Urker Vissersvrouwen - Claudia Coenen

110 33 | 10
Mina, 1955
Vissersvrouwen
Mina en Hennie zijn
van verschillende
generaties, maar
herkennen veel in
elkaar. Want de Urker
vissersvrouw van toen
én nu is degene die
ervoor zorgt dat thuis
alles op rolletjes loopt
en die elke vrijdag
weer blij is haar man
veilig thuis te zien!
Man op zee... vrouw aan het roer
Hennie, 2010
33 | 10 111

112 33 | 10
In de haven van Urk kijkt de vissersvrouw
op het Urker vissersmonument
uit over de voormalige Zuiderzee (het
tegenwoordige IJselmeer), turend naar
de plek vanwaar haar man had moeten
terugkomen. Op de muur rondom het
monument staan 388 namen van vissers
die door de jaren heen ‘op zee zijn gebleven’.
Zoals de twee zwagers van de bijna
71-jarige Mina Hoekstra-Kramer. Amper
twintig jaar was ze toen het fatale ongeluk
op de Noordzee gebeurde. Ze had net
drie jaar eerder haar moeder verloren en
was nog maar kort getrouwd met visser
Jakob Hoekstra. “Een van Jakbobs broers
woonde naast ons, mijn schoonzus was
net als ik in verwachting van hun tweede
kind. En dan overkomt je zoiets...”
Elke week voer Mina’s man uit om te
gaan vissen op diezelfde, soms zo gevaarlijke
Noordzee. Vijftig jaar geleden
kon je niet veel meer doen dan het weerbericht
in de gaten houden. “Bij slecht
weer was je altijd blij als je op vrijdag
het verlossende telefoontje kreeg dat ze
weer veilig ‘binnen lagen’,” vertelt Mina.
Soms was er ook wel contact mogelijk,
via Scheveningen Radio, als de vissers in
de radio-uitzending een gesprek op Urk
aanvroegen. “Maar dan kon je nooit eens
iets zeggen wat privé was,” vertelt Mina.
Al leverde dat wel een leuke anekdote op.
“Ik heb in elf jaar tijd zeven kinderen gekregen,
aan voorbehoedsmiddelen dacht
je toen niet. Dan was ik tijdens een weekend
weer eens over tijd en zei ik tegen
mijn man: ‘Misschien komt het deze
maand gewoon een paar dagen later.’
Een keer belde hij me via Scheveningen
Radio en vroeg: ‘Mien, is dat pakje van
de week nog gekomen, met de post?’ En
ik verzuchtte: ‘Nee hoor, dat pakje is niet
gekomen.”
“En zo wist hij dat je in verwachting was?
Wat leuk!” schaterlacht de 24-jarige
Hennie Barends-Kramer. Zij is sinds drie
jaar getrouwd met de 31-jarige visser
Jacob-Pieter Barends. “Nu is alles zó anders.
Toen wij net verkering hadden, ging
ik elke donderdagmiddag naar zijn moeders
kledingwinkel voor een bakje koffie.
Dan lag er een fax voor me klaar. Daar
zat je elke week op te wachten. Nu mailen
we en praten met elkaar via Skype.
Dan neem ik ons zoontje van anderhalf
op schoot en zeggen we via de webcam:
‘Dag papa.’ Zo mis je elkaar niet meer.”
De broek aan
“Ze zeggen weleens ‘een vissermanhuwelijk
gaat nooit kapot’. En dat klopt ook
wel: als je man op vrijdag thuiskomt, is
alles geregeld,” zegt Mina. “Het enige
wat mijn man nog hoefde te doen als hij
thuiskwam, was de betaalde rekeningen
nakijken. Die had ik dan netjes voor hem
op volgorde gelegd.” Het huishouden, de
zorg voor (zieke) kinderen, het nemen
van beslissingen: de vissersvrouw zorgt
voor alles. Dat is niet altijd even gemakkelijk.
Zo werd een van de dochters van
Mina geboren met een hartafwijking.
Terwijl haar man wekelijks naar zee uitvoer,
moest zij elke maandagochtend met
hun kind naar Groningen, voor foto’s en
behandelingen. Jarenlang. Als ze een keer
een slechte uitslag kreeg, zat ze alleen
met hun dochter in het busje terug naar
Urk. En wanneer hun dochter ’s nachts
ziek werd en Mina twijfelde of ze de dokter
moest bellen, kon ze niet even met
haar man overleggen. Hennie kan haar
man doordeweeks wél bereiken, maar bij
echte problemen belt ze hem toch niet
op. “Ik wil hem daar niet mee opzadelen
als hij de hele week op zee is, hij kan er
daar toch niets mee. Dan bezorg ik hem
alleen maar een rotweek. Ik denk altijd:
het komt vrijdag wel. Ik heb een heel
lieve schoonmoeder en schoonzus, bij
wie ik terecht kan. En mijn eigen moeder
weet raad op alles.”
Mina knikt: “Vroeger, als de kinderen
weleens wat hadden uitgehaald, zei ik:
‘Wacht maar tot je vader thuiskomt!’
Maar als hij dan vrijdags thuiskwam,
vertelde ik hem toch niets.”
“Dat zei mijn moeder ook altijd!” lacht
Hennie, zelf dochter van een vissersvrouw
in een gezin van negen kinderen.
Hennie:
‘Als ik een probleem heb, ga ik mijn man
niet opbellen, hij kan er op zee toch niets mee.
En op vrijdag is hij weer thuis’
“Toen ik mijn man net leerde kennen,
dacht ik nog: joh, visserman, dat maakt
niet uit. Maar nu zijn we getrouwd, hebben
we samen een kind, en dan denk je
weleens: hij is wel de hele week weg. Op
zondagavond wordt hij om twaalf uur
opgehaald, op vrijdagmiddag is hij weer
thuis. Dan wil je in het weekend natuurlijk
leuke dingen doen, maar dat gaat niet
altijd. Na een zware week op zee wil hij
eerst even uitrusten. Dan heb je de zaterdag
en dan is het alweer zondag. Die dag
doe je niks, want het is rustdag. Dat is
soms wel balen.”
Mina:
‘Planning is het toverwoord in een vissersgezin.
Alles gebeurt in het weekend, van
bezoek aan de tandarts tot trouwerij’
Mina: “Planning is het toverwoord in een
vissersgezin. Afspraken met de dokter
en tandarts regel je voor je man op zaterdagochtend.
Een vrije dag opnemen voor
zoiets is geen optie: dan moet hij de hele
week vrij nemen en krijgt hij geen loon.
Verjaardagen vier je op zaterdag- of zondagavond.
Als je een grote familie hebt,
is er altijd wel ergens wat te vieren, en
áltijd in het weekend.” Hennie: “Al mijn
ooms zijn vissers, dus ik moest op een
zaterdag trouwen. Daar houd je gewoon
rekening mee.” Als haar man op zaterdag,
eigenlijk hun enige echte vrije dag
samen, ’s middags een paar uurtjes naar
zijn vrienden wil, gunt ze hem dat dan
ook van harte. “Die ziet hij doordeweeks
ook niet.” Mina: “En op zondagavond
gaan we altijd even naar zijn moeder.”
Woelige baren
“De visserij van nu is niet meer zoals
vroeger, toen hadden de mannen nog
een echt vrij beroep,” mijmert Mina.
“Tegenwoordig moeten die jongens elk
jaar visquota kopen. Je mag al minder vis
vangen van een bepaalde soort en dan
zakt soms ook nog eens de verkoopprijs.
En soms vangen die jongens te veel en
moeten ze hun vis teruggooien in zee,”
schudt ze meewarig het hoofd. “Wij hadden
onze eigen kotter en ik zie mijn man
nog zitten met al die rekeningen, hij kon
ze gewoon niet meer betalen. In 1997
hebben we de boot moeten verkopen.
Toen die wegvoer, stonden mijn drie
zonen met betraande ogen in de haven
toe te kijken. Daarna zijn ze ook allemaal
uit de visserij gestapt.”
“Verschrikkelijk, zo’n kotter is je tweede
huis,” verzucht Hennie. “Twee jaar ge-
leden, toen de olie zo extreem duur was,
zijn veel kotters weggegaan uit Urk.
Gewoon vreselijk dat je je hele hebben en
houden moet opgeven omdat de olie zo
duur is en de vis zo goedkoop. Gelukkig
is de olieprijs nu weer wat gezakt.”
Liefde overwint alles
Voor Mina is er nu ook een wat moeilijker
tijd aangebroken. “Ik besef dat ik
moet loslaten in het leven. Mijn kinderen
hebben me niet meer nodig, iedereen
heeft zelf kinderen en kleinkinderen.
Terwijl je er als moeder zo graag voor
ze wilt zijn,” verzucht ze. “Maar ik ben
blij dat ik altijd heb mógen zorgen voor
de kinderen, dat ik voor ze thuis kon
blijven. Tegenwoordig krijgen mensen
één of twee kinderen en dan moeten de
vrouwen carrière maken. De sociale lasten
zijn zó hoog, dat de vrouw wel moet
gaan werken.” Carrière maken is niet de
reden dat Hennie een dag in de week een
opleiding in de verzorging volgt. Ze is tevreden
met haar bestaan als huisvrouw.
“Maar mijn man is een oog kwijtgeraakt
als gevolg van een ongeval. Mocht er iets
gebeuren waardoor hij niet meer kan vissen,
dan kan ik altijd nog in een verzorgingshuis
of verpleeghuis gaan werken.
Maar wel het liefst parttime.”
“Dat heb ik ook jaren gedaan, als schoonmaakster
in het voortgezet onderwijs,”
zegt Mina, “Dat was perfect, van kwart
voor vier tot kwart voor zes. Met het eten
was ik weer thuis.” In 1987 kwam haar
man thuis te zitten met reuma. “Ik vond
het dan wel fijn om een paar uurtjes van
huis weg te zijn,” bekent ze. “Het valt
niet mee, hoor, als je man ineens de hele
dag thuis is. Uiteindelijk ben ik er wel
aan gewend geraakt: met een beetje lijdzaamheid
en verdraagzaamheid overwint
de liefde alles.”
Hennie en Mina, 2010
interview: claudia coenen. fotografie: marloes bosch. visagie: carmen zomers
33 | 10 113