NIEMAND IS VOLKOMEN - PKN Gemeente Sneek

7
LEVEN MET EEN BEPERKING
Hoofdstuk 1 Handicap; een eerste verkenning
1.1 Inleiding
In het eerste hoofdstuk gaat het om begripsverheldering en achtergrondinformatie.
In de eerste plaats wil ik ingaan op de vraag wat we verstaan onder handicap en over wie we het hebben
als we spreken over mensen met een handicap. Ook wil ik graag iets zeggen over de geschiedenis van de
Interkerkelijke werkgroep Theologie en Handicap. Al meer dan 20 jaar houdt de werkgroep zich bezig met
vragen die er zijn in de relatie tussen kerk, theologie en mensen met een handicap.
1.2 Wat is een handicap?
In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog, en ook nog wel daarna, nam men het niet zo nauw met de
aanduidingen van gehandicapten: men schroomde niet om mensen met een verstandelijke handicap
‘imbecielen’, ‘gekken’, ‘debielen’ of ‘mongolen’ te noemen, en fysiek gehandicapten noemt men
lichamelijk gebrekkigen en kregen het etiket ‘invalide’ of ‘mindervalide’ opgeplakt, als ze al niet zonder
meer ‘onvolwaardig’ waren.
Naarmate er steeds meer beleid werd ontwikkeld om de doelgroep te emanciperen, en die doelgroep zelf
inderdaad mondiger werd, groeide het inzicht dat deze benamingen toch wel erg stigmatiserend waren.
Ook invalide werd in de ban gedaan; dat betekent immers ‘on(vol)waardig’.
Er kwam behoefte aan een meer neutrale term, en zo kwam men op handicap. Dit Engelse woord is
afgeleid van hand in cap, oorspronkelijk een gokspelletje, waarbij het geld van de inzet in de hand in een
pet verborgen werd gehouden.
Eind negentiende eeuw dook het op in de vorm handicaprace (voor paarden): een race waarbij jongere en
sterkere dieren een stukje achter de andere paarden startten.
Daarna werd de handicap ook in ‘menselijke’ wedstrijden, zoals in de golfsport, toegepast: de kansen
worden min of meer gelijkgemaakt door correcties in het klassement toe te passen. Iemand die een
handicap kreeg, was beter dan de andere deelnemers. Handicap was dus een positieve kwalificatie.
In de twintigste eeuw gaat handicap steeds meer betekenen: ‘belemmering’, ‘hindernis bij het volbrengen
van een taak of prestatie’. En zo komen we in de buurt van de hierboven beschreven doelgroep. Iemand
die een handicap heeft, ondervindt in het dagelijks leven belemmeringen, bijvoorbeeld doordat hij niet
kan lopen, zien of horen, of doordat hij vanwege een chronische ziekte minder goed functioneert. Hij
heeft een handicap, en is derhalve gehandicapt. Na 1950 worden ook volwassenen die tot dan toe doven,
blinden, kreupelen, gebrekkigen, onvolwaardigen of invaliden genoemd werden, omschreven als
gehandicapten. De term handicap als aanduiding voor een beperking is dus nog niet zo oud.
Het woord gehandicapt heeft op zich dus niets denigrerends of discriminerends. Toch wordt dat blijkbaar
wél als zodanig ervaren, want eind twintigste eeuw was het ineens niet meer correct om van
‘gehandicapten’ te spreken; ‘mensen met een handicap’ moest dat worden. Die benaming was echter ook
aan inflatie onderhevig, en wordt nu ook wel vervangen door ‘mensen met een (fysieke, visuele,
verstandelijke, etc.) beperking’.
Als ik praat over handicap of beperking, denk ik aan individuele stoornissen die rond de geboorte of ten
gevolge van een ongeval, ziekte of ouderdom voorkomen. Het zijn problemen die de dagelijkse activiteit
van een mens hinderen.
Er is sprake van grote diversiteit. Handicap kan tijdelijk zijn, of permanent; zichtbaar of onzichtbaar; het
kan effect hebben op alle aspecten van het leven of op enkele. Het is geen vaste groep, er gaan mensen