Download - Brabants Landschap

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nrr. .12 - juni j i 2012
Deezee
ni ieeuwssbrri ieeff
““Ui il leenbeessccheerrmi ing
worrdtt mogeel li ij jk geemaaaaktt doorr heett
LLaandsscchaapssbeeheeeerr
bi ij j heett Brraabaanttss
een dee ssaameenweerrkeendee Brraabaanttssee
In deze editie:
De uilenbescherming in Brabant wordt
gecoördineerd door:
in i Brraabaantt””
Coörrdi inaatti ieepuntt
LLaandsscchaap
ui il leenbeessccheerrmeerrss
RR eedd aacc tti tii
ee: :: JJ J..
.
SS lll oooo tthh t aaaa kk
Vroege en grote broedsels .....................................................................................................1
Provinciale jaaravond uilenbescherming .................................................................................3
De Braakbal voor Maria van Amstel en Leo Daanen ..............................................................4
Schuilplaatsen voor jonge uilen ..............................................................................................4
Kerkuilen aangeboden ............................................................................................................5
Excursie groepscoördinatoren ................................................................................................7
Enthousiaste vrijwilliger maakt uilenfilm ................................................................................10
Een stukje evolutie: Vogels zijn onvolgroeide dinosauriërs ...................................................11
Veel velduilen in Brabants buitengebied ...............................................................................12
Vroege en grote broedsels
en financieel ondersteund door:
Hoewel er nog amper broedresultaten zijn aangeleverd, voorspellen de opgestuurde emails
en leuke telefoontjes veel goeds. Sommige uilenwerkgroepen spreken zelfs van
een ‘explosieve groei’!
De laatste maanden van de winter en de lente verliep zacht en met name in de zuidelijke
provincies veel neerslag. Lokaal kwamen serieuze moessonregens voor. Al met al goede
omstandigheden voor insecten en bodemdieren. Het zal gene verassing zijn dat de kerkuilen
en steenuilen daar al vroeg op regeerden. Juist nu dit jaar op de provinciale avond in Vught
het advies werd gegeven om in de eerste week van juni de controles te doen, bleek dat de
uilen in mei al met jongen zaten. Een vroeg broedseizoen dus.
De grootte van de broedsels lijkt ook uitzonderlijk. In tegenstelling tot 2010 en 2011 toen zo’n
3 jongen per broedsel werden gevonden, werden in oa. Uden, Oirschot, Best, Oisterwijk,
Genderen, Dussen en Gilze wel 4 tot 5 vliegvlugge jongen per broedsel aangetroffen. Een
teken dat er voldoende voedsel was om deze monden te voeden. Ook werden

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
steenuilnestkasten op nieuwe locaties voor het eerst in gebruik genomen en lijkt de kerkuil
weer op meer plaatsen zijn intrek te hebben genomen. Positief nieuws dus en het moet bij
controles toch tot mooie momenten geleidt hebben!
Hallo Jochem,
We hebben dit jaar vier jonge kerkuilen! Hierbij een foto van de trotse vader of moeder.
Bijgaand nog twee filmpjes van onze drie steenuiltjes. Gisteren gemaakt. Ik denk dat ze
nu wel snel weg zijn.
http://www.youtube.com/watch?v=32o3XhL0GtI&feature=youtube_gdata_player
http://www.youtube.com/watch?v=HvB466CjgdQ&feature=youtube_gdata_player
Groetjes,
Mieke
Bij Mieke Makkenze was het dubbel raak. Drie jonge steenuilen en vier jonge kerkuilen op één erf.
Over een half jaar hopen we weer een nieuwsbrief te kunnen maken. Daarom zijn we altijd
op zoek naar interessante informatie, artikelen of ervaringen uit het veld. We nodigen
iedereen uit hier een bijdrage aan te leveren! Leuke onderwerpen voor deze nieuwsbrief kunt
u aan mij doorgeven.
Jochem Sloothaak
Email: jsloothaak@brabantslandschap.nl
Telefoonnummer 0411 - 66 40 10
2

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
Provinciale jaaravond uilenbescherming
Op 25 april werd in Theater De Speeldoos in Vught traditiegetrouw de jaarvond
uilenbescherming gehouden. Serieus was het onderwerp van de avond, maar
feestelijk was de uitreiking van de oorkonde en uilenbal voor de beschermers van het
jaar.
Aan het begin van de avond werden de verrassende resultaten van 2011 gepresenteerd, die
na te lezen zijn in het interactieve jaarverslag.
Frans Jacobs, regiocoördinator van Stone, deelde zijn ervaringen over steenuilen en
ruimtelijke ontwikkelingen. Hoe ga je hiermee om en wat zijn de winstpunten en de
valkuilen? Na de pauze nam Johan de Jong van Kerkuilenwerkgroep Nederland de ruim 150
geïnteresseerden mee in de wereld van de kerkuil. Hoe gebruikt hij zijn leefgebied en hoe
moet er gecompenseerd worden als dit leefgebied verloren gaat? Ook kondigde hij de
soortenstandaard aan voor de steenuil en de kerkuil. Handleidingen waarop precies wordt
beschreven wat en hoe er gecompenseerd moet worden.
Alle presentaties van de jaaravond zijn terug te vinden op onze website.
3

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
De Braakbal voor Maria van Amstel en Leo Daanen
Op de jaaravond ging de oorkonde voor uilenbeschermers van het jaar naar het duo
Maria van Amstel en Leo Daanen van de Vogelwacht de Maasheggen. Naast de
oorkonde ontvingen zij ook ‘De Braakbal’; een aanmoedigingscheque ter waarde van
250,- euro.
Motivatie oorkonde ‘Uilenbeschermers van het jaar’
Het duo dat dit jaar de oorkonde ontvangt, maakt onderdeel uit van een van de
actiefste uilenwerkgroepen in onze provincie. Deze groep beperkt zich niet
plichtmatig tot de steen- en kerkuil, maar ontfermt zich in één moeite door ook over
bosuil, torenvalk, zwarte stern en visdief, om maar enkele soorten te noemen. Dít
noem je pas ‘verbrede soortenbescherming’! Binnen al dit beschermingswerk vormt
het ‘dynamische duo’ de motor achter het inventarisatiewerk en het nestkastenproject.
Al tientallen jaren weten ze hun enthousiasme op anderen over te brengen, te
beginnen bij de jeugd met natuurprojecten op scholen. Op die manier creëren ze al de
volgende generatie uilenbeschermers. Voor het controleren en schoonmaken van maar
liefst 165 kasten - iedere uilenbeschermer weet hoeveel werk dit kost - leggen ze
jaarlijks zo’n 1000 km af. Opmerkelijk is echter vooral de goed bijgehouden
administratie van alle mogelijke data. Het is steevast uit hun werkgebied dat deze
data als eerste worden aangeleverd. Dit helpt ons enorm om het maatschappelijk
belang van uilenbescherming aan te tonen. Om genoemde redenen heeft de ‘Commissie
Uilenbescherming Brabant’ besloten deze twee bijzondere beschermers uit de
Maasheggen te belonen voor hun inzet. De oorkonde ‘Uilenbeschermers van het
jaar’ komt het duo Maria van Amstel en Leo Daanen ten volste toe!
Schuilplaatsen voor jonge uilen
In juni verlaten de eerste jongen uilen de kast en zijn ze zeer kwetsbaar. Let er daarom
op dat het erf uilveilig moet zijn!
Er zijn drie belangrijke doodsoorzaken van jonge uilen. Verkeer, verdrinking en predatie. Aan
de eerste oorzaak kunt u weinig doen, behalve dat u bij het plaatsen van een nestkast zo ver
mogelijk van drukke wegen verwijdert blijft. Aan de tweede doodsoorzaak is juist veel te
4

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
doen. Heeft u drinkbakken, regentonnen of een vijver in de tuin? Zorg dan dat er een gaasje
of een plankje geplaatst wordt om onhandige uiltjes de kans te geven uit het water te
klimmen. Tenslotte vallen veel jonge uiltjes ten prooi aan roofdieren, waaronder katten en
honden. Houdt in de periode dat uw uiltjes uitvliegen uw huisdieren goed in de gaten. Als de
uilen eenmaal geoefend genoeg zijn om rond te vliegen,. Blijven het nog weken echte
‘hangjongeren’. Ze kiezen daarbij allerlei schuilplaatsen met een goed overzicht om alles in
de gaten te kunnen houden. Dré Musters van de VWG Zundert trof als bijvoorbeeld twee
jonge uilen aan in een torenvalkenkast.
Kerkuilen aangeboden
Door: Johan de Jong
Aan iedereen die gereageerd heeft op de advertentie op Marktplaats
Beste mensen,
Op vrijdag 4 mei ontving ik de advertentie hieronder van ons bestuurslid Herman Bisschop.
Daarna volgden er op dezelfde dag nog tientallen mails en de telefoon stond roodgloeiend.
Positief, zoveel reacties! Maar iedereen was verontwaardigd over de advertentie op
Marktplaats. De meest gestelde vragen waren: “Kun je daar z.s.m. iets aan doen?” en “Kun
je die ziekmakende advertentie snel van Marktplaats halen?”
Als Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland zijn wij (ruim 1200 actieve vrijwilligers) zeer
alert op allerlei misstanden betreffende kerkuilen in gevangenschap. Wekelijks komen
dergelijke meldingen bij het bestuur binnen. De vergunningen zijn vaak wel in orde (gesloten
ring en Cites papieren), maar de huisvesting laat veelal te wensen over. Ook in
gevangenschap moeten de vogels de ruimte hebben en hun normale gedrag kunnen
5

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
vertonen. Dat is een wettelijke verplichting.
De politie, dierenbescherming en de AID
krijgen ook regelmatig meldingen binnen.
Een paar keer per maand vragen
opsporingsambtenaren van de politie en
dierenbescherming mij om een
deskundigheidsverklaring te schrijven
betreffende slechte huisvesting. De uilen
kunnen dan in beslag worden genomen of
er volgt eventueel rechtszitting. Een paar
voorbeelden daarvan:
- Kerkuil in kanariekooi voor het raam
hangend in het volle licht….
- Oehoe aan het geitenspit in de tuin….
- Twee kerkuilen in kleine kooien aan
ketting in flat…
- Kerkuil 24 uur per dag aan koord op
balkon….
De laatste jaren neemt het aantal uilen dat
in gevangenschap wordt gehouden toe. Er
staan altijd wel een aantal te koop op
Marktplaats. Roofvogels en uilen horen
echter thuis in de vrije natuur. Door de
Europese eenwording is de wetgeving
betreffende het houden van uilen en
roofvogels in gevangenschap toegestaan.
De Haag heeft daartoe besloten. In vele andere landen is dat niet toegestaan. We zouden
het houden van uilen in gevangenschap wel kunnen ontmoedigen door wettelijk normen vast
te leggen voor de kooigrootte. Achter de schermen wordt hieraan gewerkt, maar dat is een
lange weg.
Na overleg met de politie in Friesland heb ik vrijdag tegen het einde van de middag contact
kunnen krijgen met de politie van Enschede. Er was een kleine bezetting op het politiebureau
aanwezig, maar ik kon hun overtuigen dat het zeer dringend was. Na de dodenherdenking
zouden ze hun uiterste best doen en de aanbieder van de uilen bezoeken. Inmiddels was
Paul van Heek (coördinator regio Enschede) ook actief bezig om de overtreders op te
sporen. Immers, jonge in het wild levende kerkuilen weggeven zou een grote overtreding
zijn van de Flora en Faunawet. De mails en de telefoontjes bleven binnenkomen. Overal
kwamen discussies op gang. Grote verontwaardiging was er bij Vogelbescherming , de
Oehoewerkgroep (OWN) en de Steenuilenwerkgroep (STONE). Het was nu wachten op een
reacties van de politie van Enschede. Maandag 7 mei kwam het verlossende woord in een
mail van Vroege Vogels:
Goed dat zoveel mensen deze advertentie is opgevallen. Daar zijn we blij om!
Maar om verdere verontwaardiging en natuurlijk ook kostbare tijd van jullie hierin te
voorkomen:
Wij, Vroege Vogels, hebben deze advertentie geplaatst!!!
Waarom? Omdat we ons afvragen wat er met illegale advertenties op Marktplaats
gebeurt en er van overtuigd zijn dat er onvoldoende actie plaats vindt. We zijn bezig hier
een item over te maken in het kader van onze actie http://vroegevogels.vara.nl/Petitie-
Marktplaats.921.0.html
Gelukkig voor de kerkuil overigens dat er zoveel reacties zijn gekomen. Maar ongelukkig
voor nog een aantal andere wilde dieren, want daar bleek de scherpte voor illegaliteit wat
minder. Maar goed, daarover wellicht meer in ons item.
6

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
Voor wie ons verder kan ondersteunen, helpen met dit item, door ons bijv. meer
informatie te geven over illegale advertenties op Marktplaats, neem dan graag even
contact met mij op.
Serge Calon
Redacteur Vroege Vogels TV
Deze illegale advertentie was nota bene geplaatst door Vroege Vogels! Een smakeloze
“grap”, die we totaal niet kunnen waarderen. Ze zijn bij de Omroep hun boekje ver te
buiten gegaan en hebben zich niet gerealiseerd wat dit teweeg zou brengen. Hoe
geloofwaardig zijn de advertenties die nog geplaatst worden in de toekomst. Gelukkig
weet ik van de mensen die gereageerd hebben dat ook in de toekomst blijven doen.
Vanmiddag heb ik de coördinator van de dierenpolitie van Enschede aan de lijn gehad.
Hij was een paar dagen met vakantie geweest en had op zijn vakantieadres een groot
aantal mails ontvangen van o.a. Vogelopvangcentra in Duitsland en België.
We nemen het de redactie van Vroege Vogels zeer kwalijk dat vooraf geen contact is
opgenomen met de Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland. Dan had men geweten dat
voor de kerkuilmisstanden geen “nep-advertenties” nodig zijn. Zelfs na het telefoontje
met Serge Calon geen excuses!
Tot slot iedereen bedankt voor de betrokkenheid bij de bescherming van de kerkuil via de
mails en de telefoontjes.
Met vriendelijke groeten,
Johan de Jong,
Voorzitter St. Kerkuilenwerkgroep Nederland
Excursie groepscoördinatoren
Als dank voor de vele inspanningen voor de uilenbescherming is op zaterdag 9 juni
een excursiedag georganiseerd voor de groepscoördinatoren. Het programma
bestond uit een ontvangst met uitleg van de lokale uilenwerkgroep, een
ochtendwandeling door De Vilt, een lunch en een middagwandeling door de
Maasheggen. Op 22 september wordt opnieuw een dag verzorgt, maar dan voor alle
vrijwillige beschermers en wel op Fort Altena. Een uitnodiging volgt nog via de
groepscoördinatoren.
Volledig in de EK-sfeer verzorgde Vogelwacht De Maasheggen een introductie over hun
werkgebied, activiteiten en resultaten. Met 41 broedgevallen van de steenuil en 15
broedgevallen van de kerkuil in totaal 165 nestkasten kreeg Henriette Berkvens de
aanwezigen snel onder de indruk.
7

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
De wandeling werd geleid door de auteur van het boek ‘De Maasheggen: Parel van mens en
natuur’, Marius Grutters (links op de foto). Mensen die meer informatie willen over lezingen,
excursies, het Maasheggenvlechten of het Maasheggenboek kunnen een email sturen naar
m.grutters@hccnet.nl.
8

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
Natuurparel De Vilt was 10.000 jaar geleden een oude
Maasarm, maar bestaat tegenwoordig uit open water,
rietmoeras, gagel- en wilgenstruweel en broekbos.
Maria van Amstel geeft uitleg over de hoge dichtheid aan broedpaartjes in het gebied. Veel
aandacht ging echter naar de jonge steenuilen voor een nestkast in een grote wilg.
9
De Maasheggen is een eeuwenoud landschap, wat
vanwege de vele heggen en kleine percelen uniek is in
West-Europa.

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
Op de dag was veel ruimte voor uitwisseling en daar werd goed gebruik van gemaakt.
Enthousiaste vrijwilliger maakt uilenfilm
Eén van de aangesloten uilenwerkgroepen, de Steenuilenwerkgroep Oisterwijk werd in 2009
al onderscheiden als uilenbeschermster van het jaar. De groep is een prachtig voorbeeld van
de gedrevenheid en zelfstandigheid van uilenwerkgroepen in onze provincie. Joop Kok, één
van de enthousiaste vrijwilligers, maakte gedurende 2 jaar prachtige opnames vanuit zijn
schuiltent. De hoofdrol wordt gespeeld door een succesvol broedpaartje in één van de
nestkasten die door Brabants Landschap beschikbaar worden gesteld. De film is getoond op
de provinciale jaaravond in Vught, maar voor de mensen die hier niet aanwezig waren
kunnen de film thuis terugkijken, door op de afbeelding hieronder te klikken.
10

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
Een stukje evolutie: Vogels zijn onvolgroeide dinosauriërs
Door Lucas Brouwers, NRC
Dinosauriërs kropen uit het ei met een korte snuitje, grote ogen en een bolle hersenpan.
Vogels en krokodillen, hun naaste nog levende verwanten, doen dat nu nog steeds. Maar
waar de schedels van volwassen krokodillen en dinosauriërs plat en langwerpig zijn, blijven
vogelschedels steken in de kuikentijd. Vogels behouden hun enorme ogen en hersenen een
leven lang. Ze zijn pedomorf, zou een bioloog zeggen. Die observatie kunnen Spaanse en
Amerikaanse paleontologen nu ook met cijfers staven.
De schedel van een kerkuil. Let op de grote ogen en het bolle schedeldak.
Het komt misschien als een verrassing, maar vogels zijn dinosauriërs, net zoals mensen
zoogdieren zijn. Vogels stammen rechtstreeks af van een groep tweebenige, vleesetende
roofdinosauriërs, de theropoden. Dat maakt de verschillen tussen vogelschedels en die van
hun uitgestorven verwanten alleen maar interessanter: Wanneer kregen vogels die jonge
kop?
Een schedel van Herrerasaurus, een primitieve theropode, met daarop de 45 ijkpunten die Bhullar voor elke schedel bepaalde.
Om die vraag te beantwoorden, zocht Bhart-Anjan Bhullar samen met zijn collega’s naar
foto’s en reconstructies krokodillen-, dinosaurus- en vogelschedels. Ze vertaalden de vorm
en omtrek van bijna 50 schedels in digitale schedelprofielen, aan de hand van 45
verschillende ijkpunten. Waar mogelijk deden ze dat voor jonkies én volwassen dieren.
11

Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant” Nr.12 – juni 2012
Alle schedels gingen hierna door de statistische molen. Het bewijs voor pedomorfie was
overduidelijk. De dinosauriërs die nauw verwant zijn aan vogels, zoals de ‘oervogel’
Archaeopteryx, behoorden tot hetzelfde statistische cluster als de allerjongste dinosauriërs
en krokodillen. De schedel van een volwassen Confuciusornis, de oudste vogel met een
snavel, was qua vorm bijvoorbeeld nauwelijks te onderscheiden van een baby-
Byronosaurus. Voor moderne vogels was dit effect nog sterker. Hun gezichten zijn nóg
platter, hun ogen nóg boller.
Het is niet zo dat kleine vogels of dino’s per se kinderlijker waren dan grote. Struisvogels
(Struthio) en emoes (Dromaius) zijn dan wel de reuzen van het vogelrijk, ze hebben toch een
kuikenkop. En Compsognathus had als piepkleine vleesetende dino een volwassen schedel.
Bhullar vond één onderdeel van de vogelschedel dat niet pedomorf is: de snavel. Het voorste
puntje van het bovenkaakbeen groeit bij vogels veel verder uit dan bij dinosauriërs. Toen
klauwen vleugels werden, gingen de voorouders van moderne vogels hun snavel gebruiken
om voorwerpen vast te grijpen, vermoedt Bhullar.
Veel velduilen in Brabants buitengebied
De velduil lijkt bezig met een opmars in Brabant. In andere jaren werden velduilen slechts
waargenomen buiten de broedperiode, maar dit jaar komen er vele meldingen binnen van
foeragerende vogels in mei en juni. Nabij Rosmalen, Lith, Ravenstein, Chaam, Almkerk en
Babyloniënbroek zijn vermoedelijk broedparen aanwezig. Of het veroorzaakt wordt doordat
vogelaars alerter op de vogels letten of het aangepast akkerbeheer hiertoe bijdraagt is niet
duidelijk, maar de overdag actieve vogels blijven een lust voor het oog. Tijdens het baltsen
vliegen velduilen hoog de lucht in en klappen met hun vleugels beneden het lichaam. De
vlucht is veerkrachtig en schommelend met roeiende vleugelslagen en stijf gehouden
vleugels.
Twan Mols wist een velduil vast te leggen op foto in de Bleeke heide .
Klik hier voor de actuele waarnemingen.
12