Juridische aspecten van de behandeling van ... - NIS
Juridische aspecten van de behandeling van ... - NIS
Juridische aspecten van de behandeling van ... - NIS
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Juridische</strong> <strong>aspecten</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong><br />
beroepsziektezaken<br />
mr Veneta Oskam en Derk-Jan <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Kolk<br />
<strong>NIS</strong>, 16 mei 2013
• Inleiding<br />
• Bewijs<br />
• Causaliteit<br />
• Praktische aanpak<br />
• Deskundigen<br />
• Zorgplicht werkgever<br />
• Casus<br />
• ZZP-er<br />
• Afronding/vragen<br />
Agenda<br />
2
Bewijslastvolgor<strong>de</strong><br />
• Stap 1: Werknemer moet bewijzen dát<br />
daadwerkelijk tij<strong>de</strong>ns dienstverband sprake<br />
was <strong>van</strong> blootstelling aan gevaarlijke situatie<br />
• Stap 2: Werknemer moet bewijzen dat zijn<br />
gezondheidsklachten in causaal verband<br />
staan met door hem verrichte<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
• (dan pas) Stap 3: Werkgever moet bewijzen<br />
dat hij aan zorgplicht heeft voldaan<br />
3
Welk bewijs?<br />
• Werknemer kan niet volstaan dat hij scha<strong>de</strong><br />
zou kunnen hebben gele<strong>de</strong>n enkele<br />
mogelijkheid onvoldoen<strong>de</strong> (Westrate/De<br />
Schel<strong>de</strong>)<br />
• Werknemer moet bewijzen dat hij<br />
daadwerkelijk in <strong>de</strong> uitoefening <strong>van</strong> zijn<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n aan gevaar is blootgesteld<br />
(Landskroon/BAM)<br />
4
Welk bewijs? (2)<br />
• Voorbeeld OPS/CTE: moeilijk te objectiveren<br />
klachtenbeeld, verschillen<strong>de</strong> oorzaken<br />
mogelijk<br />
• Rele<strong>van</strong>te blootstelling is essentieel<br />
• Tenminste vijf (acht?) jaar regelmatige<br />
blootstelling die substantieel hoger is dan<br />
MAC-waar<strong>de</strong><br />
• Invloed piekblootstelling nog onzeker<br />
5
Bewijslastvolgor<strong>de</strong> in <strong>de</strong> rechtszaal<br />
• Arbeidsrechtelijke omkeringsregel bij<br />
vaststaan<strong>de</strong> blootstelling werknemer,<br />
aannemen causaal verband als werkgever<br />
zorgplicht heeft geschon<strong>de</strong>n (tegenbewijs<br />
mogelijk) HR 8 juli 2011, NJ 2011, 311<br />
• Recent onjuiste toepassing door Hof<br />
Leeuwar<strong>de</strong>n 27 maart 2012, LJN: BW 0025:<br />
sprake <strong>van</strong> zuivere omkering <strong>van</strong> bewijslast<br />
en verschuiving bewijsrisico <strong>van</strong> werknemer<br />
naar werkgever<br />
6
• Predispositie<br />
• Pre-existentie<br />
Causaliteit<br />
• Onzeker causaal verband<br />
• Alternatieve causaliteit<br />
7
Causaliteit (2)<br />
• Predispositie: sprake <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong><br />
aanleg/kwetsbaarheid bij werknemer risico<br />
werkgever (wel <strong>van</strong> belang bij om<strong>van</strong>g<br />
scha<strong>de</strong>)<br />
• Pre-existentie: al bestaan<strong>de</strong> medische<br />
klachten risico werknemer<br />
• Onzeker causaal verband: vooral bij<br />
multicausale ziekten als RSI/Burnout <br />
proportionele aansprakelijkheid mogelijk<br />
8
Causaliteit (3)<br />
• Alternatieve causaliteit: 6:99 BW verhin<strong>de</strong>rt<br />
dat werkgever verwijst naar eer<strong>de</strong>re<br />
werkgever<br />
• Maar: wellicht mogelijk als zeer aannemelijk<br />
is dat eer<strong>de</strong>re werkgever aansprakelijk is<br />
(“tenzij hij bewijst dat”)<br />
• Bijvoorbeeld bij asbest: wetenschappelijk<br />
staat vast dat eerste blootstelling hoogste<br />
risico geeft<br />
9
Praktische aanpak<br />
• Verzamel eerst rele<strong>van</strong>te feiten over concrete<br />
arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
• Stel om<strong>van</strong>g <strong>van</strong> blootstelling aan gevaren<br />
voor gezondheid vast<br />
• Gekoppel<strong>de</strong> beoor<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> blootstelling,<br />
causaal verband en zorgplicht (juridisch dus<br />
niet verplicht!)<br />
10
Deskundigen<br />
11
Deskundigen<br />
• Spelen belangrijke rol; zowel voor<br />
werkgevers als werknemers<br />
• In kaart brengen arbeidssituatie<br />
(inventariserend on<strong>de</strong>rzoek)<br />
• Beoor<strong>de</strong>len gevaren <strong>van</strong> <strong>de</strong> concrete<br />
arbeidssituatie<br />
• Toetsen aan (bijv.) veiligheidsnormen, stand<br />
techniek, etc. (zorgplicht)<br />
12
• Maar ook:<br />
• Medisch on<strong>de</strong>rzoek<br />
Deskundigen (2)<br />
• Arbeids<strong>de</strong>skundig (en/of<br />
verzekeringsgeneeskundige)<br />
• Rekenaar<br />
13
• Kosten + tijd<br />
Deskundigen: valkuilen<br />
• Medische en juridische causaliteit zijn twee<br />
verschillen<strong>de</strong> begrippen<br />
• Vaak niet eenvoudig om tot benoeming te<br />
komen<br />
• Deskundige moet zijn oor<strong>de</strong>el <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijk<br />
motiveren<br />
14
Deskundigen: valkuilen (2)<br />
• Partijen zijn gebon<strong>de</strong>n aan<br />
<strong>de</strong>skundigenbericht dat na overleg met<br />
partijen en/of op verzoek <strong>van</strong> rechter tot<br />
stand is gekomen, tenzij zwaarwegen<strong>de</strong><br />
bezwaren<br />
• Rechter heeft verzwaar<strong>de</strong> motiveringsplicht<br />
bij niet volgen oor<strong>de</strong>el<br />
• Gemotiveerd verweer voeren tegen<br />
benoem<strong>de</strong> <strong>de</strong>skundige kan zinvol zijn (HR 9<br />
<strong>de</strong>cember 2011, LJN: BT2921)<br />
15
Zorgplicht werkgever<br />
16
Zorgplicht werkgever<br />
• Artikel 7:658 lid 2 BW:<br />
“De werkgever is verplicht <strong>de</strong> lokalen, werktuigen en<br />
gereedschappen waarin of waarmee hij <strong>de</strong> arbeid doet verrichten,<br />
op zodanige wijze in te richten en te on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n alsme<strong>de</strong> voor het<br />
verrichten <strong>van</strong> <strong>de</strong> arbeid zodanige maatregelen te treffen en<br />
aanwijzingen te verstrekken als re<strong>de</strong>lijkerwijs nodig is om te<br />
voorkomen dat <strong>de</strong> werknemer in <strong>de</strong> uitoefening <strong>van</strong> zijn<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n scha<strong>de</strong> lijdt.”<br />
• De lat ligt erg hoog voor <strong>de</strong> werkgever<br />
• Zorgplicht bestaat uit drie subplichten:<br />
on<strong>de</strong>rzoeks-, instructie- en toezichtsplicht<br />
17
Zorgplicht werkgever (2)<br />
• Invulling door geschreven (Arbo-wetgeving,<br />
EU-richtlijnen) en ongeschreven normen<br />
(kenbaarheid)<br />
• Kenbaarheid <strong>van</strong> gevaar voor werkgever is<br />
<strong>van</strong> groot belang<br />
• Bij burnout: ook zon<strong>de</strong>r melding werknemer<br />
mag actieve houding werkgever verwacht<br />
wor<strong>de</strong>n; ook als geen sprake is <strong>van</strong><br />
afwijkend hoge werkdruk/belasting<br />
18
Zorgplicht werkgever (3)<br />
• Bij kenbaarheid gevaar dat zich pas na lange<br />
tijd openbaart moet rechter <strong>de</strong>stijds<br />
gel<strong>de</strong>n<strong>de</strong> normen toepassen<br />
• Rekening hou<strong>de</strong>n met maatschappelijke kring<br />
werkgever<br />
• Instructie- en toezichtsplicht: werkgever<br />
moet werknemer aanwijzingen verstrekken<br />
en die ook handhaven<br />
19
• Mr Veneta Oskam<br />
• E Oskam@<strong>van</strong>traa.nl<br />
• T 010 2171 433<br />
Vragen?<br />
20
Casus schil<strong>de</strong>r<br />
21
Casus schil<strong>de</strong>r | feiten<br />
• Vrachtwagenchauffeur bij werkgever 1<br />
(10 jaar)<br />
• Schil<strong>de</strong>r bij werkgever 2 (9 jaar)<br />
• Schil<strong>de</strong>r bij werkgever 3, (23 jaar)<br />
• 2000: diagnose blaaskanker en<br />
longkanker<br />
• 2001: overle<strong>de</strong>n<br />
• Erfgenamen spreken laatste werkgever aan<br />
22
Casus schil<strong>de</strong>r | standpunt<br />
erfgenamen<br />
• Arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n hebben tot dood<br />
schil<strong>de</strong>r geleid<br />
• Er was concrete blootstelling, werkgever<br />
heeft bovendien zorgplicht geschon<strong>de</strong>n<br />
• Werkgever is aansprakelijk ex art. 7:658 BW<br />
23
Casus schil<strong>de</strong>r | verweer werkgever<br />
• Geen causaal verband tussen<br />
arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n en bij schil<strong>de</strong>r<br />
ontstane kanker<br />
• Fatale ziektebeel<strong>de</strong>n kunnen tal <strong>van</strong> (an<strong>de</strong>re)<br />
oorzaken hebben; Dienstverband bij<br />
schil<strong>de</strong>rsbedrijf is <strong>van</strong> (zeer) on<strong>de</strong>rgeschikte<br />
betekenis<br />
• Geen aansprakelijkheid ex art. 7:658 BW<br />
24
Lansink/Ritsma<br />
• Bewijslast wordt omgekeerd naar werkgever<br />
• (Ook) AG Spier is <strong>van</strong> oor<strong>de</strong>el dat Hof<br />
Leeuwar<strong>de</strong>n onjuist is<br />
• Gaat namelijk veel ver<strong>de</strong>r dan<br />
slachtofferbescherming (is er wel sprake <strong>van</strong><br />
een slachtoffer?)<br />
• Ongewenste consequentie is dan dat<br />
werkgevers vergoeding moeten betalen voor<br />
scha<strong>de</strong> die ze niet hebben veroorzaakt<br />
25
ZZP-ers<br />
26
ZZP-ers | Allspan/Davelaar<br />
• Hoge Raad 23 maart 2012<br />
Casus<br />
• Davelaar drijft eenmanszaak; vervaardigt en<br />
repareert in opdracht <strong>van</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n<br />
staalconstructies en machines<br />
• Allspan verwerkt resthout uit houtindustrie;<br />
gebruikt daarbij vezelverwerkingsmachines;<br />
verricht af en toe ook on<strong>de</strong>rhoudswerk aan<br />
die machines<br />
27
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (2)<br />
• Davelaar wordt door Allspan ingeschakeld<br />
• Hij verricht reparatiewerkzaamhe<strong>de</strong>n aan een<br />
houtverwerkingsmachine bij een aan Allspan<br />
gelieer<strong>de</strong> vennootschap, Royalspan<br />
• Davelaar overkomt hierbij ernstig ongeval:<br />
komt met zijn rechterbeen in draaien<strong>de</strong><br />
machineschroef<br />
28
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (3)<br />
• Davelaar stelt Allspan aansprakelijk op grond<br />
<strong>van</strong> artikel 7:658 lid 4 BW<br />
• Rechtbank en Hof wijzen vor<strong>de</strong>ring af<br />
• Hoge Raad is <strong>van</strong> oor<strong>de</strong>el dat ZZP-ers<br />
bescherming kunnen krijgen <strong>van</strong> lid 4<br />
• Twee <strong>aspecten</strong>: 1. wie geniet bescherming en<br />
2. bij welke werkzaamhe<strong>de</strong>n?<br />
29
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (4)<br />
Wie geniet bescherming?<br />
• Keuze opdrachtgever mag niet <strong>van</strong> invloed<br />
zijn op rechtspositie <strong>van</strong> <strong>de</strong>gene die werk<br />
verricht<br />
• Werkgever die zijn zorgplicht niet nakomt is<br />
op gelijke voet aansprakelijk voor <strong>de</strong> scha<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> werknemers en <strong>van</strong> an<strong>de</strong>ren die bij hem<br />
werkzaam zijn<br />
30
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (5)<br />
• Die an<strong>de</strong>ren moeten zich dan wel wat betreft<br />
<strong>de</strong> door <strong>de</strong> werkgever in acht te nemen<br />
zorgverplichting, in een met een werknemer<br />
vergelijkbare positie bevin<strong>de</strong>n<br />
• Van belang dus dat ZZP-er voor <strong>de</strong> zorg <strong>van</strong><br />
zijn veiligheid (me<strong>de</strong>) afhankelijk is <strong>van</strong><br />
opdrachtgever<br />
• Is heel feitelijk!<br />
31
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (6)<br />
Feitelijke bedrijfsuitoefening<br />
• Moet gaan om werkzaamhe<strong>de</strong>n die<br />
opdrachtgever ook door eigen werknemers<br />
had kunnen verrichten<br />
• Niet beperkt tot wezen <strong>van</strong><br />
bedrijfsuitoefening; ook an<strong>de</strong>re<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n:<br />
32
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (7)<br />
• Bepalend is of <strong>de</strong> verrichte werkzaamhe<strong>de</strong>n,<br />
gelet op <strong>de</strong> manier waarop <strong>de</strong> opdrachtgever<br />
aan zijn beroep of bedrijf invulling geeft,<br />
feitelijk tot zijn beroep of bedrijfsuitoefening<br />
behoren<br />
• Hoofdactiviteit dus niet <strong>van</strong> belang<br />
• Beoor<strong>de</strong>ling aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong> alle<br />
omstandighe<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het geval<br />
33
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (8)<br />
• Na verwijzing inmid<strong>de</strong>ls arrest Hof Den Bosch<br />
(16 april 2013)<br />
• Davelaar bleek 1 personeelslid te hebben<br />
(volgens Hof niet rele<strong>van</strong>t!)<br />
• Allspan voer<strong>de</strong> met regelmaat reparaties uit<br />
en technische kennis was bij haar directeur<br />
aanwezig<br />
34
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (9)<br />
• Volgens het Hof kon<strong>de</strong>n <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
daarom wor<strong>de</strong>n aangemerkt als<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n verricht in <strong>de</strong> uitoefening<br />
<strong>van</strong> het bedrijf<br />
• Allspan was moet geacht wor<strong>de</strong>n ook<br />
voldoen<strong>de</strong> zicht te hebben gehad op <strong>de</strong><br />
veiligheidssituatie<br />
• Davelaar was voor <strong>de</strong> zorg <strong>van</strong> zijn veiligheid<br />
(me<strong>de</strong>) afhankelijk <strong>van</strong> Allspan<br />
35
• Mr Derk-Jan <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Kolk<br />
• E Kolk@<strong>van</strong>traa.nl<br />
• T 010 2171 430<br />
• Mr Veneta Oskam<br />
• E Oskam@<strong>van</strong>traa.nl<br />
• T 010 2171 433<br />
• Mr Johan Grauss<br />
• E Grauss@<strong>van</strong>traa.nl<br />
• T 010 2171 436<br />
Vragen?<br />
36
Change language