De middeleeuwen - Averbode

handiger, want er was voortdurend een tekort aan cash.
Het papier kon dat contant geld vervangen.
Doordat er meer soorten geld in omloop kwamen en
doordat de handel steeds internationaler werd, kwam
er behoefte aan instellingen die geld konden bewaren –
banken – en die wisselkoersen konden bepalen – daaruit
ontstonden de beurzen. In Brugge werd iedere dag op
hetzelfde tijdstip beurs gehouden om de wisselkoersen
vast te leggen. (ill. 8) Door de banken en de beurzen
werden de steden nog belangrijkere commerciële centra
dan ze al waren. (ill. 7)
Een wereld waarin geld belangrijk werd, was moeilijk
te verzoenen met de kerkelijke leer. Winst maken werd
beschouwd als een zonde, want de handelaars verstoorden
er de ordening mee die God aan de samenleving
had meegegeven. 18 Dat was een vervelende kwestie,
vooral omdat heel wat hoge geestelijken genoten van
hun groeiende winst en rijkdom. Om het voor iedereen
leefbaar te houden, werden er afspraken gemaakt. Wie
tijdens zijn leven te veel winst had gemaakt, kon in zijn
testament vastleggen dat een deel van zijn bezit na zijn
dood werd weggeschonken. Zo kon hij toch zonder
120 / arbeid
Transport
8. Een geldwisselaar
en zijn vrouw.
Zijn vrouw leest in
een gebedenboek.
Schilderij van Quinten
Metsijs, 1514.
Parijs, Louvre.
zonde naar de hemel gaan, desnoods na een kort verblijf
in het vagevuur. 68 Het was geen toeval dat Joden een
belangrijke rol speelden in de geldhandel. Volgens de
kerkelijke leer gingen zij toch al naar de hel. 145
De handel kon alleen bloeien als de transportmogelijkheden
mee ontwikkelden. De bergpassen in
de Alpen werden verbeterd. Ongeveer op het hoogste
punt van de Grote Sint-Bernardpas kwam in de
elfde eeuw een klooster, waar reizende handelaars
veilig konden overnachten.
Maar vooral de scheepvaart ontwikkelde zich snel.
(ill. 3) De kogge werd het eerste echte vrachtschip.
Het had één mast, een roer achteraan een vrij diepe
romp – drie meter diep, zeven meter breed en
dertig meter lang – zodat er flink wat vracht in het
laadruim kon. Zo’n kogge kon een lading van tweehonderd
ton vervoeren. Vooral de Duitse Hanze
investeerde in kogges. Maar ook de Italianen waren
te vinden voor de ‘cocca’.