de ervaringen van Marjolein van Rotterdam in Istanbul

48
stadswandelen
tekst en fotografie Marjolein van Rotterdam
Kijken, kijken,
niet lopen!
De ultieme wandelstad? Bij Op Pad gooit Istanbul hoge ogen. ‘s Morgens
zwerf je door het oude centrum, ‘s middags loop je langs de Bospurus
en ‘s avonds beklim je een berg op een van de Prinseneilanden.
Ondertussen zie je zoveel moois dat het lastig is om niet stil te vallen.
49

Opwaarts op büyükada, ooit ballingsoord
van byzantijnse prinsen.
Als je door Istanbul wandelt en Oost en West,
modern, traditioneel en alles er tussenin door
elkaar ziet wapperen, weet je: deze stad lééft
Een kussend stelletje bij de reling. Het
schuim spat op hun jassen, ze merken het
niet. Een vrolijke meneer die er zonder te
kijken langs loopt. Pennen, betere pennen
dan waar ook ter wereld, verkoopt hij. Een
andere meneer doet in het beste sinaasappelsap,
weer een ander in topyoghurt. Erg
lekkere yoghurt, ja. Het gebeurt allemaal
op de pont over de Bosporus. Op weg naar
een berg met uitzicht op de Zwarte Zee.
Van Azië naar Europa, naar Azië, naar
Europa; de pont legt om en om aan bij een
Aziatisch en Europees dorp. Eindbestemmingen:
Rumeli Kadagi en Anadolu Kadagi,
respectievelijk Romeins en Anatools,
dus Europees, en Aziatisch Kadagi (spreek
uit: Kadal). Yasa! Varen over de Bosporus
is even romantisch als het klinkt.
Op een smal bankje naast de kombuis zit
Ömer, vermoedelijk de bootsman. Hij
wijst: we kunnen aanschuiven. We praten.
‘And never the twain shall meet?’, vraag ik
nogal pathetisch, want Kiplings zinnetje
komt zo lekker uit om te vragen hoe het
nu precies zit met dat modernistische
Turkije en het fundamentalistische.
Volgens Ömer zijn dat de belangrijkste
uitersten van zijn land. ‘De verschillen
zijn zó groot’, zegt hij somber, ‘dat betwijfeld
moet worden of de twee Turkijes ooit
tot elkaar komen.’
StarbuckS verSuS Simit
Turkije bulkt van de tegenstrijdigheden.
Wat ogenschijnlijk modern is, kijkt
achterom, wat traditioneel lijkt, kijkt vooruit.
De islamitische partij is een motor(tje)
achter de vrouwenemancipatie, de seculiere
partij wordt geleid door fundamentalisten.
Het leger staat achter ze, en eist zijn
invloed op. En Turkije is officieel een democratie,
maar dankzij een kiesdrempel
van 10% is maar een klein deel vertegenwoordigd
in het parlement.
Ook Istanbul ligt in een spagaat. Er is
niet eens één centrum. Istanbul heeft een
historisch stadscentrum en een modern,
een hip winkelcentrum en een bazaar.
Trouwens, elke wijk heeft zijn eigen geur,
en is weer ergens het centrum van. Zelfs
de Köprü van succesauteur Geert Mak, de
Galatabrug, heeft een eigen sfeer, al ziet
die er anders uit dan in het boekenweekgeschenk
en kent niemand ‘Goert Maak’.
Istanbul is kosmopolitisch (schattingen
lopen uiteen van 16 tot 20 miljoen inwoners)
en dorps tegelijk. De Starbucks rukt
op, maar de simitverkoper op straat blijft.
Die tegenstrijdigheden deren niet. Zou
Istanbul al niet de Aya Sofia, de bazaar,
de blauwe moskee en al zoveel meer hebben,
dan zouden we zeggen: ze zijn Istanbuls
grootste charme. Als je door de stad
wandelt en Oost en West, modern, traditioneel
en alles ertussenin door elkaar
ziet wapperen, weet je dat de stad leeft.
Ook het lijfelijk hoppen van hoogst
actueel (zoals het museum voor moderne
kunst met terras aan het water) naar
traditioneel (de bazaar, een moskee of een
hamam), of van Azië, naar Europa, naar
Azië is iets om nooit genoeg van te krijgen.
turkSe uitjeS
De pont legt aan. Turkse families, stelletjes,
en groepjes jongeren speren van de
boot meteen omhoog naar de ruïne van
kasteel Yoros Kale. Op de top van de Kale
wandelen ze een rondje, nemen een foto,
beklimmen de ruïne, kijken naar de
Zwarte Zee, en zetten zich aan de hoofdtaak:
eten. Westerse toeristen blijven
beneden. Zij weten van geen ideale picknickplek
en eten vis in de haven.
Ook leuk, maar wij volgen de Turken.
Dat is geen toeval. Het programma dat
wij hebben meegekregen van de reisorganisatie,
is gemaakt door Turken. Op het
berm-barbecuen na, zitten alle populaire
Istanbulse dagjes uit erin. Ze hebben de
charme van het Hollandse recreëren in de
jaren vijftig: stukje wandelen, boterhammetje
mee, glaasje limo op een terras, en
zonder souvenir weer naar huis.
Als we allang weer op de boot zitten,
lezen we dat vlakbij nóg een beroemde heuvel
is. Die van Jozua, de profeet, midden in
militair gebied. Gelukkig mag je Yusa’s tepe
alleen op vrijdagen tijdens de ramadan bezoeken.
Dat is het nu niet. Voor het geval je
er ooit wél op ramadanvrijdag komt: stel de
militairen dan de sleutelvraag ‘Yusa’s tepe nerede?’
(‘Waar is de heuvel van Jozua?’), een
tip die Mohammed el-Fers geeft in zijn Istanbul,
een gids. Op de top moet dan het
zwaar bewaakte graf en de moskee van Mohammeds
opvolger zijn.
De feiten
büyükada, het Grote
eiland, is verboden
terrein voor auto’s.
Het gebied In Istanbul is overal
water. De Bosporus splitst de stad
in een Aziatisch en een Europees
deel; het laatste wordt zelf weer
door de Gouden Hoorn doorkliefd.
In het water liggen eilanden, negen
stuks. Vier ervan zijn bewoond en
bereikbaar per pont.
Zwaarte/moeilijkheidsgraad
Ontspannen wandelen door de
oude stad én op de autovrije
Prinseneilanden.
Overnachten Hotels, hostels in
alle soorten en maten. Camping op
15 km van het centrum.
Beste tijd Hele jaar door, maar mei
en juni zijn misschien wel de
mooiste maanden.
er naar toe Vliegen vanaf
Amsterdam of Eindhoven.
Georganiseerd Wij boekten deze
reis bij SNP (www.snp.nl), zie voor
meer informatie het kader op
pagina 52.
50 51
@
Zelf wandelen dOOr istanBul? Ga naar oppad.nl
voor meer informatie. je vindt hier onder meer een uitgebreid
dagprogramma, interessante leestips én tips
voor eet- en overnachtingsadressen.
De bazaar: exotisch,
chaotisch
en gigantisch

aanbieding
Wéér iets gemist. Dat hebben we hier nou
steeds. De stad is zo groot, je zou er een
maand moeten zijn. Zelfs aan de must sees
& do’s komen we niet toe. Aan de andere
kant, wat zóu het. We komen toch maar
mooi op de Büyükada en Heybeliada, die
lieflijke Prinseneilanden. We lopen over
de kaden van de Aziatische kant in Üsküdar,
een dorps stuk Istanbul met flaneerboulevard,
integreren in een waterpijpcafé,
stofzuigen de Tulpenmoskee
(volgens Istanbulezen een van de mooiste
maar dat is aan de bezoekersaantallen
niet af te zien), en bezoeken de Yeni Valide-moskee,
gebouwd voor de moeder van
sultan Ahmed III, wier graf niet overdekt
is ‘opdat de regen – de goddelijke genade
– er direct op kan neerdalen.’
Vier levenslustige, geoormerkte straathonden
lopen een halve dag met ons op, tot vlakbij het
punt waar we menen de villa van Trotski te zien
Deze reportage is gebaseerd op een zesdaagse
individuele stadswandelreis van
SNP (v.a. € 205 excl. vliegreis). Op Padlezers
krijgen bij boeking ‘Mijn Istanbul’ van
auteur Bernard Bouwman (t.w.v. € 19,90)
cadeau. Meer info of boeken via www.snp.
nl/oppad of SNP reiswinkel 024-3277000.
Op de kade
van Üsküdar.
Ook geraken we zonder noemenswaardige
problemen in de bazaar, waar de handelaren
hun Nederlands vér voorbij het
‘kijken kijken, niet kopen’-repertoire blijken
te hebben ontwikkeld. ‘Goedkoper dan
Zeeman!’, roept er één, een ander ‘Wibraprijzen,
goede kwaliteit!’
Het is onmogelijk de hele bazaar - een
exotisch, chaotisch en gigantisch warenhuis
- te zien. Het is ook onmogelijk er
níet in te verdwalen. We lopen door stegen
en straten, schieten per ongeluk de
bazaar uit (nóg mooiere straatjes), er even
per ongeluk weer in, en worden steeds
opgehouden. Door toeristenjagers, maar
ook door supervriendelijke mensen. Met
twee agenten móeten we theedrinken, en
echt niet in de tapijtshop van hun neef.
Waterpijpcafé
in
Sultanahmet.
Anderen vertellen hele verhalen. Zoals de
tapijtverkoper die - alleen doordat hij in
de Time Out reisgids kwam te staan - ineens
verschrikkelijk goede zaken deed.
‘Schrijven jullie over mij?’.
StraatHONDeNeilaND
De eilanden bewaren we voor het laatst.
Die zijn, zelfs binnen de prettig Turkse
uitjes, een verhaal apart. Ze liggen op
twintig kilometer varen van Istanbul, en
er zijn er negen. Een van de kleinste heet
Köpekada, oftewel Hondeneiland. Istanbul
verbande er, toen het modern wilde
worden, zijn straathonden heen. Hun
razende geblaf was in de stad te horen –
tot ze elkaar allemaal hadden opgevreten.
Op één na.
Op Heybeliada, het Zadeltaseiland, gaan
we van de boot af. Tussen de zadeltassen
ligt een klooster. Je schijnt er soms in te
mogen, als er een monnik is om de deur
open te doen. Die is er niet, dus gaan we
door naar Büyükada, het Grote Eiland,
waar we een nachtje blijven. Op Büyükada
rijden geen auto’s maar wel feuilletons
(phaetons), koetsjes, en zien we levenslustige,
geoormerkte straathonden – maar
we komen er niet achter of het afstammelingen
zijn van die ene overlevende op het
Hondeneiland. Vier lopen er een halve
dag met ons op. Vlak bij het dorp menen
we de villa te zien waarin Leon Trotski de
eerste vier jaren van zijn ballingsschap
doorbracht. Het lijkt in elk geval op het
plaatje. We lopen door naar de haven.
Daar is Ali, een leuke vader die met zijn
zoontje een dagje uit is, en eten meze en
vis bij de andere Ali, Ali Baba.
De turk beStaat Niet
Eén Turkse paradox moeten we nog noemen.
Dat zijn de Turken zelf. Ogenschijnlijk
bestaat dé Turk niet. We ontmoeten
gehoofddoekte meisjes op een mountain-
bike, vrouwen in zware gordijnstoffen,
hippe meisjes met zwarte hoezen over de
laatste mode, rood, blond en pikzwartbehaarden,
Turken met blauwe, grijze,
groene of diepbruine ogen, albino’s,
zigeuners, joden en Koerden. Hoofddoeken
en hippen gaan vanzelfsprekend met
elkaar om; zuidelijke donkerhuidigen
met bleekscheten uit het noorden ook.
Alleen de zigeuners zijn (zoals overal) de
underdogs, en de Koerden bungelen daar
net boven. Opvallende overeenkomsten
tussen al die soorten Turken: de merkwaardige
gastvrijheid. Soms denk je dat
ze hun eigen toeristenfolders willen overtreffen.
Ze delen hun eten met je, voeren
desnoods met handen en voeten een
gesprek, en willen zelfs hun vrije dag
opofferen om je te begeleiden. De enige
niet-vriendelijke Turk in zes dagen is er
een die geen broodje wil verkopen, terwijl
hij toch echt in een broodjeswinkel werkt.
Na lang aandringen geeft hij toe waarom:
‘Ik dacht dat u een Française was!’ Sinds
de Fransen het ontkennen van de genocide
op de Armeniërs verbieden, zijn ze
helemaal uit in Turkije.
De DaGtOcHteN
DE OUDE STAD
Dwalen door Sultanahmet, de oude
stad. Ontspannen in de grote tuin
van een fijn waterpijpcafé: erenler
çay bahçesi.
ÜSKÜDAR
Overvaren naar het Aziatische
deel, de wijk Üsküdar.
Bijna altijd als je door de stad
reist, moet je het water over.
De ‘vapur’ is een veelgebruikt
en goedkoop vervoermiddel.
DE GROTE BAZAAR &
ANADOLU KADAGI
De bazaar is wat men belooft:
Duizend-en-één nacht. Op
een andere manier betoverend
is het uitzicht op de
Zwarte Zee, later op de dag.
Vanaf Anadolu Kadagi, het
eindpunt van de pont op de
Bospurus, kijk je je ogen uit.
DE PRINSENEILANDEN:
BÜYÜKADA
Twee uur varen (de ponten
zijn traag!) naar de Prinseneilanden.
Ooit dienden deze
eilanden als ballingsoorden
voor de leden van het Koninklijk
Huis. Aanrader op Büyükada:
de Big Tour Way.
DE PRINSENEILANDEN:
HEYBELIADA
Op Heybeliada, het Zadeltaseiland,
door de naaldbossen
naar het hoogste punt wandelen.
Heerlijk rustig, want gemotoriseerd
verkeer komt op
deze eilanden niet voor.
DE BLAUWE MOSKEE
Van de vier eeuwen oude
Blauwe Moskee wandelen
naar Istanbul Modern, het
museum voor moderne kunst
aan de Bosporus. Tussendoor
naar het restaurant van de
Oriënt Express, nog altijd
gelegen op perron 1 van het
Sirkeçi station. Een ware
Agatha Christie-sfeer.
52 53
Wandelen langs
de bospurus, op
de grens van
europa en azië.
DAG 1
DAG 2
DAG 3
DAG 4
DAG 5
DAG 6