jaarverslag 2008

1.2
Versobering van het pensioen
‘Door de kredietcrisis en de mede daardoor veroorzaakte lage dekkingsgraden kan indexatie
nog lang uitblijven. Zelfs het korten van pensioenaanspraken wordt al als mogelijkheid
genoemd. Een structurele oplossing is het verhogen van de AOW-gerechtigde leeftijd naar
bijvoorbeeld 67 jaar. Sociale partners kunnen dan kiezen of zij dit in de tweede pijler
volgen. Als de overheid geen keuzemogelijkheid in de tweede pijler wil, kan zij de pensioenrichtleeftijd
in de Wet op de Loonbelasting verhogen. Een andere fiscale mogelijkheid is het
verlagen van het opbouwpercentage. Ook dat betekent lagere pensioenpremies en daardoor
een economische stimulans. Al met al is er dan sprake van versobering van het pensioen.’
Uit de Commissie Fiscaliteit
Leo Bessems
Hoofd Juridische en Fiscale Zaken · APG, afdeling PRO
De crisis grijpt om
zich heen
Nederland is met zijn open en op export gerichte
economie gebaat bij een wereld die steeds kleiner wordt.
Het jaar 2008 liet zien dat naast de goede dingen die
de op de buitenwereld gerichte blik ons brengt, we
daardoor minstens evenzeer als de rest van de wereld
kwetsbaar zijn voor ontwikkelingen ver bij ons vandaan.
Die kwetsbaarheid geldt ook pensioenfondsen met hun
wereldwijd gespreide beleggingen.
In 2007 bleken in de Verenigde Staten steeds meer
mensen niet in staat hun te risicovolle hypotheek af
te lossen. Langzaam maar zeker werd duidelijk dat
de risico’s die met deze hypotheken samenhingen op
ondoorzichtige wijze waren verpakt en doorverkocht.
Dat was zo complex gebeurd, dat de bezitters van deze
hypotheekbeleggingen zelf nauwelijks een idee hadden
van de risico’s die ze liepen. Banken vertrouwden
elkaar daardoor niet meer en de onderlinge geldstroom
droogde op.
De financiële crisis, in de Verenigde Staten begonnen
als de kredietcrisis, greep in 2008 wereldwijd in steeds
hoger tempo om zich heen, om in het laatste kwartaal
ook in Europa hard toe te slaan. Overheden grepen op
ongekende schaal in om het financiële systeem overeind
te houden. Ook in Nederland moesten banken en
verzekeraars worden ondersteund met kapitaalinjecties.
Om de Nederlandse tak van Fortis, inclusief het
overgenomen deel van ABN AMRO, te redden, zag
minister Bos geen andere uitweg dan volledige
nationalisatie.
Doordat de geldstroom tussen banken nagenoeg
tot stilstand was gekomen door grote afboekingen
op onbetrouwbare leningenportefeuilles en door
een onderling gebrek aan vertrouwen, kreeg
ook de reële economie met de crisis te maken.
Kredietvoorwaarden werden aangescherpt, waardoor
het voor ondernemingen steeds moeilijker werd een
lening te krijgen. Met als gevolg dat investeringen op
de lange baan werden geschoven. Tegelijkertijd liep de
orderportefeuille van het bedrijfsleven scherp terug,
doordat ook andere ondernemingen en consumenten
grote uitgaven uitstelden.
De slechte vooruitzichten voor de wereldwijde economie
zorgden voor de grootste aandelen koersdalingen sinds
1933. Grote delen van de wereld belandden in een
diepe recessie die ook in 2009 het economische beeld
zal bepalen. Voor Nederland voorspelt het Centraal
Planbureau een economische krimp van 3,5% in 2009,
bij een werkloosheidspercentage dat in 2010 kan
oplopen tot bijna 9%.
Ongestructureerd gevoel
van onrust
‘De publieksreacties op de kredietcrisis
vormen een breed spectrum. Aan de
ene kant zijn er veel mensen met een
latente zorg van wie je niets hoort. Aan
de andere kant zijn er degenen met een
ongestructureerd gevoel van onrust.
Hun reacties vliegen alle kanten op en
zij uiten soms heftige verwijten. Voor
dit hele spectrum is nu voorlichting
nodig. Als je wacht, kost de inhaalslag
later meer energie. Publieksvoorlichting
biedt tegenwicht aan ongefundeerde
kritiek. Daarbij staan we samen sterk.
Via VB kunnen pensioenfondsen
samen de schouders eronder zetten
en zo de lastige boodschap duidelijk
maken. Een voorbeeld daarvan is het
publieksvriendelijke format voor
een herstelplan waar mijn commissie
mogelijk ook een bijdrage aan zal
leveren.’
Uit de Commissie Publieksvoorlichting
Roos Kuip
Manager Pensioencommunicatie · Syntrus Achmea
Ook pensioenfondsen
worden hard geraakt
De financiële crisis heeft grote gevolgen voor de
financiële positie van de Nederlandse pensioenfondsen.
De wereldwijd gespreide beleggingen zijn in korte
tijd over vrijwel de hele linie fors minder waard
geworden. Tegelijkertijd zijn de huidige en toekomstige
pensioenverplichtingen sterk in waarde gestegen door
de scherpe daling van de rente in het laatste half jaar
van 2008. De combinatie van deze twee factoren zorgde
voor een ongekende val van de dekkingsgraden van
de Nederlandse pensioenfondsen. Uiteindelijk werden
historisch lage niveaus bereikt: aan het eind van 2008
kenden vele pensioenfondsen een dekkingsgraad lager
dan 100%, waarbij niveaus van rond de 90% ook voor
de grote fondsen geen uitzondering vormden. Alle
betrokkenen merken dat. Zo ziet een groot deel van
de gepensioneerden zijn uitkering niet aangepast aan
de gestegen prijzen. En ook de pensioenrechten van
werknemers worden niet trendmatig verhoogd. Ze
betalen bovendien, samen met hun werkgever, in veel
gevallen een hogere premie.
16 Globalisering · De crisis grijpt om zich heen
Globalisering · De crisis grijpt om zich heen
17
Pensioenbeheer