Zorg draait om relationele afstemming

Present-zijn
in de palliatieve zorg
26 oktober 2012
Madeleine Timmermann
verpleegkundige en theologe/zorgethica
www.madeleinetimmermann.nl

Fragmentje uit de satire
st Hurbertusberg van Jiskefet

Achtergrond
• Op het snijvlak van verpleegkunde en
theologie/zorgethiek
• Een keuze voor kwetsbare mensen
• Wat betekent goede zorg?
• Wat kan presentie daarbij betekenen?

‘Ga je mee?’ vroeg de giraffe.
‘Waarheen?’
‘Op ontdekkingsreis.’
‘Om wat te ontdekken?’
‘Ja, als ik dat wist was er
geen ontdekkingsreis meer.’
Toon Tellegen

Presentie
• Andries Baart: presentie is aanwezig zijn
op een manier die de ander goed doet
• Zorg is relationeel van aard!
– Zorg is voor en door mensen
– zorg is van waarde
– zorg vanuit bezieling (spiritualiteit)
– zorg geeft voldoening

Terug naar
2001
10 jaar onderzoek
Buurtpastoraat in
Utrecht
Centraal staan de
kwetsbare mensen
aan de rand van de
samenleving

Aandacht
Kernwoorden presentie
Liefdevol
Nabijheid
Aansluiten & afstemmen
Bekommernis
Menslievende zorg
Trouw

• Telt het
• voor jou
• dat dit hier
• bij/aan mij
Kernvraag:
• almaar weer zo gaat
• pijn doet
• en stoppen moet?

Presentie in de praktijk
• Over de gewone dagelijkse praktijk
waardoor zorg goed of minder goed
ervaren wordt
• Niet alleen het oordeel van de
professionals doet ertoe, maar juist ook
dat van zorgbehoeftigen zelf en hun
naasten (vraaggestuud?!)

Presentie betekent
• Dwars door alle ellende en ziekte heen de
ander als mens zien,
– een mens die erbij hoort
– hem of haar niet afschrijven of in de steek laten
• Die kwetsbare mens insluiten in de
mensenfamilie
• Voorbij je eigen goede bedoelingen uit zijn
op het goed van de ander

Hoor
Ik
Wat Jij
Niet
??
Zegt

kijkopdrachtje

Presentieverrijkte zorg aan
kwetsbare ouderen

Onderzoek naar
verpleeghuispraktijken
Samenwerking met De Hazelaar
Video Interactie Begeleiding

Beelden vanuit Presentie
bekeken
• Aandachtig kijken en luisteren, ook naar
wat niet gezegd wordt (open aandacht)
• Met verwondering

Au, kou en help
• Letterlijke en figuurlijke kou in beeld
– De waarde van een zachte warme handdoek
– Wat betekent het om iemand in de kou zetten
door de klachten te negeren?
– Een warm bed als een veilige schuilplaats?

Goede zorg in je eigen praktijk
• Zorgrelatie / relationele afstemming
– in woorden, in tempo, in sfeer
– op basis van de ander als mens:
levensverhaal, het hier en nu, wat iemand
verlangt / goed doet
– op basis van vakmanschap
• (kleine) toegevoegde leed herkennen,
erkennen, verminderen

Wat is (klein) toegevoegd leed?
• Je niet als kwetsbaar mens serieus
genomen voelen (mens-ont-waardig-ing)
• Door machtsmisbruik
• Maar ook door goed bedoelde
zorgverleners

Reflectie en zelfbetrapping
Reflectie = even stil staan, wat afstand nemen,
terugkijken, bewustwording, nadenken, jezelf
bevragen, woorden geven => zelfbetrapping…
Zelf ook niet buiten spel; geraakt worden

Present-zijn in de palliatieve zorg
• Waarom niet streven naar goede of nog betere
zorg?
• Uit zijn op presentie / present zijn
– Zorgrelatie, relationele afstemming
– Herkennen en erkennen van kleine leed
• Uithouden van onmacht
• Voldoening over gelukte zorgmomenten;
– Om de kleine dingen die het doen
– Als krachtbron van ‘t mooie vak

Oefening
Presentie: aanwezig zijn op een
manier die de ander goed doet
• Aandacht
• Verwondering
• Zelfbetrapping

Dank voor uw aandacht !
www.madeleinetimmermann.nl