Layout 2 - Cornelis Dopper

Met de Statendam (I) naar Amerika
hij niet alleen over een goede violist, maar ook
over iemand die piano speelde en zich in de
loop der jaren zou kunnen ontwikkelen tot een
uitstekend repetitor en koormeester. Voor
Dopper was het een gulden gelegenheid om ervaring
op te doen. Als violist kon hij zich
vertrouwd maken met het operarepertoire en
de praktijk van het operaorkest. Als scheppend
toonkunstenaar kreeg hij buiten het seizoen
volop gelegenheid tot componeren en wellicht
meer mogelijkheden zijn werk te laten uitvoeren.
Begin november 1897 liet hij zich inschrijven
in het bevolkingsregister van Amsterdam
en betrok een kamer aan de Leidschekade 91.
Lang duurde de vreugde niet. ‘Voortdurend
wordt ik gevolgd door twee vrouwen: Armoede
en Zorg’, schreef hij aan Sophie Zimmermann.
De gage, die hij ontving was nauwelijks toereikend
om de kamerhuur te betalen. Buiten het
operaseizoen was er geen werk en dus ook geen
inkomen. De arbeidsomstandigheden waren
mensonterend. Rechten had men nauwelijks,
plichten des te meer. Er heerste een ijzeren discipline
en voor het minste of geringste ‘vergrijp’
stond je op straat. Een dagtaak van 14 uur was
normaal, alle dagen van de week, ook zondags.
Een orkestlid verdiende gemiddeld minder dan
€ 0,10 per uur. Een nieuwkomer als Dopper
ontving maar 40% van dat bedrag (d.w.z. € 0,04
per uur!). In het theater had een onverlaat een
bordje opgehangen: ‘Hij die hier binnentreedt
late alle hoop varen.’ Dopper was achtereenvolgens
in dienst bij vijf operagezelschappen,
omdat het ene na het andere operagezelschap
ter ziele ging. Subsidie kreeg men niet. Ondanks
dat werkte hij zich in de loop van de
jaren (tussen 1897 en 1903) op van violist tot
repetitor, koormeester en dirigent.
Als veelbelovend componist mocht hij
gedurende de zomervakanties in Utrecht
logeren bij de dirigent van het Utrechts
Stedelijk Orkest, Wouter Hutschenruyter. Dat
kostte hem niets, want de
familie Hutschenruyter
stelde haar huis open voor
behoeftige kunstenaars. Hij
voelde zich er thuis en vormde
al gauw deel van het
gezin. Hij kreeg volop gelegenheid
om te componeren
en leerde veel van de ervaren
en veelzijdige musicus
Wouter.
Een betere toekomst
Bijna tien jaar had Dopper in
Amsterdam met moeite het
hoofd boven water kunnen
houden. Maar eindelijk gloorde er licht aan de
horizon. In 1906 kreeg hij van meerdere kanten
aanbiedingen. Hij werd gevraagd als managerbegeleider
voor een wereldtournee van het
Hongaarse wonderkind Kun Arpad, een ‘violistje’,
dat overal in Europa met sensationeel
succes optrad. Dopper wees dit aanbod af. Hij
kwalificeerde het vioolspel van de jongen als
‘aardig, zolang hij een korte broek draagt.’ Een
tweede aanbod kwam uit Soerabaja in voormalig
Nederlands-Indië, waar hij gevraagd werd
als dirigent van een muziekvereniging. Maar,
omdat hij zich moest verbinden voor een periode
van tien jaar, wees hij ook deze mogelijkheid
af. Tenslotte kreeg hij het aanbod
repetitor, koormeester en dirigent te worden bij
een rondreizend operagezelschap in de
Verenigde Staten. De omstandigheden lieten
hem weinig keus. Hij zou ervaring opdoen als
dirigent en was meteen uit de geldzorgen. Zesendertig
jaar oud, ongetrouwd, onafhankelijk
en op zoek naar een betere toekomst, waagde
hij de sprong.
Amerikaans avontuur
Op zaterdag 8 september 1906 begaf hij zich
met gemengde gevoelens aan boord van het
stoomschip de ‘Statendam’ (I), dat de reis van
Rotterdam naar New York zou afleggen in tien
dagen.
Het afscheid van vrienden en bekenden was
moeilijk en zijn stemming werd er niet beter op
bij de trieste aanblik van een grote menigte
Russen, Polen, Hongaren en avonturiers, op
zoek naar een betere toekomst in de Nieuwe
Wereld. Een paar dagen later stak er een
geweldige storm op. Maar in plaats van bang of
zeeziek te worden, genoot Dopper van het
geweld der natuurelementen: ‘De wind gierde
door de gangen, de golven sloegen over het dek
en het gekraak en gesteun van het houtwerk