De middeleeuwen - Averbode

een belangrijk pelgrimsoord voor de verering van Maria.
In het West-Vlaamse Gistel zou het water uit de waterput
van de heilige Godelieve allerlei ziekten genezen.
Geloof en gevoel
In de late middeleeuwen sprak het geloof sterker tot
het gevoel van de mensen dan voordien. Zo ontstond
bijvoorbeeld een levendige Mariacultus: de verering van
Maria als moeder van Jezus. Ook Jezus zelf kwam dichter
bij de mensen te staan. Hij werd vanaf de twaalfde
eeuw vaak afgebeeld als een kind. 88 De kruisiging
was ook een populair onderwerp voor schilderijen en
beeldhouwwerken. Het lijden van Jezus werd steeds realistischer
afgebeeld. Zo wilde de kerk de gelovigen ertoe
aanzetten om mee te leven met het passieverhaal.
Mensen gaven voortaan ook vaker uiting aan hun religieuze
gevoelens in processies. (ill. 8) Die optochten
8. Een processie trekt door de straten van een Vlaamse
stad op Sacramentsdag, het feest ter ere van het sacrament van
de communie. Sacramentsdag was een van de belangrijkste
feestdagen in de late middeleeuwen. 90
Miniatuur van de Meester van het Getijdenboek van James
IV van Schotland in het Spinolagetijdenboek, Vlaanderen (of
Mechelen?), omstreeks 1510-1520. Malibu, The J. Paul Getty
Museum, MS Ludwig IX 18, fol. 48v.
70 / individu en gemeenschap
werden georganiseerd om een heilige te vereren of een
ramp te vermijden. Ze trokken veel toeschouwers. In de
periode van de Zwarte Dood bijvoorbeeld werden overal
in Europa processies georganiseerd. 148
De christenen in het oosten
De katholieken waren niet de enige christenen in het
middeleeuwse Europa. Ook het Oost-Romeinse of Byzantijnse
Rijk was christelijk. Maar in de loop van de
middeleeuwen groeiden de kerken van het Oosten en
het Westen steeds verder uiteen. Met het Oosters Schisma
in 1054 kwam het definitief tot een breuk. De katholieke
en de orthodoxe kerk gingen daarna definitief
hun eigen weg. De directe oorzaak was de weigering
van de patriarch (bisschop) van Constantinopel om de
oppermacht van de paus in Rome te erkennen. Maar er
waren nog veel andere onoverbrugbare meningsverschillen.
Zo dachten katholieken en orthodoxen heel
anders over de rol van de Heilige Geest in de Drie-eenheid.
31 Er was ook een taalverschil. Het Latijn was de
taal van de Roomse kerk, 43 terwijl Constantinopel
zich vooral bediende van het Grieks. 83 Regelmatig
werd onderhandeld over de hereniging van beide kerken.
Maar dat bleef zonder resultaat.
Geloven in één god
Het christendom is een zogenoemde monotheïstische
godsdienst: de christenen vereren één God.
Dat doen ook de joden en de moslims. De drie monotheïstische
godsdiensten worden ook wel de
‘abrahamitische godsdiensten’ genoemd, omdat
Abraham voor alle drie een belangrijke figuur is. Er
zijn nog meer gelijkenissen. Ze steunen alle drie
op een boek: de Bijbel, de Tenach en de Koran.
In de middeleeuwen zagen de christenen niet zozeer
gelijkenissen, maar vooral verschillen met
het jodendom en de islam. De joden erkenden Jezus
niet als de zoon van God. Meer nog: zij waren
volgens de christenen verantwoordelijk voor de
kruisdood van Jezus. 145 Voor de moslims was
Jezus (Isa) gewoon een profeet. 62 De joden en
de moslims geloofden ook niet in het vagevuur.
Joden en moslims hielden er bovendien andere
religieuze gebruiken op na. In het overwegend
christelijke Westen waren die verschillen meer
dan eens een reden om mensen die een ander
geloof hadden, te vervolgen. 142