De middeleeuwen - Averbode

5. Middeleeuws België?
1. Gwijde van Dampierre, de graaf
van Vlaanderen, verschijnt in 1294
voor zijn heer, de Franse koning Filips
IV de Schone. De graaf kwam er uitleggen
waarom hij zijn dochter Filippina
had uitgehuwelijkt aan de Engelse
kroonprins Edward. Zo’n huwelijk was
tegen de zin van Filips. Gwijde had
steun gezocht bij het Engelse vorstenhuis,
onder meer omdat de invoer
van Engelse wol belangrijk was voor
de economie van zijn graafschap. Het
huwelijk met Edward ging uiteindelijk
niet door. Filips liet Filippina gevangenzetten.
Ze overleed in 1306.
Miniatuur van David Aubert, in Chroniques
de France, d’Angleterre, de
Flandre et d’aultres contrées, 1459.
Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal, ms.
6328, fol. II.
Op de lijst voor de verkiezing van de Grootste Belg in 2005 stonden enkele beroemde
mannen die in de middeleeuwen hebben geleefd. Godfried van Bouillon
bijvoorbeeld, de hertog van Neder-Lotharingen, die in 1096 mee op kruistocht
ging en Jeruzalem veroverde. 135 En Filips de Goede, een van de Bourgondi- Bourgondi-
sche hertogen. Bouillon, waar Godfried vermoedelijk werd geboren, ligt in het
huidige België. Het grondgebied van België maakte ook een tijdlang deel uit van
het Bourgondische Rijk waarover Filips de Goede heerste. Maar Filips en Godfried
van Bouillon waren geen Belgen, want in de middeleeuwen bestond België
uiteraard nog niet. Toch werd weleens beweerd dat de wortels van ons land in de
middeleeuwen zouden liggen. Vooral in de negentiende eeuw, toen België nog
niet zo lang onafhankelijk was, was dat een populair idee. (ill. 3) 137
De gebieden die vandaag België en Nederland vormen, behoorden vanaf de
volle middeleeuwen tot de rijkste van Europa. Dat was vooral te danken aan
enkele welvarende steden, zoals Brugge en Gent. Vanwege die rijkdom waren
de Lage Landen vaak de inzet van oorlogen. En geregeld maakten ze deel uit
van erfenissen en bruidsschatten. In de ontstaansgeschiedenis van België hebben
dus heel wat toevallige omstandigheden een rol gespeeld. Het land had
ook heel andere grenzen kunnen hebben, of het had er niet kunnen zijn. Maar
toch is België niet uitsluitend ontstaan door toeval. Zijn er dan toch Belgische
wortels in de middeleeuwen te vinden?
De negende en de tiende eeuw
Na de Germaanse migraties 36 werd het grondgebied van het huidige België
een deel van het Frankische Rijk. 41 Onder de Merovingische en de Karo- Karo-
lingische koningen werd het verdeeld in graafschappen, hertogdommen en
prinsbisdommen. De graven, hertogen en prinsbisschoppen – bisschoppen
met wereldlijke macht – waren vazallen van de Frankische koningen. 47 In
843 splitste het Verdrag van Verdun het Karolingische Rijk in drieën. Het latere
België kwam grotendeels terecht in het Midden-Frankische Rijk, dat zich uitstrekte
van Friesland tot Midden-Italië. Het huidige Oost- en West-Vlaanderen
lag in het West-Frankische Rijk. De Schelde vormde de grens tussen beide
rijken. In de tweede helft van de negende eeuw verdween het Midden-Frankische
Rijk. 44 De Schelde vormde voortaan de grens tussen het West- en het
Oost-Frankische Rijk. (ill. 6)
Vanaf de tweede helft van de negende eeuw werden sommige graafschappen,
hertogdommen en prinsbisdommen steeds zelfstandiger. Dat kon doordat de
koningen geen raad wisten met de invallen van de Vikingen. 38 De graven,
hertogen en prinsbisschoppen die wel krachtdadig optraden, wonnen aan
gezag. Vooral de graven van Vlaanderen slaagden daarin. In de tiende eeuw
konden ze hun grondgebied verder uitbreiden. Doordat de Franse koning wei-
volk en macht / 55