10.09.2013 Views

op het kruispunt tussen genen en omgeving - Nederlands ...

op het kruispunt tussen genen en omgeving - Nederlands ...

op het kruispunt tussen genen en omgeving - Nederlands ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

PERIODIEK VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR PSYCHIATRIE<br />

JAARGANG 20<br />

NUMMER 1<br />

JANUARI 2013<br />

INEZ MYIN-GERMEYS<br />

<strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>kruispunt</strong><br />

<strong>tuss<strong>en</strong></strong> <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />

<strong>omgeving</strong><br />

INTERVIEWS<br />

Mike Ow<strong>en</strong><br />

Michael Meaney<br />

Larry Young<br />

VOORUITBLIK<br />

interviews met<br />

sprekers, debaters <strong>en</strong><br />

de Congrescommissie<br />

SPECIAL VOORJAARSCONGRES 2013<br />

Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> Omgev<strong>en</strong>


Veerkracht<br />

Veerkracht gaat over de ess<strong>en</strong>tie van wat we<br />

will<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong>: <strong>het</strong> versterk<strong>en</strong> van de eig<strong>en</strong><br />

kracht, voor cliënt<strong>en</strong> én medewerkers.<br />

We zett<strong>en</strong> onze klinische voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> om naar ambulante<br />

zorg. Behandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> dicht bij huis, in de eig<strong>en</strong><br />

<strong>omgeving</strong> van cliënt<strong>en</strong> staat voor<strong>op</strong>.<br />

Maak k<strong>en</strong>nis met ons<br />

Bezoek onze stand nr. 23 <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres NVvP 2013.<br />

U vindt ons in <strong>het</strong> c<strong>en</strong>trum van de exposant<strong>en</strong>ruimte.<br />

“Ons FAST-team laat zi<strong>en</strong> hoe we voor<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> persoonlijkheidsstoornis<br />

‘best pass<strong>en</strong>de zorg’ concreet mak<strong>en</strong>. In<br />

hun eig<strong>en</strong> <strong>omgeving</strong> <strong>en</strong> laagdrempelig<br />

biedt <strong>het</strong> team h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stabiliser<strong>en</strong>d,<br />

structurer<strong>en</strong>d kader met MBT als<br />

therapeutische basis. Flexibel <strong>en</strong> assertief.<br />

Bij dreig<strong>en</strong>d afhak<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> we niet los.<br />

David Krol, psychiater, directeur behandeling Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

Meer wet<strong>en</strong>?<br />

Kijk <strong>op</strong> http://psychiaterbij.ggzbreburg.nl/<br />

<strong>en</strong> lees hoe onze psychiaters d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over<br />

FAST, <strong>het</strong> JOIN team voor thuisbehandeling<br />

van jonger<strong>en</strong>, <strong>en</strong> meer.<br />

http://psychiaterbij.ggzbreburg.nl<br />

Onze belofte is dat we de best pass<strong>en</strong>de specialistische<br />

behandeling <strong>en</strong> ondersteuning bied<strong>en</strong>, waarmee m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> psychiatrisch probleem weer verder kunn<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />

dagelijks lev<strong>en</strong>. Dat do<strong>en</strong> we deskundig, met aandacht <strong>en</strong><br />

doortast<strong>en</strong>d.<br />

De sam<strong>en</strong>werking met onze zorgpartners zi<strong>en</strong> we als<br />

succesfactor in <strong>het</strong> waarmak<strong>en</strong> van onze belofte.


IN DIT NUMMER jaargang 20 • nummer 1 • januari 2013<br />

Voorjaarscongres<br />

Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> Omgev<strong>en</strong><br />

Van 10 tot <strong>en</strong> met 12 april 2013 in MECC Maastricht: <strong>het</strong> Voorjaarscongres van de NVvP.<br />

Drie dag<strong>en</strong> lang staat ‘de kruisbestuiving <strong>tuss<strong>en</strong></strong> biologie <strong>en</strong> <strong>omgeving</strong>’ c<strong>en</strong>traal, onder de<br />

noemer ‘Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> Omgev<strong>en</strong>’. Met vier boei<strong>en</strong>de hoofdsprekers <strong>en</strong> e<strong>en</strong> zinder<strong>en</strong>d debat.<br />

Met meer dan 150 deelsessies, e<strong>en</strong> vernieuwde posterpres<strong>en</strong>tatie, de befaamde ‘Breinstrijd’<br />

<strong>en</strong> natuurlijk vol<strong>op</strong> de geleg<strong>en</strong>heid om elkaar te ontmoet<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij te prat<strong>en</strong>.<br />

In de bijlage bij dit nummer vindt u <strong>het</strong> volledige programma. In deze special blikk<strong>en</strong> we<br />

vooruit met de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor <strong>en</strong> achter de scherm<strong>en</strong>.<br />

8 Vooruitblik<br />

De Congrescommissie<br />

‘Het Voorjaarscongres is dé geleg<strong>en</strong>heid om elkaar vanuit alle windstrek<strong>en</strong> <strong>en</strong> disciplines te inspirer<strong>en</strong> met nieuwe<br />

inzicht<strong>en</strong>’, zegt CWA-voorzitter Odile van d<strong>en</strong> Heuvel. De led<strong>en</strong> van de Congrescommissie over hun hoogtepunt<strong>en</strong><br />

van dit congres.<br />

Pl<strong>en</strong>aire sprekers<br />

14 Inez Myin-Germeys | ‘De invloed van de <strong>omgeving</strong> <strong>op</strong> psychiatrische stoorniss<strong>en</strong> is lang veronachtzaamd’<br />

16 Mike Ow<strong>en</strong> | ‘G<strong>en</strong>etica heeft mijn kijk <strong>op</strong> schizofr<strong>en</strong>ie veranderd’<br />

20 Michael Meaney | G<strong>en</strong><strong>en</strong> knuffel<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> moleculaire onderbouwing van Spocks advies<br />

22 Larry Young | De hers<strong>en</strong>chemie van ons complex sociaal gedrag<br />

26 Debat<br />

‘Interdisciplinaire discussie maakt je e<strong>en</strong> betere dokter<br />

<strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schapper’<br />

Dat vindt neurobioloog Jero<strong>en</strong> Geurts. Hij leidt sam<strong>en</strong> met Odile van d<strong>en</strong> Heuvel <strong>het</strong> debat <strong>tuss<strong>en</strong></strong> Gerb<strong>en</strong> Meyn<strong>en</strong><br />

(‘de filosoof’), Jan Buitelaar (‘de bioloog’), Christa Widlund (‘de analytica’) <strong>en</strong> Hans Visser (‘de dominee’).<br />

En verder<br />

Van <strong>het</strong> bureau Praktische congresinformatie 5<br />

Breinstrijd Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz 25<br />

Postersessies Het hart van <strong>het</strong> congres 25<br />

SAP Voorjaarskoorts 31<br />

Van de redactie De redactieled<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> zich voor 34<br />

Organisatie De m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> achter de scherm<strong>en</strong> 38<br />

Odile van d<strong>en</strong> Heuvel<br />

Jero<strong>en</strong> Geurts<br />

8<br />

26


vandeCongresCommissie<br />

4<br />

Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> Omgev<strong>en</strong><br />

Mijn voorspelling is dat de 21 ste eeuw in de geschied<strong>en</strong>isboek<strong>en</strong> zal kom<strong>en</strong> als de eeuw van de versnelde verandering<strong>en</strong>.<br />

Verandering<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> soms zo geleidelijk gaan dat je ze pas <strong>op</strong>merkt als de langetermijnbijwerking<strong>en</strong> de gunstige<br />

effect<strong>en</strong> dreig<strong>en</strong> te overschaduw<strong>en</strong>. Andere verandering<strong>en</strong> zijn acuut <strong>en</strong> vaak onverwacht, zodat we ons er niet <strong>op</strong><br />

kunn<strong>en</strong> voorbereid<strong>en</strong> of teg<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong>. Het is evid<strong>en</strong>t dat de m<strong>en</strong>s die zich <strong>het</strong> best kan aanpass<strong>en</strong> aan<br />

verandering<strong>en</strong>, <strong>het</strong> meest succesvol zal overlev<strong>en</strong>. En dan gaat <strong>het</strong> niet om willoos meegaan in de waan van de dag,<br />

maar om <strong>het</strong> vermog<strong>en</strong> de verandering vroegtijdig te detecter<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> te zi<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> in<br />

eerste instantie wellicht ongunstig lijk<strong>en</strong>de situatie. Dat vermog<strong>en</strong> – of beter gezegd, de voedingsbodem voor dit<br />

vermog<strong>en</strong> – is in grote mate g<strong>en</strong>etisch bepaald <strong>en</strong> heeft onder meer te mak<strong>en</strong> met de mate van remming of angst.<br />

Maar zo veranderlijk als de 21 ste eeuw, zo plastisch zijn onze hers<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> zo beïnvloedbaar onze g<strong>en</strong>etische blauwdruk.<br />

Het vermog<strong>en</strong> tot aanpassing is dus ook in grote mate te ler<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>omgeving</strong> waarin blootstelling aan, <strong>en</strong><br />

bescherming teg<strong>en</strong>, ‘toxische’ <strong>omgeving</strong>sinvloed<strong>en</strong> in <strong>op</strong>timale balans zijn.<br />

Ik verwacht dat er in de 22 ste eeuw niet meer zozeer wordt gesprok<strong>en</strong> over g<strong>en</strong>etische risic<strong>op</strong>rofiel<strong>en</strong>, maar over g<strong>en</strong>eti-<br />

sche adaptatieprofiel<strong>en</strong>. De m<strong>en</strong>s in de 22 ste eeuw heeft dan mogelijk de <strong>omgeving</strong> naar haar hand gezet, <strong>en</strong> techniek<strong>en</strong><br />

ontwikkeld voor <strong>het</strong> versterk<strong>en</strong> van <strong>het</strong> adaptief vermog<strong>en</strong> door beïnvloeding van de g<strong>en</strong>expressie middels e<strong>en</strong> lang<br />

gezocht recept van eiwit <strong>en</strong> lucht.<br />

Beroepsmatig wordt er nu e<strong>en</strong> groot beroep gedaan <strong>op</strong> ons adaptatief vermog<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> sterk verander<strong>en</strong>de politiek,<br />

wet<strong>en</strong>schap, <strong>en</strong> praktijkvoering. Het vraagt om creativiteit in de bedrijfsvoering waar de politieke <strong>en</strong> maatschappelijke<br />

bouwst<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>erzijds de druk <strong>op</strong>voer<strong>en</strong>, <strong>en</strong> anderzijds vrag<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> nieuwe visie <strong>op</strong> de gezondheid(szorg) in <strong>het</strong><br />

algeme<strong>en</strong> <strong>en</strong> de ggz in <strong>het</strong> bijzonder.<br />

E<strong>en</strong> van de belangrijkste verandering<strong>en</strong> in ons vak van de laatste twintig jaar, is de manier waar<strong>op</strong> we zijn gaan aankijk<strong>en</strong><br />

teg<strong>en</strong> psychiatrische ziekt<strong>en</strong>. ‘Het Brein’ is <strong>het</strong> troetelkind van ons lichaam geword<strong>en</strong>. Nooit versche<strong>en</strong> er zoveel<br />

lek<strong>en</strong>literatuur over ‘Het Brein’ als de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> ti<strong>en</strong> jaar. Het was e<strong>en</strong> goede manier om <strong>het</strong> hoofd (psychiatrie) weer<br />

terug in <strong>het</strong> lijf (g<strong>en</strong>eeskunde) te krijg<strong>en</strong>. Helaas zit <strong>het</strong> hoofd nog niet zo stevig <strong>op</strong> de romp als we zoud<strong>en</strong> will<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />

<strong>het</strong> heeft ons ook nog niet die handvatt<strong>en</strong> gebracht die we ti<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> voorspeld. Red<strong>en</strong> te meer om de<br />

m<strong>en</strong>s ook weer in zijn of haar <strong>omgeving</strong> te plaats<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> schilder ziet de schoonheid van e<strong>en</strong> detail in zijn werk alle<strong>en</strong><br />

als hij af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong> stapje naar achter<strong>en</strong> zet om <strong>het</strong> gehele werk te overzi<strong>en</strong>.<br />

Wij h<strong>op</strong><strong>en</strong> dat <strong>het</strong> programma van <strong>het</strong> Voorjaarscongres 2013 u e<strong>en</strong> <strong>omgeving</strong> zal bied<strong>en</strong> waarin de bouwst<strong>en</strong><strong>en</strong> tot<br />

interactie voor <strong>het</strong> <strong>op</strong>rap<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>.<br />

De psychiater is van alle medisch specialist<strong>en</strong> wel <strong>het</strong> meeste de dokter die in staat moet zijn tot <strong>het</strong> flexibel naast elkaar<br />

hanter<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de concept<strong>en</strong> van ziekte: van eiwit tot systeem, van zingeving tot actiepot<strong>en</strong>tiaal.<br />

Wij kijk<strong>en</strong> er naar uit u <strong>op</strong> 10, 11 <strong>en</strong> 12 april in Maastricht te verwelkom<strong>en</strong>!<br />

Nam<strong>en</strong>s de Commissie Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong>,<br />

Odile van d<strong>en</strong> Heuvel<br />

voorzitter<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

‘E<strong>en</strong> schilder ziet de schoonheid van e<strong>en</strong> detail in zijn werk<br />

alle<strong>en</strong> als hij af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong> stapje naar achter<strong>en</strong> zet’


De Psychiater special <strong>en</strong> programmaboek<br />

U ontvangt de Voorjaarscongresspecial van De Psychiater in twee del<strong>en</strong>. In deze uitgave vindt u achtergrondinformatie bij <strong>het</strong><br />

programma <strong>en</strong> interviews met onder meer de pl<strong>en</strong>aire sprekers, de debaters <strong>en</strong> de congrescommissie.<br />

In <strong>het</strong> programmaboek in de bijlage vindt u <strong>het</strong> volledige programma <strong>en</strong> alle praktische informatie.<br />

Daarin communicer<strong>en</strong> wij dit jaar ge<strong>en</strong> zal<strong>en</strong> <strong>en</strong> ruimt<strong>en</strong> waarin de sessies plaatsvind<strong>en</strong>. Die vindt u in <strong>het</strong> dagprogramma dat<br />

tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres ter plekke wordt uitgereikt, of gebruik de Voorjaarscongres-App.<br />

Voorjaarscongres-App<br />

Ook dit jaar kunn<strong>en</strong> bezoekers van <strong>het</strong> Voorjaarscongres <strong>het</strong> volledige programma, e<strong>en</strong> plattegrond van de congreslocatie<br />

<strong>en</strong> alle abstracts van parallelsessies raadpleg<strong>en</strong> via de NVvP Voorjaarscongres-App. De App is gratis te download<strong>en</strong> via<br />

http://app.nvvpcongres.net.<br />

Abstracts van parallelsessies<br />

Tot <strong>het</strong> Voorjaarscongres van 2011 werd<strong>en</strong> alle abstracts van parallelsessies in <strong>het</strong> ‘sam<strong>en</strong>vatting<strong>en</strong>boek’ van <strong>het</strong> Tijdschrift<br />

voor Psychiatrie gepubliceerd. Sinds 2012 word<strong>en</strong> de abstracts alle<strong>en</strong> nog via de NVvP online beschikbaar gesteld. U vindt<br />

deze abstracts <strong>op</strong> www.nvvp.net/voorjaarscongres/abstracts. Zoals hierbov<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong>, zijn de abstracts tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres ook te raadpleg<strong>en</strong> via de NVvP Voorjaarscongres-App.<br />

Online inschrijv<strong>en</strong><br />

Inschrijv<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> Voorjaarcongres is mogelijk vanaf 31 januari 2013.<br />

Via de website www.nvvp.net/voorjaarscongres/registratie gaat u naar de inschrijfmodule. Ook als u alle<strong>en</strong> komt<br />

sprek<strong>en</strong>, di<strong>en</strong>t u zich in te schrijv<strong>en</strong> via deze module. U kunt zelf uw persoonlijke gegev<strong>en</strong>s invull<strong>en</strong> <strong>en</strong> uw keuzes voor de<br />

verschill<strong>en</strong>de congresdag<strong>en</strong>, <strong>het</strong> hotel, de avondprogramma’s <strong>en</strong> de worksh<strong>op</strong>s aangev<strong>en</strong>. Houd uw BIG-nummer bij de hand<br />

(indi<strong>en</strong> van toepassing e<strong>en</strong> verplicht veld). Daarnaast di<strong>en</strong>t u uw juiste e-mailadres in te vull<strong>en</strong> voor de verplichte digitale evaluatie<br />

van <strong>het</strong> congres. Net als andere jar<strong>en</strong> wordt de badge u vooraf toegestuurd. Let <strong>op</strong> dat u daartoe <strong>het</strong> juiste postadres<br />

invult. Indi<strong>en</strong> u zich aanmeldt vóór 11 maart 2013, schrijft u zich in teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gereduceerd tarief. Meer informatie over online<br />

inschrijving <strong>en</strong> deelnamekost<strong>en</strong> vindt u <strong>op</strong> pagina 6 van <strong>het</strong> programmaboek.<br />

Digitale evaluatie<br />

Het invull<strong>en</strong> van de digitale evaluatie van <strong>het</strong> Voorjaarscongres 2013 is voor led<strong>en</strong> van de NVvP verplicht. Het invull<strong>en</strong> van<br />

de evaluatie is meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de accreditatieaanvraag. Wanneer u de evaluatie niet invult, word<strong>en</strong> géén accreditatiepunt<strong>en</strong><br />

bijgeschrev<strong>en</strong> in uw persoonlijk dossier. U ontvangt voorafgaand aan <strong>het</strong> Voorjaarscongres per e-mail de link naar de evaluatiemodule.<br />

Het is dus van belang dat u bij uw inschrijving <strong>het</strong> juiste e-mailadres invult. In dat bericht staat tot wanneer u kunt<br />

reager<strong>en</strong>. Na deze datum is de evaluatie geslot<strong>en</strong> <strong>en</strong> is <strong>het</strong> niet meer mogelijk uw evaluatie in te vull<strong>en</strong>.<br />

Wo<strong>en</strong>sdagavond 10 april 2013: Breinstrijd!<br />

Net als vorig jaar slaan de psychiaters van de toekomst (afdeling SAP) <strong>en</strong> de Commissie Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong> (CWA)<br />

de hand<strong>en</strong> ine<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> daver<strong>en</strong>de breinstrijd <strong>tuss<strong>en</strong></strong> ‘oud’ <strong>en</strong> ‘nieuw’. U kunt vanuit <strong>het</strong> publiek vol<strong>op</strong> meedo<strong>en</strong>. Deze<br />

Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz, die wordt gepres<strong>en</strong>teerd door voormalig NVvP-directeur Peter Niesink <strong>en</strong> voormalig<br />

NVvP-voorzitter Rutger Jan van der Gaag, belooft e<strong>en</strong> spektakel te word<strong>en</strong> waar u wat van leert. Alle psychiaters <strong>en</strong> aios zijn<br />

van harte uitg<strong>en</strong>odigd deze bij te won<strong>en</strong>.<br />

Voor de Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz di<strong>en</strong>t u zich vooraf in te schrijv<strong>en</strong>, middels de online<br />

inschrijfmodule voor <strong>het</strong> Voorjaarscongres <strong>op</strong> www.nvvp.net/voorjaarscongres/registratie/. Toegang is gratis<br />

voor bezoekers van <strong>het</strong> Voorjaarscongres. Lees meer <strong>op</strong> pagina 25.<br />

Donderdagavond 11 april 2013: Feestavond<br />

Op donderdagavond 11 april 2013 is in de Westhal in <strong>het</strong> MECC e<strong>en</strong> feestavond van 18.30 tot 00.00 uur. Uitsluit<strong>en</strong>d bij<br />

uw inschrijving voor <strong>het</strong> Voorjaarscongres kunt u kaartjes voor deze feestavond reserver<strong>en</strong>. Op deze avond zijn NVvP-led<strong>en</strong>,<br />

andere congresbezoekers, g<strong>en</strong>odigd<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners van harte welkom. Deze avond is industrievrij. Lees meer over de<br />

feestavond <strong>op</strong> pagina 18.<br />

v a n h e t b u r e a u<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 5


v a n h e t b u r e a u<br />

6<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

Bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> NVvP-afdeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> -platforms<br />

Tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres zull<strong>en</strong> <strong>op</strong> donderdag 11 april van 08.30 tot 10.00 uur <strong>en</strong> <strong>op</strong> vrijdag 12 april van 15.45 tot 17.15<br />

uur de NVvP-afdeling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> reguliere huishoudelijke vergadering houd<strong>en</strong>. Ook de verschill<strong>en</strong>de NVvP-platforms organiser<strong>en</strong><br />

<strong>op</strong> deze tijdstipp<strong>en</strong> bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> programmaboek vindt u <strong>het</strong> overzicht van wanneer welk(e) afdeling/platform<br />

vergadert.<br />

Industrievrije lunchpauzes<br />

Tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres wordt in de Expo foyer nabij de NVvP-stand dagelijks e<strong>en</strong> lunch geserveerd in e<strong>en</strong> industrievrije<br />

<strong>omgeving</strong> (wo<strong>en</strong>sdag <strong>en</strong> donderdag van 12.45 tot 13.45 uur <strong>en</strong> vrijdag van 12.00 tot 13.00 uur).<br />

Postersessies tijd<strong>en</strong>s lunchpauzes<br />

Net als vorig jaar word<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s alle lunchpauzes postersessies gehoud<strong>en</strong> in de Expo foyer (wo<strong>en</strong>sdag <strong>en</strong> donderdag van<br />

12.45 tot 13.45 uur <strong>en</strong> vrijdag van 12.00 tot 13.00 uur). Lees meer over de postersessies <strong>op</strong> pagina 25.<br />

Onderwijslunch donderdag 11 april<br />

Op donderdag 11 april vindt van 12.45 tot 13.45 uur in <strong>het</strong> MECC Café (bruine kroeg) de jaarlijkse onderwijslunch plaats.<br />

Alle <strong>op</strong>leiders, tutor<strong>en</strong> <strong>en</strong> experts van <strong>het</strong> landelijk psychiatrieonderwijs zijn van harte uitg<strong>en</strong>odigd om elkaar onder <strong>het</strong> g<strong>en</strong>ot<br />

van e<strong>en</strong> lunch beter te ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> ideeën uit te wissel<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s wordt e<strong>en</strong> update gegev<strong>en</strong> over de huidige ontwikkeling<strong>en</strong><br />

van <strong>het</strong> landelijke psychiatrieonderwijs. Er is plaats voor 50 person<strong>en</strong>, <strong>op</strong>gev<strong>en</strong> voor deze lunch kan via Tamara<br />

Coh<strong>en</strong>: t.coh<strong>en</strong>@nvvp.net.<br />

Uitreiking ereprijs Fonds Psychische Gezondheid<br />

Tijd<strong>en</strong>s de pl<strong>en</strong>aire sessie <strong>op</strong> wo<strong>en</strong>sdag 10 april wordt de ereprijs van <strong>het</strong><br />

Fonds Psychische Gezondheid uitgereikt. Deze prijs wordt e<strong>en</strong>s in de twee<br />

jaar toegek<strong>en</strong>d aan iemand die e<strong>en</strong> grote verdi<strong>en</strong>ste heeft geleverd voor de<br />

<strong>Nederlands</strong>e geestelijke gezondheidszorg. De ereprijs zal dit keer gaan naar<br />

Rutger Jan van der Gaag, voormalig voorzitter van de NVvP.<br />

Uitreiking Eervolle Vermelding<strong>en</strong><br />

Tijd<strong>en</strong>s de pl<strong>en</strong>aire sessie <strong>op</strong> donderdag 11 april van 10.30 tot 12.45 uur,<br />

word<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de Eervolle Vermelding<strong>en</strong> uitgereikt:<br />

• Belang<strong>en</strong>behartiging<br />

• Best Gewaardeerde Opleidingsplaats<br />

• Kwaliteit van zorg<br />

• Wet<strong>en</strong>schap<br />

Uitreiking Ramaermedaille<br />

Tijd<strong>en</strong>s de pl<strong>en</strong>aire sessie <strong>op</strong> vrijdag 12 april van 13.00 tot 15.15 uur wordt de winnaar van de Ramaermedaille bek<strong>en</strong>d<br />

gemaakt. De Ramaermedaille is de prijs voor ‘de Nederlander’ (psychiater), die naar <strong>het</strong> oordeel van de Commissie<br />

Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong> (CWA) de meest verdi<strong>en</strong>stelijke bijdrage heeft geleverd <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van de psychiatrische<br />

wet<strong>en</strong>schap, <strong>en</strong> wel in <strong>het</strong> bijzonder de klinische psychiatrie. De winnaar van de Ramaermedaille houdt de Ramaerlezing.


Activiteit<strong>en</strong> voor <strong>en</strong> door aios psychiatrie<br />

Gedur<strong>en</strong>de <strong>het</strong> gehele Voorjaarscongres word<strong>en</strong> er voor aios psychiatrie door de Subver<strong>en</strong>iging Assist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Psychiatrie<br />

(afdeling SAP) diverse activiteit<strong>en</strong> georganiseerd.<br />

Lounge SAP<br />

De c<strong>en</strong>trale ontmoetingsplaats is weer de ‘Lounge SAP’, nabij de stand van de<br />

NVvP in de expo foyer, dit jaar in e<strong>en</strong> nieuw jasje. Iedere dag wordt deze lounge<br />

bezet door <strong>en</strong>thousiaste SAP-pers <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> alle aios daar terecht voor informatie<br />

<strong>en</strong> ontspanning.<br />

SAP borrels<br />

Wo<strong>en</strong>sdag 10 april 2013 (pre-Quizborrel) 17.00 tot 18.00 uur MECC Café (bruine kroeg)<br />

Donderdag 11 april 2013 (SAP-borrel) 17.00 tot 18.30 uur MECC Café (bruine kroeg)<br />

SAP symposium: leiderschap in de<br />

psychiatrie met o.a. Dinesh Bhugra!<br />

Medisch leiderschap is onmisbaar in <strong>het</strong> plann<strong>en</strong>, ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> lever<strong>en</strong> van<br />

gezondheidszorg. We word<strong>en</strong> <strong>op</strong> dit mom<strong>en</strong>t geconfronteerd met forse uitdaging<strong>en</strong><br />

<strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van financiering <strong>en</strong> organisatie van de psychiatrie. Op vrijdag 12<br />

april van 10.30 tot 12.00 uur word<strong>en</strong> toonaangev<strong>en</strong>de leiders in de psychiatrie uit<br />

binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>land, waaronder Rutger Jan van der Gaag <strong>en</strong> Dinesh Bhugra, aan<br />

de tand gevoeld over de meest ess<strong>en</strong>tiële kwaliteit<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> leider. Wat maakt<br />

je tot e<strong>en</strong> goede leider? Wat voor leiders hebb<strong>en</strong> we nodig om de psychiatrie naar<br />

e<strong>en</strong> hoger plan te till<strong>en</strong>? Voor iedere (aankom<strong>en</strong>de) psychiater is dit symposium<br />

daarom e<strong>en</strong> absolute must!<br />

Uitreiking Eervolle Vermelding<br />

‘best gewaardeerde <strong>op</strong>leidingsplaats’<br />

De aios hebb<strong>en</strong> via de online <strong>en</strong>quête gesprok<strong>en</strong>: welke <strong>op</strong>leiding mag zich de best<br />

gewaardeerde <strong>op</strong>leiding van Nederland noem<strong>en</strong>? De uitreiking, door de SAP, vindt<br />

plaats <strong>op</strong> donderdag 11 april 2013 in <strong>het</strong> Auditorium tijd<strong>en</strong>s de pl<strong>en</strong>aire sessie van 10.30<br />

tot 12.45 uur.<br />

SAP Afterparty<br />

De SAP nodigt alle aios van harte uit naar de feestavond<br />

van de NVvP te kom<strong>en</strong> <strong>op</strong> donderdagavond 11 april.<br />

Inschrijv<strong>en</strong> voor deze feestavond is uitsluit<strong>en</strong>d mogelijk<br />

sam<strong>en</strong> met de online inschrijving voor <strong>het</strong> congres.<br />

Na aflo<strong>op</strong> van de feestavond (00.00 uur) vindt er de<br />

bek<strong>en</strong>de afterparty voor aios plaats in Café De Twee<br />

Heer<strong>en</strong>, Platielstraat 17-19, nabij <strong>het</strong> Vrijthof. Er rijdt<br />

e<strong>en</strong> bus van de feestavondlocatie naar de binn<strong>en</strong>stad<br />

van Maastricht.<br />

Aios-pakket<br />

Ook dit jaar hebb<strong>en</strong> wij voor aios die lid zijn van<br />

de NVvP e<strong>en</strong> pakket sam<strong>en</strong>gesteld om deel te<br />

kunn<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> Voorjaarscongres teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

gereduceerd tarief. Het pakket bestaat uit:<br />

• 3 dag<strong>en</strong> toegang tot <strong>het</strong> Voorjaarscongres 2013;<br />

• 2 overnachting<strong>en</strong> inclusief ontbijt (aankomst<br />

wo<strong>en</strong>sdag 10 april, vertrek vrijdag 12 april) in<br />

<strong>het</strong> Bastion Hotel te Maastricht (nabij Vrijthof);<br />

• <strong>en</strong>treebewijs voor de feestavond van de NVvP <strong>op</strong><br />

donderdag 11 april.<br />

De prijs van dit aios pakket bedraagt E 485.- per<br />

persoon <strong>en</strong> is gebaseerd <strong>op</strong> 2 person<strong>en</strong> per kamer.<br />

Registratie lo<strong>op</strong>t via de online inschrijfmodule <strong>op</strong><br />

www.nvvp.net/voorjaarscongres/registratie.<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

7<br />

VAN DE AFDELING SAP


8<br />

VOOrUItBLIk<br />

Het Voorjaarscongres door de og<strong>en</strong> van de congrescommissie<br />

‘Dit congresthema vraagt om<br />

divers <strong>en</strong> complem<strong>en</strong>tair d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>’<br />

De voorbereiding<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> Voorjaarscongres zijn<br />

in volle gang. De Commissie Wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

Activiteit<strong>en</strong> (CWA) stelt <strong>het</strong> inhoudelijke programma<br />

met de grootste zorg <strong>en</strong> aandacht sam<strong>en</strong>. De<br />

Psychiater vroeg h<strong>en</strong> wat we zoal mog<strong>en</strong> verwacht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> wat hun persoonlijke hoogtepunt<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />

programma zijn. te beginn<strong>en</strong> bij voorzitter Odile van<br />

d<strong>en</strong> Heuvel: ‘Het Voorjaarscongres is dé geleg<strong>en</strong>heid<br />

om elkaar vanuit alle windstrek<strong>en</strong> <strong>en</strong> disciplines te<br />

inspirer<strong>en</strong> met nieuwe inzicht<strong>en</strong>’.<br />

HNaomi Querido, wet<strong>en</strong>schapsjournalist<br />

Het thema van <strong>het</strong> Voorjaarscongres luidt dit jaar Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong><br />

omgev<strong>en</strong>. Wat was de aanleiding om dit onderwerp te kiez<strong>en</strong>?<br />

Dr. Odile van d<strong>en</strong> Heuvel: ‘Het puber<strong>en</strong>de brein van Eveline<br />

Crone, De ti<strong>en</strong> gebod<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> brein van R<strong>en</strong>é Kahn <strong>en</strong> natuurlijk<br />

Wij zijn ons brein van Dick Swaab: <strong>het</strong> zijn slechts <strong>en</strong>kele<br />

voorbeeld<strong>en</strong> van de brein-hype. Er verschijn<strong>en</strong> allerlei boek<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> tv-programma’s over <strong>het</strong> functioner<strong>en</strong> van onze hers<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

Interessant, maar daardoor verzandt de psychiatrie wel in<br />

‘breind<strong>en</strong>k<strong>en</strong>’. En wat heeft al dat onderzoek <strong>en</strong> de financiële<br />

investering<strong>en</strong> in g<strong>en</strong>etica <strong>en</strong> brain imaging nou <strong>op</strong>geleverd voor<br />

de behandeling van patiënt<strong>en</strong>? In feite heel weinig. De hers<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

zijn belangrijk, maar nu word<strong>en</strong> zak<strong>en</strong> als individuele ervaring<strong>en</strong>,<br />

cultuur of de betek<strong>en</strong>is van ziekte gemarginaliseerd. Dat is<br />

e<strong>en</strong> verarming van ons vak. Dit congresthema vraagt om divers<br />

<strong>en</strong> complem<strong>en</strong>tair d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.’<br />

Is de aandacht voor neurobiologische wet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong><br />

overschat?<br />

‘Het onderzoek naar biologische factor<strong>en</strong> heeft veel geld gekost;<br />

dat bedrag staat niet in verhouding tot wat de studies tot nu<br />

toe hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong>geleverd. We hadd<strong>en</strong> twintig jaar geled<strong>en</strong> de<br />

ho<strong>op</strong> dat <strong>het</strong> g<strong>en</strong>etica <strong>en</strong> imaging onderzoek <strong>op</strong> korte termijn<br />

allerlei stoorniss<strong>en</strong> zou ontrafel<strong>en</strong>, maar inmiddels wet<strong>en</strong> we<br />

dat die process<strong>en</strong> veel complexer zijn. Het is e<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t voor<br />

bezinning, <strong>en</strong> tijd voor e<strong>en</strong> kruisbestuiving <strong>tuss<strong>en</strong></strong> biologie<br />

<strong>en</strong> <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong>. Het Voorjaarscongres sluit aan <strong>op</strong> die<br />

beweging <strong>en</strong> geeft geleg<strong>en</strong>heid om na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over de rol die<br />

de psychiater in de sam<strong>en</strong>leving hierin kan hebb<strong>en</strong>.’<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

Hoe bedoelt u dat? Kunt u daar e<strong>en</strong> voorbeeld van gev<strong>en</strong>?<br />

‘Bij psychiatrische stoorniss<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> vaak te mak<strong>en</strong><br />

met <strong>het</strong> stigma “eig<strong>en</strong> schuld”. Veel vaker dan bijvoorbeeld<br />

patiënt<strong>en</strong> die de diagnose diabetes mellitus gesteld krijg<strong>en</strong>.<br />

Het ‘breind<strong>en</strong>k<strong>en</strong>’ vormt nu soms e<strong>en</strong> verontschuldiging voor<br />

dat stigma, je kunt er t<strong>en</strong>slotte “niets aan do<strong>en</strong>”. Het zorgconsum<strong>en</strong>tisme<br />

wordt daar echter door aangewakkerd. En daar<br />

komt de rol van de psychiater om de hoek kijk<strong>en</strong>, want m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

zijn deels ook zelf verantwoordelijk om m<strong>en</strong>taal zo gezond<br />

mogelijk te blijv<strong>en</strong>. Ondanks, of misschi<strong>en</strong> wel juist vanwege<br />

hun bek<strong>en</strong>de biologische kwetsbaarheid. D<strong>en</strong>k bijvoorbeeld<br />

aan e<strong>en</strong> goed dag- <strong>en</strong> nachtritme of de balans <strong>tuss<strong>en</strong></strong> inspanning<br />

<strong>en</strong> ontspanning. Het dilemma is dus: in welke process<strong>en</strong><br />

spel<strong>en</strong> <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> de hoofdrol <strong>en</strong> waar hebb<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zelf controle<br />

over om met die kwetsbaarheid om te gaan? En andersom,<br />

welke <strong>omgeving</strong>sinvloed<strong>en</strong> zijn bescherm<strong>en</strong>d <strong>en</strong> welke beschadig<strong>en</strong>d<br />

voor onze biologische make-up?’<br />

Wat betek<strong>en</strong>t dat voor de psychiater?<br />

‘Er ontstaan nieuwe, dynamische concept<strong>en</strong>, zoals resili<strong>en</strong>ce,<br />

<strong>het</strong> vermog<strong>en</strong> om natuurlijke weerbaarheid <strong>op</strong> te bouw<strong>en</strong> door<br />

ervaring. Neem bijvoorbeeld e<strong>en</strong> kind dat voor <strong>het</strong> eerst naar<br />

de <strong>op</strong>vang gaat. Dat huilt vaak hartverscheur<strong>en</strong>d als de moeder<br />

weggaat. Maar door de continue herhaling van de gebeurt<strong>en</strong>is<br />

leert <strong>het</strong> kind omgaan met de angstige maar hanteerbare<br />

situatie. Deze intermitter<strong>en</strong>de stress is gunstig voor <strong>het</strong> ontwikkel<strong>en</strong><br />

van aanpassingsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> omgaan met toekomstige<br />

stress. Zo krijg<strong>en</strong> soldat<strong>en</strong> bijvoorbeeld steeds vaker e<strong>en</strong><br />

stressinoculatietraining voorafgaand aan hun uitz<strong>en</strong>ding naar<br />

e<strong>en</strong> oorlogsgebied, om h<strong>en</strong> beter weerbaar te mak<strong>en</strong> voor<br />

<strong>het</strong>ge<strong>en</strong> h<strong>en</strong> te wacht<strong>en</strong> staat. Dat stelt h<strong>en</strong> in staat om c<strong>op</strong>ing<br />

<strong>op</strong> te bouw<strong>en</strong>. Met de inzicht<strong>en</strong> uit de biologie én <strong>het</strong> bekijk<strong>en</strong><br />

van de <strong>omgeving</strong>sinvloed<strong>en</strong> kun je m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> dus sterker<br />

mak<strong>en</strong>. Voor therapeut<strong>en</strong> is <strong>het</strong> e<strong>en</strong> uitdaging de weerbaarheid<br />

te vergrot<strong>en</strong> bij zowel kinder<strong>en</strong> als volwass<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong>, zodat<br />

zij bestand zijn teg<strong>en</strong> <strong>omgeving</strong>sinvloed<strong>en</strong>.’<br />

Kom<strong>en</strong> deze aspect<strong>en</strong> ook aan bod <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres?<br />

‘Ruimschoots. Zo vertelt professor Michael Meaney over de<br />

invloed van moederlijke zorg <strong>en</strong> kinder<strong>op</strong>vang in de vroege<br />

kindertijd <strong>op</strong> g<strong>en</strong>expressie. Het volg<strong>en</strong> van de hers<strong>en</strong>ontwikkeling<br />

in e<strong>en</strong> vroege fase past goed in <strong>het</strong> concept van lev<strong>en</strong>slo<strong>op</strong>b<strong>en</strong>adering.<br />

Ook in Nederland zi<strong>en</strong> we die t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s: in Rotterdam<br />

volgt <strong>het</strong> Geestkrachtproject “G<strong>en</strong>eration R” al jar<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong>


vanaf de pr<strong>en</strong>atale periode tot in – <strong>op</strong> termijn – de adolesc<strong>en</strong>tie<br />

<strong>en</strong> h<strong>op</strong>elijk de volwass<strong>en</strong>heid. Zij kijk<strong>en</strong> onder meer naar hoe<br />

<strong>het</strong> complexe sam<strong>en</strong>spel van <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>omgeving</strong> resulteert in de<br />

uitrijping van de hers<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> daaruit voortvloei<strong>en</strong>de gedrag<br />

<strong>en</strong> functioner<strong>en</strong>. Dit vraagt echter om grote databases <strong>en</strong> dus<br />

nationale <strong>en</strong> internationale sam<strong>en</strong>werking om data <strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong><br />

te del<strong>en</strong>. Die omslag is gaande in de wet<strong>en</strong>schap.’<br />

Hoe ziet die omslag eruit <strong>en</strong> welke klinische relevantie heeft<br />

deze ontwikkeling?<br />

‘Bevinding<strong>en</strong> uit onderzoek moet<strong>en</strong> sneller word<strong>en</strong> vertaald <strong>en</strong><br />

gedeeld met de klinische praktijk. Onderzoeksgroep<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong><br />

niet altijd meer e<strong>en</strong> geïsoleerde eig<strong>en</strong> lijn, maar werk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> del<strong>en</strong> hun data. Met de inzage in al die onderzoeksgegev<strong>en</strong>s<br />

nem<strong>en</strong> de mogelijkhed<strong>en</strong> toe, maar ook de complexiteit. We<br />

hebb<strong>en</strong> allerlei techniek<strong>en</strong> tot onze beschikking om <strong>op</strong><strong>en</strong>heid<br />

te gev<strong>en</strong> in databases, experim<strong>en</strong>tele behandeling<strong>en</strong> in te zett<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> gebruik te mak<strong>en</strong> van de sam<strong>en</strong>leving. Daarom word<strong>en</strong><br />

databases steeds vaker publiek domein; m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de<br />

wet<strong>en</strong>schap, van whizzkids tot ICT’ers, zull<strong>en</strong> vaker meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />

over <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>.<br />

Uit de ivor<strong>en</strong> tor<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> is noodzaak. Ook de psychiater moet<br />

dagelijks de brug slaan <strong>tuss<strong>en</strong></strong> k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> beleving wanneer e<strong>en</strong><br />

patiënt teg<strong>en</strong>over hem of haar zit. Je wil kunn<strong>en</strong> uitlegg<strong>en</strong> wat<br />

<strong>het</strong> onderzoek heeft <strong>op</strong>geleverd, of gaat <strong>op</strong>lever<strong>en</strong>, voor zijn of<br />

haar specifieke situatie.’<br />

Wat zi<strong>en</strong> we hiervan terug in <strong>het</strong> programma?<br />

‘E<strong>en</strong> aantal pl<strong>en</strong>aire lezing<strong>en</strong> gaat in <strong>op</strong> de interactie <strong>tuss<strong>en</strong></strong><br />

g<strong>en</strong>etica <strong>en</strong> <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong>. Zo spreekt professor Inez<br />

Myin-Germeys over <strong>omgeving</strong>sinvloed<strong>en</strong>, maar zal zij<br />

zeker ook aanhak<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> g<strong>en</strong>-<strong>omgeving</strong>sonderzoek dat in<br />

Maastricht van wereldvermaard niveau is. Professor Michael<br />

VOOrUItBLIk<br />

Ow<strong>en</strong> zal <strong>het</strong> hebb<strong>en</strong> over de <strong>op</strong>br<strong>en</strong>gst<strong>en</strong> <strong>en</strong> teleurstelling<strong>en</strong><br />

van <strong>het</strong> g<strong>en</strong>etisch onderzoek in de psychiatrie <strong>en</strong> Larry Young<br />

kijkt vanuit <strong>het</strong> dieronderzoek naar social bonding <strong>en</strong> relatievorming;<br />

heel relevant voor e<strong>en</strong> beter begrip van contactstoorniss<strong>en</strong>.<br />

We gev<strong>en</strong> dus zowel de neurowet<strong>en</strong>schap als de<br />

<strong>omgeving</strong> aandacht; <strong>het</strong> e<strong>en</strong> kan niet zonder <strong>het</strong> ander.’<br />

Wat mog<strong>en</strong> we in dat kader verwacht<strong>en</strong> van <strong>het</strong> c<strong>en</strong>trale<br />

debat over Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> omgev<strong>en</strong>?<br />

‘Met <strong>het</strong> debat will<strong>en</strong> we bereik<strong>en</strong> dat de verschill<strong>en</strong>de perspectiev<strong>en</strong><br />

in de interactie met elkaar tot nieuwe gedachtevorming<br />

zal leid<strong>en</strong>. Dat zal niet leid<strong>en</strong> tot één <strong>en</strong>kele waarheid, maar<br />

inzicht br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in de complexiteit van concept<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> nut<br />

<strong>en</strong> de noodzaak van de diverse concept<strong>en</strong> onderstrep<strong>en</strong>. Het<br />

moet de psychiater aanzett<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> kritisch deelnemer te zijn<br />

in de maatschappelijke discussie over ons vak <strong>en</strong> de plaats van<br />

ziekteconcept<strong>en</strong>.’<br />

Is er <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres ook ruimte voor andere<br />

onderwerp<strong>en</strong>?<br />

‘Het congres is deels thema-gerelateerd, maar er moet vanuit<br />

ieder veld wat te hal<strong>en</strong> zijn. Zo is er aandacht voor nieuwe<br />

richtlijn<strong>en</strong>, zijn er basiscursuss<strong>en</strong> in ECT <strong>en</strong> mindfulness<br />

<strong>en</strong> word<strong>en</strong> nieuwe farmacologische inzicht<strong>en</strong> gedeeld. Ook<br />

bested<strong>en</strong> we speciale aandacht aan voldo<strong>en</strong>de symposia <strong>en</strong><br />

worksh<strong>op</strong>s voor diverse psychotherapeutische interv<strong>en</strong>ties.<br />

Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is er ruimte voor onderlinge interactie in de diverse<br />

discussiegroep<strong>en</strong>. Het Voorjaarscongres is de geleg<strong>en</strong>heid om<br />

elkaar vanuit alle windstrek<strong>en</strong> <strong>en</strong> disciplines te inspirer<strong>en</strong> met<br />

nieuwe inzicht<strong>en</strong>.’<br />

Heeft u nog e<strong>en</strong> persoonlijke tip voor de bezoeker?<br />

‘Bezoek de postersessies. De selectie voor de abstracts is str<strong>en</strong>g;<br />

zo moet <strong>het</strong> onderzoek afgerond zijn, zodat <strong>het</strong> onderwerp<br />

voldo<strong>en</strong>de is uitgekristalliseerd. Nog onvoldo<strong>en</strong>de afgerond<br />

onderzoek valt daardoor buit<strong>en</strong> de boot voor e<strong>en</strong> lezing of<br />

symposium. Onderzoekers <strong>en</strong> clinici kunn<strong>en</strong> hun nieuwe<br />

project<strong>en</strong> <strong>en</strong> veelbelov<strong>en</strong>de studies pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> in de postersessies.<br />

E<strong>en</strong> prima manier om <strong>op</strong> de hoogte te blijv<strong>en</strong> van <strong>het</strong><br />

allernieuwste onderzoek <strong>en</strong> de laatste zorginnovaties. E<strong>en</strong><br />

andere tip: plan van tevor<strong>en</strong> <strong>het</strong> programma <strong>en</strong> neem er ook<br />

e<strong>en</strong> aantal onderdel<strong>en</strong> in <strong>op</strong> waar je normaal niet naartoe zou<br />

gaan. Onderzoek <strong>het</strong> onbek<strong>en</strong>de!’ n<br />

congres<br />

Wo<strong>en</strong>sdag 10 april 2013<br />

Pl<strong>en</strong>aire sessie, 10.30 - 12.45 uur<br />

Op<strong>en</strong>ing van <strong>het</strong> congresthema door Odile van d<strong>en</strong> Heuvel<br />

Donderdag 11 april 2013<br />

13.45 - 15.15 uur<br />

Symposium: Neur<strong>op</strong>sychiatrie, onder voorzitterschap van<br />

Odile van d<strong>en</strong> Heuvel<br />

Vrijdag 12 april 2013<br />

Pl<strong>en</strong>aire sessie, 13.00 - 15.15 uur<br />

Debat met debatleiders Jero<strong>en</strong> Geurts <strong>en</strong> Odile van d<strong>en</strong><br />

Heuvel <strong>en</strong> afsluiting van <strong>het</strong> congres.<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 9


De <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychoanalyse <strong>en</strong> de <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor<br />

Psychoanalytische Psychotherapie organiser<strong>en</strong> e<strong>en</strong> specialistische <strong>op</strong>leiding voor<br />

respectievelijk:<br />

• psychoanalyticus<br />

• psychoanalytisch psychotherapeut<br />

• psychoanalyticus <strong>en</strong> psychoanalytisch psychotherapeut voor kinder<strong>en</strong>/adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

De <strong>op</strong>leiding bestaat uit:<br />

• e<strong>en</strong> cursorisch gedeelte,<br />

• e<strong>en</strong> leeranalyse, resp. e<strong>en</strong> leeranalyse of e<strong>en</strong> psychoanalytische leertherapie<br />

• <strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal onder supervisie uitgevoerde behandeling<strong>en</strong>.<br />

Sinds <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> wordt <strong>het</strong> cursorisch onderwijs voor de kandidat<strong>en</strong> van de <strong>op</strong>leiding van de <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging<br />

voor Psychoanalyse <strong>en</strong> de <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychoanalytische Psychotherapie gedeeltelijk gezam<strong>en</strong>lijk<br />

gegev<strong>en</strong>.<br />

De <strong>op</strong>leiding geeft toegang tot <strong>het</strong> lidmaatschap van de NVPA resp. de NVPP <strong>en</strong> betreft e<strong>en</strong> <strong>op</strong>leiding tot psychoanalyticus,<br />

resp. psychoanalytisch psychotherapeut voor Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>, of voor Kinder<strong>en</strong> /adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, of voor beid<strong>en</strong>.<br />

Combinaties zijn mogelijk. E<strong>en</strong> <strong>op</strong>leidingsbrochure is verkrijgbaar bij onderstaande secretariat<strong>en</strong>.<br />

De aanmelding voor de <strong>op</strong>leiding staat <strong>op</strong><strong>en</strong>:<br />

• voor psychotherapeut<strong>en</strong> (<strong>en</strong> voor h<strong>en</strong> die in <strong>op</strong>leiding zijn tot psychotherapeut)<br />

• voor psychiaters (<strong>en</strong> voor h<strong>en</strong> die in <strong>op</strong>leiding zijn tot psychiater)<br />

• voor klinisch psycholog<strong>en</strong> (<strong>en</strong> voor h<strong>en</strong> die in <strong>op</strong>leiding zijn tot klinisch psycholoog)<br />

Toelating tot de <strong>op</strong>leiding geschiedt door middel van e<strong>en</strong> selectieprocedure <strong>op</strong> basis van uw voor<strong>op</strong>leiding, motivatie<br />

<strong>en</strong> persoonlijke geschiktheid voor de <strong>op</strong>leiding <strong>en</strong> de leeranalyse of -therapie.<br />

Start <strong>op</strong>leiding: najaar 2013<br />

Plaats: Amsterdam <strong>en</strong> Utrecht <strong>en</strong> mogelijk elders <strong>op</strong> geleide van de herkomst van de deelnemers<br />

Tijdstip: dinsdagavond<strong>en</strong> van 19.00 tot 22.00 uur<br />

Duur cursorisch gedeelte: 4 jaar<br />

Voor belangstell<strong>en</strong>d<strong>en</strong> wordt <strong>op</strong> wo<strong>en</strong>sdag 27 maart 2013 om 19.30 uur e<strong>en</strong> voorlichtingsbije<strong>en</strong>komst georganiseerd<br />

in Amsterdam. U kunt zich hiervoor <strong>op</strong>gev<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> secretariaat van de NVPA (info@nvpa.nl). Voor<br />

meer informatie kunt u zich w<strong>en</strong>d<strong>en</strong> tot:<br />

Het secretariaat van de NVPA<br />

tel. 020 - 673 73 89 (ma.do.)<br />

e-mail: info@nvpa.nl<br />

Aanmelding voor de <strong>op</strong>leiding tot psychoanalyticus:<br />

<strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychoanalyse<br />

G. Frijda, secretaris <strong>op</strong>leidingscommissie<br />

Olympiaplein 2<br />

1076 AB Amsterdam<br />

De Stichting Psychoanalytische Fonds<strong>en</strong> stelt e<strong>en</strong> substantiële<br />

subsidie ter beschikking t.a.v. de kost<strong>en</strong> van de<br />

verplichte leeranalyse.<br />

Het secretariaat van de N.V.P.P.<br />

tel. 0343 - 451231<br />

e-mail: info@nvpp.nl<br />

Aanmelding voor de <strong>op</strong>leiding tot psychoanalytisch<br />

psychotherapeut (vóór 1 april 2013):<br />

<strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychoanalytische<br />

Psychotherapie<br />

W. Roelofs<strong>en</strong>, secretaris<br />

Postbus 175<br />

3956 ZV Leersum


Eric Ruhé, psychiater <strong>en</strong><br />

hoofd behandelzak<strong>en</strong><br />

Afdeling Stemmings- <strong>en</strong><br />

Angststoorniss<strong>en</strong> UCP/UMCG<br />

Waar vind<strong>en</strong> we u tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres?<br />

Op donderdag b<strong>en</strong> ik voorzitter<br />

van <strong>het</strong> symposium ‘Antidepressiva/antipsychotica: e<strong>en</strong> update’.<br />

Op vrijdag geef ik de lezing ‘Moleculaire imaging bij depressie.<br />

Twintig jaar PET <strong>en</strong> SPECT’. Ook b<strong>en</strong> ik betrokk<strong>en</strong> bij de uitreiking<br />

van de Ramaer-medaille.<br />

Wat vond u <strong>op</strong>vall<strong>en</strong>d in de voorbereiding?<br />

We hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orm aantal abstracts voor symposia <strong>en</strong><br />

individuele lezing<strong>en</strong> of discussiegroep<strong>en</strong>/worksh<strong>op</strong>s ontvang<strong>en</strong>.<br />

Hierdoor hebb<strong>en</strong> we str<strong>en</strong>ger kunn<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong>. In de<br />

commissie (<strong>en</strong> de instructies) hebb<strong>en</strong> we duidelijk afgesprok<strong>en</strong><br />

dat aankondiging<strong>en</strong> van onderzoek, zonder vermelding<br />

van resultat<strong>en</strong>, niet voor lezing<strong>en</strong> in aanmerking kom<strong>en</strong>. Dat<br />

is misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> tr<strong>en</strong>dbreuk met eerdere selectierondes, maar<br />

hierdoor neemt de informatiewaarde van de abstracts <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />

gehele congres toe. Met zoveel inhoudelijk sterke abstracts<br />

kunn<strong>en</strong> we de lat (bijna) net zo hoog legg<strong>en</strong> als bij internationale<br />

congress<strong>en</strong>. Dat is e<strong>en</strong> hele prestatie van psychiatrisch<br />

Nederland.<br />

Wat zijn volg<strong>en</strong>s u de grootste aanraders?<br />

De pl<strong>en</strong>aire lezing van Michael Ma<strong>en</strong>ey wordt vast erg intriger<strong>en</strong>d,<br />

hij is e<strong>en</strong> geweldige spreker. Verder vind ik <strong>het</strong> symposium<br />

‘blinde vlekk<strong>en</strong>’ e<strong>en</strong> aanrader.<br />

Cari<strong>en</strong> de Kloet, Psychiater<br />

bij bij FACT FACT team team bipolaire bipolaire<br />

stoorniss<strong>en</strong>, stoorniss<strong>en</strong>, GGZ GGZ Leid<strong>en</strong>, Leid<strong>en</strong>,<br />

Rivierduin<strong>en</strong><br />

Rivierduin<strong>en</strong><br />

Waar vind<strong>en</strong> we u tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres?<br />

Ik b<strong>en</strong> mede verantwoordeverantwoordelijk<br />

voor de organisatie van de filmsessie <strong>en</strong> van de quiz.<br />

Daarnaast leid ik, in sam<strong>en</strong>werking met de Orde van Medisch<br />

Specialist<strong>en</strong>, de worksh<strong>op</strong> ‘Het <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> medische staf<br />

binn<strong>en</strong> de ggz’, omdat ik d<strong>en</strong>k dat <strong>het</strong> belangrijk is om ons als<br />

psychiaters beter te organiser<strong>en</strong>.<br />

Wat zijn voor u de highlights van dit Voorjaarscongres?<br />

‘Gekk<strong>en</strong>werk’, e<strong>en</strong> mooie film waarin ervaringsdeskundig<strong>en</strong><br />

hun persoonlijke verhal<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> <strong>en</strong> twee promin<strong>en</strong>te psychiaters<br />

hun visie uite<strong>en</strong>zett<strong>en</strong>.<br />

VOOrUItBLIk<br />

Joris van der Vlugt, aios<br />

Psychiatrie in <strong>het</strong> Erasmus<br />

Medisch c<strong>en</strong>trum.<br />

Op dit<br />

mom<strong>en</strong>t lo<strong>op</strong> ik mijn sociale<br />

stage bij Parnassia Bavo, later<br />

dit jaar zal ik mijn laatste stage<br />

afrond<strong>en</strong> in Maudsley London.<br />

Wat is uw rol binn<strong>en</strong> de CWA?<br />

Het organiser<strong>en</strong> van ’Breinstrijd’, voor mij dan ook één van<br />

de hoogtepunt<strong>en</strong> van <strong>het</strong> Voorjaarscongres. We will<strong>en</strong> met de<br />

quiz wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis <strong>op</strong> e<strong>en</strong> ludieke manier stimuler<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat dit absoluut niet saai hoeft te zijn. We h<strong>op</strong><strong>en</strong><br />

dan ook dat <strong>het</strong> e<strong>en</strong> jaarlijkse traditie kan word<strong>en</strong>. Daarbij is <strong>het</strong><br />

natuurlijk prachtig om e<strong>en</strong> goed doel te steun<strong>en</strong> door alle<strong>en</strong> al<br />

aanwezig te zijn in de zaal.<br />

Waar kijkt u in <strong>het</strong> bijzonder naar uit?<br />

Vooral naar de pl<strong>en</strong>aire sessies. Ik vind <strong>het</strong> fantastisch dat we<br />

ook dit jaar weer zulke goede sprekers hebb<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>.<br />

Met name de lezing van Michael Ow<strong>en</strong> lijkt me erg interessant.<br />

Ook kijk ik erg uit naar <strong>het</strong> debat.<br />

Gert-Jan H<strong>en</strong>driks, hoofd<br />

Zorgprogramma Angststoorniss<strong>en</strong>niss<strong>en</strong><br />

Pro Pro Persona, psychiater/<br />

onderzoeker bij C<strong>en</strong>trum voor<br />

Angststoorniss<strong>en</strong> Overwaal Overwaal<br />

(onderdeel van de locatie<br />

Nijmeg<strong>en</strong> van Pro Persona)<br />

Wat is uw rol binn<strong>en</strong> de CWA?<br />

Het coördiner<strong>en</strong> van de postersessies <strong>en</strong> de uitreiking van de<br />

posterprijs.<br />

Wat zijn voor u de absolute aanraders van dit Voorjaarscongres?<br />

Naast de keynote lezing<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> debat, vooral de sessies over<br />

psychotherapie die dit jaar meer systematisch in <strong>het</strong> programma<br />

zijn <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> zelf nieuwsgierig naar de onderzoekspres<strong>en</strong>taties<br />

over psychotherapie bij diverse stoorniss<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar<br />

de discussiegroep ‘Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> omgev<strong>en</strong>’.<br />

Remco de Winter, hoofd Zorg<br />

van de crisisdi<strong>en</strong>st Parnassia<br />

Groep D<strong>en</strong> Haag<br />

Wat is uw rol binn<strong>en</strong> de CWA?<br />

Sam<strong>en</strong> met vijf collega-commissieled<strong>en</strong><br />

heb ik de inz<strong>en</strong>ding<strong>en</strong><br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 11


VACATURE<br />

Gezocht:<br />

nieuw lid voor de Commissie Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong><br />

Ziet u <strong>het</strong> organiser<strong>en</strong> van <strong>het</strong> Voorjaarscongres als e<strong>en</strong> uitdaging? Lijkt <strong>het</strong> u leuk om<br />

invulling aan <strong>het</strong> programma te gev<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> congresthema te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> sprekers te<br />

b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong>? En heeft u per maand <strong>en</strong>kele ur<strong>en</strong> de tijd om voor de ver<strong>en</strong>iging actief te<br />

zijn? Dan b<strong>en</strong>t u dé juiste persoon om zich kandidaat te stell<strong>en</strong> als lid van de Commissie<br />

Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong> (CWA).<br />

Pro el algeme<strong>en</strong> lid<br />

De CWA zoekt iemand die:<br />

gepromoveerd is (voorkeur) of mom<strong>en</strong>teel bezig is met promotieonderzoek;<br />

ervaring heeft met <strong>het</strong> <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek;<br />

goed <strong>op</strong> de hoogte is van ontwikkeling<strong>en</strong> in <strong>het</strong> wet<strong>en</strong>schappelijk veld;<br />

goede contactuele eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> (netwerk<strong>en</strong>) heeft.<br />

Tijdsinvestering De inspanning van e<strong>en</strong> CWA-lid vergt <strong>en</strong>kele ur<strong>en</strong> per maand. Daartoe behor<strong>en</strong> de vergadering<strong>en</strong><br />

van de CWA die ongeveer zes keer per jaar plaats vind<strong>en</strong> in Utrecht (Domus Medica). De termijn van e<strong>en</strong> commissielid<br />

bedraagt drie jaar, met de mogelijkheid zich herkiesbaar te stell<strong>en</strong> voor de periode van nog e<strong>en</strong>s drie jaar.<br />

Sollicitatie Herk<strong>en</strong>t u zich in bov<strong>en</strong>staand pro el, heeft u ideeën voor <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de Voorjaarscongres én wilt u zich<br />

actief voor de ver<strong>en</strong>iging inzett<strong>en</strong>? Stuurt u dan vóór 1 maart 2013 uw sollicitatiebrief <strong>en</strong> CV naar:<br />

<strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychiatrie<br />

o.v.v. Functie lid CWA<br />

Postbus 20062, 3502 LB Utrecht<br />

E-mail: info@nvvp.net<br />

Over de commissie De Commissie Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong> (CWA) van de NVvP bevordert <strong>het</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

klimaat van de psychiatrie in Nederland. De voornaamste taak van de CWA is <strong>het</strong> organiser<strong>en</strong> van <strong>en</strong> invulling gev<strong>en</strong><br />

aan <strong>het</strong> driedaagse Voorjaarscongres. De CWA bestaat uit acht of neg<strong>en</strong> led<strong>en</strong>. Vanwege <strong>het</strong> aftred<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> van<br />

haar huidige led<strong>en</strong> is de commissie <strong>op</strong> zoek naar e<strong>en</strong> nieuwe lid.<br />

Meer informatie Voor functie-inhoudelijke vrag<strong>en</strong> kunt u contact <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> met mevrouw Odile van d<strong>en</strong> Heuvel,<br />

voorzitter CWA, via e-mail oa.vand<strong>en</strong>heuvel@vumc.nl. Voor overige vrag<strong>en</strong> kunt u contact <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> met<br />

mevrouw Marloes Hollander, tel. 030-2823871 of per e-mail m.hollander@nvvp.net.<br />

Als aios meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over <strong>het</strong> Voorjaarscongres?<br />

De CWA is ook <strong>op</strong> zoek naar e<strong>en</strong> nieuwe aios. Als aios-lid d<strong>en</strong>k je vanuit de SAP mee over de invulling van<br />

o.a. <strong>het</strong> Voorjaarscongres. Je zit 6 keer per jaar e<strong>en</strong> vergadering bij <strong>en</strong> neemt actief deel aan e<strong>en</strong> van de<br />

subcommissie binn<strong>en</strong> de CWA.<br />

Stuur bij interesse je motivatiebrief inclusief relevant CV naar sap@nvvp.net, uiterlijk voor 1 maart aanstaande.<br />

Het bestuur van de afdeling draagt je, bij geschiktheid, voor aan de CWA, waarna e<strong>en</strong> gesprek met de voorzitter<br />

van de CWA plaatsvindt.<br />

Voor functie-inhoudelijke vrag<strong>en</strong> kun je contact <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> met Joris van der Vlugt, via e-mail jorisvdvlugt@gmail.com.<br />

Voor overige vrag<strong>en</strong> kun je contact <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> met Marloes Hollander, tel. 030-2823871 of per e-mail m.hollander@nvvp.net.


eoordeeld. Het beoordel<strong>en</strong> van de abstracts is e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sieve<br />

stoomcursus voor de actuele stand van <strong>het</strong> <strong>Nederlands</strong> wet<strong>en</strong>schappelijk<br />

onderzoek <strong>en</strong> geeft e<strong>en</strong> goed inzicht in de klinische<br />

praktijkvoering.<br />

Waar vind<strong>en</strong> we u tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres?<br />

Ik b<strong>en</strong> <strong>op</strong> donderdag voorzitter van de symposia ‘De blinde<br />

vlekk<strong>en</strong> van de psychiater’ <strong>en</strong> ‘FACT ingehaald door facts’.<br />

Verder ga ik vanuit mijn persoonlijke interesse in de wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

<strong>en</strong> klinische aspect<strong>en</strong> van suïcidaal gedrag <strong>en</strong><br />

suïcides in de klinische praktijk e<strong>en</strong> aantal lezing<strong>en</strong> volg<strong>en</strong><br />

rond dit onderwerp. Zo vind ik bijvoorbeeld de ontwikkeling<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> de g<strong>en</strong>etica ontzett<strong>en</strong>d boei<strong>en</strong>d <strong>en</strong> geloof ook<br />

dat dit verder zeer steun<strong>en</strong>d kan zijn in e<strong>en</strong> betere differ<strong>en</strong>tiatie<br />

van de ziektebeeld<strong>en</strong>. Verder wil ik mijn k<strong>en</strong>nislacune<br />

rondom MBCT wat <strong>op</strong>vull<strong>en</strong> <strong>en</strong> de lezing volg<strong>en</strong> over <strong>het</strong><br />

ontbrek<strong>en</strong> van de evid<strong>en</strong>tie voor <strong>het</strong> voorschrijv<strong>en</strong> van lage<br />

dosering<strong>en</strong> moderne antipsychotica. Ik zal ook wel weer dit<br />

jaar e<strong>en</strong> moeilijke keuze moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>tuss<strong>en</strong></strong> de verschill<strong>en</strong>de<br />

interessante bijdrag<strong>en</strong>...<br />

Annemarie van Elburg,<br />

kinder- & & jeugdpsychiater,<br />

Medisch Manager Altrecht<br />

Eetstoorniss<strong>en</strong> Rintveld<br />

in Zeist<br />

Waar vind<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> we u tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres?<br />

Ik ga <strong>het</strong> symposium ‘Psych<strong>op</strong>athologie bij adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>’ voorzitt<strong>en</strong><br />

<strong>op</strong> verzoek van <strong>het</strong> CWA <strong>en</strong> neem deel aan e<strong>en</strong> posterpres<strong>en</strong>tatie.<br />

Ik b<strong>en</strong> vooral b<strong>en</strong>ieuwd naar hoe ik <strong>het</strong> congres ga belev<strong>en</strong><br />

nu ik voor <strong>het</strong> eerst meer van de organisatie heb meegekreg<strong>en</strong>.<br />

Zelf ga ik in ieder geval de pl<strong>en</strong>aire sessies bezoek<strong>en</strong>.<br />

Waar b<strong>en</strong>t u in de voorbereiding vooral nieuwsgierig naar<br />

geword<strong>en</strong>?<br />

Naar <strong>het</strong> debat, e<strong>en</strong> format dat ik al k<strong>en</strong> van kleinere congress<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> dat mij altijd erg aanspreekt!<br />

5 red<strong>en</strong><strong>en</strong> om <strong>het</strong> niet te miss<strong>en</strong> (volg<strong>en</strong>s de Commissieled<strong>en</strong>)<br />

• Het Voorjaarscongres geeft in korte tijd e<strong>en</strong> geweldig overzicht<br />

van de huidige stand van de psychiatrische wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> de<br />

praktijkvoering binn<strong>en</strong> de <strong>Nederlands</strong>e <strong>en</strong> Vlaamse psychiatrie.<br />

• Het biedt ‘voor elk wat wils’: e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>de mix van wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

lezing<strong>en</strong> (veelal <strong>op</strong> hoog niveau) <strong>en</strong> onderwerp<strong>en</strong> uit<br />

de dagelijkse praktijk waar je gewoon ev<strong>en</strong> over bijgepraat wilt<br />

word<strong>en</strong>. Daarnaast e<strong>en</strong> rijke variatie aan worksh<strong>op</strong>s, discussies,<br />

pres<strong>en</strong>taties, e<strong>en</strong> quiz <strong>en</strong> zelfs films.<br />

• er is veel ruimte voor discussie, dat houdt de beroepsgroep lev<strong>en</strong>dig.<br />

VOOrUItBLIk<br />

Thérèse van Amelsvoort,<br />

hoogleraar Transitiepsychiatrie<br />

aan de<br />

Universiteit van Maastricht<br />

<strong>en</strong> psychiater bij Mondriaan,<br />

Vir<strong>en</strong>ze, <strong>en</strong> Koraalgroep<br />

Waar vind<strong>en</strong> we u tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres?<br />

Op wo<strong>en</strong>sdag zit ik <strong>het</strong> symposium ‘G<strong>en</strong>etica <strong>en</strong> licht verstandelijk<br />

beperkt<strong>en</strong>’ voor <strong>en</strong> <strong>op</strong> donderdag geef ik e<strong>en</strong> lezing over<br />

22q11-Deletie syndroom.<br />

Naar welke onderdel<strong>en</strong> van <strong>het</strong> programma kijkt u <strong>het</strong> meest uit?<br />

Ik d<strong>en</strong>k dat de pl<strong>en</strong>aire sprekers <strong>en</strong> <strong>het</strong> debat zeer de moeite<br />

waard zijn, omdat deze zowel de g<strong>en</strong>etische (fundam<strong>en</strong>tele)<br />

als de <strong>omgeving</strong>s- (niet fundam<strong>en</strong>tele) aspect<strong>en</strong> van ons vak<br />

belicht<strong>en</strong>. Dat zal ongetwijfeld stof tot discussie gev<strong>en</strong>. Verder<br />

zijn er e<strong>en</strong> aantal originele symposia die ik wil gaan bezoek<strong>en</strong>.<br />

Joost Janzing, psychiater UMC<br />

St. Radboud te Nijmeg<strong>en</strong> Nijmeg<strong>en</strong><br />

Wat heeft in de voorbereiding <strong>het</strong><br />

meest meest indruk <strong>op</strong> u gemaakt?<br />

Het aantal bijdrag<strong>en</strong> voor <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres is indrukwekk<strong>en</strong>d.<br />

Het geeft aan aan dat<br />

psychiaters <strong>en</strong>thousiast zijn over hun vak <strong>en</strong> naast hun drukke<br />

dagelijkse werk tijd vind<strong>en</strong> om hun inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>thousiasme<br />

te del<strong>en</strong> met collega’s.<br />

Wat zijn de grootste aanraders volg<strong>en</strong>s u?<br />

Ik wil de posterpres<strong>en</strong>taties van harte aanbevel<strong>en</strong>. De hooglerar<strong>en</strong><br />

Van d<strong>en</strong> Brink, Van Os <strong>en</strong> Schoevers bracht<strong>en</strong> vorig jaar<br />

de posters tot lev<strong>en</strong>. Dezelfde moderator<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ook dit jaar<br />

weer toegezegd. Vorig jaar liep<strong>en</strong> we van poster tot poster, dit<br />

jaar wordt de posterpres<strong>en</strong>tatie in e<strong>en</strong> nieuw jasje gestok<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

zull<strong>en</strong> digitale posterbord<strong>en</strong> geïntroduceerd word<strong>en</strong>.<br />

• Het is dé geleg<strong>en</strong>heid om te netwerk<strong>en</strong>, om collegae uit <strong>het</strong> land te<br />

ontmoet<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij te prat<strong>en</strong> met die oud-collega of <strong>op</strong>leidingsg<strong>en</strong>oot.<br />

• Het is eig<strong>en</strong>lijk e<strong>en</strong> mega-reünie in de prachtige stad Maastricht.<br />

kortom: ‘Het Voorjaarscongres is <strong>het</strong> kl<strong>op</strong>p<strong>en</strong>d hart van de ver<strong>en</strong>iging:<br />

gedur<strong>en</strong>de drie dag<strong>en</strong> word je – vooral door collega’s – <strong>op</strong> de hoogte<br />

gebracht van nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong> in <strong>het</strong> vak. Daarnaast<br />

is <strong>het</strong> natuurlijk dé plaats om elkaar te ontmoet<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij te prat<strong>en</strong>.’<br />

tot in april!<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 13


Jorn Hövels, wet<strong>en</strong>schapsjournalist<br />

W<br />

14<br />

PLeNAIre SPreker<br />

Inez Myin-Germeys:<br />

‘De invloed van de <strong>omgeving</strong> <strong>op</strong><br />

is lang veronachtzaamd’<br />

Wat is de rol van g<strong>en</strong>-<strong>omgeving</strong>sinteracties bij <strong>het</strong><br />

ontstaan van psychiatrische stoorniss<strong>en</strong>? Dat is <strong>het</strong><br />

c<strong>en</strong>trale thema tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres. e<strong>en</strong> van<br />

de pl<strong>en</strong>aire sprekers is Inez Myin-Germeys (1972),<br />

hoogleraar ecologische psychiatrie aan de Universiteit<br />

Maastricht.<br />

Wat verstaat u onder ‘ecologische psychiatrie’?<br />

Prof. dr. Myin-Germeys: ‘Dat is e<strong>en</strong> vakgebied in de psychiatrie<br />

dat ervan uitgaat dat psychiatrische klacht<strong>en</strong> ook context- of<br />

situatieafhankelijk zijn. Wij do<strong>en</strong> onderzoek naar die <strong>omgeving</strong>sinvloed<strong>en</strong>,<br />

zodat daarmee rek<strong>en</strong>ing kan word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> in de<br />

behandeling. De twee vrag<strong>en</strong> die in ons vakgebied c<strong>en</strong>traal staan<br />

zijn: welke invloed heeft de <strong>omgeving</strong> <strong>op</strong> psychiatrische klacht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> hoe gaat e<strong>en</strong> patiënt met zijn <strong>omgeving</strong> om?’<br />

Waar gaat uw lezing over?<br />

‘Over de gigantische invloed die verschill<strong>en</strong>de <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> life ev<strong>en</strong>ts hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> de ontwikkeling van e<strong>en</strong> psychiatrische<br />

stoornis. Uit epidemiologisch onderzoek blijkt bijvoorbeeld<br />

dat <strong>het</strong> <strong>op</strong>groei<strong>en</strong> in stedelijk gebied, cannabisgebruik,<br />

<strong>het</strong> meemak<strong>en</strong> van traumatische gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> hebb<strong>en</strong><br />

van e<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>status risicoverhog<strong>en</strong>d zijn.’<br />

Hoe vernieuw<strong>en</strong>d is dat inzicht?<br />

‘Dat was al langer bek<strong>en</strong>d, maar pas rec<strong>en</strong>t bleek dat <strong>het</strong> statistisch<br />

verband <strong>tuss<strong>en</strong></strong> sommige van die <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

psychiatrische stoorniss<strong>en</strong> sterker is dan de invloed die g<strong>en</strong>etische<br />

factor<strong>en</strong> daar<strong>op</strong> hebb<strong>en</strong>.’<br />

Iemands leef<strong>omgeving</strong> is daarvoor bepal<strong>en</strong>der dan zijn <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong>?<br />

‘Dat is daarmee niet gezegd, want mogelijk legg<strong>en</strong> alle g<strong>en</strong>etische<br />

invloed<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> meer gewicht in de schaal. Er zijn echter<br />

<strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> betere voorspeller voor e<strong>en</strong> psychose<br />

zijn dan welke g<strong>en</strong>etische compon<strong>en</strong>t dan ook.’<br />

De leef<strong>omgeving</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> specifiek g<strong>en</strong> zijn onvergelijkbare groothed<strong>en</strong>.<br />

Is <strong>het</strong> niet logisch dat de <strong>omgeving</strong> zwaarder weegt?<br />

‘Dat is mijn punt: voor veel behandelaars is dat nog niet<br />

vanzelfsprek<strong>en</strong>d. Het gegev<strong>en</strong> dat negatieve <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong><br />

iemands kwetsbaarheid vergrot<strong>en</strong>, gaat dan ook in teg<strong>en</strong> de<br />

heers<strong>en</strong>de <strong>op</strong>vatting dat psychiatrische stoorniss<strong>en</strong> in de eerste<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

FOtOGrAFIe trUDY krOeSe<br />

‘Er zijn <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> die<br />

e<strong>en</strong> betere voorspeller voor<br />

e<strong>en</strong> psychose zijn dan welke<br />

g<strong>en</strong>etische compon<strong>en</strong>t dan ook’<br />

plaats e<strong>en</strong> hers<strong>en</strong>ziekte zijn. Iemands <strong>omgeving</strong> speelt slechts<br />

e<strong>en</strong> marginale rol in <strong>het</strong> ziekteverlo<strong>op</strong>, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> veel onderzoekers<br />

<strong>en</strong> behandelaars.’<br />

Wat is <strong>het</strong> laatste epidemiologische inzicht?<br />

‘Dat de <strong>omgeving</strong>sinvloed cumulatief werkt omdat er vaak<br />

sprake is van s<strong>en</strong>sitisatie: m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die iets naars hebb<strong>en</strong> meegemaakt,<br />

zijn gevoeliger voor stressor<strong>en</strong>. Getraumatiseerde<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> overreager<strong>en</strong> daardoor <strong>op</strong> de strubbeling<strong>en</strong> waar<br />

iedere<strong>en</strong> dagelijks mee kampt. Daardoor lo<strong>op</strong>t die groep e<strong>en</strong><br />

verhoogd risico om psychotische klacht<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong>.’<br />

In 2010 stelde de Universiteit van Maastricht Germeys aan<br />

als eerste bijzonder hoogleraar Ecologische psychiatrie. Het<br />

vakgebied is in <strong>op</strong>mars, mede doordat <strong>het</strong> dagelijks lev<strong>en</strong> van<br />

patiënt<strong>en</strong> – de <strong>omgeving</strong>sinvloed – met nieuwe technologie<br />

teg<strong>en</strong>woordig gemakkelijker is vast te legg<strong>en</strong>.


psychiatrische stoorniss<strong>en</strong><br />

Dat gebeurt met de Psymate: e<strong>en</strong> handzaam, digitaal dagboek<br />

waarin patiënt<strong>en</strong> zelf rapporter<strong>en</strong> wat zij <strong>op</strong> <strong>en</strong>ig mom<strong>en</strong>t<br />

meemak<strong>en</strong>, waar dat gebeurt, met wie <strong>en</strong> in welke mate<br />

zij daarbij last hebb<strong>en</strong> van hun klacht<strong>en</strong>. Daarover stelt de<br />

Psymate h<strong>en</strong> <strong>op</strong> willekeurige mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo verzamelt<br />

<strong>het</strong> apparaat e<strong>en</strong> databank aan individuele patiëntgegev<strong>en</strong>s.<br />

Met de Psymate heeft de psychiatrie goud in hand<strong>en</strong>, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> de<br />

onderzoekers, maar waarom is <strong>het</strong> apparaat dan zo revolutionair?<br />

Germeys: ‘Omdat je daarmee de individuele risicofactor<strong>en</strong><br />

voor e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>tale crisis in <strong>het</strong> dagelijks lev<strong>en</strong> kunt vastlegg<strong>en</strong> –<br />

zoals bijvoorbeeld slaapgebrek of overmatig alcoholgebruik – <strong>en</strong><br />

de patiënt daar zelf rek<strong>en</strong>ing mee kan ler<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>. Patiënt<strong>en</strong><br />

lever<strong>en</strong> daarmee voor <strong>het</strong> eerst e<strong>en</strong> substantiële bijdrage aan<br />

hun eig<strong>en</strong> behandeling; de Psymate maakt e<strong>en</strong> einde aan <strong>het</strong><br />

passieve patiëntschap.’<br />

De Psymate is niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dataverzamelaar, maar ook e<strong>en</strong><br />

eig<strong>en</strong>standig behandelinstrum<strong>en</strong>t. Hoe werkt dat?<br />

‘Er is via de Psymate ge<strong>en</strong> directe communicatie met e<strong>en</strong><br />

behandelaar, maar de patiënt kan wel afgestemde <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> feedback krijg<strong>en</strong>; afhankelijk van de antwoord<strong>en</strong> die hij<br />

met <strong>en</strong>ige regelmaat <strong>op</strong> de Psymate invult. E<strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht kan<br />

er bijvoorbeeld uit zi<strong>en</strong> als ontspanningsoef<strong>en</strong>ing, waarmee ze<br />

afstand ler<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> van hun negatieve emoties. Daarbij krijg<strong>en</strong><br />

ze <strong>op</strong> <strong>het</strong> beeldscherm bijvoorbeeld e<strong>en</strong> watervalanimatie te<br />

zi<strong>en</strong>, met daaronder de vraag: ga je nu in de waterstroom staan,<br />

of erachter?’<br />

Met de Psymate wordt de behandeling afgestemd <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />

individu <strong>en</strong> <strong>op</strong> dagelijkse leefsituaties. Is dat e<strong>en</strong> breder gedrag<strong>en</strong><br />

ontwikkeling?<br />

‘Dat geloof ik wel. De maatschappelijke discussie over <strong>het</strong> nut<br />

van de wet<strong>en</strong>schap spitst zich mom<strong>en</strong>teel toe <strong>op</strong> de vraag: hoe<br />

relevant is e<strong>en</strong> groepsbevinding voor <strong>het</strong> individu? Dat valt<br />

teg<strong>en</strong>, wet<strong>en</strong> we, daarom groeit de vraag naar wet<strong>en</strong>schapsb<strong>en</strong>adering<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> toepassing<strong>en</strong> die individuele patiëntpatron<strong>en</strong> in<br />

kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>woordig bijvoorbeeld<br />

ook zelf, in lastige situaties <strong>en</strong> <strong>op</strong> specifieke tijd<strong>en</strong>, hun bloeddruk.<br />

Ook dat levert <strong>omgeving</strong>s- <strong>en</strong> situatieafhankelijke informatie<br />

<strong>op</strong> waarmee arts<strong>en</strong> veel preciezere uitsprak<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

do<strong>en</strong> over de fysieke gezondheid van e<strong>en</strong> individuele patiënt.’<br />

Het congres Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> Omgev<strong>en</strong> gaat over g<strong>en</strong><strong>omgeving</strong>sinteracties.<br />

Welke rol hebb<strong>en</strong> de <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> in uw verhaal?<br />

‘Behalve e<strong>en</strong> dataverzamelaar <strong>en</strong> behandelinstrum<strong>en</strong>t is de<br />

Psymate e<strong>en</strong> onderzoeksinstrum<strong>en</strong>t. Daarmee kunn<strong>en</strong> we<br />

PLeNAIre SPreker<br />

inzoom<strong>en</strong> <strong>op</strong> de <strong>omgeving</strong>sinvloed <strong>en</strong> antwoord<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />

vrag<strong>en</strong> als: wat maakt dat <strong>het</strong> won<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> stad e<strong>en</strong> verhoogd<br />

risico <strong>op</strong> e<strong>en</strong> psychose met zich meebr<strong>en</strong>gt, welke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />

‘De Psymate maakt e<strong>en</strong> einde aan<br />

<strong>het</strong> passieve patiëntschap’<br />

van e<strong>en</strong> stedelijke <strong>omgeving</strong> zijn daarvoor verantwoordelijk?<br />

Als je dergelijke <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> hebt afgebak<strong>en</strong>d, kun je<br />

dat gaan combiner<strong>en</strong> met biologische invloed<strong>en</strong>. Dat biedt ons<br />

bijvoorbeeld de mogelijkheid antwoord te gev<strong>en</strong> <strong>op</strong> vrag<strong>en</strong><br />

als: zijn m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met bepaalde <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> extra gevoelig voor die<br />

negatieve <strong>omgeving</strong>sinvloed? L<strong>op</strong><strong>en</strong> die nog meer risico <strong>op</strong> e<strong>en</strong><br />

psychose als zij in de stad won<strong>en</strong>?’ n<br />

congres<br />

Onderzoekssubsidie van 1,5 miljo<strong>en</strong> euro<br />

Onlangs ontving Germeys de ERC consolidator grant: e<strong>en</strong> onderzoekssubsidie<br />

van 1,5 miljo<strong>en</strong> euro die de eur<strong>op</strong>ese Commissie<br />

toek<strong>en</strong>t aan eur<strong>op</strong>ese t<strong>op</strong>wet<strong>en</strong>schappers. De subsidie is e<strong>en</strong> financiële<br />

stimulans voor Germeys’ hers<strong>en</strong>onderzoek bij psychotische<br />

patiënt<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> fundam<strong>en</strong>teel onderzoek naar e<strong>en</strong> mogelijke uitbreiding<br />

van de Psymate interv<strong>en</strong>tie.<br />

Germeys wil onderzoek<strong>en</strong> wat de biologische effect<strong>en</strong> daarvan zijn<br />

<strong>op</strong> de hers<strong>en</strong><strong>en</strong> van patiënt<strong>en</strong>. Want net zoals <strong>het</strong> brein verandert<br />

na de inname van medicatie, gebeurt dat ook na e<strong>en</strong> geslaagde<br />

gedragsinterv<strong>en</strong>tie met de Psymate, verwacht<strong>en</strong> de onderzoekers.<br />

Germeys: ‘Met <strong>het</strong> onderzoek will<strong>en</strong> we meer zicht krijg<strong>en</strong> <strong>op</strong> de rol<br />

van g<strong>en</strong><strong>omgeving</strong>sinteracties. Daarvoor is de Psymate e<strong>en</strong> geschikt<br />

onderzoeksinstrum<strong>en</strong>t omdat je daarmee kunt vaststell<strong>en</strong> hoe<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>op</strong> hun <strong>omgeving</strong> reager<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe dat per individu – afhankelijk<br />

van de <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> – verschilt.’ Volg<strong>en</strong>s Germeys is <strong>het</strong> e<strong>en</strong> vooruitstrev<strong>en</strong>de<br />

manier van onderzoek do<strong>en</strong>. ‘Vooralsnog wordt veel<br />

hers<strong>en</strong>onderzoek gedaan met tak<strong>en</strong>: je legt iemand in de scanner,<br />

hij doet e<strong>en</strong> taak <strong>en</strong> je kijkt wat er in de hers<strong>en</strong><strong>en</strong> gebeurt. Maar we<br />

kunn<strong>en</strong> veel grotere stapp<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> als we hers<strong>en</strong>onderzoek gaan<br />

k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong> aan ons dagelijkse gedrag. Wat gebeurt er in hers<strong>en</strong><strong>en</strong> als<br />

ons gedragspatroon verandert <strong>en</strong> andersom?’<br />

Wo<strong>en</strong>sdag 10 april 2013 (eerste congresdag),<br />

10:30 – 12:45 uur<br />

Pl<strong>en</strong>aire sessie met de lezing van Inez Myin-Germeys:<br />

'Invloed van de <strong>omgeving</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> ontstaan <strong>en</strong> belo<strong>op</strong><br />

van psychiatrische stoorniss<strong>en</strong>'<br />

13:45 – 15:15 uur<br />

Symposium: Stress <strong>en</strong> psychose: nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong><br />

<strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van G*e studies, onder voorzitterschap<br />

van Inez Myin-Germeys<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 15


Pieter van Megchel<strong>en</strong>, wet<strong>en</strong>schapsjournalist<br />

W<br />

‘We hebb<strong>en</strong>, na jar<strong>en</strong> van hard werk<strong>en</strong>, eindelijk e<strong>en</strong> paar<br />

belangrijke doorbrak<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> in <strong>het</strong> g<strong>en</strong>etisch onderzoek in<br />

de psychiatrie’, begint Ow<strong>en</strong>. ‘Die ontdekking<strong>en</strong> <strong>op</strong><strong>en</strong><strong>en</strong> mete<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> heel nieuw veld van onderzoek. Om te beginn<strong>en</strong> is duidelijk<br />

dat g<strong>en</strong>etische risicofactor<strong>en</strong> zich niet aan de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van onze<br />

DSM-categorieën houd<strong>en</strong>. Dat is e<strong>en</strong> van de ding<strong>en</strong> die ik zeker<br />

ook aan de orde zal stell<strong>en</strong> in mijn voordracht in Nederland. ‘Het<br />

Ik onderzoek zelf vooral schizofr<strong>en</strong>ie, maar de <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> die nu<br />

gevond<strong>en</strong> zijn, spel<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> rol bij de bipolaire stoornis <strong>en</strong><br />

bij psychiatrische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> die al <strong>op</strong> de kinderleeftijd tot<br />

uiting kom<strong>en</strong>, zoals autisme <strong>en</strong> ADHD. Dat wijst ons weer e<strong>en</strong>s<br />

<strong>op</strong> de fundam<strong>en</strong>tele tekortkoming<strong>en</strong> in ons classificatiesysteem.<br />

Naarmate we meer te wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> over de neurobiologie,<br />

wordt <strong>het</strong> tijd om na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over beter pass<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong><br />

van classificer<strong>en</strong>.’<br />

16<br />

PLeNAIre SPreker<br />

Michael Ow<strong>en</strong>:<br />

‘G<strong>en</strong>etica heeft mijn kijk <strong>op</strong><br />

rec<strong>en</strong>te success<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van de<br />

neurog<strong>en</strong>etica van psychiatrische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

<strong>op</strong><strong>en</strong><strong>en</strong> nieuwe perspectiev<strong>en</strong>. Het betreft <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> die<br />

in <strong>het</strong> gehele brein actief zijn <strong>en</strong> die e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> bij<br />

uite<strong>en</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong>de psychiatrische f<strong>en</strong>otypes. Psychiater<br />

<strong>en</strong> onderzoeker prof. dr. Michael Ow<strong>en</strong> (Cardiff<br />

University, Wales) ontving in 2012 de Lieber Prize voor<br />

zijn werk aan de neurog<strong>en</strong>etica van schizofr<strong>en</strong>ie. Hij is<br />

e<strong>en</strong> van de pl<strong>en</strong>aire sprekers <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres.<br />

Plasticiteit<br />

Minst<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> interessant is de inhoudelijke kant van de<br />

ontdekking<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong> nieuwe richting geeft aan <strong>het</strong> neurobiologische<br />

onderzoek. ‘Deze ontdekking<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> mijn manier van<br />

d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> veranderd. Zij vertell<strong>en</strong> ons meer over de fundam<strong>en</strong>tele<br />

mechanism<strong>en</strong> achter deze ziekt<strong>en</strong>. H<strong>op</strong>elijk leidt dat in de<br />

toekomst tot betere diagnostiek <strong>en</strong> behandeling.’ Veelbelov<strong>en</strong>de<br />

aanwijzing<strong>en</strong> dus, die echter niet <strong>op</strong> korte termijn al tot concrete<br />

resultat<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>. Sterker nog, <strong>het</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> ziekte<br />

als schizofr<strong>en</strong>ie verandert in eerste instantie vrij fundam<strong>en</strong>teel.<br />

Wie in zijn achterhoofd nog <strong>het</strong> beeld heeft van e<strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing<br />

die primair de d<strong>op</strong>aminerge verbinding<strong>en</strong> in <strong>het</strong> brein betreft,<br />

zal moet<strong>en</strong> w<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> heel andere kijk <strong>op</strong> de onderligg<strong>en</strong>de<br />

neurobiologie. Ow<strong>en</strong>: ‘Volg<strong>en</strong>s mij wijz<strong>en</strong> de g<strong>en</strong>etische<br />

data in de richting van de effect<strong>en</strong> in de fundam<strong>en</strong>tele process<strong>en</strong><br />

rond synaps<strong>en</strong> <strong>en</strong> plasticiteit, die verscheid<strong>en</strong>e regio’s in de<br />

hers<strong>en</strong><strong>en</strong> betreff<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarschijnlijk zelfs <strong>het</strong> gehele brein. Dat<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

komt overig<strong>en</strong>s overe<strong>en</strong> met de bevinding<strong>en</strong> uit onderzoek naar<br />

cognitie met beeldvorm<strong>en</strong>de techniek<strong>en</strong>.’<br />

Ow<strong>en</strong> is laatste auteur in e<strong>en</strong> baanbrek<strong>en</strong>de internationale<br />

publicatie 1 in Molecular Psychiatry, waarin overtuig<strong>en</strong>d <strong>het</strong><br />

verband wordt aangetoond <strong>tuss<strong>en</strong></strong> bepaalde <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> schizofr<strong>en</strong>ie.<br />

Het gaat om nieuw ontstane mutaties die van invloed zijn<br />

<strong>op</strong> de dosis van e<strong>en</strong> g<strong>en</strong> (c<strong>op</strong>y number variations). E<strong>en</strong> aantal<br />

van deze de novo mutaties die in verband gebracht word<strong>en</strong><br />

met gevall<strong>en</strong> van schizofr<strong>en</strong>ie beïnvloed<strong>en</strong> de postsynaptische<br />

signaalverwerking in verscheid<strong>en</strong>e typ<strong>en</strong> neuron<strong>en</strong>. De<br />

auteurs lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe de mutaties van invloed zijn <strong>op</strong> cruciale<br />

punt<strong>en</strong> in de signaalverwerking. De betreff<strong>en</strong>de complex<strong>en</strong>, <strong>het</strong><br />

activity-regulated cytoskeleton-associated protein (ARC) <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />

N-methyl-D-aspartate receptor (NMDAR) complex spel<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

belangrijke rol in cognitieve process<strong>en</strong> <strong>en</strong> in de plasticiteit van<br />

<strong>het</strong> brein.<br />

Zeldzaam<br />

Ow<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn collega’s zoek<strong>en</strong> in<strong>tuss<strong>en</strong></strong> verder naar andere<br />

<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> die betrokk<strong>en</strong> zijn bij schizofr<strong>en</strong>ie <strong>en</strong> andere psychiatrische<br />

aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Net als hun <strong>Nederlands</strong>e collega’s mak<strong>en</strong><br />

is duidelijk dat g<strong>en</strong>etische<br />

risicofactor<strong>en</strong> zich niet<br />

aan de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van onze<br />

DSM-categorieën houd<strong>en</strong>’<br />

zij daarbij gebruik van verschill<strong>en</strong>de g<strong>en</strong>omics techniek<strong>en</strong>. In de<br />

afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> jar<strong>en</strong> was dat vooral de G<strong>en</strong>ome Wide Association<br />

Study (GWAS), waarbij verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

controle person<strong>en</strong> vergelek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> set van duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

herk<strong>en</strong>ningspunt<strong>en</strong> (markers) verspreid over <strong>het</strong> g<strong>en</strong>oom.<br />

De voortschrijd<strong>en</strong>de techniek maakt <strong>het</strong> mogelijk om echt naar<br />

de <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> zelf te kijk<strong>en</strong>. Nieuwe g<strong>en</strong>eratie sequ<strong>en</strong>cers kunn<strong>en</strong><br />

in relatief korte tijd de basevolgorde van <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> zelfs hele<br />

g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> analyser<strong>en</strong>.<br />

Ow<strong>en</strong>: ‘De variant<strong>en</strong> die relatief veel voorkom<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> we nu<br />

wel in beeld. Waar we nog naar zoek<strong>en</strong> zijn zeldzame variant<strong>en</strong><br />

die toch e<strong>en</strong> grote impact hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> de kans dat iemand de ziekte<br />

krijgt. E<strong>en</strong> voorbeeld daarvan, de c<strong>op</strong>y number variations, zijn al<br />

wel bestudeerd’. De andere zeldzame variant<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong>de<br />

informatie kunn<strong>en</strong> <strong>op</strong>lever<strong>en</strong> over de betrokk<strong>en</strong> signaalroutes<br />

(pathways).<br />

1 De novoCNV analysis implicates specific abnormalities of postsynaptic<br />

signalling complexes in the pathog<strong>en</strong>esis of schiz<strong>op</strong>hr<strong>en</strong>ia.<br />

G Kirov et al, Molecular Psychiatry 2012 Feb;17(2):142-53


schizofr<strong>en</strong>ie veranderd’<br />

Omgeving<br />

Onderzoek naar erfelijke factor<strong>en</strong> bij psychiatrische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

kan gemakkelijk tot allerlei misverstand<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>. Zo<br />

kan de indruk ontstaan dat de gevond<strong>en</strong> <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> iemand als <strong>het</strong><br />

ware predestiner<strong>en</strong> om schizofr<strong>en</strong>ie te ontwikkel<strong>en</strong>. Ow<strong>en</strong><br />

b<strong>en</strong>adrukt dat dit niet <strong>het</strong> geval is. Het is zelfs niet mogelijk om<br />

met de huidige k<strong>en</strong>nis over g<strong>en</strong>etische variant<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />

verhoogd risico <strong>op</strong> te spor<strong>en</strong>. ‘De g<strong>en</strong>etische variant<strong>en</strong> zijn nooit<br />

sterk deterministisch. Wij h<strong>op</strong><strong>en</strong> met <strong>het</strong> onderzoek mechanism<strong>en</strong><br />

<strong>op</strong> <strong>het</strong> spoor te kom<strong>en</strong>, pathways te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong><br />

levert dat in de toekomst wel biomarkers <strong>op</strong> met voldo<strong>en</strong>de<br />

voorspell<strong>en</strong>de waarde.’<br />

De grote rol van erfelijkheid bij psychotische stoorniss<strong>en</strong> lijkt<br />

ook te betek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> niet belangrijk zijn.<br />

Uit epidemiologische onderzoek komt <strong>het</strong> teg<strong>en</strong>deel naar vor<strong>en</strong>.<br />

Risicofactor<strong>en</strong> als <strong>het</strong> won<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> stadse <strong>omgeving</strong>, migrant<br />

zijn <strong>en</strong> <strong>het</strong> gebruik van cannabis zijn in belangrijke mate (mede)<br />

bepal<strong>en</strong>d voor de kans dat iemand aan schizofr<strong>en</strong>ie gaat lijd<strong>en</strong>.<br />

G<strong>en</strong>etische predispositie <strong>en</strong> risicofactor<strong>en</strong> uit de <strong>omgeving</strong> sluit<br />

elkaar dus zeker niet uit. Ow<strong>en</strong> vertelt over e<strong>en</strong> Eur<strong>op</strong>ese studie<br />

die gecoördineerd wordt door zijn <strong>Nederlands</strong>e collega prof. dr.<br />

Jim van Os: ‘In verschill<strong>en</strong>de gebied<strong>en</strong> in Eur<strong>op</strong>a vergelijk<strong>en</strong> we<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit sted<strong>en</strong> <strong>en</strong> plattelandsgebied<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van de vraagstelling<strong>en</strong><br />

is welke wisselwerking er bestaat <strong>tuss<strong>en</strong></strong> <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong><br />

zoals cannabis <strong>en</strong> <strong>het</strong> won<strong>en</strong> in de stad <strong>en</strong> g<strong>en</strong>etische risicofactor<strong>en</strong>.<br />

Wij do<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> die grote studie de work package <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />

gebied van g<strong>en</strong>omics. We h<strong>op</strong><strong>en</strong> <strong>op</strong> deze manier <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> te vind<strong>en</strong><br />

die betrokk<strong>en</strong> zijn bij de gevoeligheid voor specifieke <strong>omgeving</strong>s-<br />

FOtOGrAFIe CArDIFF UNIVerSItY<br />

PLeNAIre SPreker<br />

factor<strong>en</strong>. Jim is vanuit e<strong>en</strong> andere studie al bijzonder geïnteresseerd<br />

in e<strong>en</strong> bepaald g<strong>en</strong>. We zijn nu twee jaar bezig <strong>en</strong> ik b<strong>en</strong><br />

b<strong>en</strong>ieuwd wat eruit komt.’<br />

Spanningsveld<br />

Naast de voortgaande zoektocht in <strong>het</strong> g<strong>en</strong>oom van grote aantall<strong>en</strong><br />

patiënt<strong>en</strong>, kijk<strong>en</strong> Ow<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn collega’s ook naar de oogst<br />

tot dusver. Welke functies hebb<strong>en</strong> de betrokk<strong>en</strong> <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> precies <strong>en</strong><br />

hoe kan de gevond<strong>en</strong> variatie in deze <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> die kwetsbaarheid<br />

voor psychiatrische pathologie verklar<strong>en</strong>? Ow<strong>en</strong>: ‘Wij do<strong>en</strong> dat<br />

<strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de niveaus tegelijk. We kijk<strong>en</strong> naar <strong>het</strong> effect van<br />

deze <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong>, hun variant<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> uitschakel<strong>en</strong> ervan in cell<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

in diermodell<strong>en</strong>. Verder bestuder<strong>en</strong> we deze <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

met <strong>en</strong> zonder psychiatrische pathologie. We zijn in<strong>tuss<strong>en</strong></strong><br />

zeker g<strong>en</strong>oeg van de g<strong>en</strong>etica; hier zit iets dat we nader moet<strong>en</strong><br />

onderzoek<strong>en</strong>.’<br />

Er blijkt ook in <strong>het</strong> Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk e<strong>en</strong> tr<strong>en</strong>d te bestaan<br />

om met <strong>en</strong>ig ongeduld naar de fundam<strong>en</strong>tele wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

aanpak te kijk<strong>en</strong>: ‘Er is veel druk om snel richting toepassing<strong>en</strong><br />

te gaan. Dat is ook zeker begrijpelijk gezi<strong>en</strong> de ernst van deze<br />

ziekt<strong>en</strong>. Maar ik d<strong>en</strong>k wel dat we <strong>het</strong> moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, omdat we<br />

‘Het is niet mogelijk om met de<br />

huidige k<strong>en</strong>nis over g<strong>en</strong>etische<br />

variant<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />

verhoogd risico <strong>op</strong> te spor<strong>en</strong>’<br />

daarmee uiteindelijk beter begrijp<strong>en</strong> wat er echt aan de hand is<br />

<strong>en</strong> dan beter in staat zijn om patiënt<strong>en</strong> te help<strong>en</strong>. Het is altijd e<strong>en</strong><br />

spanningsveld <strong>tuss<strong>en</strong></strong> onderzoek naar de basale mechanism<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

onderzoek dat gericht is <strong>op</strong> de zorg hier <strong>en</strong> nu. Uiteraard moet<strong>en</strong><br />

we allebei do<strong>en</strong> <strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.’<br />

‘In ons team is dat vaak de rol van mij <strong>en</strong> mijn collega Mick O’<br />

Donovan, met wie ik de Lieber Prize ontving. Wij zijn als psychiaters<br />

ook geïnteresseerd in de pragmatiek. Wet<strong>en</strong>schappers die puur<br />

basaal onderzoek do<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> soms gefascineerd rak<strong>en</strong> door iets<br />

dat uit e<strong>en</strong> zijspoor komt. Dat is ook geweldig, die nieuwsgierigheid<br />

is wat ons voortdrijft, maar wij help<strong>en</strong> dan om h<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />

juiste spoor te houd<strong>en</strong>. Uiteindelijk will<strong>en</strong> we iets kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />

voor onze patiënt<strong>en</strong>. Maar dat heeft soms tijd nodig.’ n<br />

congres<br />

Wo<strong>en</strong>sdag 10 april 2013 (eerste congresdag),<br />

10:30 – 12:45 uur<br />

Pl<strong>en</strong>aire sessie met de lezing van Michael Ow<strong>en</strong>:<br />

‘Psychiatric G<strong>en</strong>etics: the Nature of Psychiatry’<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 17


2012-01/LuNL/1261<br />

et lev<strong>en</strong><br />

weer in beweing


Mart<strong>en</strong> Do<strong>op</strong>er, wet<strong>en</strong>schapsjournalist<br />

i<br />

20<br />

PLeNAIre SPreker<br />

Michael Meaney<br />

G<strong>en</strong><strong>en</strong> knuffel<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> moleculaire<br />

De <strong>op</strong>komst van de epig<strong>en</strong>etica heeft e<strong>en</strong> nieuwe<br />

dim<strong>en</strong>sie gegev<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> aloude nature-nurture<br />

debat. Met name in de eerste lev<strong>en</strong>sfase kunn<strong>en</strong><br />

<strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> de mate waarin <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> de rest<br />

van <strong>het</strong> lev<strong>en</strong> tot expressie kom<strong>en</strong>, stur<strong>en</strong>. Zo blijkt<br />

de latere stressrespons afhankelijk van de int<strong>en</strong>siteit<br />

van lichamelijk contact <strong>tuss<strong>en</strong></strong> moeder <strong>en</strong> kind na de<br />

geboorte.<br />

In hoeverre is (pathologisch) gedrag <strong>het</strong> product van aanleg of<br />

<strong>omgeving</strong>? Dit zoge<strong>het</strong><strong>en</strong> nature versus nurture debat is al oud.<br />

Ouder zelfs dan <strong>het</strong> vakgebied van de g<strong>en</strong>etica. De eerste die de<br />

vraag <strong>op</strong>wierp was de Britse wet<strong>en</strong>schapper Sir Francis Galton<br />

(1822 - 1911), halfneef van Charles Darwin <strong>en</strong> pionier in de<br />

eug<strong>en</strong>etica. Hij stelde de vraag in 1874 in zijn boek ‘English M<strong>en</strong><br />

of Sci<strong>en</strong>ce; Their Nature and Nurture’. Hierin probeerde Galton<br />

aan de hand van de uitkomst<strong>en</strong> van vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> onder Britse<br />

wet<strong>en</strong>schappers te ontrafel<strong>en</strong> in hoeverre de interesse in de<br />

wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> de daarvoor b<strong>en</strong>odigde intellig<strong>en</strong>tie deze wet<strong>en</strong>schappers<br />

was aangebor<strong>en</strong>. Gebruik mak<strong>en</strong>d van nieuwe statistische<br />

methodiek<strong>en</strong> (historiometrie) concludeerde Galton dat<br />

erfelijke aanleg onmisbaar is voor e<strong>en</strong> hoge intellig<strong>en</strong>tie, maar<br />

dat deze aanleg in de juiste <strong>omgeving</strong> moet word<strong>en</strong> gekoesterd.<br />

Daarmee legde Galton de basis voor e<strong>en</strong> <strong>op</strong>vatting over de rol<br />

van aanleg <strong>en</strong> <strong>omgeving</strong> bij <strong>het</strong> tot stand kom<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong><br />

die meer dan e<strong>en</strong> eeuw zou standhoud<strong>en</strong>: dat g<strong>en</strong>etische<br />

aanleg verantwoordelijk is voor de randvoorwaard<strong>en</strong>, waarna de<br />

<strong>omgeving</strong> binn<strong>en</strong> deze kaders de uiteindelijke ontwikkeling van<br />

eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> kan stur<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> <strong>op</strong>vatting die in formulevorm<br />

vaak wordt sam<strong>en</strong>gevat als: g<strong>en</strong>otype + <strong>omgeving</strong> = f<strong>en</strong>otype.<br />

De ontwikkeling van de (moleculaire) g<strong>en</strong>etica in de twintigste<br />

eeuw maakte <strong>het</strong> vervolg<strong>en</strong>s mogelijk specifieke <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> of<br />

g<strong>en</strong>variant<strong>en</strong> te k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong> aan specifieke m<strong>en</strong>selijke eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>.<br />

De vaak hoog <strong>op</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong>de discussies in <strong>het</strong> nature-nurture<br />

debat spitst<strong>en</strong> zich vooral toe <strong>op</strong> de vraag hoe groot <strong>het</strong> aandeel<br />

is van de erfelijke kaders in <strong>het</strong> uiteindelijke resultaat <strong>en</strong> hoe<br />

groot <strong>het</strong> aandeel van de <strong>omgeving</strong>. Daarbij zwaaide de slinger<br />

regelmatig he<strong>en</strong> <strong>en</strong> weer <strong>tuss<strong>en</strong></strong> veel nature (met name in de<br />

eerste helft 20 e eeuw p<strong>op</strong>ulair) <strong>en</strong> veel nurture (vanaf de jar<strong>en</strong><br />

zestig van de 20 e eeuw de favoriete <strong>op</strong>vatting).<br />

Voorbereid <strong>op</strong> de <strong>omgeving</strong><br />

Pas de laatste ti<strong>en</strong>, twintig jaar heeft <strong>het</strong> nature-nurture debat<br />

e<strong>en</strong> nieuwe dim<strong>en</strong>sie gekreg<strong>en</strong>. De <strong>op</strong>komst van de epig<strong>en</strong>etica<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

FOtOGrAFIe MASSACHUSettS INStItUte OF teCHNOLOGY<br />

‘De expressie van <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> is, zowel<br />

wat betreft int<strong>en</strong>siteit als wat<br />

betreft timing, afhankelijk van<br />

signal<strong>en</strong> uit de <strong>omgeving</strong>’<br />

(zie kader) heeft geleid tot <strong>het</strong> inzicht dat <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>omgeving</strong><br />

niet – zoals lang gedacht – onafhankelijk van elkaar hun<br />

stempel drukk<strong>en</strong> <strong>op</strong> de vorming van <strong>het</strong> f<strong>en</strong>otype. De formule<br />

g<strong>en</strong>otype + <strong>omgeving</strong> = f<strong>en</strong>otype blijkt bij nader inzi<strong>en</strong> te<br />

simpel. De invloed van de <strong>omgeving</strong> strekt zich verder uit dan<br />

voorhe<strong>en</strong> gedacht. De <strong>omgeving</strong> oef<strong>en</strong>t haar invloed niet alle<strong>en</strong><br />

uit binn<strong>en</strong> de kaders die <strong>het</strong> g<strong>en</strong>otype aangeeft; de <strong>omgeving</strong><br />

bepaalt mede zelf die kaders door de expressie van individuele<br />

<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> te beïnvloed<strong>en</strong>. De expressie van <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> is, zowel wat<br />

betreft int<strong>en</strong>siteit als wat betreft timing, afhankelijk van signal<strong>en</strong><br />

uit de <strong>omgeving</strong>. Met name tijd<strong>en</strong>s de embryonale ontwikkeling<br />

<strong>en</strong> in de eerste periode na de geboorte is <strong>het</strong> g<strong>en</strong>etisch<br />

materiaal van dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> erg gevoelig voor epig<strong>en</strong>etische<br />

verandering<strong>en</strong>. Het idee is dat in deze periode <strong>het</strong> organisme<br />

door middel van epig<strong>en</strong>etische aanpassing<strong>en</strong> als <strong>het</strong> ware<br />

wordt voorbereid <strong>op</strong> de <strong>omgeving</strong> waarin zich de rest van <strong>het</strong><br />

lev<strong>en</strong> staande zal moet<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> fraai voorbeeld hiervan<br />

zijn de epig<strong>en</strong>etische verandering<strong>en</strong> die zijn aangetroff<strong>en</strong> bij<br />

Nederlanders die verwekt zijn in de Hongerwinter (1944-1945).<br />

De epig<strong>en</strong>etische aanpassing<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> hun stofwisseling<br />

zodanig afgesteld dat zij e<strong>en</strong> grotere kans hebb<strong>en</strong> te overlev<strong>en</strong><br />

in tijd<strong>en</strong> van voedselschaarste. E<strong>en</strong> voordeel dat – later lev<strong>en</strong>d


PLeNAIre SPreker<br />

onderbouwing van Spocks advies<br />

in e<strong>en</strong> wereld van voedselovervloed – inmiddels is omgeslag<strong>en</strong><br />

in e<strong>en</strong> nadeel, namelijk e<strong>en</strong> verhoogde kans hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> diabetes,<br />

overgewicht, <strong>en</strong> hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong>.<br />

Veel knuffel<strong>en</strong><br />

Ook de verzorging de eerste tijd na de geboorte is e<strong>en</strong><br />

<strong>omgeving</strong>sfactor met grote invloed <strong>op</strong> de epig<strong>en</strong>etische afstelling<br />

van <strong>het</strong> g<strong>en</strong>oom. E<strong>en</strong> onderzoeker die baanbrek<strong>en</strong>d werk<br />

<strong>op</strong> dit gebied verricht is prof. Michael Meaney, verbond<strong>en</strong> aan<br />

de McGill University (Montreal) <strong>en</strong> <strong>het</strong> Singapore Institute for<br />

Clinical Si<strong>en</strong>ces. Hij zal als keynote speaker <strong>op</strong>tred<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres. Meaney heeft de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> jar<strong>en</strong> bij ratt<strong>en</strong><br />

onderzocht in hoeverre verschill<strong>en</strong> in moederzorg leid<strong>en</strong> tot<br />

aanpassing<strong>en</strong> van <strong>het</strong> stress-systeem <strong>en</strong> wat de rol van epig<strong>en</strong>etische<br />

verandering<strong>en</strong> daarbij is. Hiervoor vergeleek Meaney<br />

ratt<strong>en</strong>stamm<strong>en</strong> waarbij de moeder haar pasgebor<strong>en</strong> jong<strong>en</strong><br />

uitgebreid likt met ratt<strong>en</strong>stamm<strong>en</strong> waarbij de moeder haar<br />

jong<strong>en</strong> amper likt. Het uitgebreid likk<strong>en</strong> blijkt onder andere<br />

te leid<strong>en</strong> tot minder methylering van <strong>het</strong> g<strong>en</strong> voor de gluco-<br />

‘Gezondheid én gedrag van<br />

de moeder/verzorger zijn via<br />

epig<strong>en</strong>etische effect<strong>en</strong> langdurig<br />

van invloed <strong>op</strong> de lichamelijke<br />

<strong>en</strong> geestelijke conditie van de<br />

nakomeling<strong>en</strong>’<br />

corticoid receptor in de hippocampus. Hierdoor is er meer<br />

expressie van dit g<strong>en</strong> <strong>en</strong> is de conc<strong>en</strong>tratie van de receptor in de<br />

hippocampus hoger dan bij ratt<strong>en</strong> die niet uitgebreid door hun<br />

moeder word<strong>en</strong> gelikt. De (blijv<strong>en</strong>d) verhoogde aanmaak van<br />

glucocorticoid receptor<strong>en</strong> in de hippocampus maakt de ratjes<br />

de rest van hun lev<strong>en</strong> beter bestand teg<strong>en</strong> stress. Bij onderzoek<br />

aan humaan hers<strong>en</strong>weefsel vond Meaney e<strong>en</strong> parallel van <strong>het</strong><br />

likeffect van de ratt<strong>en</strong>moeders: m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die slachtoffer war<strong>en</strong><br />

van kindermishandeling <strong>en</strong>/of verwaarlozing verton<strong>en</strong> in de<br />

hippocampus e<strong>en</strong> verhoogde mate van methylering van <strong>het</strong><br />

g<strong>en</strong> voor de glucorticoid receptor (<strong>en</strong> dus minder expressie van<br />

dit g<strong>en</strong>). E<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>te uitgebreide DNA-analyse door <strong>het</strong> team<br />

van Meaney heeft uitgewez<strong>en</strong> dat kindermishandeling gepaard<br />

gaat met tal van andere methylering<strong>en</strong> in <strong>het</strong> g<strong>en</strong>oom. Wat<br />

dit precies betek<strong>en</strong>t voor <strong>het</strong> functioner<strong>en</strong> van <strong>het</strong> g<strong>en</strong>oom <strong>en</strong><br />

voor <strong>het</strong> (latere) gedrag is nog onduidelijk. Wat voor Meaney<br />

wel vaststaat is dat zowel de gezondheid als <strong>het</strong> gedrag van de<br />

moeder/verzorger via epig<strong>en</strong>etische effect<strong>en</strong> langdurig van<br />

invloed is <strong>op</strong> de lichamelijke <strong>en</strong> geestelijke conditie van de<br />

nakomeling<strong>en</strong>. Veel knuffel<strong>en</strong> <strong>en</strong> aandacht gev<strong>en</strong> vergroot de<br />

kans dat kinder<strong>en</strong> later beter bestand zijn teg<strong>en</strong> stress. Waarmee<br />

Meaney e<strong>en</strong> moleculaire onderbouwing geeft van de <strong>op</strong>roep,<br />

ruim 60 jaar geled<strong>en</strong>, van de Amerikaanse kinderarts B<strong>en</strong>jamin<br />

Spock om kinder<strong>en</strong> vaker te knuffel<strong>en</strong>. Iets wat Spock overig<strong>en</strong>s<br />

als vader zelf niet in de praktijk bracht. n<br />

congres<br />

Epig<strong>en</strong>etica<br />

Ofschoon Charles Darwin (1809-1882) de geschied<strong>en</strong>is is ingegaan<br />

als de ontdekker van de evolutietheorie, was <strong>het</strong> Jean-Babtiste<br />

Lamarck (1744 - 1829) die als eerste <strong>op</strong>perde dat nieuwe soort<strong>en</strong><br />

ontstaan door verandering<strong>en</strong> van bestaande soort<strong>en</strong>. Lamarck had<br />

echter de pech de verandering<strong>en</strong> van de soort te verklar<strong>en</strong> vanuit<br />

e<strong>en</strong> verkeerd mechanisme. Waar Darwin de evolutie baseerde<br />

<strong>op</strong> voortdur<strong>en</strong>de selectie van de meest geschikte, maar toevallig<br />

ontstane verandering<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> soort, hield Lamarck <strong>het</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />

gericht doorgev<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> lev<strong>en</strong> verkreg<strong>en</strong><br />

zijn. De ontdekking dat eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> bepaald word<strong>en</strong> door<br />

de volgorde van de nucleotid<strong>en</strong> in <strong>het</strong> DNA <strong>en</strong> dat hierin toevallige<br />

mutaties kunn<strong>en</strong> <strong>op</strong>tred<strong>en</strong>, beslechtte <strong>het</strong> pleit definitief in <strong>het</strong><br />

voordeel van Darwin’s visie. rec<strong>en</strong>t is echter duidelijk geword<strong>en</strong> dat<br />

de <strong>omgeving</strong> wel degelijk eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> kan beïnvloed<strong>en</strong>, zonder<br />

dat er sprake is van e<strong>en</strong> verandering in de nucleotid<strong>en</strong>volgorde van<br />

<strong>het</strong> DNA. Omgevingsfactor<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot stabiele verandering<strong>en</strong><br />

van g<strong>en</strong>expressie. e<strong>en</strong> mechanisme dat leidt tot zo’n epig<strong>en</strong>etische<br />

verandering is DNA-methylering. Sommige nucleotid<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> dan – onder invloed van <strong>omgeving</strong>sprikkels – voorzi<strong>en</strong> van<br />

zoge<strong>het</strong><strong>en</strong> methylgroep<strong>en</strong>. Die mak<strong>en</strong> <strong>het</strong> DNA minder toegankelijk<br />

voor transcriptiefactor<strong>en</strong>. De gemethyleerde <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> kunn<strong>en</strong> hierdoor<br />

minder goed tot expressie kom<strong>en</strong>. Anderzijds maakt <strong>het</strong> k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong><br />

van acetyl-groep<strong>en</strong> aan histoneiwitt<strong>en</strong>, de eiwitt<strong>en</strong> waaromhe<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />

DNA is gewikkeld, <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> juist beter toegankelijk voor transcriptiefactor<strong>en</strong><br />

wat leidt tot e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van expressie van deze <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong>.<br />

DNA-methylering <strong>en</strong> histonacetylering kom<strong>en</strong> tot stand onder<br />

invloed van <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong> als voeding <strong>en</strong> stress. Hoe <strong>en</strong> in<br />

hoeverre epig<strong>en</strong>etische verandering<strong>en</strong> in de lo<strong>op</strong> van <strong>het</strong> lev<strong>en</strong> weer<br />

ongedaan word<strong>en</strong> gemaakt, is onderwerp van onderzoek.<br />

Donderdag 11 april 2013 (tweede congresdag),<br />

10:30 – 12:45 uur<br />

Pl<strong>en</strong>aire sessie met de lezing van Michael Meaney:<br />

‘<strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tal influ<strong>en</strong>ce on g<strong>en</strong>e expression’<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 21


Jan Hein van Dier<strong>en</strong>donck, wet<strong>en</strong>schapsjournalist<br />

a<br />

22<br />

PLeNAIre SPreker<br />

Larry Young<br />

De hers<strong>en</strong>chemie van ons<br />

Op de tweede congresdag houdt prof. dr. Larry Young<br />

e<strong>en</strong> lezing met de intriger<strong>en</strong>de titel the Chemistry<br />

Betwe<strong>en</strong> Us: From G<strong>en</strong>es and Brains to Monogamy<br />

and Autism therapies. Hij is als hoogleraar verbond<strong>en</strong><br />

aan de afdeling Psychiatrie van de emory University<br />

te Atlanta <strong>en</strong> geeft er leiding aan <strong>het</strong> C<strong>en</strong>ter<br />

for translational Social Neurosci<strong>en</strong>ce. Onlangs<br />

publiceerde hij met wet<strong>en</strong>schapsjournalist Brian<br />

Alexander e<strong>en</strong> boek over Love, Sex and the Sci<strong>en</strong>ce<br />

of Attraction. Op<strong>en</strong>t oxytocine mogelijkhed<strong>en</strong> in de<br />

behandeling van autisme?<br />

Al vanaf <strong>het</strong> begin van zijn masterstudie biochemie aan de<br />

Universiteit van Texas was Larry Young geïnteresseerd in de<br />

moleculaire basis van complex diergedrag. ‘Bij Davis Crews<br />

studeerde ik af <strong>op</strong> e<strong>en</strong> hagediss<strong>en</strong>soort die zich, in teg<strong>en</strong>stelling<br />

tot e<strong>en</strong> nauw verwante soort, ongeslachtelijk voortplant,<br />

maar wél pseudoseksueel gedrag vertoont: om eitjes te kunn<strong>en</strong><br />

producer<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> deze vrouwtjes word<strong>en</strong> verleid <strong>en</strong> gestimuleerd<br />

<strong>en</strong> daarom gedrag<strong>en</strong> ze zich gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> deel van hun<br />

cyclus als mannetjes.’ Voor zijn promotieonderzoek bij Thomas<br />

Insel aan de Emory Universiteit verlegde hij zijn aandacht naar<br />

woelmuiz<strong>en</strong> (Microtus, Engels: vole). De prairiewoelmuis (M.<br />

ochrogaster) is monogaam, met e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>slange partnerbinding,<br />

terwijl de verder vrijwel id<strong>en</strong>tieke bergwoelmuis (M. montanus)<br />

nauwelijks sociale binding<strong>en</strong> aangaat. ‘De vergelijk<strong>en</strong>de<br />

‘Paarbindingsmolecul<strong>en</strong> spel<strong>en</strong><br />

niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol bij hechting <strong>en</strong><br />

liefde, maar ook bij allerlei andere<br />

sociale interacties’<br />

moleculaire aanpak die ik had gebruikt voor de hagediss<strong>en</strong> pas<br />

ik nu toe <strong>op</strong> woelmuiz<strong>en</strong>. Eerder had m<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> dat de<br />

paarbinding van M. ochrogaster wordt gestuurd door de neur<strong>op</strong>eptid<strong>en</strong><br />

oxytocine <strong>en</strong> arginine vas<strong>op</strong>ressine (AVP). We verondersteld<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> verschil in mate van productie, maar ontdekt<strong>en</strong><br />

dat <strong>het</strong> ging om locatieverschill<strong>en</strong> van de betreff<strong>en</strong>de receptor<strong>en</strong><br />

in <strong>het</strong> brein. Bij vrouwtjes blek<strong>en</strong> de nucleus accumb<strong>en</strong>s (NA)<br />

<strong>en</strong> de prefrontale cortex van belang. Als we hierin e<strong>en</strong> oxytocineremmer<br />

injecteerd<strong>en</strong>, verlor<strong>en</strong> ze prompt hun interesse in de<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

partner. Bij de mannetjes gebeurde dat na inspuiting van e<strong>en</strong><br />

vas<strong>op</strong>ressineremmer in <strong>het</strong> v<strong>en</strong>trale pallidum (VP), onderdeel<br />

van <strong>het</strong>zelfde netwerk als de NA.’<br />

Partnergeur<br />

Zowel NA als VP zijn betrokk<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> versterk<strong>en</strong> van beloning<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> inducer<strong>en</strong> van verslavingsgedrag – <strong>het</strong> zijn de gebied<strong>en</strong><br />

waar heroïne <strong>en</strong> cocaïne <strong>op</strong> inwerk<strong>en</strong>. Zou paarbinding e<strong>en</strong><br />

prettige vorm van verslaving kunn<strong>en</strong> zijn? E<strong>en</strong> ander onderzoek<br />

toonde aan dat ook d<strong>op</strong>aminereceptor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> cruciale rol<br />

spel<strong>en</strong>. Young: ‘We breidd<strong>en</strong> ons onderzoek uit naar (gewone)<br />

muiz<strong>en</strong> omdat we die vrij gemakkelijk g<strong>en</strong>etisch kond<strong>en</strong><br />

manipuler<strong>en</strong>. Wat al snel <strong>op</strong>viel was dat muiz<strong>en</strong> zonder oxytocineg<strong>en</strong><br />

nauwelijks hun soortg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>d<strong>en</strong>: de hormon<strong>en</strong><br />

blek<strong>en</strong> <strong>het</strong> registrer<strong>en</strong> <strong>en</strong> vastlegg<strong>en</strong> van complexe sociale<br />

(geur)informatie te reguler<strong>en</strong>. Oxytocine-injecties hersteld<strong>en</strong><br />

dit geheug<strong>en</strong>probleem weer. Nu maakt d<strong>op</strong>amine ervaring<strong>en</strong><br />

prettig <strong>en</strong> <strong>het</strong> komt vrij bij seks. Bereidwillige vrouwtjes ruik<strong>en</strong><br />

naar oestrus <strong>en</strong> die k<strong>op</strong>peling <strong>tuss<strong>en</strong></strong> e<strong>en</strong> prettig gevoel <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

specifieke geur wordt vastgelegd. Omdat prairiewoelmuisvrouwtjes<br />

in hun NA naast d<strong>op</strong>aminereceptor<strong>en</strong> ook oxytocinereceptor<strong>en</strong><br />

herberg<strong>en</strong> – <strong>en</strong> de mannetjes AVP-receptor<strong>en</strong> –<br />

wordt de specifieke partnergeur hier gek<strong>op</strong>peld aan <strong>het</strong> door<br />

seks geactiveerde beloningssysteem. Het vormt de moleculaire<br />

basis van partnerprefer<strong>en</strong>tie.’<br />

Oxytocine <strong>en</strong> liefde<br />

‘Het interessante is dat oxytocine ook moedergedrag bevordert’,<br />

vervolgt Young. ‘Na vrijkom<strong>en</strong> door vaginastimulatie stimuleert<br />

<strong>het</strong> tijd<strong>en</strong>s de baring de uteruscontractie <strong>en</strong> na tepelstimulatie<br />

de melkejectie, maar tegelijkertijd komt <strong>het</strong> vrij in <strong>het</strong><br />

brein <strong>en</strong> dwingt de moeder haar aandacht <strong>op</strong> de jong<strong>en</strong> gericht<br />

te houd<strong>en</strong> – hun geur te onthoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> gemotiveerd te blijv<strong>en</strong><br />

ze te verzorg<strong>en</strong>.<br />

Als je vervolg<strong>en</strong>s kijkt naar de m<strong>en</strong>s, dan valt <strong>op</strong> dat tijd<strong>en</strong>s seks<br />

zowel sprake is van vaginastimulatie als van e<strong>en</strong> borst<strong>en</strong>fixatie.<br />

De m<strong>en</strong>selijke seksualiteit heeft zich ontwikkeld in de richting<br />

van maximale oxytocinestimulatie bij de vrouw. En ook bij<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> is de seksdrive ontk<strong>op</strong>peld van de ovulatiecyclus. Het<br />

brein sch<strong>en</strong>kt aandacht aan alle k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> die de partner<br />

uniek mak<strong>en</strong> – we par<strong>en</strong> niet voor niets bij voorkeur face to face<br />

– <strong>en</strong> door stimulatie van bepaalde neurale netwerk<strong>en</strong> ontstaat<br />

de emotie die we “liefde” noem<strong>en</strong>.’<br />

Vas<strong>op</strong>ressine <strong>en</strong> trouw<br />

AVP heeft in dit verband e<strong>en</strong> andere functie. ‘In veel soort<strong>en</strong><br />

stimuleert <strong>het</strong> waakzaamheid, <strong>op</strong>winding <strong>en</strong> territoriale agressie<br />

<strong>en</strong> in monogame soort<strong>en</strong> wordt <strong>het</strong> vrouwtje deel van <strong>het</strong><br />

territorium dat moet word<strong>en</strong> beschermd. Aanvankelijk was


PLeNAIre SPreker<br />

complex sociaal gedrag<br />

mijn werk vooral gericht <strong>op</strong> <strong>het</strong> vergelijk<strong>en</strong> van DNA-sequ<strong>en</strong>ties<br />

van AVP-receptor<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> van M. ochrogaster <strong>en</strong> M. montanus. We<br />

ontdekt<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> promotorgebied veel herhaling<strong>en</strong> bevat van<br />

zoge<strong>het</strong><strong>en</strong> microsatellite DNA <strong>en</strong> dat de l<strong>en</strong>gtevariatie van dit<br />

gebied <strong>het</strong> verschil in AVP-receptorg<strong>en</strong>expressie kon verklar<strong>en</strong>.<br />

Maar ook binn<strong>en</strong> de afzonderlijk soort<strong>en</strong> was er behoorlijk veel<br />

variatie. Door dier<strong>en</strong> met korte (SM) <strong>en</strong> lange (LM) microsatellietsequ<strong>en</strong>ties<br />

te kruis<strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> we SM- <strong>en</strong> LM-stamm<strong>en</strong> met<br />

respectievelijk weinig of veel AVP-receptor in bepaalde del<strong>en</strong><br />

van hun brein. Dat bleek gecorreleerd met de mate van sociale<br />

binding. Kort nadat we dat in 2005 hadd<strong>en</strong> gepubliceerd, publiceerde<br />

e<strong>en</strong> Zweedse onderzoeksgroep dezelfde promotorvariabiliteit<br />

bij e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>selijk AVP-receptorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere groep<br />

wist deze variabiliteit te correler<strong>en</strong> met de mate van huwelijksgeluk<br />

<strong>en</strong> -trouw.’<br />

Oogcontact<br />

Nadat Young vanaf 1996 was gaan werk<strong>en</strong> voor de afdeling<br />

Psychiatrie, plaatste hij <strong>het</strong> woelmuiz<strong>en</strong>onderzoek in e<strong>en</strong><br />

breder kader. ‘De laatste jar<strong>en</strong> is duidelijk geword<strong>en</strong> dat de<br />

“paarbindingsmolecul<strong>en</strong>” niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> bij hechting<br />

<strong>en</strong> liefde, maar ook bij allerlei andere sociale interacties.<br />

Verschill<strong>en</strong>de studies hebb<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat oxytocine maakt<br />

dat we elkaar langer in de og<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>, elkaars emoties lez<strong>en</strong>,<br />

gezicht<strong>en</strong> onthoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> ons bewuster zijn van onze sociale rol.<br />

M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> autistische stoornis gev<strong>en</strong> minder aandacht<br />

aan sociale aanwijzing<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> moeite met <strong>het</strong> lez<strong>en</strong> van<br />

emoties. Dat leidde tot de gedachte dat <strong>het</strong> oxytocinesysteem<br />

wellicht e<strong>en</strong> interessant aangrijpingspunt zou kunn<strong>en</strong> zijn,<br />

dat <strong>het</strong> <strong>op</strong> <strong>en</strong>igerlei wijze zou kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong> om <strong>het</strong> functioner<strong>en</strong><br />

van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die bijvoorbeeld lijd<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> autistische<br />

stoornis of schizofr<strong>en</strong>ie te verhog<strong>en</strong>.’ Young d<strong>en</strong>kt dan aan e<strong>en</strong><br />

plaats binn<strong>en</strong> de setting van cognitieve gedragstherapie (socially<br />

reinforced learning). ‘We will<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong> dat de cliënt of patiënt<br />

voor de duur van de behandelsessie, dus onder zeer goed<br />

gecontroleerde omstandighed<strong>en</strong>, de emoties van de therapeut<br />

kan lez<strong>en</strong>. Niet middels <strong>het</strong> type oxytocin<strong>en</strong>eusspray waarmee<br />

sommige bedrijv<strong>en</strong> adverter<strong>en</strong> (“Liquid Trust”), want dan<br />

komt de werkzame stof nauwelijks <strong>op</strong> de plek van bestemming,<br />

maar door stimulatie van de melanocortine4-receptor middels<br />

e<strong>en</strong> systemisch toe te di<strong>en</strong><strong>en</strong> stofje als melanotan-II, waardoor<br />

oxytocine kortstondig lokaal wordt geproduceerd. In feite<br />

will<strong>en</strong> we zo de vredige, int<strong>en</strong>se aandacht creër<strong>en</strong> die ook e<strong>en</strong><br />

moeder voelt <strong>op</strong> <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t dat ze haar baby voedt. We start<strong>en</strong><br />

nu e<strong>en</strong> klinische studie waarbij we scor<strong>en</strong> of m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> na toedi<strong>en</strong>ing<br />

g<strong>en</strong>eigd zijn vaker in de og<strong>en</strong> ander<strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong><br />

kan ik <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres al de eerste resultat<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>.’<br />

Scheid<strong>en</strong> doet lijd<strong>en</strong><br />

M. ochrogaster wordt dus e<strong>en</strong> belangrijk model voor sociale<br />

cognitie <strong>en</strong> sociale interacties. ‘We kunn<strong>en</strong> nu ook g<strong>en</strong>expressies<br />

manipuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat maakt dit model e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>gewoon krachtig<br />

hulpmiddel bij <strong>het</strong> ontrafel<strong>en</strong> van de moleculaire biologie<br />

van <strong>het</strong> complexe sociale gedrag van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. We kunn<strong>en</strong> in<br />

dit model bijvoorbeeld ook de gevolg<strong>en</strong> van verlies van sociaal<br />

contact bestuder<strong>en</strong>. Als we e<strong>en</strong> mannetje scheid<strong>en</strong> van zijn<br />

broer, dan heeft dat weinig effect <strong>op</strong> zijn gedrag. Maar scheid<strong>en</strong><br />

we hem van zijn vrouwtje, dan zi<strong>en</strong><br />

we e<strong>en</strong> type stress dat doet d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan liefdesverdriet of rouw.<br />

We wet<strong>en</strong> nu dat dit gedrag wordt gereguleerd door <strong>het</strong> stresshormoon<br />

corticotr<strong>op</strong>hin releasing factor (CRF) <strong>en</strong> we zi<strong>en</strong> dat<br />

<strong>het</strong> st<strong>op</strong>t zodra we de CRF-receptor blokker<strong>en</strong>. Onze hypothese<br />

is dat deze CRF-gemedieerde onrust na scheiding van de partner<br />

veroorzaakt dat <strong>het</strong> dier naar deze partner <strong>op</strong> zoek gaat – e<strong>en</strong><br />

natuurlijk mechanisme dat par<strong>en</strong> helpt bij elkaar te blijv<strong>en</strong>. Het<br />

woelmuiz<strong>en</strong>brein kan dus mogelijk model staan voor wat er in<br />

onze eig<strong>en</strong> hers<strong>en</strong><strong>en</strong> gebeurt wanneer we e<strong>en</strong> geliefde verliez<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> we prober<strong>en</strong> nu te achterhal<strong>en</strong> welk type CRF-receptor bij<br />

dit proces betrokk<strong>en</strong> is. n<br />

congres<br />

Donderdag 11 april 2013 (tweede congresdag),<br />

10:30 – 12:45 uur<br />

Pl<strong>en</strong>aire sessie met de lezing van Larry Young:<br />

‘the Chemistry Betwe<strong>en</strong> Us: From G<strong>en</strong>es and Brains to<br />

Monogamy and Autism therapies’<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 23


Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz<br />

Breinstrijd 2013<br />

Houdt u van Twee voor Twaalf? k<strong>en</strong>t u Met <strong>het</strong><br />

mes <strong>op</strong> tafel? Je<strong>op</strong>ardy gezi<strong>en</strong>? Deze quiz heeft<br />

<strong>het</strong> allemaal, <strong>en</strong> u kunt allemaal meedo<strong>en</strong>! Met uw<br />

deelname steunt u bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> <strong>het</strong> Fonds Psychische<br />

Gezondheid.<br />

iIn navolging van de succesvolle Breinstrijd, tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> afgel<strong>op</strong><strong>en</strong><br />

Voorjaarscongres, slaan de psychiaters van de toekomst<br />

(afdeling SAP) <strong>en</strong> de Commissie Wet<strong>en</strong>schappelijke Activiteit<strong>en</strong><br />

(CWA) de hand<strong>en</strong> wederom ine<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> plezierige strijd<br />

<strong>tuss<strong>en</strong></strong> oud <strong>en</strong> nieuw. Bij deze geleg<strong>en</strong>heid staan Rutger Jan van<br />

der Graag <strong>en</strong> Peter Niesink, nu hun vertrek als voorzitter resp.<br />

directeur bij de NVvP, nog e<strong>en</strong> keer sam<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> podium... <strong>en</strong><br />

wel als quizmasters!<br />

Nieuw dit jaar is dat u door mee te do<strong>en</strong> gelijk <strong>het</strong> goede doel<br />

steunt. Met uw aanwezigheid draagt u bij aan e<strong>en</strong> sponsorbedrag<br />

voor <strong>het</strong> Fonds Psychische Gezondheid. Kom dus in grot<strong>en</strong><br />

getale naar deze prachtige belev<strong>en</strong>is!<br />

Tijd<strong>en</strong>s de Breinstrijd 2013 kan iedere<strong>en</strong> in <strong>het</strong> publiek<br />

meedo<strong>en</strong> door middel van e<strong>en</strong> persoonlijk stemkastje, waardoor<br />

HHet pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van posters is voor alle onderzoekers (beginn<strong>en</strong>d<br />

of ervar<strong>en</strong>, jong of ouder) e<strong>en</strong> ideale geleg<strong>en</strong>heid om onderzoeksproject<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> de nieuwste resultat<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> breed publiek<br />

van collega’s over <strong>het</strong> voetlicht te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Om <strong>het</strong> aantrekkelijker<br />

te mak<strong>en</strong> voor zowel onderzoekers als <strong>het</strong> publiek, word<strong>en</strong><br />

de posters nu <strong>op</strong> e<strong>en</strong> groot scherm digitaal gepres<strong>en</strong>teerd.<br />

Quizmasters Peter Niesink <strong>en</strong> Rutger Jan van der Gaag mak<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> niet te miss<strong>en</strong> avond van.<br />

daadwerkelijk de grootste psychiater- <strong>en</strong> arts<strong>en</strong>brein<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

geselecteerd om de eindstrijd <strong>op</strong> <strong>het</strong> podium aan te gaan.<br />

Deelname aan de Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz is<br />

kosteloos, maar u di<strong>en</strong>t zich wel vooraf - bij uw congresinschrijving<br />

– aan te meld<strong>en</strong> voor deze leerzame, maar vooral onvergetelijke<br />

eerste congresavond. Graag tot dan!<br />

Joris van der Vlugt, voorzitter Breinstrijd commissie 2013<br />

congres<br />

Posters: pl<strong>en</strong>air, interactief <strong>en</strong> digitaal<br />

Het hart van <strong>het</strong> congres<br />

De posterpres<strong>en</strong>taties nam<strong>en</strong> <strong>op</strong> voorgaande<br />

Voorjaarscongress<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bescheid<strong>en</strong> plaats in, zowel<br />

in aantal als qua positionering. Net als vorig jaar<br />

word<strong>en</strong> de posters nu ‘in <strong>het</strong> hart van <strong>het</strong> congres’<br />

geplaatst, zoals dat bij de meeste internationale<br />

congress<strong>en</strong> gebeurt. Ook in digitale vorm, met<br />

dagelijkse postersessies <strong>en</strong> flitspres<strong>en</strong>taties.<br />

Tijd<strong>en</strong>s de drie congresdag<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> we, tijd<strong>en</strong>s daarvoor<br />

ingerichte lunchsessies, iedere dag e<strong>en</strong> derde van de posters<br />

speciaal onder de aandacht. Dezelfde aansprek<strong>en</strong>de voorzitters<br />

als vorig jaar (Jim van Os, Wim van d<strong>en</strong> Brink <strong>en</strong> Robert<br />

Schoevers) belicht<strong>en</strong> ieder e<strong>en</strong> selectie van de posters <strong>en</strong> besprek<strong>en</strong><br />

deze met <strong>het</strong> publiek. Daarnaast verzorgt e<strong>en</strong> aantal posterindi<strong>en</strong>ers<br />

flitspres<strong>en</strong>taties van 1 à 2 minut<strong>en</strong>. Elke dag wordt<br />

Wo<strong>en</strong>sdag 10 april 2013 (eerste congresdag),<br />

Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz<br />

Auditorium 1, MECC Maastricht<br />

17:00 - 18:00 uur Borrel voor bezoekers Nationale<br />

Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz in MeCC-café (bruine kroeg)<br />

18:00 - 19:15 uur Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap<br />

Quiz in Auditorium 1<br />

aan de leukste, grappigste, beste, meest aansprek<strong>en</strong>de <strong>en</strong> meest<br />

innovatieve poster e<strong>en</strong> prijs uitgereikt. Op de derde congresdag<br />

krijg<strong>en</strong> de drie dagwinnaars de mogelijkheid om hun poster<br />

tijd<strong>en</strong>s de laatste pl<strong>en</strong>aire sessie nogmaals kort te pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> kort filmpje. Aan de hand van deze pres<strong>en</strong>taties wordt<br />

de uiteindelijke winnaar bek<strong>en</strong>d gemaakt.<br />

De CWA ho<strong>op</strong>t <strong>op</strong> deze manier met de pl<strong>en</strong>aire, interactieve <strong>en</strong><br />

digitale pres<strong>en</strong>tatievorm <strong>het</strong> format van de posterpres<strong>en</strong>taties<br />

te verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> de posters steviger te positioner<strong>en</strong> in de wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

ar<strong>en</strong>a. Terwijl u g<strong>en</strong>iet van e<strong>en</strong> heerlijke, goed<br />

verzorgde lunch wordt u over de laatste bevinding<strong>en</strong> bijgepraat.<br />

De CWA verwacht dat u in grot<strong>en</strong> getale <strong>en</strong> met veel belangstelling<br />

de ‘posterpres<strong>en</strong>tatie in e<strong>en</strong> nieuw jasje’ zult bijwon<strong>en</strong>!<br />

Nam<strong>en</strong>s de postercommissie van de CWA,<br />

Thérèse van Amelsvoort, Gert-Jan H<strong>en</strong>driks, Joost Janzing<br />

congres<br />

Wo<strong>en</strong>sdag 10 april 2013 (eerste congresdag)<br />

donderdag 11 april 2013 (tweede congrsdag)<br />

telk<strong>en</strong>s van 13:00 tot 13:30 uur<br />

Vrijdag 13 april (derde congresdag)<br />

van 12:15 tot 12:45 uur<br />

Postersessies<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 25


iIs <strong>het</strong> m<strong>en</strong>selijk functioner<strong>en</strong> volledig te verklar<strong>en</strong> vanuit<br />

biologische process<strong>en</strong> in <strong>het</strong> brein? Zijn wij ons brein? En<br />

hebb<strong>en</strong> wij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk wel e<strong>en</strong> werkelijk vrije wil? ‘Voor<br />

veel medische wet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> zijn dit soort vraagstukk<strong>en</strong><br />

vooral filosofisch van aard. Maar psychiaters hebb<strong>en</strong> vanuit<br />

hun werkveld vaker te mak<strong>en</strong> met nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over <strong>en</strong> omgaan<br />

met deze kwesties dan bijvoorbeeld e<strong>en</strong> uroloog’, vertelt neurobioloog<br />

Jero<strong>en</strong> Geurts. ‘De neurowet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>orme vlucht g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, maar verklar<strong>en</strong> niet alles. Het m<strong>en</strong>selijk<br />

brein is ook veel te complex voor e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>zijdige visie <strong>en</strong><br />

werkwijze. Voor e<strong>en</strong> psychiater telt: hoe vertaal je de academische<br />

inzicht<strong>en</strong> naar je eig<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong>? Dit debat gaat dan ook<br />

over welk concept van ziekte – biologisch, psychodynamisch,<br />

filosofisch of lev<strong>en</strong>sbeschouwelijk – <strong>op</strong> welk mom<strong>en</strong>t <strong>het</strong> meest<br />

bruikbaar is in de behandelkamer.’<br />

26<br />

DeBAt<br />

Neurobioloog Jero<strong>en</strong> Geurts leidt c<strong>en</strong>traal debat<br />

‘Interdisciplinaire discussie maakt je<br />

Naast interessante symposia <strong>en</strong> praktische worksh<strong>op</strong>s<br />

volg<strong>en</strong> is <strong>het</strong> Voorjaarscongres bij uitstek de plek om<br />

met vakg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> in gesprek te gaan <strong>en</strong> de geest te<br />

scherp<strong>en</strong>. Neurobioloog Jero<strong>en</strong> Geurts leidt sam<strong>en</strong><br />

met psychiater Odile van d<strong>en</strong> Heuvel <strong>het</strong> c<strong>en</strong>trale<br />

debat van <strong>het</strong> Voorjaarscongres 2013: Die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong><br />

Omgev<strong>en</strong>.<br />

Naomi Querido, wet<strong>en</strong>schapsjournalist<br />

Vertal<strong>en</strong> van wet<strong>en</strong>schap<br />

Geurts heeft ruime ervaring in <strong>het</strong> ‘vertal<strong>en</strong> van wet<strong>en</strong>schap’. Na<br />

zijn <strong>op</strong>leiding tot medisch bioloog specialiseerde hij zich in de<br />

neurowet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>. In 2005 promoveerde Geurts <strong>op</strong> onderzoek<br />

naar grijze stof beschadiging<strong>en</strong> bij de z<strong>en</strong>uwaando<strong>en</strong>ing<br />

multiple sclerose (MS). ‘To<strong>en</strong> merkte ik al dat ik <strong>het</strong> soms lastig<br />

vond om bijvoorbeeld mijn eig<strong>en</strong> ouders uit te legg<strong>en</strong> waar ik<br />

mee bezig was. Ook zag ik de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de behoefte aan <strong>het</strong><br />

‘vertal<strong>en</strong>’ van mijn onderzoek naar gr<strong>en</strong>sgebied<strong>en</strong> met andere<br />

vakgebied<strong>en</strong>, zoals neurologie <strong>en</strong> psychiatrie.’<br />

Zo werd Geurts actief in de wet<strong>en</strong>schapscommunicatie. Om<br />

hers<strong>en</strong>onderzoek bek<strong>en</strong>der te mak<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> grote publiek,<br />

schreef hij de boek<strong>en</strong> Over de k<strong>op</strong>: fasciner<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> over <strong>het</strong><br />

brein <strong>en</strong> K<strong>op</strong>stukk<strong>en</strong>, gesprekk<strong>en</strong> met bek<strong>en</strong>de wet<strong>en</strong>schappers<br />

over hers<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> bewustzijn. ‘Naast wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek<br />

naar MS b<strong>en</strong> ik me steeds meer bezig gaan houd<strong>en</strong> met klinisch<br />

translationeel onderzoek. Je moet uitlegg<strong>en</strong> wat je met wet<strong>en</strong>-<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

FOtOGrAFIe MArk VAN DeN BrINk<br />

‘Het m<strong>en</strong>selijk brein is veel te complex<br />

voor e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>zijdige visie <strong>en</strong> werkwijze’<br />

debatleider Jero<strong>en</strong> Geurts, neurobioloog


DeBAt<br />

e<strong>en</strong> betere dokter <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schapper’<br />

schap kunt. De wet<strong>en</strong>schap heeft haar wortels in de maatschappij<br />

<strong>en</strong> moet uiteindelijk di<strong>en</strong><strong>en</strong> om de sam<strong>en</strong>leving te verrijk<strong>en</strong>.’<br />

Uitlegg<strong>en</strong> wat je doet<br />

De stichting Brein in Beeld, waar Geurts directeur van is, richt<br />

zich <strong>op</strong> wet<strong>en</strong>schapsvertaling naar bijvoorbeeld kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>het</strong> algem<strong>en</strong>e volwass<strong>en</strong> publiek. ‘Kinder<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> <strong>het</strong> fantastisch<br />

<strong>en</strong> zijn niet geremd. Zo gev<strong>en</strong> we bijvoorbeeld ‘hers<strong>en</strong>less<strong>en</strong>’.<br />

Daarbij lat<strong>en</strong> we hers<strong>en</strong>modell<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, maar kijk<strong>en</strong><br />

kinder<strong>en</strong> ook onder de microsco<strong>op</strong>, do<strong>en</strong> ze testjes <strong>en</strong> ler<strong>en</strong> ze<br />

analyser<strong>en</strong> hoe ze de k<strong>en</strong>nis moet<strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong>’, geeft Geurts<br />

als voorbeeld. ‘Ook voor volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> organiser<strong>en</strong> we activiteit<strong>en</strong>.<br />

Pas geled<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> publiekslezing over de rol<br />

van religie in de maatschappij. To<strong>en</strong> ik na aflo<strong>op</strong> ev<strong>en</strong> rondliep,<br />

zag ik dat veel bezoekers blev<strong>en</strong> hang<strong>en</strong>. Niet alle<strong>en</strong> vanwege<br />

de sfeer, ik hoorde ze ook naprat<strong>en</strong> over <strong>het</strong> onderwerp van de<br />

lezing. Dan maak je echt de vertaalslag.’<br />

Discussie onder geleerd<strong>en</strong><br />

De discussie over de betek<strong>en</strong>is van wet<strong>en</strong>schappelijke inzicht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> onderzoek<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t ook binn<strong>en</strong> de academische wereld<br />

gevoerd te word<strong>en</strong>, vindt Geurts. ‘Vaak wordt e<strong>en</strong> thema te<br />

e<strong>en</strong>zijdig belicht, zowel richting <strong>het</strong> grote publiek als naar<br />

wet<strong>en</strong>schappers. Niet alles valt te verklar<strong>en</strong> vanuit <strong>het</strong> functioner<strong>en</strong><br />

van <strong>het</strong> brein. Sterker nog, e<strong>en</strong> onderwerp als ‘de<br />

vrije wil’ kun je belicht<strong>en</strong> vanuit vele perspectiev<strong>en</strong>. Wat zijn<br />

bijvoorbeeld de visies <strong>op</strong> ‘de vrije wil’ vanuit e<strong>en</strong> filosoof, e<strong>en</strong><br />

neurowet<strong>en</strong>schapper, e<strong>en</strong> econoom <strong>en</strong> e<strong>en</strong> for<strong>en</strong>sisch orth<strong>op</strong>edagoog?<br />

Het loont om met andere specialist<strong>en</strong> in gesprek te<br />

gaan. Soms krijg je daardoor e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidiger beeld over <strong>het</strong><br />

thema, andere ker<strong>en</strong> levert <strong>het</strong> juist discussie <strong>op</strong>. E<strong>en</strong> positief<br />

effect daarvan is dat je met elkaar <strong>op</strong> zoek kunt gaan naar die<br />

discrepanties <strong>en</strong> je daar vrag<strong>en</strong> bij kunt stell<strong>en</strong> of er anders naar<br />

kunt kijk<strong>en</strong>. Je wordt er e<strong>en</strong> betere dokter <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schapper<br />

van.’<br />

Klassieke discussie<br />

Ook <strong>het</strong> debat <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres valt in die categorie.<br />

‘Het is in zekere zin e<strong>en</strong> klassieke nature vs nurture discussie’,<br />

vindt Jero<strong>en</strong> Geurts. ‘De valkuil daarvan is dat we ook<br />

e<strong>en</strong> klassiek debat voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> eindig<strong>en</strong> met de conclusie “dat<br />

beide belangrijk zijn”. Maar we wet<strong>en</strong> wel dat <strong>het</strong> m<strong>en</strong>selijk<br />

brein veel complexer is dan e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>zijdige visie toelaat, laat<br />

staan dat psychiatrische afwijking<strong>en</strong> <strong>op</strong> één manier te verklar<strong>en</strong><br />

zijn. Psychiatrische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> voor binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

kader van g<strong>en</strong>etische aanleg, <strong>omgeving</strong>sfactor<strong>en</strong>, relaties <strong>en</strong> de<br />

lev<strong>en</strong>sfase waarin iemand verkeert. Ik zou <strong>het</strong> debat dan ook<br />

will<strong>en</strong> toespits<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> ontrafel<strong>en</strong> van deze g<strong>en</strong>-<strong>omgeving</strong>sinteracties.<br />

In welke subgebied<strong>en</strong> ontstaan de discrepanties<br />

<strong>tuss<strong>en</strong></strong> nature <strong>en</strong> nurture bij de behandeling van patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

wanneer is welk concept <strong>het</strong> meest bruikbaar? E<strong>en</strong> psychiater<br />

kan bijvoorbeeld te mak<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> met religieuze gevoel<strong>en</strong>s van<br />

e<strong>en</strong> patiënt: hoe kijk je daar als behandelaar teg<strong>en</strong>aan, wat is de<br />

betek<strong>en</strong>is? En hoe kun je die patiënt <strong>het</strong> beste help<strong>en</strong>? Al kan<br />

religie “g<strong>en</strong>etisch bepaald” zijn, je praat niet met <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong>, maar<br />

met e<strong>en</strong> patiënt.’<br />

Actuele snijpunt<strong>en</strong><br />

Er zijn nog meer actuele snijpunt<strong>en</strong> in de psychiatrie die de<br />

discussie meer dan waard zijn, onthult Geurts. ‘Je komt ook<br />

uit <strong>op</strong> de vraag of vrije wil bestaat. Welke definitie hangt er<br />

in de wet<strong>en</strong>schap aan ‘vrije wil’? En wat is daar<strong>op</strong> de visie van<br />

Bestaat de ‘vrije wil’?<br />

Wat is de definitie?<br />

En wat is daar<strong>op</strong> de visie<br />

van de psychiatrie?<br />

de psychiatrie? Want zo’n definitie kan vérstrekk<strong>en</strong>de gevolg<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> voor psychotherapeutische behandeling<strong>en</strong>. Stel dat de<br />

vrije wil niet zou bestaan, dan zoud<strong>en</strong> bijvoorbeeld gedragstherapie<br />

of psychoanalyse nog weinig zinvol zijn. Hoewel de effect<strong>en</strong><br />

van psychoanalyse niet zijn te met<strong>en</strong> of te toets<strong>en</strong>, werkt<br />

de behandeling wel voor e<strong>en</strong> bepaalde patiënt<strong>en</strong>groep. Blijft<br />

zo’n dure therapievorm, die niet evid<strong>en</strong>ce based is, <strong>op</strong> de lange<br />

termijn overeind in <strong>op</strong> basis van best practice?’<br />

Daarom moet<strong>en</strong> psychiaters vanuit allerlei stroming<strong>en</strong>, achtergrond<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> disciplines met elkaar in gesprek over dit soort<br />

complexe materie, vindt Geurts. ‘Om bij dit voorbeeld te<br />

blijv<strong>en</strong>: er zijn veel verschill<strong>en</strong>de studies gedaan naar ‘de vrije<br />

wil’. Hoe we als maatschappij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over dat concept, kan<br />

gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor de psychiatrie. Daarom is discussie zo<br />

belangrijk: met elkaar, maar ook met andere wet<strong>en</strong>schappers <strong>en</strong><br />

<strong>het</strong> grote publiek. Om <strong>het</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke ook maatschappelijk<br />

<strong>en</strong> klinisch relevant te mak<strong>en</strong>.’ Het Voorjaarscongres vormt<br />

daartoe e<strong>en</strong> prima startpunt, aldus Jero<strong>en</strong> Geurts. ‘Er zijn veel<br />

psychiaters bij elkaar, waardoor we vanuit allerlei perspectiev<strong>en</strong><br />

gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d naar <strong>het</strong> vak kunn<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>. Prat<strong>en</strong> met<br />

vakg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> werpt nieuw licht <strong>op</strong> kwesties <strong>en</strong> verruimt je blik.’<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 27<br />

»


“Rechercheurs<br />

van de ziel”<br />

Zo typeerde e<strong>en</strong> landelijk dagblad<br />

<strong>het</strong> werk van de gedragsdeskundig<strong>en</strong><br />

van <strong>het</strong> NIFP (<strong>Nederlands</strong> Instituut voor<br />

For<strong>en</strong>sische Psychiatrie <strong>en</strong> Psychologie).<br />

Als rapporteur Pro justitia<br />

zet u uw expertise in om e<strong>en</strong> advies<br />

te gev<strong>en</strong> aan onze justitiële ket<strong>en</strong>partners<br />

over de geestesgesteldheid van e<strong>en</strong> verdachte.<br />

Aan gedetineerde patiënt<strong>en</strong><br />

biedt u psychomedische zorg<br />

in voorbereiding <strong>op</strong><br />

e<strong>en</strong> terugkeer naar de maatschappij.<br />

Het is uitdag<strong>en</strong>d <strong>en</strong> prikkel<strong>en</strong>d werk<br />

in multidisciplinaire teams<br />

<strong>op</strong> <strong>het</strong> snijvlak van behandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> beoordel<strong>en</strong>.<br />

Het NIFP heeft <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de terrein<strong>en</strong><br />

regelmatig vacatures.<br />

Het werk van de onafhankelijk gerechtelijk deskundige<br />

Het NIFP onderhoudt e<strong>en</strong> pool van psychiaters <strong>en</strong> psycholog<strong>en</strong> die als<br />

onafhankelijk gerechtelijk deskundige will<strong>en</strong> rapporter<strong>en</strong> over de persoon<br />

van e<strong>en</strong> verdachte. Rapportages word<strong>en</strong> gemaakt voor volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> jeugdig<strong>en</strong><br />

in strafzak<strong>en</strong> én over kinder<strong>en</strong> (<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel) de ouders in civiele zak<strong>en</strong>.<br />

Deze pool moet kwalitatief <strong>en</strong> kwantitatief <strong>op</strong> peil blijv<strong>en</strong>. Rapporteurs die voor<br />

<strong>het</strong> NIFP rapporter<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> deel uit van e<strong>en</strong> netwerk van gedragsdeskundig<strong>en</strong>.<br />

De website www.nifpnet.nl biedt collega’s uit <strong>het</strong> hele land e<strong>en</strong> platform<br />

voor <strong>het</strong> stell<strong>en</strong> van vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> discussiër<strong>en</strong> over de diverse onderwerp<strong>en</strong><br />

waarmee e<strong>en</strong> rapporteur te mak<strong>en</strong> krijgt. Ook is <strong>het</strong> de serviceportal voor<br />

allerlei praktische zak<strong>en</strong> zoals de inschrijving bij de Kamer van Ko<strong>op</strong>handel.<br />

Op de website vindt u verder de nieuwste formats <strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> actuele<br />

<strong>op</strong>leidings- <strong>en</strong> trainingsaanbod. Zo biedt <strong>het</strong> NIFP de Opleiding Rapporteur aan<br />

waarmee wij bijdrag<strong>en</strong> aan de <strong>op</strong>name van deskundig<strong>en</strong> in <strong>het</strong> <strong>Nederlands</strong><br />

Register voor Gerechtelijk Deskundig<strong>en</strong> (NRGD).<br />

Het werk van de NIFP psychiater in de for<strong>en</strong>sische zorg<br />

Het NIFP zoekt regelmatig naast onafhankelijke gerechtelijk deskundig<strong>en</strong><br />

ook regelmatig psychiaters. Psychiaters werk<strong>en</strong> in kleine multidiscplinaire teams,<br />

zijn (mede) verantwoordelijk voor de matching <strong>en</strong> toetsing van pro Justitia<br />

rapportages, verl<strong>en</strong><strong>en</strong> zorg aan psychiatrische patiënt<strong>en</strong> die gedetineerd zijn<br />

<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met de coördinator indicatiestelling for<strong>en</strong>sische zorg (IFZ)<br />

met betrekking tot indicatiestelling<strong>en</strong>.<br />

Het NIFP biedt ruime mogelijkhed<strong>en</strong> voor verdere bij- <strong>en</strong> nascholing <strong>en</strong> voor<br />

<strong>het</strong> do<strong>en</strong> van ev<strong>en</strong>tueel wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek. U neemt deel aan intervisie<br />

<strong>en</strong> netwerkbije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>. Het werk betreft e<strong>en</strong> brede schakering aan<br />

psychiatrische problematiek, waarbij e<strong>en</strong> multidisciplinaire b<strong>en</strong>adering<br />

ess<strong>en</strong>tieel is. Naast patiënt<strong>en</strong>contact<strong>en</strong> neemt u deel aan <strong>het</strong> wekelijkse<br />

patiënt<strong>en</strong>overleg binn<strong>en</strong> de p<strong>en</strong>it<strong>en</strong>tiaire inrichting, PPC’s of<br />

<strong>het</strong> det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>trum. Verder heeft u e<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong>de taak richting<br />

<strong>het</strong> Op<strong>en</strong>baar ministerie <strong>en</strong> de Rechtbank <strong>en</strong> u overlegt regelmatig<br />

met de diverse ket<strong>en</strong>partners.<br />

Werk<strong>en</strong> als coördinator Indicatiestelling For<strong>en</strong>sische Zorg<br />

Naast rapportage <strong>en</strong> zorg is <strong>het</strong> NIFP ook verantwoordelijk voor<br />

de indicatiestelling for<strong>en</strong>sische, klinische zorg.<br />

Door middel van indicatiestelling wordt <strong>het</strong> meest geschikte niveau van zorg<br />

<strong>en</strong> beveiliging voor e<strong>en</strong> patiënt bepaald. De indicatiestelling is e<strong>en</strong> onderdeel<br />

van <strong>het</strong> project Vernieuwing For<strong>en</strong>sische Zorg.<br />

Coördinator<strong>en</strong> IFZ zijn verantwoordelijk voor <strong>het</strong> proces van indicatiestelling.<br />

Bij <strong>het</strong> proces van indicatiestelling mak<strong>en</strong> de coördinator<strong>en</strong> IFZ gebruik van<br />

rapportages van onafhankelijke deskundig<strong>en</strong>. Hierdoor vindt indicatiestelling<br />

niet alle<strong>en</strong> onafhankelijk, maar ook objectief <strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> breed perspectief<br />

plaats. Vanuit dit brede, objectieve perspectief wil NIFP/IFZ graag meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />

over <strong>het</strong> gehele traject van indicatiestelling <strong>en</strong> plaatsing.<br />

Naast <strong>het</strong> afgev<strong>en</strong> van indicatiebesluit<strong>en</strong>, informeert NIFP/IFZ de zorgink<strong>op</strong>ers<br />

over behoeftes aan zorg <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tuele moeilijkhed<strong>en</strong> bij indicatiestelling<br />

<strong>en</strong> de voorbereiding van plaatsing.<br />

Meer informatie<br />

(advertorial)<br />

Wilt u meer wet<strong>en</strong> over <strong>het</strong> NIFP <strong>en</strong> haar werkzaamhed<strong>en</strong>, kijkt u dan <strong>op</strong><br />

www.nifpnet.nl of volg ons <strong>op</strong> Twitter: @PJrapporteurs. Op de website staan<br />

de vacatures <strong>en</strong> de adresgegev<strong>en</strong>s van alle NIFP locaties. Tev<strong>en</strong>s kunt u zich<br />

er aanmeld<strong>en</strong> voor de rapporteursnieuwsbrief. Wanneer u geïnteresseerd b<strong>en</strong>t<br />

in <strong>het</strong> werk als gerechtelijk deskundige, kunt u contact <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> met de locatie<br />

bij u in de buurt. Het hoofd van di<strong>en</strong>st staat u graag te woord. De beloning van<br />

onze professionals is conform de GGz-norm<strong>en</strong>. Schriftelijke sollicitaties kunn<strong>en</strong><br />

gestuurd word<strong>en</strong> naar: nifp@dji.minjus.nl


De filosoof<br />

stelling: ‘Het is verleidelijk<br />

<strong>en</strong> riskant voor de<br />

psychiatrie om zich vast te<br />

legg<strong>en</strong> <strong>op</strong> één concept van<br />

stoornis’ Gerb<strong>en</strong> Meyn<strong>en</strong><br />

Als bijzonder hoogleraar For<strong>en</strong>sische psychiatrie in Tilburg<br />

verdiept dr. Gerb<strong>en</strong> Meyn<strong>en</strong> zich in vrag<strong>en</strong> over toerek<strong>en</strong>ingsvatbaarheid,<br />

verantwoordelijkheid <strong>en</strong> vrije wil. Hij promoveerde<br />

in de g<strong>en</strong>eeskunde <strong>en</strong> in de filosofie.<br />

Over de stelling: ‘De verleiding snapt iedere<strong>en</strong>: de psychiatrie<br />

kan vaag overkom<strong>en</strong>, zeker binn<strong>en</strong> de g<strong>en</strong>eeskunde. Het verlang<strong>en</strong><br />

naar duidelijkheid <strong>en</strong> concretisering is groot. Maar dat is<br />

tegelijkertijd ook riskant. Er bestaan diverse definities van wat<br />

e<strong>en</strong> psychiatrische stoornis is, variër<strong>en</strong>d van hers<strong>en</strong>ziekte tot<br />

sociaal construct <strong>en</strong> van schadelijke disfunctie tot verlies van<br />

betek<strong>en</strong>is.<br />

Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele definitie doet recht aan <strong>het</strong> spectrum van aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

dat we zi<strong>en</strong>, tegelijkertijd hebb<strong>en</strong> ze allemaal iets<br />

zinnigs. Kies je er één, dan rak<strong>en</strong> andere b<strong>en</strong>adering<strong>en</strong> buit<strong>en</strong><br />

je gezichtsveld. Wanneer je je vastlegt, bestaat er e<strong>en</strong> kans <strong>op</strong><br />

‘mismatches’ <strong>tuss<strong>en</strong></strong> theorie <strong>en</strong> praktijk <strong>en</strong> e<strong>en</strong> vervormd beeld<br />

van ons vak.’<br />

stelling: ‘elk gedrag is<br />

terug te voer<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />

D n a’<br />

Jan Buitelaar<br />

In binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>land wordt prof. dr. Jan Buitelaar geprez<strong>en</strong><br />

voor zijn onderzoek <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van autisme, ADHD<br />

<strong>en</strong> andere ontwikkelingsstoorniss<strong>en</strong>. Ook zijn onderzoek naar<br />

expressie van <strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> g<strong>en</strong>iet internationale bek<strong>en</strong>dheid.<br />

Over de stelling: ‘Het m<strong>en</strong>selijk gedrag kun je vergelijk<strong>en</strong> met<br />

<strong>het</strong> bakk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> omelet. Je begint met ei, boter, <strong>en</strong> misschi<strong>en</strong><br />

kaas, champignons of paprika. Met die bouwst<strong>en</strong><strong>en</strong> ga je aan<br />

de slag: je roert, draait <strong>en</strong> bakt. De omelet is <strong>het</strong> gevolg van de<br />

ingrediënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> je kookkunst<strong>en</strong>. DNA kun je vergelijk<strong>en</strong> met de<br />

ingrediënt<strong>en</strong> van je omelet.<br />

Zonder DNA is er ge<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> mogelijk <strong>en</strong> dus ook ge<strong>en</strong> gedrag.<br />

Voor <strong>het</strong> vorm<strong>en</strong> van lichaam <strong>en</strong> hers<strong>en</strong><strong>en</strong> is er t<strong>en</strong>slotte informatie<br />

nodig uit <strong>het</strong> DNA. De inzicht<strong>en</strong> in DNA zijn dus ess<strong>en</strong>tieel<br />

voor e<strong>en</strong> beter inzicht in gedrag.’<br />

De dominee<br />

De bioloog De analytica<br />

DeBAt<br />

stelling: ‘secularisatie is<br />

de oorzaak van de to<strong>en</strong>ame<br />

in de preval<strong>en</strong>tie van<br />

psychiatrische stoorniss<strong>en</strong>’<br />

hans visser<br />

Dec<strong>en</strong>nialang was emeritus ds. Hans Visser verbond<strong>en</strong> aan de<br />

<strong>Nederlands</strong>-hervormde (thans PKN) Pauluskerk te Rotterdam.<br />

Hij kreeg landelijke bek<strong>en</strong>dheid door zijn inzet voor de situatie<br />

van drugsverslaafd<strong>en</strong> <strong>en</strong> dakloz<strong>en</strong>.<br />

Over de stelling: ‘Eeuw<strong>en</strong>lang was <strong>het</strong> heers<strong>en</strong>de gedachtegoed<br />

dat God e<strong>en</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s is, die kon ingrijp<strong>en</strong> bij<br />

lev<strong>en</strong>sgebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus ook bij ziekte. Dat is ons ontvall<strong>en</strong>;<br />

e<strong>en</strong> negatieve kant van de secularisatie is dat <strong>het</strong> lev<strong>en</strong> onttrokk<strong>en</strong><br />

is aan religie.<br />

God maakt nu deel uit van de eig<strong>en</strong> werkelijkheid, binn<strong>en</strong>in<br />

onszelf. Soms betek<strong>en</strong>t dit dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zelf in meditatie of gebed<br />

gaan, maar voor ander<strong>en</strong> is er “niets” meer, waardoor zieke<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> soms in e<strong>en</strong> staat van wanho<strong>op</strong> beland<strong>en</strong>. Er blijft dus<br />

behoefte aan spirituele ontwikkeling <strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> naar betek<strong>en</strong>is.<br />

Het is belangrijk om sam<strong>en</strong> aan nieuwe vorm<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> in<br />

<strong>het</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over God. Religieuze tradities kunn<strong>en</strong> behulpzaam<br />

zijn bij <strong>het</strong> bepal<strong>en</strong> van ethische kaders.’<br />

stelling: ‘elke psychiater<br />

moet psychodynamisch<br />

geschoold zijn om gedrag<br />

te kunn<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong>’<br />

Christa Widlund<br />

Psychotherapeut <strong>en</strong> psychoanalytica drs. Christa Widlund is<br />

werkzaam in eig<strong>en</strong> praktijk. Daarnaast bracht zij onder <strong>het</strong> pseudoniem<br />

Anna Enquist verschill<strong>en</strong>de romans <strong>en</strong> dichtbundels uit.<br />

Over de stelling: ‘Onze discipline heeft de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> dec<strong>en</strong>nia<br />

e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme ontwikkeling doorgemaakt. De “verklaringsmodell<strong>en</strong>”<br />

uit de neurobiologie, de g<strong>en</strong>etica <strong>en</strong> de leerpsychologie<br />

gev<strong>en</strong> wel k<strong>en</strong>nis, maar ge<strong>en</strong> begrip van wat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voel<strong>en</strong>. Dat<br />

e<strong>en</strong> patiënt wan<strong>en</strong> heeft kan biochemisch verklaard word<strong>en</strong>,<br />

maar om de specifieke inhoud van de waan te begrijp<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong><br />

we de psychodynamische theorie nodig. Veel wet<strong>en</strong> is niet per<br />

se veel begrijp<strong>en</strong>.<br />

Psychodynamica gaat over betek<strong>en</strong>is toek<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan de wet<strong>en</strong>schap.<br />

Dat begrip is noodzakelijk om ons vak goed te kunn<strong>en</strong><br />

uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> lijstjes af te vink<strong>en</strong>. De kunst voor de<br />

psychiater is om e<strong>en</strong> balans te vind<strong>en</strong> <strong>tuss<strong>en</strong></strong> “wet<strong>en</strong>” <strong>en</strong> “begrijp<strong>en</strong>”.<br />

Dat maakt ons vak zo boei<strong>en</strong>d.’<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 29


Wat nou, puberaal?<br />

Over adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> As I-stoornis<br />

Donderdag 7 maart 2013<br />

10.00 – 16.45 uur<br />

Concern Congres C<strong>en</strong>trum, Amsterdam<br />

Aan de orde komt o.a.<br />

Kijk voor meer informatie <strong>en</strong> inschrijving <strong>op</strong>: www.b<strong>en</strong>ecke.nl<br />

• De ‘normale adolesc<strong>en</strong>t’<br />

• Angst<br />

• Depressie<br />

• Verslaving<br />

• Eetstoorniss<strong>en</strong><br />

Voorzitter<br />

Dr. Moniek Thunniss<strong>en</strong>, psychiater


E<strong>en</strong> handleiding voor aios<br />

Voorjaarskoorts<br />

Bij <strong>het</strong> aanbrek<strong>en</strong> van de l<strong>en</strong>te steekt onder<br />

psychiaters e<strong>en</strong> periodieke koorts <strong>op</strong>, e<strong>en</strong><br />

onhoudbare drang om massaal naar <strong>het</strong> zuid<strong>en</strong> van<br />

<strong>het</strong> land te trekk<strong>en</strong>: de Voorjaarskoorts. Als aios mag<br />

je <strong>het</strong> alle<strong>en</strong> al vanuit antr<strong>op</strong>ologisch oogpunt niet<br />

miss<strong>en</strong>: zoveel psychiaters bij elkaar ‘in <strong>het</strong> wild’.<br />

Hierbij bied<strong>en</strong> we jullie alvast e<strong>en</strong> voorselectie van<br />

de – wat ons betreft – meest interessante <strong>en</strong> leukste<br />

activiteit<strong>en</strong>.<br />

Wi<strong>en</strong>eke Gerrits, aios Psychiatrie <strong>en</strong> SAP-voorzitter<br />

Joris van der Vlugt, aios Psychiatrie <strong>en</strong> CWA-lid nam<strong>en</strong>s SAP<br />

H<br />

Het Voorjaarscongres biedt e<strong>en</strong> aantal lezing<strong>en</strong>, discussiebije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> worksh<strong>op</strong>s die speciaal gericht zijn <strong>op</strong> aios. De<br />

selectie die hieronder volgt is er<strong>op</strong> gericht dat aios de <strong>op</strong>gedane<br />

k<strong>en</strong>nis direct kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> in de dagelijkse praktijk.<br />

Dagelijks<br />

Aios zijn van harte uitg<strong>en</strong>odigd om iedere dag van 13:00<br />

tot 13:30 deel te nem<strong>en</strong> aan de postersessies. Hierbij zull<strong>en</strong><br />

niemand minder dan Jim van Os, Wim van d<strong>en</strong> Brink <strong>en</strong> Robert<br />

Schoevers u door e<strong>en</strong> veelheid aan posters van l<strong>op</strong><strong>en</strong>d onderzoek<br />

loods<strong>en</strong>.<br />

Dag 1<br />

Als je geïnteresseerd b<strong>en</strong>t in <strong>het</strong> <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> praktijk,<br />

is er <strong>op</strong> wo<strong>en</strong>sdag 10 april de worksh<strong>op</strong> van Aukeli<strong>en</strong> van<br />

Nij<strong>en</strong>: ‘Hoe start ik e<strong>en</strong> zelfstandig gevestigde psychiatriepraktijk?’.<br />

Op dezelfde dag zal Lowijs Perquin met jullie in discussie<br />

gaan over hoe je de beste video kunt mak<strong>en</strong> voor onderwijsdoeleind<strong>en</strong>.<br />

Peter van Hart<strong>en</strong> maakt je wegwijs <strong>op</strong> de digitale<br />

snelweg met zijn worksh<strong>op</strong> ‘Internet in de Klinische Praktijk:<br />

zoek<strong>en</strong> met www.psychiatri<strong>en</strong>et.nl’.<br />

Voor aios die geïnteresseerd zijn in psychotherapie zijn er <strong>op</strong><br />

de eerste dag maar liefst vier symposia: ‘Mindfulness Based<br />

Cognitive Therapy (MBCT)’, ‘Psychotherapie bij psychose’,<br />

‘Psychotherapie bij Ernstige Persoonlijkheidsstoorniss<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> ‘De<br />

Behandeling van adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> borderline persoonlijkheidsstoornis:<br />

adaptaties, onderzoeksresultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkzame<br />

factor<strong>en</strong>’.<br />

Voor de klinische praktijk zijn er deze dag symposia over<br />

‘Clozapine’, ‘Apathie bij ouder<strong>en</strong>’, ‘Belo<strong>op</strong>-beïnvloed<strong>en</strong>de factor<strong>en</strong><br />

bij bipolaire stoorniss<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> ‘Lifestyle bij ADHD’.<br />

Dag 2<br />

Op donderdag 11 april neemt Peter van Hart<strong>en</strong> je bij de hand<br />

in zijn worksh<strong>op</strong> ‘Schrijf e<strong>en</strong> Wet<strong>en</strong>schappelijk Artikel!’. Audrey<br />

van Schaik zal je uitdag<strong>en</strong> mee te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over ons onderwijsprogramma<br />

<strong>en</strong> dit ter discussie stell<strong>en</strong> in ‘HOOP 2.0: evaluatie<br />

<strong>en</strong> herzi<strong>en</strong>ing’. Indira T<strong>en</strong>dolkar introduceert je in beleidsintervisie<br />

tijd<strong>en</strong>s de worksh<strong>op</strong> ‘Model voor (in company) beleidsintervisie<br />

voor beginn<strong>en</strong>de psychiaters’. Ook is er e<strong>en</strong> worksh<strong>op</strong><br />

over de werking <strong>en</strong> de impact van <strong>het</strong> Tuchtcollege <strong>en</strong> kun je je<br />

bekwam<strong>en</strong> in de interne g<strong>en</strong>eeskunde bij oudere psychiatrische<br />

patiënt<strong>en</strong>. Het bespreekbaar mak<strong>en</strong> van seksualiteit bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

’ik ga meestal naar <strong>het</strong><br />

voorjaarscongres om zelf<br />

e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie te houd<strong>en</strong><br />

over mijn onderzoek <strong>en</strong> om<br />

met collega’s ideeën uit te<br />

wissel<strong>en</strong>. Daarnaast heeft <strong>het</strong><br />

congres e<strong>en</strong> divers aanbod<br />

qua onderwerp<strong>en</strong>, dus er is<br />

voor elk wat wils. T<strong>en</strong>slotte<br />

is er natuurlijk ruimte voor<br />

gezelligheid, bijvoorbeeld<br />

bij <strong>het</strong> feest.’<br />

Marrit de Boer, 5e jaars aios<br />

SAP<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 31


SPOEDEISENDE GGZ 2013<br />

- AMBULANTISERING -<br />

E<strong>en</strong> interactieve studiedag<br />

met worksh<strong>op</strong>s<br />

Vrijdag 22 maart 2013<br />

9.00 - 16.30 uur<br />

Maarss<strong>en</strong><br />

www.continuumpsychiatrie.nl


‘Tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> voorjaarscongres van de nVvP passer<strong>en</strong> zoveel<br />

onderwerp<strong>en</strong> de revue; er zitt<strong>en</strong> er altijd wel e<strong>en</strong> aantal bij die<br />

ik mis in de <strong>op</strong>leiding <strong>en</strong> waar ik graag nog iets over hoor.<br />

Daarnaast is <strong>het</strong> e<strong>en</strong> mooie kans om de collegae buit<strong>en</strong> de<br />

(reguliere) <strong>op</strong>leidingssetting mee te mak<strong>en</strong>.’<br />

binn<strong>en</strong> de (geestelijke) gezondheidszorg wordt je voorgedaan<br />

door Willem-Jan Cuypers. Ook is er aandacht voor risicotaxatie<br />

<strong>en</strong> behandeling van suïcidaliteit <strong>en</strong> Jules Tiel<strong>en</strong>s zal je introducer<strong>en</strong><br />

in ‘Motivational Interviewing Techniek<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de LEAP<br />

Method’ bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> psychose.<br />

Voor de klinische praktijk zijn er deze dag symposia over farmacog<strong>en</strong>etica<br />

<strong>en</strong> spiegelbepaling<strong>en</strong> in de dagelijkse praktijk, suïcidaliteit<br />

in de crisisdi<strong>en</strong>st <strong>en</strong> de behandeling van adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> borderline persoonlijkheidsstoornis. Daarnaast zijn<br />

er nog symposia over alcohol, autisme, angststoorniss<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

nieuwe inzicht<strong>en</strong> in de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie<br />

voor depressie.<br />

Dag 3<br />

Op vrijdag 12 april zal Dineke Snippe e<strong>en</strong> worksh<strong>op</strong> gev<strong>en</strong> over<br />

‘Interpersoonlijke Psychotherapie in e<strong>en</strong> Ambulante Groep’<br />

(e<strong>en</strong> geprotocolleerde behandeling voor depressie). Daarbij kun<br />

je je neurologische k<strong>en</strong>nis <strong>op</strong>hal<strong>en</strong> bij de worksh<strong>op</strong> ‘Neurologie<br />

voor de (oudere) psychiatrische patiënt<strong>en</strong>’. Voor die<strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong></strong><br />

die meer van psychotherapie houd<strong>en</strong>, is er de worksh<strong>op</strong><br />

‘M<strong>en</strong>talization-Based Treatm<strong>en</strong>t: inleiding <strong>en</strong> nieuwe ontwik-<br />

Klaas van der Ling<strong>en</strong>, 4e jaars aios<br />

SAP<br />

keling<strong>en</strong>’. Je kunt tev<strong>en</strong>s in discussie over de combinatie van de<br />

<strong>op</strong>leiding tot psychiater <strong>en</strong> promotieonderzoek.<br />

Voor de klinische praktijk zijn er deze dag symposia over<br />

‘For<strong>en</strong>sische psychiatrie: bewegingsstoorniss<strong>en</strong> in hun<br />

context’, ‘Somatiek/Ziek<strong>en</strong>huispsychiatrie’, ‘De klinische<br />

pres<strong>en</strong>tatie van vroeg <strong>en</strong> laat ontstane stoorniss<strong>en</strong> in de<br />

ouder<strong>en</strong>psychiatrie’, ‘Psychose’, ‘Depressie bij Ouder<strong>en</strong>’,<br />

‘Persoonlijkheidsstoorniss<strong>en</strong> in de DSM-5 <strong>en</strong> ICD-11: van<br />

diagnostiek naar indicatiestelling’.<br />

Dit jaar is er e<strong>en</strong> symposium over Leiderschap in de psychiatrie,<br />

georganiseerd door aios. Met Dinesh Bhugra, ex-presid<strong>en</strong>t<br />

van The Royal College of Psychiatrists, als speciale gast. Houd<br />

hiervoor de inschrijving <strong>op</strong> de website van de NVvP in de<br />

gat<strong>en</strong>. Er word<strong>en</strong> daarnaast veel specialistische onderwerp<strong>en</strong><br />

behandeld <strong>en</strong> er zijn tal van verdiepingspraatjes. E<strong>en</strong> overzicht<br />

van de SAP-activiteit<strong>en</strong> vind je <strong>op</strong> pagina 7. Aios mog<strong>en</strong> zeker<br />

de Nationale Psychiatrie Wet<strong>en</strong>schap Quiz (Breinstrijd!) <strong>en</strong> de<br />

feestavond niet miss<strong>en</strong>. Voor extra informatie over de programmering<br />

<strong>en</strong> tips voor aios kun je terecht in de SAP-stand <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />

Voorjaarscongres zelf. n<br />

‘ik ga al sinds ik anios b<strong>en</strong> jaarlijks naar <strong>het</strong> Voorjaarscongres,<br />

omdat er onafhankelijk van <strong>het</strong> thema altijd zoveel interessante<br />

onderwerp<strong>en</strong> zijn om je k<strong>en</strong>nis mee <strong>op</strong> te hal<strong>en</strong>. Het is ook e<strong>en</strong> leuke<br />

manier om contact te houd<strong>en</strong> met collega’s in andere regio’s!’<br />

Lauri<strong>en</strong> <strong>en</strong>gelsma, 3e jaars aios<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 33


34<br />

eVeN VOOrSteLLeN<br />

Het team van De Psychiater<br />

Wie zijn de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> achter dit blad? Wat zijn hun<br />

plann<strong>en</strong> met De Psychiater? <strong>en</strong> wat do<strong>en</strong> zij eig<strong>en</strong>lijk<br />

tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Voorjaarscongres?<br />

Piet Verhag<strong>en</strong>, psychiater, programmaleider persoonlijkheidsstoorniss<strong>en</strong>,<br />

behandeling dmv (groeps)<br />

psychotherapie bij GGZ C<strong>en</strong>traal Harderwijk<br />

Hoofdredacteur sinds zomer 2011<br />

‘Ik wil De Psychiater nog meer spreekbuis lat<strong>en</strong> zijn door <strong>en</strong><br />

voor psychiaters (in <strong>op</strong>leiding). Het is duidelijk dat <strong>het</strong> blad<br />

veel gelez<strong>en</strong> wordt <strong>en</strong> <strong>het</strong> comm<strong>en</strong>taar van collega’s is meestal<br />

positief kritisch. Het vakgebied is niet zo braaf als <strong>het</strong> lijkt.<br />

Er leeft heel veel <strong>op</strong> de werkvloer. Er zijn veel ideeën over, <strong>en</strong><br />

visies <strong>op</strong>, hoe <strong>het</strong> vak te beoef<strong>en</strong><strong>en</strong>; er is voortdur<strong>en</strong>de creativiteit<br />

met verrass<strong>en</strong>de resultat<strong>en</strong>. Dát over <strong>het</strong> voetlicht br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>,<br />

is e<strong>en</strong> uitdaging <strong>en</strong> dat kan nog veel beter. Lezers kunn<strong>en</strong><br />

onbeschroomd meedo<strong>en</strong>. Ik wil iedere<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> bijdrage wil<br />

lever<strong>en</strong> dan ook <strong>op</strong>roep<strong>en</strong> om zich aan te meld<strong>en</strong> voor ons<br />

lezerspanel, via depsychiater@bpmbv.nl. Ik zou ook graag<br />

zi<strong>en</strong> dat De Psychiater in veel bredere kring gelez<strong>en</strong> wordt.<br />

Maatschappelijk <strong>en</strong> politiek gesprok<strong>en</strong> was <strong>het</strong> nodig – <strong>en</strong> is <strong>het</strong><br />

gelukt – om de psychiatrie meer e<strong>en</strong> stem te gev<strong>en</strong>, maar dat<br />

kan <strong>en</strong> moet veel breder.’<br />

‘Op <strong>het</strong> Voorjaarscongres geef ik zelf (mede) de worksh<strong>op</strong><br />

‘Psychiatrie, religie <strong>en</strong> spiritualiteit’ <strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik voorzitter van de<br />

discussie ‘Kwaliteitsvisitatie: voor <strong>en</strong> door psychiaters’. Leuk om<br />

te do<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>op</strong>elijk is er veel belangstelling voor.’ n<br />

Daniëla Coh<strong>en</strong>, communicatieadviseur bij de NVvP, vervangt<br />

Hilke Verdijk i.v.m. zwangerschapsverlof<br />

Lid van de redactieraad sinds november 2012<br />

‘Ik houd me bezit met corporate <strong>en</strong> interne communicatie.<br />

Deelname aan de redactieraad is part of the job, maar toevallig<br />

wel e<strong>en</strong> tak van sport die ik graag beoef<strong>en</strong>. Als redactielid<br />

is <strong>het</strong> voor mij interessant om de psychiater van dichterbij te<br />

observer<strong>en</strong>. Ik w<strong>en</strong>s <strong>het</strong> blad toe dat steeds meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />

gaan lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> erover prat<strong>en</strong>. En actief deelnem<strong>en</strong>: word lid van<br />

<strong>het</strong> lezerspanel!’<br />

‘Op <strong>het</strong> Voorjaarscongres zal ik vooral bezig zijn met <strong>het</strong><br />

ontvang<strong>en</strong> van pers <strong>en</strong> aanverwante zak<strong>en</strong>. Ik zie uit naar de<br />

pl<strong>en</strong>aire lezing<strong>en</strong>.’ n<br />

Roel Eijsberg, kinder-<strong>en</strong> jeugdpsychiater, 1e g<strong>en</strong>eeskundige<br />

<strong>en</strong> <strong>op</strong>leider bij de JeugdriaggNHZ <strong>en</strong> bij de<br />

kinderdagkliniek van triversum, specialisatie<br />

autisme <strong>en</strong> LVG.<br />

Lid van de redactieraad sinds 2010<br />

‘Ik heb me aangemeld voor de redactieraad om de kinder- <strong>en</strong><br />

jeugdpsychiatrie meer aandacht te gev<strong>en</strong> in De Psychiater <strong>en</strong> om<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

e<strong>en</strong> kruisbestuiving te lat<strong>en</strong> plaatsvind<strong>en</strong> met mijn hoofdredacteurschap<br />

van de nieuwsbrief KJP. In meer algem<strong>en</strong>e zin omdat ik<br />

iets voor de NVvP wil do<strong>en</strong> <strong>en</strong> omdat ik nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong><br />

in <strong>het</strong> vak van nabij wil blijv<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>. Redacties word<strong>en</strong> meestal<br />

bevolkt door actieve <strong>en</strong> nieuwsgierige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar hoor ik<br />

graag bij. Het bijzondere aan De Psychiater vind ik de verbind<strong>en</strong>de<br />

functie die <strong>het</strong> blad heeft <strong>en</strong> <strong>het</strong> brede scala aan onderwerp<strong>en</strong>. Als<br />

redactielid word ik geprikkeld om gemotiveerd comm<strong>en</strong>taar te<br />

lever<strong>en</strong> <strong>op</strong> de inz<strong>en</strong>ding<strong>en</strong>. Ik zou lezers graag will<strong>en</strong> <strong>op</strong>roep<strong>en</strong><br />

om meer interactief met <strong>het</strong> blad om te gaan <strong>en</strong> om stukk<strong>en</strong> met<br />

m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, comm<strong>en</strong>taar of columns in te stur<strong>en</strong>.’<br />

‘Ik b<strong>en</strong> zeker van plan e<strong>en</strong> of twee dag<strong>en</strong> naar <strong>het</strong> Voorjaars-<br />

congres te gaan. Ik kies bij voorkeur iets waar ik nog weinig van<br />

weet, dat is verrass<strong>en</strong>der.’ n<br />

John Hoogeve<strong>en</strong>, hoofd behandelzak<strong>en</strong> bij de Pi-Groep,<br />

g<strong>en</strong>eralist met als aandachtsgebied<strong>en</strong><br />

psychotische stoorniss<strong>en</strong>, verslaving <strong>en</strong><br />

adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

Lid van de redactieraad sinds december 2012<br />

‘Mijn motivatie komt voort uit mijn eig<strong>en</strong> plezier om te schrijv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> de w<strong>en</strong>s om zicht te krijg<strong>en</strong> <strong>op</strong> wat er leeft binn<strong>en</strong><br />

de psychiatrie <strong>en</strong> dit te verspreid<strong>en</strong> onder vakg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. De<br />

Psychiater – <strong>het</strong> blad dan – mag van mij dikker met ook<br />

aandacht voor wetgeving, ethiek, literatuur, cinema <strong>en</strong> filosofie.<br />

Mijn w<strong>en</strong>s is dat De Psychiater bijdraagt aan <strong>het</strong> beter bundel<strong>en</strong><br />

van onze kracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> ontwikkel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke<br />

visie, om zo te voorkom<strong>en</strong> dat ons vak nog verder wordt<br />

uitgekleed <strong>en</strong> uitgehold. Hoe wordt de psychiater weer proactief<br />

<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>d in plaats van lijd<strong>en</strong>d?’<br />

‘Het Voorjaarscongres biedt altijd weer de mogelijkheid om<br />

oude collega’s te ontmoet<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> kader van de afbrokkel<strong>en</strong>de<br />

macht van de psychiater kijk ik uit naar de worksh<strong>op</strong> over de<br />

medische staf.’ n<br />

Marcel Mond<strong>en</strong>, psychiater bij GGZ Noord Holland Noord,<br />

werkzaam in e<strong>en</strong> FACt team dat Schag<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>omgeving</strong> bedi<strong>en</strong>t, aandachtsgebied<br />

ePA.<br />

Lid van de redactieraad sinds 1 januari 2013<br />

‘Mijn motivatie om lid te word<strong>en</strong> is aandacht te gev<strong>en</strong> aan<br />

de behandeling <strong>en</strong> begeleiding van EPA-patiënt<strong>en</strong> in De<br />

Psychiater. Daarnaast vind ik schrijv<strong>en</strong>, rediger<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />

bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> van onderwerp<strong>en</strong> voor artikel<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>d. Ik<br />

ho<strong>op</strong> dat <strong>het</strong> tijdschrift verder evolueert naar e<strong>en</strong> lay-out die<br />

er nog meer uitspringt <strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> inhoud met naast informatieve<br />

artikel<strong>en</strong> ook prikkel<strong>en</strong>de stukk<strong>en</strong> die uitdag<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>op</strong>roep<strong>en</strong> tot discussie, in e<strong>en</strong> tijd waarin de ggz weer vol<strong>op</strong><br />

in beweging is.’<br />

‘Ik ga zeker naar <strong>het</strong> Voorjaarscongres <strong>en</strong> kijk vooral uit naar<br />

de pl<strong>en</strong>aire lezing<strong>en</strong>, met name over de neurog<strong>en</strong>etica.’ n<br />

GrOePSFOtO FOtOGrAFIe FLOrIS De rIDDer<br />

FOtO eIJSBerG FOtOGrAFIe: ArCHIeF eIJSBerG


Maartje Katz<strong>en</strong>bauer, aios psychiatrie, 3e jaars,<br />

aandachtsgebied volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>?<br />

Lid van de redactieraad sinds 2012,<br />

nam<strong>en</strong>s de SAP<br />

‘Ik wilde graag e<strong>en</strong> aios-rubriek <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> in De Psychiater. Het<br />

blad is e<strong>en</strong> goede manier om <strong>het</strong> vakgebied <strong>en</strong> zijn spelers te<br />

ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Als redactielid zie ik <strong>het</strong> als e<strong>en</strong> podium om zak<strong>en</strong><br />

onder de aandacht te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ik streef naar e<strong>en</strong> blad dat ons<br />

imago verbetert <strong>en</strong> waarin vaker controversiële thema’s aan de<br />

orde kom<strong>en</strong>. Auth<strong>en</strong>tiek, origineel, herk<strong>en</strong>baar. De Psychiater<br />

moet e<strong>en</strong> merk word<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> door onze beroepsgroep<br />

gelez<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, maar ook door de pers. Ik wil met name de<br />

SAP-led<strong>en</strong> <strong>op</strong>roep<strong>en</strong> om hun ideeën met de SAP of de redactie<br />

te del<strong>en</strong>. Met mijn journalistieke ervaring kan ik help<strong>en</strong> om die<br />

ideeën om te zett<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> artikel.’<br />

‘Op <strong>het</strong> Voorjaarscongres vind ik <strong>het</strong> symposium over leiderschap<br />

in de psychiatrie, georganiseerd door aios, niet te miss<strong>en</strong>.<br />

Verder ga ik graag naar de lezing van psychiatri<strong>en</strong>et.nl <strong>en</strong> vind<br />

je mij bij de SAP-stand, e<strong>en</strong> ontmoetingsplaats voor aios uit<br />

verschill<strong>en</strong>de instelling<strong>en</strong>.’ n<br />

Joseph de Man, Psychiatrisch adviseur bij <strong>het</strong> Ministerie van<br />

Veiligheid <strong>en</strong> Justitie <strong>en</strong> daarnaast zelfstandig<br />

gevestigd psychiater.<br />

Lid van de redactieraad sinds 2009<br />

‘Ik zie De Psychiater vooral als e<strong>en</strong> blad dat niet slechts de<br />

belangwekk<strong>en</strong>de functie van ver<strong>en</strong>igingsorgaan vervult, maar<br />

vooral ook inspirer<strong>en</strong>d, verrass<strong>en</strong>d <strong>en</strong> belangwekk<strong>en</strong>d moet zijn<br />

voor de praktiser<strong>en</strong>d psychiater. Het lez<strong>en</strong> van De Psychiater<br />

moet ge<strong>en</strong> plicht zijn, maar e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong>. Daarbij is <strong>het</strong> mijns<br />

inzi<strong>en</strong>s de taak van de sam<strong>en</strong>stellers van <strong>het</strong> blad om de context<br />

van maatschappelijke ontwikkeling<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de bijzondere taak<br />

<strong>en</strong> positie van vak <strong>en</strong> beoef<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>, c<strong>en</strong>traal te stell<strong>en</strong>. Voor de<br />

lezers zie ik e<strong>en</strong> actieve, dialoger<strong>en</strong>de rol weggelegd, eerder dan<br />

dat zij als bums on seats tekst consumer<strong>en</strong>…’<br />

eVeN VOOrSteLLeN<br />

‘Op <strong>het</strong> Voorjaarscongres gaat mijn bijzondere belangstelling<br />

uit naar sessies met betrekking tot mijn interessegebied<strong>en</strong><br />

biologische psychiatrie, EPA, for<strong>en</strong>sische <strong>en</strong> beleidspsychiatrie,<br />

wetgeving, filosofie <strong>en</strong> ethiek. Verder gaat mijn interesse<br />

uit naar de ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van diagnostiek <strong>en</strong><br />

classificatie.’ n<br />

Ir<strong>en</strong>e van Vliet, psychiater, chef de (poli)clinique in <strong>het</strong> Leids<br />

Universitair Medisch C<strong>en</strong>trum, aandachtsgebied<strong>en</strong><br />

therapieresist<strong>en</strong>te depressie <strong>en</strong><br />

angststoorniss<strong>en</strong>, eCt, richtlijnontwikkeling.<br />

Lid van de redactieraad sinds voorjaar 2008<br />

‘Goed dat er naast <strong>het</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke Tijdschrift voor<br />

Psychiatrie e<strong>en</strong> blad voor psychiaters is waarin <strong>op</strong> e<strong>en</strong> andere<br />

manier aandacht is voor de wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> <strong>het</strong> psychiater-zijn,<br />

<strong>en</strong> alle aspect<strong>en</strong> daar omhe<strong>en</strong>. Daar draag ik graag aan bij vanuit<br />

de academische wereld. De redactie ervaar ik als e<strong>en</strong> aardige<br />

club m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> we word<strong>en</strong> prima professioneel ondersteund.<br />

De boodschap van De Psychiater? Ik d<strong>en</strong>k dat we best trots<br />

mog<strong>en</strong> zijn <strong>op</strong> ons vak <strong>en</strong> alle ontwikkeling<strong>en</strong> die gaande zijn,<br />

zonder stil te blijv<strong>en</strong> navelstar<strong>en</strong> natuurlijk. Positief vooruit.’<br />

‘Ik bezoek natuurlijk <strong>het</strong> Voorjaarscongres. Om te zi<strong>en</strong> wat er<br />

allemaal gaande is, om boei<strong>en</strong>de lezing<strong>en</strong>, worksh<strong>op</strong>s, discussiegroep<strong>en</strong><br />

te ontdekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> natuurlijk ook voor de ‘wandelgang<strong>en</strong>’,<br />

de sociale contact<strong>en</strong>.’ n<br />

Lara Geeurickx, eindredacteur sinds juli 2012, werkzaam bij<br />

uitgeverij BPM<br />

‘Sam<strong>en</strong> met deze inspirer<strong>en</strong>de groep van ervar<strong>en</strong> psychiaters/redactieled<strong>en</strong><br />

onderzoek ik, vanuit mijn achtergrond<br />

als journalist <strong>en</strong> blad<strong>en</strong>maker, nieuwe mogelijkhed<strong>en</strong> voor<br />

De Psychiater <strong>en</strong> help ik de vele ideeën te vertal<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />

sterke bladformule. Hoe zorg<strong>en</strong> we elke editie weer voor e<strong>en</strong><br />

ev<strong>en</strong>wichtig nummer – qua inhoud <strong>en</strong> qua vorm? Hoe mak<strong>en</strong><br />

we <strong>het</strong> hier scherper <strong>en</strong> daar vri<strong>en</strong>delijker,<br />

<strong>en</strong> in <strong>het</strong> geheel e<strong>en</strong> blad dat<br />

informeert, inspireert <strong>en</strong> verbindt?<br />

Wanneer psychiaters <strong>het</strong> niet meer<br />

hebb<strong>en</strong> over De Psychiater maar<br />

over ‘ons blad’, b<strong>en</strong> ik (bijna)<br />

tevred<strong>en</strong>...’<br />

‘Het Voorjaarscongres –<br />

mijn eerste – zie ik als drie<br />

dag<strong>en</strong> boordevol inspiratie<br />

<strong>en</strong> ontmoeting<strong>en</strong> met lezers<br />

van De Psychiater.’ n<br />

De led<strong>en</strong> van de redactieraad v.l.n.r.<br />

Joseph de Man, John Hoogve<strong>en</strong>,<br />

Lara Geeurickx, Marcel Mond<strong>en</strong>,<br />

Daniëla Coh<strong>en</strong>, Piet Verhag<strong>en</strong>,<br />

Maartje Katz<strong>en</strong>bauer <strong>en</strong> Ir<strong>en</strong>e van Vliet.<br />

Inzet links: Hilke Verdijk (NVvP), nu met<br />

zwangerschapsverlof. Inzet rechts:<br />

Roel Eijsberg.<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 35


VACATURE<br />

Gezocht:<br />

Accrediteurs én Commissieled<strong>en</strong><br />

voor de Commissie Accreditatie Bij- <strong>en</strong> Nascholing<br />

Wilt u e<strong>en</strong> bijdrage lever<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> continu verbeter<strong>en</strong> van de kwaliteit van bij- <strong>en</strong> nascholing?<br />

Dan b<strong>en</strong>t u de juiste persoon om u kandidaat te stell<strong>en</strong> als accrediteur <strong>en</strong>/of<br />

lid van de Commissie Accreditatie Bij- <strong>en</strong> Nascholing.<br />

De Commissie Accreditatie Bij- <strong>en</strong> Nascholing (ABNA) coördineert <strong>en</strong> bewaakt de kwaliteit van bij- <strong>en</strong> nascholing <strong>en</strong><br />

draagt daarmee bij aan <strong>het</strong> continu verder ontwikkel<strong>en</strong> van de k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties van de psychiater. Zij bevordert<br />

(<strong>en</strong> behoudt overzicht over) e<strong>en</strong> breed gediffer<strong>en</strong>tieerd aanbod van bij- <strong>en</strong> nascholing <strong>op</strong> hoog niveau.<br />

De (kern)commissie ABNA bestaat uit zes tot zev<strong>en</strong> led<strong>en</strong>. Met ingang van 2013 is e<strong>en</strong> verandering in de commissiestructuur<br />

voorzi<strong>en</strong>: van e<strong>en</strong> commissie met <strong>en</strong>kel accrediter<strong>en</strong>de commissieled<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> structuur waarin naast de<br />

accrediter<strong>en</strong>de kerncommissieled<strong>en</strong> ook voorzi<strong>en</strong> is in accrediteurs die ge<strong>en</strong> lid zijn van de kerncommissie. Het is de<br />

bedoeling om naast de kerncommissie e<strong>en</strong> brede poule te mak<strong>en</strong> van accrediteurs, die de commissieled<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

ondersteun<strong>en</strong> in <strong>het</strong> accrediter<strong>en</strong> van bij- <strong>en</strong> nascholing.<br />

Vanwege deze verandering is de commissie <strong>op</strong> zoek naar nieuwe commissieled<strong>en</strong> <strong>en</strong> accrediteurs.<br />

De tak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> commissielid omvatt<strong>en</strong>:<br />

Het voorbereid<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijwon<strong>en</strong> van ABNA vergadering<strong>en</strong>;<br />

Het inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> van voor de commissie relevante onderwerp<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>het</strong> inbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van deze onderwerp<strong>en</strong> in<br />

de vergadering;<br />

Beoordel<strong>en</strong> van accreditatieaanvrag<strong>en</strong>;<br />

Meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over verbetering<strong>en</strong>/aanpassing<strong>en</strong> in beoordelingssysteem GAIA;<br />

De tak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> accrediteur omvatt<strong>en</strong>:<br />

Beoordel<strong>en</strong> van accreditatieaanvrag<strong>en</strong>;<br />

Meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over verbetering<strong>en</strong>/aanpassing<strong>en</strong> in beoordelingssysteem GAIA;<br />

Bijwon<strong>en</strong> van twee ABNA commissievergadering<strong>en</strong> per jaar, specifiek gericht <strong>op</strong> afstemming van accrediteurs<br />

met betrekking tot (verander<strong>en</strong>de) accreditatievoorwaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> complexe accreditatieaanvrag<strong>en</strong>.<br />

De commissie ABNA zoekt m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die:<br />

Lid van de <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychiatrie zijn;<br />

Ge<strong>en</strong> relatie met de farmaceutische industrie hebb<strong>en</strong>;<br />

Bek<strong>en</strong>dheid <strong>en</strong> ervaring hebb<strong>en</strong> met <strong>en</strong> geïnteresseerd zijn in de ontwikkeling<strong>en</strong> in bij- <strong>en</strong> nascholing;<br />

Enthousiast zijn over de functie, creatief zijn in <strong>het</strong> vind<strong>en</strong> van <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicatief zijn ingesteld.<br />

De inspanning als commissielid vergt zes tot acht uur per maand. De vergadering<strong>en</strong> van de commissie ABNA vind<strong>en</strong> vijf<br />

keer per jaar plaats <strong>op</strong> donderdag van 19.00 – 21.00 uur.<br />

De termijn van e<strong>en</strong> commissielid bedraagt drie jaar, met de mogelijkheid zich twee maal herkiesbaar te stell<strong>en</strong> voor<br />

de periode van drie jaar. Het commissielid ontvangt e<strong>en</strong> jaarlijkse vacatievergoeding, die (deels) afhankelijk is van <strong>het</strong><br />

aantal gedane accreditatiebeoordeling<strong>en</strong>.<br />

De inspanning als accrediteur is wissel<strong>en</strong>d. Afhankelijk van individuele interesse <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> kan m<strong>en</strong> zelf<br />

bepal<strong>en</strong> hoeveel ur<strong>en</strong> m<strong>en</strong> aan accreditatie van bij- <strong>en</strong> nascholing wil <strong>en</strong> kan bested<strong>en</strong>. Dit kan zeer variabel zijn <strong>en</strong><br />

afgestemd <strong>op</strong> de persoonlijke mogelijkhed<strong>en</strong>. De afstemmingsvergadering voor de accrediteurs van de commissie<br />

ABNA vindt twee keer per jaar plaats <strong>op</strong> donderdag van 19.00 – 21.00 uur. De accrediteur ontvangt e<strong>en</strong> vergoeding per<br />

beoordeelde accreditatieaanvraag.<br />

Sollicitatie U kunt uw sollicitatie met CV, <strong>en</strong> daarbij graag uw voorkeur voor commissielid dan wel accrediteur, richt<strong>en</strong><br />

aan: <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychiatrie t.a.v. mevrouw Marjolein Boshuis<strong>en</strong> o.v.v. Functie commissielid/accrediteur<br />

ABNA, Postbus 20062, 3502 LB Utrecht, E-mail: info@nvvp.net.<br />

Meer informatie Voor functie-inhoudelijke <strong>en</strong> overige vrag<strong>en</strong> kunt u contact <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> met mevrouw Marjolein Boshuis<strong>en</strong>,<br />

voorzitter commissie ABNA via e-mail: l.grot<strong>en</strong>huis@nvvp.net.


De Commissie voor Accreditatie Bij- <strong>en</strong> Nascholing (ABNA)<br />

Nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> om extra accrediteurs<br />

Bij- <strong>en</strong> nascholing is voor medisch specialist<strong>en</strong> verplicht<br />

gesteld <strong>en</strong> aan regels gebond<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> onze ver<strong>en</strong>iging is<br />

<strong>het</strong> de commissie ABNA (Accreditatie Bij- <strong>en</strong> Nascholing)<br />

die de accreditatie van bij- <strong>en</strong> nascholing verzorgt <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />

Ver<strong>en</strong>igingsbestuur over bij- <strong>en</strong> nascholing adviseert.<br />

Het terrein van bij- <strong>en</strong> nascholing is dynamisch <strong>en</strong> bruist van nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong>.<br />

Iedere medisch specialist heeft teg<strong>en</strong>woordig e<strong>en</strong> persoonlijk dossier in<br />

GAIA, met e<strong>en</strong> portfolio waarin zichtbaar is wat je aan geaccrediteerde nascholing<br />

hebt gevolgd <strong>en</strong> hoeveel punt<strong>en</strong> dat heeft <strong>op</strong>geleverd. Als je <strong>het</strong> serieus<br />

wilt aanpakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> doordacht bij- <strong>en</strong> nascholingsplan wilt mak<strong>en</strong>, kan je<br />

ook nog kijk<strong>en</strong> welke CanMeds compet<strong>en</strong>ties je versterkt hebt door de verschill<strong>en</strong>de<br />

nascholingsactiviteit<strong>en</strong>. De commissie ABNA is betrokk<strong>en</strong> geweest bij de<br />

ontwikkeling van dit portfolio. En beleid mak<strong>en</strong> we natuurlijk niet alle<strong>en</strong>. Ook<br />

andere medische beroepsver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> in binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>land zijn bezig met<br />

bij- <strong>en</strong> nascholingsvrag<strong>en</strong>. De voorzitter van de commissie ABNA neemt deel<br />

aan overkoepel<strong>en</strong>de gremia <strong>op</strong> dit gebied.<br />

Tr<strong>en</strong>ds <strong>en</strong> dilemma’s<br />

Accreditatie van e-learning <strong>en</strong> accreditatie voor <strong>het</strong> lez<strong>en</strong> van tijdschriftartikel<strong>en</strong><br />

zijn onderwerp<strong>en</strong> die veel aandacht vrag<strong>en</strong> <strong>op</strong> dit mom<strong>en</strong>t.<br />

Elke accreditatieaanvraag wordt grofweg beoordeeld <strong>op</strong> de volg<strong>en</strong>de criteria:<br />

• is de inhoud van deze bij- <strong>en</strong> nascholing relevant voor psychiaters?<br />

• is de inhoud van voldo<strong>en</strong>de kwaliteit?<br />

adv<br />

pag 37<br />

1/2 NVvp aco<br />

• is de informatie objectief (waarbij de Code g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>reclame één<br />

van onze richtsnoer<strong>en</strong> is)?<br />

Het aantal te beoordel<strong>en</strong> aanvrag<strong>en</strong> voor accreditatie is groot, soms te groot,<br />

zeker na <strong>het</strong> vertrek van e<strong>en</strong> aantal zeer ervar<strong>en</strong> led<strong>en</strong>. Bij e<strong>en</strong> te kleine bezetting<br />

lo<strong>op</strong>t niet alle<strong>en</strong> de beoordeling vertraging <strong>op</strong>, maar dreig<strong>en</strong> we ook<br />

alle<strong>en</strong> nog maar puntjes te tell<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet meer toe te kom<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> signaler<strong>en</strong><br />

van tr<strong>en</strong>ds <strong>en</strong> dilemma’s. Terwijl dat laatste juist door de commissieled<strong>en</strong><br />

als inspirer<strong>en</strong>d <strong>en</strong> bevredig<strong>en</strong>d wordt gezi<strong>en</strong>.<br />

Nieuwe <strong>op</strong>zet<br />

In overleg met <strong>het</strong> Ver<strong>en</strong>igingsbestuur <strong>en</strong> de directeur gaat de commissie<br />

binn<strong>en</strong>kort start<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> andere <strong>op</strong>zet, die meer variatie in gevraagde<br />

inzet mogelijk maakt.<br />

Commissieled<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> de werkzaamhed<strong>en</strong> als voorhe<strong>en</strong> voortzett<strong>en</strong>, met<br />

naast <strong>het</strong> accrediter<strong>en</strong> van bij- <strong>en</strong> nascholing, vijf keer per jaar e<strong>en</strong> vergadering<br />

waarin voorwaard<strong>en</strong> word<strong>en</strong> afgewog<strong>en</strong> <strong>en</strong> beleid wordt gemaakt.<br />

Daarnaast zal e<strong>en</strong> poule van accrediteurs word<strong>en</strong> gevormd, die vooral aanvrag<strong>en</strong><br />

voor bij- <strong>en</strong> nascholing zull<strong>en</strong> beoordel<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarnaast twee keer per jaar<br />

e<strong>en</strong> afstemmingsvergadering zull<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Alle accrediteurs kunn<strong>en</strong> per<br />

periode lat<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> hoeveel aanvrag<strong>en</strong> ze kunn<strong>en</strong> verwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze ontvang<strong>en</strong><br />

per beoordeling e<strong>en</strong> financiële vergoeding.<br />

Interesse?<br />

U vindt de vacatures <strong>op</strong> de pagina hiernaast <strong>en</strong> <strong>op</strong> www.nvvp.net.<br />

Vacature specialist Adviescommissie van de KNMG<br />

Ter behandeling van bezwar<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> beslissing<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door één van de registratiecommissies in <strong>het</strong><br />

kader van registratie of herregistratie, is ingevolge de Algem<strong>en</strong>e wet bestuursrecht (Awb) e<strong>en</strong> adviescommissie<br />

ingesteld. In deze adviescommissie (ACO) is voor elk van de erk<strong>en</strong>de zelfstandige specialism<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

specialistlid b<strong>en</strong>oemd.<br />

Door <strong>het</strong> a <strong>op</strong><strong>en</strong> van de termijn van e<strong>en</strong> van de specialist<strong>en</strong> is de ACO <strong>op</strong> zoek naar e<strong>en</strong> specialist (m/v).<br />

Van de specialist wordt deskundigheid verwacht <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van <strong>op</strong>leiding <strong>en</strong> registratie in <strong>het</strong> desbetreff<strong>en</strong>de<br />

specialisme. Voorts mag de voor te drag<strong>en</strong> specialist ge<strong>en</strong> deel uitmak<strong>en</strong> van, of werkzaam zijn onder verantwoordelijkheid<br />

van <strong>het</strong> college of van e<strong>en</strong> registratiecommissie. De voor te drag<strong>en</strong> specialist mag ev<strong>en</strong>min deel<br />

uitmak<strong>en</strong> van, of werkzaam zijn onder verantwoordelijkheid van <strong>het</strong> bestuur van de KNMG of van e<strong>en</strong> beroepsver<strong>en</strong>iging.<br />

Het gelijktijdig lidmaatschap van de Commissie voor Geschill<strong>en</strong> <strong>en</strong> de ACO is ge<strong>en</strong> bezwaar.<br />

De ervaring is dat jaarlijks <strong>en</strong>kele ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> bezwar<strong>en</strong> aan de ACO word<strong>en</strong> voorgelegd. Daardoor zal slechts<br />

incid<strong>en</strong>teel e<strong>en</strong> beroep word<strong>en</strong> gedaan <strong>op</strong> e<strong>en</strong> lid uit e<strong>en</strong> bepaald specialisme. De zitting<strong>en</strong> van de ACO vind<strong>en</strong><br />

plaats in Domus Medica, Mercatorlaan 1200 te Utrecht. De led<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong> per hoorzittingsdag € 191,-- vacatiegeld<br />

<strong>en</strong> € 0,19 per kilometer of de kost<strong>en</strong> van <strong>op</strong><strong>en</strong>baar vervoer vergoed.<br />

Specialistled<strong>en</strong>:<br />

Zijn ingeschrev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> register van specialist<strong>en</strong><br />

Bij voorkeur actief werkzaam als specialist<br />

Beschikk<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> scherp analytisch vermog<strong>en</strong><br />

Hebb<strong>en</strong> af niteit met wet- <strong>en</strong> regelgeving <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van de gezondheidszorg, in <strong>het</strong> bijzonder <strong>op</strong><br />

<strong>het</strong> gebied van de <strong>op</strong>leiding <strong>en</strong> registratie van specialist<strong>en</strong><br />

Hebb<strong>en</strong> af niteit met de (juridische) afhandeling van bezwaarschrift<strong>en</strong>.<br />

Led<strong>en</strong> word<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd door <strong>het</strong> overleg van voorzitters van de registratiecommissies voor de duur van vier jaar<br />

<strong>en</strong> zijn aansluit<strong>en</strong>d e<strong>en</strong>maal herb<strong>en</strong>oembaar. Voor <strong>het</strong> totale pro el verwijz<strong>en</strong> wij u naar www.nvvp.net.<br />

U kunt uw CV <strong>en</strong> motivatie vóór 15 februari per e-mail stur<strong>en</strong> aan Noortje Sax, directeur NVvP, n.sax@nvvp.net.<br />

Voor meer informatie over de functie kunt u zich ook tot Noortje Sax richt<strong>en</strong>.<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013 37


38<br />

OrGANISAtIe<br />

In<strong>tuss<strong>en</strong></strong>, achter de scherm<strong>en</strong>...<br />

Drie dag<strong>en</strong>, meer dan 150 parallelsessies <strong>en</strong> ruim<br />

2500 bezoekers. Om dat allemaal in goede ban<strong>en</strong><br />

te leid<strong>en</strong>, zijn ervar<strong>en</strong> kracht<strong>en</strong> achter de scherm<strong>en</strong><br />

nodig. Voor de organisator<strong>en</strong> is <strong>het</strong> Voorjaarscongres<br />

e<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t dat 364 dag<strong>en</strong> duurt...<br />

Het team van Congress Company (v.l.n.r.): account manager Bram Huntink, teamleider Karla Haas<br />

<strong>en</strong> projectmanager Joyca van Ess<strong>en</strong>. Projectmanager Kim Willems was niet aanwezig bij de fotosessie<br />

maar zal er wel bij zijn <strong>op</strong> <strong>het</strong> Voorjaarscongres. Inzet: manager Arjan Appel.<br />

COLOFON<br />

De Psychiater is e<strong>en</strong> onafhankelijk tijdschrift van de<br />

<strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychiatrie <strong>en</strong> uitgeverij<br />

BPM. De Psychiater verschijnt 10 maal per jaar in<br />

e<strong>en</strong> <strong>op</strong>lage van 3.700 exemplar<strong>en</strong>.<br />

REDACTIE<br />

B<strong>en</strong>ecke<br />

Lara Geeurickx, eindredactie<br />

Postbus 2644<br />

1000 CP Amsterdam<br />

E-mail: depsychiater@bpmbv.nl<br />

REDACTIERAAD<br />

Piet Verhag<strong>en</strong>, psychiater, GGz C<strong>en</strong>traal, Harderwijk<br />

(hoofdredacteur) | Daniëla Coh<strong>en</strong>, beleidsmedewerker<br />

Communicatie NVvP | Roel Eijsberg, kinderpsychiater<br />

<strong>en</strong> 1e g<strong>en</strong>eeskundige, Jeugdriagg-NHZ,<br />

Haarlem | John Hoogeve<strong>en</strong>, hoofd behandelzak<strong>en</strong><br />

Pi-Groep | Maartje Katz<strong>en</strong>bauer, aios Psychiatrie,<br />

GGz C<strong>en</strong>traal, Amersfoort | Joseph de Man, psychiater,<br />

Ministerie van Justitie, Directie For<strong>en</strong>sische Zorg<br />

DJI, D<strong>en</strong> Haag | Marcel Mond<strong>en</strong>, psychiater GGZ<br />

Noord Holland Noord | Dr. Ir<strong>en</strong>e van Vliet, psychiater,<br />

chef de clinique afdeling Psychiatrie, LUMC,<br />

Leid<strong>en</strong> | Hilke Verdijk, beleidsmedewerker communicatie,<br />

NVvP, Utrecht<br />

DEPSYCHIATER 1 • 2013<br />

FOtOGrAFIe CONGreSS COMPANY<br />

UITGEVER<br />

BPM, Wijnand van Dijk<br />

VERENIGINGSSECRETARIAAT<br />

NVvP<br />

Noortje Sax, directeur<br />

Postbus 20062, 3502 LB Utrecht<br />

Telefoon: 030 – 282 33 03, fax: 030 – 288 84 00<br />

E-mail: info@nvvp.net, Website: www.nvvp.net<br />

MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER<br />

Thérese van Amelsvoort | Mark van d<strong>en</strong> Brink<br />

Jan Hein van Dier<strong>en</strong>donck | Mart<strong>en</strong> Do<strong>op</strong>er<br />

Annemarie van Elburg | Wi<strong>en</strong>eke Gerrits<br />

Gert-Jan H<strong>en</strong>driks | Odile van d<strong>en</strong> Heuvel<br />

Marloes Hollander | Jorn Hövels | Joost Janzing<br />

Cari<strong>en</strong> de Kloet | Trudy Kroese | Pieter van Megchel<strong>en</strong><br />

Naomi Querido | Floris de Ridder | Eric Ruhé<br />

Joris van der Vlugt | Remco de Winter<br />

VORMGEVING EN OPMAAK<br />

Nov<strong>en</strong>te vormgevers, Lunter<strong>en</strong><br />

FOTO OMSLAG<br />

Trudy Kroese, Diem<strong>en</strong> <strong>en</strong> iStock Photo<br />

PRODUCTIE<br />

Veldhuis Media, Raalte<br />

‘E<strong>en</strong> warm bad van drie dag<strong>en</strong>, waar je vol <strong>en</strong>ergie weer<br />

weggaat.’ Zo omschrijft Arjan Appel van Congress Company<br />

<strong>het</strong> Voorjaarscongres van de NVvP. Hij <strong>en</strong> zijn team lev<strong>en</strong> er e<strong>en</strong><br />

heel jaar naartoe. ‘We hebb<strong>en</strong> één dag pauze <strong>en</strong> dat is de eerste<br />

dag na <strong>het</strong> congres. Daarna begint <strong>het</strong> voor ons weer: eerst de<br />

evaluaties, daarna <strong>het</strong> logistieke traject voor de volg<strong>en</strong>de editie.<br />

Met ons team regel<strong>en</strong> we, kort gezegd, alles behalve de inhoud<br />

– die is natuurlijk in hand<strong>en</strong> van de Congrescommissie. Wij<br />

zorg<strong>en</strong> voor alles daar omhe<strong>en</strong>, van <strong>op</strong>bouw <strong>en</strong> draaiboek tot<br />

<strong>en</strong> met de koffie <strong>en</strong> thee.’<br />

welkom gevoel<br />

E<strong>en</strong> groter congres voor medisch specialist<strong>en</strong> is er niet in<br />

Nederland, zegt Appel. Dat maakt <strong>het</strong> voor hem <strong>en</strong> zijn<br />

team ook heel bijzonder. ‘Door de wet van de grote getall<strong>en</strong><br />

kun je voor dit congres ding<strong>en</strong> do<strong>en</strong> die voor e<strong>en</strong> kleinere<br />

doelgroep onmogelijk, want onbetaalbaar, zoud<strong>en</strong> zijn.<br />

Alle<strong>en</strong> al de ruimte: je kan in <strong>het</strong> hele land niet veel locaties<br />

vind<strong>en</strong> die zoveel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> zoveel parallelsessies drie dag<strong>en</strong><br />

lang kunn<strong>en</strong> huisvest<strong>en</strong>. We kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> App lat<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong>,<br />

werk<strong>en</strong> met digitale pres<strong>en</strong>taties voor de posters, e<strong>en</strong><br />

programmaboek ontwikkel<strong>en</strong> in nauwe sam<strong>en</strong>werking met<br />

De Psychiater... Er is e<strong>en</strong> grote stand van de NVvP zodat<br />

zij hun eig<strong>en</strong> plek <strong>en</strong> uitstraling hebb<strong>en</strong> als ontvang<strong>en</strong>de<br />

partij. We kunn<strong>en</strong> de industrie e<strong>en</strong> ideaal forum gev<strong>en</strong>, dat<br />

trouw<strong>en</strong>s ieder jaar ook druk wordt bezocht. Dat allemaal<br />

sam<strong>en</strong> maakt <strong>het</strong> congres áf, e<strong>en</strong> rijke ervaring voor bezoekers<br />

<strong>en</strong> sprekers. Zodra je binn<strong>en</strong> komt, voel je dat alles kl<strong>op</strong>t<br />

<strong>en</strong> sta je mete<strong>en</strong> <strong>tuss<strong>en</strong></strong> je collega’s. Dat welkom gevoel is ons<br />

strev<strong>en</strong>. En natuurlijk: <strong>het</strong> recordaantal bezoekers van vorig<br />

jaar minimaal ev<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>.’ n<br />

ABONNEMENTEN<br />

Led<strong>en</strong> van de <strong>Nederlands</strong>e Ver<strong>en</strong>iging voor Psychiatrie<br />

krijg<strong>en</strong> de De Psychiater kosteloos toege stuurd.<br />

Andere geïnteresseerde professionals kunn<strong>en</strong> zich via<br />

de uitgever abonner<strong>en</strong> à € 94,50 per jaar.<br />

ADRESWIJZIGING<br />

NVvP-led<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> adreswijziging stur<strong>en</strong><br />

naar <strong>het</strong> ver<strong>en</strong>igingssecretariaat in Utrecht.<br />

ADVERTENTIES<br />

Cross Advertising<br />

Westerkade 2, 3116 GJ Schiedam<br />

Telefoon: 010 – 742 10 23<br />

E-mail: gezondheidszorg@crossadvertising.nl<br />

Website: www.crossmedianederland.com<br />

© BPM 2013 ISSN 1380-3468<br />

Dit tijdschrift is gedrukt <strong>op</strong> ecologisch verantwoord papier.<br />

De uitsprak<strong>en</strong> van auteurs <strong>en</strong> geïnter viewd<strong>en</strong> in artikel<strong>en</strong><br />

in deze uitgave weerspiegel<strong>en</strong> niet noodzakelijkerwijs <strong>het</strong><br />

stand punt van de redactie <strong>en</strong> de uitgever. Ook zijn uitgever<br />

<strong>en</strong> redactie niet verantwoordelijk voor de inhoud van<br />

andere uiting<strong>en</strong>, zoals cartoons, columns <strong>en</strong> advert<strong>en</strong>ties.<br />

De redactie heeft geprobeerd alle rechthebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>op</strong> tekst<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> beeld te achterhal<strong>en</strong>. In gevall<strong>en</strong> dat dit niet gelukt is,<br />

vrag<strong>en</strong> wij u contact <strong>op</strong> te nem<strong>en</strong> met de eindredacteur,<br />

via lara.geeurickx@b<strong>en</strong>ecke.nl.


Bekn<strong>op</strong>te productinformatie Lexapro®<br />

Sam<strong>en</strong>stelling <strong>en</strong> farmaceutische vorm: Lexapro 10 mg, 15 mg <strong>en</strong> 20 mg fi lmomhulde tablett<strong>en</strong> <strong>en</strong> Lexapro<br />

20 mg/ml druppels bevatt<strong>en</strong> escital<strong>op</strong>ram (als oxalaat). Eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>: N06AB: Selectieve serotonineher<strong>op</strong>nameremmer<br />

(SSRI) Indicatie: Behandeling van depressieve episodes, paniekstoornis met of zonder pleinvrees, sociale<br />

angststoornis (sociale fobie), geg<strong>en</strong>eraliseerde angststoornis, obsessieve-compulsieve stoornis. Dosering: Lexapro<br />

20 mg/ml druppels: 1 druppel bevat 1 mg escital<strong>op</strong>ram. Depressieve episodes, geg<strong>en</strong>eraliseerde angststoornis <strong>en</strong><br />

obsessieve-compulsieve stoornis: E<strong>en</strong>maal daags 10 mg, afhankelijk van respons verhog<strong>en</strong> tot maximaal 20 mg/dag.<br />

Paniekstoornis: Eerste week 5 mg/dag, daarna 10 mg/dag. Afhankelijk van respons verhog<strong>en</strong> tot maximaal 20 mg/<br />

dag. Sociale angststoornis: E<strong>en</strong>maal daags 10 mg. Afhankelijk van respons verlag<strong>en</strong> tot 5 mg/dag of verhog<strong>en</strong> tot<br />

maximaal 20 mg/dag. Ouder<strong>en</strong>: E<strong>en</strong>maal daags 5 mg, afhankelijk van respons verhog<strong>en</strong> tot maximaal 10 mg/dag.<br />

Kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>: Niet gebruik<strong>en</strong>. Verminderde nierfunctie: Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> bij ernstige nierinsuffi<br />

ciëntie (CLCR < 30 ml/min). Verminderde leverfunctie: Eerste 2 wek<strong>en</strong> 5 mg/dag, daarna afhankelijk van respons<br />

ev<strong>en</strong>tueel verhog<strong>en</strong> tot maximaal 10 mg/dag. Trage CYP2C19-metaboliseerders: Eerste 2 wek<strong>en</strong> 5 mg/dag, daarna<br />

afhankelijk van respons ev<strong>en</strong>tueel verhog<strong>en</strong> tot maximaal 10 mg/dag. Stak<strong>en</strong> van de behandeling: Dosis geleidelijk<br />

afbouw<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de 1 of 2 wek<strong>en</strong> om onttrekkingsverschijnsel<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>. Contraïndicaties: Overgevoeligheid<br />

voor <strong>het</strong> werkzaam bestanddeel of één van de hulpstoff<strong>en</strong>. Gebruik van niet-selectieve, irreversibele MAOremmers,<br />

reversibele MAO-remmers (bijv moclobemide), linezolid <strong>en</strong> selegiline. E<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de QT-interval verl<strong>en</strong>ging<br />

of <strong>het</strong> aangebor<strong>en</strong> lange QT-syndroom. Gebruik van g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> die <strong>het</strong> QT-interval verl<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />

Bijzondere waarschuwing<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorzorg<strong>en</strong> bij gebruik: De volg<strong>en</strong>de waarschuwing<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorzorg<strong>en</strong> zijn van<br />

toepassing <strong>op</strong> de categorie SSRI’s: In klinische studies bij kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> < 25 jaar werd<strong>en</strong> suïcidaal gedrag<br />

<strong>en</strong> vijandigheid vaker waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> bij antidepressiva gebruikers dan bij placebo gebruikers. Lage aanvangsdosis<br />

wordt aanbevol<strong>en</strong> om kans <strong>op</strong> anxioge<strong>en</strong> effect bij patiënt<strong>en</strong> met paniekstoornis te verminder<strong>en</strong>. Gebruik stak<strong>en</strong><br />

indi<strong>en</strong> insult<strong>en</strong> <strong>op</strong>tred<strong>en</strong>. Patiënt<strong>en</strong> met epilepsie zorgvuldig volg<strong>en</strong>, indi<strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>tie insult<strong>en</strong> to<strong>en</strong>eemt, gebruik<br />

stak<strong>en</strong>. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> bij patiënt<strong>en</strong> met (hypo)manie in anamnese, gebruik stak<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> manische<br />

fase intreedt. Bij patiënt<strong>en</strong> met diabetes kan SSRI gebruik glycemische instelling beïnvloed<strong>en</strong>. Risico <strong>op</strong> suïcide kan<br />

to<strong>en</strong>em<strong>en</strong> in de vroege stadia van herstel, patiënt<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> daarom zeer goed gevolgd te word<strong>en</strong>. Bij SSRI/SNRI<br />

gebruik is er kans <strong>op</strong> de ontwikkeling van akathisie. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> bij ouder<strong>en</strong>, cirrotische patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

patiënt<strong>en</strong> die behandeld word<strong>en</strong> met g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> hyponatriëmie kunn<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> vanwege zeldzame<br />

melding<strong>en</strong> van hyponatriëmie. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> bij SSRI gebruik i.c.m. g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> die de bloedingstijd<br />

kunn<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Er is weinig klinische ervaring i.c.m. ECT. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> i.c.m. andere g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> serotonerg effect, in zeldzame gevall<strong>en</strong> is <strong>het</strong> serotoninesyndroom gemeld. Gelijktijdig gebruik met Sint-<br />

Janskruid kan kans <strong>op</strong> bijwerking<strong>en</strong> verhog<strong>en</strong>. Vooral bij abrupt stak<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> er zich onttrekkings-verschijnsel<strong>en</strong><br />

voordo<strong>en</strong>; dosis geleidelijk afbouw<strong>en</strong>. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> bij patiënt<strong>en</strong> met coronaire hartziekte. Escital<strong>op</strong>ram<br />

blijkt e<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>ging van <strong>het</strong> QT-interval te veroorzak<strong>en</strong>. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> bij pati<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met bepaalde<br />

vorm<strong>en</strong> van hartproblem<strong>en</strong> of elektrolyt<strong>en</strong>verstoring. E<strong>en</strong> ECG moet overwog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bij pati<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> stabiele<br />

hartziekte. Bij tek<strong>en</strong><strong>en</strong> van hartaritmieën moet de behandeling word<strong>en</strong> gest<strong>op</strong>t <strong>en</strong> e<strong>en</strong> ECG word<strong>en</strong> gemaakt.<br />

Interacties: Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> i.c.m.lithium, tryptofaan <strong>en</strong> middel<strong>en</strong> die de prikkeldrempel kunn<strong>en</strong> verlag<strong>en</strong>.<br />

Ge<strong>en</strong> interacties te verwacht<strong>en</strong> i.c.m. alcohol, echter combinatie wordt niet aangerad<strong>en</strong>. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong><br />

i.c.m. CYP2C19 remmers. Combinaties met cimetidine <strong>en</strong> omeprazol kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot matig verhoogde escital<strong>op</strong>ram<br />

spiegels. Escital<strong>op</strong>ram remt CYP2D6 <strong>en</strong> (in vitro) CYP2C19, voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> i.c.m. middel<strong>en</strong> die<br />

door deze <strong>en</strong>zym<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemetaboliseerd. Bijwerking<strong>en</strong>: onder meer verminderde eetlust, verhoogde eetlust,<br />

gewichtsto<strong>en</strong>ame, angst, rusteloosheid, abnormaal drom<strong>en</strong>, verminderd libido, anorgasmie (vrouw<strong>en</strong>), slapeloosheid,<br />

slaperigheid, duizeligheid, paresthesie, tremor, sinusitis, geeuw<strong>en</strong>, misselijkheid, diarree, constipatie, overgev<strong>en</strong>, droge<br />

mond, overmatig transpirer<strong>en</strong>, artralgie, myalgie, ejaculatie stoornis (man), impot<strong>en</strong>tie, vermoeidheid, koorts. Voor<br />

e<strong>en</strong> volledig overzicht gelieve de volledige productinformatie te raadpleg<strong>en</strong>. Pres<strong>en</strong>tatievorm<strong>en</strong> verkrijgbaar in<br />

Nederland: Lexapro 10 mg: 28, 56 (EAG) of 100 tablett<strong>en</strong>; Lexapro 15 mg: 28 of 100 tablett<strong>en</strong>; Lexapro 20 mg: 28,<br />

56 (EAG) of 100 tablett<strong>en</strong>; Lexapro 20 mg/ml: 15 ml fl acon. Vergoedingsstatus: Lexapro is e<strong>en</strong> U.R. g<strong>en</strong>eesmiddel<br />

<strong>en</strong> wordt volledig vergoed. Prijsinformatie: zie Z-index. Datum: januari 2012 De volledige productinformatie is <strong>op</strong><br />

aanvraag verkrijgbaar: Lundbeck B.V. Herikerbergweg 100, 1101 CM, Amsterdam. Tel: 020-6971901.<br />

Fax: 020-6910632. E-mail: netherlands@lundbeck.com<br />

Refer<strong>en</strong>tie:<br />

1. Cipriani et al., Lancet 2009; 373: 746-758<br />

Xeplion verkorte productinformatie<br />

Productinformatie bij advert<strong>en</strong>tie elders in dit blad<br />

Sam<strong>en</strong>stelling: Xeplion bevat 39 mg, 78 mg, 117 mg, 156 mg of 234 mg paliperidonpalmitaat in e<strong>en</strong> voorgevulde spuit,<br />

overe<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>d met respectievelijk 25 mg, 50 mg, 75 mg, 100 mg of 150 mg paliperidon. Het bestaat uit e<strong>en</strong> waterige susp<strong>en</strong>sie<br />

voor injectie met verl<strong>en</strong>gde afgifte. Indicatie: Xeplion is geïndiceerd voor de onderhoudsbehandeling van schizofr<strong>en</strong>ie bij volwass<strong>en</strong><br />

patiënt<strong>en</strong> die reeds gestabiliseerd zijn met paliperidon of risperidon. In e<strong>en</strong> selectieve groep patiënt<strong>en</strong> met schizofr<strong>en</strong>ie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> eerdere<br />

respons <strong>op</strong> oraal paliperidon of risperidon kan Xeplion word<strong>en</strong> gebruikt zonder voorafgaande stabilisatie <strong>op</strong> e<strong>en</strong> orale behandeling, als<br />

de psychotische symptom<strong>en</strong> mild tot matig zijn <strong>en</strong> e<strong>en</strong> langwerk<strong>en</strong>de injecteerbare behandeling vereist is. Dosering: De aanbevol<strong>en</strong><br />

startdosis van Xeplion is 150 mg <strong>op</strong> behandeldag 1 <strong>en</strong> 100 mg één week later (dag 8), beide toegedi<strong>en</strong>d in de deltaspier om snel<br />

therapeutische conc<strong>en</strong>traties te bereik<strong>en</strong>. Na de tweede dosis kunn<strong>en</strong> de maandelijkse onderhoudsdoses word<strong>en</strong> toegedi<strong>en</strong>d in de<br />

delta- of in de bilspier. De aanbevol<strong>en</strong> maandelijkse onderhoudsdosis is 75 mg; sommige patiënt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> baat hebb<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong><br />

hogere of lagere dosis binn<strong>en</strong> <strong>het</strong> aanbevol<strong>en</strong> bereik van 25 tot 150 mg, afhankelijk van de verdraagbaarheid <strong>en</strong>/of werkzaamheid<br />

bij de individuele patiënt. Ouder<strong>en</strong>: Bij e<strong>en</strong> normale nierfunctie is ge<strong>en</strong> dosisaanpassing nodig. Lever- <strong>en</strong> nierfunctiestoorniss<strong>en</strong>: Voor<br />

patiënt<strong>en</strong> met milde nierinsufficiëntie di<strong>en</strong>t de dosering verlaagd te word<strong>en</strong>. Xeplion wordt niet aanbevol<strong>en</strong> bij patiënt<strong>en</strong> met matige<br />

of ernstige nierinsufficiëntie. Er is ge<strong>en</strong> dosisaanpassing nodig bij patiënt<strong>en</strong> met milde of matige leverinsufficiëntie. Voorzichtigheid<br />

is gebod<strong>en</strong> bij patiënt<strong>en</strong> met ernstige leverinsufficiëntie. Kinder<strong>en</strong>: De veiligheid <strong>en</strong> werkzaamheid van Xeplion bij kinder<strong>en</strong><br />

< 18 jaar zijn niet vastgesteld. Wijze van toedi<strong>en</strong>ing: Xeplion is uitsluit<strong>en</strong>d bestemd voor intramusculair gebruik. De startdoses<br />

van dag 1 <strong>en</strong> dag 8 moet<strong>en</strong> beide word<strong>en</strong> toegedi<strong>en</strong>d in de deltaspier om snel de therapeutische conc<strong>en</strong>tratie te bereik<strong>en</strong>. Na de<br />

tweede dosis kunn<strong>en</strong> de maandelijkse onderhoudsdoses word<strong>en</strong> toegedi<strong>en</strong>d in de delta- of in de bilspier. Er wordt geadviseerd te<br />

wissel<strong>en</strong> <strong>tuss<strong>en</strong></strong> links <strong>en</strong> rechts. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor <strong>het</strong> werkzaam bestanddeel, voor risperidon of voor één<br />

van de hulpstoff<strong>en</strong>. Belangrijkste waarschuwing<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorzorg<strong>en</strong>: Xeplion mag niet word<strong>en</strong> gebruikt om e<strong>en</strong> acuut geagiteerde<br />

of ernstig psychotische staat te reguler<strong>en</strong> als onmiddellijke symptoombeheersing noodzakelijk is. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong><br />

wanneer paliperidon wordt voorgeschrev<strong>en</strong> aan patiënt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de cardiovasculaire ziekte of e<strong>en</strong> familiegeschied<strong>en</strong>is van<br />

QT-verl<strong>en</strong>ging, <strong>en</strong> bij gelijktijdig gebruik met andere g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> waarvan m<strong>en</strong> aanneemt dat ze <strong>het</strong> QT-interval verl<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />

Optred<strong>en</strong> van <strong>het</strong> maligne neurolepticasyndroom is gemeld bij gebruik van paliperidon. G<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> met d<strong>op</strong>aminereceptorantagonistische<br />

eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geassocieerd met de inductie van tardieve dyskinesie. Bij antipsychotica, waaronder<br />

Xeplion, zijn gevall<strong>en</strong> van leuk<strong>op</strong><strong>en</strong>ie, neutr<strong>op</strong><strong>en</strong>ie <strong>en</strong> agranulocytose gemeld. Hyperglykemie, diabetes mellitus <strong>en</strong> verergering van<br />

reeds bestaande diabetes zijn tijd<strong>en</strong>s de behandeling met paliperidon gemeld. Conform de gebruikte richtlijn<strong>en</strong> voor antipsychotica<br />

wordt gepaste klinische <strong>op</strong>volging aanbevol<strong>en</strong>. Paliperidon moet met voorzichtigheid word<strong>en</strong> gebruikt bij patiënt<strong>en</strong> met mogelijke<br />

prolactineafhankelijke tumor<strong>en</strong>. Door de alfablokker<strong>en</strong>de eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> kan paliperidon orthostatische hypot<strong>en</strong>sie inducer<strong>en</strong> bij<br />

sommige patiënt<strong>en</strong>. Xeplion di<strong>en</strong>t met voorzichtigheid te word<strong>en</strong> gebruikt bij patiënt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> voorgeschied<strong>en</strong>is van epileptische<br />

aanvall<strong>en</strong> of die andere aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> die de drempel voor epileptische aanvall<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> verlag<strong>en</strong>. De plasmaconc<strong>en</strong>traties<br />

van paliperidon zijn verhoogd bij patiënt<strong>en</strong> met nierinsufficiëntie. Xeplion wordt niet aanbevol<strong>en</strong> bij patiënt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> matige<br />

of ernstige nierinsufficiëntie. Xeplion di<strong>en</strong>t met voorzichtigheid te word<strong>en</strong> gebruikt bij oudere patiënt<strong>en</strong> met dem<strong>en</strong>tie die<br />

risicofactor<strong>en</strong> verton<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> beroerte. Arts<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> de risico’s teg<strong>en</strong> de voordel<strong>en</strong> af te weg<strong>en</strong> als ze Xeplion voorschrijv<strong>en</strong><br />

aan patiënt<strong>en</strong> met de ziekte van Parkinson of met Lewy-body-dem<strong>en</strong>tie. Van antipsychotica met alfa-adr<strong>en</strong>erge blokker<strong>en</strong>de<br />

effect<strong>en</strong> is gemeld dat ze priapisme kunn<strong>en</strong> inducer<strong>en</strong>. Bij antipsychotica wordt e<strong>en</strong> verstoring gezi<strong>en</strong> in <strong>het</strong> vermog<strong>en</strong> van <strong>het</strong><br />

lichaam om de lichaamstemperatuur te verlag<strong>en</strong>. Met <strong>het</strong> gebruik van antipsychotica zijn gevall<strong>en</strong> van v<strong>en</strong>euze trombo-embolie<br />

gemeld. Bij <strong>het</strong> gebruik van Xeplion is aanzi<strong>en</strong>lijke gewichtsto<strong>en</strong>ame gemeld. Het gewicht moet regelmatig word<strong>en</strong> gecontroleerd.<br />

Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> onbedoelde injectie van Xeplion in e<strong>en</strong> bloedvat te vermijd<strong>en</strong>. Interacties: Paliperidon veroorzaakt<br />

hoogstwaarschijnlijk ge<strong>en</strong> klinisch belangrijke farmacokinetische interacties met g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> die gemetaboliseerd word<strong>en</strong><br />

door cytochroom-P-450 iso-<strong>en</strong>zym<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t voorzichtig te zijn met <strong>het</strong> gebruik van Xeplion in combinatie met andere<br />

c<strong>en</strong>traal werk<strong>en</strong>de g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>. Paliperidon kan <strong>het</strong> effect van levod<strong>op</strong>a <strong>en</strong> andere d<strong>op</strong>amine-agonist<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>.<br />

Aangezi<strong>en</strong> paliperidon orthostatische hypot<strong>en</strong>sie kan inducer<strong>en</strong>, kan e<strong>en</strong> versterkt effect <strong>op</strong>tred<strong>en</strong> als Xeplion wordt toegedi<strong>en</strong>d<br />

in combinatie met andere g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> vergelijkbaar effect. Voorzichtigheid is gebod<strong>en</strong> wanneer paliperidon in<br />

combinatie gebruikt wordt met andere g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> waarvan bek<strong>en</strong>d is dat ze de drempel voor epileptische aanvall<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

verlag<strong>en</strong>. Bij gelijktijdige toedi<strong>en</strong>ing van Xeplion met carbamazepine di<strong>en</strong>t de dosis mogelijk te word<strong>en</strong> aangepast. Gelijktijdige<br />

toedi<strong>en</strong>ing van risperidon of oraal paliperidon met Xeplion moet zorgvuldig word<strong>en</strong> overwog<strong>en</strong>. Zwangerschap <strong>en</strong> borstvoeding:<br />

Xeplion di<strong>en</strong>t niet tijd<strong>en</strong>s de zwangerschap te word<strong>en</strong> gebruikt, t<strong>en</strong>zij strikt noodzakelijk. Xeplion di<strong>en</strong>t niet te word<strong>en</strong> gebruikt<br />

door vrouw<strong>en</strong> die borstvoeding gev<strong>en</strong>. Bijwerking<strong>en</strong>: Voor e<strong>en</strong> volledige <strong>op</strong>somming van de bijwerking<strong>en</strong> zie de uitgebreide<br />

productinformatie. Hieronder volgt e<strong>en</strong> <strong>op</strong>somming van bijwerking<strong>en</strong> die vaak of zeer vaak <strong>op</strong>trad<strong>en</strong>: insomnia, hoofdpijn, angst,<br />

bov<strong>en</strong>ste luchtweginfectie, reacties <strong>op</strong> de injectieplaats, parkinsonisme, gewichtsto<strong>en</strong>ame, gewicht verlaagd, acathisie, agitatie,<br />

sedatie/somnol<strong>en</strong>tie, nausea, constipatie, duizeligheid, musculoskeletale pijn, tachycardie, bradycardie, tremor, abdominale pijn,<br />

brak<strong>en</strong>, diarree, vermoeidheid, dystonie, urineweginfectie, influ<strong>en</strong>za, hyperprolactinemie, hyperglykemie, bloed triglycerid<strong>en</strong><br />

verhoogd, depressie, dyskinesie, hypert<strong>en</strong>sie, hoest, neuscongestie, tandpijn, dyspepsie, transaminas<strong>en</strong> verhoogd, rash, rugpijn,<br />

pyrexie, asth<strong>en</strong>ie. Verpakking: E<strong>en</strong> verpakking Xeplion bevat e<strong>en</strong> voorgevulde spuit met e<strong>en</strong> 22G 1½-inch veiligheidsnaald <strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> 23G 1-inch veiligheidsnaald. Afleveringsstatus: UR. Datum: Juli 2012. De uitgebreide productinformatie is <strong>op</strong> verzoek<br />

beschikbaar. - Kijk voor de laatste versie van de SmPC tekst <strong>op</strong> www.janss<strong>en</strong>nederland.nl > g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> > registratietekst<strong>en</strong>.<br />

Internet: www.janss<strong>en</strong>nederland.nl - E-mail: janss<strong>en</strong>@jacnl.jnj.com - Telefoon: 0800-242 42 42<br />

Janss<strong>en</strong>-Cilag B.V.<br />

© Janss<strong>en</strong>-Cilag B.V., - PHNL/XEP/1012/0076


adv<br />

pag 40<br />

Janss<strong>en</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!