De middeleeuwen - Averbode

2. Jezus zit op een
troon. In zijn hand
houdt hij een wereldbol.
Die heeft
de vorm van een
TO-kaart. Azië
neemt de bovenste
helft
in; Europa en
Afrika staan
onderaan.
Anonieme
miniatuur
in Lambertus
van Sint-
Omaars, Liber
Floridus, omstreeks
1120. Gent,
Universiteitsbibliotheek,
hs. 18, fol. 138v.
4. Een wereldkaart in TOvorm.
Bovenaan op de kaart
staat Azië, links beneden Europa,
rechts daarvan ligt Afrika.
De aarde wordt omgeven door
water.
De middeleeuwers geloofden
dat in Azië het aards paradijs
lag. Het Bijbelboek Genesis
vertelt dat daar de eerste mensen
Adam en Eva woonden. Maar
omdat ze ongehoorzaam waren,
werden ze door God als straf uit
het paradijs verjaagd. Sindsdien
is het omgeven door een muur
van vuur en het wordt bewaakt
door engelen, zodat de mensen
er niet naar kunnen terugkeren.
Op de berg Ararat ligt de ark van
Noach. In het Bijbelboek Genesis
staat ook dat God aan Noach
de opdracht gaf een schip te
bouwen. Toen het af was, deed
God het veertig dagen en veertig
nachten stortregenen. Alle levende
wezens op aarde kwamen
om, behalve Noach en zijn familie,
en de dieren die bij hen in
de ark waren. De middeleeuwers
geloofden dat de mensen die in
Europa, Azië en Afrika woonden,
afstamden van de drie zonen
van Noach: Sem, Jafet en Cham.
Daarom heeft de kunstenaar
op elk werelddeel een van de
broers afgebeeld.
Anonieme miniatuur in Jean
Mansel, La Fleur des histoires,
Valenciennes, 1459-1463. Brussel,
Koninklijke Bibliotheek van België,
hs. 9231, fol. 281v.
3. De schepping
Het scheppingsverhaal in het Bijbelboek Genesis
was een belangrijke bron voor de middeleeuwse
kaartenmakers.
‘God zei: “Er moet midden in het water een gewelf
komen dat de watermassa’s van elkaar scheidt.” En
zo gebeurde het. God maakte het gewelf en scheidde
het water onder het gewelf van het water erboven.
Hij noemde het gewelf hemel. Het werd avond
en het werd morgen. De tweede dag.
God zei: “Het water onder de hemel moet naar één
plaats stromen, zodat er droog land verschijnt.” En
zo gebeurde het. Het droge noemde hij aarde, het
samengestroomde water noemde hij zee. En God
zag dat het goed was.’
Genesis 1, 6-10, in: Bijbel. Het Oude Testament in De
Nieuwe Bijbelvertaling, Amsterdam, 2004, p. 9.
natuur / 23