Het cultuurhistorische erfgoed van de Veluwe - Vitruvius
Het cultuurhistorische erfgoed van de Veluwe - Vitruvius
Het cultuurhistorische erfgoed van de Veluwe - Vitruvius
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
C VITRUVIUS NUMMER 1 OKTOBER 2007<br />
geschie<strong>de</strong>nisboek. Een geschie<strong>de</strong>nisboek<br />
waar je doorheen kunt wan<strong>de</strong>len en waarin<br />
zo’n 300.000 jaar menselijke geschie<strong>de</strong>nis is<br />
opgetekend.<br />
Van dat geschie<strong>de</strong>nisboek is inmid<strong>de</strong>ls een<br />
aantal hoofdstukken geschreven. De om<strong>van</strong>g<br />
<strong>van</strong> die hoofdstukken en <strong>de</strong> ge<strong>de</strong>tailleerdheid<br />
verschillen echter sterk en alleen <strong>de</strong><br />
meest recente eeuwen zijn het meest volledig<br />
in beeld gebracht. <strong>Het</strong> is tijd voor een breed,<br />
multidisciplinair on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> bewoningsgeschie<strong>de</strong>nis<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong>. Voor <strong>de</strong><br />
beleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong> door <strong>de</strong> in toenemen<strong>de</strong><br />
mate in cultuur geïnteresseer<strong>de</strong> binnen- en<br />
buitenlandse bezoeker, maar ook voor het<br />
maken <strong>van</strong> verantwoor<strong>de</strong> keuzen in het<br />
beheer, verdient <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong> een standaardwerk<br />
op dit gebied. <strong>Het</strong> Drentse Esdorpenlandschap,<br />
geschreven door Theo Spek mag<br />
in dit verband een inspirerend voorbeeld<br />
heten. <strong>Het</strong> initiatief <strong>van</strong> Hazenberg<br />
Archeologie voor een <strong>de</strong>rgelijke bre<strong>de</strong> studie<br />
– gepresenteerd tij<strong>de</strong>ns het congres Archeologie<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong> op 20 juni jl. – verdient<br />
ook bre<strong>de</strong> steun.<br />
Tot slot: of het nu gaat om <strong>de</strong> aardkundige<br />
waar<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> natuur of <strong>cultuurhistorische</strong><br />
waar<strong>de</strong>n, in ie<strong>de</strong>r opzicht is <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong> <strong>van</strong><br />
betekenis, maar <strong>de</strong> samenhang tussen <strong>de</strong>ze<br />
waar<strong>de</strong>n maakt <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong> pas echt bijzon<strong>de</strong>r.<br />
Wereld<strong>erfgoed</strong>eren<br />
in Ne<strong>de</strong>rland<br />
– Schokland en omgeving, 1995<br />
– <strong>de</strong> Stelling <strong>van</strong> Amsterdam, 1996<br />
– Molencomplex Kin<strong>de</strong>rdijk-Elshout, 1997<br />
– Ir. D.F. Woudagemaal te Lemmer, 1998<br />
– Droogmakerij De Beemster, 1999<br />
– Rietveld-Schrö<strong>de</strong>rhuis te Utrecht, 2000<br />
Meer informatie:<br />
www.wereld<strong>erfgoed</strong>.nl<br />
www.unesco.org/whc<br />
In voorbereiding zijn<strong>de</strong> nominaties:<br />
- <strong>de</strong> 17-<strong>de</strong> eeuwse grachtengor<strong>de</strong>l <strong>van</strong><br />
Amsterdam binnen <strong>de</strong> Singelgracht;<br />
- Van Nellefabriek;<br />
- Nieuwe Hollandse Waterlinie (als uitbreiding<br />
op <strong>de</strong> Stelling <strong>van</strong> Amsterdam).<br />
En <strong>de</strong> Wad<strong>de</strong>nzee dingt mee voor<br />
nominatie.<br />
DE VELUWE:<br />
CULTUURHISTORISCHE<br />
WAARDEN<br />
NB = Nationaal belang<br />
IB = Internationaal belang<br />
Prehistorische grafheuvels,<br />
archeologie. Grote concentratie; belangstelling<br />
<strong>van</strong> koningin Wilhelmina voor grafheuvels;<br />
Holwerda’s opgravingen op Kroondomeinen;<br />
burgemeester Nairac Barneveld<br />
Ermelo: enige Romeinse marskamp<br />
<strong>van</strong> Ne<strong>de</strong>rland. Eén <strong>van</strong> <strong>de</strong> hoogste<br />
concentraties in Europa; bijzon<strong>de</strong>r als<br />
aan <strong>de</strong> stuwwal gebon<strong>de</strong>n locaties<br />
Celtic Fields en urnenvel<strong>de</strong>n<br />
NB Grootste Celtic Field complexen;<br />
resten <strong>van</strong> urnenvel<strong>de</strong>n.<br />
IB On<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> grootste Celtic<br />
Field-complexen <strong>van</strong> Europa.<br />
Vroegmid<strong>de</strong>leeuwse ijzerindustrie<br />
NB Unieke resten <strong>van</strong> een grootschalige<br />
ijzerwinning op basis <strong>van</strong> klapperstenen.<br />
IB Uniek, ook belangrijk als enig bewijs<br />
<strong>van</strong> grootschalige organisatie uit het<br />
Vroeg-ME in West-Europa.<br />
Mid<strong>de</strong>leeuwse walburgen<br />
NB Twee walburgen, als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geschie<strong>de</strong>nis <strong>van</strong> <strong>de</strong> vroege ijzerindustrie.<br />
IB Als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> vroege ijzerindustrie.<br />
Ou<strong>de</strong> wegen<br />
NB Veel sporen <strong>van</strong> allerlei soorten wegen:<br />
prehistorische wegen, Hanze-, Hessen en<br />
Koningswegen; Zui<strong>de</strong>rzeeweg.<br />
IB Sporen <strong>van</strong> internationale<br />
han<strong>de</strong>lsroutes.<br />
Esdorpenlandschap (essen, resten <strong>van</strong><br />
(wild)wallen, ou<strong>de</strong> boer<strong>de</strong>rijen en schaapskooien)<br />
NB Veel resten, maar er is geen goed<br />
overzicht <strong>van</strong> <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n. De Veluwse<br />
essen zijn een eigen type.<br />
IB De essen hebben internationale<br />
betekenis als Veluwse type.<br />
Kastelen<br />
NB Restanten <strong>van</strong> het mid<strong>de</strong>leeuwse<br />
netwerk <strong>van</strong> kastelen langs <strong>de</strong> voet <strong>van</strong><br />
het <strong>Veluwe</strong> Massief.<br />
Bossen<br />
NB Grootste bosgebied <strong>van</strong> ons land. Ou<strong>de</strong><br />
boskernen en malenbossen. Sporen <strong>van</strong><br />
32<br />
vroeger hakhoutbeheer.<br />
IB Ou<strong>de</strong> boskernen, malebossen en<br />
sporen <strong>van</strong> vroeger hakhoutbeheer.<br />
Hei<strong>de</strong>vel<strong>de</strong>n<br />
NB Grootste oppervlakte in Ne<strong>de</strong>rland.<br />
IB Natuurrijk cultuurlandschap <strong>van</strong><br />
Europese betekenis (Natura 2000).<br />
Veluws hei<strong>de</strong>schaap en geit en<br />
Veluwse hoen<strong>de</strong>rrassen, hei<strong>de</strong>koeien<br />
NB Veluwse schaap en geit grootste<br />
populatie op <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong><br />
IB Deze ou<strong>de</strong> rassen hebben ook<br />
genetisch een Europees belang.<br />
Sprengenbeken en restanten<br />
watermolens, kanalisering<br />
NB De <strong>Veluwe</strong> vorm<strong>de</strong> het belangrijkste<br />
watermolenlandschap <strong>van</strong> ons land. Van<br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse sprengenbeken ligt het<br />
overgrote <strong>de</strong>el (90%) op <strong>de</strong> <strong>Veluwe</strong>.<br />
Van <strong>de</strong> molens is weinig over, maar<br />
<strong>de</strong> sprengenbeken zijn nog voor een<br />
belangrijk <strong>de</strong>el bewaard gebleven.<br />
Apeldoorns kanaal (1829) met<br />
drietrapssluis bij Dieren<br />
NB Eén <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese watermolenlandschappen<br />
in samenhang met<br />
papierfabricage.<br />
IB In samenhang met sprengenbeken<br />
en stuwwalmassief uniek.<br />
Buitenplaatsen<br />
NB Buitenplaatsen en tuinen <strong>van</strong> nationaal<br />
belang: het Loo, Rosendael, Middachten,<br />
Biljoen, voormalig Hof te Dieren.<br />
IB Van internationaal belang zijn <strong>Het</strong> Loo<br />
mooiste voorbeeld <strong>van</strong> een 17<strong>de</strong> eeuwse<br />
geometrische Baroktuin, Rosendael had<br />
waterwerken <strong>van</strong> internationale allure (17<strong>de</strong><br />
en 18<strong>de</strong> eeuw) en nog steeds <strong>de</strong> grootste<br />
schelpengalerij in NW-Europa; Biljoen<br />
met stuc<strong>de</strong>coraties; <strong>de</strong> Cannenburch, met<br />
Zuid-Ne<strong>de</strong>rlandse invloed op 18<strong>de</strong>-eeuwse<br />
interieur<strong>de</strong>coratie en als vroeger voorbeeld<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> landschapsstijl, Doorwerth met<br />
internationaal beken<strong>de</strong> bewoners: gravin <strong>de</strong><br />
la Tremouille en Charlotte Sophie Bentinck.