Layout 2 - Cornelis Dopper

More documents

Recommendations

Info

maakten een lawaai dat horen en zien verging. Een scheepsorkestje probeerde de passagiers wat op te vrolijken. Dat duurde nog geen acht maten. Toen werd het hele orkest met instrumenten en al tegen de reling geslingerd’, schreef hij in z’n dagboek. Na tien dagen bereikte het schip New York en begonnen de repetities. Acht maanden lang werd avond aan avond voor uitverkochte zalen Madama Butterfly van Puccini opgevoerd. Van New York tot Vancouver, en van Detroit tot San Francisco, van Canada tot in Mexico. Dopper, Bij de Niagara Falls rechts (zittend) Cornelis Dopper die altijd heimwee naar z’n vaderland had, zocht troost in de natuur. Overal waar hij kwam, bezocht hij stadsparken en musea. Op kerstavond was het gezelschap in Cincinnati, met oudejaarsavond in Cleveland. St. Louis vond hij de lelijkste en smerigste stad, die hij ooit gezien had. Onderweg van Milwauki naar Green Bay (buiten was het 41 graden onder nul) vierde hij zijn 37ste verjaardag. San Francisco maakte op Dopper een onvergetelijke indruk: ‘Het blauw van de hemel was van een kleur, zoals men dat alleen in landen ziet, die dichtbij de evenaar liggen. De baai was bedekt met alle soorten schepen: drie-, vier-, ja zelfs vijfmasters.’ Het was een schouwspel dat hij nooit zou vergeten. Maar, geconfronteerd met de gevolgen van de verschrikkelijke aardbeving een jaar eerder, maakte zijn opgewekte stemming al gauw plaats voor verbijstering: ‘Overal waar je keek, ruïnes. Alles weg, alles verbrand, niets dan puinhopen, en nog eens puinhopen.’ In Omaha maakte Dopper kennis met een zekere G.W. Lininger, die een kostbare kunstverzameling bezat. Daaronder een ‘zelfportret van Rembrandt met een pelsmuts, geschilderd in prachtige lichttonen, als een symfonie van Beethoven met haar rijkdom aan mooie melodieën.’ Experts van het Rembrandthuis in Amsterdam beweren echter, dat het geen echte Rembrandt geweest kan zijn. Van een ’Rembrandt met pelsmuts’ is niets bekend. Dopper en Mengelberg In 1904, nog vóór zijn Amerikaanse tournees, had Dopper contact gezocht met Willem Mengelberg, dirigent van het Concertgebouworkest, om hem zijn Derde symfonie, de zogenoemde ‘Rembrandt’symfonie voor te spelen. Mengelberg was behoorlijk onder de indruk en beloofde de symfonie te zullen uitvoeren. Voorlopig echter gebeurde er niets. Pas op 24 mei 1906, op Hemelvaartsdag, kort voordat Dopper voor de eerste keer naar Amerika ging, voerde Mengelberg met veel succes de symfonie uit. Op het titelblad van de symfonie staat de volgende opmerking geschreven: ‘Dit werk behandelt niet een gebeurtenis uit Rembrandts leven, noch is het ontstaan door het aanschouwen van zijn werken, maar de componist heeft in de naam Rembrandt de grootse kunstgeest en kunstzin willen eren, die deze kunstenaar bezat en die onze hedendaagse Hollandse schilders voor een deel ook nog bezitten en bezielen. Waarom zouden onze componisten niet doen als onze schilders en in hun kunst de gewaarwordingen weergeven die hen bezielen bij het zien van onze zee, onze heide, onze bossen, weiden en luchten?’ Doppers opmerking viel in goede aarde. De pers reageerde enthousiast: ‘Onze schilders en dichters doen het…Waarom niet onze componisten? Dopper heeft de natuur in klank geschilderd. In zijn muziek hoort men het Hollandse landschap, zijn weidse verten, zijn prachtige luchten, zijn idyllische stilten.’ Het jaar 1906 stond in het teken Rembrandt. Op grote schaal werd gevierd dat de grote schilder driehonderd jaar eerder geboren was. Hoewel niet speciaal voor die gelegenheid geschreven, was het dus logisch dat Mengelberg Doppers ‘Rembrandt’symfonie in dat jaar uitvoerde. Dopper droeg zijn symfonie op aan een jonge schilder, een zekere F.L., ‘die nog als een tweede Odyssee op onbekende zeeën rondzwalkt, maar die eenmaal vast en zeker Ithaka zal bereiken.’ Tot op de dag van vandaag weten we niet zeker wie deze geheimzinnige F.L. was. Het succes van de symfonie was zo groot dat ze een jaar later nogmaals werd uigevoerd, weer onder leiding van Willem Mengelberg. En toen, op zondagmiddag 17 mei 1908, mocht Dopper zelf
zijn ‘Rembrandt’symfonie komen dirigeren. Dit eerste optreden met het Concertgebouworkest heeft het verdere verloop van zijn leven bepaald. Onsterfelijke liefde In het voorgaande is meermalen sprake geweest van Doppers ‘onsterfelijke geliefde’, de Groningse Sophie Zimmermann. De oprechte liefdesrelatie heeft door intriges niet lang standgehouden. Desondanks is Sophie in Doppers leven en werk een rol van grote betekenis blijven spelen. Zij was bij wijze van spreken altijd op de achtergrond aanwezig en een voortdurende bron van inspiratie. Om Doppers muziek beter te kunnen begrijpen, is Sophie Zimmerman het van belang iets meer over haar te vertellen. Sophie was een zuster van Doppers jeugdvriend Louis Zimmermann. Louis zou later een beroemd violist worden; hij was 34 jaar lang eerste concertmeester van het Concertgebouworkest. De vader van Sophie speelde trompet in het Groninger Harmonie Orkest. Haar moeder had een handwerkwinkeltje in de Zwanestraat in Groningen. Dopper had Sophie voor het eerst ontmoet op het zilveren bruiloftsfeest van haar ouders in 1892 toen ze nog ‘korte rokken droeg en een witte boezelaar’. Heel toevallig ontmoette hij haar vijf jaar later weer bij het Paleis op de Dam in Amsterdam. Hij werd tot in het diepst van zijn ziel getroffen door deze mooie, intelligente jonge vrouw (ze was toen zeventien jaar) en raakte op slag verliefd. Hij associeerde haar met een beschermengel, Pamorah, die hij in z’n fantasie had gecreëerd. Zelf noemde hij zich Pamor. Ook Sophie reageerde blij verrast op het weerzien. Vele avonden brachten ze samen door, bezochten concerten en opera- en toneelvoorstellingen. Maar Doppers nooit aflatende verantwoordelijkheidsgevoel, het besef dat hij over een redelijke maatschappelijke positie en voldoende middelen diende te beschikken om haar aan zich te kunnen binden, weerhield hem ervan zijn gevoelens te openbaren. Hij moest wachten. Maar wachten was niet Doppers sterkste kant. Impulsief, ongeduldig en naïef schreef hij haar een half jaar later een hartstochtelijke brief, die hij bij nader inzien echter niet durfde sturen. Voorlopig volstond hij met gedichten die hij voor haar schreef en die hij op muziek wilde zetten. Intussen had hij kennis gemaakt met Wouter Hutschenruyter te Utrecht, waar hij de zomermaanden doorbracht. Vanuit Utrecht schreef hij haar lange brieven, in de vorm van een dagboek, die gelukkig bewaard zijn gebleven. Uit die brieven blijkt hoe eenzaam Dopper was, hoeveel behoefte hij had aan iemand die hem begreep, iemand waaraan hij zich aan kon vastklampen, waarvoor hij door het vuur zou willen gaan, aan wie hij zijn leven zou willen wijden. ‘Dit is mijn levensgeschiedenis’, schreef hij haar, ‘bijna mijn hele leven lang: wat ik graag doe en zeggen wil, mag ik niet zeggen en wat mij veroorloofd is, dat doe en wil ik meestal niet.’ Het zal een dramatische ontboezeming blijken te zijn. Dopper en Sophie Zimmerman Cornelis Dopper en Sophie Zimmermann hadden elkaar innig lief, zeer tegen de zin van de familie. ‘U, meneer Dopper, u krijgt mijn dochter nooit!’, had Sophie’s moeder gezegd. In haar ogen was een muzikant niets minder dan een losbol en een armoedzaaier, volkomen ongeschikt als echtgenoot voor haar dochter. Daarom werd Sophie door ‘Ma’ naar vrienden in Darmstadt gestuurd om haar zo ver mogelijk van Dopper weg te houden. Maar dat had juist het omgekeerde effect tot gevolg, want er ontstond in het geheim een intensieve briefwisseling, waardoor de band tussen de twee alleen maar sterker werd. Tót het moment dat Dopper onder druk van de familie besloot een eind aan de relatie te maken: ‘Ik ben op het ogenblik iemand’, schreef hij haar, ‘die in de maatschappij niets betekent. Ik mag jou hieraan niet opofferen, lieve Pamorah. Ook al weet ik dat het eenmaal anders zal zijn. Maar het is mijn eer en mijn plicht nu mijn hart het zwijgen op te leggen en volgens rede te handelen. Het is weliswaar geen misdaad geweest dat ik je mijn liefde verklaard heb, maar het kan een misdaad worden. De fout ligt geheel aan mij en nu wordt jij er ook in meegesleept. We moeten afstand
Page 1 and 2: Stichting Cornelis Dopper
Page 3 and 4: was geweest en vele talen sprak, wa
Page 5: Met de Statendam (I) naar Amerika h
Page 9 and 10: Dopper, 1912 een gevoel van wroegin
Page 11 and 12: Doppers kat Miesje stond model voor
Page 13: ‘Schitteren op de tweede rang’

Layout 2 - Cornelis Dopper

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?