In de tuin van de dood

In de tuin van de dood
Een overzicht van
de prijzen van
grafconcessies
Blz. 6-7
De zoektocht naar
leven na de dood
in cyberspace
Blz. 12-13
DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Nieuwe regels
voor begrafenis
en crematie
Blz. 15

2
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
De dood in cijfers
Meer Vlamingen sterven minder
We zijn met almaar meer Vlamingen, maar we sterven almaar minder. Dat blijkt
uit recente cijfers. De afgelopen jaren daalde het aantal sterfgevallen bijna continu,
tot een voorlopig diepterecord van 100.658 Belgische sterfgevallen vorig
jaar. Verwacht wordt dat dit aantal in 2008 nog lager zal liggen. Peter COSTERMANS
95+
90-94j
85-89j
80-84j
75-79j
70-74j
65-69j
60-64j
55-59j
50-54j
45-49j
40-44j
35-39j
30-34j
25-29j
20-24j
15-19j
10-14j
5-9j
0-4j
300.000 200.000 100.000 0 100.000 200.000 300.000
Figuur 1: De Vlaamse bevolkingspiramide.
Sterfte en doodsoorzaken
Het aantal sterfgevallen in Vlaanderen bleef de afgelopen
jaren ongeveer gelijk, terwijl het aantal inwoners
bleef toenemen (figuur 2). Het bruto sterftecijfer – totaal
aantal jaarlijkse sterfgevallen per 1.000 - kent dan
ook een overwegend dalende trend. De hittegolf van
2003 is vermoedelijk verantwoordelijk voor het hoge
sterftecijfer dat jaar.
In 2005 overleed 55% van de Vlaamse mannen in het
ziekenhuis. Voor vrouwen lag dat cijfer op 48%. 27%
van de mannen overleed thuis, tegenover ‘slechts’ 19%
van de vrouwen. Reden daarvoor is dat mannen vaker
thuis sterven. Vrouwen sterven vaker in een bejaardentehuis:
30% van de sterfgevallen bij vrouwen, tegenover
13% bij de mannen.
Ook de belangrijkste doodsoorzaken verschillen (figuur
3). Mannen en vrouwen sterven tot 39 jaar aan gelijk-
Begraven en vieringen
Het aantal crematies in ons land nam almaar toe (figuur
4). In België steeg het aantal crematies van 2000 tot
2007 met bijna 22 procent. Het aantal crematies in
Vlaanderen steeg met ongeveer hetzelfde percentage.
In Limburg nam het aantal crematies in die periode
toe met maar liefst 47 procent.
De ontkerkelijking zet zich nu ook voort in een van
de laatste bastions van de katholieke kerk: de begra-
Bevolkingspiramide
AANTAL CREMATIES IN VLAANDEREN
België
Vl. gewest
Hasselt
35.793
23.133
2.208
36.788
23.459
2.276
Figuur 4: Het aantal Vlaamse crematies.
39.659
25.667
2.693
lopende doodsoorzaken, zoals zelfdoding, aangeboren
afwijkingen of ongevallen. Vrouwen overlijden tussen
40 en 69 jaar overwegend aan borstkanker. Voor mannen
in die leeftijdscategorieën zijn de voornaamste
doodsoorzaken zelfdoding (mannen tussen 40 en 49
jaar) en longkanker (tussen 50 en 74 jaar). Op latere
leeftijd zijn de belangrijkste doodsoorzaken voor zowel
mannen als vrouwen ischemische en andere hartziekten.
In 2005 stierven in totaal 1.115 personen door zelfdoding,
driekwart daarvan waren mannen. De voorbije
tien jaar bleven de zelfdodingssterftecijfers in Vlaanderen
ongeveer gelijk, met enkel een kleine piek rond de
millenniumwissel. De Vlaamse zelfdodingssterftecijfers
behoren samen met die van Finland tot de hoogste in
de Europese Unie.
fenismissen. Almaar meer Belgen kiezen voor een
alternatieve afscheidsviering, bijvoorbeeld in de aula
van een crematorium. In 1998 werd nog 77 procent van
de Belgen en 84 procent van de Vlamingen kerkelijk
begraven. Die aantallen waren in 2006 gedaald tot
respectievelijk 61 en 70 procent. In Limburg blijft de
kerkelijke begrafenis nog redelijk ingeburgerd: in 2006
werd 81,4% van de Limburgers kerkelijk begraven. Er
zijn geen cijfers bekend van Limburg in 1998.
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
41.571
26.698
3.124
42.060
26.998
3.480
43.442
28.128
3.996
44.339
28.905
3.976
45.663
29.877
4.192
Leeftijd en levensverwachting
De Vlaamse leeftijdsstructuur (figuur 1) neemt de vorm aan van een
verouderde bevolking, met een zware top en kleine basis. Vlaanderen telt
momenteel 18 procent 65-plussers. Geschat wordt dat dit aandeel tegen
2050 evolueert naar 28%.
De levensverwachting in België lag in 2003 op 75,8 jaar voor mannen en
81,7 jaar voor vrouwen. Voor Vlaanderen was dat respectievelijk 76,9 en
82,3 jaar. In de Europese Unie ligt de levenverwachting alleen hoger in
Zweden, Frankrijk en Spanje.
sterftes
2006
2005
2004
2003
2002
2001
1996
1991
1986
1981
1976
1971
overlijdens bevolking sterftecijfer
56.179
56.890
56.199
58.910
57.925
56.521
56.761
55.885
58.896
58.732
60.266
59.569
6.078.600
6.043.161
6.016.024
5.995.553
5.972.781
5.952.552
5.880.357
5.767.860
5.676.194
5.634.152
5.548.967
5.416.583
Figuur 2: De evolutie van het Vlaamse sterftecijfer.
Belangrijkste doodsoorzaken
9,24
9,41
9,34
9,82
9,69
9,49
9,65
9,69
10,37
10,42
10,86
11,00
Leeftijd Mannen Vrouwen
0 jaar
Aangeboren afwijkingen Aangeboren afwijkingen
(34/13%)
(27/11%)
1 - 4 jaar Niet-vervoersongevallen Niet-vervoersongevallen
(5/14%)
(2/11%)
5 - 9 jaar Leukemie
Vervoersongevallen op land
(2/11%)
(2/13%)
10 - 14 jaar Vervoersongevallen op land Vervoersongevallen op land
(10/30%)
(3/19%)
15 - 19 jaar Vervoersongevallen op land Vervoersongevallen op land
(27/34%)
(12/32%)
20 - 24 jaar Vervoersongevallen op land Vervoersongevallen op land
(61/44%)
(13/28%)
25 - 29 jaar Suïcide
Suïcide
(52/39%)
(10/22%)
30 - 34 jaar Suïcide
Suïcide
(54/31%)
(14/14%)
35 - 39 jaar Suïcide
Suïcide
(75/32%)
(28/9%)
40 - 44 jaar Suïcide
Borstkanker
(102/24%)
(38/15%)
45 - 49 jaar Suïcide
Borstkanker
(106/16%)
(53/14%)
50 - 54 jaar Longkanker
Borstkanker
(126/14%)
(102/17%)
55 - 59 jaar Longkanker
Borstkanker
(221/16%)
(131/18%)
60 - 64 jaar Longkanker
Borstkanker
(316/18%)
(148/16%)
65 - 69 jaar Longkanker
Borstkanker
(447/18%)
(149/11%)
70 - 74 jaar Longkanker
Ischemische hartziekten
(591/15%)
(239/10%)
75 - 79 jaar Ischemische hartziekten Ischemische hartziekten
(717/15%)
(473/12%)
80 - 84 jaar Ischemische hartziekten Ischemische hartziekten
(744/14%)
(708/13%)
85+ jaar Ischemische hartziekten Hartinsufficiëntie
(705/13%)
(1.423/13%)
bron: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Figuur 3: De belangrijkste doodsoorzaken per
leeftijdscategorie in 2006.
Bron: Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS), Vlaamse Regionale Indicatoren (VRIND), Lokale
Statistieken Vlaanderen, www.crematorium.be, Intercommunale Vereniging voor Crematoriumbeheer in
de Provincie Oost-Vlaanderen en Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie

IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Marino Keulen, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur
“Vlaming toont veel interesse
voor de nieuwe mogelijkheden”
Van Vlaams minister Marino
Keulen is veel geweten, maar
amper dat hij als minister ook
bevoegd is voor begrafenissen.
Toch heeft hij tijdens zijn
ambtstermijn al heel wat in
die sector verwezenlijkt. Zo
mag, om foute begrafenissen
te voorkomen, iedere Vlaming
voortaan zijn laatste wilsbeschikking
over zijn uitvaart aan
de bevolkingsdienst van zijn
gemeente overmaken. Maar
ook de as van een overleden
familielid kunt u voortaan
mee huiswaarts nemen, het
een dierbaar plekje geven of
ze zelfs onder de familie verdelen.
Dat en nog veel meer
liet Marino Keulen ons weten
tijdens een uitvoerig gesprek
op zijn kabinet in Brussel.
“Wat veel mensen niet weten is dat we geregeld
met schrijnende verhalen geconfronteerd
worden”, zegt Marino Keulen. “Zoals
dat van het koppel dat door een ongeval een
kind verliest en dagelijks passeert op de plek
waar dit ongeval plaatsvond. Die mensen
kunnen dat niet aan en willen verhuizen
naar de andere kant van het land. Hun kind
willen ze meenemen om het daar opnieuw
te begraven zodat ze het dagelijks kunnen
bezoeken. Maar de wet voorzag dat een
stoffelijk overschot dat nog geen tien jaar
begraven ligt, niet verplaatst mag worden,
tenzij sprake is van een gerechtelijke procedure.
Die regels hebben we nu versoepeld
om dit wel mogelijk te maken. Je kunt een
dergelijke wetgeving pas aanpassen als je
je in het leed van de mensen probeert te
verplaatsen.”
“ Je kunt een wetgeving
pas aanpassen als je
je in het leed van de
mensen probeert te
verplaatsen”
Marino Keulen is er van overtuigd dat de
Vlaming heel bewust omgaat met de dood.
“Ook jongeren zijn ermee bezig, ondanks
de taboesfeer die errond hangt. En dat is een
goede zaak.” Toch heeft de dood in sommige
gevallen ook een communautair tintje.
“Tot voor kort had de overheveling van de
bevoegdheid over het vervoer van lijken naar
de gewesten een administratieve vertraging
voor gevolg. Als bijvoorbeeld een Vlaming
in Wallonië overleed, moest het stoffelijk
overschot immers een gewestgrens over. Met
een hoop administratie tot gevolg. En dat
is bij een uitvaart niet zo evident. “Dat was
inderdaad een lacune, die we inmiddels in
overleg tussen de verschillende gewesten
hebben opgelost.”
Marino Keulen aan de herinneringszuil van Frédéric de Mérode vlak aan zijn kabinet
op het Martelarenplein in Brussel. Foto Philippe LEBEAU
“ Tot voor kort ging een
overledene-zonderfamilie
mee in de rij
van de graven van het
kerkhof”
Een uitvaart of begrafenis tegemoet zien dietegen
je overtuiging indruist, baart heel wat
mensen zorgen. Vooral voor wie leeft zonder
familie of in onmin met zijn familie. Marino
Keulen: “Het is de begrafenisondernemer en
de ambtenaar van de burgerlijke stand die
dan alles moeten regelen. Tot voor kort ging
zo’n overledene meestal mee in de rij van de
graven op het kerkhof. Maar of die persoon
dat wel wilde, was niet duidelijk. Het is
daarom dat iedereen die dat wil voortaan bij
de dienst bevolking zijn laatste wilsbeschikking
kan laten vastleggen. Daarin staat op
welke manier de uitvaart van de overledene
moet plaatsvinden en aan welke rituelen
die persoon belang hecht en uiteraard voor
welk geloof hij of zij staat, of helemaal niet
gelovig is. We hebben naar de gemeenten
ook een brief gestuurd met de vraag om een
neutrale ruimte ter beschikking te houden
voor een afscheidsplechtigheid van mensen
die bijvoorbeeld niet gelovig zijn. Dat kan
in een uit gebruik geraakte kerk zijn, of
in een zaal in de buurt. Als familieleden
en vrienden er maar kunnen zitten, als de
overledene opgebaard kan worden en als
er afscheidstoespraken gehouden kunnen
worden. Ook voor moslims, hindoes en
Joden is het uitermate belangrijk dat zij
hun doden volgens eigen ritueel kunnen
begraven. Voor hindoes bijvoorbeeld kan
het belangrijk zijn dat de dampen van een
gecremeerd familielid worden opgevangen
en meegenomen.”
“De as van een
overledene kan zelfs
verdeeld worden”
Terwijl twintig jaar geleden in Vlaanderen
zo’n twintig procent van de overledenen
gecremeerd werd is dat aantal nu opgelopen
tot de helft en in de steden zelfs tot zeventig
procent. En dat brengt meteen ook knelpunten
in de wetgeving aan de oppervlakte.
“We hebben de wetgeving ook op dit vlak
moeten versoepelen”, zegt Marino Keulen:
“Zo is het niet alleen familie van de eerste
graad die de as mee huiswaarts mag nemen,
maar ook van de tweede graad. Zoiets kan
met een document geregeld worden bij de
ambtenaar van de burgerlijke stand. De as
kan zelfs onder de kinderen verdeeld worden.
Het is wel belangrijk dat dit allemaal
op voorhand geregeld is. Het kan best ook
dat iemands as in zijn tuin begraven wordt,
bijvoorbeeld bij een boom waar die persoon
een groot deel van zijn leven doorbracht of
elders op een geliefkoosd plekje.”
“ Bovengronds begraven
is ook aangewezen
op plaatsen waar het
grondwater te hoog
staat”
“De globalisering en de grote migratiestromen
die daaruit voortvloeien, leiden ertoe
dat we ook in ons land te maken krijgen met
andere soorten van gebruiken en tradities in
het begraven van overledenen. Het bovengronds
begraven is daar een voorbeeld van.”
In Vlaanderen gebeurt dit al in Lanaken, de
gemeente waar Marino Keulen van afkomstig
is, en sinds kort ook in Gent. Marino
Keulen: “Maar het kan soms ook aangewezen
zijn op plaatsen waar het grondwater te
hoog staat.” Ook lijkwaden zijn voortaan
toegelaten. “Het is niet meer verplicht
om in een kist begraven te worden”, gaat
Keulen verder. “Daar zijn wel een aantal
3
voorwaarden aan gekoppeld die te maken
hebben met hygiëne en afbreekbaarheid van
het gebruikte materiaal.” Want zelfs na onze
dood vervuilen we de aarde nog een beetje.
En om ook onder de grond of in de lucht
die vervuilende elementen te verminderen, is
ook op dat vlak een regelgeving uitgewerkt.
“Niet alleen de kist moet van afbreekbaar,
milieuvriendelijk materiaal gemaakt zijn.
Zelfs de handvatten en de nagels in uw
doodskist moeten zodanig gefabriceerd zijn
dat ze het milieu het minst belasten.”
“ Persoonlijk verkies
ik de natuurlijke
ontbinding in de
grond”
Erg gevoelig ligt het begraven van foetussen.
“Vroeger mocht dat pas vanaf zes maanden.
Die termijn hebben we vervroegd tot
drie maanden. Voor heel wat mensen is dit
belangrijk in het verwerken van dit trauma.
Een foetus verliezen is een gebeurtenis die
een mens een heel leven lang bijblijft.”
“Hoe ik mijn eigen laatste levensreis zie?
Ik hoop dat er op de begrafenis veel goede
vrienden aanwezig zijn. Er mag, wat mij
betreft, heel wat volk bij zijn - ik ben nu eenmaal
een volksmens - als er ook maar wat
goede muziek gedraaid wordt. Er mogen
best wat verhalen over mijn leven verteld
worden en hopelijk met een knipoog. Wat
mijn begrafenis betreft opteer ik er voor de
grond in te gaan. Ik verkies de natuurlijke
ontbinding. Ik hoop alleen dat het geen
trieste gebeurtenis wordt. Mijn begrafenis
mag ook een spiegel zijn van mijn leven,
mag de levenslust uitstralen waarmee ik dit
leven heb geleid.”
Chris NELIS

4
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Wetgeving en rituelen
Regering versoepelt vervoer
lichamen van overledenen
In juni dit jaar werd een nieuw
Vlaams decreet gestemd dat een
mijlpaal betekende voor de uitvaartsector.
Sindsdien kan een stoffelijk
overschot vrijwel meteen na het
overlijden weer getransporteerd
worden naar de eigen gemeente.
Hiervoor was eerst toestemming
nodig van een ambtenaar van de
burgerlijke stand, waardoor de
nabestaanden soms enkele dagen
op het lichaam moesten wachten.
De Vlaamse Autonome Raad voor het Uitvaartwezen
(VARU) ijverde al tien jaar voor
deze versoepeling van de regels. Het Hasseltse
parlementslid Laurence Libert (Open Vld)
was hierbij vaak het aanspreekpunt tijdens
haar werk op het kabinet van minister Keulen.
“De Raad van State had aanvankelijk
geoordeeld dat het federale materie was”,
legt Libert uit. “In een nieuw arrest werd
dit echter bestempeld als Vlaamse materie.
Hierdoor liep de zaak veel vertraging op.”
Stempel
Als parlementslid diende Libert een voorstel
van decreet in, dat in juni dit jaar werd
Dankzij het nieuwe decreet kan een lijk eenvoudiger naar de woonplaats van de overledene worden gebracht. Foto EPA
“Aantal kerkelijke
begrafenissen blijft stabiel”
“Er is geen spectaculaire daling van het
aantal kerkelijke begrafenissen in Limburg”,
zegt bisschoppelijk vicaris Karel D’Huys van
Bisdom Hasselt. “Tegelijk moeten we eerlijk
zijn dat er steeds meer andere vormen en
mogelijkheden van het begrafenisritueel
ingang vinden in onze maatschappij.”
Uit een onderzoek dat enkele maanden geleden
is gevoerd door de KU Leuven in opdracht van
de bisdommen, blijkt dat Limburg – samen
met West-Vlaanderen – op vlak van geloofspraktijken
de meest traditionele provincie van
Vlaanderen is. “We kunnen op twee manieren
reageren”, vertelt Vicaris D’Huys. “Omdat we
relatief goed bezig zijn kunnen we gewoon
verder doen. Maar anderzijds kunnen we deze
positieve cijfers ook zien als een kans om ons
woord van troost nog meer toe te reiken. Zo
brengen we in november een folder uit om
nabestaanden te informeren rond een kerkelijke
uitvaart.”
Uitdagingen
Door de evoluties in onze maatschappij staat
de katholieke kerk voor enkele uitdagingen.
“Aangezien de moderne mens andere behoeften
heeft dan 40 jaar geleden, moeten we ons
de vraag stellen wat ze verwachten van het
begrafenisritueel. Wij kunnen ons onderscheiden
met de rest van de uitvaartsector omdat
wij kiezen voor het wezenlijke: de hoop van
het verrijzenisgeloof en de uitdrukking van
gemeenschap binnen het kerkgebouw. We
hebben gekozen om naast de priester nu ook
andere voorgangers toe te laten voor een kerkelijke
gebedsviering. Die voorganger is niet
zomaar een privépersoon, maar bijvoorbeeld
een diaken of een daartoe gezonden leek.” Opvallend
is het grote verschil tussen het aantal
wekelijkse kerkgangers en het aantal dat kiest
voor een kerkelijke begrafenis. “Enerzijds is
dat een behoudsgezinde reflex. Anderzijds
bewijst het ook dat de mensen uiteindelijk wel
kiezen voor een vorm van geloof.”
Het kerkelijke begrafenisritueel heeft een
vaste structuur. “Rekening houdend met de
mogelijkheden kiest men voor een gebedsviering,
dan wel voor een eucharistieviering.
Beide rituelen bestaan uit vaste woorden en
gebaren van troost en hoop. Toch kan er een
persoonlijke toets aan het ritueel toegevoegd
worden. In samenspraak met de parochie,
kan er inbreng zijn van familie of vrienden.
Crematie als vorm van afscheid nemen van het
lichaam, is erkend door de katholieke kerk. We
vragen wel om vóór de crematie de afscheidsviering
in het kerkgebouw zelf te houden. In
het crematorium kan eveneens een ‘gebed
vanwege de kerk’ gevraagd worden, maar dat
is niet hetzelfde als de uitvaartliturgie.”
HDB
goedgekeurd. Sindsdien mag het stoffelijk
overschot van iemand die buiten de gemeente
overlijdt meteen teruggebracht worden naar
de eigen gemeente nadat een geneesheer een
natuurlijk overlijden heeft vastgesteld. Voordien
had men eerst ook een stempel van een
ambtenaar van de burgerlijke stand nodig.
Indien iemand op vrijdag overleed, moest
hier vaak tot maandag op worden gewacht.
Al die tijd mocht het lichaam van de overledene
niet buiten de gemeentegrenzen worden
vervoerd. De familie van de overledene moest
zich dan verplaatsen naar een funerarium in
de gemeente van overlijden.
Arts
Deze versoepeling geldt wel alleen in het
Vlaams gewest. Om een lichaam over de
gewestgrenzen heen te transporteren, is nog
steeds de toestemming van een ambtenaar nodig.
Voordat een lichaam gecremeerd wordt,
moet een tweede geneesheer controleren of
het zeker ging om een natuurlijke doodsoorzaak.
Tot voor het nieuwe decreet moest
dat gebeuren door een arts uit de gemeente
van overlijden, maar sinds juni dit jaar mag
dit ook gebeuren door een geneesheer uit de
woonplaats van de overledene.
PeC
“Bomen in strooibos halen
levenskracht uit as overledene”
Wanneer iemand van uw naasten sterft is
één van de vragen die zich stellen: wordt
het lichaam begraven of gecremeerd?
Hasseltse Schepen Johan Vanmuysen, die
bevoegd is voor alles wat met begraven
te maken heeft, geeft een woordje uitleg
over crematies in onze provincie.
“In Limburg is er slechts één crematorium
(gevestigd) in Hasselt”, vertelt de schepen.
“Het Hasseltse crematorium bestaat uit
twee grote delen: enerzijds het gedeelte
voor de crematie van de overledenen,
anderzijds zijn er ook ruimtes voor de
dienstverlening zoals voor de plechtigheid
of voor de koffietafel. Alleen de stad
is bevoegd voor de crematie op zich. We
hebben speciaal opgeleid personeel dat
goed voorbereid is voor deze job.” Steeds
meer mensen kiezen voor een crematie: in
2007 werd in België bijna de helft van de
overledenen gecremeerd.
Wilsbeschikking
“Ook in ons crematorium zien we dat het
aantal crematies de afgelopen jaren sterk
gestegen is: van 2096 naar 4192 in nog geen
tien jaar tijd. We kunnen hier dus spreken
van een verdubbeling. Feit is wel dat families
die korter bij een crematorium wonen
sneller kiezen voor crematie, aangezien ze
meer vertrouwd zijn met het gegeven. Ook
de verstedelijkingsgraad heeft invloed op
de keuze: in landelijke gemeenten speelt
de traditie nog steeds een grotere rol.”
Maar wie bepaalt of de overledene begraven,
dan wel gecremeerd wordt? “Als
de persoon die gestorven is dit niet heeft
vastgelegd in een wilsbeschikking, is het de
dichtstbijzijnde familie die kiest. Zo heeft
de echtgeno(o)t(e) bijvoorbeeld voorrang
op de ouders.”
Mogelijkheden
Eenmaal gekozen voor crematie, moet
er bepaald worden op welke manier de
assen van de overledene bewaard worden.
“Vandaag zijn er ook op dat vlak heel veel
mogelijkheden. De nabestaanden kunnen
de assen in een urne mee naar huis
nemen, in het urnenveld begraven, bijzetten
in het columbarium – de urnenmuur
– of verstrooien op de strooiweide. Aan
het kerkhof van Hasselt gaan we tegen
Allerheiligen volgend jaar overigens een
strooibos aanleggen. Zo kan de as van de
overledene verstrooid worden onder een
boom en hebben de familie en vrienden
een referentiepunt. Dit strooibos heeft ook
een grote symbolische waarde: de boom
die levenskracht haalt uit de as van de
overledene.” HDB

IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Vlaamse Autonome Raad voor het Uitvaartwezen
“Klanten verwachten almaar meer
van een begrafenisondernemer”
Dalend aantal sterftegevallen zorgt voor uitbreiding van dienstverlening
Het aantal sterfgevallen kent de
laatste jaren een dalende trend,
maar dat betekent niet dat het
daarom slecht gaat met de sector
van de begrafenisondernemers.
“Op vraag van de klanten is onze
dienstverlening de laatste jaren
almaar breder geworden”, legt
Marc Barthels uit, de Limburgse
contactpersoon voor de Vlaamse
Autonome Raad voor het Uitvaartwezen
(Varu). “Enerzijds
benaderen meer mensen ons
bij leven om hun begrafenis te
laten vastleggen, anderzijds is de
nazorg fors uitgebreid.”
Als de dalende sterftecijfers van de afgelopen
jaren zich blijven voortzetten, zal het totaal
aantal Belgische sterfgevallen per jaar snel
het diepterecord van 100.000 overlijdens
bereiken. Dat leidt echter niet meteen tot een
crisis in de sector van de begrafenisondernemers,
waar de wrange wetmatigheid dat de
één zijn dood een ander zijn brood is, heel
letterlijk genomen mag worden.
“Veel dames tonen
interesse voor een job
in de uitvaartsector”
Volgens begrafenisondernemer Marc
Barthels uit Maasmechelen gaat het de
laatste jaren zelfs behoorlijk goed met de
sector. “Ik heb pas een aantal aanwervingen
moeten doen, en daarvoor boden zich
genoeg kandidaten aan. Dat was vroeger
wel even anders”, vertelt hij. “Vooral dames
lijken geïnteresseerd in zo’n job. Het
is mogelijk een gevolg van de verhoogde
aandacht voor het beroep in de media. Ik
merk tegenwoordig een tevredenheid over
onze dienstverlening. Meestal overtreffen
wij zelfs de verwachtingen.”
Nazorg
Het pakket aan diensten werd de laatste
jaren dan ook uitgebreid, ook met het oog
op de dalende sterftecijfers. “Het is minder
taboe geworden om bij leven al bezig te zijn
met je begrafenis, mede dankzij de opkomst
van de uitvaartverzekering. We krijgen almaar
vaker mensen over de vloer die hun
begrafenis willen regelen, zodat alles loopt
zoals zij het gewild hebben.”
Na iemand begraven te hebben, kan het
rouwproces echt beginnen, zo wordt gezegd.
Maar net tijdens die donkere weken moeten
de nabestaanden zich het hoofd breken over
allerlei administratieve perikelen. “Ook
hierin helpen wij steeds meer klanten. We
geven hun informatie over alle regelingen die
getroffen moeten worden, helpen hen om
zich voor te bereiden en handelen eventueel
alles zelf af.”
“Op het afscheid van
een dierbare wordt niet
bespaard”
Besparen
De Varu komt als organisatie op voor de belangen
van de begrafenisondernemers, maar
ook voor die van het cliënteel. “Onze leden
Australiërs willen milieuvriendelijker cremeren
De Australische begraafplaats Centennial
Park in Adelaide heeft becijferd dat een
crematie 160 kilo CO2 oplevert. Dat is vier
keer zoveel als de 39 kilo CO2 die de lucht
wordt ingeblazen bij een begrafenis.
Volgens het onderzoek is de ecologische
voetafdruk van crematies echter op lange
termijn kleiner dan die van begrafenissen.
Het onderzoek stelt dat een graf vaker
onderhouden moet worden, wat meer
verplaatsingen met zich mee zou brengen.
Op die manier zou de milieubelasting van
begraven op de lange termijn tien procent
groter zijn dan die van cremeren.
De Australische bioloog Roger Short pleit
echter om opnieuw meer mensen te laten
kiezen voor een begrafenis in plaats van
een crematie. Volgens hem zouden lichamen
rechtop begraven moeten worden, naast een
Marc Barthels: “De laatste jaren is ons pakket nazorg fors uitgebreid.” Foto Dick DEMEY
boom. “Dankzij de menselijke resten zal
de boom beter groeien”, aldus de bioloog.
Het crematorium van Hasselt volgde die
raad alvast op en plant tegen Allerheiligen
volgend jaar een strooibos aan.
Om het cremeren zo milieuvriendelijk mogelijk
te doen verlopen, zijn de crematoria
onderworpen aan de milieuwetgeving. “Alle
Vlaamse crematoria moeten voldoen aan
de Vlarem II-normen, waarin maximumuitstoten
worden opgelegd voor bepaalde
schadelijke stoffen”, weet Lydia Surinx,
crematoria-manager bij Dela. “Om deze
normen te garanderen, hebben alle Vlaamse
crematoria filters aan de crematieovens gekoppeld.
Een gecertificeerde firma voert elk
jaar een luchtemissiemeting uit en speelt de
resultaten door aan de milieu-inspectie.”
PeC
ondertekenen een soort code, waarin ze zich
ertoe verbinden een goede dienstverlening te
bieden voor een goede prijs. De prijzen van
alle begrafenisondernemers zijn de laatste
jaren genivelleerd, al verschilt dat van streek
tot streek. In Limburg zijn de prijzen landelijk
bekeken niet de laagste, maar klanten
verwachten hier ook veel, zoals bijvoorbeeld
comfortabele ruimtes om familieleden te
ontvangen om de overledene te kunnen
groeten. Of de dalende koopkracht zich laat
gevoelen? Een begrafenis maak je zo duur
als je zelf wilt, maar ik denk niet dat op het
afscheid van een dierbare wordt bespaard.
Mogelijk wordt sneller gekozen voor een
goedkoper type kist. Die zijn nu ook veel
beter afgewerkt dan vroeger. De bombastische,
eiken kisten worden sowieso nog maar
zelden verkocht. Vooral strakke modellen in
fineerhout gaan nog de deur uit.”
Overnamegolf
Het Nederlandse Dela nam de laatste jaren
heel wat begrafenisondernemers in Vlaanderen
over.
Iedereen kan bij leven een aantal
omstandigheden van zijn begrafenis
laten vastleggen dankzij het nieuwe
levenstestament.
In het gemeentehuis van uw woonplaats
kan u bij de dienst burgerlijke stand onder
meer laten vastleggen of u begraven
of gecremeerd wil worden. Indien u gecremeerd
wil worden, kan u ook bepalen
wat er na de crematie met uw as moet
gebeuren. Voorts is het mogelijk aan te
geven volgens welke levensbeschouwing
of godsdienst uw afscheidsviering moet
verlopen. “Wij krijgen dit soort vragen
een vijftal keer per maand”, luidt het bij
de Dienst Bevolking van de stad Hasselt.
“Of het alleen oudere mensen zijn?
Nee, het zijn meestal 50- à 60-jarigen.
Het gaat vooral om mensen die pas de
“Limburgers besteden
veel aandacht aan een
begrafenis”
5
Ook Marc Barthels gaf zijn zaak recent over
aan hen. “Als begrafenisondernemer kun je
er niet buiten dat je moet blijven investeren.
Ik zag er tegen op om tot aan mijn pensioen
leningen aan te gaan. Aanvankelijk schrikte
hun overnamepolitiek mij ook af, maar de
Varu waakt eroverdat er niets misloopt,
zoals oneerlijke concurrentie of monopolievorming.
Het interessante aan zo’n groep
is dat ik nu met collega’s personeel met een
specifieke functie kan delen. Iemand die
instaat voor de nazorg bijvoorbeeld, of iemand
die afscheidsvieringen verzorgt. Voor
onze klanten is niets veranderd. We leveren
nog altijd dezelfde service als vroeger, met
dezelfde persoonlijke aanpak.”
Levenstestament regelt begrafenissen
Peter COSTERMANS
begraving van een van hun ouders hebben
meegemaakt.”
Bij de stad Genk lieten sinds 2004 323
mensen zo’n wilsbeschikking registreren,
waarvan dertig dit jaar. Volgens
de stadsdiensten is deze registratie erg
gebonden aan berichtgeving erover in
de media.
Muziekkeuze
Wie dat wenst, kan zijn begrafenis ook
meer gedetailleerd regelen. Hiervoor
kan u contact opnemen met uw priester,
of met een Centrum voor Morele
Dienstverlening in het geval van een
vrijzinnige afscheidsviering. Op die
manier is het mogelijk om allerlei aspecten
van de viering op zich te laten
vastleggen, tot de muziekkeuze toe.
PeC

6
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Prijzen en voorschriften op het kerkhof
Iedereen heeft het recht om begraven te worden, ook zij die hier
geen geld voor hebben. De wet bepaalt daarom dat elk stoffelijk
overschot gratis begraven kan worden, of dat er zonder kosten
een plek voor een urne wordt gevonden. De laatste resten moeten
in zulke gevallen minimaal 15 jaar blijven rusten. Wie zich
wil verzekeren van meer zielenrust, moet daarvoor een concessie
kopen. De prijzen daarvan lopen sterk uiteen in Limburg, zoals
uit dit overzicht blijkt. HDB/CN/PeC
Alken
• Concessies lopen in Alken voor 50
jaar. Voor een enkel graf in volle
grond betaal je er 250 euro, voor
een dubbel 495 euro. Een kindergraf
is gratis. Een grafkelder kost
745 euro, een urne in een columbarium
of urnenkelder 250 euro.
• Op de kerkhoven mogen alleen
grafruggen geplaatst worden.
• Vijf kerkhoven, waarvan 4 in gebruik
Bocholt
• Wie in Bocholt een concessie neemt
voor een begraving, moet daarbij
een grafkelder gebruiken. Dat kost
920 euro. Het plaatsen van een nis
in een columbarium met concessie
voor 50 jaar kost 250 euro.
• Grafstenen moeten aan bepaalde
maximale afmetingen voldoen.
• In vier kerkdorpen ligt een kerkhof,
en ze zijn allemaal nog in gebruik.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dilsen-Stokkem
Er wordt 250 euro gevraagd voor
begravingen in volle grond, voor
het columbarium of voor het urnenveld.
Een grafkelder kost 300
euro.
Op de kerkhoven mogen alleen verticale
grafmonumenten worden geplaatst.
Voor de verticale grafsteen
komt een horizontale plaat.
De stad telt vijf kerkhoven.
Ham
Concessies lopen voor vijftig jaar en
kosten 500 euro voor begravingen
in een grafkelder of 125 euro voor
het plaatsen van een urne in een
urnenveld of columbariumnis.
Op de gemeentelijke kerkhoven
mogen alleen opstaande grafstenen
worden geplaatst.
De drie kerkhoven zijn allemaal
nog in gebruik.
Heers
Een concessie loopt voor 30 jaar, en
is telkens met 10 jaar te verlengen.
Een graf in volle grond kost 200
euro voor één persoon, of 500 euro
voor drie. In nis kost 100 euro voor
één persoon, 175 euro voor twee.
Er worden geen voorschriften opgelegd.
De 17 kerkhoven zijn allemaal nog
in gebruik.
As
• Concessies lopen voor dertig jaar.
Een grafkelder voor twee personen
kost 750 euro voor inwoners, 1.250
euro voor anderen. Een urnenkelder
voor twee urnen kost 500 euro, of
750 euro voor niet-inwoners.
• Er worden enkel voorschriften op
vlak van afmetingen van de graven
opgelegd.
• De gemeente telt twee kerkhoven.
Borgloon
• Concessies lopen voor 50 jaar. Inwoners
betalen 400 euro voor een kist in
volle grond (niet-inwoners 650 euro).
Een grafkelder voor 1 persoon kost
655 euro (905 euro). Een urne in een
urnenveld of columbarium kost 200
euro (325 euro), een urnenkelder at
350 euro (475 euro).
• Enkel voorschriften over de afmetingen.
• Er zijn twaalf kerkhoven.
•
•
•
•
•
•
Genk
De stad verleent concessies voor
30 jaar. Een graf in volle grond of
grafkelder kost 200 per m2. Voor een
columbariumnis voor twee urnen
wordt 310 euro gevraagd, één voor
drie urnen kost 465 euro.
Genk legt beperkingen op voor de
afmetingen van grafmonumenten.
Er zijn vier begraafplaatsen, waarvan
twee voorbehouden zijn voor
geestelijken.
Hamont-Achel
Een concessie voor een graf in volle
grond kost in Hamont-Achel 125
euro. Het plaatsen van een urne in
een nis of urnekelder moet 500 euro
kosten, afdekplaat inbegrepen. Deze
concessies lopen voor dertig jaar.
De stad legt alleen beperkingen op
vlak van formaat op.
De stad telt twee begraafplaatsen die
verbonden zijn aan een klooster en
drie seculiere kerkhoven.
Herk-de-Stad
• Aantal kerkhoven: 9, waarvan 6 nog
in gebruik. Er zijn concessies van 30
of 50 jaar. De concessies voor 30 jaar
kosten 223 euro, die voor 50 jaar 372
euro.
• De afdekplaten voor de columbariumnissen
en urnengraven moeten
gemaakt zijn van natuursteen.
• Van de 9 kerkhoven zijn er 6 nog in
gebruik.
1. Hoeveel kost een concessie?
2. Welke voorschriften voor graven?
3. Hoeveel kerkhoven?
•
•
•
•
•
•
Beringen
Inwoners betalen 250 euro voor
een concessie voor dertig jaar van
graven of ruimtes voor urnen.
Niet-inwoners kost zo’n concessie
750 euro. Een concessie loopt voor
dertig jaar.
De stad legt maximale groottes op
aan alle grafstenen.
De acht begraafplaatsen zijn nog
allemaal in gebruik.
Bree
Concessies lopen voor twintig jaar.
Begraven in volle grond kost 400
euro, of 300 euro voor een kindergraf.
De prijs voor het plaatsen van
een urne in een columbarium of
urnenveld bedraagt 150 euro.
De stad legt beperkingen op vlak
van formaat op.
In Bree liggen 7 kerkhoven, 4 zijn
nog in gebruik.
Gingelom
• Concessies lopen voor vijftig jaar
en bedragen 250 euro voor een graf
in volle grond, 125 euro voor een
kindergraf en 287,5 euro voor een
grafkelder. Het urnenveld kost 150
euro, het columbarium of een urnenkelder
375 euro. Het verstrooien
van assen kost 25 euro.
• Alleen inzake de afmetingen.
• Er zijn twaalf kerkhoven.
•
•
•
Hasselt
Een concessie loopt voor 50 jaar en
kost 375 euro voor een kist in volle
grond, 975 euro voor een grafkelder
en 200 euro voor het urnenveld.
Er zijn alleen voorschriften over de
afmetingen.
In Hasselt liggen 13 kerkhoven.
•
•
•
Bilzen
Bilzen verkoopt concessies van 25
jaar. Een gewoon graf kost 500 euro,
een grafkelder 800 euro, een urne bijzetten
in het columbarium 100 euro
en een urnenkelder 375 euro.
Voor grafstenen gelden alleen beperkingen
op vlak van afmetingen.
In heel Bilzen liggen 17 begraafplaatsen.
Op 13 daarvan worden
nog nieuwe graven gedolven.
Diepenbeek
• Diepenbeek verstrekt concessies voor
35 jaar. Een begraving in volle grond
kost 250 euro, een grafkelder 1.550
euro voor twee personen of 1.850
euro voor drie personen. Een nis in
een columbarium of urnenkelder
kost 250 euro.
• Er zijn drie types van grafstenen
mogelijk.
• Diepenbeek telt één kerkhof.
•
•
•
Halen
In Halen vraagt men voor elk type
van begraving of plaatsen van een
urne 250 euro voor een concessie
voor 25 jaar. Een concessie van 50
jaar kost 200 euro extra.
Er zijn beperkingen op vlak van afmetingen,
maar niet op het kerkhof
van Zelem.
De stad heeft kerkhoven in gebruik in
Zelem en Velpen. Drie andere kerkhoven
zijn niet meer in gebruik.
Hechtel-Eksel
• Concessies lopen voor dertig jaar en
kosten 65 euro voor alle mogelijke
varianten.
• Een reglement op de begraafplaatsen
bundelt alle voorschriften. Er is variatie
in de grafstenen mogelijk, maar
er worden wel beperkingen opgelegd
over de afmetingen ervan.
• Er zijn drie kerkhoven, waarvan één
nog in gebruik is.
Herstappe Heusden-Zolder
• Alle concessies lopen voor 25 jaar
en kosten 500 euro.
• De voorschriften leggen de maximale
afmetingen van grafstenen op.
•
Er zijn in totaal zes kerkhoven in de
gemeente.

Hoeselt
• Een concessie loopt voor 50 jaar.
De prijs voor een graf in volle grond
bedraagt 450 euro, voor een grafkelder
of urnenkelder 785 euro.
• Voorschriften zijn er enkel op vlak
van afmetingen.
• Hoeselt telt 8 kerkhoven, waarvan
er 6 nog in gebruik zijn.
Lanaken
• Je kan concessies kopen voor 20
of 50 jaar. Begraven in volle grond
kost 250 euro voor twintig jaar, 620
euro voor 50. Het plaatsen van een
urne in een columbarium kost respectievelijk
50 en 125 euro, een urne
in een urnenveld of –kelder 150 of
310 euro.
• Er zijn alleen voorschriften op vlak
van afmetingen.
• Lanaken telt 7 kerkhoven.
•
•
•
•
•
•
Maaseik
De stad Maaseik reikt concessies
uit voor vijftig jaar. Een concessie
voor een graf in volle grond kost er
991,57 euro, voor een urne 743,68
euro
Op de kerkhoven gelden alleen beperkingen
voor de afmetingen.
De stad telt vijf kerkhoven.
Nieuwerkerken
Concessies lopen in Nieuwerkerken
voor 50 jaar. De prijs voor een begraving
of plaatsing van een urne
is dezelfde: 250 euro.
Het reglement legt bepaalde afmetingsvoorwaarden
op.
Er zijn vier kerkhoven.
Riemst
• In Riemst bestaan concessies voor
25 of 50 jaar. Begraven kost 125
euro voor 25 jaar of het dubbel
voor 50 jaar. Het plaatsen van een
urne kost respectievelijk 325 of 500
euro.
• Er zijn alleen beperkingen over de
afmetingen.
• Riemst telt 18 kerkhoven.
Voeren
• Concessies lopen in Voeren voor
20, 30, 40 of 50 jaar. De respectieve
prijzen voor een begraving
zijn 150, 225, 300 of 325 euro. Die
prijzen voor het plaatsen van een
urne bedragen 75, 112,5, 150 en
162,5 euro.
• Graven mogen niet groter zijn dan
het opgelegde formaat.
• Er liggen 6 kerkhoven in Voeren.
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Houthalen-Helchteren
• Concessies lopen voor 50 jaar en
kosten 500 euro voor twee personen,
zowel voor begravingen als het
plaatsen van een urne.
• Voorschriften zijn er enkel op vlak
van de afmetingen.
• Van de drie kerkhoven zijn er twee
nog in gebruik.
Leopoldsburg
• Duur concessie: 10, 20, 30, 40 of 50
jaar. Een enkel graf kost 744 euro
voor 50 jaar, een dubbel graf 1.488
euro. Het plaatsen van een urne kost
372 euro voor dezelfde periode.
• Er zijn alleen voorschriften op vlak
van afmetingen.
• De gemeente telt 3 militaire begraafplaatsen
en twee gemeentelijke.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Maasmechelen
Een concessie in Maasmechelen
loopt voor dertig jaar. Dat kost 250
euro voor het eerste graf, 400 voor
het tweede, 550 voor het derde, 600
euro voor het vierde. Een kindergraf
kost 225 euro. De prijs van een concessie
voor een urne bedraagt 150
euro voor een eerste, 265 voor een
tweede en 375 euro voor een derde.
Enkel voor de afmetingen.
In totaal zijn er elf kerkhoven.
Opglabbeek
In Opglabbeek worden geen concessies
uitgereikt. Er moet alleen betaald
worden voor het grafmonument: 550
euro voor een grafsteen, 160 euro
voor een urneplaat en 370 euro voor
een columbariumnis.
Op het kerkhof van Opglabbeek
staan allemaal identieke graven in
Zweedse graniet, die in een cirkelvorm
staan opgesteld.
Er zijn twee kerkhoven.
Sint-Truiden
In Sint-Truiden lopen concessies
voor 20 of voor 50 jaar. Het plaatsen
van een urne kost 60 euro voor
20 jaar, begraven in volle grond 240
euro voor dezelfde periode.
In Sint-Truiden zijn alleen platte stenen
toegelaten, geen ruggen.
De stad telt 17 kerkhoven.
Wellen
• Een concessie is 50 jaar geldig. Begraven
in volle grond kost 198 euro, in
een grafkelder 731 euro. Het plaatsen
van een urne kost 100 euro in een nis,
of 471 euro in een urnenkelder.
• Graven moeten voldoen aan bepaalde
afmetingsvoorwaarden.
• Wellen telt 5 kerkhoven.
Kinrooi
• Kinrooi reikt geen concessies uit.
Na 50 à 60 jaar worden de graven
vervangen door nieuwe graven.
• Naast maximale afmetingen, legt
het reglement ook op dat de graftekens
gemaakt moeten zijn uit hardsteen
of een ander stabiel en ‘esthetisch
verantwoord’ materiaal.
• Er zijn 9 kerkhoven, waarvan 6 nog
in gebruik.
Lommel
• Lommel verleent concessies voor
20 of 50 jaar. Die voor 20 jaar kosten
247,89 euro, de langere 619,73
euro.
• De graven zien er ongeveer gelijk
uit door bepaalde regels inzake de
afmetingen, het soort steen en het
gebruikte lettertype.
• Zes kerkhoven zijn nog in gebruik.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Meeuwen-Gruitrode
Concessie in Meeuwen-Gruitrode
zijn bijzonder goedkoop. Een concessie
voor 30 jaar kost er 50 euro
voor een graf of 25 euro voor een
urne. Concessies voor 50 jaar kosten
respectievelijk 75 en 38 euro.
Alle grafmonumenten moeten voldoen
aan bepaalde afmetingsvoorwaarden.
Er zijn vijf kerkhoven.
Overpelt
Concessies lopen in Overpelt voor
25 jaar. De prijs ervan is 200 euro.
Voor een grafkelder komt daar 350
euro bij, voor een urnenkelder 521
euro.
Alle grafmonumenten moeten voldoen
aan bepaalde afmetingsvoorwaarden.
In Overpelt liggen drie kerkhoven
Tessenderlo
Alle concessies zijn een kwarteeuw
geldig en kosten 75 euro.
Graven moeten voldoen aan bepaalde
afmetingsvoorwaarden.
Er zijn vijf kerkhoven in de gemeente.
Zonhoven
• Concessies lopen in Zonhoven voor
25 jaar. Begraven is altijd gratis,
voor een concessie op een nis in het
columbarium betaal je 200 euro.
• De gemeente legt beperkingen op
inzake de afmetingen van de grafstenen.
• Er zijn 2 kerkhoven in Zonhoven.
Kortessem
• Concessies verschillen op vlak van
duur. Voor een graf duurt een concessie
15 jaar en betaal je 200 euro.
Een grafkelder voor 50 jaar kost 990
euro, een columbariumnis of plaats
in het urnenveld voor 30 jaar 395
euro.
• Er zijn alleen voorschriften op vlak
van afmetingen.
•
Van de 8 kerkhoven zijn er 6 nog in
gebruik.
Lummen
• Lummen reikt concessies uit voor 30,
40 of 50 jaar. De respectieve kostprijzen
zijn 250, 375 of 500 euro. Dat
geldt zowel voor gewone graven als
voor een columbariumnis of asurnebegraving.
• Een reglement legt maximale afmetingen
op.
• Lummen telt 5 kerkhoven.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Neerpelt
In Neerpelt worden geen concessies
uitgereikt. De gemeente telt 500 euro
kosten voor zowel een begraving als
de plaatsing van een urne.
In Neerpelt worden alleen eenvormige,
witte grafkruisen geplaatst,
met ook dezelfde afmetingen.
Er zijn drie kerkhoven in de gemeente.
Peer
Peer reikt concessies uit voor 30
jaar. Die kosten 180 euro, zowel
voor begraven in volle grond of in
een grafkelder als voor de plaatsing
van een urne in het columbarium of
een urnenkelder.
Grafmonumenten moeten voldoen
aan afmetingsvoorwaarden.
Peer telt 5 kerkhoven.
Tongeren
Begraven kost in Tongeren 250 euro
voor 20 jaar en 625 euro voor 50 jaar.
De prijs voor het plaatsen van een
urne bedraagt 200 euro voor 20 jaar
en 500 euro voor 50 jaar.
Er zijn alleen beperkingen over de
afmetingen.
De stad telt 18 kerkhoven.
Zutendaal
• Er worden geen concessies uitgereikt
voor begraven in volle grond. Een
concessie van 50 jaar voor een grafkelder
kost 900 euro voor 2 personen,
1.300 euro voor 3. Voor twee urnes
in het columbarium is dat 700 euro,
voor drie 750 euro. Een urnekelder
voor vier personen kost 650 euro.
• Graven moeten voldoen aan bepaalde
afmetingsvoorwaarden.
• Er is maar 1 kerkhof.
7

8
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Stilstaan bij Allerheiligen
Op het kerkhof van Laken
Het kerkhof van Laken, gelegen rondom de 13de-eeuwse parochiale
Onze-Lieve-Vrouwkerk, is ongetwijfeld een van de mooiste van het
land. Dit Père Lachaise van België groeide in de 19de eeuw uit
tot een camposanto voor al wie naam en faam had verworven, in
Brussel werkzaam of gehuisvest was en kerkelijk begraven wilde
worden. Talloze kunstenaars konden ongehinderd vormgeven aan
een ongerept nationalistisch elan, vertolkt door ideologisch gekleurde
neo-stijlen, realistische portretsculpturen of allegorische
evocaties.
De beeldengroep op het graf van de familie Ghémar (grote foto)
is een mooi voorbeeld van het thema ‘De Drie Leeftijden’gecombineerd
met een allegorie op de Wetenschappen (fakkel, boeken,
wereldbol), een werk uit 1869 van de Franse kunstenaar Albert-
Ernest Carrier-Belleuse, leermeester van onder meer Auguste
Rodin. Louis Ghémar was een van de grote Belgische pioniers van
de fotografie.
Foto’s Luc DAELEMANS
Nader tot u
Allerzielen blijft voor mij
een al te moeilijk feest,
want zij,
met wie ‘k het vieren wil,
zijn er al lang geweest.
Als ik gestorven ben
zal in de tuin van dit museum
boven het warrig bladerengedruis
een merel net zo helder zingen
op net zo’n late voorjaarsdag.
En ik, ik zal er niet meer zijn
om door dit zingen te vergeten
dat ik moet sterven mettertijd.
Geloof
Mats Beek
Jan Eijkelboom (+ 26 februari 2008)
Nu alles faalt, heeft dit alleen nog waarde
voor mij, die nooit één waarheid heb ontdekt:
ik zal van u niet scheiden als deze aarde
mijn pover lichaam dekt.
Ik heb maar één geloof: nooit gaat verloren
wat eens de liefde zalig heeft bevrucht,
en waar er twee elkander toebehoren
is zelfs de dood geen vlucht.
Zo gaat het met de wereld:
in de herfst ontdoet de wilg
zich van zijn bladeren.
(Tanehiko 1820-1842)
Tachtig en vijf jaar
lang, heb ik mijn plezier
gehad van maan en bloemen.
Blaas als je wilt,
herfstwind – de bloemen
zijn alle verwelkt.
(Tanko 1826-1884)
(Gansan 1814-1895)
Sta op, laat ons gaan –
langs het pad ligt
de heldere dauw.
(Fujo 1712-1764)
Ik verdwijn –
in het raam blijft
de sneeuw op de Arendberg liggen.
(Shiko 1690-1743)
Ik vraag me af
Naar waar de winden van de winter
De regenwolken jagen.
(Hakuen)
Je hebt je plicht gedaan
Tot vandaag
Oude vogelverschrikker
Jan Van Nijlen
(Raishi)
Begin november
Ik sta te staren als met Chinese ogen.
Ik heb de grond zo lief en ’t boomvolk dat
nu uit de reuk der aarde onbewogen
te rijen staat van ’t landschap naar de stad.
Het is begin november en de dagen,
grijs van de mist des daags en grauw te nacht,
doen mij intenser aan dit heden vragen,
wanneer ik mijn laatste droom daar in die
grond verwacht.
Zerk
Uw namen die weer samen staan,
als in de dood opnieuw verliefd:
nooit leek u zozeer ingelijfd
bij alles wat er vroeger was.
Nooit leek u zozeer niet vergeten,
uw laatste zoen in steen gegrift,
alsof men nooit meer kwijt kan raken
wat men voorgoed verloren heeft.
Pierre Kemp
Luuk Gruwez

met fotografie en poëzie
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Novembertroost
Zij die hier zo wit
in haar zorgstoel zit
nu de dagen donkerder worden
en de mist op de vlierstruik
bevriest,
wat vraagt zij nog, deze vrouw?
Een emmertje vuur voor de winterkou
en een korf van riet
voor haar winterverdriet,
en een bedelbed
voor haar laatste gebed,
als zij afscheid nemen moet
voorgoed.
Pieter G. Buckinx
De gestorvene
Zeven maal om de aarde te gaan,
als het zou moeten op handen en voeten;
zeven maal, om die éne te groeten
die daar lachend te wachten zou staan.
Zeven maal om de aarde te gaan.
9
Zeven maal over de zeeën te gaan,
schraal in de kleren, wat zou het mij deren,
kon uit de dood ik die éne doen keren.
Zeven maal over de zeeën te gaan –
zeven maal, om met zijn tweeën te staan.
Allerzielen
Ida Gerhardt
Soms loopt er door een drukke straat
ineens een oude kameraad
of reisgenoot.
Je weet zodra je hem begroet:
het kan niet dat ik hem ontmoet,
want hij is dood.
Eerst ben je nog een tijd verbaasd
omdat die levende toch haast
die dode was.
Heb je de zaak dan afgedaan,
dan komt er weer zo’n dode aan,
met flinke pas.
Thuis van het dodencarnaval
zie je de spiegel in de hal,
je schrik is groot:
die man daar in het spiegelglas,
met die bekende regenjas,
was die niet dood?
Willem Wilmink

10
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
De begrafenisondernemer
“Steun putten uit de dankbaarheid”
Danny Witters en echtgenote Myreille baten al 19 jaar een uitvaartcentrum uit
Doodgaan hoort bij het leven.
Maar als het zover is, staan
nabestaanden vaak voor een
zwart gat: wat moet er gebeuren,
waar kunnen ze terecht?
Een begrafenisondernemer is
de eerste die klaar staat om
alle vragen op te vangen en de
familie bij te staan.
Begrafenisondernemer is een zwaar beroep,
dat de nodige passie en gedrevenheid vergt.
Danny Witters en zijn echtgenote Myreille
baten al 19 jaar hun familiezaak ‘Begrafenissen
Witters’ uit met hart en ziel. Dat de
gedrevenheid bij hen zeker aanwezig is, merk
je aan de manier waarop Danny vertelt. Hij
is zelfs – welliswaar op een serene manier
– enthousiast.
In 1972 heeft zijn vader ‘Begrafenissen
Witters’ opgestart in Eksel. “Mijn vader
rustte aanvankelijk zijn privéwagen uit met
gordijntjes en lampjes zodat hij deze auto
als rouwwagen kon gebruiken”, vertelt
Danny. “Begin jaren tachtig was hij één van
de eerste Noord-Limburgers met een eigen
funerarium.” Danny hielp al van jongs af in
de zaak. Vandaag is hij samen met Myreille
de eigenaar van ‘Begrafenissen Witters’, met
een vestiging in Eksel, Meeuwen en Lommel.
Ook zijn zus ging verder in de sector. Zij baat
samen met haar echtgenoot ‘Begrafenissen
Witters en Baers’ uit in Houthalen Oost en
Heusden-Zolder.
Welke taak heeft een begrafenisondernemer?
Danny: “Wij zijn de hulp voor de nabestaanden
wanneer iemand gestorven is. Het gaat
veel verder dan het opbaren van het lichaam
en de ceremonie. Wij regelen de praktische
kant, maar zijn even goed de psycholoog die
steun biedt aan de rouwenden of de bemiddelaar
die tussenkomt als er onenigheid is
in de familie. Een begrafenisondernemer
is zeker geen verkoper. Eerlijkheid is heel
belangrijk en we willen de mensen niet nutteloos
hoog in de kosten jagen.”
Als jullie een telefoontje krijgen dat er iemand
gestorven is, wat moet er dan allemaal
gebeuren?
Danny: “De nabestaanden hebben in het
begin tal van vragen. Daarom gaan we
eerst langs om te praten en hen gerust te
stellen, vóór het lichaam van de overledene
wordt opgehaald. Daarna proberen we aan
“Als begrafenisondernemer kun je niet op vakantie gaan. Je wilt altijd zelf Foto Tony VAN GALEN
klaarstaan voor de families”, vertellen Danny en Myreille van Begrafenissen Witters
te voelen wat ze wensen om het overlijden
bekend te maken, zoals een aankondiging
in de krant en rouwbrieven. We staan niet
alleen in voor het drukwerk van deze brieven,
maar wij posten ze ook. Soms helpen we zelfs
bij het schrijven van de enveloppen. Verder
zorgen wij dat alle papieren in orde zijn: van
het ziekenfonds, tot de bank en de gemeente.
We maken alles klaar voor de begroeting in
ons funerarium, zorgen voor de bloemen en
werken de ceremonie uit. Ook de koffietafel
kunnen wij regelen: van enkel de bestellingen
tot het kleinste detail. Ten slotte plaatsen wij
ook de grafsteen op het kerkhof.”
Het beroep van een begrafenisondernemer
is niet te onderschatten. Wat is volgens jullie
het zwaarste?
Danny: “We moeten altijd klaarstaan voor
iedereen. We kunnen ieder moment opgebeld
worden omdat er iemand gestorven is. Of
we nu net eten besteld hebben op restaurant,
aan tafel zitten bij een familiefeest of slapen:
we laten alles vallen omdat de nabestaanden
ons nodig hebben. In de negentien jaar dat
we bezig zijn, zijn we zo goed als niet op
vakantie geweest. We kunnen onze zaak niet
sluiten, want we willen zelf klaarstaan voor
de families.”
En toch zijn jullie na al die jaren nog even
gedreven?
Danny: “De dankbaarheid van de families na
de begrafenis is voor ons een ruggensteun. Het
is een fijn gevoel om te weten dat de nabestaanden
tevreden zijn over het mooie afscheid van
hun dierbaren. We krijgen nadien heel veel
kaartjes van mensen om ons te danken voor
alles wat we voor hen gedaan hebben.”
Myreille: “Het kan zwaar zijn, maar die steun
en dankbaarheid van de families werken inderdaad
als een soort vitaminen. Uit de goede
contacten met de mensen put je energie om
verder te gaan.”
Hoe was het voor jullie om de eerste keer met
het lichaam van een overledene geconfronteerd
te worden?
Danny: “Ik ben er natuurlijk mee opgegroeid
maar toch was het even verschieten om de
eerste keer een lichaam aan te raken. De
warmte is weg en dat is een schrikwekkend
gevoel.”
Myreille: “Ik ben begonnen als wildvreemde
in de uitvaartsector, dus voor mij was alles
nieuw. Omgaan met het lichaam van een
overledene is iets dat je stillaan gewoon moet
worden. Maar eigenlijk vond ik het aanvankelijk
veel ingrijpender om met de rouwende
families om te gaan. Uiteindelijk is dat laatste
mijn drijfveer geworden.”
Hanne DE BELIE
“18 van de 22 cursisten voor begrafenisondernemer hebben al afgehaakt”
Monica Vandeurzen loopt stage bij De Backer-Put in Houthalen:
“Wij moeten ons sterk houden, hoe erg het leed ook is.”
Foto Karel HEMERIJCKX
Monica Vandeurzen is cursist in
het tweede jaar ‘Begrafenisondernemer’
bij Syntra. Ze is zelf
niet van kindsaf vertrouwd met
de uitvaartsector. “Ik werkte
in de thuiszorg en ben 2,5 jaar
geleden aan de slag gegaan bij
Rouwcentrum De Backer–Put in
Houthalen”, vertelt ze.
Wat begon als enkele uurtjes per
week bijspringen, is vandaag haar
fulltime job. “Ik ben heel sociaal
en ik heb altijd graag gezorgd
voor mensen”, zegt ze. “Toen ik
in de zorgsector begon, was het
aanvankelijk de bedoeling dat ik
op een palliatieve dienst terecht
zou komen. Daar kom je nauw in
contact met de dood en sta je de
naaste familie bij. Maar eigenlijk
wilde ik nog liever bij een begrafenisondernemer
werken. Een
begrafenisondernemer moet naast
het opbaren van het lichaam van
de overledene ook de nabestaanden
ondersteunen: rouwende mensen
troosten en kracht geven. Vooral
dat aspect trok mij erg aan.”
Wetgeving
Vorig jaar is Monica gestart met de
cursus begrafenisondernemer. “In
het eerste jaar hebben we vooral de
technische aspecten en wetgeving
gezien. Tijdens ons tweede jaar krijgen
we wetgeving die eigen is aan de
sector en leren we ook de praktische
kant van het beroep: het opbaren en
de verzorgingstechnieken van het
lichaam van de overledene, alsook
het omgaan met het verdriet van de
nabestaanden. We zijn vorig jaar
gestart met 22 cursisten, waarvan
er nog maar 4 overblijven. Niet dat
de cursus oninteressant is, maar de
meesten starten uit nieuwsgierigheid
en houden het niet vol. Het beroep
van een begrafenisondernemer is
immers niet te onderschatten. Je
moet áltijd beschikbaar zijn: dag
en nacht, zeven dagen op zeven.
Natuurlijk kan het ook emotioneel
erg zwaar worden. Toch is het de
bedoeling dat wij ons sterk houden:
wij moeten er zijn voor de familie en
een luisterend oor bieden.”
Ook het opbaren en verzorgen van
het lichaam van een overledene is
niet vanzelfsprekend. “In het begin
was het even wennen”, knikt
Monica. “Daarom mocht ik eerst
anderen vergezellen zodat ik kon
zien hoe het verloopt. Op die manier
was het mogelijk om uit te maken
of ik het zou aankunnen.”
HDB

Het basispakket
Het basispakket omvat het werk van de
begrafenisondernemer. Er zijn bepaalde
kosten waar niemand buiten kan, zoals het
laten opbergen van het lichaam, de organisatie
van de uitvaart en het aanvragen van
de nodige documenten in het gemeentehuis,
in een ziekenhuis of bij de geneesheer.
“De prijs van dit basispakket zal variëren
van 1.350 tot 2.000 euro”, stelt Roger Lathouwers.
“Crematies zijn daarbij aanzienlijk
duurder dan een klassieke begraving. Een
crematie vergt duidelijk meer manuren,
vooral omdat er extra administratie nodig
is. Ook moet een tweede controledokter het
lijk eerst onderzoeken, en moet er gewacht
worden aan het crematorium door het
personeel.”
Vier jaar geleden deed deze krant eenzelfde
bevraging. De prijs voor het basispakket
werd toen geschat op 625 à 1.250 euro. “Onder
meer het groeiend aantal crematies deed
deze prijs stijgen”, aldus Roger Lathouwers.
“In de loop van dit jaar deed de RSZ ook
intense controles bij begrafenisondernemers.
In onze cao’s stond dat wij personeelsleden
voor een begrafenis betalen voor 2 of 3 uur.
De RSZ drong er op aan telkens voor drie
uur te betalen. Voorts zijn door het nieuwe
decreet over het transport van een stoffelijk
overschot vaak extra verplaatsingen nodig.
Een lichaam kan nu ook op vrijdagavond
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
“Een begrafenis is zo
duur als je zelf wilt”
Gemiddelde
uitvaart kost
3 à 5.000 euro
Een gemiddelde uitvaart – crematie
of begrafenis – kost ongeveer
tussen de 3.000 en de 5.000 euro.
“Zulke bedragen komen althans
meestal naar voren in de afspraken
met de verzekeringssector”, weet
voorzitter Roger Lathouwers van
de Beroepsvereniging Aannemers
Begrafenissen Limburg (BABL). De
vraag hoeveel een begrafenis kost
werd hem al vele keren gesteld,
maar een eenduidig antwoord
kan hij er niet op geven. “Meestal
antwoord ik met een wedervraag,
hoeveel kost een auto? Daar kun
je ook niet zomaar op antwoorden.
Je maakt een begrafenis in feite zo
goedkoop of zo duur als je zelf wilt,
omdat je uit heel wat varianten
kunt kiezen. Als iemand er vragen
over heeft, kunnen ze altijd via
www.begrafenissenlimburg.be de
ledenlijst van de BABL raadplegen.
Onze leden staan altijd open voor
vragen.”
Bij elke begrafenis komen enkele
vaste kosten terug. Wij zochten per
post uit wat de geschatte minimale
en maximale prijzen zijn.
Hoeveel kost een begrafenis?
UITVAART KOSTENPLAATJE
prijzen in euro (zonder BTW) *Minimumprijs - maximumprijs
1.350*
of in het weekend afgehaald worden. Toch
moet je dan later nog terug naar het gemeentehuis
van de plaats van overlijden om het
overlijden aan te geven.”
Het rouwdrukwerk
Onder het rouwdrukwerk verstaan we de
rouwbrief, de bidprentjes en een overlijdensbericht
in de krant. In deze prijzen is veel
variatie mogelijk, afhankelijk van het type
drukwerk en het aantal brieven. De meeste
begrafenisondernemers drukken hun eigen
rouwbrieven en bidprentjes, waardoor
slechts 6% btw betaald moet worden. Als
je dit zelf bij een drukker bestelt, betaal
je 21% btw. Een rouwbrief kost ongeveer
1 à 2 euro, afhankelijk van het type en de
hoeveelheid. De prijs voor bidprentjes ligt
in dezelfde grootorde, met een gemiddelde
prijs voor kleurendruk van zo’n 1,5 euro per
prentje. De Post rekent voor de verzending
van rouwbrieven 0,54 euro per brief aan.
Een overlijdensbericht laten plaatsen in de
krant kost in Het Belang van Limburg 1,37
euro per millimeter en per krantenkolom.
Een standaard bericht kost – btw niet inbegrepen
– al gauw meer dan 200 euro, die
prijs kan oplopen tot meer dan 575 euro.
Een bericht laten plaatsen op de herdenkingswebsite
InMemoriam kost 13,63 euro,
één foto inbegrepen. Per extra foto betaal
je 6,20 euro.
2.000
650*
2.250
0*
2.500
0*
1.850
De kist/urne
Prijzen voor kisten lopen sterk uiteen, volgens
Roger Lathouwers van 600 tot 2.500
euro. Een urne kun je gratis krijgen in het
crematorium. Wie een andere urne wenst,
kan dat vanaf 40 euro. Voor sierurnes in
porselein wordt tot 600 euro gevraagd.
Begrafenis zelf
Het begraven van een lichaam is gratis. Voor
een crematie wordt in ons land 350 tot 450
euro gevraagd. Voor een crematie op zaterdag
kan dat oplopen tot 500 euro.
Het decreet op de begraafplaatsen bepaalt
dat op elk kerkhof gratis kisten in volle
grond geplaatst kunnen worden, of urnen
in een columbarium of urnenveld. Deze
moeten wettig gezien voor minstens tien
jaar ongemoeid blijven, daarna kunnen ze
worden weggenomen.
Op alle begraafplaatsen kun je ook een
concessie kopen, tot vijftig jaar. De prijzen
daarvan lopen sterk uiteen per duurtijd en
type van opberging, in sommige gemeenten
tot 1.850 euro voor een grafkelder.
De viering
Voor een begrafenismis is door alle bisdommen
hetzelfde tarief vastgelegd: 200 euro.
Voor herdenkingsmissen betaal je per mis
nog eens 10 euro. “Families die het niet kunnen
betalen, hoeven dat ook niet te doen”,
300*
260
50*
1.500
100*
5.000
Koffietafel (50 personen)
Viering
Begrafenis
Kist of urne
Rouwdrukwerk (200 personen,
met krantenbericht)
Basispakket
TOTAAL
minimum: € 2.450
maximum: € 15.500
gemiddelde: € 3 à 5.000
11
Grafmonument
Infografiek HBvL
luidt het bij het bisdom van Hasselt.
Een – kerkelijke of vrijzinnige - viering
houden in de aula van een crematorium
kost zo’n 50 euro voor een viering van 15
minuten. De prijs voor een langere viering
bedraagt 150 euro.
De koffietafel
Nog zo’n kost waarin veel prijsverschil
mogelijk is. Hoeveel personen nodig je uit?
Wat eten en drinken zij? Vindt de koffietafel
plaats in een parochiezaal of taverne? Een
parochiezaal huren kan vanaf 50 euro, voor
eten en drinken mag je minstens 5 euro per
persoon rekenen. In een taverne begint dat
vanaf 10 euro per persoon.
Het grafmonument
De prijzen van monumenten lopen sterk
uiteen. “Gemiddeld mag je rekenen op zo’n
2.500 à 3.000 euro”, luidt het bij Gielkens
Grafmonumenten in Tongeren. “Het
staande stuk alleen is verkrijgbaar vanaf
800 euro, een volledige steen vanaf 1.500
euro. Het duurste monument dat we ooit
plaatsten kostte 25.000 euro, maar meestal
loopt de prijs niet hoger op dan 5.000 euro.”
Afdekplaatjes voor op een columbarium
vind je vanaf 100 euro.
Peter COSTERMANS

12
HASSELT - Eenmaal dood kun je niet meer onsterfelijk
worden. Maar het internet heeft daar verandering in
gebracht. Mensen vereeuwigen hun dierbaren met
foto’s, gedichten of virtuele grafmonumenten op het
wereldwijde web. Vooral jongeren hebben op het net
zo hun eigen manier gevonden om hun familieleden
of vrienden te laten verder leven.
Netwerksites zijn voor heel wat
jongeren dé plaats om nieuwe
vriendschappen te sluiten - vaak
met mensen die ze in het dagelijks
leven nooit zullen zien. Ze vertrouwen
aan elkaar geheimen toe
of wisselen foto’s en filmpjes uit.
Dat ze geconfronteerd worden met
de dood van zo’n virtuele vriend
is haast onvermijdelijk. En als het
gebeurt, hebben ze zo een geheel
eigen manier om dat verdriet te
verwerken. Op Facebook, één van
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Er is leven na de
de populairste netwerksites, zijn
tientallen speciale herdenkingspagina’s
terug te vinden. Voor Leentje
Custers bijvoorbeeld, de Breese tvproductieassistente
die in oktober
in Noorwegen om het leven kwam.
Enkele uren nadat een goede vriend
de pagina oprichtte, stroomden al
honderden berichten van familie,
vrienden én volslagen onbekenden
binnen. “Veel gereisd, veel gezien,
van de zee tot de maan, maar alles
is veel te snel gegaan”, schrijft
Colofon
iemand. “Ik heb je nooit gekend,
toch ben ik er slecht van”, laat een
ander weten.
Ook langs het ‘stille’ profiel van
de Amerikaanse Liz Connolly
(20) surften honderden Facebookleden.
“Laat dit de plek zijn om
herinneringen aan Liz op te halen.
Een elektronisch schrijn”, laat de
oprichter weten. Zelfs meer dan een
jaar na haar tragische dood, met een
golfkarretje, worden boodschappen
achtergelaten. “Gisteren nog gekeken
naar onze schoolvoorstelling.
Heerlijk om je gulle lach nog eens te
zien”, meldt een jeugdvriendin.
Bedevaartsoord
Mydeathspace.com gaat nog een
stapje verder en houdt de profielen
van overleden gebruikers van
MySpace, een andere populaire
netwerksite, systematisch bij - inclusief
een uitgebreide biografie.
Via de site kun je ook doorklikken
naar de originele profielpagina, met
hobby’s, favoriete quotes en foto’s.
De pagina van de Amerikaanse
Anna Svidersky (18) groeide kort
na haar dood uit tot een heus virtueel
bedevaartsoord. Anna werd
in april 2006, enkele dagen voor
haar achttiende verjaardag, aan een
fastfoodrestaurant in Washington
neergestoken. Duizenden jongeren
van over de hele wereld bezochten
Teksten: Arne Biesmans, Peter Costermans, Hanne De Belie,
Stijn de Koning, Kristin Matthyssen, Chris Nelis.
Foto’s: Luc Daelemans, Dick Demey, Koen Fasseur,
Jeffrey Gaens, Philippe Lebeau, Raymond Lemmens,
Ludo Mariën, Jan Van Der Perre, Tony Van Galen.
Coverbeeld: Kerkhof van Laken
Projectmanager: Marcel Grauls
Verantwoordelijke uitgever: Luc Rademakers
haar pagina en uitten hun verdriet.
Inmiddels is die aandacht weer
bekoeld, maar goede vriendinnen
blijven hun belevenissen met Anna
delen. “Wat ik je vandaag weer allemaal
te vertellen heb!”, schrijft
iemand in een bericht op 20 oktober
2008. “Je gaat er ongetwijfeld weer
om lachen.”
Macaber
In de Verenigde Staten is deze vorm
van online rouwen al bestempeld
als macaber en voyeuristisch.
Trendwatcher Herman Konings nuanceert
echter. “Voor jongeren die
zijn opgegroeid met internet is het
de normaalste zaak van de wereld.
Achter het computerscherm delen
ze lief en leed, vreugde en verdriet.
De drempel is natuurlijk ook heel
laag, want niemand ziet je.” Manu
Keirse, klinisch psycholoog en
rouwspecialist, treedt Konings bij.
“In die virtuele wereld van jongeren
gaat het er heel rechtuit aan toe.
Voor velen onder hen zijn die online
herdenkingsplaatsen een extra
uitlaatklep om hun verdriet te uiten.
Het is zoiets als praten tegen een foto
of een kaarsje aansteken. Niet meer,
niet minder.” Keirse waarschuwt in
één adem wel voor een isolement.
“Als rouwende jongeren zich volledig
afsluiten van de realiteit, wordt
het heel gevaarlijk.”
Met steun van de Vlaamse overheid.
Dat zoveel mensen zich online laten
verleiden tot het betuigen van
medeleven voor een soms volslagen
onbekende vindt Keirse niet eens
zo vreemd. “Hetzelfde fenomeen
zie je ook als publieke figuren,
zoals koning Boudewijn of prinses
Diana, sterven. Er ontstaat dan een
beweging waarin het toegestaan is
om je gevoelens te tonen. De mensen
rouwen wel om hen, maar ze
vinden ook meteen een weg om hun
opgekropte, persoonlijke verdriet
te uiten. In Groot-Brittannië hebben
ze daar trouwens een woord
voor: mourning sickness - letterlijk
vertaald: rouwziekte.”
Mooi
Herman Konings ziet in de virtuele
herdenkingsplaatsen op Facebook,
MySpace en tal van andere
(netwerk)sites vooral veel moois.
“Eigenlijk vecht dat fenomeen
tegen het gegeven ‘uit het oog, uit
het hart’. Wie dood is, wordt via
herinneringen aan cyberspace toevertrouwd
en blijft gewoon verder
leven.”
Arne BIESMANS
i
Rouwen op
http://www.facebook.com
http://www.myspace.com
http://www.mydeathspace.com

het internet
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
dood in cyberspace
Foto’s HBvL/GVA
Huil, bid, lach en bewonder
HASSELT - Rouwen in cyberspace
omvat natuurlijk meer dan herdenkingspagina’s
op netwerksites. Er
zijn ook de online rouwregisters
en, minder traditioneel, virtuele
grafmonumenten. Ook kunt u via
het internet struinen langs de
mooiste kerkhoven in de wereld.
Een overzicht.
-Op www.vaarwel.nl kunt u in enkele klikken
(gratis) een rouwregister voor een overleden
familielid of vriend openen met foto, biografische
informatie of persoonlijke boodschap.
U kunt ook zelf aangeven of u dat register al
dan niet wilt openstellen voor alle bezoekers
van de website. Op deze site vindt u trouwens
ook een rouwregister voor de meer bekende
overleden medemens, zoals acteur Bert
André, presentator Ernst-Paul Hasselbach
Neyman. Hetzelfde principe vindt u op de
Engelstalige website www.worldgardens.com.
Geen plaats om te treuren, maar om het leven
en de verdiensten van onze dierbaren te
vieren, aldus de makers.
-www.cemetery.org was de allereerste virtuele
herdenkingssite (1995), waar nabestaanden
werden uitgenodigd om op geheel eigen wijze
– zij het tegen betaling - eerbetoon te bewijzen
aan hun dierbare. Met een fotocollage bijvoorbeeld
of videoclips, geluidsfragmenten
en zelfgeschreven gedichten. De bezoeker kan
ook (gratis) een ‘virtuele bloem’ – of voor de
joodse medemens, een steentje – achterlaten
aan elk monument, in de vorm van een korte
boodschap. Op de openingspagina van de
website prijkt de Canadese stichter van
WorldWideCemetery Michael Kibbee, die in
1997 overleed aan de ziekte van Hodgkin.
-Op www.memorialplace.nl mikt expliciet op
geeft hen de kans zelf een grafmonument op
te richten en een kaars aan te steken voor een
dierbare die het tijdelijke voor het eeuwige
heeft ingeruild. Daarvoor moet u wel 75
euro voor 5 jaar neertellen. Gratis ruimte
om ter nagedachtenis aan de overledene een
tekst met foto of een symbolisch voorwerp
te plaatsen kan dan weer op
www.ternagedachtenis.nl/index3/.
-Iets helemaal anders is www.pere-lachaise.
com/perelachaise.htm, waarop u virtueel kunt
struinen langs de graven op het beroemdste
kerkhof van Parijs. Sta even stil aan het graf
van Edith Piaf, Maria Callas of Jim Morrison.
Of breng een bezoek aan de rustplaats
van de Nederlandse schilder Karel Appel en
de Belgische schrijver Georges Rodenbach.
Dichter bij huis is er geoweb.lommel.be waar
iedereen een virtueel bezoek kan brengen
aan de begraafplaatsen in Lommel. Via de
knop ‘begraafplaatsenbeheer’ komt u terecht
geboortedatum of overlijdensdatum kunt
terugvinden. Het volstaat meestal om één
veld in te vullen.
-Als u wilt weten waar de groten der aarde
hun laatste rustplaats kregen, kunt u terecht
bij www.findagrave.com. Via een simpele
zoekopdracht (op naam, datum of plaats)
gaat u in één muisklik van het columbarium
in Los Angeles, waar icoon Marilyn Monroe
in 1962 werd bijgezet, naar het eilandengraf
van prinses Diana in Northampton. De
pagina’s zijn gestoffeerd met mooie foto’s
én biografische informatie. Ook Belgische
beroemdheden zijn overigens opgenomen in
de omvangrijke database (27 miljoen bestanden!),
zo blijkt. Zo vindt u er de rustplaats
van onder meer Willem Elsschot, Hendrik
Conscience (in het prachtige groen van het
Schoonselhof in Antwerpen), René Margritte
(met een zeer sobere grafsteen op kerkhof
van Schaarbeek) en de Belgische royals (in
de koninklijke crypte van Laken).
(die samen met Leentje Custers verongelukte nabestaanden die geen graf (meer) hebben bij een raadpleegmodule, waar u het graf
in Noorwegen) of zanger-vrijgezel Benny om te bezoeken op het kerkhof. Deze website van een overledene op naam, voornaam,
Arne BIESMANS
13

14
“Welkom in het rijk der doden”, lacht
Nicole Van Asten wanneer we haar
heiligdom in Hamont betreden. Een
begroeting die geenszins overdreven
is. In een lokaal in de buurt van het
klooster van de ursulinen beheert zij
een van de grootste collecties bidprentjes
van de Lage Landen: één miljoen
bidprentjes, en nog eens minstens
150.000 doodsbrieven. Van koningen,
van Amerikaanse presidenten, van
vele duizenden Nederlanders en van
tienduizenden Belgen die het leven
lieten. Een onwaarschijnlijk archief,
met een grootte en inhoud om stil van
te worden. Toch zijn bezoekers er niet
toegelaten. “Begrijpen wie het kan,
maar sommigen schrikken er niet voor
terug om deze laatste aandenkens aan
iemands leven te stelen.”
Bij het binnenkomen toont ze ons een rek
aan de ingang. Een vijftal schappen, volgetast
– ordelijk, maar volgetast – met dozen vol
bidprentjes. “Dit zijn alle prentjes die ik nog
moet ordenen. Alleen van overledenen met
een naam met de letter V weliswaar.” Het
geeft een goed beeld van het monnikenwerk
dat Nicole hier vrijwillig verricht. “Drie
dagen in de week werk ik hier een volledige
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Heemkring Hamont beheert collectie van één miljoen bidprentjes
Wie zelf bidprentjes wil overlaten aan de collectie van de heemkring, kan Nicole Van Asten elke maandag, dinsdag en
woensdag tussen 8.30 en 16 uur bellen op de bidprentjestelefoon, 0497/78.73.41. Foto Dick DEMEY
“Welkom in het
rijk der doden”
dag. Telkens neem ik ook nog werk mee naar
huis, en dat allemaal voor onze Heilige Geest.
Ik hoop dat hij me hiervoor zal lonen”, lacht
ze de tanden bloot, daar drie verdiepingen
hoog boven Hamont uittorenend. “Nog
een verdieping hoger en ik zit echt tussen
de geesten.”
Alfabet
De start van de immense collectie werd gegeven
in de jaren 70 door pater Dominicus van
de Achelse Kluis. Hij kreeg enkele prentjes
van bezoekers van de Kluis, en het nieuws
over zijn verzameling deed snel de ronde.
Enkelingen brachten prentjes, verzamelaars
gaven hun hele collectie over. De verzameling
groeide snel uit, met in de jaren 80 al zo’n
750.000 bidprentjes. Omdat de Achelse Kluis
te vochtig werd, verhuisde de collectie. In
1995 naar een lokaal in Achel, in de zomer
van dit jaar naar het huidige onderkomen in
Hamont. Nadat pater Dominicus overleed,
namen vrijwilligers van heemkring ‘De goede
stede Hamont’ de goede zorgen over het archief
van hem over.
“Ik doe het al sinds 1993, de laatste jaren
voornamelijk alleen”, vertelt Nicole Van
Asten. Zij ontdekte de collectie tijdens opzoekingen
naar haar stamboom. “Er kruipt
ongelooflijk veel tijd in het ordenen van de
prentjes. In de Kluis lagen ze gerangschikt
volgens Nederlands alfabet, met ‘Van Asten’
bijvoorbeeld onder de letter A. Nu heb ik
ze allemaal gewoon alfabetisch geordend.
De gegevens van elk prentje voer ik in op
de computer, om stamboomopzoekingen te
versnellen. Daarmee ben ik nu bij de letter H
gekomen. Opschieten doet het niet, want er
komen voortdurend nieuwe ladingen prentjes
binnen. Maar voor de stamboomkunde is
dit een godsgeschenk. Voor al wie dat wenst,
doen wij opzoekingen. Je betaalt alleen 0,25
euro per kopie.”
JFK
Stilstaan bij het leed dat aan deze prentjes
verbonden is, doet Nicole niet. “Ik denk niet
aan de families die achterbleven, wel aan de
personen op het prentje. En dat zijn allemaal
gelukkige mensen, want ze rusten nu.”
Tussen de prentjes zitten vele bijzondere
exemplaren, zoals die van koning Albert I
(“Schielijk in den Heer ontslapen te Marcheles-Dames”),
van John Fitzgerald Kennedy
(“My Jesus have mercy on the Soul of…”) of
van scoutsstichter Robert Baden-Powell (“De
chief-scout; hij leeft voort in onze daden”).
Maar evengoed bewaart Nicole duizenden
intrigerende prentjes van minder bekende
mensen. Zoals dat van een moeder en zoon uit
’s Heerenhoek, die in 1856 samen overleden
tijdens een ongeval. Een doodshoofd met
een klok errond waarschuwt de lezer van het
prentje om de dag te plukken: “Ik kom op
elk uur en bepaal er geen. Gij wiens oog dit
beeld aanziet, verzuim de tijd uws leven niet.
En denk dat in het stille graf, de tijd die u den
hemel gaf, tot werken is vervlogen. Bedenk
dit wel. En bespaar u het droevig verwijt van
een verdoemde.”
Verzamelaars
De alleroudste bidprentjes, van voor 1850,
liggen veilig weggeborgen in een kluis. Maar
ook de andere prentjes zijn verboden terrein
voor bezoekers. “Uit angst voor de grove
verzamelwoede”, geeft Nicole aan. “Tijdens
onze tijd in de Kluis mochten bezoekers
zelf de prentjes doorzoeken. Totdat we
constateerden dat onder meer exemplaren
van schrijvers als Felix Timmermans en
Guido Gezelle verdwenen waren. Eén voor
één heb ik de prentjes nageteld. Nog zo’n
half miljoen bleven er over, 250.000 prentjes
waren dus gestolen. Sindsdien is bezoek hier
taboe. Dubbele prentjes schenken we ook
alleen aan andere archieven. Ik begrijp zulke
verzamelaars niet, die zonder medeleven op
begrafenissen opdagen. Een bidprentje moet
een laatste aandenken zijn aan iemands leven,
geen manier om geld te verdienen.”
Peter COSTERMANS

IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Nuttige informatie over begrafenis,
crematie en levenstestament
Sinds 2002 is het Vlaamse gewest bevoegd voor
de regels in verband met de begraafplaatsen en
de lijkbezorging. Hieronder vindt u een beknopte
samenvatting van interessante wijzigingen die zich
hebben voorgedaan.
• Wat is een grafconcessie?
Als u er zeker van wilt zijn dat uw graf
na uw dood gedurende een langere
periode op het kerkhof bewaard blijft,
moet u een grafconcessie aanvragen.
Die is niet gratis. De prijs en de
duurtijd worden in gemeentelijke
reglementen bepaald en variëren van
gemeente tot gemeente. De maximale
duur van een grafconcessie bedraagt
vijftig jaar. Zogenaamde altijddurende
concessies kunnen niet meer afgeleverd
worden.
Er is wel een procedure ingevoerd
om grafconcessies te hernieuwen als
het graf er niet verwaarloosd bij ligt.
Vroeger werd een graf waarvoor geen
concessie bestond, minimaal vijf jaar
bewaard. Die termijn is opgetrokken
tot tien jaar.
Als een graf waarvoor geen concessie
bestaat, zal worden verwijderd,
moet dat meegedeeld worden aan de
nabestaanden. Dat gebeurt door minimaal
gedurende één jaar lang aan de
ingang van de begraafplaats en aan het
graf dat verwijderd zal worden, een
aanplakbiljet van bekendmaking te
hangen. Zo kunnen de nabestaanden
kennisnemen van de geplande verwijdering
en eventueel het grafteken
van het graf meenemen. Dezelfde
procedure wordt toegepast bij een graf
waarvan de concessie verstrijkt. Die
concessie kan wel hernieuwd worden.
Als het graf verwijderd zal worden
van een overledene die begraven is via
een voormalige altijddurende concessie,
hoeven de nabestaanden van de
overledene niet langer persoonlijk op
de hoogte te worden gebracht.
• Hoeveel kost een begraving?
De begraving van het stoffelijk overschot
is kosteloos voor de inwoners
van de gemeente. Als de overledene
gecremeerd wordt, moet ook de begraving
of bijzetting van de asurn op
de begraafplaats van de gemeente van
de overledene in principe kosteloos
zijn, of de uitstrooiing van de as op
de strooiweide.
Andere kosten moeten wel betaald
worden aan de begrafenisondernemer,
behalve voor behoeftigen. De
kosten voor de kisting, het vervoer,
de begrafenis of de crematie van de
stoffelijke overschotten van behoeftigen
vallen ten laste van de gemeente
van het Vlaamse Gewest waarvan ze
inwoner waren.
• Wat is een levenstestament?
Een levenstestament of laatste wilsbeschikking
is een verklaring bij de
burgerlijke stand van de gemeente
waarin u uw wensen voor uw begrafenis
kenbaar maakt. Zo kunt u tijdens
uw leven bepalen of u na uw overlijden
begraven of gecremeerd wilt worden.
Bij crematie kunt u kiezen voor begraving
van de as op de begraafplaats,
uitstrooiing op de begraafplaats,
bijzetting in het columbarium, uitstrooiing
op zee, uitstrooiing op een
andere plaats, begraving van de as op
een andere plaats, of bewaring van de
as op een andere plaats.
De mogelijke inhoud van zo’n
levenstestament werd recent nog
uitgebreid tot het ritueel van de levensbeschouwing
volgens dewelke de
uitvaartplechtigheid moet verlopen.
Onder levensbeschouwing worden
de zes erkende godsdiensten (roomskatholieke,
protestantse, israëlitische,
islamitische, anglicaanse, orthodoxe),
de vrijzinnigheid en de neutraal filosofische
overtuiging gerekend. De bedoeling
is de overledene zekerheid te geven
dat de uitvaartplechtigheid verloopt
volgens zijn levensbeschouwing.
• Mag een lijkwade worden gebruikt
in plaats van een doodskist?
Bij het begraven is het gebruik van
een doodskist niet meer verplicht. Een
ander lijkomhulsel, zoals een lijkwade,
is toegestaan. Lijkwaden worden
vooral gebruikt om joodse en islamitische
overledenen in te begraven. De
enige voorwaarden waaraan andere
lijkomhulsels moeten voldoen, zijn
van ecologische of hygiënische aard.
Die voorwaarden worden gespecificeerd
in een besluit van de Vlaamse
regering.
Bovengronds begraven is toegestaan.
De nabestaanden mogen de overledene
ook in een grafkelder begraven als de
gemeente in grafkelders voorziet.
• Mag de as worden meegenomen?
Vroeger mochten de nabestaanden
van een gecremeerde overledene de
as alleen meenemen als de overleden
persoon daarvoor toestemming had
gegeven in een geschreven wilsbeschikking.
De ouders van een gecremeerd
kind mochten de as ook meenemen als
het overleden kind minderjarig was.
In de nieuwe Vlaamse regelgeving is
dat veranderd. Als de overledene geen
schriftelijke wilsbeschikking (levenstestament)
heeft nagelaten waarin hij
zijn wens voor de as kenbaar maakt,
mag de as toch meegenomen worden
als er aan enkele voorwaarden voldaan
is. De echtgenoot of degene met wie de
overledene een feitelijk gezin heeft gevormd
en alle bloed- of aanverwanten
van de eerste graad moeten, voor de
crematie plaatsvindt, een schriftelijke
verklaring daarover voorleggen. Als
de overledene minderjarig is, moet
een van de ouders of de voogd een
verklaring opstellen. Op verzoek van
de echtgenoot en van de bloed- of
aanverwanten tot en met de tweede
graad (kleinkinderen) kan een gedeelte
van de as van het gecremeerde lijk aan
hen worden meegegeven.
• Mag een levenloos geboren kind
worden begraven?
Vroeger was het wettelijk niet geregeld
om een doodgeboren kind onder de
wettelijke levensvatbaarheidsgrens
(zes maanden) een begrafenis te
geven. Die mogelijkheid werd recent
ingevoerd: een levenloos geboren kind
dat de grens van de levensvatbaarheid
nog niet heeft bereikt, maar waarvan
de moeder wel minimaal twaalf weken
zwanger was, mag voortaan ook begraven
of gecremeerd worden.
In bepaalde gevallen laat de wet toe dat de as van een overledene meegenomen wordt
naar huis. De urne bijzetten in een columbarium kan uiteraard ook altijd. Foto Philippe LEBEAU
Meer info via gratis nummer
Alle recente regelgeving van het Vlaamse gewest over deze materie is vastgelegd
in een decreet, uitvoeringsbesluiten en rondzendbrieven die te raadplegen zijn
op de website van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur, www.binnenland.
vlaanderen.be/begraafplaatsen. Voor meer informatie over regelgeving bij overlijden
(begrafenis, crematie, nabestaanden, successierechten) kunt u bellen naar 1700, het
gratis infonummer van de Vlaamse overheid (elke werkdag van 9 tot 19 uur).
15

16
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Grootste Duits militair kerkhof buiten Duitsland ligt in Lommel
“ Driehonderd kilometer
om vader te bezoeken”
Het bijna vier meter hoge kruisbeeld
in zwarte basaltsteen grijpt
je al meteen naar de keel nog
voor je het Duits militair kerkhof
in Lommel betreedt. In de crypte
ligt een beeldtenis van een gesneuvelde
soldaat en daarachter
zo’n twintigduizend kruisjes die
staan voor veertigduizend militairen.
Want bij elk kruisje liggen
telkens twee soldaten. Dat maakt
dat Lommel het grootste Duits
militair kerkhof heeft buiten
Duits grondgebied. Wij gingen
er op zoek naar nabestaanden
en troffen niet alleen een vrouw
aan van wie de vader er begraven
ligt, maar ook dertig scholieren
van een school in Berlijn die zich
engageren om het onkruid rond
de kruisjes weg te halen.
Het merendeel van de Duitse militairen die
in Lommel liggen, is gesneuveld tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Maar er liggen ook
Duitse soldaten die de Eerste Wereldoorlog
niet overleefden en tijdens de aanleg van het
kerkhof vanuit Leopoldsburg naar Lommel
zijn overgebracht. De Achttiendaagse Veldtocht
in mei 1940 heeft, voor het kerkhof
van Lommel, de meeste oorlogsslachtoffers
veroorzaakt. Maar ook de slag rond Aken
in het najaar van 1944 en het Ardennenoffensief
in december 1944 en januari 1945
hebben tot een behoorlijke hoeveelheid
kruisjes geleid. Aanvankelijk werden de
Barbara Heyen legt een krans op het graf
van haar vader Ferdinand Heyen die op 11
september 1944 op 31-jarige leeftijd in
Visé om het leven kwam.
Foto’s Raymond LEMMENS
Scholieren van de Berlijnse ‘Sophie Scholl’-school - Scholl was een verzetsstrijdster
tegen Adolf Hitler - maken de grafstenen schoon, bij wijze van bezinning.
Duitse militairen door de Amerikaanse
Gravendienst in Henri-Chapelle, Fosse, Overrepen
en Neuville-en-Condroz begraven. In
1946 en 1947 werden ze overgebracht naar
Lommel en kreeg de Belgische overheid het
terrein weer in handen. Vijf jaar later werd
het officieel overgedragen aan de Duitse
oorlogsgravendienst.
Twintigduizend kruisjes
voor veertigduizend
soldaten
Het duurde nog tot in 1959 voor het grootste
Duitse militair kerkhof buiten Duitsland ook
officieel werd ingewijd. Vooral familieleden
van de Duitse militairen kwamen er hun
overleden oorlogsslachtoffers bezoeken.
Toch werd het kerkhof ook misbruikt door
neonazi’s die er manifestaties hielden. En dat
is wat de leerlingen van de ‘Sophie Scholl’school
in Berlijn net verafschuwen. Toevallig
treffen we ze er aan terwijl ze onkruid rond
de stenen wieden en de omgeving proper
houden. “Onze school is genoemd naar een
jonge vrouw die vanwege haar verzet tegen
Adolft Hitler is vermoord”, zegt leerkracht
Rüdiger Pänke. “We werken vooral rond thema’s.
Ons verblijf hier aan dit Duits kerkhof
en het onderhoud is er één van. Het is de
bedoeling dat de leerlingen voelen wat een
oorlog teweeg kan brengen. Dat ze kunnen
zien hoeveel zinloze slachtoffers zoiets kan
opleveren. In datzelfde kader zijn we ook in
Breendonk geweest. En ik moet zeggen dat
zulke acties niet alleen voor stof tot discussie
leiden, maar vooral ook tot momenten van
bezinning.”
“Leerlingen moeten
voelen wat een oorlog
teweeg kan brengen”
Balthasar Kirchgenner is één van de leerlingen
die er van overtuigd is dat zo’n bezoek impact
heeft. “Je kunt meer begrijpen hoe de mensen
zich destijds gevoeld moeten hebben en wat er
zich heeft voorgedaan als je ter plaatse bent.
Ja, dit alles maakt een enorme indruk op mij.
Beseffen dat hier zoveel oorlogsslachtoffers
liggen die zinloos gestorven zijn, is erg pijnlijk.
En het is maar een klein deeltje van het aantal
mensenlevens die hiervoor verloren zijn. Mijn
grootvader heeft als Duitse soldaat de oorlog
meegemaakt en er mij veel over verteld. Ik
heb hier geen familie liggen, maar je geraakt
er toch door geëmotioneerd.”
“Ik heb hier geen
familie liggen, maar je
geraakt er toch door
geëmotioneerd”
Een eind verderop legt een ouder echtpaar
een bloemenkrans neer op een graf en het
neemt zich de tijd om even te bezinnen en een
kruisje te slaan. “Hier ligt mijn vader”, zegt
Barbara Heyen. Ze wijst naar een graf waarop
staat dat Ferdinand Heyen op 11 september
1944 op 31-jarige leeftijd in Visé gevallen is.
“En wel tijdens een terugtocht. Hij was tolk
in het leger en heeft het laatste stukje niet
overleefd.”Voor de toen kleine Barbara, haar
moeder en haar vier broers en zussen was het
een ramp. “Het was niet alleen zwaar om te
verwerken, maar vooral ook om het leven
verder door te komen. Voor moeder was dit
verschrikkelijk.” Barbara Heyen en haar
man Marcel Theismann hebben de officiële
inhuldiging van het kerkhof in Lommel in
1959 bijgewoond.
“Dat iemand door het
leven kan als imitator
van Hitler kunnen we
niet vatten”
“Sindsdien komen we jaarlijks, en soms vaker,
naar hier om een bloemetje op zijn grafsteen
te leggen en even te bidden.” Ze drinken
daarna een koffie in Lommel en rijden dan
weer terug naar Büllingen, een Duitstalige
gemeente in de provincie Luik. “Dat is telkens
zo’n driehonderd kilometer heen en weer.
In het begin dat het kerkhof toegankelijk
was, hebben we hier een vrouw leren kennen
die geregeld vanuit Steiermark in Oostenrijk
naar hier kwam om haar gevallen zoon te bezoeken.
Toen moest ze daarvoor twee dagen
in de trein zitten om er te geraken. We hebben
ze al een tijdje niet meer gezien.” Zowel
Barbara als Marcel ergeren zich mateloos aan
de neonazi’s die herdenkingsplechtigheden
en andere manifestaties op of in de buurt
van het kerkhof organiseren. “Onlangs nog
stond in de krant iemand die door het leven
gaat als imitator van Adolf Hitler. Zoiets
kan een mens niet vatten. Het doet verschrikkelijk
pijn zo iemand te zien. Een mens die
oploopt met een figuur die verantwoordelijk
is voor miljoenen zinloze doden en daar ook
nog zoveel mogelijk mee in de aandacht wil
komen? Het is onbegrijpelijk.”
Chris NELIS