11.09.2013 Views

Beleidsplan openbare verlichting (pdf) - Gemeente Heerlen

Beleidsplan openbare verlichting (pdf) - Gemeente Heerlen

Beleidsplan openbare verlichting (pdf) - Gemeente Heerlen

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Bestuurlijke Samenvatting<br />

<strong>Beleidsplan</strong> Openbare Verlichting


2<br />

Inleiding<br />

Openbare <strong>verlichting</strong> is belangrijk voor de leefbaarheid, de sociale<br />

veiligheid en de verkeersveiligheid. Een goede <strong>verlichting</strong> is sfeerbepalend<br />

en verbetert de kwaliteit van de <strong>openbare</strong> ruimte.<br />

De gemeente <strong>Heerlen</strong> heeft als doel om tegen acceptabele kosten,<br />

een energiezuinige en milieuvriendelijke <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>sinstallatie<br />

duurzaam in stand te houden. Daarbij spelen milieu,<br />

sfeer en energie een belangrijke rol. De beheersing van kwaliteit<br />

en de kosten vragen daarnaast om een helder beleid. Daarom is er<br />

een uitgebreid beleidsplan Openbare Verlichting gemaakt. U leest<br />

nu de samenvatting hiervan. Hierin wordt in het kort ingegaan op<br />

de inspanningen die nodig zijn om het gewenste kwaliteitsniveau<br />

voor de periode tot en met 2015 te bereiken, met een doorkijk tot<br />

en met 2020. Het gaat daarbij om de basiskwaliteit van de lichtkleur,<br />

het lichtniveau en de standaardisatie van masten, armaturen en<br />

lampen. Er wordt een beeld geschetst van de huidige situatie van de<br />

<strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>. De achtergronden en uitgangspunten worden<br />

kort toegelicht en vertaald naar normeringen en kostenindicaties.<br />

Doelstellingen<br />

De belangrijkste beleidsdoelstellingen zijn:<br />

· de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> draagt voldoende bij aan een sociaal<br />

veilige, verkeersveilige en leefbare <strong>openbare</strong> ruimte;<br />

· de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> wordt aangepast conform de Nederlandse<br />

richtlijn OVL 2011. Dat betekent dat er naar schatting 5% meer<br />

masten nodig zijn;<br />

· de huidige <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> wordt zoveel mogelijk gehand-<br />

haafd. De economische levensduur voor masten wordt omhoog<br />

geschroefd van 35 naar 40 jaar (landelijk is dit 30 jaar).<br />

De levensduur van armaturen wordt op 20 jaar gesteld (landelijk is<br />

dit 15 jaar). Masten en armaturen die de economische levensduur<br />

hebben bereikt maar nog in goede staat verkeren, worden<br />

vooralsnog niet vervangen;<br />

· door goed beheer en tijdig onderhoud wordt kapitaalvernietiging<br />

voorkomen en vindt weinig klachtenonderhoud plaats. Verouderde<br />

lichtpuntcombinaties worden versneld weggewerkt;<br />

· in de komende beleidsperiode wordt het gele licht vervangen door<br />

wit licht. Dit maakt kleurherkenning en dimmen gedurende de<br />

nachtelijke uren mogelijk;<br />

· bestaande armaturen (op dit moment zo’n 9.000 stuks) worden<br />

niet omgebouwd tot dimbare lampen. Dit is niet rendabel vanwege<br />

de snelle ontwikkeling van de led<strong>verlichting</strong> afgezet tegen de<br />

kosten voor het ombouwen van de bestaande armaturen;<br />

· bij nieuwe installaties worden lampen vanaf 36 Watt bij nacht -<br />

schakeling gedimd;<br />

· gezien het belang van het verminderen van de CO2-uitstoot<br />

worden nieuwe technologische ontwikkelingen gevolgd en indien<br />

rendabel toegepast. Led<strong>verlichting</strong> speelt hierbij in de toekomst<br />

een grote rol;<br />

· het energieverbruik van de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> wordt terug<br />

gebracht om de gemeentelijke klimaatdoelen te halen.<br />

Nieuwe technieken en ontwikkelingen worden bij reconstructies<br />

en projectmatige vervangingen, indien rendabel, toegepast.<br />

+++ Openbare <strong>verlichting</strong> heeft tot hoofddoel het <strong>openbare</strong> leven bij duisternis (ca. 47% van het jaar!) zo goed mogelijk te laten functioneren. +++


Sociale veiligheid<br />

Met het oog op de sociale veiligheid is het <strong>verlichting</strong>sniveau<br />

voldoende en de <strong>verlichting</strong> evenwichtig over de ruimte verdeeld.<br />

Zo worden ‘zwarte gaten’ en donkere hoekjes voorkomen.<br />

Tegemoetkomende personen zijn op een redelijke afstand te<br />

herkennen, waarbij ook voldoende kleurherkenning mogelijk is.<br />

Leefbaarheid met kwaliteit<br />

Er wordt bewust gekozen voor verschillende soorten <strong>verlichting</strong><br />

voor verschillende soorten <strong>openbare</strong> ruimten, gebouwen, bijzondere<br />

bomen en kunstwerken om het karakter van de betreffende ruimtes<br />

te benadrukken. Zo wordt het vermogen om je in de stad te kunnen<br />

oriënteren versterkt.<br />

Milieu<br />

Bij het installeren en het onderhoud van een nieuwe <strong>verlichting</strong>sinstallatie<br />

wordt met milieu-eisen rekening gehouden door o.a. te<br />

kiezen voor energiezuinige lampen en milieuvriendelijk geproduceerde<br />

materialen en door de levensduur en recyclingmogelijkheden te<br />

betrekken bij de keuze van de materialen. Ook hergebruik van<br />

materiaal en afvoer naar erkende verwerkers hoort hier bij.<br />

Verkeersveiligheid<br />

De weg is zodanig verlicht dat de situatie in de rijrichting goed te<br />

overzien is. Vooral bij ingewikkelde wegsituaties zoals kruispunten<br />

en rotondes wordt veel aandacht besteed aan de geleiding van<br />

de weg. Ook de samenhang tussen <strong>verlichting</strong>sinstallatie en<br />

verhardingsoppervlak wordt niet uit het oog verloren.<br />

Elke weg heeft verder zijn eigen functie en moet dus zijn eigen<br />

<strong>verlichting</strong> hebben. Zo zijn er:<br />

· stroomwegen (de A76, A79 en N281), met een regionale en/of<br />

internationale verkeersfunctie;<br />

· gebiedsontsluitingswegen: doorgaande routes voor lokaal en inter-<br />

lokaal verkeer met een belangrijke rol in de opbouw van de stads-<br />

structuur. Hier is naast het bevorderen van de verkeersveiligheid<br />

ook het vergroten van de sociale veiligheid een belangrijke taak<br />

voor de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>;<br />

· buurtontsluitingswegen, die vooral een hoofdrol vervullen voor<br />

fietser en voetganger;<br />

· industriewegen, hiervoor geldt hetzelfde;<br />

· woonstraten, die eigenlijk alleen bedoeld zijn voor bestemmings-<br />

verkeer. Sociale veiligheid en leefbaarheid spelen een grote<br />

rol. Het gaat hier om het typische weggebruik door voetgangers<br />

en fietsers;<br />

· fietspaden. Hierin is nog een onderscheid te maken tussen:<br />

o paden langs hoofdverkeerswegen, die apart worden verlicht.<br />

Door het gebruik van wit licht is het mogelijk om de eisen voor<br />

sociale veiligheid extra aandacht te geven;<br />

o vrijliggende fietspaden, deze worden van <strong>verlichting</strong> voorzien<br />

als dit uit oogpunt van sociale veiligheid noodzakelijk is;<br />

o buiten de bebouwde kom vindt incidentele <strong>verlichting</strong> van de<br />

fietspaden plaats, vaak via oriëntatie<strong>verlichting</strong>;<br />

o recreatieve fietsroutes worden niet verlicht omdat hier ook<br />

alternatieve routes voor te vinden zijn die wel verlicht zijn;<br />

· parkeerterreinen roepen snel gevoelens van onveiligheid op.<br />

De <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> draagt bij aan het wegnemen van dit<br />

gevoel. (Kleur)herkenning op afstand is hierbij het belangrijkste.<br />

Het <strong>verlichting</strong>sniveau van parkeerplaatsen in de woonwijk is lager<br />

dan op parkeerplaatsen van winkelcentra.<br />

+++ De gemeente is verantwoordelijk voor het goed functioneren van de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>. Daarmee is ze in beginsel aansprakelijk voor door<br />

derden geleden schade als de uitrusting van de weg niet voldoet aan de gestelde eisen. +++<br />

3


4<br />

Openbare ruimten goed verlicht<br />

In de binnenstad ligt de nadruk op winkelen en uitgaan. De sociale<br />

veiligheid en sfeer staan centraal. Een bijzondere vorm van de<br />

<strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> benadrukt het specifieke karakter van dit deel<br />

van de binnenstad van <strong>Heerlen</strong> en Hoensbroek. Hier worden dan ook<br />

speciale mastcombinaties toegepast.<br />

Winkelcentra zijn vooral voor voetgangers bestemd. In het winkelerf<br />

staan de sociale veiligheid en sfeer centraal. Ook hier benadrukt een<br />

verbijzondering van de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> door middel van speciale<br />

mastcombinaties het specifieke karakter van dit gebied.<br />

De toe te passen <strong>verlichting</strong>smiddelen moeten aangepast zijn aan de<br />

inrichting van de omgeving. Het huidige beleid ten aanzien van de<br />

schakeling van de <strong>verlichting</strong> wordt voortgezet: alle lampen blijven in<br />

de nachtelijke uren branden.<br />

Voetpaden en parken spelen een belangrijke rol in de omgeving.<br />

In beide gevallen zijn sociale veiligheid en leefbaarheid zeer<br />

belangrijk. Als een voetpad in een park een duidelijk verbindingspad<br />

is en er geen alternatief voetpad vlakbij is, kan <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong><br />

worden aangebracht.<br />

Kernen met cultuur historisch erfgoed zijn herkenbaar aan het<br />

typische nostalgische dorpsgezicht en de bouwstijl van de vooroorlogse<br />

jaren. De bovengrondse bedrading op houten palen met<br />

hierop gemonteerd de <strong>verlichting</strong> is dan ook authentiek voor dit<br />

gebied.<br />

Hondenlosloopvoorzieningen zijn meestal gelegen in de woonwijken,<br />

iets van de directe woonomgeving afgelegen. Er is geen noodzaak om<br />

bij duisternis gebruik te maken van de losloopgebieden, ze worden<br />

daarom ook niet verlicht.<br />

Semi-<strong>openbare</strong> ruimten zijn ruimten die geen eigendom zijn van<br />

de gemeente maar wel (vrij) toegankelijk zijn, zoals achterpaden in<br />

eigendom van woningstichtingen. De gemeente brengt geen <strong>verlichting</strong><br />

aan in deze achterpaden en geeft ook geen bijdrage in de aanleg- of<br />

exploitatiekosten. Ze speelt, voor zover mogelijk, alleen een bemiddelende<br />

rol tussen bewoners en woningstichtingen.<br />

In buitengebieden wordt geen <strong>verlichting</strong> geplaatst, behalve bij een<br />

clustering van meerdere woningen of bij verkeersonveilige situaties.<br />

In buitengebieden waar geen elektriciteit beschikbaar is of het<br />

niet rendabel is het erheen te brengen kan onderzocht worden of<br />

<strong>verlichting</strong> met zonnepanelen toegepast kan worden.<br />

Tunnels met een lengte groter dan tien maal de tunnelhoogte worden<br />

permanent verlicht. ‘s Avonds wordt een lager niveau aangehouden.<br />

Tunnels kleiner dan tien maal de tunnelhoogte worden met<br />

hetzelfde <strong>verlichting</strong>stype als de toevoerwegen uitgerust, waarbij het<br />

<strong>verlichting</strong>sniveau één klasse hoger is. Deze <strong>verlichting</strong> brandt<br />

‘s avonds en ‘s nachts. Speciale aandacht wordt geschonken aan<br />

extra <strong>verlichting</strong> bij de in- en uitgang van de tunnel.<br />

+++ In 2011 staan er in de gemeente <strong>Heerlen</strong> 18.266 lichtmasten met 19.468 <strong>verlichting</strong>sarmaturen. De komende beleidsperiodes zal de<br />

avond/nacht-schakeling worden vervangen door dimbare schakelingen. +++


Bijzondere objecten voor het voetlicht<br />

Voor de <strong>verlichting</strong> van zebra’s bestaat speciale attentie<strong>verlichting</strong>.<br />

Deze wordt in relatie met de straat<strong>verlichting</strong> bekeken.<br />

Bussluizen hebben voor wat betreft verkeersveiligheid een hoge<br />

prioriteit. Ze worden om aansprakelijkheid en schadeclaims<br />

te voorkomen extra verlicht. Van geval tot geval worden extra<br />

maatregelen bepaald.<br />

Het gebruik van hangplekken in het donker wordt niet aangemoedigd.<br />

Daarom worden ze niet verlicht. Bovendien moeten <strong>verlichting</strong>sarmaturen<br />

bij hangplekken als gevolg van vandalisme vaak worden<br />

vervangen. Mocht in de praktijk blijken dat het verlichten van<br />

hangplekken positieve effecten heeft dan wordt het verlichten van<br />

hangplekken heroverwogen.<br />

Ook het gebruik van skateboardbanen wordt tijdens duisternis niet<br />

aangemoedigd, vanwege de veiligheid en geluidsoverlast.<br />

Het verlichten van de skateboardbanen wordt daarom ontraden.<br />

Speelvoorzieningen worden in de regel bij daglicht gebruikt door jeugd<br />

tot 12 jaar. Mochten de ervaringen in de toekomst uitwijzen dat de<br />

speelvoorzieningen ‘s avonds worden gebruikt door de oudere jeugd<br />

en dat het ontbreken van <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> er toe bijdraagt dat<br />

men zich ontrekt aan sociale controle, dan moet het verlichten van<br />

speelvoorzieningen opnieuw aan de orde komen.<br />

Betreffende feest<strong>verlichting</strong> wordt met winkeliers en horecaexploitanten<br />

afgesproken in welke periode deze mag branden.<br />

Hierbij is het zoeken naar een balans tussen eenheid en verscheidenheid<br />

in vormgeving van armaturen en ophangconstructies.<br />

De <strong>verlichting</strong> moet een feestelijke en toch niet te uitbundige uitstraling<br />

hebben, een zeker cachet uitstralen die past bij de binnenstad.<br />

Het systeem moet gemakkelijk te monteren zijn. Lampen moeten<br />

eenvoudig te vervangen, energiezuinig en vandalismebestendig zijn.<br />

Het aanlichten van monumentale panden of objecten levert een<br />

bijdrage aan de belevingswaarde van de stad. Er moet echter gewaakt<br />

worden voor wildgroei van dit soort <strong>verlichting</strong>. De voorkeur gaat dan<br />

ook uit naar het verlichten van monumentale panden vanuit het<br />

interieur van het gebouw. Bij aanstraling van een object moet het<br />

<strong>verlichting</strong>stype en de lichtkleur harmoniëren met de aanpalende<br />

<strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>. Een aantal markante gebouwen en objecten<br />

wordt ‘s avonds aangestraald door schijnwerpers, zoals de<br />

Pancratiuskerk, het Heilig Hartbeeld op het Tempsplein en het<br />

stadhuis. Het juist aanstralen ondersteunt het <strong>verlichting</strong>sniveau van<br />

de omgeving en heeft een positief effect op de sociale veiligheid.<br />

+++ De landelijk geaccepteerde lichttechnische eisen zijn gebaseerd op het <strong>verlichting</strong>sniveau dat een gemiddeld persoon van 40 jaar nodig heeft<br />

om voldoende te kunnen waarnemen. +++<br />

5


6<br />

Financiën<br />

Bij een gelijkmatige spreiding van de noodzakelijke investeringen<br />

over de periode<br />

· 2011-2015, bedraagt de gemiddelde investering per jaar<br />

€ 1.042.677,-;<br />

· 2016-2020, bedraagt de gemiddelde investering per jaar<br />

€ 379.581,-;<br />

· 2011-2020, bedraagt de gemiddelde investering per jaar<br />

€ 711.129,-.<br />

Per jaar wordt een totaal stelpostenbudget gereserveerd van<br />

€ 103.000,-.<br />

Het huidige budget voor het instandhouden en verbeteren van de<br />

<strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> voor de periode 2008-2012 bedraagt structureel<br />

€ 642.000,- per jaar. Het huidige budget is dus niet toereikend om<br />

de noodzakelijke investeringen in de komende vijf jaar te realiseren<br />

en moet dus worden opgehoogd. Er wordt daarom voorgesteld de<br />

uitgaven te spreiden over de periode t/m 2020. Dat betekent dat de<br />

komende tien jaar in totaal € 7.111.285,- wordt uitgegeven. Dat is<br />

jaarlijks € 711.129,-.<br />

Besparen door omschakelen<br />

De gemeente <strong>Heerlen</strong> wil op korte termijn energie besparen op het<br />

gebied van de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>. De afgelopen jaren is die weg al<br />

ingezet, want ondanks dat het aantal armaturen de afgelopen jaren is<br />

toegenomen met 952 stuks en het aantal nachtbranders is uitgebreid,<br />

is het verbruikte vermogen afgenomen. Dit komt door het gebruik van<br />

energiezuinige lampen. Omdat de gemeente verder wil met besparen,<br />

is gekozen voor een bespaaroptie waarbij ongeveer 1.625 lampen<br />

worden omgeschakeld van het nachtbrandrooster naar het avond/<br />

ochtend-brandrooster. Hiermee wordt een energiebesparing van<br />

239.000 kWh bereikt.<br />

Besparen door dimmen<br />

Bij nachtschakeling en lampen vanaf 36 Watt wordt dimmen van de<br />

<strong>verlichting</strong> toegepast. Dat betekent dat het lichtniveau met de helft<br />

wordt verminderd op het tijdstip dat normaal gesproken de avond<strong>verlichting</strong><br />

uitgaat. Hierdoor worden donkere plekken die ontstaan<br />

door het uitschakelen van de avondbranders voorkomen.<br />

Bij bestaande installaties doet zich echter een probleem voor:<br />

het dimmen van de installatie is alleen rendabel bij lampen vanaf<br />

36 Watt, maar de bestaande armaturen (in totaal ongeveer<br />

9.000 stuks) zijn uitgerust met lampen van 24 Watt. Aanbrengen van<br />

36 Watt-lampen op masten met een lichtpunthoogte van 4 meter leidt<br />

weer tot verblinding en lichthinder. Bovendien zijn led-armaturen<br />

binnen enkele jaren zover doorontwikkeld dat deze ingezet kunnen<br />

worden voor functionele toepassingen. Daarom is het niet raadzaam<br />

de bestaande armaturen in de woonwijken om te bouwen naar een<br />

dimbare lamp van 36 Watt. Hiermee wordt in de periode 2011 – 2015<br />

een besparing van 245.257 kwh bereikt.<br />

Besparen door led<strong>verlichting</strong><br />

De toepassing van led-armaturen hangt af van de lichttechnische,<br />

constructieve- en elektrische eigenschappen, de functionaliteit, het<br />

energieverbruik, de investeringskosten en de beheerkosten in vergelijking<br />

met de traditionele armaturen. Per situatie wordt onderzocht<br />

of led<strong>verlichting</strong> wordt toegepast. Nadere berekeningen moeten uitwijzen<br />

in hoeverre deze armaturen interessant zijn om in te zetten.<br />

Openbaar groen (bomen)<br />

Bij het installeren van de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> wordt in een vroegtijdig<br />

stadium rekening gehouden met het openbaar groen. Hierdoor is het<br />

mogelijk dat er meer lichtpunten geïnstalleerd worden, waardoor de<br />

energiekosten hoger zullen uitvallen.<br />

+++ Uit onderzoek blijkt dat met wit licht eerder gezichten en kleding herkend worden. Dit vergroot het gevoel van sociale veiligheid.<br />

Daarnaast is aangetoond dat mensen zich veiliger voelen bij wit licht. +++


Beheer en dagelijks onderhoud<br />

De gemeente is economisch eigenaar van de <strong>verlichting</strong>sinstallaties.<br />

Openbare <strong>verlichting</strong> is de verantwoordelijkheid en de zorgplicht<br />

voor de gemeente. Om de gemeente zoveel mogelijk te vrijwaren van<br />

aanspraken op basis van gevolgen van slechte <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>,<br />

moet de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> goed worden onderhouden.<br />

De verantwoor delijkheid voor de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> is ondergebracht<br />

bij de af deling Beheer en Onderhoud. Aanleg en onderhoud van de<br />

<strong>verlichting</strong> gebeurt door derden. Het onderhoud wordt opgesplitst in<br />

drie delen:<br />

1. preventief onderhoud, zoals schilderen, invetten van sluitingen en<br />

deurtjes en groepsgewijs vervangen van lampen;<br />

2. correctief onderhoud, zoals het vervangen van defecte onderdelen,<br />

herstellen van storingen en vervangen van materialen als gevolg<br />

van aanrijdingen en vernielingen;<br />

3. vervangingen, de meest verregaande vorm van onderhoud van-<br />

wege einde levensduur of vanwege grootschalige omvormingen<br />

of aanpassingen van de bestaande <strong>verlichting</strong>smiddelen om deze<br />

te laten voldoen aan het vastgestelde beleid.<br />

Storingen<br />

Voor storingen en schades aan de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> kan men<br />

24 uur per dag 7 dagen per week terecht bij de servicetelefoon van<br />

de gemeente <strong>Heerlen</strong>. Urgente storingen worden direct gemeld bij<br />

de opdrachtnemer en uiterlijk binnen 1 uur na melding veiliggesteld.<br />

Iedere melding wordt geregistreerd en afgehandeld in het<br />

meldingssysteem.<br />

Storingen<br />

Storingen in de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong> zijn te verdelen in twee<br />

categorieën:<br />

1. een storing in de lichtmast zelf, het bovengrondse deel;<br />

2. een storing in het ondergrondse deel: het OV-net of de aansluiting<br />

van de lichtmast. Enexis Netwerk is hiervoor verantwoordelijk.<br />

Inkomsten en risico’s<br />

(Verlichte) reclameborden, al dan niet bevestigd aan lichtmasten,<br />

kunnen voor de gemeente inkomsten betekenen. Bij verlichte objecten<br />

wordt de <strong>verlichting</strong> rechtstreeks aangesloten op een aanwezige<br />

ov-kabel of laagspanningskabel. Ook kan er worden afgetakt van de<br />

aansluiting van de mast waaraan het reclamebord wordt bevestigd.<br />

De energiekosten worden direct doorberekend aan de eigenaar of<br />

opdrachtgever van de reclameobjecten. Risico’s zijn de problemen die<br />

kunnen ontstaan als de lichtmasten waaraan reclame-uitingen hangen<br />

de statische en windbelasting niet aankunnen. Hierdoor kunnen<br />

schades aan de masten ontstaan, die zelfs tot mastbreuk kunnen<br />

leiden.<br />

ANWB-bewegwijzering<br />

Daar waar <strong>verlichting</strong> in de ANWB-bewegwijzering is aangebracht,<br />

wordt het beheer en onderhoud meegenomen met het onderhoud<br />

van de <strong>openbare</strong> <strong>verlichting</strong>.<br />

+++ Nederland is een van de meest verlichte landen van Europa. Negatieve effecten van lichthinder zijn lichtverspilling, ontregeling van de natuur,<br />

energieverspilling, mogelijk aantasting van de gezondheid, verstoring nachtelijk landschap en de slechte zichtbaarheid van de sterrenhemel. +++<br />

7


Landelijke normen<br />

Bij het opstellen van het beleidsplan is rekening gehouden met de Nederlandse Richtlijn OVL 2011, uitgegeven door<br />

de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSvV), het Inter<strong>Gemeente</strong>lijk-overleg Openbare Verlichting (IGOV),<br />

Agentschap NL en het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN). Hoewel niet dwingend voorgeschreven, worden de<br />

aanbevelingen en het nieuwe model beleidsplan landelijk toegepast.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!