De middeleeuwen - Averbode

5. In de late middeleeuwen
begonnen de mensen te dromen
van een rustige, lieflijke
natuur. Deze miniatuur toont
een tafereel uit de Griekse
godenwereld. In een mooi
landschap met een fontein ligt
de Griekse prins Paris, die een
harnas draagt, te slapen. Naast
hem verschijnen de god Mercurius,
en de godinnen Venus,
Juno en Pallas Athene. Paris
moet uitmaken welke van de
drie godinnen de mooiste is.
Miniatuur van de Meester van
Rolin, in Raoul Lefevre, Recueil
des histoires de Troye, Vlaanderen,
omstreeks 1490. Parijs,
Bibliothèque nationale, ms. fr.
22552, fol. 214v.
den van stille plekjes om er hun meisjes mee naartoe te
nemen. Daar konden ze hen ongestoord liefkozen, onder de
ruisende bladeren van bomen, en met het geklater van een
rustige beek en het gefluit van nachtegalen op de achtergrond.
Vanaf de veertiende eeuw droomden de mensen van het
6. Het land van Cocagne
‘Laatst kwam ik in een vreemd en onbekend land. Wonderbaarlijk
is het om te horen wat God de mensen daar oplegde,
namelijk zonder enige inspanning hun tijd in dat land door te
brengen. Wie daar het langst slaapt, verdient het meest. Niemand
hoeft daar iets uit te voeren, of hij nu oud is, jong, zwak
of sterk. En niemand hoeft het daar aan iets te ontbreken.
De muren zijn daar gemaakt van worsten, en de vensters en de
deuren van zalm en steur. De tafelbladen bestaan uit pannenkoeken,
terwijl de kannen vervaardigd zijn van bier. Daar lopen
hazen en konijnen, veel herten en everzwijnen, die men met de
blote hand kan vangen. De straten zijn gemaakt van gember en
nootmuskaat. Veel geld is daar ingeruild voor goed leven. Men
koestert daar geen haat of nijd. Daarom kan men daar alles wat
op de grond ligt zomaar meenemen, om er zijn voordeel mee
te doen alsof het om persoonlijk eigendom zou gaan. Het is
daar altijd net mei. Elk vogeltje zingt er zijn eigen wijsje.’
Naar de oudste Middelnederlandse tekst over Cocagne, na
1458 (hertaling in: Herman Pleij, Dromen van Cocagne. Middeleeuwse
fantasieën over het volmaakte leven, Amsterdam,
1997, p. 38-45).
Luilekkerland. De natuur was er kalm en lieflijk. Er was
genoeg te eten voor iedereen. 146 De bewoners hoefden
niet te werken en iedereen was er gelijk. 121 Dat
Luilekkerland heette ook wel het ‘Land van Cocagne’
– ‘cocagne’ was een Frans woord voor ‘koek’. In Luilekkerland
was alles precies andersom dan in de echte middeleeuwse
wereld. (ill. 6)
De schoonheid
van de natuur
De lieflijke natuur waar de mensen vanaf de
twaalfde eeuw van droomden, was een volledig
getemde natuur. Francesco Petrarca, een
veertiende-eeuwse Italiaanse dichter, schreef als
een van de eersten over de schoonheid van de
ongerepte natuur. In 1336 had hij de Mont Ventoux
beklommen, een berg in de Provence. Lange tijd
waren bergen alleen als hindernissen beschouwd.
Petrarca stond vol bewondering voor de schoonheid
van het landschap. Maar hij herinnerde zich
een les van de kerkvader Augustinus uit de vijfde
eeuw: echte schoonheid zat vanbinnen. Voluit
genieten van de wilde natuur deden de mensen
pas vanaf de negentiende eeuw.
natuur / 21