwoord
hebben, dat we zijn gaan geloven
in de illusie dat, ook als we het niet
weten we toch iets kunnen doen.
We gaan dus iets doen, zonder
te weten wat we moeten doen.
Dat voelt beter dan niets doen en
erkennen dat we het niet weten.
In het niet weten terecht komen
vinden we vaak eng. We hebben
het leren vermijden. En als we er
dan toch in terecht komen, dan
heeft het een sluitende werking.
We sluiten ons zelf af van de ander,
van het veld en de wereld om ons
heen, en daarmee worden onze
hulpbronnen ook nog eens onbereikbaar.
Het openende niet-weten
In het niet-weten terecht komen
kan ook een openende werking
hebben.
Allereerst moet je je ervan bewust
worden dat je het nu niet weet.
Dat bewust worden kan lastig zijn.
Soms hebben we namelijk zo goed
geleerd om de toestand van niet-weten
te vermijden, dat we niet eens
- 4 -
herkennen dat we het punt bereikt
hebben waarop we werkelijk niet
meer weten wat te doen.
Herkennen dat je aangekomen bent
in het niet-weten, hoe doe je dat?
Haal jezelf situaties voor de geest
waarvan je achteraf constateerde
'ik wist het toen echt niet'. Wat deed
je toen? Wat lijkt jouw patroon te
zijn? Hard praten, lachen, over iets
heel anders beginnen, boos worden
op je cliënt, een zogenaamd wijze
opmerking maken, enzovoorts. Dan
heb je in ieder geval een aanknopingspunt:
als ik x doe, dan mag ik
mezelf afvragen of het een teken is
dat ik het niet weet.
Stap twee is dan: ronduit erkennen
dat je het nu niet weet, punt.
Zonder oordeel, zonder dat je er op
dit moment ook maar iets aan kunt
veranderen dat dit nu het feit is dat
er is: ik weet het niet.
Benoemen dat je het niet weet
Hardop benoemen: “Ik weet het
nu even niet”, werkt rustgevend en
helpt om contact te houden met je
verantwoordelijkheid en je leiderschap.
Door ‘nu’ en ‘even’ te gebruiken,
stel je zowel je eigen paniek
en oordelen, als ook de client
gerust, en heb je even de tijd om
het gewoon niet te weten. In de
woorden 'nu' en 'even' zit echter
ook een valkuil. Heel gemakkelijk
zet je daarmee -onbewust- jezelf
onder druk om het aanstonds wél
te weten.
Verduren van het niet-weten
Om jezelf te trainen in het
verduren van de toestand van
niet-weten, kun je beter zeggen: “Ik
weet het niet”. Zonder ‘nu’, zonder
‘even’.
Het gaat om het werkelijk nemen
van het feit dat je het niet weet.
Een overgave aan “Ik weet het niet;
het zij zo”. Een toestand waarin