II I $ TOHX M

B E K N O P T Ë
II I $ T O H X M
DER
O N L U S T E N
IN DE
¥ E D E I L A I B I N ,
SEDERT DE ONDERHANDELINGEN OVER DË
GEWAPENDE NEUTRALITEIT IN 17Bo*
TOT OP DEEZEN TÏDi
UIT ECHTE STUKKEN BYEEN GESTELD.
M E T P L A A T E N .
D E R D E D E E L .
I N B R A B A N Ü.
1 7 9 *•

D. oDooti V A N SICILIË zegt elders }
dat de Gefchiedenis dan eerst de beste fpiegel is,
•wanneer zy het vuil zoo wel vertoont alshetfchoon^
ook der genen, die zich niet fpiegelen willen, enz.
enz.
Dienzelfden fpiegel, Leezer! hebben wy voor
ms gehad in het te boek flaan ook van dit gedeelte
mzer Gefchiedentife van de Onlusten in het Va-
* 2 der-

iv V O O R B E R I C H T .
(Ierland. Ja! ook hier fpreeken wy de W'aarheid
zonder vleijen; en waarom zouden wy ons haarer
fchaamen, die toch eenmaal volmaakt zal zegevie­
ren.' — Vaarwel!

B E K N O P T E
M X STOM X M
D E R
O N L U S T E N
IN H E T
V A B E R . 3 L A N B .
E E R S T E H O O F D S T U K .
Behelzende de Gebeurtenis/en van het fluiten
der Vrede met den Keizer, tot het einde des
Jaars 1785.
Met hoedanige fnelle fchreeden de Euvelmoed
van eene onbezonnene menigte van
dag tot dag voordging j en de daarmede gepaard
gaande , Onheilen in zeer'veele Steden en
Oorden des Lands langs hoe treffender wier­
den; was het echter niet dan in den herfst des
Jaars 1785. dat, dezelve in den Haags meer
openlyk naar wraak fchynende te dorsten, eene
uit de heffe des Volks te famengefehoolene
Bende het waagen durfde, als onder het oog
van 's Lands hooge Regeering en tot hoon van
derzelver Souvrain gezach, zoodanige oproe.
A 3 rige
Oproei ige
Beweepingei»
in 'i ffdm

1785,
6 BEKNOPTE HISTORIE DE»
rige Beweegingen aanterechterj, als den 4 aeft
van Herfstmaand des gemelden Jaars, in 's Lands
Onzydige Gefchiedenisfen, altoos met zwarte
letteren zullen doen gebrandmerkt ftaan; en welke
beweegingen, zeker, zoo al niet onmidlylc
in derzelver eerfte beginfelen, dan ten minden
in haare gevolgen, niet dan te veele aanleiding
gegeeven hebben tot die hoog gereezene Verfchillen
tusfchen de Staaten van Holland en
den Prinfe van Oranje, als men in den loop
deezer Gefchiedenisfe zal aangeteekend vinde.
-
d e n
Op den gemelden 4 September 1785.,
naamlyk, zynde Zondag, wanneer doorgaands
de Parade in den Haage talryker is, en meer
aanfchouwers, dan op andere dagen, daar
by gevonden worden, waren ook ecnige Leden
van Genootfchappen van Wapenhandel,
zoo van andere Plaatfen, als van dat, welk
in 's Hage was opgerecht , in hunne Gelyke
Kleeding aldaar tegenwoordig. By het afgaan
der,Parade werden eenigen der gemelde Perfoonen
door eene menigte Gemeen Volk na«
gevolgd , en van agteren lterk gedrongen,
onder een fterk en herhaald geroep van Weegluis!
Weegluis ]
- een fcheldnaam , door het ruuwc
Gemeen den Patriotten toegeduwd. Om het
gedrang te ontwyken, gingen eenigen van dad
Gezelichap op de ftoep van een huis voor aan
in de lange Pooten. Daar ftaande, worden hun
verfcheidene Injolentïên aangedaan,, onder an-"
de-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 7
deren wordt een van hun, die in de Monteering 1785.
van het Leidfche Exercitie Genootfchap gekleed
was, door een Soldaat van de Hcllandfche Garde
befpot, en fmaadelyk bejegend; een Hagenaar,
dit ziende, trekt zynen Degen en zwaait
met denzelven in 't ronde om ruimte te maa«
ken; hier over reezen woorden, terwyl een
burger Man, die den Degen wilde vatten,
met een ander Lid van het Genootfchap aan
't vechten raakt met Hokken, en in dat gevecht
eene wonde aan 't hoofd bekomt.
Vcrfchci-
De beledigde Perfoonen flappen eindelyk
rlcne Per«
van de ftoep af om hunnen weg te vervolgen, (boren doof
*t Giaauw
eenigen van hun Gezclfchap , die door den beledigd.
drang van hun waren afgeraakt, voegen zich.
weder by hen; het fchelden houdt aan; de
Perfoon, die den Degen getrokken hadt, gaat
met denzelven in de fchede, als met een Wan>
delftok mede voort; doch dezelve wordt hem
ontweldigd, en naderhand zonder fchede op
een ftoep gevonden. Ondertusfchen neemt het
fchelden en dringen hoe langer hoe meer toe,
om het welke te ontwyken zy in 't huis van
eenen Schilder gaan , op den hoek van de Veeneftraat;
waar de Drosfaard van 't Hof, van
het geen 'er voorgevallen was verwittigd, en
van eenen Dienaar verzeld, by hen kwam. Na
een weinig-aldaar vertoefd te hebben, begeeven
zy zich van daar, van den Drosfaard en
zyne Dienaars verzeld, naa het huis van den
H e r
A 4 "

1785.
Worden
voor 'c Hof
pnthooden
en gehoord.
Worden 11a
het verhoor
V^ederom ,
•Vervolgd.
8 B E K N O P T E HISTORIE DER
Herbergier EVERTZE, de gewoone Vergader,
plaats der Leden van het Wapengenootfchap.
Onderwylen hadt de Drosfaard van het geen
'er gebeurd was kennis gegeevcn aan den Pro-
cureur Generaal, en vervolgends aan Heeren
Commisfarisfen ; welke Heeren de beledigde
Perfoonen by zich ontbnoden, om hunne klag-
ten in te brengen; gelyk zy dan ook door den
Drosfaard, van zyne Dienaars gevolgd, naa
het Hof begeleid worden, onder een grooten
naloop van volk. Die Perfoonen van dat Ge-
zelfchap , te weeten, de Makelaar VOOGT
van Schiedam, de Brander H A R T E V E L T van
Leyden , en c. j. DR OSMAN, een Zilver-
fmids Gezel van Vlaardingen, werden aanflonds-
gehoord; maar de overigen, te weeten de twee
Gebroeders ARNOLDS, W. J. VAN DE POL,
en p. A. MARTENS, alle vier in 'sHage woo*.
nende; en j . c. ENG E L K E , benevens j. j.
HARTEN RO T H , beide Studenten te Leyden;.
verzochten, dat hun verhoor, om zich alles
beter te kunnen herinneren , tot den volgenden
morgen mogte uitgefleld worden. Toen het
verhoor geëindigd was, begaven gemelde Per­
foonen zich gefaamentlyk van 't Hof langs de
agter trap (omdat zy als dan van geene Die­
naars behoefden verzeld te zyn) naa het huis van
den Procureur H A R T E V E L T . Dan naauwlyks
waren zy op flraat gekoomen, of zy werden
van eene groote menigte volks omrinad, en
gevolgd; omtrent het Stadhuis gekoomen en
WA

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 9
van den Onderfchout, die daar op de puije
Hond, gezien zynde, zond deeze eenen Die­
naar af om dien hoop te volgen , en toe te
zien , of hun ook eenig leed gefchiedde. Ein-
delyk koomen zy aan 't huis van den Hr. Pro.
cureur HARTEVELT, voor het welke de ge­
volgde menigte blyft ftaan, zonder eenige bal*
daadigheid te pleegen, zoo lang de Dienaars
van 't Gerecht daar bleeven ; maar zoo ras die
vertrokken waren en naa het Stadhuis te rug
gekeerd om verflag van hun wedervaaren aan
den Onderfchout te doen, zoo beginnen de
Jongens aan het huis van den Hr. HARTE-
VELT met het werpen van (teentjes en 'tknip­
pen met de vingers tegen de glafen baldaadig-
hed"n te pleegen.
Ondertuslchen komt de Bloemist ALÏERTZ,
in wiens Tuin, onder de Uilenboomen, het Ge­
nootfchap gewoon was te exerceeren, gelyk
ook VAN RYSSEN, Looijer in 's Hage, by ge­
melden Procureur HARTEVELT in; deeze bei­
den bieden zich aan om VOOGT naar de Stads
Herberg, waar zyn Rydcuig ftond, te begelei­
den; het welk hy aanneemt. Zy dus op weg
gegaan zynde , worden door eene groote menig­
te gemeen Volk, uit Slopjes ec Steegjes, op de
ftraaten,die zy doorgingen , uitloopende, ge-
ftadig gevolgd en beledigd; van fchelden en
fmaaden floeg het uitzinnig Gra'auw welhaast
over tot daadelykheid, en werpt hen zodanig
met fteenen en vuiligheden, dat zy genood-
A 5 zaakt
Van de vervolgdePerf
ionen vlugten
uvee ia
een huis.

1785.
10 BEKNOPTE HISTORIE DER
zaakt werden de vlugt te neemen in 't huis
van zekeren WESTMAN, in de Wagenflraat t
waar uit zy door een Agterdeur werden uitgelaaten
op de dunne Bierkade. Hier raaken zy
van elkander; VAN RYSSEN en ALEERTS
maaken fpoed; maar VOOGT, langzaam voort­
Eeti wordt
rfcel lyU mis- gaande, fchelt aan een huis aan, doch wordt
Iiaiidctt.
niet fpoedig ingelaaten, en terwyl hy na het
openen der deure Haat te wagten, wordt hy
op nieuws van eene groote menigte volks
omringd, uit welker midden eenigen, inzonderheid
een Perfoon, als een Jager, in 'tgroen
gekleed , en een fchamele baldaadige Jongen
hem op eene vergaande wyze mishandelden;
en kort daarna werd hy nog door een jong
Vrouwsperfoon in eene woedende drift met een
Parapluije geweldig op 't hoofd geflaagen. Eindelyk
werd VOOGT door eenen Lootgieter,
R o T T E v E E N genaamd , uit de moorddaadige en
üraatfehendende handen van 't losbandig Graauw
gered, en door den Stal in de Stads Herberg
gebragt; terwyl VAN RYSSEN in 't huis van
den Fiscaal LUIKEN, en ALBERTS in dat
van den Timmerman VIANEN, op de Jlüle
Veerkaade , vlugtten, om diergelyke mishandelingen
van 't woedende Gemeen te ontwyken.
De Drosfaard van 't Hof ondertusfehen
van den Fiscaal LUIKEN verfta,an hebbende
dat 'er voor 't huis van den Procureur HAR­
TEVELT iets te doen was, gaat daar heen,
en vindt het daar flilj maar verneemt van
een

ONLUSTEN IN HET VADERLAND, it
een Jongeling, dat op de Veerkaade iemand
zeer mishandeld werd : gaat derwaards , neemt
den Procureur HARTEVELT en den jongden
ARNOLDS, die van een Sabeltje, voor in zynen
rok, voorzien was, met zich; op de ^e«riaade
gekoomen zynde, wordt de gemelde Drosfaard
in 't huis van den Timmerman VIANEN,
waar ALRERTS in gevlugt was, ingeroepen,
Eeemt ALBERTS ook mede, en gaat met
deeze drie Perfoonen naa de Stads Herberg.
Op het groene wegje gekoomen zynde, werden
zy wederom van eene groote menigte muitend
Volk omringd, die de ftoutheid hadden
van voornoemde Perfoonen, in de tegenwoordigheid
van den Drosfaard, wederom te fchelden
eu met vuiligheid *é werpen (zoo weinig
ontzag was 'er thans by het oproerig Gemeen
voor de Juftitïe en den eerften uitvoerder van
't Hooge Gerechtshof van Holland , Zeeland
en Vriesland.) By het Zieken werd AUNOLDS
door een Soldaat tegen het lyf geloopen, die
het Sabeltje , by zyne borst tusfehen den rok
gehouden, ziende, hem hetzelve dacht te ontweldigen,
en daar naa greep ; doch hy werd
door den Drosfaard aangepakt, en met behulp
van ARNOLDS, ALBERTS en HARTEVEL'I
overweldigd en in de Stads Herberg in bewaaring
gebragt; waar zy VOOGT nog vonden.
Terwyl de Drosfaard nu in de Stads Herberg
was, hadt men nog de ftoutheid van met fteenen
door de glazen te werpen; waarom Zyn
Ed,
178*
De beledigingen
lM#J
«at. Een
Soldaat gegtcepen.

De Soldaat
naa de Ge •
vangciipooit
gebragc.
12 BEKNOPTE HISTORIE DER
Ed. Geftr. noodig vond de hulpe van hetKrygsvolk
te verzoeken; ten welken einde hy iemand
naa den Procureur Generaal zondt om
van 't geen 'er by de Stads Herberg omging
kennis te geeven , en zodanig verzoek te doen:
Deeze begeeft zich naa de Hoofdwacht, verzoekt,
en verkrygt byftand van Krygsvolk,
?n begeeft zich met eenige Manfchap naa de
Stads Herberg. Daar gekoomen zynde, doed
hy een Rydtuig gereed maaken, waar in
de gevangen Soldaat gezet , en naa de Ge-
/angenpoort gebragt wordt; met welk Rydtuig
den Procureur Generaal en de voornoemde
Perfoonen, VOOGT, ALBERTS, HARTE­
VELT en ARNOLDS zich te gelyk mede naa
liet Hof begeeven. Terwyl zy heenen reeden,
werden nog verfcheidene fteenen naa den Wagen
geworpen , tot een bewys dat het Graauw
even weinig ontzag en vreeze hadt voor het
Krygsvolk, als voor de Dienaars en Uitvoerders
van het Gerecht. Naa een kort verblyf
by den Cipier , vertrokken de vier gemelde
Perfoonen naa het huis van den Procureur Generaal;
het welk fpoedig van vooren en van
agteren door eene menigte Volks omringd
werd; waarom de fleer VOOGT en de anderen
van zyn Gezelfchap het niet veilig oordeelden
van daar te vertrekken. Zy bleeven
daar nog eenigen tyd, en de Procureur Generaal
verzocht toen byftand van de Ruiterwacht,
iie hem ook werd toegezegd; doch die zoo
laat

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 13
laat aankwam, dat de faamengerotte menigte
al langzaamerhand was afgezakt; van welk 00genblik
de vier genoemde Perfoonen zich bedienden
om elk zynen weg naa huis te gaan ,
dat hun nu, zonder verdere moeijelykheid,gelukte
(*).
Zie daar een kort en echt verhaal, uit het
Twee Pen
fionai isfen
Bericht van 't Hooge Gerechtshof zelve ge­ in gevaar.
trokken, van de Oproerige Beweegingen» op
dien onrustigen Rustdag door een losbandig Gemeen
aangerecht, welke tot diengrootcn fchok
aanleiding gegeeven hebben, dien de gantfche
Republiek vervolgends geleeden heeft,
gelyk deeze Historie zal uitwyzen. Eene om-
Handigheid van deezen dag moet ik nog aanteekenen,
die nog erger bediyven , en het
fmaadelyk aanranden van nog aanzienlyker Perfoonen,
maar van de zelfde denkvvyze omtrent
's Lands zaakea als de voorigen, deed vreezen
; doch door goede voorzorge werdt voorgekoomen.
Te weeten, de Heeren DE CY-
ZELAAR en VAN BERKEL, Penfionarisfen
van Dordrecht en Amflerdam, waren met hunne
Vrouwen, op dien dag, om een buitenlucht te
neemen by een Vriend aan den Leidjchen Dam.
Dewyl nu deeze Heeren, als groote Voorflanders
van Vaderlandsgezindheid bekend wa«
ren, en deeze wyze van denken by het Haag-
fcht
I785-
•(*) Nieuwe Nederl. Jaarb. Sept. 1785. blaJz. iaC(ï-i275,
Peruad Nederland, IV. Deel, bUjz. 125-—132.

-735.
Aan drie
huizen de
glazen inge-
Uaagen.
14 BEKNOPTE HISTORIE DER
fche Gemeen zeer gehaat gemaakt was ; zoo
was men met reden beducht, dat het buitenfpoorig
Gemeen , den gantfehen dag aan 't
hollen geweest zynde, ook dat aanzienlyk Gezelfchap
mogten aanvallen; te meer om dat
men iemand uit het muitende Graauw op dien
dag den Moordzuchtigen wensch hadt hooren
uitflaan, dat hy DE CYZELAAR en eenige
andere Patriötten in handen mogte hebben»om
ze te verfcheuren. Een ander Penfionaris van
eene andere Hollandfche Stad, duchtende kwaade
gevolgen, begeeft zich by den Hr. Raad.
penfionaris van Holland, fielt hem het gevaar
voor, en verzoekt voorzorge to: afwending
van gevreesde onheilen. Zyn verzoek wordt
hem toegedaan, en eene Krygsbende van de
Garde te paerd afgezonden om op de aankomst
van 't Jagt, waarmede het Gezelfchap terug
Verwagt werd, te pasfen, en hetzelve veilig
t'huis te geleiden. Dit gefchiedde zonder eenige
beweeging; maar niet weinig verwonde*
ring en ontzetting baarde dit gezigt van gereed
fiaande Ruiters aan het aanzienlyk Gezelfchap
by deszelfs aankomst, byzonderiyk de
Vrouwen; het welk , van alles onbewust d?t
op dien dag in den Haag was voorgevallen,
niets minder dan zulk eene vertooning verwagtte.
Dit vuur van Oproer was maar voor een koften
tyd gedoofd, het fmeulde nog onder de
asfche, en brak eerlang uit in eene woedende
vlam,

ONLUSTEN IN H E T VADERLAND. 15
Vlam, die bezwaarlyk te blusfchen was. Drie
dagen na dit Oproer, tusfchen den 7 en 8Scp.
tember, werden aan drie huizen de glazen in*
geflaagen, onder welken dat van den Hr. Mr.
P I E T E R P A U L U S Fiscaal by de Admiraliteit
op de Maas, geteld werd (*).
Deeze buitenfpoorige moedwilligheid, onder
't oog van den Souvrain gepleegd , kon niet
nalaaten de oplettendheid der Staaten daar op
te bepaalen. De Heeren Afgevaardigden van
Haarlem fielden op den 8 September in de
Vergaadering der Staaten voor , dat zy met
leedweezen en verontwaardiging vernoomen
hadden, dat een gewelddaadige oploop en verregaande
faamenrottingen op Zendag den 4
September in den Haag hadden plaats gehad,
en zulks by herhaaling; dat het van alle kanten
bleek, kennelyk en zeker te zyn , dat
niet alleen de veiligheid en rust der plaats
op eene ftrafbaare wyze was geftoord, en by
die gelegenheid met de daad openbaar geweld
gepleegd; maar het Oproer ook een en andermaal
was herhaald, en verfcheide uuren agter
een geduurd hadt, eer hetzelve volkoomen
ophield; — dat zy Heeren Gedeputeerden
meenden, het van de uiterfte noodzaakelykheid
te zyn, dat Hun Edel Groot Moogende
door eene fpoedige en kragtdaadige voorziening
(*) Nieuwe Neder!. Jaarb. September 17B5. WaJz, 1375.
Xtroerd Nederland, IV. Deel bkutz. 132.
178J.
Ter Srnntsvei
gin d c •
ring wordt
des wegeirt
een Vooiftel
gedaan do^r
de Gcdepüteerden
vau
Haarlet».

if5 BEKNOPTE HISTORIE i)É*
ning hunne hoogfte verontwaardiging daarover'
lieten blyken , gepaste middelen ter beveiliging
deeden in 't werk Hellen* en hunne op»
lettendheid vestigden op een nauwkeurig onderzoek:
Hoe 't moogelyk geweest was, dat, in
een Plaats als deeze ('s Hage), zodanigefaamenrot*
tingen en Oproer zulk een geruimen tyd ongejioord
hebben kunnen voortduuren.
Dat zy Heeren Gedeputeerden zich onver*
mydelyk verpligt gevonden hadden, aan Hun
Edel Groot Moogende in overweeging te geeven,
of Hoogstdezelven niet zouden goedvinden
, eene Publicatie te beraamen en te doen
uitgaan , waar by in den Haag alle Saamenrottingen
op zwaare ftraffe verbooden wierden ,
en vastgesteld j dat aile Infolentiën, aan wien
't ook zy, in zyn Perfoon , Huizen of Goederen,
daar gepleegd wordende, ten ftrengften
aan den Lyve, en zelfs naar bevind van zaaken,
met de Galg zouden geftraft worden. —
Voorts Heeren Gecommitteerde Raaden te
magtigen en te gelasten, om naauwkeurig onderzoek
te doen, wat de oorzaak mooge geweest
zyn, dat het gemelde Oproer, daar ter
plaatfe,zoo lang ongeftoord heeft kunnen aanhouden
, op wat wyze de JufHtie werkzaam geweest
is om de rust te herfleilen; en welke
middelen, tot bewaaring der veiligheid aldaar,
verder zouden kunnen in 't werk gefield worden.
— Eindelyk nog, by provifie dezelfde
Heeren Gecommitteerde Raaden te magtigen
ea

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 17
en te gelasten, om van tyd tot tyd de noodige
Patrouilles te laaten doen, om aile onbehoorlyke
Saamenrottingen te beletten,de Overtreeders
van gemelde Publicatie op te ligten, en
onder bewaaring van Gecommitteerde Raaden
te Hellen. Dit Voorftel werd met algemeene
Stemmen in een Befluit veranderd, uitgenoomen
het gedeelte van Patrouilles te laaten
doen , het welk de Heeren van de Ridderfchap
en Edelen niet goedkeurden , maar aanzagen.
1785.
Ingevolge van dit Befluit deeden GecommitGecommitteerdeteerde
Raaden aanftonds na het fcheiden der Raaden
Vergaadering, den Bevelvoerenden Officier
geeven Orders
aan den
Kapitein van
van de Hoofdwacht voor zich koomen , en de Hoold-
vraagden hem de tegenwoordig beftaande Orders,
omtrent het zenden der Patrouilles, af;
welke waren, dat alle avonden, entweemaal
des nachts Patrouilles, op order van Zyne
Hoogheid, werden uitgezonden, en dat dezelve
by buitengewoone omftandigheden, mede op
Hoogstdeszelfs orders, vermeerderd werden.—
waclu.
Hun Edel Moogenden gelasteden, daarop,
den gemelden Officier, dagelyks tegen het
vallen van den avond, Patrouilles uit te zenden,
en daar mede van uur tot uur te vervolgen
tot 's morgens ten zes uuren ; en daar van
aan den Generaal SANDOZ kennis te geeven,
ten einde daar toe de Wagt te verdubbelen;
gelyk ook om, by aldien Saamenrottingen van
Menfchen, of moeite verwekkende Lieden
mogten worden gevonden, de fchuldigen daar
B van

1785.
De Prins be.
klaagt zich
daar ovci'by
Gecoinmitte
rde Raaden.
C-eUk ook
by de Staaten
van
Holland.
TB BEKNOPTE HISTORIE DER
van in de Hoofdwacht op te brengen, en aan
gemelde Heeren Gecommitteerde Raaden daar
van kennis te geeven; het welk door den zelfden
Officier werd aangenoomen.
Kort daarna verzocht de Prins Erfftadhou*
der, dat het Collegie van Heeren Gecommitteerde
Raaden, het welk na het geeven van
gemelde Orders gefcheiden was, weder mogt
vergaaderen; en in het zelve verlcheenen
zynde, gaf Zyne Hoogheid hun te kennen,
dat over het ftellen van die orders zeer verwonderd
was, nademaal alle de orders voor de Militie
altoos waren gefield geworden door Hem
zeiven, als Erf» Gouverneur en Kapitein Generaal
deezer Provintie, gelyk door Zyne
Voorzaaten gefchied was; en dat Hoogstdezelve
bereid was daadelyk zodanige Orders te
ftellen, als Hun Edel Groot Moogende of Gecommitteerde
Raaden, in het tegenwoordig
geval, mogten noodig oordeelen;te gelyk aandringende,
dat, indien Hun Edel Moogenden
meenden van hun verrichtte niet te kunnen afgaan
, zy de Vergaadering van dien avond nog
geliefden faamen te roepen ; ten einde zyn belang
aan Hun Edel Groot Moogenden te kunnen
voordraagen; aan welk verzoek Gecommitteerde
Raaden voldeeden.
De Vergaadering der Staaten werd dan ook,
dien zelfden avond, by een geroepen; in dezelve
werd door den Raadpenfionaris een Brief
van Gecommitteerde Raaden voorgeleezen,
waai'

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 19
waar door van al het bovenftaande, door Hun
Edel Moogende verricht, aan de Staaten werd
kennis gegeeven, en in die zelfde Avond-Vergaadering
verfcheen de Prins Erfftadhouder
om een Voordel te doen , dat hoofdzaaklyfc
hier op uit kwam: ,, Dat de Kapitein van de
Hoofdwacht rapport gedaan hebbende van de
Orders, door Heeren Gecommitteerde Raa«
den aan hem gegeeven, Zyne Hoogheid gemeend
hadt te moeten verzoeken, dat het Collegie
van Heeren Gecommitteerde Raaden geliefde
te Vergaaderen ,en aan Hun Edel Moogende
zvne verwondering te moeten voordraagen
over deeze nieuwigheid; en dat het Hun
Edel Moogende behaagt hsdt, dergelyke orders
direct en buiten Zyne Hooghefd aan den Kapitein
van de Hoofdwacht te geeven, in een
tyd, dat Hoogstdezelve daar, in den Haag,
tegenwoordig was, daar Zyne Hoogheid van
begrip was, dat dezelve, die de eer hadt van
Gouverneur en Kapitein Generaal deezer Pro-
Vintiën te zyn, die geen was, door wien de
orders aan 't Guarnizoen behoorden gegeeven
te worden ; en dat dus Hun Edel Moogende
volgens het gewoone gebruik aan Zyne Hoogheid
hadden behooren kennis te geeven van 't
oogmerk van Hun Edel Groot Moogende,
wanneer Hoogstdezelve niet nalaatig zoude
geweest zyn cm alle moogeiyke voorzorgen
te' doen neemen, en alle noodigc orders aan
het Guarnizoen te geeven; ten einde alle wan-
B 2 or«

1785.
I>e S asten
hl) ven by
hun Befluit.
20 BEKNOPTE HISTORIE DER
ordens voor te koomen en alle faamenrottingen
te beletten : — Zyne Hoogheid vond zich verpligt,
zoo tot voorkoomrng van alle verwarring
, als tot handhaaving van de Rechten,
Hem in bovengemelde hoedanigheden door
Hun Edel Groot Moogende opgedraagen,
Hoogstdezelven te verzoeken om, wanneer
Hun Edel Groot Moogenden eenige voorzieninge
geliefden te doen, waartoe de byftand
van het Krygsvolk noodig was, aan Zyne
Hoogheid als Gouverneur en Kapitein Generaal
deezer Provintie, van derzelver oogmerk
te verwittigen ; op dat dezelve overeenkomftig
daar mede de noodige orders konde geeven en
nauwkeurig doen uitvoeren. —
De Staaten, dit voorftcl van Zyne Hoogheid
gehoord, en daar over beraadfiaagd hebbende
, beflooten, in die zelfde Vergaadering,
by het Befluit, dien namiddag genoomen, te
volharden ; en het geen door Heeren Gecommitteerde
Raaden verricht was goed te keuren
en te pryzen: Ook werd nog verder goedgevonden,
de voornoemde Heeren Gecommitteerde
Raaden byzonderlyk te magtigen, cm
den gebiedenden Officier van de Hoofdwacht
dien avond nog voor zich te ontbieden en ernftig
aan te bevelen, de Orders, hem dien namiddag
uit naam van Hun Edel Groot Moogengende
gegeeven , ftiptelyk na te koomen ,
zonder aan eenige orders, daar medeftrydig,
van wien dezelve ook aan hem mogten gegeeven

ONLUSTEN IN HET VADERLAND, ix
ven worden, eenigzins te gehoorzaamen; en
werden Gecommitteerde Raaden verder gemagtigd
tot bewaaring van de rust zodanige
voorzieningen te doen, als zy zouden oordeelen
te behooren.
Den volgenden dag, den 9 September,wer­ Twee PublicatiSnteden
twee Publicatico afgekondigd: eene van gen Oproer
afgekon­
de Staaten, en eene van de Gecommitteerde digd.
Raaden: by de eerde werden alle oproerige
gefprekken, beweegingen en faamenrottingen,
mitsgaders alles, dat tot het verwekken van
beweegingen, opfchudding of faamenrottingen
van Volk aanleiding zou kunnen geeven; het
plegen "an alle infolentiën, vooral by wege
van daadelykheden of geweld, aan wien het
ook zoude moogen wezen, ten aanzien van
Perfoonen, huizen of goederen, verbooden:
alles op draiTe van Hun Edel Groot Moogende
hoogde verontwaardiging, en dat de overtreeders
als openbaare Wederflreevers van de
Hoogde bevelen, en moedwillige Schenders
van de rust en veiligheid dier Plaatfe, zonder
eenige oogluiking ten minden zouden worden
in hechtenis gezet, of daarenboven in het
openbaar, ja zelfs naar vereisen van zaaken,
met de Galg gedraft. De andere diende tot
ontdekking van den Daader of Daaders, die
den nacht te vooren de glazen hadden ingeflaagen,
waartoe een premie van duizend gou.
den halve Ryders werd uitgeloofd.
B 3 Dien
I785'

i7§5- Dien zelfden dag werd aan den Luitenant
Orders aan
Generaal S A N D O Z , thans het Guarnizoen ge­
den Centraal
SAN00Z biedende, een Uittreklel van de Befluiten,
gegeeven.
den dag te vooren door Hun Edel Groot
Moogende genoomen, en Copie van de Order
, den avond te vooren aan den Kapitein
van de Hoofdvracht gegeeven, ter hand gefield
, met last om de fchikkingen , in het
een en ander vervat, tot Hun Edel Moogende
nader order, ftiptelyk te doen nakocmen,
en dagelyks de gewoone Rapporten vau de
Hoofdwacht mede te doen bezorgen aan Hun
Edel Moogende Collegie , of aan den eerflen
tegenwoordig zynden Heer van hetzelve
, wanneer Hun Edel Moogende niet vergaaderd
zyn ; cn voorts , zoo fpoedig moogelyk
aan Hun Edel Moogende zyne gedachten
te doen toekocmen aangaande de wyze,
op welke eenige Piketten Ruitery en Voetvolk,
tot weering van alle muitery en daadelykheden
met de meeste vrugt zouden kunnen
geplaatst worden, op verfcheidene Plaatfen
, in den Haag; gelyk ook het getal der
Manfchap , waar uit zy zouden behooren te
befiaan.
/-vtfehryving
aan 't
Hof en den
Magtftraat
van 'sHage.
fi2 BEKNOPTE HISTORIE D E R
Den 13 September werd door Heeren Gecommitteerde
Raaden aan 't Hof van Holland,
en den Magiftraat van 's Hage in naam der
Staaten aangefchreeven,nauwkeurig onderzoek
te doen, wat de oorzaak mooge geweest zyn >
dat het Oproer, op Zondag den 4 dier maand
ont-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 23
ontdaan , zoo lange cngeftocrd heeft kunnen
aanhoudenj als by de uitkomst gebleeken was;
gelyk ook op wat wyze Juditie was werkzaam
geweest om de rust te herdellen.
Dien zelfden dag gaf de Hr. Raaclpenfionaris
aan Hun Edel Gr. Moogende kennis, dat dien
morgen een Briefje van Zyne Hoogheid hadt
ontvangen, inhoudende, dat Hoogstdezelve
wegens de tydingen van aanmarsch der Oofienrykfche
Troupen, die van alle kanten bevestigd
werden, van voornecmen was, het Escadron
Gardes du Corps, en het Regiment Gardes Dragonders
uit den Haag te laaten trekken; met
agterlaating van die Manfchappen en Paarden,
die niet in ftaat waren om in 't Veld te gaan : —
Dat Hy Hr. Raadpcnfionaris hier op ten erndigde
verzocht hadt, dat voor als nog geene
orders mogtcn gegeeven worden, om eenige
Militie uit den Haag te doen trekken. Voorts
werd nog beflooten, dat voortaan geene At.
iaches of Patenten, nopens Militie, elders dan
in den Haag Bezetting houdende , door een
der Leden van 't Collegie der Gecommitteerde
Raaden zouden getekend, noch dooreen der
Secretarisfen uitgevaardigd worden, dan na
voorafgaande beraadflaaging en toeftemming
van ten minden vyf Leden; en voorzoo veel
het Guarnizoen in den Haag betrof, niet anders
dan met voorkennis en toedemming van
Hun Edel Groot Moogende, waarvan den vol-
e Q
B 4 g "
1785.
Refliiir ora
trene rif

11*5
De Prins
beklaagt
zich hy den
Koning van
Pruisfcn,
Brief des
K«nmgs van
frutsfen san
di; Sia;i(en
6eiieni.il,
24 BEKNOPTE HISTORIE DER
genden dag aan Hoogstdezelven werd kennis
gegeeven.
Ondertnsfchen hadt Zyne Hoogheid de Prins
Erfstadhouder, zoo haast de Gecommitteerde
Raaden het Bevel over het Guarnizoen in den
Haag aan zich genoomen, en onmïddelyke bevelen
, buiten kennis van Hem Kapitein Generaal
aan den Generaal SANDOZ gegeeven
hadden, eenen Postbode, met de tyding van
deeze gebeurtenis aan den Koning van Pruisjen
gezonden, en buiten twyfiel zyn beklag gedaan;
want Zyne Koninglyke Majefteit fchreef
den 18. der zelfde maand reeds twee Brieven
over deeze zaak; een aan dc Algemeene Staaten,
en een aan de Staaten van Holland. ]n den
eerften, na de reden en aanleiding van dit
fchryven gemeld te hebben, verzocht zyne
Pniisfifche Majefteit Hun Hoog Moogende zeer
inftantelyk en vriendnabuurlyk", dat Hoogstdezelven
, by de tegenwoordige onaangenaame
voorvallen, geliefden tusfehen te trecden; en
zich zoo wel by de Heeren Staaten der Provintie
van Holland- en Westvriesland, als by de
Heeren Staaten der andere Provintiën, daar
het noodig mogte zyn, op het yverigfte aan te
melden ; ten einde de Hr. Erffladhouder by de
Voorrechten, aan Hem eenmaal Ervelyk op*
gedrasgen, rustig gelaaten , en weder eene
volkoomene goede eensgezindheid daar gefield
wierde. Voorts beval Zyne Pruisfifche Majefteit
het weizyn en de helangen van den Hr.
Erf-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 25
Erffladhouder, van zyne waardige Nichte,
en hunne zoo veel beloovende Familie aan
Hun Hoog Moogende ernlïig aan ; met aanbieding
van zyne onpartydige en vriendnabuurlyke
bemiddeling.
In den Brief aan de Staaten van Holland- cn Aan de Staaten
van
Westvriesland, gaf Zyne Pniisfifche Majefteit Holland.
zyne verwondering cn leedweezen te kennen,
dat tegen alle verwagting heeft moeten verneemen,
dat men den Hr. Erffladhouder onlangs
het Commando van 't Guarnizoen van
den Haag ha lt afgenoomen, het welk tochon.
betwistbaar tot het Ampt van eenen Erfilidhouder
en Kapitein Generaal behoorde; en dat
het zich liet aanzien, als of men Hem van de
wezendlykfte en gewigtigfte Voorrechten van
het Erffladhoudcrfchap , het een voor, cn het
ander na, zocht te ontzetten, en niet anders,
dan den blooten naam en een fchynbeeld daar
van over te laaten. Zyne Majefteit wilde zich
in de inwendige omftandigheden van den vryen
Staat Hunner Hoog Moogende niet inmengen;
maar kon ook niet onverf'chillig. zyn omtrent
het lot van eenen Vorst, Hem zoo na beftaande
, en deszelfs Huis , gelyk -ook niet omtrent
den welftand en de rust van eene, zoo
aanzienlyke en naby geleegene Republiek: —
Waarom de Koning Hun Edel Groot Moogende
by deezen- nogmaals inftantelyk verzocht
en vermaande, dat zy, met ter zyde ftelling
van al het geen tot hier toe, misfehien uit mis-
B 5 ver-

1785.
De Prins
vertrekt met
zyn gnntfche
Huisgezin
uit 'sllege.
26 BEKNOPTE HISTORIE DER
verftand of overhaasting was voorgevallen,
zich met den Hr. Erfftadhouder op eenen beteren
en vriendfchappelyken voet, geliefden
te zetten; de voormaalige eensgezindheid, en
het wederzyds vertrouwen te herftellen, den
Hr. Erfftadhouder in de rustige Uitoefening van
zyne Ampren te laaten; Hem daarin niet verder
te ftooren ; maar integendeel, het geen Hem
ontnoomen was weder te geeven. — En indien
Hun Edel Groot Moogende voorneemens waren,
ten beste van Hunne Provintie, in 't beftuur
der openbaare zaaken eenige veranderingen
te maaken, dat het Hoogstdezelven niet
moeijelyk zou vallen, zich daar over met den
Hr. Erfftadhouder, zonder krenking zyner
Rechten, te veréénigen; dewyl Hy zich gewis
tot al wat billyk , en voor den Staat meest
voordeelig is, gewillig zou toonen; wanneer
Hun Edel Groot Moogende zich daaromtrent
maar met Hem zouden verftaan. Dit alles befluitende
met aanbieding van bemiddeling.
Dat het den Staaten van Holland zoo gemakkelyk
niet geweest is, als Zyne Pniisfifche
Majefteit zich toen verbeeldde, om ten beste
Hunner Provintie eenige verandering te maaken
in het openbaar beftuur der zaaken, en zich
daar over met den Hr. Erfftadhouder te verftaan
; cn dat zelfs de bemiddeling 'van Zyne
Pruififche Majefteit benevens die des Konings
van Vrankryk niet eens toereikende geweest
zyn om de Eensgezindheid en 't onderling ver.'
trou-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 2 f
trouwen te herftellen, heeft de crvaarcnhei
geleerd, waarvan de volgende gebeurtenisfe: |
ten bewyzen verftrekken. Het ongenoegen •
welk de Prins Erfftadhouder opvatte over de |
hoon, dien hy geloofde hem te zyn aangedaai 1
door het intrekken van 't Commando over he t
Haagfche Guarnizoen, was zoo groot, dat H |
met zyn gantfche Huis de Hofplaats verliet, zy \
beftendig verblyf elders nam, en niet wedei
keerde, dan r.a die groote Ommekeer, welk
de zaaken in September 1787. genoomen het
ben. Haare Koninglyke Hoogheid Mevrouw
de Prinfes, Gemalin van den Prins Erffiadhou
der, vertrok met de drie Vorftelyke Kindere 1
den 15. September uit 'sHage naa Vriesland
om te Franeker het vieren van het Jubelfees
der Hooge Schoole by te woonen ; en d
Prins vertrok, wegens de geruchten van ' t
aannaaderen der Keizerlyke Troupen, na 1
Breda (*).
Terwyl deeze dingen in den Haag gebeur . Orergjftigi
toe de verden,
was men in de Provintie, en voornaame - fcliillen der
Uegcering
]yk in de Stad, van Utrecht bezig met eei ' en liingery
vjn Utrecht,
nieuw Reglement van Regeering voor die Pro
vintie te beraamen en vervolgends in te voe
ren; waar uit zeer veele verfchillen en hoog
gaande Onlusten tusfehen de Regeeringen de r
Steden «
.(*) Nieuwe Nederl. Jaarb. Sepl. 1785. bind*. 127G—130< k
ieroerd Nederland, IV. Deel, uUdz. 134 — 141.

De Vroed,
fehap maakt
een Concept
- Reglementbekend
met
eene Publicatie*
28 BEKNOPTE HISTORIE DER
Steden, byzonderlyk die van Utrecht, en der.
zelvcr Burgeryen ontdaan zyn. In 't voorgaande
van deeze Beknopte Historie (*) hebben
wy reeds gezien, dat het Volk was opgeroepen
om hunne Bezwaaren tegen het Reglementvau
1674.. in te brengen; dat 'er negen Heeren
door de Staaten gefield waren om de Bezwaaren
der Burgers te ontvangen, enz.; dat 'er
tien Heeren door de Vroedfchap, uit haar midden
benoemd waren, om alle de Punten te onderzoeken,
enz.; thans zullen wy zien op
welke wyze die handelingen der Regeering en
Burgery voortgezet, en ten einde gebragtzyn.
Een moeijelyke taak inderdaad, in welken af
te doen ik my tot eenige der voornaamfle gebeurtenisfen
zal moeten bcpaalen ; want daar
in loopen zoo veele omftaudigheden en toevallen
faamen, dat het onmoogelyk is, die allen
in dit kort beftek te bevatten.
De Vroedfchap der Stad Utrecht hadt, uit
de aangeboodene Ontwerpen , een Concept-
Reglement opgemaakt, en deelde het by eene
Publicatie van den 28 July aan de Burgery
mede, raakende de bejlelling der Stads Regee.
ring , het benoemen en verkiezen van Raaden in de
Vroedfchap, Burgemeester en en Schepenen; mitsgaders
het oprechten en invoeren van een gewettigd
Collegie van Gecommitteerden uit de Burgery.
Hetzelve behelsde dus vier Hoofd Hukken:
(*) II. Deel bhdz, 111-113.
I. Van

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 29
I. Van de Raaden inde Vroedfchap, en de hoedanigheden
in dezelven vereischt , beftaande uit
8 Artikelen. II. Van de Nominatie en verkiezing
der Raaden in de Vroedfchap; en wel eerst van de
Verkiezers, en derzelver Magiiging, beftaande
uit 29 Artikelen. I II. Betreffende het benoemen
en verkiezen van Burgemeester en en Schepenen,
bevattende 9 Artikelen. IV. Opzigt hebbende
op een gemagtigd Collegie van Gecommitteerden uit
de Burgery; in 22 Artikelen begreepen.
In de Publicatie, die het Concept - Regle­ Inhoud de?
Publicatie.
ment verzelde, werd gezegd, dat dit Proviiioneel
Reglement ontworpen was, om, zoo
ras by de Heeren Staaten dier Provintie, met
affchafling van het Regeerings • Reglement van.
1674 , een nieuw Reglement voorde Regeering
der Provintie Staatswyze zoude vastgefteld en
ingevoerd zyn, eindelyk beflooten en in gang
gebragt te worden; — verder werd elk Burger
en lngezeeten (de onbevoegden uitgezonderd)
vermaand, om, indien eenige gegronde bedenkingen
op voorfz. Reglement mogte hebben,
dezelve zyne bedenkingen met redenen bekleed,
in gefchrifte gefteid en ondertekend,
met byvoeging van zyne hoedanigheid, ouderdom
en woonplaats; en zulks binnen den tyd
van veertien dagen, na deeze Publicatie ter Secretary
der Stad, verzegeld, over te brengen,
En op dat een iegelyk volle vryheid en gelegenheid
zoude hebben, om de Vroedfchap van
zyn.; byaondere begrippen kennis te geeven.
ZO! I

'78-5.
Protest Jer
Burgery daar
tegen.
Zwaariglieid
overdeMagliging
djf
Gecom. uit
0 Cotnpaguiüu.
gé BEKNOPTE HISTORIE na*
zou in deeze zaak geene Procuratie, of Magtiging
voor, of van, iemand toegelaaten worden.
Eindelyk werd een ieder gewaarfchouwd , dat
al, wie den geitelden tyd van veertien dagen
liet voorbygaan , zonder eenige bedenkingen
op te geeven, geacht zou worden geene te
hebben, met het zelve Reglement genoegen te
neemen en goed te keuren (*).
Deeze Publicatie was geheel niet naar het
genoegen der Burgery, welke door haare Gecommitteerden
en Geconflituëerden fterk daar
tegen protefteerde.De festien Gecommitteerden
uit de acht Schütters-Compagniën bragten op den
i Aug. een Adres en Protest aan den eerlien
Eurgemeester, en door denzelven ter Vergaadering
van de Vroedfchap; gelyk ook deeden
de GeconftitLëerden van 1215 Burgers en Ingezeetenen
(benevens nog 400, die zich daarby
gevoegd hadden.) Het eerfte werd gefield
in handen van Burgemeesteren, om te onderzoeken,
in hoe verre de festien Gecommitteerden,
naar rechten, bevoegd waren om zodanig
Protest by de Vroedfchap in te leeveren.
Heeren Burgemeesteren deeden vier van de festien
Gecommitteerden tegen half 5 uuren des
namiddags by zich onrbieden ter groote Secretary
op het Stadhuis; waar hun door een der
Secretarisfen kennis gegeeven werd, dat hunne
Magliging niet in de vereischte orde was,
(*) Nkavre tttderl'. Jearb. /fug. 1785. bj. icöo—1071..
en

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 31
en nader bewys noodig hadt. Waarop de vier 1785.
Gecommitteerden antwoordden, dat de Magtiging
op hen gedaan was door de Sergeanten
der Compagrtiën, op uitdrukkelyken h>.t der
onderhoorige Schutters , en van zoo veele
Wachtvryën in de byzonderen Wyken , als
zich by deeze Schutters gevoegd hadden :
Waar op de Secretaris aanmerkte , dat zulk
eene Magtiging, door de Sergeanten, in naam
der Schutters gedaan , niet wettig genoeg was,
Burgemeesteren en Üud • Burgemeesteren kwaOvereenkomst, tot
men dan met de vier Gecommitteerden overëen, nader en
om een nader en wettiger bewys van de Magti­ wettiger ue>
wy, van
ging der laatften regtjlreeks uit den mond hun­ MagHgirg ;
en de uitner
Lasrgeevers op den volgenden dag te doen voering duar
van.
hooren ; ten welken einde Gecommitteerden
nog dien zelfden avond hunne Lastgeevers tegen
den volgenden morgen ten half negen
uuren op hunne looppiaatfen deeden faamenroepen.
Ingevolge daar van vergaaderde de
gantfche Schuttery, ongewapend, ten half ne.
gen uuren , elke Compagnie op haare loopplaats
; waafby zich veele Wachtvryën, elk
uit zyne VVyk by zyne Compagnie, voegden :
en de festien Gecommitteerden, twee by iedere
Compagnie. Men maakte toen acht kringen,en
deed in elke derzelve aan de Burgers eene
drieledige vraag: I. Of de vergaderde Burgers dt
festien Gecovimüterden voor zodanigen bleeven erkennen
; en wel als Gelastigden om in hunnen naam
cp de belangen der Burgery acht te gesven, en al
•It.

De Burgery
vergaderd
ongewapend
by het Stadhais,
cn
treedt met
Burgem. in
nnderlianueliiie.
32 BEKNOPTE HISTORIE DER
les -uittevoeren, wat de tyd en de omfiandigheden
omtrent dezelve vere'isfchen? — Waarop Ja!
geantwoord werd. 2. Of de vergaderde Burgers
dan ook injtemden in het Protest, door hunne Gecommitteerden
daags te vooren ingeleeverd? het
welk toen voorgeieezen werd, en daarop Ja!
geantwoord. Eindelyk werd een kort verhaal
gedaan van de wyze op welke het Protest, zoo
by de Vroedfchap, als by de Burgemeesters,
ontvangen was, en wat de Gecommitteerden
daaromtrent verricht hadden ; waarna ten 3 gevraagd
werd : Of men eene nadere Notariëele
Magtiging op de festien Gecommitteerden wilde pasfeer
en; dan of men de Gecommitteerden tot by het
Raadhuis wilde verzeilen , om aldaar, indien het
begeerd wier de, de Magtiging door hunne Sergeanten
gepasfeerd, in perfoon mondeling te bevestigen;
en al het geen door Gecommitteerden verricht
was goed te keuren, en als door hen zeiven gedaan
te verklaaren ? De Burgers verkoozen het
laatde, en betuigden de handelwyze der Gecommitteerden,
hier in gehouden, volkoomen
goed te keuren.
De Gecommitteerden dus van de toeflemming
en goedkeuring hunner Lastgeevers volkoomen
verzekerd, trokken aan 't hoofd hunner
Compagniën , van de loopplaatfen naa de
Neude , de algemeene vergaderplaats der acht
Compagniën; en van daar naa het Oude-Kerkhof,
om den uitllag der onderhandelingen van
Gecommitteerden met de Regeering af te wag-
teo.

'ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 33
ten. De Gecommitteerden gingen voor Burgemeesteren,
op 't Stadhuis vergaaJerd, en
verklaarden, dat zy, benevens nog een Perfoon,
uit iedere Compagnie waren Afgevaardigd
van een zeer groot getal Inwooners en
Burgers om derzelver Burgerlyke belangen
waar te neemen. Dat zulks wel niet door eene
Notaricele Acte, maar ter goeder trouwe gefchied
was, waar van de Burgers en Inwooners
bereid waren perfoonelyk verklaaring te doen,
en in de tegenwoordigheid der Vroedfchap
met hunne handtekening te bevestigen. —
Dat hunne Lastgeevers ook in de nabyheid van
't Stadhuis vergaaderd waren, om zulks perfoonelyk
te verklaaren: Zy verzochten ook,
dat de Heeren Burgemeesteren de Vroedfchap
buitengewoon geliefden te Vergaaderen; ten
einde verzekering van deeze hunne Magtiging
te ontvangen. De Heeren Burgemeesteren
MOSSCHENBROEK en V E R B E E K toonden
zich voldaan over de Wettigheid der Magtiging
van de zestien Gecommitteerden s en beloofden
een gunftig verflag daar van in de V r
roedfchap
te zullen inbrengen.
De vcrgaaderde Burgers, hier van onderricht,
begeerden, dat het beloofde verflag in
eene buitengewoone Vroedfchapsvergaadering,
dien zelfden voormiddag nog belegd, zoude
ingebragt worden; ten einde de Burgery het
genoegen mogte hebben, dat ook van den kant
der Vroedfchap door een Extraft-Refolutie
C inogtï
1785.

Dringen aan
op afdoening
deszer
zaak.
34 BEKNOPTE HISTORIE DER
mogte blyken , dat dezelve over de Wettigheid
der Magtiging van de zestien Gecommitteerden ,
volkoomen voldaan was. De Burgemeesters
zeiden, in dit nieuw verzoek niet te kunnen
treeden, om dat in de Vergaadering der Gedeputeerde
Staaten moesten verfchynen , en
een van hun des namiddags uit de Stad moest.
De Burgers over deeze weigering niet te
vrede, en ten uiterfte daarop gefield, dat dee«
ze zaak, waar toe zy zich opzettelyk verledigd
hadden, wierde afgedaan, gaven aan hunne
Afgevaardigden in last, om by herhaaling by
de Burgemeesters aan te houden op het beleggen
eener Vroedfchapsvergaadering, met bygevoegden
uitdrukkelyken last om Hun Edel
Groot Achtbaare van hunne Vroedfchapsplaatfen
vervallen te verklaaren, indien zy weigerden
aan het gemelde verzoek te voldoen.
Öe Vrofd- Op deezen aandrang deeden de Burgemeesfchap
befluit
de zestien ters de Vroedfchap tegen m uuren vergaadeGecommitren;
en in deeze Vergaadering werd beflooten
teerden te
erkennen, de Magtiging der 16 Gecommitteerden voor
en 't Protest
in de Note wettig te verklaaren, en daar van werd door
te zullen
ialchryven. den Secretaris aan de Afgevaardigden kennis
gegeeven ; welke daarop uit naam en last van
hunne Principaalen door den zelfden Secretaris
aan de Vroedfchap deeden verklaaren, dat de
Burgers ook aandrongen om te weeten, wat de
Vroedfchap omtrent het ingeleverde Protest
beflooten hadt; waarop het Antwoord was:
Dat de Vroedfchap beflooten hadt, niet al-
1'JSE

ONLUSTEN IN HET VADERLAND- 35
leen de Onderteekenaaren van het bovengemelde
Adres en Protest te erkennen als Gecommitteerden
van een groot getal Burgers en Ingezeetenen
uit de 8 Compagniën, maar ook oni
het voornoemde Adres en Protest in de Vroedfchaps
Aantekeningen in te fchryven ; van
welk Befluit eene verklaaring, door een Secretaris
onderteekend , aan de Gecommitteerden
werd overgegeeven. Ondertusfchen wérd,
op voorftel van den Hr. Oud-Burgemeester
BERGER, geraadpleegd, of men niet, ten genoegen
der Burgery, zou kunnen goedvinden,
de voorgemelde Publicatie in te trekken en
buiten kragt te ftellen? Overeenkomftig dit
voorftel werd beflooten; de Publicatie werd
door eene andere ingetrokken, en de vergaaderde
Burgers, omtrent 2000 in getal, van alles
onderricht i fcheidden ten twee uuren van
een en gingen elk naa zyn huis. Den volgenden
dag, 3 Augustus werd de nieuwe Publicatie
, waar by de voorige vernietigd werd, afgekondigd
en aangeplakt (*).
De Staaten van Utrecht hadden aan den Prins
Erfftadhouder twee Brieven gefchreeven , een
op den 9 Juny, verzeld zynde van alle dê bezwaaren
der Burgers, in druk uitgegeeven, en
in handen van Commisfarisfen gefteld: eenen
anderen op den 6 July; behelzende kennisgeeving,
dat Hun Edel Moogende raadzaam gé-
von-
(*) Rieu-.ye Neierl. ytiari. JiigMfts, Madz. 1077 — 1097.
Ca
De betiviste
Publicatie
ingetrokken^
Brieven

1785.
Antwoord
Van Oen
Prins daarop.
36 BEKNOPTE HISTORIE DEM
vonden hadden,hunne buitengewoonebefchryving
op het zelfde punt den 10 Augustus te
hervatten; in vertrouwen dat Zyne Hoogheid
tegen dien tyd Hun Edel Moogende zodanige
Aanmerkingen en Advis zoude doen toekoomen,
als Hoogstdezelve, nopens zeker, daar
by gemeld, Concept-Reglement reformatoir,
en ter wegneeming der bezwaaren mogte goedvinden
aan Hun Edel Moogende mede te deolcn.
Op deeze Brieven werd door Zyne Hoogheid
op den 8 Augustus door een Brief aan de
Staaten geantwoord, en dezelve kwam den 10
derzelfde maand in de Vergaadering der gemelde
Staaten: In deezen Brief protefteerde
Zyne Doorluchtige Hoogheid tegen al het
geen beflooten mogt worden, ter verandering
van 't Regeerings-Reglement van 1674. ftrekkende;
ook diende dezelve om aan te toonenj
dat de Regenten y welke op hetzelve Reglement
Eed gedaan hadden, ten eenemaal onbevoegd
waren, verandering daar in te maa>
ken; dat zy, integendeel, door die onderneeming
verflaan moesten worden, van hunne
Posten vervallen te zyn, als, onder anderen 3
die Regenten, welke te Utrecht en te IVyk
daartoe hadden medegewerkt; voorts gaf Zyne
Hoogheid by dien Brief te kennen, dat het
aftiaan van den eenen of anderen voordeeligen
Post, van een geheel andere natuur zoude zyn;
verzekerende van geene ander Rechten, hem
toebehoorende, te zullen afgaan; en. vertrouwen-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 37
•wende, dat de St&aten fliet zullen gedoogen, 1785.
dat Zyne Hoogheid in de oefening daar van
langer verhinderd wierde (*).
Nog werd in de Staatsvergaadering van den Brief van
den Prins
24 Augustus een Brief ingebragt van Zyne aan de Siaa-
Doorluchtige Hoogheid uit 'sHage, waar in ton.
Zyne Hoogheid betuigde, met een zeer gevoelig
leedweezen vemoomen te hebben, dat de
Onlusten en Verwarring, in de Stad Utrecht
tot die hoogte geklommen waren, dat 'er zonder
eene gepaste tusfchenkomst en prompte
voorziening,de allerdroevigfte en gevaarlykfte
gevolgen te wagten waren ; met aanbod van
medewerking tot herftel van de Rust, en een
voorflag om met eenige Commisfarisfen daar*
toe, uit Leden van Staat beftaande, hoe eer
hoe beter, met Hoogstdenzelven in den Haag
in gefprek te treeden. De Burgers van Utrecht Aires der
Burgers daar
hier van kennis gekreegen hebbende uit de t.'geu aaji
openbaare Nieuwspapieren, (dewyl het thans den Raad
ingediend.
de gewoonte was alle zodanige Hukken fpoedig
in de Nieuwspapieren te doen plaatfen)
waren niet weinig over dien Brief gebelgd, en
deeden door hunne Geconftituëerden en Gecommitteerden
daar tegen proteftceren en vertoogen
doen. Op den 5 September dienden
de Geconftituëerden van 1368 Burgers en Ingezeeten,
en de Gecommitteerden uit de agl
J!3urger - Compagniën der Stad, een Adres in
(•) Nkmfe Netkrl, Jaarh. Aas;. 1785. bladz, 1117 — 1123
C3
by

1785.
33 BEKNOPTE HISTORIE DER .
by den Raad, waar in zy te kennen gaven,
dat de Burgery met de uiterfte bevreemding
gezien hadt, hoe in een Brief, op naam van
Zyne Hoogheid in de Courqnten geplaatst, en
den 24 Augustus ter Staatsvergaadering ingekoomen,
de ftaat der zaaken te Utrecht werd
voorgefteld, als of de Onlusten en Verwarringen
in die Stad reeds tot die hoogte geklom,»
men waren, dat 'er, zonder eene gepaste tusfchenkomst,
en NB. prompte voorziening de allerdroevigfte
en gevaarlykfle gevolgen te wagten
waren, enz. Dan dat de Burgery vertrouwde,
dat zy, daar ze zich tot hier toe, wegens de
punten ter afdoening der ppgegeevene bezwaaren
(na alvoorens daartoe plegtig opgeroepen
te [zyn) en ter aandringing van dezelve, met
het overleveren van haare verdere Aanmerkingen
, op de voorbeeldigfte en gefchiktfte wyze
gedraagen hadt, als nu, ter afdoening van dezelven,
—op geene wyze verdiend hadt,
door zoo ongunftige trekken in een zoo verkeerd
daglicht aan het Algemeen ten toon gefield
te worden. — Aan 't flot was het eerbiedig
verzoek:" Dat Hun Edel Groot Achtbaare
Zyne Hoogheid by Misflve zouden gelieven te
defabufeeren, dat aldaar geene zoo onrustige
en verwarde omitandigheden beftaan hadden,
die tot zodanige hoogte zouden geklommen
zyn, '— en dat indien Hun Edel Groot Achtbaare
mogten begrypen, dat 'er eenige Commisfiën
en Conferentiën noodig waren, het daar
heen

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 39
heen te bellieren» dat dezelven dan niet in
'sHage, maar binnen de Stad Utrecht zouden
moeten gehouden worden (*). —
Burgemeesteren en Vroedfchap nu hadden,
tot wegneeming van de wettige bezwaaren der
Burgers en Ingezeetenen , een provifioneel
Reglement ontworpen en beraamd, naa 't wel*
ke de beflelling der Stads Regeering en de
Nominatiën en Verkiezingen van Raaden in
de Vroedfchap, van Burgemeesteren, en van
Schepenen zouden gefchieden, en een gequalificeerd
Collegie uit de Burgery opgerecht en
ingevoerd zoude worden; om welk Reglement
ter kennisfe van de Burgers en Ingezeetenen
der Stad en der Vryheid daar van te brengen,
een of meer Exemplaaren, geduurende 14 dagen
zouden voorleggen in de zoo genaamde
Groene Kamer aan 't Stadhuis, des morgens van
10 tot 12, en des namiddags van 3 tot 5 uuren,
met vermaan aan allen en een iegelyk
Burger en Ingezeetenen (uitgezonderd alleen
Vreemdelingen , Dienstboden en andere onbevoegde
Perfoonen ) om , indien zy eenige gegronde
bedenkingen op voorfz. Reglement
mogten hebben, dezelve zyne bedenkingen,
't zy afzonderlyk, of gevoegd met anderen ,
in Gefchrift gefield en onderteekend, binnen
24 dagen, na de afkondiging, ter Secretary
van Stads Policie verzegeld te brengen. Dit
alles
C) ffteuvti Nederl, Jaarb. September 1785. bladz, 123?»
C 4

Adres van
Geconflitoperden
en
Gecommitteerden.
40 BEKNOPTE HISTORIE DER
alles werd door eene Publicatie den 16 September
van 't Stadhuis afgekondigd. Ook werden
op dien zelfden dag eenigen uit de Geconftituëerden
en Gecommitteerden voor de tien
Heeren, die uit de Vroedfchap tot deeze zaak
gecommitteerd waren, geroepen, en aan dezelven
een gedrukt Affchrift van bovengemelde
Publicatie, benevens een Exemplaar van
het provifioneel Reglement, ter hand gefteld.
Op dat nu de Burgery mogt weeten, hoedanig
de Raaden in de Vroedfchap omtrent dit
Reglement en deszelfs invoering gezind waren ,
cn om eindelyk eens tot de daadelyke invoe»
ring te koomen; zoo leverden Geconftituëerden
en Gecommitteerden wederom, op den
21 September een Adres aan de Vroedfchap in,
dat hoofdzaakelyk behelsde: ,, Dat alle de
Raaden (uitgenoomen de Heeren LOTEN,
WIELING en 1 voY) geliefden te verklaaren,
binnen de 14 dagen, geduurende welken het
Reglement voor de Burgery voorlag, of zy
genegen waren, om op de fchikkingen, provifioneel
daar by gemaakt, met de Burgery en
het Volk der Stad eenen fieeds aanblyvende'n
Raad in te voeren; met verklaaring, dat die
Heeren, weiken zich binnen den gemelden tyd
niet verklaarden, zouden gehouden worden
voor de aanbiyxing in hun Ampt bedankt te
hebben. — Dat de Hr. LOOT EN als beftemd
zynde tot Ontvanger van het Kleinzegel,
door de Vi-oedfchap Zou overgehaald worden,
om

ONLUSTEN JN HET VADERLAND. 41
urn binnen de veertien gemelde dagen zyne
Raadsplaats neder te leggen; ten einde op zyn
oryflag befchikt wierde; of wanneer die Heer
daartoe niet geliefde te verftaan tot genoegender
Burgery, dat dan, na verloop van voorfz.
veertien dagen, aan Zyn Edele aile verdere
Zitting als Raad wierde geweigerd, en op zyn
Edels ontflag tegen den II Oclober wierde beflooten.
— Dat de verfchillen met de Heeren
WIELING en IVOY tot genoegen der
Burgery, indien moogelyk, voor 't einde der
loopende inaand wierden opgeruimd; doch indien
zulks niet gebeurde, dat die Heeren dan
niet zouden begreepen worden onder het getal
van die geenen, met welken de Burgery en
het Volk voomeemens waren, (Je invoering
van eenen aanblyvenden Raad aan te gaan;
maar dat, ten aanzien van Hen Edele hetzelve
wierde gehouden in den zelfden (laat, tot
dat over de voorfz. afdoening, tot genoegen
der Burgery, eindelyk zou befchikt zyn. —
Dat alle de misnoegens, wegens het voorgevallene
Jop den ü Maart ontftaan, voor het
daadelyk treeden tot de invoering van eenen
iïeeds aanblyvenden Raad zouden weg genoosnen
worden, zo dat 'er een wederzyds vertrouwen
tot genoegen van Raad en Burgery
herlield wierde. — De Geconftituëerden en
Gecommitteerden verzochten op 'c bovengemelde
de beraadflaagingen van den Raad; en
dat nu met het maaken van de Nominatiën tot
O 5 Bur
1785,

1735.
Bedui t der
Vroed fchap
daarop.
Verrchiilen-
rle Adviefen ,
der I ed.n
van de «
Vrocdichrp.
42 BEKNOPTE HISTORIE DER
Burgemeesteren en Schepenen niet mogte voor.
uitgeloopen worden.
Over dit Adres beraadflaagd zynde, werd op
het eerfte punt beflooten, de Vroedfchap tegen
Jen i. Oftober buitengewoon te befchryven.—
Op het tweede, werden Heeren Eurgemeeste-
:en en Oud-Burgemeesteren gecommitteerd,
Dm daar over met den Heer LOOTEN tefpreeken.
— Op het derde werden insgelyks Hee-
•en Burgemeesteren en Oud Eurgemeester gei
:ommitteerd om met die Heeren te fpreeken.—
l 3p het vierde punt werden gecommitteerd de
I ileeren EYCK, VAN DER DOES, VAN RO-
WONDT, en VAN SENDEN. — Ten aanzien
;an het vyfde- punt werd goedgevonden, dat
i iet zelve op den 22 der zelfde maand Septem­
1 ber in beraadfiaaging zoude genoomen, en de
i/roedfehapsvergaadering daarom een half uur
^ 'roeger begonnen worden, als welke tegen 9
1 juren was faamen geroepen om voort te gaan
1 ot het maaken van Nominaticn van Burge-
I neesteren en Schepenen voor het volgende
aar ('*).
De Vroedfchap dan op den 1 October inge-
'olge die buitengewoone befchryving vergaalerd
zynde, om over het voorfz. eerfte Punt
e beraadflaagen , waren alle de Leden daar
t egenwoordig, den Hr. IVOY alleen uitgezon-
( erd, die zyn Advies met een Brief inzond.
Zeer
(•} Nituwe jfedtrl. Jaarb, Sepitmh 1783* bladz, 1341—j 34jfi,

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 43
Zeer verfchillende waren de Adviefen van ver-
fcheidene Raaden omtrent dit Punt: De Hr.
V A N DïKifELT betuigde by het Reglement
van 1674. te blyven ; daar by voegden zich de
Heeren Oud - Burgemeesteren L O O T E N , V A N
D E R DUS-S EN en W I E L I N G ; de Burgemees­
ter V A N M O ssc H E N E R O E K ; en de Raaden
BODDENS, DE JONKHEERE, PESTERS,
Z A A L , E W Y K en N A H U IS. De Burgemees­
ter V E R E E E K , en de- Hr. V A N B R O N K -
H O R S T oordeelden, zich niet te moeten verklaaren
, daarentegen 'verklaarden zich de Heeren
Oud-Burgemeesteren V A N D E N BO­
G A A R D , V A N ROMONDT, VAN DER D O E S ,
D A U NIS, CRAAY V A N G E R , FALCK, A B -
EEMA, DE LEEUW, R A M , VAN DER MEI!-
L E N , V A N D IEL EN, IVOY, MARTENS,
en V O E T V A N W I S S E N - , dat meenden nog
niet verder over het Reglement dan voorbereidend,
of voorloopig, geraadpleegd te hebben,
en hetzelve met de Burgery wel wilden
aangaan, wanneer zy NB. Staats wyze van 't
Reglement van 1674. zouden ontilaagen zyn,
en het nieuw Reglement met medewerking van
den Stadhouder ingevoerd wierde: Geheel anders
verklaarden zich de Heeren Oud Burgemeester
E E R G E R , de Raaden E Y K , V A N
SENDEN, D E RIDDER, SMISSAART, VA N
ilAEFTEN, BURMAN en VAN DAM, die
betuigden genegen te zyn, om het ontworpen
Reglement met de Burgery aan te gaan De
wei-
178S-

?85-
44 BEKNOPTE HISTORIE DER
weinige overige Heeren voegden zich by het
Advies van den Hr. VAN WESTREENEN,
het welk hoofdzaakelyk uit kwam op niet gehouden
te zyn, zich te verklaaren. Na alle
deeze verfchillende Adviefen omvraage gedaan
zynde, word by meerderheid van Hemmen beflooten,
dat in het verzoek der Requeftranten
niet kon getreeden worden, maar hetzelve van
de hand geweezen werd (*).
ISom! natiën Daar nu de tyd der gewoone verandering
van Burger
meesteren van de Regeering op handen was, zoo werd
en Schepe­
op den 3 October by de Vroedfchap de Nmi*
nen enz. aan
den Prins natie van Burgemeesteren en Schepenen ge­
gezonrlcn.
maakt, om ter verkiezing aan den Stadhouder
gezonden te worden. Nu kwam in bedenking
of de Lyst van alle de Raaden, die thans de
Vroedfchap uitmaakten, ook aan Zyne Hoogheid
zou gezonden worden. De voorzittende
Burgemeester bragt dit in omvraage; eenige
Raaden begreepen, dat de opfchorting der gewoone
verandering, in 't voorleedene Jaar,
op verzoek der Burgers en op aandrang der
Stads Regeering, door de Staaten beraamd,
zonder tydsbepaaling was, tot tyd en wyle, dat
een nieuw Reglement vastgefield zoude zyn; maaj
de meerderheid verftond, dat de Lyst moest
afgezonden worden. — Toen werd het 4de
Punt van het Adres, op den 21. September by
de Vroedfchap ingediend, in overweeging ge-
noo-
(?) Nieuwe Ncierl. Jaarh Q£tob. 1785, bladz. 1442-1444.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 45
noomen, en by meerderheid beflooten tot het
uitleveren vsn eene fchriftelyke Verklaaring
door de Vroedfchap, dat dezelve bereidwillig
was, al het geen zoo op,als na den II Maart,
aanleiding tot het wederzyds misnoegen gegee­
ven hadt, in vergetelheid te ftellen, en de
opheffinge der begonnene Rechtsvorderingen ,
daar uit voortgekoomen, by de Staaten voor
te flaan en te helpen daar ftellen.
De Vroedrchap, by voortduuring der buiten-
gewoone befchryving nu wederom op den 7.
Odtober vergaaderd zynde , zou de ingekoo-
mene fchriftelyke bedenkingen der Burgers op
het provifioneel Regeerings Reglement onder •
zoeken: Die bedenkingen werden gefield in
handen ' der tien Heeren, uit de Vroedfchap
gecommitteerd, om dezelven nader te'onder-
zoeken, en de Vergaadering van derzelver Ad­
vies te d'ienen. De gevoelens der Leden van
de Vroedfchap waren daar over zeer verfchil­
lende; maar byzonderlyk liep in 't oog de
fchriftelyke verklaaring van den Hr. Rentmees­
ter BORMAN en zynen jongeren Zoon;welke
niet zoo zeer den inhoud, als wel de wyze van
invoering van dit Reglement betrof; want zy
van gedachten waren, dat- het gemelde Regie-
ment niet zonder medewerking van den Heer Stad.
houder kon vastgefteld en daadelyk in gang gebragt
worden.
Op den zelfden dag deed eene Commisfie
uit Üeconftituëerden en Gecommitteerde poogin-
1785*
Commisfia
tot onderzool;
der
Bedenkingen
van de
Burgers.
Poodnsen
om de Gede.
puteersien

1785.
Staaten te
ttoen ver-
-.aadercii.
•Rurgemecs.
teien worden
daaitcc
gelast.
40 BEKNOPTE HISTORIE DE»
gingen om de Vergaadering der Gedeputeerde
Staaten, die reeds gefcheiden was, weder by
een te roepen; doch te vergeefsch, om dat
fommigè Leden afwezig waren. Hierom werd
dén volgenden dag buitengewoone Vroedfchap
belegd op een Adres vau gemelde Geconftituëerden
en Gecommitteerden, waar in verzocht
werd, dat ten fpoedigfte eene Vergaadering
van Gedeputeerde Staaten mogte belegd
worden, en daar in een bygevoegd Copie
• Request aan Hun Edel Moogende van
Stadswegen onderfteund worden; behelzende
verzoek tot eene buitengewoone befchryving
der Heeren Staaten, tegen den 10 Oótober
1785. op een punt van 't uiterfte gewigt voor
Stad en Burgery; tegelyk werd een, daartoe
ftrekkende Adres aan de Staaten, Copielyk
aan den Raad overgegeeven.
De Vroedfchap alle deeze ftukkeh overwoogen
hebbende befloot overeenkomftig het verzoek,
en magtigde Heeren Burgemeesteren,
om nog dien zelfden dag, op alle moogelyke
wyze, eene Vergaadering van Gedeputeerden'
Staaten te beleggen, en daartoe de afweezigé
Leden te ontbieden; gelyk ook om in die
Vergaadering, van Stadswege, als derde Lid
van Staat, aan te dringen op eene buitengewoone
befchryving van de Heeren Staaten
deezer Provintie tegen Maandag den 10, of
uiterlyk Dingsdag den II Oclober, tot voorgemelde
einde; met bygevoegden last, om,

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 47
by weigering der Minderheid, ten fterkften daar
tegen te protefteeren , en de gevolgen daar
van voor die Leden over te laaten, welke niet
daartoe zouden befluiten.
Het Adres , welk de Geconftituëerden en
Gecommitteerden voornemens waren aan de
Staaten in te leveren, waartoe zy eene buiten­
gewoone Vergaadering zochten te verkrygen,
was daartoe ingericht: „ Dat Hun Edel Moo­
gende de Leden der Stadsregeering geliefden
te ontflaan van hunnen Eed, op zodanige Stads
huifelyke Punten gedaan, als het Reglement
van 1674. bevat; en dat onde:u;sfchcn de Opfchorting
der Jaariykfcbe »«a tiering ' !:
-
Regeering mogte voortduuren to: tyd cn wyle
omtrent het bovcnftaande zoude befchike
1785-
Adres aan
de Staaten
in te leveren.
zyn."
De Heeren Gedeputeerden vergaaderden Gedeputeerdenvcr-
wel op den 8 Octobcr des avonds ten 8 uuren ; gaaderen,
maar weige­
maar niet volledig genoeg; geen der Ilccrcn ren de Staaten
te bevan
de Ridderfchap was tegenwoordig, cn dc Icliryveii.
overige Leden wilden het uiet op zich neemen
om de Staaten te befchryven. De Heeren
Burgemeesteren deeden in de buitengewoone
Vroedfchapsvergaadering, op den 9 Oftober,
verflag van hunne vergeeffche poogingen, den
voorigen avond gedaan by Heeren Gedeputeerden
, om de Staaten te befchryven, met bericht
nogthans, dat de gemelde Heeren dien
morgen tegen half twaalf van nieuws zouden
vergaaderen. Waarop berasdflaagdzynde, Heeren

Vé Stad l-.e
fchrytt de
è'caatcii.
48 BEKNOPTE HISTORIE ÖER
ren Burgemeesteren gelast werden hunne ge*
daane eisfchen te vernieuwen; en indien het
Collegie van Gedeputeerden , door aanhoudend
agterblyven van één Heer uit de Ridderfchap,
wederom onvoltallig mogt zyn, dan de Heeren
van het Eerfte Lid te zoeken over te haaien ,
om met de aanweezenden daartoe te befluiten,
en de Brieven van befchryving aan de Leden
te doen uitvaardigen; onder belofte, dat de
Stad alle de onaangenaame gevolgen, die uit
deezen noodzaakelyken ftap mogten voortvloei
jen, voor haare rekening zou neemen.
Heeren Burgemeesteren, in de gemelde Ver»
gaadering verfchynende, vonden even weinig,
als daags te vooren, een Heer uit de Ridderfchap,
en de drie aanweezendc Heeren uit het
Eerfte Lid ongenegen om aan Stads voorftel te
voldoen; waarom Hun Edel Groot Achtbaare
goedvonden, dien zelfden namiddag ten 4 uuren
den Raad wederom te beleggen, om ook
hier van verflag te doen , en nader te overleggen,
wat verder te doen ftond. By meerder.»
heid van ftemmen werd geoordeeld: ,, Dat'er
thans niets anders overfchoot, dan dat de Stad
zelve, als derde Lid van Staat, die befchryving
deed, en de noodige Brieven, daartoe,
door een der Stads Secretarisfen deed opftellen
en afvaardigen ; hiertoe werd beflooten , en de
Staatsleden werden met eenen Brief verzocht,
om op Dingsdag den 11. Oclober, des mor.
gens ten 11. uuren in hunne gevvoone vergaa-
der-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 4^
Herplaats, de Staatenkamer j te willen ver-
ichynen.
Ingevolge dit verzoek, van Stadswegen gedaan,
verfchcenen de Heeren Staaten op den
bepaalden tyd In hunne Vergaaderplaats; al-
•Waar een Adres van Geconftituëerden en Gecommitteerde
ten bovengemelden einde werd
ingeleverd; doch Hun Edel Moogende gaven
daarop een weigerend Appointement. De Heeren
Geëligeerden, of het Eerfte Lid van Staat,
Verklaarden deeze Vergadering der Staaten,
bp zoo eene onvoorbeeldige wyze belegd, voor
nietig; beweerende, dat de Heeren Gedeputeerden
alleen bevoegd waren tot het befchryven
der Staaten. De Ridderfchap, het tweede
Staatslid, voegde zich hier by; een Lid uitgezonderd.
Stads Afgevaardigden protefteerden,
by meerderheid, daar tegen. Het Eerfte
Lid verklaarde vervolgends geene Geconftituëerden
noch Gecommitteerden te kennen, en
wilde het Verzoekfchrift, zonder beftelling
daarop, terug gegeeven hebben; maar de Gedeputeerden
der Stao. Utrecht verklaarden, dat
dezelven door de Vroedfchap erkend waren;
waarop eindelyk het Verzoekfchrift geleezen
werd, en het verzoek door de voorftemmenda
Leden afgèflaagen. Stads Gedeputeerden namen
het. eerfte punt van 't verzoek over; maar
wezen ook de Opfchorting van de hand. De
Bupger-Compagniën , fsamen geroepen onï
den uitfbg daar van te vesceemen, verfchee-
D Bff
1785.
De Sraatcri
vei'gaaderen
en beraad- .
flaagen ovef
eerf Adres
dev BurgeryJ

17 $5-
Wat 'er in
fkn Rtad zy
voorgeval-,
len by de inbuldiging
der nieuw
verkoorene
Regenten.
5» BEKNOPTE HISTORIE Mm
nen ongewapend op hunne Loopplaatfen des
namiddags ten drie uuren; en de Geconftituëerden
en Gecommitteerden leverden een Verzoekfchrift
by de Vroedfchap in, die ten vier
uuren buitengewoon vergaaderd wal Dit Verzoekfchrift
betrof de Commisfie, door Zyne
Hoogheid aan den Grave van ATHLONE, als
Hoofdofficier, voor nog drie Jaaren verleend,
het niet beëedigen van 't Reglement van 1674»
en het niet vervullen van de Raadsplaats, die
nog open ftond. Wat daarop beflooten zy zuilen
wy zoo aanftonds zien, na het verhaal van
het geen op dien dag gebeurd en in de Vroedfchap
verhandeld is. Uit de overgezondene
Nominatiën waren door Zyne Doorluchtige
Hoogheid Burgemeesteren en Schepenen ge~
koozen; alle de Negen- en dertig Raaden waren
aangebleeven; en tot den veertigften Raad
was de Heer Mr. j. F. ODI aangefteld.
De Hoofd - Officier verfcheen op den 12
Oclober, als naar gewoonte, ter inhuldiging
van de verkoozene Burgemeesteren en bevestigde
Raaden, in de Vroedfchaps-Vergaadering,
vertoonde zyne Commisfie om nog drie
Jaaren aan te blyven, en ging weder uit de
Raadkamer: Na dat deeze Commisfie geleezen,
en daar over beraadflaagd was, werd by
meerderheid van den Raad beflooten, om dathet
Regeerings-Reglement nog beftond , die
aanblyving voor drie Jaaren goed te keuren.
Verfcbeideae Raadea waren nogtans van oor-
deel.

ONLUSTEN IN È1T VADERLAND. 51
deel, dat de Vroedfchap, overeenkorhfb'g
haar Befluit van den 28 September, alleenlyk
behoorde den Hoofd-Officier te doen aanblyven
tot zoo lang, dat 'er een niéuw Regeerings-
Reglernent zoude ingevoerd zyn. Hier na
kwam de Hoofd-Officier weder in den Raad>
gaf eenen Brief van den Heer Stadhouder over,
welke diende ten geleide van eene Lyst van
ses- en dertig aanblyvende Raaden, met last
om dezelven, als naar gewoonte in te huldigen
en te beëedigen. Doch eenige Leden van
den Raad-weigerden den Eed, zoo als die lag*
te doen; anderen deeden dien eenvoudig, als
naar gewoonte; deeze laatften waren de volgende
Heeren: VAN DYKVELD, LOTEN,
VERBEEK, VAN DER DOSSEN, WIELING,
M ü SSCHENB ROEK, BODDEN S, VA NWEST-
BEENEN, DE JONCKHEERE, PESTERS,
ZAAL, EWYK en NAHUIS. Alle de ande­
ren deeden korter, of uitgebreider Verklaaringen
, allen uitkoomende op uitleggingen van
eenige woorden in den Eed op het Reglement
van 1674. voorkoomende. De flerkfte Verklaaring
was die van den Heer Oud-Burgemeester
BERGER, waar by de Heeren EYCK,
VAN SE N DEN, DE RIDDER,S MISS AART,
en VAN H AAPTEN zich voegden. Het naast
hier by koomende was die van den Heer Oud*
Burgemeester VAN DEN BOGAARD, waar by
de Heer ABBEMA zich voegde, en de Hee­
ren VAN DER DOES, VAN ROJSÏOND en
D 2 »4Ö«
1785»

1735.
Zwaartgbeid
over het beeeJigen
der
Herenten.
52 BEKNOPTE HISTORIE DE*
DA UK IS. verklaarden zich byna op dezelfde
wyze; terwyl de Heeren DE LEEUW eö
IVOY, zich tot eene byzondere voorbehoudingbepaalde:
De Heeren VERBEEK, VAN
Jt RONK HORST» CRAAYVANGER » VER-
SCHOOR, F A L C K , RAM, WOERTMAN,
VAN DER HEULEN, VAN DIE L EN en bei*
de de HARTENS, wilden den Eed wel we­
derom doen ; maar met deeze uitdrukkelyke
voorbehouding, dat ze daar door niet buiten
ftaat geliefd zouden worden om het Regeerings-Rf
'ement te helpen veranderen en verbeteren
, en al het noodige daartoe te helpen
vereffenen en tot fland brengen.
Na dat het rondvraagen geëindigd was ,
verklaarde de Heere Hoofd-Officier ongelast
en onbevoegd te zyn, om eenige van deeze
Verklaaringen aan te neemen; doch betuigde
te gelyk, dat 'er eenig middel mogt gevonden
worden om de zaak te kunnen afdoen. Dit gaf
aanleiding tot verfcheideli voorftellen, en debatten
daar over; tot dat de Heer Hoofdsofficier
eindelyk verklaarde, genoegen te zullen
neemen met de verklaaring van den Heer Oad-
Elirgemeester VAN DEN BOGAARD, indien
alle de Raaden zich daar by voegden. Veelen
namen dit aan; en de Oud-Burgemeester
BERGER met'de Heeren, die zich by hem
gevoegd hadden, zich in eene andere kamer
begeeven, en daar over beraadflaagd hebben-
«ie, vuegden zich eindelyk ook daar by.
Deezs

ONLUSTEN IN HET VADERLAND; 53
Deeze zaak dus afgedaan zynde , veroorzaakte
de Brief van den Stadhouder, tot aan- Zwix idicid
over den
ftelüng van 40 nieuwe Raaden, nieuwe zwaa- Rang det '
Regenten»
righeden. VOOREERST omdat Zyne Hoogheid
bedel gedaan hadt over de tusfehentyds
opengevallene Raadsplaats door den dood vau
den Heer van VUIL KOOP, het welk door de
Burgery, als een recht haar toegezegd, werd
opgeëischt; ten anderen, om dat de Heer Mr,
j. FR. ODE, die voor de eerfte reis tot Raad
was aangefteld, door dien zelfden Brief , in
rang voor de drie Raaden VOET, EURMAN
en VAN DAM geplaatst was. Onaangezienhet
Protest der Raaden EYCK, VAN SENDEN,
DE RIDDER, SMISSAERT, en VAN H A E V'
TEN, en het voorftel van anderen, om Zyne
Hoogheid vooraf kennis te geeven van de begeerte
en eisch der Burgery, werd by meer
derheid beflooten, het recht van den Stadhon
der tot het vervullen deezer openftaande Raads
plaats te erkennen.
Hierop ging men over tot de inhuldiging; 1 Vorder*
verrichtin­
na d'it de Heer ODE van den rang, hem dooi gen van der4
Raad.
den Brief des Stadhouders toegeweezen, tot ge
Hoegen der groote Meerderheid, hadt afgezien
Vervolgends verfcheenen in de Raadkamer d<
Heeren VOET VAN WINSEN, EURMAN 1
DE LA BASSECOUR en VAN DAM VAI I
ISSELT, welke, als blyvende Raaden zitting
naamen, na dat de eerfte zich omtrent de: I
Stads Eed verklaard hadt, overeeakomftig d
D 3 Veï
I

Antwoord
op de Adres-
Jen der
Burgery.
54. BEKNOPTE HISTORIE DER '
Verklaaring van den Heer RAM, en de twee
laatften óvereenkomflig die van den Heer VAN'
DEN BOGAARD, in den zelfden zin als de
Heer BERGER dit gedaan hadt. Eindelyk
werd de Heer ODE, na dat hy bewyzen zyner
bevoegdheid vertoond hadt, in den Eed genoomen,
die denzelven op de gewoone wyze'
deed, zonder dat hy eenige Aanmerking op
het Reglement van 1674. maakte. Van al het
geen op deezen morgen beflooten was werd
door Burgemeesteren aan de Burgery kennis
gegeeven, op een Adres, in derzei ver naam
door den Heer 'T HOEN ingeleverd, waar in'
de verzoeken van 's avonds te vooren herhaald
waren; en op het Adres van den 11 'savonds,
werd door een der Secretarisfen aan de Geconftituëerden
en Gecommitteerden het volgende
Antwoord voorgeleezen: ,, Dat de Meerderheid
der tegenwoordig zynde Leden van den
Raad verklaard hadden, niet vdorneeraens te
zyn, den Eed te doen, zoo als hy lag, op 't
Reglement van 1674. indien zy aanbleeven.
En omtrent het toelaaten der Commisfie van
den Heer Hoofd-Officier, hadt de Meerderheid
begreepen , dat daags te vooren reeds een
Befluit genoomen was, en dat men daar by behoorde
te blyven; te weeten, dat men Zyn
Edele moest toelaaten, indien de Commisfie in '
de gewoone forme bevonden wierd. Doch ten
aanzien der niet aanblyving van eenige Leden
der Vroedfchap, en de goedkeuring vaneenen
nieu-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 55
nieuwen Raad, tot vervulling der plaats, dooi­
den dood van den Heer VAN VUILKOOP
opengevallen, zou de Meerderheid zich den
volgenden dag nader verklaaren, indien zy
aanbleeven. Hoedanig nu die Heeren zich
daaromtrent op den 12 verklaard hebben ishier
boven gemeld.
De Burgery over deeze Befluiten gantsch
niet voldaan, deed door haare Geconftituëerden
en Gecommitteerden, op den 17 Oftober
eene Verkiaaring en Protest in de Vroedfchap fommige
Leden.
inleveren, met verzoek om het in de Vroedfchaps-Aantekeningen
te doen infchryven; in
welk Protest de Burgery verklaarde , dat zy
alle die Regenten, welke den Eed op het Reglement
van 1674. zonder eenige uitzondering
of bepaaling gedaan hadden, hieldt en zou bly.
ven houden te zyn SCHADELYK voor die Stad,
en VOORSTANDERS van eene DRUKKEND?
1785.
Protest der
Burgery teger
de P>e^
fluiten van
den Raad,
cn tegen
RECEERINGSFORM, welke ten eenemaalpydig
is, en in zoo veele opzigten aanloopt tegen de
Privilegiën, Handvesten en Gerechtigheden van
dit Land; dat zy daarom aan alle die Regenten
verklaarde zich te onttrekken van alle vertrouwen,
en zich ontflaagen te houden en te ontdoen
van alle gehoudenheid en vefpligting,
welke zy integendeel, volgends haaren gez-wooren
Eed, gaerne zou toebrengen alleen
aan die Regenten, welke met de daad betoonden,
de Voorrechten en Privilegiën der Stad
en Burgery voor te ftaan. - Eveneens protep
4 fleer-

?7 8
5-
Voorftel dei
Riddeifchap
tor eene
Commisfie
naa den
Jïdng.
Befi-ir d:r
yioedlclup
daarop.
H B E K N O P T E HISTORIE DES
fleerden zy tegen de aanflelling van den nieuy
wen Raad ODE, verklaarende hem niet te zul­
len erkennen; gelyk ook tegen dc nieuwe,
Commisfie van den Hoofd-Officier (*).
Nog andere hinderpaalen ontmoette de Bur­
gery, die het invoeren van 't ontworpen, en
met de Regeering vereffende Stads Regeerings-
Reglement vertraagden, en waar tegen zy ins-
gelyks protefleerde. De Ridderfchap had op
den 23 Augustus een Befluit genootnen , en,
ingevolge daar van'op den 24 ter Staatsvergaa-
dering een voorflel gedaan , om eene Commis­
fie van negen Heeren uit Hun Edel Moogende
Vergaadering te benoemen, ten einde met
Zyne Hoogheid den Heer Stadhouder over het
Concept-Reglement reformatoir, en de Aan­
merkingen daar op gemaakt, te fpreeken,
enz. (f) Vervolgends hadden de Heeren Rid­
ders in dezelfde Vergaadering op den 2 No-
vember by de andere Staatsleden aangedrongen
óp dat Voorflel, dat uit de drie Staatsleden,
gelyk ook uit de Burgeryen der Steden eene
Commisfie naa den Hang wierde gezonden; ten
einde met medewerking van Zyne Hoogheid
het fluk der bezwaaren te vereffenen en ten
einde te brengen; en deezen hadden zulks
overgenoomcn (§). De Vroedfchap der Stad
Ut-
(*) NUuwe Nederh Jtmrb. Oelob. 1785. bladz; 1445—1463,
/bid. Augustus 17S5. bladz. 1188.
(J; Ibid, Ntyemèsr 1785. 'uladz. löiü»

ONLUSl'EN IN HET VADERLAND. S7
Utrecht dit voorftel in Commisfie gefield, en
daar van verflag bekoomen hebbende, befloot
daar op, den 21 November, ter Staatsvergaadering
van Rads wegen te verklaaren: Dat de
Vroedfchap het voorflel der Ridderfchap aannam
en toeflemdc, dat eene Commisfie wierde
benoemd ten voorfz. einde; zoo nogthans, dat
voorfz. Concept-Reglement Reformatoir tot
een grondflag van deeze onderhandelingen zou
verflrekken , cn dat alleen die fledelyke Punten,
welke uit het Reglement van 1674. in het
zelve gebragt zyn, in die gefprekken zouden
verhandeld worden, zonder die uicteflrekken
tot der flads en fleden huifelyke zaaken; dat
voorfz. onderhandelingen niet in den Haag,
maar binnen de Stad, of immers binnen de
Provintie van Uttecht moesten gehouden wor?
den; en indien de voorftemmende Leden volftrekt
daar op aandrongen, dat de onderhandelingen
in den Haag moesten gehouden worden;
zulks toe te flaan» mits, dat 'er een tyd
tot afdoening bepaald wierde (*).
De Stad bragt den 7 December hier omtrent
een nader Befluit ter Vergaadering der Staaten
in; waar by dezelve, zonder in de uitbreiding
van haar voorig (zoo aanftonds gemeld) Befluit
in te treeden, zich verklaarde voor het
beraamen eener Commisfie naa 'sHage; ten
einde met, den Stadhouder over de bezwaarerj
u
C) Ni'tuwe Nede'rl, ffaarb 17R0. bjadz. 1654,
D 5
1785.
Nader Ro"
fluit der
Stad hiciog»

ildres der
Burgery tepen
dit raat-
Jee Befluit.
58 BEKNOPTE HISTORIE DER
te handelen, overeenkomftig het voorftel der
Ridderfchap. De Heeren Geëligeerden hielden
dit Befluit in Advies, nogthans werd met
de twee andere ftemmen beflooten, de gemelde
Commisfie in de naaste Vergaadering
vast te ftellen, en die zaak dus geheel af te
doen (*).
Tegen dit Iaatfte Befluit der Vroedfchap leverden
Geconftituëerden en Gecommitteerden
op den 12 December' aan Burgemeesteren en
Vroedfchap een Adres in ; waar in zy te kennen
gaven, dat het aan de Burgery was voorgekoomen,
dat by laatstgemelde Befluit niet
die zekerheid voor het behoud der Stads meermaalen
beweezene Rechten was bewaard, welke
het belang der Burgery en de gevoelens,
te meermaalen gebleeken, met alle billykheid
van haare Vertegenwoordigers vorderde; maar
integendeel,dat niet alleen de arbeid van byna
twee Jaaren, aan 't vereffenen van Stads Huifelyke
punten befteed, werd gewaagd aan de
tegenkanting van die Staatsleden, welke zich
met Stads - Regeeringsbefteiling niet moogen
bemoeijen; maar ook daar door het Recht
werdt tegengefprooken, dat de Stedelyke Magiftraaten
met hunne Burgers alleen bevoegd
zyn , het huifelyke der Stad te fchikken: —
Dat de Burgery ook nimmer kon gedoogen,
dat het Regeerings-Reglement, by de Stad
reeds
(*) iViVawe Nederl, Jaarb. Decmber 1785, blati?, ifigf.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 59'
reeds vereffend een onderwerp zou worden van
de beraadflaagingen van iemand anders dan de
Magiftraat. en Burgery van de Stad. ~r Om
welke redenen Geconftituëerden en Gecommitteerden
eerbiedig verzochten , dat het Hun
Edel Groot Achtbaare mogt behaagen om door
eene Publicatie aan de gantfche Burgery, of
by Uittrekfet van het Befluit aan hun Geconftituëerden
en Gecommitteerde , het waare oogmerk
der Rejolütie van den 5 December, op het
voorfz. onderwerp, bekend te maaken.
Op dit Adres werd beflooten, hetzelve 14
dagen voor te leggen. Ondertusfchen gav-en
Geconftituëerden en Gecommitteerden aan
kunne Aanftellers en Lastgeevers, door een
Bericht kennis van hunne' poogingen, 'die zy
aangewend hadden om de Punten van Stads
Huifelyke Regeering buiten de voorgeflaagene
onderhandelingen met den Stadhouder te houden;
welk Bericht gedrukt en aan de Compagniën
der Burgery gezonden werd (*).
De Burgery, of derzelver Geconftituëerden
en Gecommitteerden, ongeduldig om deeze
14 dagen voorleggens af te wagten, begeerden
een fpoediger ukflag en afdoening van zaaken:
Op den 18 des avonds werd in alle de Wyken
aan de huizen rondgezegd en verzocht, dat
alle de Compagniën, elk op haare Loopplaats,
den volgenden dag 'smorgens ten 8 uuren»
zou-
p) Nieuws Kedeil.Jaarh Deccmli.,1783. bladz, 1092—1690»
1785.
Dit Adres
werd veertien
dagen
voorgelegd»
De llurgery
wordt faamengerospen.

Een Adres
jim dezelve
voorgeleezen
, co
goedgekeurd
Zynde ,liy de
Vroedicli.ip
ingeleverd.
Co BEKNOPTE HISTORIE DER
zouden verfchynen; het welk gefchiedde. On^
dertusfehen hadden Geconfluuëerden en Ge­
committeerden een Adres ontworpen om aan
de Vroedfchap in te leveren; welk Adres een
tweeledig verzoek behelsde: i. Dat aan het
verzoek, in 't bovengemelde Adres van den
ia begreepen, op deezen zelfden dag van den
ip December voldaan wierd; 2. Dat het Re­
glement van Stads - Regeeringsbeftelling, tus-
fchen den Raad en de Burgery reeds vereffend,
nog op deezen zelfden dag,den 19December,
niogte vastgefteld, afgekondigd, en binnen
drie Maanden daadelyk beëedigd en in gang
gebragt worden.
Dit Adres werd aan alle de Compagniën,
elke byzonder, vöorgeleezen, van dezelve goedgekeurd
en toegeftemd. Daarna begaaven allo
de Compagniën zich naa deAWs, haare aU
gemeene Vergaaderplaats, en van daar naa het
Oude Kerkhof en andere ftraaten in den omtrek
en de nabyheid van het Stadhuis, op dezelfde
wyze als op den 2 Augustus gefchied was. Ondertusfehen
vergaaderde de Vroedfchap, en
eene Commisfie uit de Geconftituëerden en
Gecommitteerden, benevens vjer Gecommitteerden
uit elke Compagnie, dus te laamen
twee- en dertig, gingen naa binnen om het
bovengemelde Adres aan den Raad in te leveren;
terwyl de vergaaderde Burgers den uitflag
der beraadfiafagingen van de Vroedfchap in de
nabyheid van het Stadhuis bleeven. afwagten t
N3

©NLÜSTEN IN rtÉx VADERLAND. 61
Na lange beraadflaagd te hebben fcheidde
de Raad, en maakte het genoomene Befluit aan
de Commisfie der Burgery bekend , het welk
hier op uitkwam : Dat de Vroedfchap , ten
aanzien van het eerfte Punt, het huifelyke van
Stads-Regeeringsbeftelling, buiten de onderhandelingen
en beoordeeling der voorftemmcnde
Leden zoude houden; maar wat het tweede
Punt betrof; dat de Raad geen magt hadt, om
zich- buiten medewerking der voorftemmende
Leden van het Reglement van 1674* te ontflaan.
De Burgery met dit Antwoord niet voldaan .
vaardigde op 't nieuw eene Commisfie af aar
Heeren Burgemeesteren, met verzoek om der
Raad ten tweedemaal op dien dag nog te be
I
leggen; ten einde den naderen aandrang dei
Burgery, op het tweede Punt, te overweegen
en naar genoegen daarop te befluiten. Di
verzoek werd toegeftaan,de Raad vergaaderd*
ten vier uuret;, maar in zoo een klein getal f
dat de aanweezenden zwaarigheid maakten,on |
zoo onvoltallig een eindelyk Befluit in eei l
zaak van zoo veel gewigt te neemen. Mei l
befloot derhalven den volgenden dag 'smor
gens ten negen uuren weder te vergaaderen •"
van welk Belluit omtrent ten zeven uuren doo r
eene Commisfie van vier Leden der Vroedfeha 3
aan. Geconftituëerden en Gecommitteerden kei l-
nis gegeeven werd, met verzoek om zulks dt *
Burgery mede ce deelen \. doch Gecoaftituëe
f.. i f
d< s
Itefliiic vnj? -
den Raad
ilasroy.
De R.isd
nndernna!
belegd ,do'. h,
nieiii be-
Hooier,.

Den anderen
dag werd de
zaak hervat
en afgedaan.
Verhaal van
de garufeke
62 BEKNOPTE HISTORIE DÊ»
den en Gecommitteerden verfchoonden zi.c'j
hier van, weetende dat de Burgery op afdoe­
ning van zaaken, dien zelfden avond nog ge.
field was; en verzochten derhalven, dat de
Raad zelve dit door eene Commisfie aan hunne
Lastgeevers wilde békend maaken. Dit ge-
fchiedde, en evenwel hadt men moeite om de
Burgers tot fcheiden te beweegen; waartoe
zy niet verftonden dan onder* uitdrukkelyke
•verzekering, dat de zaak den volgenden dag
zou afgedaan worden^ Dus waren deeze Bur­
gers, in 't midden van den Winter, van des
morgens agt tot 's avonds agt uuren, in de
open lucht byeen geweest, en keferden, onder
't licht van eene menigte Flambouwen, naa
hunne huizen.
Den anderen dag, den 20 December, dan
de Vroedfchap wederom vergaaderd zynde,
kwamen ook de Burgers in de nabyheid van
het Stadhuis wederom byeen. Ten één uure
werd uit naam van den Raad door een Deur.
waarder aan de Commisfie der Bur-gery bekend
gemaakt, dat het Befluit van den Raad dooi-
eene Publicatie aan de Burgery zou medege­
deeld worden; hier van gaf de Commisfie ken­
nis aan de Burgers. Kort daarop gaf de Raad
bevel om de Klok te trekken, en deed dooi­
den Secretaris van VOORST, verzeld van da
Heeren DAUNIS, DE LEEUW, en ïvoi
een Uittrekfel uit het genoomen Befluit aan
het Volk.voorleezen. Dewyl dit Uittrekfel de
gant-

ONLUSTEN m HET VAÜÊRLAND. 63
pantfche toedragt der zaake openlegt; zoo kan
ik niet betev doen, om een echt en getrouw
verhaal van deeze gewigtige gebeurtenis mede
te deelen, dan de hoofdzaaken van dit Uittrek­
fel op te teekenen, welke hier op uitkoomeni
In het zelve wordt dan eerst gemeld , dat
Heeren Burgemeesteren opening deeden van
hunne ontmoetingen daags te vooren, naa het
fcheiden van den Raad, zoo by 't afgaan van
het Stadhuis, als elders; — dat vervolgens de
Heeren EYK, DE RIDBER, SMISSAERT,
en VAN HAEFTEN verflag deeden van hunne
Commisfie aan r
t vergaaderde Volk; — dat de
Vroedfchap toen, de Requesten van daags te
vooren overwoogen hebbende, het befluit ge-
noomen en aan de Burgers verklaard hadt, dat
Hun Edel Achtbaare zich onbevoegd achteden,
om zich zeiven uit den Eed te ontflaan; maar
hunne poogingen zouden aanwenden om, in
eene buitengewoone Vergadering der Heeren
Staaten, van den Eed op 't Regeerings-Re­
glement van 1674. Staatswyze ontflaagen te
worden , voor zoo verre de Stedelyke Punten
daar in vervdt zyn; en indien dit niet
konde verkreegen worden, en de begeerde ver­
andering in het Provintiaal Reglement binnen
de vier cerstkoomende Maanden niet mogt uit­
gewerkt zyn, de Vroedfchap alles zou blyven
in 't werk ftellen, cm aan 't verlangen dei
Burgers te voldoen; van welk Befluit de voor<
gemelde Heeren DAUNIS, DE LEEUW, en
ÏVO ?j
1785.
toedragt (
zaake.

e>4 BEKNOPTE HISTORIÉ DER
IVOY, benevens den Secretaris van vöoRS'i
aan 't Volk hadden kennis gegeeven; doch ook
Uit de gebaarden en woorden van dè groote
menigte, voor 't Stadhuis vergaaderd, hadden
vernoornen» dat zy in dat Befluit geheel geen
genoegen namen , het welk die Heeren, in
den Raad terug gekeerd } daar verhaalden ; ter­
wyl door verfcheidene Leden van den Raad,
die gepoogd hadden, na de bekfcndmaaking
van 't Befluit, uit het Stadhuis te gaan, te keu*
nen gegeeven werd, dat zy alle de toegangen
van het Stadhuis bezet gevonden hadden, door
Lieden, die verklaarden order te hebben, om
niemand vtfn de Raaden door te laaten, en ddc
het aan geen der Leden van den Raad zou
worden' toegclaaten van 't Stadhuis te gaan,
voor dat de Burgery, in alles, volkomen ge­
noegen ontvangen hadr.
Na dat de Vroedfchap over dir alles beraad-
flaagd ludt, verzocht en gelastte zy, de zelf­
de , zoo evert gemelde Heeren om met de
Geconftituëerden en Gecommitteerden in de
Gerechtskamer te fpreeken, aan dezelven een
Copie van 't Befluit ter hand 'te ftellen, en
hen te verzoeken om hetzelve aan de Burgery
aangenaam te maaken ; doch die Heeren dit
Verricht hebbende, bragten befüheid, dat de
Geconltituëerden en Gecommitteerden het Be­
fluit niet voldoende Vonden , en het dtrarom
aart de Burgery niet konden aangenaam maa»
ken; maar het aan 't Valk zouden bekend maa­
ken*

ONLUSTEN m HÉT VADERLAND. 6$
ken, en binnen een kwartier aan de Commisfie
der Vroedfchap den uitflag zouden doen weeten.
Na verloop van welken tyd Geconftituëerden
en Gecommitteerden aan evengemelde
Commisfie eene fchriftelyke Verklaaring ter
hand ftelden, welke door die Heeren in de
Vroedlchap ingeleverd en daar geleezen werd;
zy was van deezen inhoud :
,, Geconftituëerden en Gecommitteerden
hebben de eer, aan Heeren Gecommitteerden
uit de Vroedfchap, op het Extract uit de Refolutie
van de Vroedfchap ,• heden medegedeeld,
in naam van de Burgery te antwoor-den;
dat de Burgery daar mede geen genoegen
neemt en aandringt op het letterlyk afdoen
van haar verzoek by Requeste ingeleverd
, en dat die dispofitie met allen fpoed
mooge genoomen en bekend gemaakt worden."
Welke Verklaaring door zeven Geconftituëerden
en Gecommitteerden onderteekend was.
De Vroedfchap, over deeze Verklaring wederom
beraadflaagd hebbende, befloot einde-
]yk, dat haar, tot voorkooming van alle gevreesde
en dreigende onheilen, by eene aanhoudende
weigering te duchten, niets meer
overbleef, dan den wil der Requeftranten cn
derzelver Committenten te doen , en aan 'tr
vefzoek van dezelven eenvoudig en letterlyk
te voldoen.
Van dit Befluit des Raads werd door de meer­
gemelde Heeren EYK, DE RIDDER, SMIS-
E SA'ERTy

i?8 j.
66 BEKNOPTE HISTORIÉ DÉa
U E R T , en V A N H A E F T E N , aan de Geconftituëerden
en Gecommitteerden kennis gegeeven
; welke Heeren van hun verrichtte veiflag
doende, uit naam van Geconftituëerden en
Gecommitteerden ernftig verzochten, dat het
genoomen Befluit des Raads overeenkomftig
met de bewoording in 't flot van 't Request
gemeld, zoude geboekt worden; het welk aldus
luidde :
„ De Vroedfchap accordeert het verzoek
der Geconftituëerden en Gecommitteerden uit
de Burgery op gisteren gedaan , en verftaat
dien volgends, dat het Concept-Reglement,
betreffende de beftelling deezer Stads Regeering,
zodanig als hetzelve verëffend en gereguleerd
is, gerekend zal worden op deezen
dag vastgefteld en gearrefteerd te zyn; mee
verdere Verklaaring, dat hetzelve vastgeftelde
Stads Regeerings - Reglement, binnen den tyd
van de drie eerstkoomende Maanden daadelyk
met de Burgery zal worden ingevoerd en wederzyds
beëedigd ; het zy de bezwaaren van 't
Provintiaale Regeerings - Reglement binnen
dien tyd afgedaan zyn, of niet."
Van dit Befluit werden op den 24rt en Affchriften
aan alle gewoone Plaatfen • aangeplakt
(*;).
De
(*) Nieuws NederJ, 'Jaafo. December 1785. bladz. 1702,
I716. Op de aangehaalde plaats kan men alle de Adresfen Bor
Beiluiteri in hun geheel kezen,

ONLUSTEN iü HET VADERLAND. 6*?
De Gecoaftituëerden en Gecommitteerden
benevens de Burgery vergenoegden zich voor
dien tyd wel met het Extract uit de Refolutie
der Vroedfchap, waar by het verzoek, by Re-
queste op den 19 gedaan, werd toegedaan;
doch waren te gelyk van oordeel , dat het
beraadflaagde van den 19 en 20 December van
al te groot belang was, dan dat zy daar van
by Copia Authentiek van al het aangetekende
niet volkoomen onderricht wierden , zoo als
hetzelve van 't begin af aan, tot het einde was
aangetekend geworden , zonder dat daar van
iets, hoe genaamd, voor de Burgery agter
gehouden wierde. Waarom zy op den 27 De­
cember, wanneer de Vroedfchap gewoonelyk
vergaaderd was, een Adres aan dezelve over-
gaaven, met een tweeledig verzoek: voor­
eerst: Dat Hun Edel Groot Achtbaare het ge­
formeerde ontwerp van het voorfz. aangetee-
kende van den 19 en 20 December geheel eh
al, zonder eenige geheime agterhouding Van
byzondere Aanteekeningen of Voorbehoudin­
gen van wie, en hoe ook, alvoorêns hetzelve
te registreeren, zouden gelieven uit te geeven
en in handen van de Geconftituëerden en Ge­
committeerden re ftellen, ten einde hetzelve,
na mededeeling aan de Burgery, als de zaak
tusfehen den Raad en de Burgery, naar beider
refumtie met die behoorlyke fanftie, van *t
Volk , tot een aandenken en blyvende daad
voor de Eeuwigheid in de Regisiers te doen
R ?. in-
1785.
De üurgery
verz likt
Copie Authentiek
van
al liet sangeteekende
i
deeze zaak
betreffende.

1785.
Befluit der
Vroedfchap
daarop.
Befluit en
voorflel van
de Riddcrlchap
we
gens deeze
gebeurtenis*
68 BEKNOPTE HISTORIE DER
infehryven, met uitleevering van een dubbeld
daar van , op Perkament gefchreeven en naar
vereisch geauthentifeerd, by den afloop van
zaaken aangevuld, en aan de Gecommitteerden
uit de Burgery ter hand gefield, en dus voor
dit en het volgende Geflacht bewaard te worden.
Ten anderen was het verzoek dat het
Hun Edel Groot Achtbaare gelieven mogt, om
op dien dag de vereischte voorzorgen te neemen
, dat Heeren Burgemeesteren en verdere
Gedeputeerden tot de befchryving der Staatsvergaadering
van den volgenden dag, zoo bepaald
mogten gelast worden . dat Hun Edelens
op geenerly wyze konden afgaan van eenigenkei
punt van het vastgeflelde, de Stads -Regeerings
- Beflelling betreffende, zoo als daar
van op den 20 December by openbaare afkondiging
kennis gegeeven was.
De Vroedfchap ftelde het eevïïe verzoek van
't Adres in handen van Burgemeesteren en
Oud-Burgemeesteren om van raad te dienen;
Remde het tweede verzoek toe; en gaf aan de
Heeren Gedeputeerden ter Staatsvergaadering.
overeenkomflig hetzelve in last (*>
De Ridderfchap befchouwde deeze gebeurtenis
van den 19 en 20 December in zulk een
ougunftig licht, dat zy op dien zelfden dag
van den 27. een befluit nam,en den volgenden
dag ter Staatsvergaadering inbragt, waar by
zj
Nieuwe Neisvl Jeari. Decimttr 1735. bti

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 69
zy verklaarde , dat Zy Heeren Edelen, hoe
zeer geneegen en bereid zy waren om mede
te werken tot het wegneemen van alle bezwaaren
en 't verhelpen van misbruiken, die in 't
Regeeringsbeftier mogten ingefloopen zyn;
en hoe gaarne zy gezien hadden , dat de voorgefielde
Commisfie beflooten en in werking
gebragt wierde; nogthans, in de tegenwoordige
omftandigheden van de Regeering der
Stad Utrecht, moest twyfelen, of die Commisfie
wel met eenige vrugt werkzaam zou kunnen
zyn, zoo lange het Wettige Gezag dier Re.
geering, door het geweld op Maandag en Dingsdag
den 19, 20 dier maand gepleegd, zoo zeer
verkragt, en de Vryheid van derzelver beraacljlaa.
gingen niet herfteld, en tegen alle diergelyke aanvallen
, door wie ook ondernoomen, beveiligd zoude
zyn; waartoe de Heeren Edelen bereid waren, des
verzocht, alle moogelyke hulpe en byftand te verkenen.
En alhoewel de Heeren Edelen
vertrouwden, dat de Vroedfchap der Stad,
immers de Meerderheid derzelve, met hun in
dezelfde begrippen over dit fuik, waren, en uit
nood voor het geweld hadt moeten bukken; terwyl
evenwel van derzelver afgedwongene Refolutie- Publicatie
en ylffixie hadt moeten gefchieden, en dat
daar door die zaak uit haar geheel gebragt was 3
zoo hoopten de Heeren Edelen, dat de Vroedfchap
dezelve Publicatie fpoedig zouden intrekken
: Dan dat de Heeren Edelen, by
oatflentenisfe daar van, zich in de onaange-
E 3 saa»

Verzoek riet
6t*d by de
Staaten om
-van den lied
Qntflaagen te
worden.
70 BEKNOPTE HISTORIE DER
naame verpligting zouden vinden, om alle beraadflaagingen,
over deeze aangelegene zaak»
op te feborten, en voorts te verklaaren, onverantwoordelyk
te willen gehouden worden
voor alle nadeelige gevolgen, die uit de gewei,
dige Maatregelen van Jommige onrustige menfehen
voor Stad en Provintie, natuurlyk zouden moeten
voortvloeijen; • Verklaarende verder
van oordeel te zyn, dat het niet raadzaam was
voor de Staaten, in die Stad weder te vergaaderen,
zoo lang het geweld niet gefluit, en 't
Gezag der Regeering niet gehandhaafd, zoude
zyn; en dat de Bondgenooten van deezen toeftand
der Provintie behoorden onderricht te
worden.
Toen nu de Staaten op den volgenden dag,
den 28. December vergaaderd waren, deed de
Stad Utrecht, ingevolge het meergemelde Befluit
van den 20 December, het verzoek,
„ dat de Leden van den Raad,by eene Staats.
Refolutie mogten ontflaagen worden van den
Provintiaalen Eed, voor zoo verre Stads-Regeeringsbeftelling
daar in betrokken was: Of
wel, dat door het verhaasten der verbeetering
van 't Regeerings-Reglement van 1674, en
het daadelyk daarltellen van die verbeetering»
binnen de drie eerstkoomende Maanden , een
algemeen ontflag van den Eed op het Provinp'aale
Regeerings-Reglement uitgewerkt wierte;
waar door dan het byzonder ontflag, omtrent

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 71
trent de Stedelyke Punten, van zelve zoude
volgen."
Befluit det
Het eerfte Lid van dit verzoek werd door de Siaatcn
daarop»
voorftemmende Leden en de andere Staatsleden
volftrekt afgeweezen ; ten aanzien van het
twee Lid verklaarden de Leden van 't eerfte
Staats-Lid, de Heeren Geëligeerden , zich
niet ongeneegen om de zaak der Bezwaaren
met allen moogelyken fpoed te behandelen;
doch de Ridderfchap beriep zich op haar ingebragt
Befluit; en hoe zy zich daar in verklaarde
, hebben wy zoo aanftonds hier boven
gezien. De Geëligeerde Heeren verklaarden
zich tegen het verleggen der Vergaadering;
doch ftemden in de voorgeflaagene aanfchryving
aan de Bondgenooten toe ; zonder die
nogthans, tot vereffening der zaaken, interoepen.
De Siad Utrecht nam het Befluit der
Ridderfchap over; en het Befluit der Staaten
was, geene nadere Staatsvergaadering voor als
nog te bepaalen, maar de gewoone Gedeputeerde
Staaten te magtigen, in geval van noodzaakelykheid
de Staaten te befchryven , op
zodanigen tyd en plaats, waar Hun Edel Moo.
gende vryelyk zouden kunnen vergaaderen en
raadpleegen (*).
De bovengemelde Refolutie der Ridderfchap
van den 27 , die den 28 in de Staatsvergaadering
ingebragt was, werdt den 29 reeds in de
Ut
(«) NkuwtNeilerl. Jmrb. Decsml-sr 1783. blaüz, ifnimip^.
E 4
1785.
Hier over
Vergaaderen
de Burger-
GecouftUu.
ecrden en
Gecommitteerden.

I.ecyercn
éen Adres
iis aan de
yrocdfclWp.
72 BEKNOPTE HISTORIE DE*
Utrechtfche en andere Couranten van dien dag
geleezen; de Burgery, dit gezien hebbende,
zond eene Commisfie aan den Burgemeester
LOOT EN, om te verneemen, of het geen ia
de Utrechtfche en andere Couranten geleezen
werd, ten aanzien der Ridderfchaps-Refolutie,
de waarheid was ; betreffende naamelyk
het intrekken der gedaane Publicatie van de
Vroedfchap, het verleggen der Staatsvergaadering;
het fchryven van rondgaande Brieven
aan de Bondgenooten , enz het welk hy als
waarlyk zoo zynde rondelyk verklaarde. De
Commisfie verflag van haar wedervaaren ge.,
daan hebbende, werden Geconftituëerden en
Gecommitteerden dien zelfden avond verzocht
te Vergaaderen, op een Voorftel van de Burgery
van groote aangelegenheid. In deeze
byeenkomst werd buiten twyfel gehandeld
over, en beflooten tot, een Adres tegen de
Refolutie der Ridderfchap by de Vroedfchap
in te leveren; althans op den 2 January'17.86,
dienden de Geconftituëerden en Commisfarisfen
van de Burgery een Adres in aan de Vroèd-.
fchap over het voorgevallene ter Scaatsvergaadering
van den 28 December, waarin zy verklaarden
door de Burgery gelast te zyn om
aan Hun Edel Groot Achtbaire eerbiediglyk
voor te draagen: „ Dat zy zouden blyven
volharden by het Befluit van den 20 December;
dat zy het voorftel der Ridderfchap zoulen
gelieven van de hand te wyzen; dewyl
de

ONLUSTEN IK HET VADERLAND, 73
dc Burgery oordeelde, uit hoofde van haaren
Eed ten fterkflen verpligt te zyn tot haudhaaving
van dar genoomen Befluit; en hoopte
door het voorfz. voorflel niet in de noodzaakelykheid
gebragt te zullen worden, om Stadsen
Burger-Rechten met goed en bloed tegen
allen, die daarop inbreuk deeden , te handhaaven;
zoo als in zodanig onverhoopt geval de
onvermydelyke gevolgen zouden zyn. Verder
verzochten zy, dat het Hun Edel Groot Achtbaare
gelieven mogte, aan de Verzoekers een
Copie Authentiek van de ge-melde Refolutie
der Ridderfchap uit te leveren, op dat de Burgery
daar door in ftaat gefield wierde de noodige
Vertoogen tot haare rechtvaardiging en
tot handhaaving van Stads Rechten aan Hun
Edele Groot Achtbaare voor te draagen, benevens
de middelen, waar door men in ftaat
zou kunnen zyn om deeze Stad en Burgery tegen
alle indragt op haare Rechten en Voor*
rechten , tegen allen en een ieder,, wie het
ook zy , te verzekeren.
Ï785.
Rapport op
In die zelfde Vergaadering van den 2 January
*i Adres van
werd ook door Heeren Burgemeesteren en den 27 De­
Oud-Burgemeesteren en verdere Gecommitcember.teerden
Raport ingebragt op het eerfte punt
van het Adres van den 27 December: Dit Raport
was gunftig, en behelsde: Dat zy Heej-en
van oordeel waren, dat het verzoek, by
Requeste gedaan, om Copie Authentiek van al
het aangeteekende omtrent het bejlootene en gebeurde
E 5 °J

17 8-5-
Befluit der
Vroedfchap
daarop.
74 BEKNOPTE HISTORIE DER
op den 19 en io December, aan de Verzoekers
zou kunnen toegelïaan worden.
De Vroedfchap befloot hier op , dit Rapport
en het verzoek zelve veertien dagen voor te
leggen; na welke veertien dagen, op den io"
January by de Vroedfchap overeenkomftig het
Rapport beflooten werd (*).
Zie daar de Bron der groote verwydering,
der fcheuring zelfs, tusfchen de Staatsleden
der Provintie van Utrecht aangeweezen, het
verfchil naamelyk over de Vroedfchaps-Refolutie
van den 20 December, die de voorflemmende
Leden wilden ingetrokken ; maar
de Burgery van Utrecht en vervolgends de
Stad, wilde gehandhaafd, en ingevolge daar
van het vereffende Regeerings-Reglement
daadelyk ingevoerd, hebben. Om deeze bron
duidelyk en nauwkeurig aan te wyzen, heb
ik deeze zaak wat breedvoeriger behandeld;
te meer om dat alle volgende Onlusten, die
de Stad Utrecht beproefd heeft, gevolgen
daar van geweest zyn; van welken, benevens
veele anderen, die de Republiek zoo vreeslyk
gefchokt hebben, in het vervolg zal moeten
gefproken worden.
O NUiive Nederl. Jaari. January 1786. bladz. 64—69,
T WEE-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 7?
T W E E D E H O O F D S T U K .
Behelzende de Gebeurtenis/en federt het begin des
Jaars 17815. tot aan het begin der Onlusten
wegens Hattem en Elburg.
Hoe Gefchillen van eenen ernftigen aart
langer duuren, hoe zy doorgaands heviger
worden , en uit het eene geichil wordt
ligtelyk weer een ander gebooren: De gefchü­
len , tusfehen Utrechts Burgery en fommige
Raaden van haare Vroedfchap , werden hoe
langer hoe ernftiger, en uit die verfchillen
ontftond een ander tusfehen die zelfde Burgery
en de voorftemmende Staats • Leden, byzon.
derlyk de Ridderfchap. Dit tweede Lid van
Staat, hadt in zyn Befluit van den 27 Decem
bcr des voorigen Jaars eenige, niet geringe,
befchuldigingen ingevoegd, ten aanzien vat |
de Onderhandelingen der Burgery met dt
Vroedfchap der Stad, op den 19 en 20 De-
cember (waar van hier voor gefprooken is;; I
tegen welke befchuldigingen de Geconftitu
eerden en Gecommitteerden zich verdeedig
den, in een Adres , dat zy den 6 Februan
by de Vroedfchap inleverden, en in het welkt
zy alle die befchuldigingen van Ruk tot fluï
wederleiden, en met een verzoek beflooten
3 ) Dat Hun Edele Groot Achtbaare door eeni
Com
172

16 BEKNOPTE HISTORIE DER
Oommisfie ann de vergaaderde Burgers van iedere
Compagnie , hoofd voor hoofd zouden
doen afvraagen:"
1. Of zy van het verzoek, in hunnen naam
en van hunnent wegen op den 19 December
1785., by het Adres aan den Raad der Siad
ingeleverd, door de Geconftituëerden en Gecommitteerden,
geene behoorlyke voorkeunis
bekoomen en gehad hadden ?
2. Of het verhandelde op de voorfz, twee
dagen, door Geconftituëerden en Gecommitteerden,
met den Raad, niet op dien tyd ter
hunner kennisfe gebragt, en by hen goedgekeurd,
is geweest? En
3. Of het geene toen by het voorfz. Adres
op de Vroedfchap verzocht is, als nog hun gevoelen
is en blyft ?
Dat de voorfz. Commisfie de Antwoorden
van elk hoofd voor hoofd geliefden aan te teekenen,
en daar van aan Hun Edel Groot Achtbaare
verflag te doen; als wanneer zy vertrouwden,
dat eens ontegenfpreekeJyk blyken
zou, dat het gebeurde op den 19 en 20 December
1785., geweest was de waare begeerte
van het Volk; en dat de Perfoonen, die zich
daar bevonden , niet alleen hebben uitgemaakt
het grootfte en aanzienlykst gedeelte der Burgery,
maar ook beftaan hebben uit genoegzaam
alle de Schutters van de geheele Burger-Schuttery.
In welk verzoek zy vertrouwden, dat
Hun Edel Groot Achtbaare geen zwaarigheid
zou-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 77
zoude maaken. ~ Doch indien Hun Edel
Groot Achtbaare onverhoopt, in dit verzoek,
immers ter naaste Vergaadering niet geliefden
te befchikken ; maar, of hetzelve van de hand
te wyzen, of buiten beftelling te houden, dae
de Burgery en Geconftituëerden en Gecommit­
teerden het dan zouden houden voor eene toe-*
ftemming, waar by Hun Edel Groot Acht­
baare de waarheid der Volkftem en Volks-
Vertegenwoordiging voor erkend gefield heb­
ben, even of aan het voorfz. verzoek, en daar
bv gedaane voorftellen ftiptelyk was voldaan;
en dus, dat Hun Edel Groot Achtbaare dan
niet zouden nalaaten , de Eere en Achtbaarheid
van Utrechts Burgery, tegen de, zoo zeer be­
ledigende , uitdrukkingen van de Ridderfchaps-
Refolutie op te houden, en op de kragtigfte
wyze te verdeedigen; als mede door eene
nieuwe Verklaaring de Burgery te verzekeren,
dezelve te zullen handhaaven by de Vroed-
fchaps-Refolutie van den 16 Augustus, 1785.,
tegen alle en een ieder, en inzonderheid tegen
alle voordragten en inroepingen ter hulpe of
byftand van den Gewapenden Arm 0}'fterke hand,
waartoe meergemelde Ridderfchaps Befluit zoo
allerongegrondst ftrekte (*).
Over dit Adres, dat ook in de Nieuwspapie­
ren geplaatst was, fchreeven de Edelen op den
10 February eenen Brief aan de Vroedfchap
(*) Nieuws Nederl. féftrh February J?8ö. blad*. 155-
van
1786*
Brief der
Ridderfchap
tegen dat
Adres en 't
Beiluit der
Vroedfchap.

füader Adres
der Geconftituüerden
ei- Gecomfiiitteerden.
78 BEKNOPTE HISTORIE DER
van Utrecht, waar in zy Hun Edel Achtbaare ver-
zochten hun ongenoegen te willen doen bly-
Een aan de Autheurs van hetzelve Adres, over
de beleediging, een Medelid van Scaat daar
in aangedaan; zich vferontfchuldigende, dat zy
het Geweld, op den 19 en 20 December ge­
pleegd, niet aan Utrechts Burgery, maar aan
eenige Vreemdelingen hebben willen toelchry-
ven. De Vroedfchap, op den 13 February
over het meergemelde Adres raadpleegende,
wees het verzoek, daar by gedaan, van de
hand , en maakte den Brief der Ridderfchap
Commisfariaal (*).
Op den 20 February werd door Geconftitu­
ëerden en Gecommitteerden der Burgery een
hader Adres by de Vroedfchap ingediend;
waar in zy het geen in den Brief der Edelen
was bygebragt wederleiden, en in den naam
der Burgery verklaarden, dat zy tegen de Ver.
klaaring der Vroedfchap van den 13, waar by
dezelve by de refurmie in deeze Vergaadering
van den 2c gebleeven w3s, verpligt waren te
protefteeren; en voorts te verklaaren, dat
hetzelve Declaratoir by de Burgery gehouden
werd'voor een aveu, waar by Hun Edel Groó't
Achtbaare de waarheid der Volkftem en Volks­
vertegenwoordiging op den 19 en 20 Decem­
ber 1785. als erhnd hebben gefield, even of aan
het verzoek en het daar by gedaan voorflel ter op.
(•) Nlet:wc Nedefl. Jaarb. Maart 1786. bladz. 227, zy-).

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 79
gegeevene afvraaging (liptelyk was voldaan geweest. I786.
Herhaalende voorts het zelfde verzoek , dat
aan 't flot van 't voorgaande Adres gedaan
was (*)•
Dit Adres agt dagen onder geheimhou­
Kefhiit
daarop»
ding voorgeleegen hebbende, en in handen
van Burgemeesteren en Oud-Eurgemeesteren
gefield zynde, was het bericht, daar op uitgebragt,
te advifeeren , dat men moest volharden
by het Befluit van den 13 February!,
en de wederlegging van Ridderfchaps-Befluit
over laaten aan de Burgery : Voorts
aan Geconftituëerden en Gecommitteerden
kennis te geeven, dat de Meerderheid • der
Vroedfchap het Befluit van den 20 December
hieldt voor afgeperst en informeel; en
dat zy gevolglyk het Reglement op den 20
Maart niet zou beëedigen ; dat hier van by
Publicatie aan een ieder, en by ExtraÏÏ - Refolutie
aan Geconflituëferden en Gecommitteerden
opening zou gegeeven worden, benevens
Verklaaring, dat de Vroedfchap zou volharden
by het Befluit van den rö Augustus 1785, te
weeten om geen Krygsvolk in de Stad of Vrylieid
toe te laaten, voor dat de bezwaaren zouden
afgedaan zyn, in vertrouwen, dat aan de
Vergaadering van Staat en Stad vrye en onge*
Hoorde Raadpleegingen zouden toegelaaten
worden, ten zy de veiligheid der Ingezeetenen
(fj Kietms Rsdtrl. Jaarii, Maart bladz. ?--$•

ï|86.
Publicatie
afgekondigd
Adrès der
Cecoidtitueerdcn
en
Gecommitteerden
degens die
Publicatie.
80 B E K N O P T E H I S T O R I E oèa
nen anders vorderde. Dit Bericht en Pras-Ad-*
vies van Burgemeesteren en Oud-Burgemees­
teren werd op den 6 Maart in eene Vroed-
fchaps Refolutie by Meerderheid veranderd*
cn de voorgefiaagene Publicatie den volgenden
dag, den 7 afgekondigd; by welke de Burge­
meesteren en Vroedfchap verklaarden; dat zy
de laatst afgekondigde Refolutie van den 20
December 1785, befchouwden als niet vry-
willig, maar wegens de toenmaalige omftan-
digbeden en gelegenheid van zaaken genoo-
men, en voor informeel kragteloos en van on­
waarde hielden; verklaarende te gelyk, dat zy
zich buiten ftaat bevonden en onbevoegd re­
kenden om zich zeiven buiten medewerking
der Heeren Staaten dier Provintie uit den Eed j
op het Reglement van Regeering der Provintie
plegtig gedaan , te ontflaan, om op den 20
dier maand Maart, eenen anderen Eed, met
dien flrydende, te doen (*).
Wegens dseze Publicatie werd door Gecon­
ftituëerden en Gecommitteerden op den 13
Maart een nadrukkelyk Adres by de Vroed­
fchap ingeleeverd; en op dien zelfden dag
bragten Heeren Eurgemeesteren en Oud-Bur­
gemeesteren in die zelfde Vergaadering hun-
Rapport in, over een Adres agt dagen te voo­
ren door Geconftituëerden en Gecommitteer­
den ingediend; welk Rapport hier op uit­
kwam,
(*) Kieuw» Nederl, 'jaarii Maau 1786, bkdz, 245..

ONLUSTEN m HET VADERLAND. 81
kwam, ,, dat, alzoo de Punten, daar in ver­ • 1786.
vat , waren afgedaan Hun Edel Groot Acht'
baare zich op het verdere niet behoorden uil
te laaten ;" het welk ook alzoo beflooten werdt.
Oudertusfchen hadden de gefaamentlyke Of­ De toeaart.
ficieren der Burger Compagnie de Handvoet
gen van
boog aan den Heer Tweeden Burgemeester eer
en andermaal aangebooden,. om op den 2c
Maart de toegangen van het Stadhuis door dt
j
e
Stadhuis
bezet, en
alle de Uur-
1 gets in de
W'apenc'rji
gemelde Compagnie te bezetten, en den Raat
van vryen tot en afgang derwaards te verzeke
l
ren ; over welk aanbod de Vroedfchap op den 1S
Maart buitengewoon vergaaderde, en daarove
beraadflaagd hebbende j befloot, dit aanbod aai
te neemen ; terwyl een der Leden Voorftelde
of het niet dienftig zyn zoude, alle de overig* t
Compagniën, elk op haare byzondere loop
plaats, op dien dag, in de Wapenen te laatei i
koomen; op dit voorftel werd het gevoelet i
van den Krygsraad ingenoomen , wegens d<
wyze, op welke dit gevoeglykst zou kunner L
gefchieden; de Krygsraad vergaaderde dier l
zelfden Namiddag om den Raad van Advies tt
dienen, en den volgenden dag, den 19, werc
daartoe beflooten.
Eindelyk verfcheen de dag van den 2c 1 Het Nieuwe
Reglement
Maart, die op den 20 December des vooriger
daadcfyk
Jaars bepaald was om het nieuwe en vereftend< > i')gtvu»id.
Regeerings-Reglement daadelyk in te voe
ren. De agt Compagniën, by welken zich d<
Wachtviyën en Uitkoopers, tot dezelve be
E boa

t?8eS:
BEKNOPTE HISTORIE DB*
hoerende 5 ook gevoegd hadden, kwameni
op last van den Raad, des morgens ten negen
tuiren op haare Loopplaatfen in de Wapenen 3
en uit dezeiven werd aan de Officieren te kennen
gegeeven, dat zy daar gekoomen waren
om het Reglement in te voeren en te beëedigen;
en daarom verzochten, dat 'er eene
Commisfie aan den Raad benoemd wierde, en
daar een voorftel te doen, dat de Kapitein of
een der Officieren van elke Compagnie gemagtigd
wierden om de Compagniën in den Eecï
te neemen; en dat ook tot dat zelfde einde
een of meer Raaden gemagtigd wierden. Aanftonds
werden Commisfiën uit elke Compagnie
benoemd, en ten half 10 uuren bevonden zy
zich aan het Stadhuis, elke van twee Gewapende
Schatters geleid; ten 10 uuren, by het
ingaan van den Raad waren zy in de Gerechtskamer,
en gaven hunnen last aan denzelven
fchriftelyk over. De Raad beraadflaagde hier
over tot omtrent 2 uuren, wanneer eene Commisfie
van twee Leden en den Secretaris uit
de Vroedfchap by de Gecommitteerden uit de
Compagniën kwam, en aan dezelven de Verklaaringen
van negen- en twintig Raaden overgaf;
deeze Verklaaringen behelsden de Antwoorden
van' die Raaden op het voorftel dér
Compagniën om het Reglement te beëedigen-,
en werden aan dezelven medegedeeld ; van
welke 29 Verklaaringen 11 door de Burgery
werden goedgekeurd. Vervolgends gaven de

ONLUSTEN IN HET VADERLAND, 8.1
Compagniën eene breedvoerige VerklaariDg aan
hunne Gecommitteerden over, ftrékkende om
het Regiement daadelyk in te voeren en te
beëedigen. De Commisfiën uit de Compagniën,
aan het Stadhuis terug gekeerd, teekenden elk
de Verklaaring, die zy ontvangen hadt, en
verzochten, dat de Gecommitteerden uit den
Raad weder in de Gerechtskamer geliefden te
koomen , om het Antwoord der Burgery op de
Verklaaringen der Vroedfchaps-Leden te ontvangen.
Aan deeze Heeren Gecommitteerden
uit den Raad; inde Gerechtskamer gekoomen
zynde, werd door Gecommitteerden der Burgery
toen te kennen gegeeven, dat zy maar
met elf der Verklaaringen genoegen kon neemen;
en dat zy verder gelast waren te verklaaren,
dat de Burgery vast van voorneemen was
het Regeerings-Reglement in te voeren; gelyk
uit de Verklaaringen, die zy overgaaven,
blyken zoude.
De Raad, vervolgends daar over geraadpleegd
trekt naa
hebbende, deed omtrent ten 6 uuren door de Neiidft
eene Commisfie aan de Gecommitteerden aer
'Compagniën verklaaren, dat alle de aanweezende
Leden by hunne gegeevene Verklaaringen
bleeven volharden, en verzochten zulks
aan de Compagniën bekend te maaken; ten
welken einde de Vroedfchap verlof g3f, dat
de zeven Compagniën zich van hunne Loopplaatfen
naa de Neude zouden begeeven, om
het Antwoord der Vroedfchap aldaar te ont-
F 2 ' :tv

1786.
84 BEKNOPTE HISTORIE PER
vaDgen, en hun Antwoord daarop aan den Raad
te geeven. De agt Commisfiën maakten hier
in zwaarigheid, ten zy dat de Raad vergaaderd
bleef om het Antwoord der Burgery af
te wagten; het welk werd toegeftaan. De
Compagniën, op de Neude vergaaderd zynde,
drongen aan, dat de elf Raaden, ter invoering
van het Reglement , hunne Verklaringen
met Eede zouden bevestigen; en dat alle
de Schutters , Wachtvryën en Uitkoopers,
nog dien zelfden avond, in den Eed op het
Reglement zouden genoomen worden; byzonderlyk
bleeven de twee Compagniën de zwarte
Kmgten, en het Fortuin op eene wederzydfche
beëediging van het Reglement aandringen.
Dit Antwoord en deeze Eisch werd door
twee Officieren van elke Compagnie aan den
Raad overgebragt, en met een kort Adres
fchrifteiyk ingeleverd ; hetzelve behelsde ,
dat de Raaden, met welker Verklaaringen-de
Burgery genoegen genoomen hadt, dezelven
dien avond ook met Eede zouden bevestigen.
Ten negen uuren verklaarde de Vroedfchap
door eene Commisfie, dat dezelve het beëedigen
der Verklaaringen aan die Heeren overliet,
welke daartoe bereid waren; en deezen
waren de volgende Heeren: VAN DEN BOO­
GAARD, EYCK, VAN SENDEN, DADNIS,
CE RIDDER, ABBEMA, SMISS A BRT, VAM
DER MUELEN, IVOY, VAN HAEFTEN,
JSURMAN en VAN DAM-; ter zelfder tyd
wer$

liet in den Eed lecmen dei-Schiitterj-è opdeJfeude teVtrecht.
let in Arre.fi: neem en-randen Pander telfijilurDuurltede.

ONLUSTEN IN HÉT VADERLAND. 8*
•werd eene Commisfie benoemd van drie Hee­ 1780.
ren en een Secretaris, om de Compagniën op
het vereffende Regeerings-Reglement in den
Eed te neemen. Dit werd-aan de Compagniën Het Recte.
ment bc-
bekend gemaakt, en deezen benoemden elk eeiligd,.
twee Officieren om over de beëediging van de
Verkiaaringen der Raaden te ftaan, welke des
avonds ten 10 uuren door twaalf Raaden in de
Raadkamer gefchiedde. De Heer Oud-Burgemeester
RERGER, wegens onpasfelykheid afweezig
zynde, beëedigde zyne Verklaaring
den volgenden dag, voor eene Commisfie van
Officieren uit de Burgery ten zynen huize.
Na het afleggen van den Eed door de twaalf
gemelde' Raaden , begaf de Commisfie der
Vroedfchap zich naa de Neude, en nam de zeven
Compagniën, daar vengaaderd, in den
Eed op het vereffende en vastgefieldc Regeerings-Reglement.
De agtfte Compagnie, die
het Stadhuis bezet en vryen af en toegang bewaard
hadt, werd in de groote Zaal aldaar in
den Eed genoomen. Na dat dit verricht was
werden de bevelen van den Raad aan den gebiedenden
Officier verzegeld overgegeeven,
om de Compagniën te ontflaan en naa huis te
zenden; het welk ten half elf uuren gefchiedde
(*). Dus was het nieuwe Reglement van
Regeering dan daadelyk ingevoerd, en door
twaalf Raaden en de gantfche Burgery be-
zwoo-
t*j NUvwe Njde-A, Jaarh Maart 1786. biarte, 250-25*1
' F 3

ï?86.
JPyk by
£)uurfieds
volgt het
voorbeeld
van Ut.
recht.
86 BEKNOPTE HISTORIE DE*
zwooren. Toen de Notulen van het gebeurde
op deezen dag van den 20 Maart in de Vroedfchaps-Vergaadering
op dep 3 April zoudeq
ingericht en geregistreerd worden, ontftonden
'er hevige gefchillen, tusfehen de Leden dier
Vergaadering: Veelen der Leden befchouwdeq
al het geen op dien dag verricht was als nietig
en van onwaarde; anderen hielden het voor
Wettig en deeden Aantekeningen tegen (*),
dat gevoelen te boek Rellen. Eer ik nu de
gevolgen van deeze verrichtingen verhaale,
zal ik den draad der Gebeurtenisfen hier voor
een oogenblik moeten afbreeken, om de Onlusten
te befchryven die omtrent den zelfden
tyd, in andere Steden en Provintiën zyn voorgevallen.
De Stad Wyk hy Duurjlede volgde het voorbeeld
van Utrecht, of' liep veel eer hetzelve
vooruit: Tusfehen de Regeering én Burgery
was aldaar insgelyks een Nieuw Reglement van
Regeering beraamd en vereffend, en de dag
van plegtige wederzydfche beëediging was,
even als die van Utrecht, op den 20 Maart
1786. bepaald, gelyk toen ook gefchied is;
maar hetzelve was in 't voorige Jaar reeds beraamd,
vereffend * vastgefteld, Wederzyds getekend,
en in werking gebragt; waar uit veele
Onlusten tusfehen de Staaten, of althans de
twee voorftemmende Staats-Leden en die Stad,
(*) Nieuwe Nederl. Jatu-b. April y86. bladz. 378.
ont«

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 87
ontftonden, welken ik eerst,zoo kort als moo-
gelyk is, in orde zal vernaaien.
Dc Regen­
Na dat de Regeering van Wyk een nieuw
ten van
Reglement van Regeering, voor zoo veel het J/yi nntilaan
zich
huishoudelyke der Stad betrof, met haare Bur­ van 't Reglement
V*i
gery beraamd en vereffend hadt, en het alleen 1674.
op een eindelyk Befluit der daadelyke invoering
aankwam , deed de Burgemeester HAANT»
JES, op den 23 Juny 1785- een Voorftel tot
dat einde in den Raad, om te befluiten : „ Dat
de Raad, aan den eenen kant, door het toetreeden
tot zodanig Befluit omtrent de nieuwe
Regeeringsorde dier Stad, in geenen deele te
hort wilde doen aan de volle kragt van het beftaande
Regeerings - Reglement van 1674.. wat het Provintiaale
aangaat, en waar van de verbeetering
eerlang ftaatswyze ftond te gefchieden; maar dat
de Raad, aan den anderen kant, alvoorens toe
te treeden tot het beëedigen der nieuwe Regeeringsorde,
wat het huishoudelyke, of ftedelyke
betrof, zich in dien deele ontflaagen
hield van den Eed, op het Reglement van
1674. gedaan , houdende denzelven voor nul
en van geene waarde; eikanderen onderling
by deezen ontflaande. Dit voorftel, rypelyk
overwoogen zynde, werd op den 27 Juny by
meerderheid van Steramen in een Befluit veranderd,
en daar van aan de Staaten door den
Afgevaardigden der Stad ter Staatsvergaadering,
den Heer van OSSENBERG, kennis gegeeven.
F 4
ü s
l78rS r
.

1786.
De Ridderfchapbeklaagt
zich
daar o ver.
De Uaad
geeft oiicriing
van
naar Bedui
8,an de
Burgery.
88 BEKNOPTE HISTORIE DE»
De Ridderfchap befchouwde deezen flap dep
Wykfche Regeering in een zeer haatelyk licht;
Zy beklaagde zich over deeze handelwyze,
als eigendunkelyk, en verklaarde die Regenten
, welke te Wyk tot zodanig Befluit hadden
medegewerkt, onbevoegd om de Vergaadering
der Staaten, of van Gedeputeerde Staaten by
te woonen, zoo lang het tegenwoordig Reglement
nog niet wettig vernietigd was. By alle
drie de Leden van Staat werd daarop beflooten
, eene Commisfie van drie Heeren, uit elk
Lid een, te beraamen, om die van Wyk de
onregeimaatigheid van deezen Rap onder het
oog te brengen , en naa de gefteldheid der
zaaken, gelyk ook naa de buiten -Provintiaale
aanvoerders derzelver onderzoek te doen. Ondertusfchen
hield de Heer Afgevaardigde van
Wyk zich, geduurende deeze Raadpleegingen
buiten de Raadkam'er , en werd vervolgends
door den Secretaris der Staaten verzocht, zich
afweezig te willen houden , als behoorende tot
die Meerderheid der Raaden van Wyk, die
zich van het gemelde Reglement daadelyk
pntfluagen haddeu (*).
Geconftituëerden en Gecommitteerden van
de Burgery, (die te Wyk, even als te Utrecht,
: aangefteld, en door de Regeering erkend waren}
begaaven zich op den 4 July naa de Vroedfchap
, om opening van het geep beflooten
was
(t) N^ieuvt Neisri, janii. dtig* 1785. bladz, 1076en lïpi.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 89
was voor de Burgery te vraagen; en aanftonds
werd hun bericht , dat de Vroedfchap reeds
drie Heeren benoemd hadt,om hun alles rrrede
te deelen; gelyk' dan ook op den 7 July gefchiedde,
wanneer de drie benoemde Heeren,
H A A N T J E S , . V A N OSSENEERG en VER-
H E L , met de Geconftituëerden en Gecommitteerden
in de Vroedfchapskamer vergaaderden
en aan dezelven te kennen gaaven : ,, Dat een
Nieuw Reglement op de Regeeringsbeftelling
der Stad, met voorkennis en ten genoegen der
Burgers en Inwooners, op eene Raadsbefchryving,
by de Meerderheid der Leden vastgefteld
was, om nader Staatswyze bevestigd te
worden, en te doen dienen tot vaster beves»
tiging van het Conftitutioneele dier Stad." Op
dit bericht verzochten Geconftituëerden en
Gecommitteerden de Trom te moogen roeren
cn de Burgers byeen te roepen, op dat hunne
Lastgeevers het geen nu by voorraad door de
Regeering beraamd was plegtig zouden beves.
tjgen. Dit werd toegeltaan en daar van kennis
gegeeven aan den Luitenant Collonel D. BRUIN
G. z. die daartoe ook bereid was. Ten half
één uure vcrfaamelden veele Burgers (om den
aanhoudenden regen) in de Kerk, waar de Hr.
scHiLGE, een der Gecommitteerden, eene
zeer nadrukkelyke, en op de zaak toepasfelyke,
aanfpraak deed; en daar na het Befluit
van den 27 Juny, benevens het nieuw beraamde
Reglement voorlas, Dit gedaan zynde,
F 5
T r a a
S'
178Ö*
Het Nieuwe
Reglement
wederzyds
geteekend.

peconfUmperden
en
(Gecommitteerden
doen een
Betoog aan
den Raad
tegen de
hatidelwyze
der Staaten.
90 BEKNOPTE HISTORIE DEK
vraagde hy de Burgers, of zy eenige bedenkingen
daar op hadden; het welk met neen beantwoord
werd, en daarop fcheidde deeze
Byeenkomst, na dat de Geconftituëerden en
Gecommitteerden gelast waren, het voorfz.
Reglement met hunne Onderteekening te bekragtigen
, zoo als zy de Geauthentifeerde
Copie van het Reglement zouden ontvangen
hebben ; gelyk yervolgends ook gefchied
is (*).
Geconftituëerden en Gecommitteerden kennis
bekoomen hebbende, dat de Heer VAN
QSSENBERG Afgevaardigde ter Staatsvergadering,
van die Vergaadering geweerd, en
hem de by wooning derzelve, in 't vervolg,
ontzegd was, zoo lang het Reglement van
1674. ftand hield, vervoegden zich deswegens
op den 18 July tot de Vroedfchap met een nadrukkelyk
Betoog, waar by zy hunne ontroering
, verbaasdheid , en byna onbedwingbaar
misnoegen te kennen gaaven, en Hun Ed.
Groot Achtbaare verwittigden, dat de Burgery
dier Stad nimmer zou dulden, dat hunne Acht­
u r e r v a
baare en braave B g deren in hunne Rechten
verkort, in hunne Perfoonen, in hunne
Goederen, in de voordeden met de Posten
en Commisfiën , welke zy bekleeden, ver*
bonden, zouden benadeeld worden, 't zy onder
fchyn van Recht, of door Geweld; maar
dat;
(*) Niiuws MsAsd, Jaath dugustus. 1785, blatiz, 1153.

ONLUSTEN fN HET VADERLAND. 91
dat zy alles zoude opzetten , om Hun Ed.
Groot Achtbaare by het vol genot van dit alles,
tegen elk en een iegelyk, met goed en bloed
te handhaaven. En waar by zy te gelyk
ernftig verzochten, dat het Hun Ed. Groot
Achtbaare behaagen mogt, een Protest ter
Staatsvergaadering te doen inleeveren, met
verklaaring van alles , wat ondertusfchen ter
Staatsvergaadering mogt beflooten worden,
voor informeel, kragteloos, nul, en van geene
-marde te zullen houden. VerVolgends ter
zelfder tyd te verklaaren, zoo lange de weering
des Afgevaardigden uit de Vergaadering
niet werd ingetrokken , geene Provintiaale
Lasten ten Comptoire der Provintie te zuilen inbrengen
, maar deeze daadelyk in te houden
en aan te wenden tot goedmaaking van alles,
wat Hun Ed. Moogende mogten goedvinden
terug^ te houden; met by voeging van alle de
gevolgen voor Hun Ed. Moogende ter verantwoording
over te laaten. — Van alles, indien
dit rüet baatte, aan de Bondgenooten
kennis te geeven , hunne goede dienften en
bemiddeling te verzoeken, en by derzelver
mislukking kragtdaadige hulpe, of ten minfte
verhoeding, dat de Militaire Magt, op hunne
repartitie ftaande , derwaards geleid wierde,
enz.
Terwyl over dit Betoog derBurgery geraad­
Krief der
Gedeputeerde
Staa-'
pleegd werd, kwam 'er een Brief van de Ge­
ten wegens
deputeerde Staaten, waar by aan de Regeering eene Coramjsiie.
van

Ï78e5.
Deeze Brief
-wordt in
^dvies gehouden.
Antwoord
op denzelvètu
92 BEKNOPTE HISTORIE DKR
van Wyk werd aangefchreeven dat Hun Edel
Moogende de Staaten noodig geoordeeld hadden
, negen Heeren te committecren, ten
einde met Hun Edele daar over te ipreeken,
en hen te trachten van de onregelmaaeige handelwyze
en onwettige Refolutie , tegen de
Rechten der Provintie aanloopende, te overtuigen,
en af te niaanen; — en tegelyk te
verzoeken, zodanige Heeren ter Vergaadering
van de Staaten en Gedeputeerde Staaten te
willen zenden, die zich van den bovengemeiden
Eed nog niet ontflaagen hadden, enz.
Over deezen Brief en het bovengemelde Ee^
toog werdt op den 21 July geraadpleegd, en
toen, op voorftel van Burgemeester HAANT­
JES beflooten: „ Dat zy deezen Brief der
Gedeputeerde Staaten in Advies moesten houden,
tot dat over het laatfte Adres van de Burgery
zou befchikt zyn; om dat dit Adres zaaken
in zich behelsde, die vooraf dienden afgedaan
te worden, eer men op den Brief van
Hun Ed. Moogende kon antwoorden; dat 'er
een dag moest bepaald worden, om over het
Adres te befchikken; waar na men den Brief,
benevens het beflootene op het Request, zoa
ftellen in handen van eene Commisfie uit hun
midden om daarop van raad te dienen , en een
opftel van een Brief voor Hun Edel Moogende
te vervaardigen. Ingevolge van dit Befluit
werd den 26 July een Brief aan de Gedeputeerde
Staaten afgezonden; in welken de Re-
gee.-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND.
geering van Wyk haare verwondering te kennen 17 86.
gaf over den inhoud der Aanfchryving van'
Hun Edel Moogende, dewyl zy van begrip
was," dat het punt, raakende de Magiftraatsbeftellingen
van Stad en Steden j onder die
byzondere Punten behoorde, waarmede Geeligeerden
en Ridderfchap zich niet vermogien
te bemoeijen, maav die verbleeven waren aan
Stad en Steden;'" in zoo verre dat Hun Edele
Moogende Gecommitteerden by derzelver
Rapport van den i September 1784. a^n Hun,
Edel Moogende hadden geadvifeerd, dat die
fchikkingen en voorzorgen door de Stedelyke
Regeeringen met derzelver Burgeryën geregeld
en vereffend konden werden, en daarom
dit aan dezelve Regeerders hadden overgelaaten,
(Let wé!) zonder in het Reglement daar
van te melden, ten welken einde Hun Edel
Moogende dat Rapport aan hun hadden overgezonden,
om zich daar naar te gedraagen.
Ingevolge daar van , hadden zy .geoordeeld,
dat zy volkoomen bevoegd waren om, v^w
zoo verre die fchikkingen en vastjlellingen betreft,
het Reglement van 1674. buiten werking te
ftellen, en hunne Burgers daadclyk in het genot
te ftellen van de aanftelling hunner Regenten
, op zodanige wyze als Hun Edel Moo»
gende door het voorfz. toegezonden Rapport
toeftemmen, dat zy gerechtigd en bevoegd waren.
Zy verzochten daarom verfchoond te zyn var»
daar over met eene Cmmisfie, op gronden by voor.
6*

Antwoord
der Gedeputeerde
Staaten
daarop.
94 ÊEKNOPTE HISTORIE bzk
gemelden Brief van Hun Edel Moogende ter neder
gefield;, in eenige onderhandeling te treeden, alé
welke, op die gronden, by hen van geene
vrugt zou kunnen zyn. Eindelyk verzochten
zy, dat Hun Edel Moogende in de Vergaadering
der Staaten zouden gelieven te ontvangen
zodanige Gecommitteerden, als, in den Pro«
vintiaalen Eed ftaande; door hen zouden afgezonden
worden; dat zy anders verpligt zou»
den zyn, voor hunne Stad, te protefieeren,zoo
tegen de laatfle Staats-Refolutie, als die Hun
Edel Moogenden in deezen nader zouden neetoen;
ten einde zich en hunne Burgery daar"
tegen te handhaaven , op zoodanige wyze! 3als
zy, uit kragt van hun Recht, zouden vermeenen
te behooren (*)„•
Deeze Brief werdt doof de Gedeputeerde
Staaten op den 29 July beantwoord; in welk
Antwoord Hun Ed. Moogende even zeer hunne
verwondering betuigden over het gefielde
der Kegeeriag van Wyk, als deeze in hunAntwoord
over de Befluiten der Staaten gedaan
hadden; betuigende niet te begrypen hoe Hun
Edele zodanige Hellingen hebben kunnen ter
nerierftellen, daar zy niet konden onkundig
zyn , dat gemelde Rapport nimmer in een
Staats-Refolutie is veranderd, maaralleen ingediend
als een Advies, van 't welke Hun Edel
Moogende zodanig gebruik zouden maaken,
als
Nieuwe Ne&rl, 'Jaarb. Aug, 17.5, Mad2. 1109—1229,

ONLUSTEN ft HET VADERLAND, és
als zouden vinden te behooren, in geval Hun
Ed. Moogende, na gevraagde en ontvangene
confideratiën van Zyne Doorluchtige Hoogheid,
rnogten oordeeicn eenige nadere fchikkingen
en veranderingen omtrent het Reglement
op de Regeering in te voeren. Dat zy dus
zoo lange geen Staatsbefluit daaromtrent genoomen
was, geen recht hadden om zich van
den Eed op 't Reglement van 1674. te ontflaan;
ofte eenige Zitting ter Vergaadering van
Hun Ed» Moogende of der Gedeputeerden
kunnen behouden of bekoomen, indien zyzich
niet in allen deele aan denzelven Eed meenen
te houden. Blyvende voorts by het geene in
den voorigen Brief vervat was» en de Staaten
by hun voorig Befluit.
Op dit Antwoord gaven die van Wyk op den
5 Augustus 1785. een Weder-Antwoord ,
waarmede zy hunne verwondering over het tegenftrydrg
gevoelen van Hun Ed. Moogende
te kennen gaaven, en betuigden, zich, voor
hunne Stad, die een Lid van de Souvraine Vergaadering
dier Provintie was, alleen in het
Verbond der Unie, begeeven te hebben, onverminderd
en met voorbehouding van hunne Stad
en Ingezeetenen by derzelver byzondere Voorrechten
, Vryheden, Uitzonderingen, Inftellingen,
loflyke en wel herbragte Gebruiken,
en alle andere Gerechtigheden, waar by zy
zich dan ook by vervolg hadden gehandhaafd,
wanneer zy by de Artikelen , tusfehen Geëli-
geer-
Wecter. Antwoord
van
de Repecring
van Wjft,

*785.
ïlie van
ti'jk maakt
n
96 BEKNOPTE HISTORIE DE*
geerden en Ridderfchap, nevens de Stad Uk
recht en verdere Steden , op den 13 February
1587. geflooten; üitdrukkelyk hadden bedon*
gen, dat Geöiigeerden en Ridderfchap zich
niet zouden bemoeijen met het ftellen van de
Magiftraat in die Stad, het zy men de Leden
van Hun Edel Moogende op zich zeiven, het
zy faamengevoegd befchouwde; herhaalende
hunne verwondering, dat Hun Edel Moogende.
tegen hunne Stads Rechten en Privilegiën aan, -
hun Souvrain Gezag zouden willen uitbreiden
over hun Stedelyk Recht, betreffende de Magiftraatsbeftelling.
Wederleggende voorts alle
de redenen, door Hun Ed. Moogende bygebragt,
befluiten zy met te protefteeren niet
alleen, maar ook de Befluiten van Hun Edel
Moogende ten hunnen opzigte voor onwettig
te verklaaren, en aan welker naakooming en voldoening
zy zich nimmer zouden houden ; betuigende
boven dien op bet ernftigfte, zoo Hun
Ed. Moogende hunne Afgevaardigden, die zy
gelast hadden van het Recht, hunne Stad toekoomende,
gebruik te maaken , geliefden te
blyven afweeren, dat zy als dan, tot hafldhaaving
van hun Stads Recht, als een Medelid
van Staat, zodanige middelen zouden by de'
band neemen, als zy zouden oordeelen te
behooren (*).
Ingevolge van dit voorneemen gingen die
Q>) Nieuws Neaerl. jaari. &]>t. 1735. bladz. 135Ï—I3Ï

.ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 57
•van Wyk voort met xoeftel te maaken, om de
Regeering, volgends het vastgeftelde nieuwe
Reglement, op den gewoonen tyd te veranderen:
Op den 15 Oftober werden door de
Oude en Nieuwe Stads Compagniën 16 Burgers
tot Kiezers verkooren, welken eene Nominatie
maakten van een dubbeld getal Perfoonen
tot Burgemeesteren; welke Nominati:,
benevens die van Schepenen, door Burgcmces.
teiïen en Raaden gemaakt,; aan Zyne Doorluchtige
Hoogheid , den Stadhouder, gezonden
werd met eenen Brief, in welken Zyne
Hoogheid als Erfftadhouder verzocht werd, dc
Verkiezing voor 't aanftaande Jaar daar uit tc
doen , zoo dat de verkoozen Perfoonen Qj
den 20 Odtober, den gewoonen dag der Ver
andering van de Regeering aldaar, konden in
e e z e B r i e f w a s
gehuldigd worden. D gedagtee
Jtend den 6 Oclober, en by denzelven was ge
voegd een gedrukt Exemplaar van het Regie
. ment van Regeering, dat op den 23 Juny doo
hen vastgefteld, en naar 't welke de Verai:
dering der Regeering gefchied, was. Maar vai 1
de Raaden werden geene Lystcn aan Zyn
Hoogheid toegezonden, om dat de beftellin ; r
van Zyne Hooghei^ omtrent het aanblyven 0 t
veranderen der Raaden door het Nieuwe Re d
glement was afgefchaft.
.1786.
eene Nominatie
tot
vciafideitnj?
da- Regee*
ling.
Zyne Doorluchtige Hoogheid fchreef das r Zyne Doorover,
en zond een Affchrift
„ lticln^e
van den Bri$ 1 rrtogheid
»
jller Wykfche Regeering van den 6 Octobe
vi.no.se
z:ch deswtf
G M a

1786.
geus aan tle
$8 BEKNOPTE HISTORIE DÉ*
aan de Gedeputeerde Staaten van Utrecht,
welke daar over op den 19 Oclober, buiten,
gewoon vergaaderden. In deezen Brief beklaagde
Zyne Hoogheid zich over inbreuk
door deeze informeele Nominatie op de Regeeringsgelïeldheid
dier Provintie gedaan ; gelyk
ook over indragt, door het vastftellen vaneen
Regeerings-Reglement te Wyk, op de Rechten
en Voorrechten der Stadhouderiyke Waardigheid,
door het Reglement der Provintie
daar aan gehecht; verzoekende by dezelven
gehandhaafd te worden : En dewyl Zyne
Hoogheid verklaarde geene verkiezing uit zoo
eene informeele Nominatie van Burgemeesteren
te kunnen doen;zoo verzocht Zyne Hoogheid
dat de Regeering van Wyk mogt genoodzaakt
worden , eene andere Nominatie aan Zyne
Hoogheid toe te zenden, om daar uit op eene
wettige wyze de Verkiezing te doen ; te gelyk
verzoekénde, dat, om de nabyheid van den
20 Oclober, den gewoonen dag van de verzetting
der Wet te Wyk, Bun Edel Moogende
rnogten gelieven den Magiliraac dier Stad te
doen aanblyven op den tegeuwoordigen voet,
tot dat Hun Edel Moogende in' déeze zaak
zodanige beftellinge zouden gemaakt hebben,
als zy zouden noodig oordeelen tot handhaaving,
zoo wel van de Provintiaale Regeeringsgefteldheid,
als van de Stadhouderlyke Rechten
en Voorrechten te behooren.
' " • • . -Ge»

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. o

*78t>.
De Rnraery
i< bedacht
om zich in
ftaat van
tegenweer te
ftellen.
ÏOO BEKNOPTE HISTORIÉ DEK
BEKKERING alleen bereid, om het nieuw
Reglement te beëedigen. Hierom verklaarde?
de Burgery die twee Heeren ook alleen voor
Reeds aanblyvende Raaden, te zullen erken r
nen en befchermen ; de overigen by voorraad
als tydelyke Raaden erkennende. Voor 't
overige protefteerde de Burgery tegen alle indragt
op Stads Rechten door Zyne Hoogheid
en de Staaten begaan, als ook tegen de opfchorting
der verandering en het aanblyven
van de Regeering.
In deeze omftandrgheden was de Burgery
bedacht, om zich, by onverhoopt Geweld, in
ftaat van tegenweer te ftellen: HetVry-Corps,
uit 60 Man beftaande, vervoegde zich tot het
Genootfchap van Wapenhandel te Utrecht,
doch met geenen voordeeligen uitflag. Beter
flaagde deszelfs verzoek by de Gewapende Burger
Vry-Corps, welke nog in die zelfde week
eene buitengewoone Vergaadering te Leyden
byeen riepen, ten einde de gefchiktfte middelen
te beraamen om die van Wyk te hulp ts
koomen, indien zy mogten aangevallen worden
; men beproefde de kleine Overftroomingen,
om het Land rondom de Stad onderwater
te zetten, die volmaakt goed bevonden werden
; ook gaf de Regeering van al het gebeurde
tusfehen haar, de Staaten .en den Stadhouder,
wegens het nieuwe ingevoerde Reglement
van Regeering, kennis aan de andere Stieht-
fche

ONLUSTEN ra HET VADERLAND, lor
fehe Steden, Utrecht, Amersfoort, Rheenen en
Montfmrt (*).
De Staaten der Provintie van Utrecht, op
den 9 November vergaaderd zynde , beflooten,
dat die van 'Wykeene andere Nominatie van
Burgemeesteren en Schepenen , volgens het
Reglement van 1674- gemaakt, binnen acht dagen
aan Zyne Doorluchtige Hoogheid moesten
zenden, benevens eene Lyst van de Raaden
dier Stad. Ook verklaarden de Heeren Edelen,
dat die van Wyk onbevoegd waren, om
een Stedelyk Regeerings-Reglement te beraa*
men en in gang te brengen , buiten bewilliging
en Odlroy der Leden van Staat; daar by voegende
, dat de Ridderfchap, in 't byzonder,
van 't Jaar 1588 af reeds, het recht zoude
gehad hebben in de Magiflraats-Beflelling der
Steden ; daarenboven hield de Ridderfchap het
doen beëedigen van een Reglement van Regeering,
op eigen gezag, als fmaakende naar
Rebellie, en begeerde zulks in handen van den
Procureur Generöal gefield te hebbeu. By dit
voorflel voegden zich aanflonds de Heeren
Geëligecrden ; doch Utrecht en Amersfoort namen
het over, en bragten in de volgende Vergaadering,
den 23 November haar Advies in,
waar door zy met dat van Ridderfchap en Geeiigeerden
inflemden, en werd derhalven over.
eenkomftig daar mede beflooten, den Procu-
' reur
C*) Nhtuve Neder!, Jgari. Oltob. 1785. bladz. 1467—1473,
C 3
1780.
De Staaten
fcbryven
den ProcureurGenelaal
aan om
by die van
Wyk onderzoek
tc
doen.

De Regeerders
van
Wik willen
riet Recht
de non evo~
canda hand?
haaven.
iC2 B E K N O P T E H I S T O R I E DER
reur Generaal aan te fch'-yven om onderzoek
te doen enz. omtrent het doen beëedigen (*)
van het ingevoerd Reglement van Regeering
te Wyk: Ook werden de Procureur Generaal,
en de Raadsheer MUNNIKS gemagtigd tot
het doen van crimineel onderzoek omtrent die
geenen, welke zich by eenen Brief aan de
Hooge Bondgenooten vervoegd hadden.
De Regeerders van Wyk hier van kennis
bekoopjen, en daar over beraadflaagd hebben-*
de, verftonden , dat, indien in dit geval een.
zodanig attentaat , zelfs, tegen de Hoogheid deezes
Lands, door Burgers dier Stad mogce begaan
zyn, ftrekkende tot verftooring van de open-
baare rust, de Magtiging tot onderzoek niet
hadt behooren verleend te zyn op den Procu­
reur Generaal van den Hove; maar op den.
Schout dier Stad; ten einde het recht van den
Lande tegen den fchuldigen waar te neemen;
dat gevolglyk de Magtiging op den Procureur
Generaal verleend, aanliep tegen het Recht,,
dat deezer Stad en Burgery van ouds toebe­
hoorde; gelyk Hun Edel Moogende ook in
't voorleeden Jaar, wanneer Hoogstdezelven
begreepen, dat aldaar beweegingen van Op­
roer hadden plaats gehad , dat echter zoo niet
bevonden werd, daarop deeden onderzoeken,
niet door den Procureur Generaal maar door
den,
(*) Nieuwe Neder!, jaarb. November 1785. bladz. 1612.
vergel. 1C17.

ONLUST-EN IN HET VADERLAND. 103
den Schout der Stad, als daartoe alleen bevoegd.
Dat de Regeerders der Stad vooral
behoorden zorge te draagen, dat de Burgers
by hunne aloude Rechten en Voorrechten ongefchonden
bewaard bleeven, en niet geroepen
wierden voor eene andere Rechtbank of
Rechter; dat over zulks Waarfchouwing en
verbod daar van aan de Burgery behoorde gedaan
te worden; met last om van de bevelen ,
die zy daartoe mogten bekoomen, aanftonds
aan den Raad kennis te geeven ; ten einde daar
in.te doen, zoo als ter handhaaving der Stadsen
Burger-Rechten zoude bevonden worden
te behooren. Dit werd aldus beflooten , en
daar yan aan de Burgery bericht en waarfchouwing
gedaan (*).
Ondertusichen hadden de Regeerders van Wyk Nader aan.
fel) ry ven der
de Nominatie van Burgemeesteren en Sche­ Staaten aan
die van
penen door de Burgery gemaakt, ten tweede Wyk.
inaale aan den Prins Erfftadhouder gezonden
met eenen Brief en nader verzoek, om daar
uit de Verkiezing te doen; hier van gaf Zyne
Hoogheid kennis aan de Staaten , en deezen
fchreeven deswegens eenen Brief aan de Regeering
van Wyk, gedagtekend den 9 November,
waar in Hun Ed. Moogende berichte,
dat zy de voorfz. pretenfe Nominatïèn van Burgemeesteren
en Schepenen, met al het aan-
J;leeveu daar van hielden voor informeel, als
ftry-
C) Nieuws Ntderl, Jaar'v. Noyemier 1785, bladz. 1630.
G4

N;U1L-1(U-.CjykAntwond
van
dy Rcgce.'
¥;3 k
'
M BEKNOPTE HISTORIE D M
ftrydig met de goede orde, het Recht van
den Lande, en de Regeerings - Conftitutie ,
nog beftaande; dezelve derhalven voor nul en
van onwaarde verklaarden; Hun Edel Achtbaare
over zulks aanfehryvende, om zonder
uitftel, immeis binnen acht dagen na het ontvangen
van deezen Brief, eene nieuwe Nominatie
te maaken, zoo van Burgemeesteren als
van Schepenen, voor het loopende Jaar, en
dezelve aan Zyne Hoogheid als Erfftadhouder
te zenden, op zodanige wyze, als van ouds
gebruikelyk geweest is, alles in overeenkomst
met het Reglement van 1674,, nog beftaande?
met aanblyving ondertusfehen van de Leden
des Magiftraats en van den Gerechte in hunne
betrekkelyke Bedieningen ; zoo als Hun Ed.
Moogende hen daar inne nu deeden aanblyven ,
ingevolge van hunne aanfehryving van den 2
derzelfde Maand; met voorbehouding, in geval
van onverhoopte weigering, van zodanige
nadere befchikking, als zy tot hanJhaaving
van de goede orde, en tót voorkooming van
alle wanorde, in het beleid der Politie en Juftitie
binnen de Stad Wyk, naar gelegenheid
van zaaken zouden noodig oordeelen.
Op deezen Brief fchreef de Regeering van
J!'\k een nadrukkelyk Antwoord; waar in zy
hunne uiterfte verwondering te kennen gaaven,
dat ze in den bovengemelden Brief geene eene
beantwoording ontmoetteden van de redenen,
d-ie zy in hunnen Brief van den 31 O&ober
ter

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 105
ter regtvaerdiging van hunne handelwyze bygebragt
hadden; — zonder daar by uit het
oog te verliezen, dat Zy, als Vertegenwoordigers
hunner Stad en Burgery, en als een
Medelid der Hooge Vergaadering van de Staaten,
als gelyke Partyën te befchouwen waren;
en'dus, in zaaken van verfchil, de eene
Party zoo min als de andere bevoegd is,Richter
te zyn en vonnis te vellen. —• Te meer
verwonderde hen hei flot van den Brief, dat
in geval van onverhoopte weigering, enz. •
Immers begreepen Zy , dat zulk een bedrei -
gend flot geenzins te pas kwam by eene aanfchryving,
gedaan aan een der Medeleden van
den Souvrainen Staat der Provintie; ;
— en betuigden
zich, naar tydsom'tandigheden , aan
zich gelyk, te zullen gedraagen, zonder zichdoor
eenige dreigende aanmaaningen, veel min
ordineerende Befluiten, van wien ook, eenigermaate
te laaten te rug houden. Ondertusfchen
betuigden zy , aan 't einde van den
Brief, openhartig, niets hartelyker te verlangen
, dan tot herftel der gebrookene harmonie
enz. alles toe te brengen , een bekwaam middel
te zien daar gefield, waar by Zy als voorheen,
in onafgebrookene vriendfchap en vertrouwen
onderling konden blyven harmoniëercn ; eene
zaak, waar toe zy dachten , dat hun de gelegenheid
niet zou ontbrooken hebben, indien aan
hunnen Stads-Gedeputeerden de weg niet was
geflooten geweest, om ter Tafel van Hun Ed.
G 5 Moo-

1786.
..i-ief der.
zelfde Regeering
aan
Jen Prins
Stadhouder.
206 BEKNOPTE HISTORIE DER
Moogende met eene byna gelykluidende Ver»
klaaring, als van fommige Utrechtfche Regen,
ten gedaan is, zich omtrent den Provintiaalen
Eed, op het Reglement van Jt>74- te hebben
kunnen uitten.
Dezelfde Regeerders van Wyk, fchree.ven
op den 21 November eenen Brief aan den Prins.
Stadhouder; waar in zy betuigden , te vergeefsch
zich gevleid te hebben met eenig Antwoord
van Zyne Doorluchtige Hoogheid op
hunnen Brief aan Hoogstdenzelven gezonden,
en met eene Verkiezing uit de bygevoegde.
Nominatie van Burgemeesteren en Schepenen;
integendeel hadt het hun gemoeid, uit
eene byzondere aanfchryving van de Staaten
te vemeemen , dat Zyne Hoogheid wegens
eenige bedenkingen op die Nominatie, zich
by Hun Ed. Moogende vervoegd hadt; daar.
zy veel eer verwagt hadden, dat Zyne Doorluchtige
Hoogheid die bedenkingen by hen
zoude geopperd hebben, ten einde hen in
ftaat te Rellen om dezelve, uit kragt van hunne
Souvraine Magt, zodanig uit den -weg te ruimen,
als met hunne Stads Rechten eenigzins bejlaanbaa
geoordeeld kon worden. Daar zy nogthans genegen
waren om aan Zyne Doorluchtige Hoogheid
de uitmuntendfle blyken te geeven, dat
zy verre af waren van de Rechten desStadhouderfchaps
te willen verkorten; zoo verzochten
zy, op byzonderen aandrang der Burgery, dat
Hoogstdezelve de Verkiezing tot Burgemees.
te-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 107
teren en Schepenen uit de toegezondene No­
minatie ten fpoedigfte zoude doen (*)
. De Staaten, op den 7 December vergaaderd
zynde, bieeven weigeren den Gecommitteer­
den van Wyk ter Vergaadering toe te laaten :
De Commisfie was uitgebragt op den Burge­
meester HAENTJENS en verdere Gecommit­
teerden op den voet, als door de Staats-Com­
misfie by het Rapport der negen Heeren be­
paald was-, met voorbehouding om mede te
werken tot het verbeteren van het Provintiaale
Reglement van 1674.; doch het eerfie Lid
verklaarde, die Heeren niet anders toe te laa­
ten dan op den Eed, overeenkomftig hst Re­
glement van I674.; en de Heeren Edelen van
het tweede Lid, onder aanmerkingen zoo als
alle de Leden ter Vergaadering za'en; waar
by de Stad Utrecht zich voegde. Dit werd aan
den Heer HA ENTJES en zyn Medegecom­
mitteerden door den Secretaris te kennen ge­
geeven; waarop de Heer HAENTJES ant­
woordde, den Eed niet anders te bunnen doen,
dan overeenkomftig met Stads Befluit, zoo als
te vooren door den Heer OSSENBERGH
verklaard was; en dat de Stad Wyk haare Ge­
deputeerden op geenen anderen voet zoude
zenden. De Vergaadering begreep dus. dat
die zaak in den zelfden ftaat bleef, en befloot
gemelde Heeren aan te zeggen, dat niet kon­
den
(*) NicuwtNctlsT.'.jftKrk Noyemttr 178S. bladz. 1623-162S.
1736-
Oc Staaten
blyvcn weigeren
de
Gecomimtteer'en
vaa
Wyk toe te
laaten.

1 08 BEKNOPTE HISTORIE DER
i
i
]
Ben Raad
volgens het
nieuwe Reglement
te
Wyk verkooien.
en toegelaaten worden. En op den 28 weder
ergaaderd zynde, beflooten de Staaten eene
iadere en breedvoerige aanfehryving aan die
an Wyk te doen (*).
De Hoofdofficier der Stad Wyk gemagtigd
;ynde door de Gedeputeerde Staaten om den
3
rocureur Generaal by het onderzoek tegen de
burgers van die Stad by te ftaan, ftelde dit aan
iet Gerecht voor; doch het Gerecht befloot,
Advies van kundige Rechtsgeleerden daar op
n te neemen, voor zich te verklaaren; maar,
;en Lid zeide, dat de Privilegiën klaar en
hiidelyk waren, en zodanig Advies van Rechts •
geleerden niet noodig was ; dat men op de
tiandhaaving der Voorrechten behoorde bedacht
te zyn; terwyl Gecommitteerden en Geconftituëerden
oordeelden, dat dit geen zaak van
het Gerecht, maar van het Recht van Grondgebied
was, dat den Magiftra^t toebehoorde,
over welke de Vroedfchap den 23 December
buitengewoon vergaaderde Cf).
Onaangezien alle aanfehryvingen, bedreigingen
, lastgeevingen aan den Procureur Generaal
, ging de Regeering en Burgery toch
voort met de Regeerings-Beftelling der Stad
Wyk. De Heer Oud-Burgemeester BRUIN,'
wegens zyne hooge jaaren, zyne Raadsplaats
nedergelegd hebbende, werdt de Heer H.
SCHILGE-
(?) Nieuws Nederl. Jaarb. Decemb. 1785. bladz, 1089 cn 1727*
Cf; IM. December 1785. bladz. 1729.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 109
S C H I L C E tot Raad in de Vroedrchap naar
het nieuwe Reglement verkooren. Op den 18
January was de Vroedfchap, op verzoek van
eenige Heeren der Minderheid, toevallig buitengewoon
befchreeven ; het Gerecht was ook
vergaaderd; de Trom werd geroerd, en de
Burgery vergaaderde in de Kerk. De Gecommitteerden
der Burgery, in hunne kamer op
het Stadhuis vergaaderd, deeden een voorftel
en verzoek aan de Vroedfchap, dat de Raadsplaats
van den Heer B R U I N Zittends-Vergaadering
vervuld mogt worden; de Vroedfchap
ltemde dit verzoek toe; de Burgers maakten
een Nominatie, waarop de Heeren S C H I L G E
en E E E R E N B Ü R G geplaatst werden ; de eerfte
werd tot Vroedfchap gekoozen, en zulks van
de Puije van 't Stadhuis aan de Burgery bekend
gemaakt (*).
In deezen ftaat bleeven de zaaken te Wyk
tot den 20 Maart, welke Dag, even als te
Utrecht, tot het beëedigen van 't Nieuwe Regeerings-Reglement
bepaald was. Tot dat
einde waren de Magiftraat en Raad, gelyk ook
de Gecommitteerden der Burgery op het Stadhuis
vergaaderd, en de geheele Scbutteryvoor
hetzelve in de Wapenen. Zes Raaden verklaarden
bereid te zyn om den Eed te doen;
de overigen weigerden; de aanbieding der eerften
werd aangenoomen , en de Eed op het
Nieu-
(*) Nieuwe Nederl. Jeari, December 17BG. bladz. fTo,
I78&.
Het Nieim-c
Reglement
plegtig hc»
zwooven.

17 86.
ïio B E K N O P T E H I S T O R I E DÏÖ
Nieuwe Reglement plegtig door hen g< daan»
De Burgers,van hunnen kant, fchaardenzichin
eenen kring, en leiden, met ontblooten hoof.,
de, op de ftaatigfle wyze ook den Eed af.
Thans werd door de Burgery ernflig aange­
drongen op afdoening van zaaken, maar te
vergeefsch : de weigerende Raaden bleeven by
hunne weigering, en de Burgers by hunneri
aandrang, met betuiging van niet te vertrekken
voor dat de zaaken waren afgedaan, tot dat de
aanweezende Raaden eindelyk verzekerden,
den volgenden dag weder op het Stadhuis te
zullen verfchynen , en de Burgers, op aanhou­
dend verzoek.der "Gecommitteerden, toeflem-
den tot het aanblyven der Vroedfchap onder
die bepaaling, en met voorneemen om den
volgenden dag terug te koomen. Ondertus-
fchen wagtte men met ongeduld naa tyding
van den uitflag der zaake te Utrecht; men deed
alle poógingen om de weigerende Raaden over
te haaien, doch te vergeefsch; deezen fielden
voor, om eerst door de voorftemmende Staats­
lieden, met medewerking 'van den Stadhou­
der, van hunnen Eed ontflaagen te zyn; doch
hier in bewilligden de Burgers niet; terv.yl de
onzekerheid van Utrechts lot, en de vreeze,
dat de volgende dag ook vrugteloos zou afloo-
pen, by fommigen de gisting vermeerderde,
en deed fpreeken van niet uit de Wapenen te
gaan, voor dat volkoomen aan hunne begeerte
Voldaan was.
Hei

ONLÜSTEN IN HET VADERLAND, in
Het bleef echter daar by dien dag, en de
Schuttery ging uit een; maar den volgenden,
#den 21 Maait , den Raad wederom op het
Stadhuis vergaaderd, en de Burgery voor hetzelve
in de Wapenen , zynde , drong men van
nieuws aan, dat de weigerende Raaden ook den
Eed zouden doen, doch deezen bleeven weigeren
, tot dat men eindeiyk volftrekt begeerde,
dat de Eed door die Raaden zoude gedaan,
of hunne plaatfen vacant verklaard, en
met andere Perfoonen vervuld, worden; en
hier mede zou men tot na den middag wagten.
Ondertusfchen kwam de tyding van den uitflag
der zaaken te Utrecht, waar door der Burgeren
moed werd opgewekt om nu daadelyk afdoening
der zaake te vorderen: Op hunnen eisch
werden toen de Raadsplaitfen der weigerende
Raaden opengevallen verklaard, en tot de-vervulling
door andere Heeren beflooten;de Hee­
ren YSE. BRUIN, DE RUITER, en VAN
EER NE verlieten de Roeien der Eere , en
keerden weder tot den Burgerftand; de Magi»
ftraat deed de Verkiezing van twee nieuwe
Raaden afkondigen; dit werd met een drievoudig
Hoezée.' beantwoord, en de Burgery werd s
na eenige Plegtigheden, bedankt. Thans waren
de Raaden in zoo verre voltallig, dat de
Vroedfchap volgends Stads Rechten kon ver- '
gaaderen. Op den 26 Maart, werd nog een
nieuwe Raad verkooren, uit een Nominatie
vau twee Perfoonen, volgends hec Nieuwe Re-
0+
1786.
t

lis BEKNOPTE HISTORIE DER
Ï786". glement door zestien Kiezers gemaakt; de
keuze der Vroedfchap viel op den Heer j.
De Staaten
VA N DER w E E P E L , die vervolgends ook den
Eed aflei en zitting nam. De Scheepensbank
bleef voltallig. De Schutters en Wachtvrye
Burgers van Wyk, over de verrichtingen van
hunne Regenten zeer voldaan, betuigden hunne
erkentenis en genoegen ineen Dank-Adres,
dat zy den 31 Maart aan de Vroedfchap overgaaven.
In een geheel ander licht befchouwden de
•veiklaaren Staaten van Utrecht deeze verrichtingen : Op
dit alles
voor nietig , dien zelfden dag van 31 Maart, ontvingen Bur­
enz.
gemeesteren en Regeerders eenen Brief van
de Gedeputeerde Staaten, met een Uittrekfel
van het Befluit der Staaten , op het gebeurde
te Wyk genoomen; welk Befluit hier
op uitkwam: Dat de Heeren Staaten eenpaarig
verklaard hadden, de Uitzetting van de
Heeren Raaden w. V E R H E L , L. B. FRYKE-
m u s, YSERAND BRUIN, H. VAN MIER-
LOO, N. VAM BERNE, en w. DE RUITER,
en de aanftelling en beëediging van anderen
in hunne plaatfen, te vernietigen en te houden
voor geheel wederrechtclyk, nul, en van onwaarde;
en dat dezelven in de wettige bezitting
hunner Raadsplaatfen tot den 20 Oftober
aanflaande, zouden gehandhaafd worden. Voorts
dat aan de Perfoonen, in hunne plaatfen in den
Raad gefield, zou verbooden worden, eenige
daad van Magiftratuure te oefenen, op ftrafte
van

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 113
\'fln Hun Ed. Moogende hoogde ongenoegen.
En dat verder negen Heeren Gecommitteerd
waren om, met Commisfarisfen yan 't Hof, de
beste en gevoegiykfte wyze te overleggen, op
welke het ernftig voorneemen van Hun Ed.
Moogende kragtdaadig zou kunnen;uitgevoerd
worden (*).
De Gecommitteerden bragtèn öp dén 14
April een Raport ter Staatsvergaadering in,
benevens een Ontwerp van Publicatie om té-
Wyk te dóen afkondigen, en den Hoofd-Officier
te magtigen, zulks ten fpöedigften in 't
wérk te ftellen, en by verhindering daarvan,
hiet den noodigen byftand te voorzien. — En
verder om de onwettig aangêfteldé Regenten
aan te zeggen , hunne Kaadsplaatfen binnen
tweemaal vièr- en twintig uuren neder te
leggen, en door de afgezette Raaden vervangen
te worden ; en alle dè zulken , die zich
tegen deeze bevelen van den Souvraln zouden
verzettèn, in verzekering te neemen en naar
de geftrengheid der Wetten, ja zelfs met den
dood, té ftraffen. De Voorftemmende Leden,
én de groote Meerderheid aan Stads Tafel, dié
van Amersfoort daar onder gerekend, ftemden'
toe in dit Raport, ert het werd in een Staatsbefluit
veranderd (+).
• Zoo haast de tyding van dit Befluit der Staa­
(*) Nieuwe Nederl. Jaarb. Maart 1786. bladz. 26:1— 204,
(t) Nieuwe Nederl. Jaarb. Jpri( 178Ö. bladz. if'Sé
H
ten
Rapnrt der
Gecotmnitteerden
eri
Befluiten .
der Staatèai
B^flm't der
B n gery vari
JVyk.

114 BEKNOPTE HISTORIE DER
ten in de Stad Wyk gekoomen was, vergaaderden
veele Burgers in de Kerk, en beraadflaagden
te faaraen, hoe zich daar in te gedraagen,
en het Befluit was: „ De Gecommitteerden
der Burgery te verzoeken, om uit haaren naam
aan de Regenten te verklaaren , dat zy zeer
gevoelig was niet alleen over het weeren van
hunnen Stads Gecommitteerden uit de Staatsvergaadering,
maar ook over de wederrechtelyke
handelwyze der Heeren Staaten omtrent
de Stad, dewyl zy aan dezelve tot hier toe de
Notulen van hunne; Vergaadering nog niet had,
den laaten toekoomen, waar door zy buiten ftaat
bleef om het geene daar in ten nadeele der Stad
gevonden weud, te kunnen beantwoorden. En
dat voorts, daar de Burgeryj, ten opzigte haarer
Stads - Regeeringsbeftellipg geenen anderen
Wetgeever dan_.de ftem des Volks erkende i
en uit dat beginfel ook alle haare daadcn voord,
gevloeid waren, zy niet kon gedoogen, dat
Van wegen Hun Ed. Moogende eenige Publicatie,
de Stedelyke Regeerings -Beftelüng betreffende,
zoude gefchieden ; en dat zy daarom
verzocht, dat de Magiftraat het afkondigen
van zodanige 'Publicatie, of hul.pe daar roe,
aan het Gerecht der Stad geliefden te verbieden;
en indien zulks al .gefchiedde, dat dan
aanftonds door.eene Tegenpublicatie van den
Magiftraat mogte verklaard worden , dat die
der Staaten \ooïjtifor,neel en van geene waarde
gehouden .wierde, en dus geene uitwerking
tonde

ONLUSTEN IN HET VADERLAND, tij
konde hebben, ja als niét gefchied moest gehouden
worden, met vernieuwing der Publicatiën,
te vooren daar tegen gedaan, en met
bedreiging van eenige zwaare ftraffen tegen de
geenen , die zich niet daar naar zouden gedraagen:
verder verklaarde de Burgery, dat zy,
uit kragt van haaien plegtig gedaanen Eed,
het Collcgie van Heeren Gecommitteerden,,
zoo wel als den Magiftraat der Stad by het
nieuw ingevoerd Reglement van Regeering,
tegen allen tegenftand , op alle moogelyke
wyze met goed en bloed zouden befchermen."
De Heeren Gecommitteerden bewilligden in
dit verzoek, en deeden deeze betuigingen, in
naam der Burgery, aan den Magiftraat.
Ondertusfchen kwam de Hoofd-Officier van
Wyk, de Graaf VAN R E C H T E R E N met den
Advocaat COBIUS, benevens eenen Pander
van 't Hof, op den 15 April in de Stad, om
bovengemelde Publicatie af te kondigen en
aan te plakken, en verzocht daartoe den noodigen
byftand; dit werd geweigerd, en de
Hoofd-Officier keerde onverrichter zaake naa
Utrecht te rug. De Gedeputeerde Staaten
hier van bericht ontvangen hebbende, beleiden
op den volgenden dag, den 16 April, onaan-i
gezien het Pafchen was, des morgens eene
buitengewoone Vergaadering, waar in beflooten
werd, aanftonds een Brief aan die van Wyk
te zenden; en de Hoofd-Officier vertrok den
gaderen dag, op last van Hun Ed. Moogende
H 2 vvs»
178&
Verrichting
er. wedervaaren
van
den Hoofdofficier.

1726.
Blief der
Regeering
aan de Gedeputeerd»
Staaten.
u6 BEKNOPTE HISTORIE DüfiL
weder riaa Wyk, en kondigde de gemelde Pu'
blicatie af zonder byftand var. 't Gerecht, en
zonder het trekken van de klok; doch aanftonds
daarop werd door den Magiftraat eene Tegen-
Publicatie afgekondigd; en den 19 daar aan
volgende betuigden de Burgers hunne dankzeggingen,
in een eerbiedig Adres, aan den Magiftraat,
wegens hun ftandvastig gedrag, in
deezen gehouden.
Hier by liet de Regeering het niet; maar
fchreef ook eenen rondborftigen Brief aan de
Gedeputeerde Staaten; waar in zy nader betoogden,
bevoegd te zyn om de zes verlaatene
Raaden uit te zetten en nieuwen te verkiezen
en aan te ftellen; te gelyk zich beklaagende
over, en protefteerende tegen , het Befluit
der Staaten op den 29 Maart omtrent de Stadgenoomen,
en tegen de Publicatie, op den ia
vastgefteld en op den 19 aangeplakt: Verder
gaven zy daar in kennis van het geen Burgemeesteren
en Regeerders gedaan hadden tot
handhaaving van hun Stedelyk Recht, en wat
zy nog verder voorneemens waren te doen;
als zullende niet alleen zich niet gedraagen
naar den inhoud van dat Befluit en die-Publicatie,
welke by hen als nul en van onwaarde j
en als inbreuk op hunne Stads en Burger Rech.
ten doende, gehouden werden; maar ook alle
geweldige middelen, die ter uitvoering van
«fezelven tegen hen mogten aangewend wor.
«Jen, op gelyke wyze, en door dezelfde raid*
4«N

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 117
delen afkeereD, en niet dan met opoffering 1786.
van goed en bloed voor 't geweid bukken (*).
Dat hun dit ernst, en niet fjegts grootfpree- Toeftel tot
tegenweer»
ken was, toonden de IVykfche Regenten en
Burgers door den toeftel , dien zy maakten
om geweld met geweld te kunnen kecren:
want van veele kanten werd kanon , kogels,
kruid, enz. derwaards gevoerd; de toegangen
der Stad werden op twee na geftopt, en voor
de twee andere Poorten werden de Bruggen
afgcbrookcn; ook werden de Sluizen zodanig
ingericht, dat zy de Stad rondom fpoedig konden
onder water zetten (f).
Aan den Prins Stadhouder fchreeven de Re­ Schryven
aan den
geerders van Wyk eenen, niet minder nadruk- Prins Stad.
houder om
kelyken Brief, dan aan de Staaten; waar mede geene Pa­
zy eene Copie van dien aan de Gedeputeerde tenten te
geeven.
Staaten overzonden,* en te gelyk aan Zyne
Doorluchtige Hoogheid te kennen gaven, dat
zy reden hadden om vast te ftellen, dat de
twee voorftemmende Leden met weinige Regenten
van Utrecht hunne onwettige bedrei.
gingen tegen die Stad zoo veel moogelyk zouden
uitvoeren; en daartoe misfchien den fterken
Arm gebruiken, cn tot dat einde Zyne
Hoogheids Patenten verzoeken, om Krygsvolk
naa die Stad te beltemmen: waarom zy Zyne
Doorluchtige Hoogheid daar van waarfchouw-
den .j
rl*) Nieuwe Nederl. Jaurb. April 1786. bladz. 3?_>—jyt.
(j-j luid. April 1786, bjadz. 385.
H 3

Vei'boJ aan
de Afgezette
Knaden om
niet aan 't
Hof' te ver-
(fchynen.
BedeüotideningelircM.
n-3 B E K N O P T E HISTORIE DER
den, en begeerden dat Hoogstdezelve, als
Stadhouder dier Provintie, aan Hun, ais een
Medelid van Staat en ftemhebbende Stad, het
Recht zou'doen ervaaren, dat kun en hunnen
Burgeren in die hoedanigheid toekwam; en
mitsdien geene Patenten voor Militie naa die
Stad zou verleenen, buiten hunne byzondere toe-
ftemming en uitdrukkelyke bewilliging : daar zy
in een onverhoopt tegenfhydig geval aan Zyne
Doorluchtige Hoogheid moesten verklaaren,
dat zy allen aanmarsch van Militie naa die Stad,
en het betreeden van het Grondgebied en de
Vryheid derzelve , buiten hunne voorkennis
en uitdrukkelyke bewilliging, zouden houden
voor een aanval van geweld, welken zy zou­
den moeten tegenkoomen met zodanige onaan-
genaame middelen, als men gewoon is, alleenlyk
in openbaar geweld, tegen zyne vyanden te gebrui­
ken,
En naardien de Stads-Raad vernoemen hadt,
dat aan de Afgezette Raaden eene aanzegging
gedaan was om voor het Hof gebragt en ge­
hoord te worden ; zoo deed dezelve aan de ge­
melde Heeren den inhoud der Publicatie van
den 27 February (waar by verbooden werd
voor eenen anderen, dan den dagelykfehen be­
voegden Rechter te verfchynen) vernieuwen en
door eenen Deurwaarder hoofd voor hoofd
voorhouden.
Ook werden, uit aanmerking der byzondere
omftandigheden, waar in de Stad zich toen
be-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 119
bevond , Bedeftonden ingefteld , op eiken
Dingsdag des avonds van 7 tot 8 uuren, beginnende
met Dingsdag den 25: April: Op dat
door de Predikanten der Stad de goedertierne
OOD, in de Kerk, niet alleen openlyk cn
plegtiglyk zou worden gedankt voor zyne wyze
en' aanbiddelyke befchikkingen ; terwyl de
donkerde veruitziende omftandigheden , in ons
Vaderland, niet flegts:van agteren geblceken
waren , verftrekt te hebben tot wezendlyk
welzyn van hetzelve in 't gemeen, maar voor-.
•si , in 't byzonder , hadden medegewerkt ,
om, in weêrwil der menigvuldige zonden en
overtreedingen, die Stad uit haare diepe vernedering
en ftaat van afhanglykheid, ten opzigte
van het Huishoudelyk Regeerings-Beftier,
te verheffen tot die Hoogheid en Vryheid,
welke, hoe zeer dezelve wettig en alzins
Conftitutioneel is, echter niet kon verkreegen
worden zonder de hulpe en byftand
van een Almagcig God: — Maar tevens ook
den God onzer Vaderen eerbiedig en vuurig
te fineeken, dat alle gevreesde onheilendoor
zyne Vaderlyke zorge gunftig afgeweerd, en
alzoo de oogmerken en onderneemingen tegen
dier Stads Rechten en Voorrechten verydcld,
en daartoe de goede Raadflagen van den Magiftraat
en het Collegie der Gecommitteerden
tiit de Burgery , en alle billyke poogingeu
derzelven en der goede Burgery met zyne
II 4- g^ed-
1780%

1786.
Crimineelo
Dagvaardt
gingen ,
wegens liet
Hof, te
Wyk gedaan.
120 BEKNOPTE HISTORIE DER
goedkeuring en zegeningen mogten agtervolgd
worden ; ten einde enz. (*).
Nog hooger liepen de gefchülen tusfehen de
Staaten en de Stad Wyk: de bedreigingen begonnen
uitgevoerd te worden , en door het
Hof werden Dagvaardigingen van Wykfchs
Regenten en Burgers gedaan. Op den 29
May, des namiddags ten vier uuren, kwam te
Wyk een Pander van 't Hof, met naame j.
VALBURG, van eenen Bode verzeld, met last
om aldaar drie crimineele Dagvaardigingen te
doen: eene tegen de Heeren c. H A E N T J E S ,
c. BEKKERING, M. VAN L E E U W E N , N.
VAN OSSEN B E R G , H. S C H I L G E , en R.
BEERENEURG, als dienende Magiftraats-Lcden.
De tweede tegen D. VOLKMARS, C.
S A M , J. VAN DE W E P E L , en J. HOOG­
V E L D , als nieuw verkoorene Regenten; en
de derde tegen Mr. ADRIAAN DE NYS, als
Gecommitteerden uit de Burgery; de beide
laatften tot Dag vaardiging in Perfoon. De
gronden tot deeze Dagvaardigingen, in de
Requesten van den Procureur Generaal bygebragt,
waren de invoering van het Regeerings-
Reglement, en de beëediging van hetzelve;
het verlaaten van die Regenten, welken geweigerd
hadden den Eed daarop te doen; en
het verkiezen van vier anderen; het niet bevorderen
van de Publicatie der Staaten; en het
be.
(") ïfieuwe Kedetl. J«a;i. Afnl 1736. bladz. 392—398.

ONLUSTEN M HET VADERLAND. lat
beantwoorden van den Brief der Gedeputeerde
Staaten in de allerhoonendfte en ongemaatigfte
1785.bewoordingen.
De Pander deed zyne twee
eerfte Dagvaardigingen by de Heeren j. VÈN
DE WEPEL en c. DEKKER LN G ; doch by
den Heer EEERENEURG koomende, zeide
deeze, dat by die Dagvaardiging niet konde
aanneemen, buiten voorkennis der Burgemees.
teren, en verzocht den Pander zich, daartoe,
niet hem na den Burgemeester HA ENTJES
te begeeven; het welk hy deed, en aan diens
huis hield hy den Heer E E E R E N E U R G de
Dagvaardiging voor; maar zoo ras hy de leezing
geëindigd hadt, werdt hy door een Deurwaarder
en twee Bodens van de Stad gearrefteerd,
en in de Stads Herberg, de Keizers-
Hioon, in verzekerde bewaaring gebragt; om
dat hy Pander door Dagvaardigingen , tegen
De Pander
gearrelteerd-
Stads-Publicatie gedaan , Stads Rechts- en
Grondgebied gefchonden hadt. Den Staatenbode
werdt toegelaaten naa Utrecht terug te keeren.
Daar na werd de gewoone Gyzeüng voor
den Pander gereed gemaakt. Den volgenden
dag, den 30 May, kwam aldaar de Hr.Hoofdofficier,
om den Pander aanjlonds uit zyn Arrest
is doen ontjlaan, en hem de oorfprongelyke Reattesten
en alle Papieren terug te doen geeven,
indien zy nog niet terug gegeeven waren;
doch het Gerecht begreep, dat hy zich daar.»
toe aan den Magiftraat moest vervoegen; dee-
II j z.e

1786.
122 BEKNOPTE HISTORIE DER
ze we'gerde zulks en de Pander bleef in hech­
tenis (*)
De Hoofd-Officier van Wyk, aan de Gedev
putaerde Staaten verflag gedaan hebbende van
zyne vrugtelooze poogingen om den gearrefteerdcn
Pander te Wyk ontflaagen te krygen;
zoo befchreeven Hun Ed. Moogende daar over
eene buitengewoone Vergaadering der Staaten
op den 2 Juny. In deeze Vergaadering bragten
Heeren Gedeputeerden hun Rapport in 4
over de zaak van Wyk, benevens een Advies,
hoofdzaakelyk behelzende: ,, Dat de omftanheden
van de Stad 'Wyk vereischten, dezelve
door den Merken Arm tot reden te brengen;
en tot dat einde eene Commisfie van drie Leden
naa die Stad te zenden, verzeld van een
vereischt getal Krygsvolk, om de zaaken aldaar
wederom op eenen geregelden voet, en
die Stad tot gehoorzaamheid te brengen ; doch
vooraf van deeze maatregelen aan de Bondgenooten
kennis te geeven; en aan dezelven de
noodzaakelykheid daar van , tot herftel der
rust en geede orde, en tot handhaaving van
der Burgeren Rechten zelve, onder het oog te
brengen." Dit Rapport en Advies Werd door
de voorftemmende Leden overgenoomen, en
vastgefteld , in eene buitengewoone Vergaadering
, op den 10 Juny te houden, daarop te
fluitenbe.
On-
(•) Nieuwe Nederl, jfamh May 17I6. bladz. 487—481*.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 123
- Ondertusfchen kwam in deeze Vergaadering
nog in een Vertoog van de Wykfche Regeering,
dienende om aan te toonen, dat zy bevoegd
was , den Pander te arrefieeren tot handhaaving
van haarer Stads Rechten en Voorrechten. Ook De Hoofdofficier
te
hadt de Regeering van Wyk dén hoofd - Offi " yk ont-
cier der Stad,Grave VAN RECHTEREN,aan» boodcii.
gefchreeven, zich binnen vier- en twintig uuren
binnen Wyk te begeeven, om zyn ampt
•tegen den Pander waar te neemen; en dat
zulks anders» by nalaating, door den Voorzit-
tenden Burgemeester zou verricht worden De
Staaten, daar cn tegen, magtigden het Hof
om eene Publicatie te beraamen, te doen afkondigen
en aanplakken, om, indien- de Gevangene
Pander mogte mishandeld worden,
fchaverhaaling te gebruiken; welke Publicatie
met een Brief aan het Gerecht van Wyk door
't Hof gezonden werd, benevens eenige Exemplaaren
, zoo om te dienen tot hun onderricht,
als om daar van kennis te geeven aan
de Burgers en Ingezeetenen der Stad Wyk,
met byvoeging van eene vriendelyke, maar
tegelyk ernftige, vermaaning om den gemelden
Pander j. VALBURG uit de hechtenis,
hoe eerder hoe beter , te ontflaan , of zyn
ontflag zoo veel moogelyk ten fpoedigfle uit
te werken, met overlevering van alle zyne
Papieren, en zulks tot voorkooming der uitvoering
van de voorfz. Publicatie. .
Het
Publicatie
der Staaten
tot \eprefaiUe.

Het Gerecht
•van Wyk
weigert cie
afkondiging-
Befluit der
Staaten om
den Pander
los ie
krygeu.
124 BEKNOPTE HISTORIE DER
Het Gerecht van Wyk, deezen Brief geleeten
hebbende , weigerde de Publicatie tot
vennis der Burgers en Ingezeetenen te brengen
; maar ftelde dezelve in handen van den
;erften Burgemeester, om ze aan den Magitraat
mede te deelen, die dezelve commisfo-
•iaal maakte om te beantwoorden.
In de buitengewoone Vergaadering der Staaten,
tegen den io Juny befchreeven, om over
liet boven gemeld Rapport en Advies der Ge«
ieputeerden omtrent te zaak van Wyk te beflisfen,
werd niets anders beflooten , dan den
Hoofd-Officier van Wyk te gelasten om geene
:rimineele Rechtsgedingen tegen den Pander
:e onderneemen, en voorts Gedeputeerden te
verzoeken, den Gevangenen Pander door eeaen
Brief op te cisfehen (*_). De Regeering
antving wel zodanige aanfehryving van de
Gedeputeerde Staaten;doch zy bleef by haare
weigering om den Pander te ontdaan (f): Ook
fchreef het Gerecht van Wyk, in Antwoord
aan de Gedeputeerde Staaten, dat zy in de
zaak van den Pander niets konden doen; doch
dat zy geenen anderen Souvrain erkenden dan
de Staaten van Utrecht, in welker naam zy alleen
het Recht bedienden; en dat geen Vonnis
ten nadeele van den Pander zouden geeven (§).
De
(*) Nieuwe Neierl. Jaarb. Juny 1786. bladz. 5.-4—578.
CD lüd, July 178(1. bladz. 737.
Ibii. July J786. bladz. 717.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. i*$
De Regeering der Stad Wyk vernoomen hebbende,
dat, op de laatst gehoudene Vergaadering
der Staaten van die Provintie, een Voorftel
gedaan was, om die Stad met Krygsvolk
te bezetten ; en daar Hun Ed. Achtbaare volftrekt
beflooten hadden > overeenkomftig de
begeerte der Burgery , geene Troupen op
Stads Grondgebied te dulden, veel min toe te
laaten , de Stad met Krygsvolk te bezetten;
zoo vonden zy goed, de Burgers en Ingezee»
tenen der Stad en Vryheid derzelve daar van
kennis te geeven; op dat een ieder, vooral de
Ingezeetenen der Stads Vryheid , zodanige
fchikkingen omtrent hunne Perfoonen en Goederen
zouden kunnen maaken, als zy zouden
oordeelen te behooren: En om daar in ZOÖ
veel moogelyk behulpzaam te zyn , booden
Hun Ed. Achtbaare hun de Groote Kerk aanj
of zodanige andere verzekerde plaats, tot berging
der Goederen, als zy daartoe zouden doen
gereed maaken; en waarvan een ieder de noodige
kennis ter Secretary op den 6 July zou
kunnen bekoomen.
i7ch>;
De Regee»
ring van
IVyk waarfch
o u wc de
lngezeecejien
voor
overrompeling.
De Krygsraad van het Jagers Corps, onder 1
Het Jaager-
Genoot-
de Zinfpreuk Pro Pace £? Bello, vaardigde op fchap zend
den 5 July rondgaande Brieven af aan alle de rondgaande
Brieven aan'
Gewapende Genootfchappen van Nederland; de Bondgenooten.
waar in aan dezelven werd kennis gegeeven van
het Voorftel, dat in de Staatsvergaadering gedaan
was, om de Stad Wyk met Krygsvolk te
bezetten; op dat alle wéldenkeade Vaderkuv
ders

126 BEKNOPTE HISTORIE DER
ders zich in tyds zouden kunnen gereed maaken
, om, indien de Staaten tot dat Voorftel;
mogten befluiten, dan met verëenigde kragteu
dien aanval op de Burgerlyke Vryheid tegea
te gaan en af te weeren; en ten dien einde,
op de eerfte tyding van aanmarsch van Krygs-
•volk naa die Stad, zich aanftonds derwaards
te begeeven.
De npgee- De Magiftraat befloot hier op, het Algeling
noodigt
alle Ingezeemeen te berichten, dat zy die loflyke daad van
tenen d'.r
Republiek verdeediging der Stad niet alleen ten fterkften
ui: tot haare goedkeurde, en alle braave Ingezeetenen der
iulpe.
Republiek, die de handen met haare Burgers
en Ingezeetenen wilden in een flaan, tot kragtdaadige
afweering van geweldige overheerfching,
en zich ter verdeediging naa die Stad
wilden begeeven, verzekerde van de fterkfte
befcherming; maar deed ook eene Publicatie
afkondigen; waar in zy betuigde „ met genoegen
onderricht te zyn, dat verfcheidene
Ingezeetenen der byzondere Provintiën verklaard
hadden, geneegen te zyn, om die Stad
en Burgery, als het noodig zyn zou, volgendshet
Verbond der Unie, tegen alle geweld en
overheerfching te verdeedigen en befehermen ;
enz. en verklaarden:" dat een iegeiyk, dia
ter zaake voorfz. zich naa die Stad zou begeeven,
met alle moogelyke befcherming van de
Magiftraat en het gewoone Burger-Recht der
Stad zou begunftigd, en van het noodige Logement
en Onderhoud voorzien worden; es
dat }

ONLUSTEN m HET VADERLAND, 127
dat, daarenboven, allen, die zulks begeerden,
tien ftuivers, daags tot hun verder onderhoud
zouden genieten ,, en eindelyk
dat de Gekwetflen, als ook de Weduwen en
Weezen der Gefheuveldcn, hun leeven lang
behoorlyk zouden onderhouden worden. ,, Dal
yoords de Magiftraat voorzprge zou gebruiken
om genoegzaamen voorraad van Leevensmid>
delen in .de Stad te hebben; en het Jager-
Corps magtigde om de Gelden, welke elders
voor die Stad gegeeven werden, te ontvangen
en de voorfz. betaaling te doen. Ook
fchreeven de Regeerders der Stad rondgaande
Brieven aan de Bondgenooten, en byzonderlyk
, aan de Staaten van Holland, om hunnen
toeftand opep te leggen, en derzelver tusfchenkomst
en hulpe te verzoeken (*).
Terwyl deeze dingen in de Provintie van'
Utrecht gebeurden, ontftond 'er in 'sHage,
de Zetelplaats van de Souvraine Vergaadering
der Provintie van Holland, een geweldig en
zeer gevaarlyk Oproer, by gelegenheid, dat
de Krygs -Eerbewyzingen, door den Souvrain
zeiven bepaald, voor het eerst aan de Leden
dier Hooge Vergaadering zouden betoond worden.
Te weeten, de Staaten dier Provintie
hadden op den 24 February een Beftuit genoomen
omtrent de Eerbewyzingén, die de
^Wachthebbende Krygslieden aan den Souvrain,
ge-
•

1736.
Êefluit der
GecommitteerdeRaaden
omtrent
de Ectbewyzingen
aan
dui Souvrain.
m BEKNOPTE HISTORIE DE?
geduurende de Hooge Vergaadering, zouden
moeten betoone, en de befchikkingen en ui£J J
voering daar van aatt de Ed. Moogende Hee«'
rén Gecommitteerde Raaden overgelaaten ;
welke Heeren op den 16 Maart daaromtrent"
vastheiden : ,, Dat de Hoofdwacht op het
Binnenhof, de Ruiterwacht op het Buitenhof/
en de Wacht aan de Grenadiers • Poort, zouden
moeten uitkoomen , en onder het flaan van de'
Marsch, en het fteeken der Trompet, met
Sponton, Pallas en Vaandel, prefenteeren van
't Geweer, te groeten, terwyl de Leden der
Vergaadering van Hun Ed. Groot Moogende
verfchynen ; dat gemelde Wachten met ge-
prefenteerd Geweer zuilen blyven 'ftaan, toT
ca' het vertrek van den Heer Raadpehfionaris>
en denzelven gelyke gróote Eerbewyzen, teff
ware zy, van wegen gemelden Heere,vroeger
door een Staaten-Bode magten ontflaagen zyn ;
dat, geduurende de Zitting der Vergaadering
van Hun Ed. Groot Moogende voorfz., die
Wachten voor niemand hoe genaamd, zullen
uitkoomen, om dezelfde Krygs-Eere te be-
wyzen, onverminderd nogthans het geen ge-
bruikelyk is, ten aanzien der Wachten, die
eikanderen voorby trekken en afiosfen ; —. dat
de Poort tusfehen het Binnen- en Buiten-Hof j
voor het uur van het aangaan der Vergaade­
ring, zou moeten open gelteld, en geduurerjs.
de de Zitting opengehouden , worden, toe
zoo lang de Wacht, by het uitgaan der Ver-
gaa.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. i?9
gaadering geparadeerd hebbende, wederom zou
binnen gegaan zyn; — dat by de grootedeur,
beneden aan den ingang der Vergaaderkamer
van Hun Ed. Groot Moogende, ten tyde der
Vergaadering, twee Ordinantie Sergeanten ge.
plaatst zouden worden; en dat voords altoos,
het zy de Vergaadering zit of niet, buiten
voor de gemelde deur twee Grenadiers moesten
geplaatst Worden, welke voor ieder Lid
der Staaten met ge lire kt Geweer front moesten
maaken, zoo by het inkoomen, als by het
uitgaan; dat mede , geduurende het aanweezen
van Hun Ed. Groot Moogende derzelver Lyfgarde
te Paerd cle Wacht zullen moeten optrekken
met Pieken en Standaards; gelyk ook *
dat , geduurende den zelfden tyd, dagelyks
alle de Wachten met groote Uniform en witte
Gitten zouden moeten optrekken; en einde-
]yk, dat een Schildwacht voor 't Comptoir
van Holland, en een voor de Gevangenpoort
zou geplaatst worden : En zoude Extract deezer
worden gegeeven aan den Luitenant Ge.
neraal SANDOZ, het Guarnizoen aldaar gebiedende,
ten einde de voorfz. Order op dieri
dag nog in gang te laaten brengen en ftiptelyfc
te doen Uitvoeren.
178C
Die Befluit der Ssaaten , en ingevolge daar Pe aanieti
ding 10» hs^
v.m de Order van Gecommitteerde Raaden,' oproer genóoincak
fcheen het gemeene Volk; en byzonder foromige
heethoofdige Aanvoerders onder hetzelve,
te mishaagen, en, gelyk by de uitkomst
l ge-

'f3@ BEKNOPTE HISTORIE DER
gebleeken is, de uitvoering daar van te willen
beletten door Oproerige beweegingen, in den
waan, dat Hun Ed. Groot. Moogende zich
eene Eere aanmaatigden, die den Stadhouder
alleen toekwam. Op den 15 Maart, wanneer
men dacht, dat de Krygs-Eere aan de Staaten
zouden beweezen worden, was 'er reeds eenig
gemor en gemompel onder 't gemeene Volk;
doch op den i6 de
" toen zulks daadeïyk gefchiedde,
was 'er eene grootc menigte Volks
zoo op het Binnen- als Buiten-Hof, tusfehen
de zoo genaamde Stadhouders- en Grenadiers-
Poorten, doch meest by de eerstgemelde, verfaameld,
onder welke menigte twee Lieden,
ais Aanvoerders, metnaame H E s s en EAUEK,
op het Binnen-Hof fcheenen op te pasfen,
op het fcheiden der Vergaadering van de Staa*
ten. Thans zouden de Ledeu der Staatsvergaadering
voor de eerfte reis met hunne koetfen
door de zoo genaamde Stadhouder lyke Poon
ryden; dit gefchiedde met eenige moeite,
onder het dringen van eenigen uit de menigte;
doch door de hulpe van den Drosfaart en zyne
Dienaars van Heeren Gecommitteerde Raaden
raakten de koetfen der Staats-Leden 'er doory
en die dag liep zonder wanorde af. Maar die
dag fcheeu door de kwaadwilligen alleen gebruikt
te zyn om de gelegenheid te bèfpieden,
ten einde op den volgenden hunnen flag te
zekerder waar te neemen tot uitvoering vaa
hunnen boozen aaaflag op het leeven van twee
Staats*

ONLUSTEN IN HET VADERLAND- igr
Staats - Leden, die van lommigen zeer gepreezen,
van anderen met nydige oogen aangezien
werden; de Heeren, caamelyk, OCKER CE-
vAAHTS, Burgemeester, en CORNELIS DË
GYZELAAR, Penfionaris van Dordrecht, beiden
Afgevaardigden ter Staatsvergaadering van
Holland. Akhans op den volgenden dag ,. Vrydag
den I7 l!cn
, was 'er reeds ten half een uur
eene uog veel grooter menigte , dan daags te
vooren, op' gemelde plaatfen faamengcrot,
onder welken de bovengenoemde HESS eu
BADER en andere Leden van 't Oranje Genootfchap,
welker eerstgemelce fedcrt lange
by de vreedzaame Burgers als een begunltiger
van Oproer in 't oog geloopen hadt. Ten half
twee uuren, by het aangaan der Vergaadering,
wanneer de koets, waarin de twee gemelde
Heeren, GEVAERTS en DE GYZELAAR ge-
178Ö.
zeeten waren, van hun Stads Logement langs
den kortfien weg door de Stadhoitderlyke Poon
kwam ryden , gefchiedde zulks, door degr-oote
aandringende menigte Volks, met hulpe
van den Drosfaart met zyne Dienaars, en eenige
Ruiters, die digt by de brug der Stadhoui
derlyke Poort geplaatst Ronden, niet dan ter
nauwer nood.
Gecommitteerde Raaden, die zien, op het Hoe ket
Opi oer. Ue»zien
van die verbaazende menigte, en van £011.
zulke bekende roervinken onder dezelve, niet
veel goeds beloofden, waren, geduurende de
Vergaadering van Hun Ed. Groot Moogende
i s ook

1786.
MflU R A N
grypr de
paerden
voor de
koetst der
Gedeputect
den van
0
132 BEKNOPTE HISTORIE Dsa
ook vergaaderd gebleeven, en hadden aan deQ
Bevelhebber der Zwitzerfche Gardes de ernftigfte
bevelen gegeeveu, om alle wanorde en
ongeregeldheid te beletten, en, des noods»
geweld met geweld te keeren. Ondertusfchen
vlamden de oogen der oproerigen onder do
menigte als arenden op hunnen prooy, wagtende
met ongeduld naa het fcheiden der Vergaadering
van de Staaten; en hoe meer dit 00genblik
naaderde, hoe onftuimiger de menigte
werd, welker gemoederen door de ophitftngea
van HESS en EAUER gaande gemaakt en
verhit werden ; terwyl den Paruikemaaker
MOTJRAND de moordzucht ten oogen uitfehitterde.
Eindelyk fcheidde der - Staaten-
Vergaadering, de bovengemelde Heeren Afgevaardigden
van Dordrecl.t, de eerlten, zoo
't fchynt, daaruit koomende, traden in hunne
koets, en gaven order aan hunnen Koetfier om
langs den zelfden weg, dien zy gekoomen
waren, dat is door de Stadhouders - Poort naa
hun Logement te ryden. Maar nauwlyks waren
zy eenige Rappen voord, en tot aan de
overdekte Gaandery, gereeden , of de woedende
Menigte drong met zulk een geweld a
onder een onuuimigenfchrikkelykgerchreeuvv,
op de koets aan, dat zy belet werd voort te
ryden; terwyl de Paruikemaaker MOL'RANK»
de paerden by den teugel vattede cm de koetste
doen omkeeren, en dus het doorryden door
de zoo genaamde Stadhouderlyke Poort te be-
le»

AaxiÜag -
op ie Gedep-ute erclem vaiiI3>o:rd.reclit,iii 'sHage.
B.M.Ma. 132.
Aanval op deftadl Hattem.
B.SH. "blz.^oi.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 13;
letten. De gemelde Heeren , die in de koetj
zaten, ordonneerden hunnen Koetfierwel, om
'&c door te flaan, doch zulks kon niet gefchieden
zoo lang de paerden by den teugel ge«
houden wierden ; doch eindelyk drong de
Drosfaart van Gecommitteerde Raaden met
zyne Dienaars door de menigte heen, maakte
de paerden van MOURAND los, en ruimte
voor de koets, die toen doorreed; terwyl de
Advocaat VAN NISPEN, met den blooten
Degen in de vuist, aan de zyde der koets
1786.
Dordrecht
by den teu>
gel.
ruimte maakte, en MOURAND door de Ge­ M 0 u n A N «*
rechts-Dienaars gevat en in verzekering ge­ gevat.
noomen werd. Het baarde veel opziens en
de Officiers der Zwitzerfche Gardes werden
befchuldigd , ledige Aanfchouwers van dit
werk geweest te zyn, gelyk ook de Ruiters,
digt by de Stadhouders Poort post houdende,
in 't eerst geene beweeging maakten om ter
hulpe toe te fchieten. Men heeft het Kiygs.
volk naderhand trachten te ontfchuldigen ,
als door de groote menigte en aandrang van 't
Volk verhinderd zynde, het gevaar te zien,
waar in de twee Heeren van Dordrecht waren:
oudertusfehen zou MOURAND, door de menigte
geholpen , byna gelegenheid gehad hebben,
om uit de handen der Gerechtsdienaars
te ontkoomen, indien de Ruiters, daar post
houdende, niet eindelyk de menigte uit een
gedrceven en verftrooid hadden; waar door de
koets ruimte kreeg om voort te ryden, en de
I 3 Die*

lift-
De beledigde
llcercu
doen hun
beklag aan
it Staaten.
134 BEKNOPTE EflSTORTE' DEK
Dienaars van 't Gerecht gelegenheid om den
Gevangenen, onder geleide van eenige Ruiters,
naa de Hoofdwacht te brengen ; van waar
hy vervolgends, onder geleide van een fterk
Detachement Krygsvolk naa de Voorpoort gebragt
werd; terwyl de menigte toen langzaamerhand
afzakte, en de overige Leden der
Vergaadering ruimer doortogt kreegen om naa
hunne Logementen te ryden. HES en EAU ER
ondertusfehen maakten gebruik van dat oogenblik,
waarin aan hun niet fcheen gedacht te.
worden, en reddeden zich door de vlugt, waar
in zy geholpen werden door een rydtuig, aan
't begin van den lïyswykjclien weg voor hun,
tot dat einde, gereed ftaande, een klaar bewys
, dat zy eenen gevaarlyken en misdaadigen
aanflag gefmeed hadden, die hen, wanneer
mislukte, zou noodzaaken, haastig te vlugten.
De beleedigde Heeren GEVAERTS en DE
GYZELAAR, des anderen daags, den 18, ter
Vergaadering verfchynende, deeden hun beklag
aan Hun Edel Groot Moogende met zeer
nadrukkelyke woorden over dien geweldigen
aanflag op hunne perfoonen , en over den
hoon , daar door aan de Souvraine Vergaadering
zelve, waar van zy Leden waren, aangedaan,
benevens een betoog van de gevaarlyke gevolgen
voor 't toekomende, indien geene affchrikkende
voorzieninge daar tegen gedaan wierde.
Deeze klagten en vertoogen waren niet vrugteloos,
want Hun Edel Groot Moogende belloc.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 135
flooten aanftonds om: I. ,, Heeren Gecommit­
178(3.
teerde Raaden te magtigen, om, in dit byzon- Befluit der
der geval, zonder de Rechten en Voorrechten Staaten
der Ingezeetenen te benadeelen , den gevangenen
Misdaadigen DE PLANO, en zonder
form van Proces te recht te ftellen. IL Om
wel gemelde Gecommitteerde Raaden te gelasten,
een nauwkeurig onderzoek te doen naa
het gedrag van 't Krygsvolk, dat de Wacht op
het Binnen-Hof gehad heeft, cn het welk,
onaangezien de ftipte bevelen aan hun gegeeven
, de combustie en het geweld aan de Heeren
Gedeputeerden van Dordrecht gepleegd, niet
in tyds belet hebben.
Het Hof van Holland, verftaan hebbende,
dat de gevangene Paruikemaakei MOORAND
door Hun Edel Groot Moogende in handen
van Gecommitteerde Raaden was overgegeeven,
om te recht gefield te worden, fchreef
daar over eenen Brief aan Hoogstdezeüven om
hem op te cisfehen; beweerende daar in, dat
de Gevangene tot hunne Vicrfchaar behoorde,
niet alleen om dat hy door hunnen Drost en
Dienaars gegreepen was, maar ook om dat het
Hof, in cafibus Regiis, (ingevallen, djfe de
Hooge Overheid betreffen) buiten twyfel de
bevoegde Rechter is. Doch de Staaten blee-
Ven by hun Befluit, om de zaak aan Gecommitteerde
Raaden te laaten. Den 22 Maart
fchreef het Hof eenen tweeden Brief aan de
Staaten om zyn vermeende Recht nader aan te
1 4 dria-
Het Hof
vaii Ht Baud
eischt iitn
Gevangene»
op.

1786.
M n t; i } A N D
Jer dood
yerooideeld,
Zyne Huisvrouw
doet
poogingen
om Vcrgeevenis
te
yerltrygcn
136 BEKNOPTE HISTORIE DER
dringen; maar Hun Edel Groot Moogende
bleeven by hun voorig Befluit,
Dewyl MOURAND in fiagranti delitlo, da£
is, in' 't bedryven der fchending van de Hoog*
heid der Hooge Overheid , gegreepen was s
zoo kon zyne misdaad als volkoomen bewee»
zen, en alle verder onderzoek als overbodig,
befchouwd worden ; waarom Gecommitteerden
aanftonds 'overgingen tot het uitfprecken van
doodvonnis over hem; hoewel hy zyne misdaad
toen nog niet beleeden hadt, maar vervolgends
blyken gaf van de overtuiging daar
van in zyn gemoed, door het uitroepen van
wraake over de geenen , die hem tot dat misbedryf
aangezet hadden.
De Huisvrouw van MOURAND, die hem
Moeder was van zes Kinderen en van 't zevende
zwanger, het doodvonnis over haaren
Man vernoomen hebbende , wendde alle middelen
aan om het vonnis vernietigd, en indien
al geene volkoomene vergeevenis, ten minfte
verzagting, van't zelve te verkrygen : Zy ging
tot dat einde, den volgenden dag, met haar
zes Kinderen by de Staats - Leden rond, om
derzelver tusfehenkomst en voorfpraak te verdoeken
; en deed vervolgends een ootmoedig,
zeer aandoenelyk en aandringend, Smeekfchrift
ter Vergaadering der Staaten inleeveren; doch
Hun Edel Groot Moogende oordeelden, dat
zyne misdaad , als een regtftreekfche aanflag
zynde tegen de Hoogheid van hunne Souvrai-
ni*

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 137
ïiiteit, en uit hoofde van derzelver aart en natuur
voor geene Vergeevenis, vernietiging, of
andere Genade vatbaar was; en daarom ook in
de Bede, door JOHANNA E Y LEVE LD, Huisvrouw
van FRANgois MOURAND, op den
23 aan Hoogstdezclven gedaan, niet konden
bewilligen, maar moesten afflaan, en van de
hand wyzen.
Dus feheen 'er niets anders overig, dan dat
het doodvonnis aan MOURAND zoude uitgevoerd
worden: Inderdaad werden ook alle toebereidfelen
daar toe gemaakt ; het Schavot
werd op Vrydag den 24 derzelfde Maand op
het Binnen-Hof opgerecht; de gantfche Krygs.
bezetting kwam in de Wapenen; en de Misdaadige
werd , onder een fterk geleide vdn
Ruiters en Voetknegten, naa een byvertrek
van Gecommitteerde Raaden overgebragt; terwyl
eene onbefchryvelyke menigte van Aanfchouwers
de uitvoering van het doodvonnis
verwagtte.
Ondertusfchen waren de beleedigde Heeren
GEVAERTS en DE OYZELAAR, onder alle
deeze verfchrikkelyke toebereidfelen zodanig
met innerlyk medelyden over de onfchuldige
Huisvrouw en de onnozele Kinderen van den
veroordeelden MOURAND aangedaan, dat zy
voor hem tusfehen traaden, en bevryding van
de doodftraffe by Hun Edel Groot Moogende
verzochten, en met de daad door hun aanhou-

1786.
Zyne ftraf
Veranderd,
en hem
zulks aangezegd.
Publicatie
der Staaten
:les aangaande.
138 BEKNOPTE HISTORIE DER
Gevangenis veranderd werd. Dit gunftig Befluit
der Heeren Staaten werd hem, des morgens
ten half elf uuren , door den Heer Fiscaal
L U I K E N en den Heer V A N B U U R E N , Secretaris
van Hun Edel Groot Moogende eerst
mondelyk bekend gemaakt; en hetzelve deed
hem zoo fterk aan , dat hy van zich zelveu
viel, onder het uitroepen van deeze woorden;
6 God wat heb ik een berouw! Toen hy, na eene
korte tusfehenpoozing, weder tot zich zelvcn
gekoomen was, herhaalde de Heer L U I K E N
zyne blyde boodfehap, las hem vervolgends
het Doodvonnis voor, en daar na het gunftig
Befluit van zyne veranderde ftraf. Vcrvolgcnds
wérd hy naa de Gevangenpoort terug gebragt,
waar hem te drinken gegeeven , en, voor
den fchrik en de ontfteltenis, eene ader geopend
werd.
Kort daar na, op dien zelfden dag, deeden
de Staaten eene Publicatie aan de vergaaderde
Gemeente voorleezen; waar in Hun Ed. Groot
Moogende bekend maakten, dat Hoogstdezelven,
hoewel de misdaad van M O U R A N D van
dien aart was, dat ze voor geen Pardon o£
Gratie vatbaar was, en daarom ook het Smeekfchrift
van zyne Huisvrouw hadden afgeweezen
, nogthans op de tusfehentreeding der beledigde
Heeren Gedeputeerden van Dordrecht,
genade beweezen en zyne ftraffe des doods in
die van eene eeuwige Gevangenis veranderd
hadden. — D^t Hun Edel Groot Moogende-
tot

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 139
,£ot die byzondere barmhartigheid beflooten
hadden, in die verwagting en dat vertrouwen,
dat alle ingezeetenen van hunne Refidentie»
Plaats zich van nu voordaan zorgvuldig zouden
wagten van zich andermaal tegen de Souvraine
Befluiten Hunner Vergaadering te verzetten,
in welke manier zulks zoude moogen zyn, dircflelyk
of indirectelyk, waar by eene emftige
vermaaning gevoegd werd, om zich als fiille
en vreedzaame, cn inzonderheid als gehoorzaame
, Ingezeetenen aan Hunne Souvraine
bevelen, vooral aan de zodanige, die Zy tot
eer en luister van Hunne Vergaadering noodzaakelyk
oordeelen , te gedraageó , zonder
zïch van rui voordaan op eenige wyze met
woorden of daaden daar tegen te verzetten; en
dat alles op ftraffe van Hun Edel Groot Moogende
hoogfte verontwaardiging niet alleen:
maar ook dat de Overtreeders, welke verzoeken,
of tusfehentreedingen ook gedaan wierden,
zonder eenige genade, met de Galg, of
zwaarder ftfaffe , zouden geflraft worden. —
Onder het afleezen van deeze Publicatie befpeurde
men eene groote Ril te , en verre de
meeste toehoorders betuigden , door het afneemen
van hunne hoeden, hunne hoogachting en
eerbied voor de Heeren CEVAERTS en DE
GYZELAAR, ZOO menigmaal als hunne naa-
paen geleezen werden.
Zodanig was de uitkomst der zaake van den
^riftigen yveraar MOURAND, die kort daarop
ia

ÊEYS cn
SCHOOLE
gevangen,
en gevoti-
. nisu.
Ï40 BEKNOPTE HISTORIE DER
in 't Tuchthuis te Gouda werd overgeb'-agt,
om met zyner handen arbeid de kost te winnen
; doch die by de verbaazende Omwending
in September 1787. voorgevallen, uit zyne
eeuwige gevangenis ontflaagen en met luister
door ibmmige Burgers in 's Hage ingehaald is.
Op dien zelfden dag van den 24, des nademiddags
, werd een Schilder, met naame
R EiY s , Kapitein van het Haagfche Genootfchap
van Wapenen, onder den naam van Oranje
Corps bekend, in hechtenis genoomen en op
de Casteleney overgebragt; gelyk vervolgends
ook nog een W I L L E M SCHOOLE, die Deurwaarder
of Portier, van 't gemelde Genootfchap
was. Het Vonnis, na onderzoek en
bewys van misdryven, over REYS uitgefprooken,
beftond in eene verbanning ten eeuwigen
dage uit 'sHage, en drie uuren in den omtrek;
en dat van den laatften in een verbod van het
Eere-Teken, dat hy op de Doggersbank verdiend
, en federt gedraagen hadt, langer te
draagen; en voords om voor twee Jaaren in
een Tuchthuis, in deeze Provintie ,opgellooten
te worden, en met zyner handen arbeid de
kost te winnen; daarna voor tien Jaareo uit
Holland, en Westvriesland gebannen, en in de
kosten verweezen (*_). Deeze werd te gelyk
met MOURAND naa Gouda en in het Tuchthuis
gebragt; en verkreeg ook te gelyk met hem,
Cj Nieuwe Nsderl. Jaarl. April 1786, bladz. 333.
na

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. ï§<
fia de gemelde Omwending, zyne vryheid en
ontflag van het bannisfement.
Ook namen de Heeren Staaten, nog op dien
zelfden dag, een Befluit om het bovengenoem­
de Oranje Corps te vernietigen , uit aanmer­
king (zoo als in dat Befluit gezegd werd) dat
uit de bekoomene ihformatiën , omtrent het
zoo genaamde Exercitie-Genootfchap, waar­
toe de gevangen F. MOÜRAND behoord hadt,
genoegzaam gebleéken was, dat by hetzelve,
onder fchyn van zich in den Wapenhandel té
oefenen, byeenkomft.cn gehouden en overleg­
gingen gemaakt werden , die tot fchending der
openbaare rust en tegenkanting tegen Hun Ed.
Groot Moogende wettig gezag uitliepen; dat,
vooral, na de dagelykfche ondervinding daarvan,
zodanig Genootfchap niet langer kon geduld
worden; dat Gecommitteerde Raaden uitdruk-
kelyk gemagtigd werden, om zonder lydver-
zuim de noodig middelen tot deszelfs kragt-
daadige Vernietiging in 't werk te Rellen ; en
ook, uit hoofde van de, reeds ontdekte, verder,
yelyke aanjagen, welke uit hetzelve Corps voort­
gevloeid waren, nauwkeurig onderzoek te doen
na de Leden , die daartoe behoord hadden, en
op derzelver gedrag een waaleend oog te hou­
den.
De Magiftraat van 's Hage kreeg hier van
aanfehryving van Gecommitteerde Rasden, ea
deed op den 27 eene Publicatie tot geheele
vernietiging van dat Genootfchap, met bedrei­
ging
17SCT»
liet Oranji
Corps ver.
nietigd»

178(5.
Onlusten in
Vriesland
wegens een
nieuw Regeerings-
Reglement
te Leeuwarjen.
142 BEKNOPTE HISTORIE DÈ&
ging van zwaare itraffe tegen de overtreeders j
van dit Verbod, van de Puye van het Stadhuis
afkondigen (*).
Omtrent deezen zelfden tyd hadden ook
Onlusten plaats in andere Provintiën: In Vries,
land was men, even als in Utrecht, bezig met
het maaken van nieuwe, of 't verbeeteren van
oude Regeerings - Reglementen , byzonderlyl:
in de Hoofdftad Leeuwarden, het welk aanleiding
gaf tot eene onaangenaame Briefwisfeling
tusfehen den Prins en de Staaten der Provintie ,
en de Burgers van Leeuwarden, Hier van was
in 't voorleden Jaar reeds een begin gemaakt :
Op den 25 Oftober 1785. werd de Eurgery
der Stad Leeuwarden door den Magiftraat opgeroepen,
ten einde uit haar midden Gecommitteerden
te verkiezen cm een nieuw Regeerings-Reglement
voor die Stad te helpen bevorderen:
Aan dezelve werden drie punten
medegedeeld, door de Staaten van die Provintie
vastgefteld, welke by het beraamen van
een Concept - Regeerings-Reglement moesten
in acht genoomen worden ; de twee eerften waren
, dat de opdragt der- Verkiezing van de Ma>
gijiraals perfoonen aan den Stadhouder wettig ge.
fchied
(*). Beroerd Nederland, IV. Deel, bladz. 17Ó 200.
Nieuwe Nederl. Juarb Maart 1780. bladz. 177 en 1 Z^—ÏCJ,
Waar men de BcIUutcn, I'ublieaiiën, en overige Stuiken ia
Iiuu jjelicel kin* kezen.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 143
fchied was, en gEvolglyk, denzelven wettig toe­ 178Ö.
behoorde. Doch tegen deeze Punten werd een
Betoog ingeleverd, door 400 Burgers van
Leeuwarden onderteekend, om te bewyzen,
dat de Verkiezing der Magiftraatsperfoonen een
Voorrecht der Burgers van 'die Stad was, het welk
door niemand kon , of mogt weg gegeeven worden ;
en dat, gevolglyk , de opdragt van dezelve on*
wettig gefchied was; waarom zy verzochten,
dat de Heeren Staaten met Hun hoog Gezag
wilden tusfehen beide koomen, en dit Voorrecht
aan de Burgery, als haar wettig eigendom,
herftellen en weder geeven. Dit Betoog
Werd den 23 November by de Staaten ingeleverd
, en met een Protest door Gecommitteerden
nader aangedrongen, dat de opdragt der
Verkiezing van de Regenten der Stad aan den
Erfftadhouder in 't Jaar 1748. onwettig gefchied
was. Doch dit verzoek werd door de
Staaten afgeweezen, by derzelver Befluit van
den 8 December , waar by Hun Edel Moogende
volhardden by hun Befluit van den 20
Üftober te vooren , waar door vastgefteld
Werd, deeze Verkiezing den Heer Stadhouder
Eiet te ontneemen, maar te laaten behouden.
Tegen dit Befluit van den 8 December ver- f erfcIieï.Trrn
zetteden zich zeer fterk de Volmagten van , 'srzetren
Hemelum, Oldenphaart, in Noorclwolde, Lem~ '• ;ieh daar
egep.
Jlerland , Stellingwerf Oofiende , Stellingwerf
West Inde, van Dokkum, van Harlingen, van
Dar.t:atadtel, van Idaarderadeel; en allerfterkst
de'

1785.
Allerftcrkst
die van
Westdongeradst!,
144 BEKNOPTE HISTORIE DX*
!
de Heer COERT LA MEERT VAN BEYMA~ S
Volmagt van Westdongeradeel. Deeze Heer
beweerde ter Staatsvergaadering, dat het
Recht, door Leeuwardens Burgery gevorderd,
baar niet alleen van ouds af toekwam , maar
ook by het laatfte Reglement -Reformatoir van
den si December 1748. zelfs op't nieuw bekragtigd
was; na welk Betoog hy zich, onder
anderen, dus uitdrukte: „ Daar ik de onderhouding
van dit Reglement, onder plechtige
aanroeping van Gods Heiligen Naam bezwooren
heb; daar UEd. Moogende zich met my
by Eede verbonden hebbeü, om niet te gedoogen,
dat tegen dit Reglement geadvifeerd wierde;
en daar evenwel de Kwartieren der Zevenwouden
en Steden, by het Befluit van den 20 October
]. h volharden, en dus, naar myn inzien,
tegen het jofte Art. van 't Reglement Reformatoir
handelen; zoo verklaare ik, in het be->
grip te zyn, dat de Procureur Generaal deezer
Provintie gehouden is, ter voorfz. zaake, hei
Recht der Hooge Overheid te handhaaven; en dat
ik de Volmagten, die dus geadvifeerd hebben,
als vervallen in de poenale fanclie van 't Reglement
- Reformatoir moet aanzien; my verdei?
het récht voorbehoudende, niet alleen om deeze
proteflatie in het Kwartierboek te doen infchryven;
maar ook my te vervoegen daar het
behoort tot handhaaving en behoudenis onzer
wettige Couftitutie, zoo als het Recht der
Natuur, de Unie van Utrecht, en 's Lands
Wet.

ÖNt&STE% IN HÈT VADERLAND, 145
Wetten en Befluiten my zulks gebieden, of
toelaaten, te doen.
Deeze zelfde Heer VAN BEYMA vervoegde
zich tot dat einde ,kort daar na, by Zyne Hoogheid,
den Prins Erfftadhouder., met eenen zeer
nadrukkeiykei) en dringenden Brief van den 14
December, waarin hy, na de gronden van het
Recht der Burgers breedvoerig bygebragt. en
aangedrongen te hebben, den Prins dus aanfpreekt:
Wel aan dan, Vorst, ik fmeek,—
wat zeg ik ? t ik eisch van Uwe Hoogheid, dat
Hoogstdezelve zal öordeeleh , of de Burgers
van Leeüwardén van een Lid deezer Provintie in
hun'ne Rechten benadeeld zyn, of niet? Hier
tbc neemè ik de vryheid, de Deductie dier
braave en achtenswaardige Burgery, by Copie,
aan Uw Doorluchtige Hoogheid by deezen te
doen toekoomen. En gelyk ik niet twyfele,
of Uw Hóógheid zal roet my inflemmen, denk
dan, en denk met Vorflelyke grootmoedigheid,
dat Burgers, (dat meer is) dat piefen, en (het
geen allés zegt) dat Leeuwdardens Burgery, dat
Uwe Vorflelyke Vaders Stadgénoöten, in.hunne
oude Rechten verkort worden;, en om wiens
wille ? Om uwent willé, Vorst! die
loo dikwyls, en zoo plegtig, betuigd hebt,
alles voor het behoud der Vryheid (die in eene
volftandige bewaaring der Rechten en Voorrechten,
en nergens anders in, befïaa't) voói
dit Volk over te hebben. Laaten dan, ó Vorst
thans uwe daadeu fpreekerj^ iaat gantsch Nt
K dei ê
1786.
De Heer
L VAN
t l ï l l A
fchrytt ctaac
over tan
den Prins
Brfflsuitiöii»
der.

Brcf des
Prbiltn aan
de Staaten.
1,4,6 BEKNOPTE HISTORIE DER
derland zien, dat ze met uwe woorden overeenkoomen;
herftel den vryen Burger by zyne
oude Rechten! de Staats - Refolutie van den
31 Juny 1748. geeft aan Uwe Hoogheid genoegzaam
Gezag, om de Regeering by haare
Wettige Conftitutie te bewaaren , ingevolge
het geene toen door Uwen Heer Vader is gereguleerd.
Is nu aan Uwe Hoogheid dit Gezag
verleend ? en Worden 'er in 't Ruk van Regeering
nooit Rechten gefchoriken, of 'er worden
wederkeerige pligten door opgelegd ; dan is
het ook Uw Hoogheids pligt,dit Gezag ter zyner
tyd te gebruiken.; • • voldoe dan Doorluchtige
Vorst, aan deeze pligten, wat is
grooter, wat is aangenaamer, dan zyn pügt te
doen (*)?"
De Prins Erffladhouder beantwoordde deezen
Brief van den Heer BEYMA niet, maar
zondt denzelven aan de Heeren Staaten van
Vriesland, verzeld van den zynen van den 12
February 1786. ; waar in Zyne Hoogheid re
kennen gaf , dat de inhoud en de algemeenheid,
die daar aan gegeeven was, door de
plaatilng daar van in de Nieuwspapieren ,
Hoogstdenzelven bewoogen hadden om denzelven
aan Hun Edel Moogende te zenden ; te
meer , uit aanmerking van den Staat der beraadflaaging,
waarmede Hun Edel Moogende
zi'ch, thans op den gewoonen Landdag bezig
hiel-
-(*) Nieuwe SeisrL jitarü. December 178S. bladz. 1732—174*..

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 147
hielden, omtrent de Stedelyke Regeerings-
Reglementen in 't algemeen, en dat van Leeuwarden
in 't byzonder; en dat de inhoud des
Briefs eene regtftreekfche betrekking op die
beraadflaagingen hadt. Voords betuigde Zyne
Hoogheid dat het altoos tot een zyner grootfte
genoegens verftrekken zoude, met Hun Edel
Moogende te kunnen iriedewerken, om 'sLands
'Conftitutie ongekrenkt te helpen bewaaren; en
om alle waare belangen der goede Ingezeete.
nen, die hem zoo nauw ter harten gaan, overeenkomftig
'sLands Wetten en Voorrechten,
te handhaaven, en zoo veel doenlyk te- beverderen.
De Staatert beantwoordden deezen Brief, met
. kennisgeeving, dat zy den Brief van den Hr.
c. L. VAN BEYMA, door Zyne Hoogheid hun
toegezonden , wel ontvangen hadden , en Zyne
Hoogheid onder het oog brachten , dat
Hun Edel Moogende om die zelfde reden van
de algemeenheid van dien Brief, geoordeeld
hadden, dat dezelve, als Hun Edel Moogende
allen bekend, niet eens op nieuws behoefde
geleezen, veel minder, daar die aan Zyne
Hoogheid gefchreèven was, tot een onderwerp
van Hunne beraadflaagingen gelegd te worden.
Hier om zonden Hun Edel Moogende dien
Brief met de Bylagen aan Zyne Hoogheid terug,
ten einde., aan Zyne Heogheid over te
laaten, dien te beantwoorden, of anders daar
mede te doen als vermeenen zoude te behoo-
K 2 ren»
1786.
Antr/oorc?

3 7 86.
3*8 ÉEENÓPTE HISTORIÉ DE?
ren. Doch wat den Brief van Zyne Hoogheid
ten geleide van dat Ruk aan deStaaten getchreeven
betrof; daaromtrent deelden zy Hunne gedachten
aan Zyne Hoogheid mede, Uit den
inhoud deszelven begreepen Hun Edel Moogende
te moeten befluiten , of dat Zyne Hoogheid
niet overtuigd icheen van het volkoomen
Recht der Staaten van die Provintie, het vast-
Rellen van Regeerings-Reglementen voor de
betrekkelyke Steden; of dat Zyne Hoogheid
fcheen te twyfelen aan 't Recht \an Verkiezing
der Magiftraats-Perfoönén ih die Steden, door
Hoogstdcnzelven tot heden geoefend. Daar
dus Zyr.e Hoogheids manier van denken, over'
deeze twee gewigtige ftoffen , .geheel niet duidclyk
in deezen Brief bleek, en het Hun Edel
Moogende niet onverfchillig was, omtrent dit
alles in het onzekere te blyven; naardien het
eerfte punt de Souvrainiteit des Lands legt-
Rrecks ten onderwerp hadi, en het tweede
punt (de twyfelende wyze van uitdrukken)
zulk eenén invloed op Hunne beraadflaagingen
zou kunnen hebben, da: Hunne onderhandelingen
(omtrent het Ruk der Stedelyke Regiementen
in 't gemeen, en dat van Leeuwarden
in 't byzonder , ook met opzigt tot Zyne
Hoogheid) natuur'yk eene aanmerkelyke verandering
dienden te ondergaan , by Hunne
eindelyke Befluiten op die geheele ftoffe; zoo
hadden Zy goedgevonden , na rype overweeging,
Zyne Hoogheid te verzoeken, om aan
Hun.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 149
•Hun Ede! Moogende binnen den tyd van 14 da
gen , eerstkoowende , na ontvangst deezes , te
willen do :n toekoomen de duidelyke. Verklaaring
van Zyne Hoogheids gedachten omtrent vocrzeide
twee Punten; en wel byzonderlyk omtrent het
Recht van Verkiezing ; ten einde Hun Edel
Moogende uit Zyne Hoogheids denkwyze met
de Hunne vergeleeken, volgens het gewigt en
den aart der zaake, daaromtrent dan zodanig
zouden kunnen handelen en befluiten , als Zy
ten algemeenen nutte dienftig zouden oor-
deelen.
De Heer VAN BEYMA fchreef.eenen twee­
den Brief aan den Heere Prinfe; waarin hy be
tuigde, dat hy den Brief van Zyne Hoogheid
als bevattelyk befchouwdc ; cn dat het hem
aangenaam geweest was, dat Zyne Hoogheid
acht op den zynen geflaagen hadr. Het gevoe­
len van /.yne Hoogheid dat de Brief van den
Heer B E Y M A betrekking hadt, op de beraad­
flaagingen der Heeren Staaten (ten opzigtc der
Stedelyke Regeerings-Reglementen in 't ge­
meen, en van dat van Leeuwarden in 'c byzon-
der;) gevoegd by Zyne Hoogheids betuiging,»
dat het tot een der grootfte genoegens van Zyne
Hoogheid zou verjlrekken, alle waare belangen dér
goede Ingezeetenen, overeenkomftig 's Lands Wet.
ten te handhaaven, en zoo veel doenlyk te bevorde­
ren, deed hem gegronde hope hebben, da*:
Zyne Hoogheid deeze betuiging, op het te-'
genwoordig geya.1. toegepast, zou.weezendlyk.
K 3 maa-
17S6.
Tweede
Rrief van
den Heer
BEYMA ii
deri Prins.

1785.
Antwoord
des Prinfen
aan de
Staaten.
[50 BEKNOPTE HISTORIE DES
maaken; en dat Hy Heer BEYMA zich zou
kunnen ontdaan van het gebruik van al zulke
middelen, overeenkomftig met de Conftitutie ,
als hem nog overig waren, om, volgends zyn
gevoelen , aan zynen Eed, om niet te gedoogen,
dat aan de Conjlitmie en 's Volks Rechten te kon
gedaan wierde, getrouw te blyven.
Voords merkte hy aan, dat Zyne Hoogheid
thans in die allergelukkigfte omftandigheid was,
dat, naar zyn inzien, de betrachting van Hoogstdeszelven
pligt, in dit zonderling geval, met
deszelven waar genoegen en waar belang volkoomen
overeenkwam; want dat niets meer
genoegen aan Zyne Hoogheid geeven kon, en
niets meer met Zyne Hoogheids belangen overeenkwam,
dan daadelyk te toonen, dat de
handhaaving der Voorrechten en Rechten des
Volks Zyne Hoogheid ter harten gaat, en de
achting des Volks verkrygt of verzekert.
Op den voorgemelden Brief der Staaten antwoordde
de Prins, dat in het toezenden van
den Brief van den Heer BEYMA geen ander
oogmerk hadde gehad, dan te toonen, dat niet
fchroomde, dien Biief op eene wettige wyze
ter kennisfe van Hun Edel Moogende te brengen,
en deszelven inhoud aan Hoogstderzelver
oordeel te onderwerpen; dat Zyne Hoogheid
met leedweezen befpeurd hadt, dat de toezenhng
des Briefs van den Heer BEYMA aan
üun Edel Moogende onaangenaam geweest
vas; en zich niet hadt kunnen vooriiellen
dat

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 151
dat de overzending van dien Brief gelegenheid
zou gegeeven hebben, dat Hun Edel Moogende
aan Zyne Hoogheid de twee vraagen, in
Hoogstderzelver Brief vervat, zouden gedaan
hebben , noch dat dezelven aan Zyne Hoogheid
op zoo eene dringende wyze, en met vastftelling
van zoo een korten tyd om te beantwoorden,
zouden gefchreven hebben. •— Doch om
aan de begeerte van Hun Edel Moogende te
voldoen antwoordde Zyne Hoogheid, omtrent
het Recht der Verkiezinge van Magiftraats-Perfoonen
in de Steden, rondborftig, te vertrouwen,
en zich ten volle verzekerd te houden ,
1780.
dat het Recht der Magijlraatsbeflellingen in de
elf Steden van Vriesland, aan Zyne Hoogheid toebehoort
, en dus ook te Leeuwarden, zoo ;als
Hoogstdezelve met de daad getoond hadt, 'van
dat begrip te zyn door het doen der Verkiezingen,
in de betrckkelyke Steden uit de Nominatiën
, aan Zyne Hoogheid toegezonden;
zoo als nog jaatftelyk in de voorlcedene maand
December gefchied was. En wat aanging het
Recht van Hun Edel Moogende tot het vastzeilen
van Reglementen op de Regeeringen in
de betrekkelyke Steden in 't algemeen; zoo
vond Zyne Hoogheid zich bezwaard om daarop,
en byzonder in zoo een korten tyd, zyn
gevoelen , bepaaldelyk te uitten; doch maakte
geen zwaarigheid om, met betrekking tot de
Stad Leeuwarden, ftellig voor zyn gevoelen te
uitten, dat Hun Edel Moogende gerechtigd zyn,
K 4 m

1786".
Pe Bnrjseis
van L?pu~
yard n
ic ry ven
aan den
I'iius.
Sisan den
weg van
Rechten in.
Jvi B E K N O P T E H I S T O R I E DER
epi aan die Stad thans eene nieuw Regeerings- Re
glement te geeven.
De Burgers van Leeuwarden vernoemen heb­
bende , op wat wyze de Prins zich, in zyn
Antwoord, aan.de Staaten, nopens het Recht
der Verkiezing van Magiftraats-Perfoonen in
de Steden, en dus in Leeuwarden, verklaard
hadt, in zyneri Brief, den 7 Maart op het:
Loo gefchreeven, Vcrgaaderden by Espels, of
Wyken, en gaven aan hunne Gecornmitteer.
den last, om in hunnen naam zei ven ook ee
nen Brief aan den Prins Stadhouder te fchiy-
ven , en daar in te ef sletten , dat Zyné Hoog­
heid volgends het Recht, hun toebehoorende,
rgn de gemelde Verkiezing zoude afzien , de­
zelve aan de Burgery te rug geeven, en haar
by dat Recht bewaaren en handhaaven zoude.
Of hier op een weigerend Antwoord, dan of
'er geen Antwoord op gevolgd zy, is my niet
gebleeken; hoe dit ook zy, do Burgers begree-
pen genoeg uit het Antwoord van den Heer
Stadhouder aan de Staaten, dat Zyne Hoog­
heid niet gezind was van de Verkiezingen af
te zien; en zochten daarom door den weg van
rechten te verkrygen , het geen zy te ver­
geefsch op andere wyzen beproefd hadden:
Twee Gecommitteerden der Burgery, leever­
den , zoo voor zich zeiven als voor hunne
Medeburgers, een Verzoekfchrift in by het
Hof van Vriesland, waar in zy te kennen gaa".
ïre.Dj dat, dewyl de Prins Stadhouder', roet

ONLUSTEN-IN HET VADERLAND. 153
eenen Brief aan de Staaten der Provintie ver­
klaard hadt, te vertrouwen en zich verzekerd
te houden, dat het Recht der Magiflraatsbe-
ftelling , byzonder ook ré Leeuwarden, Hem
wettig toekomt, en daar uit bleek, dat hy
Prins Stadhouder geen?ins geneegen was het
Recht, in verfchil, yrywillig te verlaaten ; zy
Verzoekers derhalven zich genoodzaakt von­
den , zich tot Hun Edei Moogende te wen­
den, met eerbiedig verzoek: Dat Hun Edel
j., Moogende provifie van citatie tegen welge-
ji melden, Prins Stadhouder, W I L L E M O E N
,, V Y F D E N , wilden verleenen, tot loslaating
van het Recht der Verkiezing van Magi-
ftraats - Perfoonen voor de Stad Leeuwarden,
en voorts om aan te hooren zodanigen Eisch
en Befluit als de Verzoekers zouden doen,
neemen, en gebruiken "
Dit Verzoekfchrift vondt geen. ingang by dat
hooge Provintiaale Gerechtshof; maar 't werd
pp den 15 Maart terug gegeeven met deeze
Byftelling: Het Hof verklaart de zaak, ter Re.
queste gemeld, .geen Voorwierp te zyn van de Or-
ninaris Juftitie.
De Staaten , ondertusfehen , hadden een
nieuw Reglement van Regeering voor de Stad
Leeuwarden beraamd, en namen op den 19
Maart een Befluit om hetzelve vast te Rellen
en in te voeren. Dit Befluit werd by meer­
de, heid van Remmen van drie Kwartieren,
Wenergo, de Zevenwouden, en de Steden ge-.
K 5 noo-
1786.
Worden hy
*t Hof afgeweezen.
F. en nieuw
Regeerings
Reglement
door de
Stnaien beraamd-

Ï736.
154 BEKNOPTE HISTORIE DER
noomen ; terwyl Oostergo van een ander Advies
was. By dit Befluit werd goedgevonden en
verftaan, dat in dit nieuwe Reglement voor de
Regeering der Stad Leeuwarden zouden ingevoegd
worden deeze woorden: Mitsgaders het
Reglement Reformatoir van wylen Zyne Doorluch.
tige Hoogheid (G. G.) van den 21 December
1748., in de Formulieren van den Eed voor
de Magiftraats-Perfoonen, en voor de Vroedfchap:
Voords vastgefteld, dat het zelve toekomftig
zoude zyn het Regeerings-Reglement
van gemelde Stad; en werden de Heeren Hun
Edel Moogende Gedeputeerden gelast en gemagtigd
om, aan de Magiftraat en Vroedfchap
aldaar, hetzelve Copielyk te laaten toekoomen,
en dezelve voords op 't Collegie te ontbieden,
en hen, aldaar verfcheenen , uitnaam
van Hun Edel Moogende de Heeren Staaten,
van den Eed op het Reglement, den 9 December
1766. gedaan, te ontflaan; en voords van hun
den Eed op het voorfz. Reglement, nu gearrefieerd,
af te neemen: Vervolgends hetzelve aan
den Magiftraat dier Stad te overhandigen, ten
einde afgekondigd en aangeplakt te worden, en
om de Officieren , ingevolge het Formulier
daar agter ftaande, mede te beëedigen; met
verdere Magtiging, om , indien een of meer Leden
van gemelde Magiftraat cf Vroedfchap, onverhoopt,
weigeragtig mogten zyn , om den Eed
op dit Regeerings-Reglement af te leggen, den
zulken te verklaaren ipfo fach vervallen te zyn,

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 155
van zyne, of hunne Magiflraats of Vroedfchapsplaatfen,
welke aanftonds verkrygbaar zouden
zyn en begeeven worden voor diegeenen,welken
zulks toekomt, ingevolge dit Regeerings-
Reglement.
Het Kwartier van Oostergo was van oordeel, liet Kwartier
van
behalven om andere redenen, in het Advies Oostergo
is van een
gemeld, ook orn dat Zyne Hoogheid by zyn verfcMllentt
Advies.
Antwoord van den 7 Maart , geene andere
gronden van zyn Recht van Verkiezing bybragt,
dan dat hy hetzelve geoefend hadt, dat, voor
en al eer deeze gewigtige zaak geheel af te
doen, de Commisfie behoorde verzocht te
worden en gemagtigd, om de Staaten nader te
dienen van derzelver aanmerkingen en raad omtrent
het Recht van den Stadhouder in deezen;
als mede, om Hun Edel Moogende ingevolge
hier van te berichten, of Zy, in acht neemen*
de voorfz. Verklaaring, van meening zouden
zyn , dat het voorgebragte Concept - Reglement
eenige verandering, dien aangaande,
zoude behcoren te ondergaan. En ftond het
Kwartier daarop, dat het Rapport der Commisfie
nog ftaande deezen Landsdag zoude inkooinen.
Doch dit Advies hadt geen ingang, de
Meerderheid volhardde by de Befluiten van
den 20 Oclober en 8 December des voorleden
Jaars, en by dat van den 19 Maart- deezes
Jaars; en dus bleef de Prins Stadhouder in 't
bezit der Verkiezing van de Magiftraats-Per-
foo-
1126.

Hef nieuwe
V < ali ment
daadelyl;
^uguvueid.
156 BEKNOPTE HISTORIE DER
foonen der Stad Leeuwardtn., on;a gezien alle
aangewende poogingen der Burgery.
De vjag tot de daadelyke invoering van het
nieuwe Reglement was bepaald op den iü, Vt
*-"
Maart: Tot dat einde vergaaderden de Magiftraat
en de Vroedfchap, des namidda'gs ten 3
uuren, op het Stadhuis, en gingen vervolgends
van daar, van vier Staaten - Boden voorgegaan,
naa het Staaten •- Collegie , waar de Heeren
Gedeputeerde Staaten vergaaderd waren, en
werden daar zeer ftaatig ontvangen door den
Heer Prefident Jkr. E. S. G. J. V. E. REN-
GERS, van den ouden Eed ontflaagen, en op
het nieuwe Reglement in den Eed genoomen-
Drie Leden van de Vroedfchap, de Heeren
Mr. R. H. VAN A LTE N A, H. E A L K , en Mj.
c w. COULON weigerden den Eed te doen ,
én waren dus van hunne Posten vervallen verklaard.
De Leden van de Magiftraat cn Vroedfchap,
dus bécedigd zynde , keerden in dezelfde
ftaatie weder naa het Stadhuis,en werden dooide
Krygslicden op de Hoofdwacht, tot dat
éïnde onder de Wapenen ftaande, met gewoone
Krygs eere-bewyzingen, begroet; gelyk by
het heen gaan ook gefchied was. Ondertusfchen
waren de Officieren der Burgery mede
op het Stadhuis ontbooden , en werden door
den Magiftiaat, uit naam der Heeren Staaten ,
insgelyks van den ouden Eed ontflaagen, en
na voorleezing van het nieuwe Formulier door
den Hetr w. DO MINI c u's, in den nieuwen
Eed

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 157
Eed genoomen. Zes Vaandrigs, met naamen,
de Heeren TE BOCK EL, LEIEER, OLINK,
CUPERTJS, O E I N E M A en PLANT ING, wei­
gerden dien Eed te doen, en werden dus van
hunne Rosten ontflaagen. Voords Werd het
nieuwe Reglement van de Puije van het Stad­
huis afgekondigd, en overal aangeplakt. De
drie Vroedfchapsplaatfen, door het weigeren
der bovengemelde Heeren opengevallen, wer­
den door den Magiftraat en Vroedfchap vol­
gends het nieuwe Reglement vervuld, en tot
Mede-Raaden verkooren de Heeren w. SEM_
EEK, de Oud-Vaandrig p. W E T T R A , en de
Kapitein FK. BAVIUS, welke den Eed in han­
den van den Prefident Burgemeester aflei­
den (*).
In de Provintib van Groningen, deeden de
Burgers der Hoofdftad, in een geval van dien
zelfden aart en omtrent den Zelfden tyd, met
beteren uftflag eên verzoek aan den breedea
Raad, tot handhaaving der gedaane keuze van
nieuwe Raadéfieeren: Den 8 January waren ,
volgends gebruik agt nieuwe Raadsheeren ge-
koozen , die met de agt oude den Raad voor
dat Jaar moesten uitmaaken; de naamen deezer
Heeren waren aan Zy^ne Doorluchtige Hoog­
heid ter goedkeuring toegezonden ; en op den
7 February ontving men eenen Brief van den
Pr'infe
t*) KÏtu.v: Kede.1. Jaait. Slaan 1785. bladz. t6$— 28j.
I78f/.
Een geval
var gelyl.fc'k
aart te.
Gruii'.u^sn.

Adres def
lïurgers aan
de Gezwoorene
Ge.
meente.
158 BEKNOPTE HISTORIE DER
Prinfe Erfftadhouder met de Lysten van den
aangaanden Rang des Raads, door Zyne Hoog.
hcid goedgekeurd voor 't Jaar 1786., waarop
Burgemeesteren en Raad des avonds ten 7 uuren
vcrgaaderden, en de gemelde Brief aan de
vyf Keurheeren voorgeJeezcn werd; na deeze
leezing bedankte de oudfte der Keurheeren
voor de mededeeling; doch verklaarde te gelyk,
dewyl Zyne Hoogheid verandering in de
gedaare keuze gemaakt, en twee andere Heeren
in de plaats van de gekoozene gefield hadt,
dat men het Collegie van Taalmannen en Gezwoorene
Gemeente hier van moest kennis
geeven; en verzócht, om misflagen voor te
koomen, dat het gemelde Collegie mogte vergaaderd
en Copie des Briefs van Zyne Hoogheid
aan 't zélve vertoond werden. Dit verzoek
werd toegeftaan cn het Collegie nog dien
avond ten 9 uuren faamengeroepen. Veelen
uit de Burgery van het een en ander kennis bekcomen
hebbende, waren caar over zeer aangedaan,
en committeerden aanftonds eenige
Heeren om een Verzoekfchrift op te ftellen en
aan den Heer Taalman ter hand te ftellen, ten
einde hetzelve by het Achtbaare Collegie van
Taalmannen en Gczwoorne Gemeente in te
leveren, Dit Verzoekfchrift was door eenige
honderden Burgers onderteekend, en in hetzelve
te kennen gegeeven, dat zy met aandoening
en leedweezen hadden vernoomen , dat
Zyne Doorl. Hoogheid hadt goedgevonden,
de

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 159
de keuze van agt nieuwe Raadsheeren voor een
gedeelte af te keuren, en andere Perfoonen in
de plaats te ftellen. Eene keuze, zeiden zy,
door vyf uwer, op de godsdienftigfte en plegtigfte
wyze door het Lot beftemd, gedaan;
eene keuze, gedaan overeenkomftig de Wetten
en Ordonnantiën, zonder voorinneemende
Recommandatiën, Ligucs, of Cabalen; derhalven
zoo zuiver en onbevlekt gedaan, als
naar den grond en geest van onze Conftitutie
kan en moet gefchieden; eene keuze derhalven,
die zy betuigden ten volle goed te keuren
, en daarom ook geenzins ftilzwygende
konden aanzien, dat daar in door Zyne Hoogheid
verandering was gemaakt.
Zy erkenden wel dat in 't 5^ Articel Reformatoir
aan Zyne Hoogheid een recht van afkeuring
was opgedraagen ; doch konden met
geen gezond verftand overeen brengen, dat
zulks door Zyne Hoogheid naar willekeur en
zonder reden te geeven kon of mogt gefchieden;
immers Edele Achtbaare Heeren (dus
kragtig drukten zy zich uit) wat is dan onze
Burgerlyke of Staats-Vryheid anders, dan eene
fchaduw? Wat zyn alle die, aan het Opperweezen,
met alle Godsdienftigc eerbied opgedrnagene,
plegtigheden, welke uwe verrichtingen
indeezen voorgaan en verzeilen? Wy
Adderen in het uitbreiden deezer denkbeelden:
Is niet om den rand van den Keurhoed, uit
'weiken vyf uwer de zwarte Keurboonen getrok-
1780".

«786,
Uitwerking
van hetzelve.
Zes gekoozene
Heeren
werden beeedigd.
ï6o BEKNOPTE HISTORIE bÈi
trokken hebben, gefchreeven : Dat het groot ft f
bewys der Vryheid,is, naar eigen Wetten te heven?
Is het niet uit hoofde van die eigene
Wetten, dat uwe vrye keuze, van de vroegfté
tyden af, gerekend is, een der bette Plegt-an»
kers en Waarborgen onzer Vryheid?, en zul :
Jen wy daar aan zien tornen en Rille zyn ?
Neen, Edele Achtbaare Heeren, een regt geaart
Burger deezer vrye Stad kan en mag niet
onverfchillig zyn omtrent zyne geheiligde,zoo
duur verkreegene en onvervreemdbaare Voorrechten.
— En daarom beflooten zy dit Adre
met dit ernRig verzoek, dat Hun Edel Achtbaare
deeze hunne RemonRrantie met'derzelver
gronden overwecgen en dusdanige maatregelen
neemen wilden, dat de vryheid der keuze
nimmer zonder reden te geeven veranderd wierde,
'en in dit tegenwoordig geval de belediging der in
plaats gefielde Raadsheeren by provifie opgefchori
wierde.
Dit Adres hadt zyne gewenschte uitwerking:
den volgenden rrnrgen werd in den breeden
Raad beflooten, dat de beëediging der twee
Raadsheeren, die in de plaats der gekoo/.ens
geReld waren, by provifie zou opgefchort worden.
Ondertusfchcn werden de zes andere gekoozene
en goedgekeurde Heeren, op dien zelfden
dag des namiddags voor het oude Rechthuis
in den Eed genoomen , onder het fpeelen
en

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. i6t
en luiden der klokken, het doen van falvo's 1786.
door de Burger- en Krygs-Wachten, het uit»
Reeken der Vaandels van den grooten Toorn,
het gefchal der Stads Muziek, enz.
Hier by lieten de Burgers het niet berusten; Adres van
8no Burgers
maar op den 13 Maart leeverden omtrent 800 aan den
breeden
Burgers en Ingezeetenen der Stad Groningenby Raad.
den breeden Raad een Addres in, met de Bylagen,
daar toe betrekkelyk; waarin zy de gronden
voorRelden, op welken zy de gedaane
keuze voor wettig , en de afkeuring van den
Heere Prinfe Erfftadhouder voor wederrechtelyk
hielden. In het flot van het Addres betuigden
zy, dat 'er nooit eene keuze gedaan was,
welke meer vry was van alle kuipery, Ligucs
en Cabaalen, of wat men ook invloed van eene
verdervende hand kan noemen; en verzochten
daarom, dat Hun Edel Moogende, zonderde in
plaats gejlelde Perfoonen in aanmerking te neemen,
de wettig verkoorene Heeren H. W. HOVING en
L. LOHMAN, als Raadsheeren, en w. H. HO­
VING, als Gezwoorene, den Eed wilden doen af -
neemen, met volharding by het Befluit in hunne
beide Addresfen , waarop de provifie by opfchorting
verleend was. —• Het Befluit, hier op gevallen
was, den breeden Raad tegen den aanftaanden
Vrydag te beleggen, én dan nader daar over
te beraadflaagen. Eu na die beraadflaagingen
werd op gemelden dag den 17 Maart, een
gunftig Befluit genoomen en aan de begeerte
L der
Uiiflfl?
daarvan.

ij 26.
Nadere
Eiief vr.n
den Prins
to: betoog
van zyn
Recht.
De breeds
Raad volhardt
by
zyn Beliuit.
162 BEKNOPTE HISTORIE DÉR
der Burgers voldaan (*).. Want op den 27
May was de breede Raad weder vergaaderd;
in welke Vergaadering een Brief van den Prins
Stadhouder geleezen werd, welke diende tot
Antwoord op twee Brieven, door den breeden
Raad, over deeze zaak, aan Zyne Hoogheid
gefchreeven; waar na beflooten werd, ,, Dati
aangezien by voorfz. Brief door Zyne Doorluchtige
Hoogheid geene redenèn van bezwaar omtrent de
Wettigheid der gedaafie keuze, ofte de hoedanigheid
der gekoozene twee Raadsheeren en Gezwooren
voortgebragt zyn, de zittende Raad zou verzocht
worden, gelyk by deezen gefchiedde, om, overeenkomftig
het Befluit des breeden Raads van den 17
Maart l. I. de Heeren H. W. HOVING, en x. a
E. LOHMAN, als Raadsheeren, enden Heer w.
H. HOVING, als Gezwooren, de Eeden, daartoe
ftaande, te flaaven ; houdende alzoo de zaak, overeenkomflig
gèmelde Befluit, voor afgedaan (f)'\
Kort daarna, op den 2 Juny ontving, de
breede Raad nög wel een nadere Brief van
Zyne Doorluchtige Hoogheid ten betcoge van
zyn recht tot afkeuring, tegen het Befluit de3
Raads van den 17 Maart; doch de breede Raad
volhardde by zyn voorig Befluit, en deed aan
Zyne Doorluchtige Hoogheid in beleefde en
betaamelyke bewoordingen , by wederfchryven,
verklaaren: ,, Dat Burgemeesteren en
(*) Nieuws Nedsrl. Jaarb. April 178Ö. bladz, 405 . 40$.
5tfJ.
Raad

ONLUSTEN IN HET VADERLAND, iój
Raad, Oud en Nieuw gefaamentlyk met Taal­
mannen en Gezwoorene Gem'é'ente, als verte­
genwoordigende de van ouds erkende, en nim­
mer, ook niet by de Verééniging met de Om.
melahd'en tot èène Provintie^ afgeftaane Sou-
verainiteit der Stad en Burgery, op herhaalde
en infhntelyke begeerte, en Herken aandrang
van verre het grootfte en notabelfte gedeelte
hunner Medeburgers, het voornoemde Befluit,
ha ryp overleg, hadden genoomen, vastge*
field, en daar van aan de Burgery kennis ge­
geeven; derhalven daar in nu geene verander
ring konden maaken, noch gedoogen (*).
Onder de menigvuldige poogingen door vee­
le Burgers van allerlei rang , in de meeste
Steden van verfcheidene Provintié'n deezer
Republiek aangewend, tot weering en verbe­
tering van ingefloopene misbruiken, tot her-
ftel van oude Rechten en Voorrechten, en
tor verzekering der Burgerlyke Vryheid, zoo
als zy het begreepen, en zoo als het geraee-
nelyk met één woord genoemd werd, tot eene
Grondwettige Herflelling ; waren die geene
van de minften, welken de Burgers der mees­
te Steden van Gelderland hebben aangewendi
én het fcheen, dat hunne yver aangroeide s
naar maate zy daar in meer tegenfiand dan in
Sndere Provintiën vonden; waar uit dan ook
(?) Nieuwe Neder!. Jaarb. July 1786. bladz. 745,
L s
ca-
1785.

1786-
Adviei van
•t Hór op
veii'cheideneRi;questen.
164 B E K N O P T E HISTORIE DER
natuurlyk volgde, dat de Onlusten, daar uit
ontftaan, veel hooger geloopen zyn, en Ge-
beurtenisfen hebben voortgebragt , die een'
groot gerucht en beroering in alle de andere
Provintiën gemaakt hebben, en de Nakoome-
lingfchap nauwelyks zal kunnen gelooven; tot
derzelver onderrichting zal het derhalven zeer
nuttig en noodig zyn , een kort en nauwkeu­
rig verhaal daar van te boek te Rellen, waar
uit de Nazaat de verfchillende denkwyze, in
deezen tyd , zoo van Burgers als Regenten,
zal kunnen opmaaken.
In het voorige Jaar 1785., waren reeds ver-
fcheidene Verzoekfchriften door veele Burgers
van verfcheidcne Steden en Plaatfen der Pro.
vintie Gelderland, tot bovengemelde einden,
aan de Staaten derzelve ingeleverd; de Staaten
Relden die in handen van 't Hof, om naa de
wyze der Teekening, en de hoedanigheid der
Tekenaars onderzoek te doen; en naa ingekoo-
mene Rapporten en berichten van de Schouten
en MagiRraaten, den Heeren Staaten van Ad­
vies te dienen. Onder alle die Verzoekfchrif­
ten waren 'er twee, die den Staaten inzender­
heid mishaagden, en waar tegen zy oordeel­
den zich met kragt te moeten verzetten; te
weeten j een algemeen en Nationaal Request,
door veele Burgers der drie Kwartieren , van
Zutphen, Over- en Neder-Veluwe, ondertee-
kend; en een Nationeel Request met eenige
verandering , door Burgers en Ingezeetenen
van

.ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 165
van Harderwyk ondertekend en ingeleverd. By 1785.
deeze Requesten werd onder anderen, om bygebragte
redenen verzocht, dat het Regeerings.
Reglement, het welk zy befchouwden, als zoo geweldig
tegen de oorfprongelyke Conftitutie aandruis,
fende, dat het op den duur niet zou kunnen befiaan
, mogte herzien en verbeterd worden. Het
Hof advifeerde hierop, dat de Heeren Staaten
hun ernfiig voorneemen omtrent de nauwkeurige en
volkoomene waarneeming van 't Reglement van
Regeering van 't Jaar 175c. by eene nadrukkelyke
Publicatie openlyk nader zouden optnbaaren en
bekend maaken (*).
Dit Advies van het Hof werd op den 28
April aan de Staaten gezonden, en overeenkomftig
met hetzelve, door de Staaten, op
den Landdag, die toen gehouden werd, eene
Publicatie beraami en vastgefteld, vervolgends
alomme in het Vorflendom Gelder en 't Graaffchap
Zutphen, zoo in de Steden, als ten platten
Lande, afgekondigd, en aangeplakt. In
deeze Publicatie deeden Hun Edel Moogende
te weeten: — Dat in 't voorige Jaar eene
menigte Requesten in hunne Vergaadering waren
ifigediend, op den naam van verfcheidene
Perfoonen uit de Kwartieren van Zutphen en
Veluwe, alle zich noemende Burgers en Ingezeetenen
deezer Provintie; doch van welken,
by onderzoek gebleeken was , dat die Verzoekers
(*) Nieuwe Neder!, Jaarb. 1786. bladz. 310 en May bl. 420,
L3
Publicati
tegen Re
questen.

166 BEKNOPTE HISTüRIE BÏR
* ..* « * ' '•• • t ' i O . ' '
J?S6.
)
i
j
;
kers veel al beftonden uit kinderen, minderjaarigen
Handwerks - Gezellen , fchamele en
bedeelde Perfoonen, en eene menigte van dë
minstkundige der Ingezeetenen ; terwyl de
zaaken, die het voorwerp der gedaanè verzoeken
waren, in de Verzoekers eenen merkelyken
trap van kunde in de'Regeeringsgefteldheid
van die en andere Provintiën , en in 't
algeméén beftuur van J
t Bondgenootfchap,
moeten voorcnderftellen, om welke te bekoomen
de gemelde Verzoekers nooit tyd nog gelegenheid
konden gehad hebben. Derhalven
zouden Hun Edel Moogende, lettende op de
ornftandigheden, die noodwendig tot verachting
van hunne Hooge Overigheid iii deezen
hebben moeten plaats grypep, indien zy alleen
aan hunne rechtvaerdigheid hadden willen gehoor
geeven, zich verpügt geoordeeld hebben,
om aan alle deeze Verzoekers de kragt
Van hunne wettige verontwaardiging te moeten
doen gevoelen, en den weg van rechten tot
wraak van hunne Hoogheid moeten open laaten.
— Doch, zonder toe te laaten, dat in %
Reglement van 1750. eenige verandering gemaakt
wierde, zoo wilden Hun Edel Moogen-
Ie als nu wel gebruik maaken van hunne Lands-
/aderlyke bezorgdheid, om al het geen tot
lier toe, ten aanzien der Teekening dier Regesten
is gepleegd , te vergeeven , gelyk
y hetzelve vergaaven uit kragt deezer Publica-
f' ti

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 167
catie. . Maar wat het vervolg betrof;
zoo werd verklaard : Dat van nu voortaan geene
Requesten of Verzoekfchriften zouden aangenoomen
worden, wanneer die door meer dan zes
Perfoonen, niet van een geflagt wezende , en
derzelver onderlinge belangen niet betreffende,
aan Hun Edel Moogende ingediend werden,
ten ware zodanige Requesten behoorlyk pro
Jlylo waren geteekend door een Practizyn, aan
wien binnen die Provintie de Praclyk was toegelaaten,
en die binnen dezelve woonagtig
was; met verdere verklaaringe, dat, gelyk zodanige
Verzoekers voor den inhoud hunner
Requesten verantwoordelyk bleeven , Hun Edel
Moogende zodanige Pra&izyns voor den inhoud
van de Verzoekfchriften, aldus door hun
geteekend, mede in de eerfte plaats verantwoordelyk
hielden.
Het was 'er ondertusfchen ver van daan, dat
deeze Publicatie met eenpaarige Hemmen zou*
de genoomen, of algemeen goedgekeurd,zyn:
Verfcheidene Staats - Leden, in alle de Kwartieren
, keurden dezelve niet alleen af, maar
verzetteden zich ook fterk daar tegen: Uit het
Kwartier van Nymegen de Ridders M. VAN
BRONKHORST, E. J. VAN NYVENHEIM,
tot Wiel; n. VAN NYVENHEIM, tot Dorth;
j». VAN LYNDEN tot Qldenaller , Junior: uit
het Kwartier van Zutphen, de Ridders R. j
VAN DE CAPELLEN tot den, Marsch, F. B,
L 4 VAS
1786.
Vcrfcheidene
Ridders
protelteeiert
tegen de.
Publicatie»

1786.
Drie Steden
verzetten
fich daar
legen.
1Ö8 BEKNOPTE HISTORIE DER
VAN DE CAPELLEN tot Rysfelt, Burgemeester
te Zutphen, welker Protest en {tellingen
het Kwartier van Zutphen voor rekening en verantwoording
van gemelde Ridders overliet,
zich nadere Aantekening en middelen voorbehoudende,
zoo als het Kwartier zou meencn
te behooren: Ook deeden de Burgemeesteren
R. j V E R S T E G E , W. A DE ROODE en VAN
H E E C K E R E N , Aanteekeningen tegen de gemelde
Publicatie in dat zelfde Kwartier in de
Notulen infehryven. Eindelyk, uit het Kwartier
van Feluwe, verzetteden zich daar tegen
de Ridders w. H. J. VAN LYNDEN van 01-
denallirt; j. H. VAN ZUILEN van Nyeveldi;
c. w. VAN ZUILEN van Nyeveldt, j. c. VAN
E C K , J . H. P. E VAN RENES VAN WILP,
tot Camperbroek (*).
Drie der Veluwfche Steden verzetteden zich
allerfterkst tegen de meergemelde Publica­
tie, Harderwyk, Haitem en Elburg; de twee
laatften zyn 'er de flachtoffers van geworden,
en derzelver Burgers hebben 'er de bitterfte
rampen van belegering , plundering en
ballingfchap om bezuurd. Te harderwyk werdt
op den 14 July in de Vergaadering der Gezwoorene
Gemeente een voorftel gedaan, om
uit naam van dat tweede Lid der Regeering dier
Stad, de Publicatie, op den laatften Landdag
uit»
(*; Nieuwe Nttterl. 'jaari May I78Ö. bladz. 427—433-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 169
uitgebragt (die in dat voorftel eene Monfireufe
Publicatie genoemd, en met de Bloed-Placaaten
van PHILIPS gelyk gefield werd) voor
onwettig te houden en te doen intrekken; doch
dat voorftel werd toen in Advies gehouden (*).
Maar op den 27 Augustus, wanneer de volle
Raad befchreevèn . en de Gemeente op verzoek
der Burgers ook Vergaaderd was, deed de
Burgery door Gecommitteerden Vertoogen en
klagten, by de Gemeente, als tweede Lid van
Regeering, tegen het gedrag der Gecommitteerden
dier Stad op den voorigen Landdag gehouden,
als hebbende mede tot de bewuste Publicatie
tegen de Requesten geflemd, van welke Gecommitteerden
zy verzochten, dat verantwoording
zou geëischt worden: Ook werd aangedrongen,
dat de bezwaaren der Burgery zouden
weg genoomen, en de betwiste Publicatie ingetrokken
en buiten werking gefield worden.
Deeze voorftellen verzochten zy dat de Gezwoorene
Gemeente by den Raad zoude aandringen,
en te gelyk, uit naam der Burgery
aanhouden, dat 'er geene Militie naa die, o£
andere Steden in die , of andere Provintiëa
zouden trekken, om de Burgers in hunne poogingen
te belemmeren. Behalven de gevraagde
verantwoording der Gecommitteerden,wer«
den deeze verzoeken toegeftaan , en dus de
(*) Nieuwe Nidetl. Jaarb. July 1786". bladz. 589-
L 5
be-
1786.

XJ86".
Voornaamlyk
Hattem
en Elburg.
Begin der
Troebelen
Tan Haltent.
IJO BEKNOPTE HISTORIE DES
bewuste Publicatie ingetrokken en buiten werking
gefteld (*).
De Steden Hattem en Elburg weigerden
ftandvastig, zich aan die Publicatie te onderwerpen,
en hebben deswegens veelal een gelyk
lot ondergaan, waar van de omftandigbeden
zoo merkwaardig en menigvuldig zyn, dat dezelve
een byzouder Hoofdft.uk verëifchen , dewyl
ze een aanzienlyk gedeelte in de Vaderlandfche
Historie van deezen tyd zullen uitmaaken.
Ik zal derhal ven, het volgende Hoofdftuk
daar toe befteeden, en zulks in die orde,
dat ik eerst de Gebeurtenisfen van elke Stad
byzonder, en dan die, welke haar beiden gemeenfchappelyk
betreffen, zal vernaaien.
D E R D E H O O F D S T U K -
Behelzende de Gebeurtenisfen en Onlusten, de
Steden Hattem en Elburg betreffende.
e troebelen en wederwaardigheden der
D Stad Hattem, hadden reeds, in 't voorige
Jaar, een begin genoomen na den dood van
twee haarer waardige Regenten : Op den 14
der maand Juny was de Burgervader EOR-
CHARD JOHAN DAENDELS, Schepen der
Stad, by de Burgery zeer geacht en bemind,
haar
(*) Nieuwe NederU J/tarir. Augustus 178e. bladz, ?5i.

ONLUSTEN ra HET VADERLAND, 17*
haar door den dood ontrukt, Tea blyke van
die hoogachting en Liefde» begeerde de Burgery
aanftonds den braaven Zoon diens braaveu
Vaders tot zynen Opvolger; en de Gezwoerene
Gemeente fchreef den volgenden dag na
zyn Overlyden, den 15 July eenen Brief aan
Zyne Doorluchtige Hoogheid den Prins Erfftadhouder,
met een eerbiedig verzoek, dat
Zyne Hoogheid zyne aandacht geliefde te
vestigen op de bygevoegde Stukken (beftaande
in een ExtracT: - Refolutie van Raad en Meente
van 13 February 1659., en 7 Maart 1720., en
daar op gevolgde bekragtiging van die laatstgemelde
Refolutie door de Landfchap, van den
26 April 1723 ) en geen ander Perfoou in deeze
openftaande plaats te Reilen , dan die volgends
's Lands Wetten, overeenkomftig het
Reglement van 1750., daartoe bevoegd was,
de vereischte hoedanigheden bezat, en der
Burgery aangenaam was. — Ja dat zy huunen
vuurigen wensen en begeerte, zoo uit hoogachting
voor hunnen Overleedenen Regent,
als voor zyn Nakroost, voor Zyne Doorluchtige
Hoogheid geenzins konden verbergen;
maar betuigden, dat niets de fmerte over hun
verlies meer zou kunnen verzagten, dan datzy
den oudften Zoon des Overleedenen, den Hr.
èn Mr. HERMAN WILLEM DAENDELS,
zyn Vaders voetftappen mogten zien drukken,
en zyne plaats vervullen ; en zy durfden vrye-
Jyk 'er voor verantwoorden, dat dit de wensen
van
1786,

]
1786. ' /an byna de gantfche Burgery was. — Zy
ïoopten te meer hier op, daar de Burgery nog
misnoegd was wegens de bezwaaren tegen drie,
n voorige Remonftantiën gemelde Heeren;
waar van het echter verre was, dat zy de onmiddelyke
oorzaak aan Zyne Hoogheid wilden
toeichryven , maar wel aan verkeerde onder*
richtingen, welke Zyne Doorluchtige Hoog.
heid by het doen der verkiezinge van twee
derzelven waren voorgekoomen (*).
Begin der
poogin^en
tot heritel
van misbruiken.
72 BEKNOPTE HISTORIE DER
Thans begon de Burgery van Hattem met ernst
aan 't weg neemen heurer bezwaaren en 't inroepen
en opeisfchen haarer oude en vervallene,
of in onbruik geraakte, Voorrechten te
denken en te arbeiden. De zes Gilden der
Stad fchreeven op den 13 February 1786. eenen
Brief aan Zyne Doorluchtige Hoogheid,
waar in zy betuigden,geen inbreuk op het Reglement
van Regeeririg van 1750. te zullen of
te moogen doen, zoo lang hetzelve zou be-
Raan; en dat een brandende zucht voor hunne
Vryheid en Voorrechten hen onbefchroomd
maakte om Zyne Hoogheid zeer eerbiedig voor
te draagen: ,, Dat de zes gewettigde Gilden
het recht gehad hebben, dat ieder Gilde
een
(*) Nieuw Netlerl. Jaarb. July 1785. bladz. 913. Het 1,9
my zonderling aangenaam, dus loflyk de gedachtenis te moo­
gen vermelden van eenen Regent, met wien ik, in de Schooi­
en Acadcmiejaaren ie //arderwyk, de eere gehad heb te moogen
verloeren, en twee/naai z;

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 173
„ een Gemeensman of Vertegenwoordiger in
„ de Gezwoorene Gemeente hadt en zyne
plaats, by Overlyden, verlaaten of vorderen,
zelve uit de Gildebroederen vervulde."
,, Dat onverschilligheid cn verval in fommige
Gilden dit kostelyk Voorrecht federt eenige
Jaaren deed flaapen, en het Eerzaame Collegie
van Gemeenslieden, zoo uit de Gilden als uit
Burgery, zoude uitgeftorven geweest zyn, indien
Zyne Doorluchtige Hoogheid zich derzelver
niet ontfermd en de openvallende plaatfen
van tyd tot tyd vervuld hadt; laatende ondertusfehen
aan Gilden en Burgery overvloedig
tyd om de Verkiezing zelve te doen; dar. de
Gilden Zyne Hoogheid voor deeze oplettendheid,
zorge en moeite, zeer onderdaanig bedankten,
en thans de vryheid namen om Zyne
Hoogheid bekend te maaken, dat zy zich verpligt
achtteden en voomeemens waren, hunne
cude Rechten te rug te neemen, en de openvallende
Gemeentsmans-Plaatfen zelveu uit de
Gilden te vervullen (*)".
Welhaast volgde de gantfche Burgery het
voorbeeld der Gilden : Op den 22 derzclfde
maand, den dag van Sr Pietersftoel, op welken
zy gewoon was in de Kerk te vergaaderen, en
waar in een fchaduw van haare Vryheid om
Over haare belangen te raadpleegen, was overgebleeven,
nu ook naar ouder gewoonte ver-
gaa-
(') Nieuwe Ncdsrl. Jaarb. February 1736. bladz. 112.
17 §6.
De nuigevy
votgt bei
voorbeeld
der Gilden.

174 BEKNOPTE HISTORIE DER
gaaderd zynde, deed de Burgery door haare
Gecommitteerden een Adres opftellen en aan
de Gezwoorene Gemeente inleveren; by het
•welke zy te kennen gaven , dat de Burgery
reeds fedett msèr dan twee Jaaren bedacht geweest
was op het herftellen van haare Voorrechten
, — bedoelende byzonderlyk daar mede
de aanfteliing van Gemeenslieden uit de
Burgery, in welke te rug te neemen de zes
Gewettigde Gilden hun zoo hartelyk waren
voorgegaan, en welk Recht zy thans beflooten
hadden zeiven ook wederom uit te oefenen,,
Ten bewyze van hun Recht daar toe, bragten
zy by, dat iri 't Reglement van 1750 geen
woord gemeld wordt van 't Recht van aanftelling
van Gemeenslieden in de Steden Hattem
en Elburg; dat gevolglyk dat Recht verbleef
aan die geenen, aan welken hetzelve voor de
Omwending van 1748. toebehoorde; en dit
waren de Gilden en Burgery , welken het
Recht van aanfteliing van Magiftraats-Leden
en Gemeènslieden, federt eenigen tyd, hadden
laatèn uitoefenen door de Gezwoorene Gemeente;
doch voor het Jaar 1708., en tèn minftcn
1705. hadt de Burgery zelve haare Regenten,
zoo wel van 't eerfte als tweede Lid der Regeering,
verkoozen. Dit Recht eischten zy
op met deeze nadrukkelyke taal: Zorgeloosheid,
onkunde en vleijery, die ons en gantsch'
Nederland als betoverd hielden, maakten on9
gevoelloos en blind; — de Rechten, uit den
brand

ONLUSTEN i» MET VADERLAND. 175
brand van 175c ontkoomen, vervielen in handen
der heerschzucht, Zie daar. Wel
Ed. en Eerzaame Heeren, op welk Recht de
Heeren Erfftadhouderen de aanfteliing van
Gemeenslieden, iedert dertig Jaaren,geoefend
hebben; en op deeze zelfde gronden heruegmen
wy thans, in navolging der braave Burge.
ry van Elburg en de zes Gilden alhier, dit
kostelyk Voorrecht en nooit vervreemd Recht."
Voords verzochten zy, dat de Gezwooren
Gemeente, als hunne Vertegenwoordigers, aaa
Zyne Doorluchtige Hoogheid den Hr. Prince
Erfftadhouder, in een zeer vriendelykenBrief,
van dit hun voorneemen geliefden kennis te
geeven; en, indien 'er, onverhoopt, door
Zyne Doorluchtige Hoogheid Gemeenslieden
uit de Burgery mogten aasgefteld worden, tegen
derzelver beëediging te protefteeren, en
aan dezelven althans geene Zitting te verleenen
in Hun Edele Eerzaame Vergaadering. Zy
ftonden in voor alle gevolgen, hinder en fchade,
die uit deeze of andere zaaken, ten hunnen
nutte aangewend, mogten voortvloeijen,
beloovende alle trouwe hulpe en byftand, die
een Burgery aan zyne braave Vertegenwoordigers
kon en moest verleenen (*).
Tot hiertoe was 'er niets gevolgd op het
verzoek der Gezwoorene Gemeente, by den
Brief van den 15 July des voorigen Jaars aan
den
O Siiltwi Neder!, Jaarb. February 1786, bladz, no.
1736.
De Gezw.
Gemeente
zendt eene
Commisfie
aan den
Prins op *j
LOQ.

Sene tweede
Schepens en
Raadsplaats
opengevallen.
Op verzoek
der Burgery
ilelt de Gezwoorene
Gemeente
eenen Magiftraat
ad
interim aan.
176 BEKNOPTE HISTORIE nu*
den Prins Erfftadhouder gedaan om de Sdie*
pens-Plaats te vervullen; waarom Hun Edele
Eerzaame den 1 February eene Commisfie aan
Zyne Hoogheid, thans op het Loo zynde,
zonden, om op eene fpoedige voldoening van
dat verzoek aan te dringen; aan welke Commisfie
de Hr. Stadhouder mondelyk verklaarde 3
dat niet alleen alle moogelyken fpoed zoude
,, maaken om de openftaande Schepens- en
,, Raads-Plaats te vervullen, maar ook zoda-
„ nig bevoegden Perfoon te zullen verkiezen,
„ die aan de Burgery aangenaam was, en dat
„ altyd zou trachten, zoowel aan de Burgerv
,, van Hattem, ais aan die van andere Steden
genoegen te geeven (*)."
Terwyl men met ongeduld op de vervulling
deezer toezegging wagtte, viel 'er op den 2
May eene tweede Schepens en Raadsplaats
open door 't Overlyden van den Heer R. A.
VAN WYNEN; waarom de Gezwoorene Gemeente
zich by Requeste by de Heeren Staaten
der Provintie vervoegden , met verzoek om
den Heere Stadhouder tot de vervulling der
openftaande Posten te beweegen.
Op den dag te vooren, den t May, waren
alle de Leden van den Magiftraat uit de Stad
gegaan, zonder dat men den tyd hunner terugkomst
wist; om welke reden de vergaaderde
(*) Nieuwe Nederl. Jaarb. Aug. 1785. b!adz 765.
(f) Ibid. Augustus j^Sö. bladz. 76O.
Bur-

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 177
Burgers zich door hunne Gecommitteerden ,*
tot de Gezwoorene Gemeente vervoegden, en
aan dezelve te kennen gaven, dat alle de Le­
den van den Magiftraat dien morgen uitdeStad
vertrokken waren , dezelve Regeeringloos ge-
laaten hadden, en dus het beltuur der Juftitie
en het beftier der Stad op Gods genade lieten
dry ven ; en dat op een tyd en dag als deeze,
waarop, wegens het verhuizen als anders, dik*
wyls Arresten ,en andere gerechtelyke zaaken
konden voorvallen; weshalven zy inftantelyk
verzochten, dat de Gezwoorene Gemeente,
als hunne getrouwe, en thans eenige, Verte­
genwoordigers, eenen Magiftraat en Raad ai
interim geliefden aan te ftellen, en tot gerief
der Burgery en Ingezeetenen, en tot algemeen
welzyn, uit Hun Ed. en Eerz. midden twee
Prefident Burgemeesteren en Schepenen, die
teffens Raaden zouden zyn, te verkiezen ,om»
geduurende de afweezigheid des Magiftraats,
derzelver plaatfen te bekleeden, en Recht en
Gerechtigheid te oefenen, met al zulke magt
en gezag, als den gewoonen Magiftraat en
Raad toekwam; en dat hier van by Publicatie
aan de Burgery zou kennis gegeeven worden»
Dit verzoek der Burgery werd toegeftaan , en
overeenkomftig hetzelve door Gezwoorene Ge­
meente beflooten en gehandeld.
Zes dagen daarna, op den 7 May keerden
de Burgers zich wederom met een Adres tot de
Gezwoorene Gemeente ; bedankte dezelve voor
M hun-
1786*'*
AJrcs der
Bujgery aWf
de Gezw.
Gemeente,
om liui*

1786. 1
wetiig
ltcclit uit te
oefenen enz.
l?8 BEKNOPTE HISTORIE DER
hunne trouwe en hartelyke verkleefdheid aara
hunne dierbaare belangen, op den eerften dag
dier maand betoond; en gaven te kennen, dat
de Magiftraat zich fcheen toe te leggen, om
niet alleen met de magt, hun door de Burgery
verleend, maar ook door een gedeelte van 't
Gezag aan de Gezwoorene Gemeente wettig
toekoomende , het herftel der Rechten deezer
Stad, zoo niet ondoenlyk te maaken, ten minfte
zoo veel mogelyk te verhinderen; zelfs
fchroomde de Burgery niet zich te verklaaren,
dat zy niet tWyfelde, of fommige Heeren van
de Magiftraat, die zich nu en dan reeds vry
fterk ten nadeele van hun ondernoomen herftel
en de yverigfte Voorftanders hadden uitgelaaten,
zouden alle moeite aanwenden om een
vast Guarnizoen in de Stad te brengen; ten
einde de billyke Volkflem , even als te Amersfoort,
zoo moogelyk te fmooren, en de Burgery te doen
zuchten onder een yzeren Jok van Militaire overheerfching
, en te brengen tot den ftaat van
hunne ongelukkige Arnhemfche Landgenooten.
— Uat het Gode behaagd hadt, hunne twee
beste Volksvrienden hun te ontrukken, en nu
flechts drie Heeren van den Magiftraat met hunne
huishouding geftadig tegenwoordig waren,
en gevolglyk de Stad woest, zonder orde, Juftitie
en Politie moest blyven, zoo lang de ledige
Plaatfen open ftonden; dewyl drie Heeren,
al waren ze allen tegenwoordig, geen wettig
Befluit konden neemen. >~ Dat ds Hr. Erfftad>
hou.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 17$
houder, hoewel bezwooren hebbende hunne
Voorrechten en Rechten te zullenhandhaaven,
evenwel eene openRaande Plaats in den Raad
meer dan 9 Maanden durfde openlaaten, tegen
de letter van deezer Stads-Reglementen van
1705., 1708., en 171Ï., die zeggen, dat eene
openvallende Plaats in de Magiftraat binnen vier
of zes weeken moet vervuld worden / — en dat het
thans hoog tyd was, dat de Gezwoorene Ge­
meente, even als die van Zutphen en Arnhem,
toonde, een Collegie van Regeering te zyn,
geheel onafhangelyk van den MagiRraat, en
naamens de Burgery met evengelyke magt als
de MagiRraat bekleed, uitgezonderd het be-
ftier der Juftitie en Politie ; welk laatfte wilde
zeggen , het dagelyks beftier der Stad omtrent
geringe zaaken.
Alle welke zaaken de Burgery zich verplicht
achtte Hun Ed. en Eerzaame onder het oog te
brengen, en te verzoeken : „ Dat Hun Wel
Ed. en Eerzaame alle gepaste middelen gelief­
den in 't werk te ftellen, en zoo moogelyk te
bewerken, dat de twee openftaande Plaatfen
in de Magiftraat ten eerften vervuld wierden
met Perfoonen der Burgery aangenaam, en uit
de gegoedfte, vroedfte, en rekkelykfte der be-*
voegde Burgers. — Dat Hun Ed. en Eerzaame
zich ten eerften vervoegden aan den Wel Ed.
en Achtbaare Magiftraat, en verklaarden, d3t
zy, als tweede Lid van Regeering ftaande hiel­
den, dat aan Hun de helft in alle zaaken van
M 2 Re-
1786.

1786.
a-fio BEKNOPTE HISTORIE fixrf
Regeering toekwam, uitgezonderd het bellier
der Jufütie en Politie; en dat de Gezwoorene
Gemeente by provifie protefteerde en voor
nul verklaarde al het geen de Magiftraat, ia
zaaken de Gezwoorene Gemeente mede betreffende,
buiten dezelve mogte befluiten, of
goedvinden in 't werk te ftellen ; met voorbe.
houding van al 't geen aan de Gezwoorene
Gemeente tot handhuaving van haar wettig
Recht dienftig en oorbaar zou voorkoomen: —
Dat mede geliefden te befluiten, en aan de
Magiftraat kennis te geeven, dat de Gezwoorene
Gemeente op verzoek der Burgery, verklaarde,
niette kunnen lyden,dat 'er, zonder
haare byzondere toeftemming, Krygsvolk binnen
koome, onder wat voorwendzel het ook
zy; maar dat de Burgery alle poogingen om
de Stad met Krygsvolk te beleggen , zou moeten
houden voor een daad van openbaar geweld ,
baar door byzondere Perfoonen aangedaan ,
die daar door zouden vervallen in de misdaad
van verraad en gekwetfte Majefteit;alzoo geen
Krygsvolk mag worden ingenoomen of aangebragt,
zonder byzondere toeftemming van de
Magiftraat en Gezwoorene Gemeente (*). Alle
welke zaaken de Gezwoorene Gemeente aan
den Magiftraat heeft voorgehouden in een nadrukkelyk
Adres,waar van ik ftraks naderfpreeken
zal. i
(•) Nitvwt NediïU Jearh May 1786, bladz. 436—440»,
Daar;

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. iSr
Daar nu de weg tot herftel van hunne be.
zwaaren by de Staaten te zoeken , door de bo.
vengemelde Publicatie tegen de Requesten,
hun ten eenemaal was afgefneeden, zoo ver­
voegden de Burgery en Gemeente zich weder­
om tot den Prins Erffladhouder met eenen
Brief van den 13 Juny ; waar in zy na het
voorflellen van den beklaaglyken ftaat der Stad
Hattem, als door 't Overlyden van twee, en
de geduurige afweezigheid van drie, Leden
van den Magiftraat, byna geheel van Regen­
ten beroofd was, en in gevaar van aan geheele
verwarring en Regeeringloosheid bloot gefteld
te worden, Zyne Hoogheid voor 't laatfte aan­
maanden, om hoe eer hoe beter, ten minften
voor den afloop van die Maand, aan de be­
geerte der Burgery en Gezwoorene Gemeente
te voldoen, en de openftaande Raadsplaatfen
te vervullen; met verklaaring, dat zy anders
zich genoodzaakt zouden vinden, om tervoor-
kooming van eene geheele Regeeringloosheid,
en om niet langer het beftier der Stad door
zulk een klein getal Perfoonen te laaten uitoe­
fenen , alle zodanige middelen te beproeven en
in 't werk te ftellen, die de Wetten deezer
Provintie en der' Stad Hattem zouden aan de
hand geeven.
Met opzigt tot de, boven meermaal gemel­
de, Publicatie der Staaten, waardoor byna al
het requeftreeren van Burgers en Ingezeetenen
omtrent Lands en Stads zaaken, op ftraffe van
M 3 cri-
1=780".
Biief der
Burgers siau
den Stadhouder.
De Cezw.
Gemeente
verklaart het
geen de Alayiftiaatverricht
heeft

178(5.
vóór informeel
, nul,
en van onwaarde.
Nadrukte,
lyk Adres
der Gezw.
.Geineeiue
nnn den
Magiftraat
i..'g:ievcrd.
r.8a BEKNOPTE HISTORIE DER
crimineele vervolging verbooden was; namen
de Gezwoorene Gemeenten op den 24 Juny
een Beftuit, aangezien de Heeren van de MagiRraat
maar drie Leden fterk waren, die de
voorfz. Publicatie hadden doen afkondigen,
en daar het ten duidelykRe zigtbaar was, dat
dezelve regelregt inliep tegen de Rechten van
een vry Volk; Hun ongenoegen voor den Magiftraat
open te leggen, en het geen door dezelven
verricht is in deezen, voor informeel ,
kragteloos, nul cn van onwaarde te houden (*).
Ingevolge de Verzoeken, te meermaalen,
en byzonderlyk op den 7 of 8 May, hier voor
gemeld, door de Burgery aan de Gezwoorene
Gemeente gedaan , leverde dit Collegie een
zeer nadrukkelyk Adres in by den Magiftraat,
waar uit ik niet kan nalaaten eenige trekken by
te brengen, ten einde aan de Nakoomelingfchap
gelegenheid te geeven om te oordeelen
of de moedige Burgers van Hattem hunne
Rechten bondig betoogd, dan of zy ongelyk
gehad, hebben.
De Gezwoorene Gemeente betuigt aan den
Wel Ed. en Achtbaaren Magiftraat, zich verpligt
te rekenen, om te kennen te geeven,
dat het 'er verre van daan was, dat zy meer
gezag zouden begeeren, dan Hun Eerzaamen
wettig toekwam; maar ook om te vraagen:
Waar is Ons Gezag, dat Ons van ouds wettig
toekomt? Zoo 'er zaaken zyn, waar in het recht
Q) Nieuwe Neder!. Jaarb. Juny 1786. bladz. 5S3,
der

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 183
der Gemeente erkend wordt, moeten wy ons I78

184 BEKNOPTE HISTORIE DER
Ed. en Achtbaare Heeren, niet fchroomen te
verklaaren; dat het der Gezwoorene Gemeente —
in haare ziele fmert, te moeten verneemen, dat een
vry Volk, dat zich ten koste van zyn bloed van
het Spaanfche Tyrannifche juk ontdaan heeft, door
hunne Vertegenwoordigers, die het Gezag niet anders
dan uit naam en van wegen hun uitoefenen ,
een bal in den mond -geflopt en Jlom gemaakt wor~
den, om daar doof hunne Klaag- en Smeekjlem,
omtrent gewigtige zaaken te fmooren. — Wy doelen
op het Arrcfteeren by de Landfchap van de
beruchte Publicatie, alhier den 28 May gepubliceerdj
en by welke in 't vervolg niets minder
dan crimineele vervolging bedreigd wordt
tegen zodanige Verzoekers, als de Tekenaars
der Nationaale Requesten, zoo op die, als op
eenige voorige Vergaadering geprefenteerd,
en waar by NB. een generaale Amnestie voor
al het misdaadige, daar door reeds gepleegd,
werd aangekondigd.
Hoe kan het moogelyk zyn (dus vervolgen
zy) dat zulke billyke verzoeken, als onder
anderen, dat, tot redres en revideering van een
Regeerings - Reglement, dat zoo zeer tegen onze
Conftitutie aandruifchende verklaard werd, als
misdaadig wordt befchouwd; indien daar in een
misdaad geleegen is; zoo rekent de Gezwoorene
Gemeente het zich eene eere, te verklaaren
, dat zy dan Misdaadigers willen zyn en
blyven; want alhoewel bezwooren hebbende,
dat voorfz. Reglement te zullen naleeven, zoo
oor*

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 185
oordeelt de Gemeente, het haar echter volkoomen
vry te ftaan, zonder krenking van dien
Eed, hunne gedachten nopens de tegenftrydigheid
in het zelve te moogen uiten; en vertrouwen,
daar zy het tweede Lid deezer Stads
Regeering uitmaaken, zy nimmer in dat aanzien
kunnen koomen van Minderjaarige, fchamele,
en bedeelde Perfoonen.
Dan aangemerkt hebbende, dat de verpligting
tot flipte onderhouding van 't Reglement
van 1750. even fterk is aan de zyde des Stadhouders,
als van die der Ingezeetenen, als van
wederzyde bezwooren zynde; zoo toonen zy
in verfcheidene (tukken hoe hetzelve, van de
zyde des Stadhouders van tyd tot tyd overtreeden
was; dit alles vraagswyze voorftellende,
vraagen zy eindelyk. ,, Daar dit alles, Wel
Ed. Achtbaare, door niemand kan ontkend worden
waar te zyn , hoe is 't dan moogelyk, dat de
Teekenaars van Nationaale Requesten, als Mis.
daadigers kunnen befchouwd worden, Pardon ontvangen
, en verder bedreigd worden met crimineele
proceduuren?" Daar nu mede door de Burgers ea
Ingezeetenen deezer Stad, het zelfde verzoek
gedaan was, zoo vondt de Gezwoorene Gemeente,
zich in de volftrekte verplichting,
zich deeze zaak aan te trekken en Heilig te
verklaaren : ,, Dat zy deeze Publicatie hield als
een diretl Attentaat op de natuurlyke en Confiitutioneele
Rechten tn Voorrechten der Burgery, en
v a n
M 5
1786.

1736.
Kader Befluit
der
Burgery om
de openftaandeRaadsplaatfen
te vervullen.
186 BEKNOPTE HPSTORIE DER
van dien aart, dat dezelve noodwendig de ernjligfie
gevolgen moest na zich Jleepen." Voords op alles
aandringende, wat de Burgery, in haar Verzoekfchrift
aan de Gezwoorene Gemeente,
van dezelve begeerd hadt (*).
Ondertusfchen was de maand, binnen welker
afloop de Burgery aan den Hr. Stadhouder verklaard
hadt te verwagten, dat de twee Raads-
Plaatfen zouden vervuld worden, reeds geheel,
en de volgende meer dan half verloopcn,zonder
dat de openftaande Plaatfen vervuld waren; waarom
de Gecommitteerden der Burgery,indezaake,
de twee openftaande Schepens-Plaatfen betreffende,
de gantfche Burgery,op den 17 July
by een riepen om van hunne verrichtingen Raport
te doen ; by welke gelegenheid de vergaaderde
Burgers beflooten en vast fielden: „Dat,
aangezien uit het Rapport van Gecommitteerden
gebleeken was, dat de Hr. Erfftadhouder kon
goedvinden de twee Vacaturen in de Magiftraat,
niet tegenftaande alle inftantiën van Gemeente
en Burgery, tot dien tyd toe onvervuld
te laaten, en met zynen duurbezwoorenEed,
het welzyn der Stad, en hunne Voorrechten, als
een Souvrain Oppervorst, te handelen naar zyn
wil en welgevallen, de Burgery andermaal zou
vergaaderen over 14 dagen, en als dan eindelyk
befluiten , welke meest Conftitutioneele
mid-
{") Dit Adres, welk in zyn geheel, verdient geleezen te
woiden, is te vinden in de flituwe Nedtrl. Jaarb. Ju!p
??8ö, bladz. 500—597,

ONLUSTEN m HET VADERLAND. 187
middelen zouden moeten in 't werk gefield
worden, om de twee openftaande Plaatfen in
de Magiftraat te vervullen (*)".
Eindelyk kwam 'er tyding in, dat de Prins
Erfftadhouder eene der openftaande Schepensen
Raads-Plaatfen vervuld hadt met den Perfoon
van ALEERTÜS D I N c K G R E V E , die tot
hier toe onder des Prinfen Lyfwagten (Garde
du Corps genaamd) gediend hadt. Hier over
waren de Burgers zeer misnoegd en verontwaardigd;
te meer als zy zich herinnerden,
dat Zyne Hoogheid nog onlangs aan hunne
Commisfie op het Loo beloofd hadt, de openftaande
Plaats te zullen vervullen met zodanig
bevoegd Perlbon, die der Burgery aangenaam
was; daar zy deezen Perfoon geenzins hielden
voor een van de gegoedften en vroedften der
Ingezeetenen , zoo als de Reglementen en
Voorrechten vorderden; dewyl zy niet konden
onderftellen, dat een Perfoon , die zynen tyd
in Krygsdienst hadt moeten doorbrengen, eene
genoegzaame kennis van Stads Rechten- en
Regeeringszaaken kon hebben. Hierom vonden
zy ook goed, op den 7 Augustus, om den
Perfoon van ALBERTUS DINCKGREVE onbevoegd
te verklaaren tot het bekleeden van
dien aanzienlyken Post van Regeering in hunne
Stad, en gevolglyk, die gedaane aanfteliing
voor nul en van onwaarde te houden: En de
Magiftraat en Gezwoorene Gemeente te verzoe-
(*) NUtiwe Stierf. Jaarb July ijff& bkdz. 59S.
1786.
Een Garde
du Corps,
tot Schepnt
aangeftetd,
wordt door
de Burgery
geweigerd.;

1786".
De Stad in
Iteat van
verdeediging
gefield.
188 B E K N O P T E H I S T O R I E DER
zoeken , om eene Commisfie uit haar midden
te benoemen, die met eene Commisfie uit de
Burgery zou onderzoeken: „ Welke Conftitu-
„ tioneele middelen en wegen, dienden in 't
„ werk gefteld, cm de twee openftaande Plaat-
fen, in de Magiftraat, met bevoegde Per-
„ foonen vervuld te krygen." Ingevolge van
dit Befluit der Burgery werd de beëediging van
den Hr. DINCKGREVE, om welke te doen
de Hoofdfchout, Jonkheer BENTTNCK, den
volgenden dag in de Stad kwam, tegen gehou­
den. De andere Raadsplaats , welke Zyne
Hoogheid aan den Burger-Vaandrig MEY-
LINCK hadt opgedraagen , bleef ook open
ftaan, dewyl die Heer daar voor bedankte (*>
Na zodanige fterke flappen, als waren het
weigeren van de Publicatie der Staaten te eer­
biedigen, en de aanfteliing van den Schepen
en Raad, door den Prins Stadhouder gedaan,
voor bevoegd en wettig te erkennen, verwagt-
te de Burgery van Haitem, dat 'er Krygsvolk
naa de Stad zoude gezonden worden, om bei­
den met den gewapenden Arm door te dringen
en ftaande te houden; waarom zy zich in ftaat
van tegenweer zochten te ftellen, en de noo-
dige toebereidfelen daar toe maakten. Tot dat
einde tradt de Krygsraad in onderhandeling
rpet eene aanzienlyke Commisfie van eenige
Genootschappen in de nabuurfchap, benevens
{*) Nieuwe tifdtrl. Jtati. 17S6, biadü, -67,
de

ONLUSTEN IN HET VADERLAND, i&p
de Elburger Schuttery en een kundig Ingenieur,
over een Ontwerp van verdeediging en fchikkingen
tot onderlingen byftand; de Krygsraad
vervoegde zich tot den Magiftraat om het noodige
in orde te doen brengen; doch Hun Ed.
Achtbaare weigerden daar over te beraadflaagen;
maar de Gezwoorene Gemeente bewilligde
daar in; en ingevolge daar van begon eene
behoorlyke Burgerwacht dagelyks op te trekken,
en aan de Poorten werden Schildwachten
uitgezet; daar werd een nieuwe Wal opgeworpen;
in een byliggend Meertje werd een
Dam gelegd , gelyk ook in het loopend Riviertje
de Strenk: Ook werden 'er rondgaande
Brieven om hulp van Manfchap aan de Gewapende
Genootfchappen en Vry-Corps der andere
Provintiën gezonden, en van dezelven
kwamen van tyd tot tyd verfcheidene Benden
derwaards ; voornaamelyk na dat bekend geworden
was , dat verfcheidene Regimenten
Krygsvolk te Nymegen en Arnhem in Bezetting
zynde, orders hadden om op te trekken. Ondertusfchen
werden veel Krygsbehoeften van
Jmfterdcim en elders derwaards gevoerd; en de
Krygsraad werd des Avonds van den 28 Augustus
door Raad en Gemeente gemagtigd:
j,, Om de noodige Toebereidfelen te maalftn
„ tot tegenftand, en alle Krygsgeweld te kee-
„ ren ; gelyk ook om het aanrukkende Krygs
„volk te verbieden, het Grondgebied der
J } Stad te fchenden, en te verklaaren, dat zy,
» die
178Ö*

J786.
De Gezw.
•Gemeente
fchryven
twee Brieven
aan de
Staaten.
ïpo BEKNOPTE HISTORIE DEJI
„ dit doende, als Vjanden zouden befchouwd
,, en behandeld worden." Zoo haast als 'er
tyding kwam van daadelyken aanmarseh van
Krygsvolk, werd 'er alarm geflaagen, en alle
Manfchap kwam onder de Wapenen, elk op
zynen aangeweezen Post, en de Conflapels
werden by het Gefchut geplaatst.
Onder alle deeze Toebereidfelen fchreef de
Gezwoorene Gemeente twee Brieven, beiden
van den 30 Augustus, aan de Staaten van Cel.
derland, ten einde het nitvoeren van geweldige
maatregelen aan wederzyden, ware het moogelyk,
nog voor te koomen: In den eerften
gaven zy kennis, dat de Hr. Stadhouder de
bekende openftaande Plaatfen in den Magiftraat
hadt zoeken te vervullen met twee Perfoonen,
waar van de eene bedankt hadt, en de ander,
zynde den Perfoon van den Garde du Corps,
ALBERTÜS DINCKGREVE, die der Burgery
gantsch onaangenaam was, en geheel ongefchikt
en onbevoegd tot Raad der Stad, als
een Perfoon , in welken, door zynen Militairenftand
van Lyfwacht, volftrekt niet kon
onderfteld worden, in ftaat geweest te zyn om
die kundigheden, en ervaarendheid in de tegenwoordige
hachlyke omftaudigheden in een
Regent noodig, te verkrygen; hoedanigheden,
dte Hun Fd. Moogende zelve in de Publicatie,
onlangs gedaan, in Eurgers en Ingezeetenen
eischten,die zich met'sLands zaaken bemoeiden.
Waarom zy, behoudens de Rechten en
Voor»

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 101
Voorrechten der Burgers, inftantelyk verzochten,
dat de Hr. Stadhouder door Hun Ed. Moogende
mogt worden gelast, om binnen den tyd
van veertien dagen, zodanige Perfoonen en
Leden der Burgery tot Schepenen aan te ftellen,
welke aan dezelve aangenaam, en naar
'sLands en Stads Rechten en Voorrechten volkoomen
bevoegd waren , en onder de gegoed,
fte, beste en vroedfte konden gerekend worden.
De andere Brief was ingericht, om te kennen
te geeven , dat de Gezwoorene Gemeente
in 't zekere onderricht was, dat eenige Troupen
Krygsvolk reeds order hadden , of Ronden
te krygen, om uit Doesburg, Zutphen, of elders
naa de Stad Hattem te trekken, om de
rust en veiligheid in de Stad te bezorgen en de
Juftitie te handhaaven; maar dat zulks onnoo*dig
was, om dat aldaar geen de minfte wanorde
bevonden werd; en dat de Gezwoorene Gemeente
en Burgery zich daar door grootelyks
verkort en verhinderd zouden zien , in het
herftellen hunner oude en verdonkerde Rechten
en Voorrechten. Waarom zy verzochten
en aandrongen, dat Hun Ed. Moogende
tot dien allergewigtigften en bedenkelykften
ftap nimmer geliefden over te gaan, of daar
toe te befluiten ; maar liever zorge te dra3gen,
dat buiten goedvinden van de Gezwoorene Gemeente
en Burgery, en buiten derzelver verzoek,
geene Militie derwaards gezonden wierde,

1786.
Befluit der
Staaten om
Krygsvolk
naa Halton
en Elburg
te doen
VieKken.
192 BEKNOPTE HISTORIE DÏK
de, het zy om Guarnizoen te houden, of ar>
derzins; met verklaaring, dat, in tegengefteM
geval, zy zich daar tegen zouden verzetten,
en van die middelen bedienen, welke God en
de Natuur hun gefchonken hadt, tot afweering
en fluiting van die onheilen , welke geheel
Nederland en byzonder die Provintie, fcheenen
te bedreigen; laatende de droevige gevolgen
daar van voor rekening der bewerkers (*).
Deeze Brieven vonden geen ingang by de
Staaten; maar fcheenen veelêer gediend te
hebben om de uitvoering der voorgenoomene
ftrenge maatregelen te verhaasten ; want op
den volgenden dag, den 31 Augustus vonden
Hun Ed. Moogende goed, dat, in de eerde
plaats, Zyne Hoogheid als Kapitein Generaal
dier Provintie zou verzogt worden om, zoo
fpoedig moogelyk, een bekwaam getal Krygs•
volk, met al het noodige voorzien, onder het
beleid en bevel van een bekwaam Officier naa
de Steden Hattem en Elburg te zenden, om aldaar
Guarnizoen te houden en tot nader order
te blyven, met last aan den Bevelhebbenden
Officier, om, des noods, indien onverhoopt
eenigen tegenfland mogt ontmoeten, geweld
met geweld te keeren (f). Die Befluit werd
ten zelfden dage aan den Kapitein Generaalgezonden
, met eenen korten Brief, waar in
(*) Nieuwe Nederl. 'faarb. Aug. 17S6.bla.l2, 768-775»
(t; ll'ti. Augintus rSS. blad*;. 7yj,

ONLUSTEN iv «ET VADERLAND, iój
Zyne Hoogheid verzocht en aangefchreeven
werd, om zoo fpoedig doenlyk.aan den inhoud
van dat Befluit te voldoen (*). Ook fcbreeven
de Staaten eenen Brief van gelyken inhoud aafl
de Regenten der Steden Hattem en Liturg, op
dien zelfden dag van 31 Augustus, waar in zy
aan dezelve kennis gaven van dit genomene
Befluit; met aanbeveeling en last, om niet alleen
tot het inneemen en plaatfen van gemelde
Troupen , alle moogelyke gemakkelykheid toé
te brengen; maar ook om de Burgers en Ingezeetenen
tot rust en vrede te vermaanen , tn
zich tegen de orders 3er Straten niet verder te
verzetten (f).
Aan deeze emftige aanöaaning gaven de Re­
Weïgerïi
d-r 'i\td
genten van Hattem geen gehoor; maar fehreeven
op den 1 September nog eeuen Brief aart
de Staaten, waar by zy te kennen gaven ,geene
Inkwartiering in deeze tydsomRandigheden te
kunnen toelaaten, voorneemens waren geweld
met geweld te keeren, en daarom Hun Ed.
Moogende op het dringendfte verzochten , ten
einde de droevige gevolgen daar van voor te
koomen, dat Hoogstdezeiven, indien ordersdaartoe
mogten gegeeven hebben , dezelven
daadelyk geliefden in te trekken, en de Troupen
te gelasten om halte te houden en de Stad
niet te naderen (§_). Het
(*) Nieuw: Nederl. Jaarb. Augustus tjZCr. KadZ. ?$»
(J) Ibid. Augustus 1786. bladz. 704.
(^) lb\d. September bladz, «7j.
N
178*

ï94 BEKNOPTE HISTORIE DIR'
Het gerucht hier van vloog fpoedig door hefi
Ve-zock.
fchiifien aan gantfche Land, en maakte eene groote bewee-
de Srarucn ging in verfcheidene Provintiên en Steden;
van Hollend.
byzonderlyk in de Provintie van Holland, waar,
in verfcheidene Steden, door veele Burgers,,
zoo gewapende als ongewapende, en verfcheidene
Genootschappen Verzoekfchriften aan de
Staaten dier Provintie werden ingeleverd, omte
verzoeken, dat 'er geen Krygsvolk ter be»
taaling van Holland flaande, naa eenige Steden
gezonden wierden om derzelver Burgers en Ingezeetenen
, in 't handhaaven van hunne Rechten
en Voorrechten te hinderen. In Amjlerdam
hadt men zoo ras in de Nieuwspapieren niet
geleezen, dar 'er Krygsvolk naa Hattem en
Elburg in aantogt was, of zou gezonden worden
, of daar werd een Verzoekfchrift daar tegen,
op twee plaatfen, tot Teekening gelegd,
fpoedig door 500 Burgers onderteekend, en
den volgenden morgen met het openen van de
Poort naa 's Hage gezonden (*); waar by naderhand
nog twee Verzoekfchriften kwamen ,
door nog grooter getal van Burgers en Ingezeetenen
onderteekend. Deeze Verzoekfchriften
hadden het gewcnschte gevolg. Aanflond3
werd by Hun Ed. Groot Moogende beflooten,
om geen Krygsvolk, ter betaaling van Holland
ttaande, ergens, waar 't ook zy, tegen Burgers
:e gebruiken, van dit Befluit kennis te geeven
aan
(*) Nieuwe Nided, 'jaarb. Augustus bla d; 823, '

ONLUSTEN IN H Ï T VADERLAND. 195*
aan Zyne Hoogheid ten einde en met last om
geene Patenten uit te geeven ; en aan de Bevelhebbers
der Regimenten te gebieden, op
geene orders van die natuur acht te geeven en
eenige Troupen te doen optrekken, op RrafFe
van bet hoogfte ongenoegen van Hun Ed. Gr.
Moogende en oogenblikkelyke berooving van
hunne Soldyen (*).
Een verzoek van gelyken aart, als in de gemeide
Requesten vervat was, deeden de Burgers
van Hattem, aan de Staaten van Overysfe!
in eenen Brief van den 2 September, waar in
zy te kennen gaven, dat ze met een geweldig
Befluit van hunne Heeren Staaten van Gelderland
bedreigd werden, en daarom Hun Ed.
Moogende eerbiedig en inftantelyk verzochten,
om het daar heenen te willen bellieren, dat
'er geene Troupen ter betaaling van Overysfel
ftaande , tegen hunne Stad gebruikt wierden (f).
Eindelyk deeden die zelfde Burgers nog eene
laatfte pooging om 't optrekken der Troupen
tegen die Stad voor te koomen, by gelegenheid
van 't opligten van eenen Officier : Zy
hadden naamelyk den Kapitein S P E N G L E R ,
den Zoon van den Generaal S P E N G L E R , aan
wien het Bevel over de Troupen tegen Hottem
beftemd, was opgedraagen, op zyne Buitenplaats,
niet verre van de Stad geleegen, opge-
' (*) Nieuwe Neder!. Jaarb Augustus 1786. blad?. SJJ,
.(f; li/id, S'.pie;ube.t 17IJÓ. bladz. 977, •
N a '
hgt,
Verzoet; Set
Borgerjr var»
llaftem aan
de Staatun
van Oyirys*
M
T.antfle pooi
ging der
liurgers varr
Hattem om
geweld voor
t: hoornen*

196 BEKNOPTE HISTORIE DES
J?86, ligt, als by hen verdacht zynde van een Spion
te weezen, om dat zy eenen Brief, van zyrjen
Vader aan hem, onderfchept hadden. Doch by
nader onderzoek bevonden zy, dat die Brief,
hoewel zonder naamtekening , geen grond van
kwaad vermoeden opleverde; waarom zy derx
Kapitein SPENGLER ontfloegen , onder beding,
dat hy zyne poogingen zon aanwenden
by zynen Vader, om van het Bevel over de
Troupen tot die onderneeming af te zien, en
by Zyne Hoogheid op 't Lno, om Hoogstdenzeiven
te beweegen tot het ftaaken van die onderneeming
en tot een minnelyk vergelyk te
koomen. De Kapitein SPENGLER kweet, zich
getrouw van deeze beide Commisfiën, zoo op
het Loo by Zyne Hoogheid als by zynen Vader
den Generaal Major, keerde des anderen
daags tot Heerde toe terug, en fchreef eenen
Brief aan den Burgemeester BROUWER, hoofd,
zaakelyk behelzende: ,, dat hy zyne belofte
als een eerlyk Man volbragt hadt, en ingevolge
van zyne verrichting den Hr. BROUWER.
verzocht, de zaak daar heenen te beftieren,
dat 'er des anderen daags eene Commisfie uit
de MagiRraat te Heerde kwam, om met de gebiedende
Officieren der Troupen, beftemd om
in Hattem Guarnizoen te houden, tefpreeken,
ten einde de zaaken in 't vriendelykc te fchikken."
Doch op deezen Brief is geen antwoord
terug gekoomen (*}. Ter-
(') Dus heeft de Kapitein SPENGLER zelve in zyn Rapport

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. tp 7
Terwyl deeze Procesten , verzoeken en
Briefwisfelingen gedaan en gehouden werden,
kwamen ondertusfchen van alle kanten Hulp-
Burgers en Krygsbehoeften naa de Stad toevloeijen:
van Zwol trokken 300 Vrywilh'gers
derwaards» onder welken 30 Kanonniers waren,
met 2 Rukken Kanon, en eene groote
menigte kogels, druiventrosfen en ander Oorlogstuig;
en hun werden nog nagezonden 6co
fcherpe Patroonen, 1000 pond Buskruid, 2
Rukken kanon, Zandzakken, Schanskorven en
al wat tot eene moedige verdeediging behoort.
Het Genootfchap van Deventer, kwam met drie
fchepen voor de Stad, en bragt 'er nog 500
pond kruid en eenig ander Oorlogstuig in ; doel»
ziende, dat 'er uit de Genootfchappen van
Vollenhoven, Wyhe en andere Plaatfen, reeds
ïooo weêrbaare Mannen in de Stad waren, zoo
voeren zy naa Elburg, waar de Genootfchappen
van Campen en Harderwyk reeds waren aangekoomen.
Uit 'sHage vertrokken dertig of
veertig Leden van 't Genootfchap van Wapenhandel.
Te Amflerdam kwamen den 4 September
een groot get3l Gewapende Mannen van
Delft en Leyden aan, welke met eenige Burgers
uit die Stad dien zelfden avond te fcheep gingen
en naa H.ittem en Elburg vertrokken; waar
heen vooraf reeds IGCO pond kruid en 6 Rukken
porf bericht. Zie Nieuwe Nederl. Jaarb, September 1786.
fciattï, 069. vcrgel. 076.
N 3
Toevloed
ven llu'p-
Brrgers en
KrygSbe
hoeften na
llattcm.

Tusfehen'
treeding der
drie Hoofdlieden
va ti
Overysfcl.
Manifest
der Stapten
van Gelderland,
198 BEKNOPTE HISTORIE DEÜ-
ken kanon nog gezonden waren. Insgelyks
gingen op den j September van Dordrecht ruim
60 Leden van de Schutteryen en Burger-Com-
pagniën, ter hulpe van hunne bedreigde Broe­
ders, onder het uitleiden en welvaart groeten
van eene menigte hunner Stadgenooten van
allerlei rang, derwaards op reis (*_).
In deeze gefleldheid van zaaken , waar in
men niet anders verwagtte , dan dat 'er een
geweldige Burger - Oorlog zou uitbreeken ,
fchreeven de Regeerders van Deventer aan de
Staaten van Gelderland; de drie Hoofdlieden
van Overysfel benoemden Gecommitteerden,
elk uit de haare, die te Wyhe byeen vergaa-
derden, eene Commisfie by Zyne Hoogheid
op het Loo afleiden, en eenen Brief aan de
Staaten van Gelderland fchreeven ; allen met
oogmerk om de Staaten van 't gebruik der Mi­
litie te doen afzien, met aanbieding van hun­
ne bemiddeling tusfehen de Staaten en de be­
dreigde Steden; maar alles te vergeefsch (f).
Want de Staaten van Gelderland beraamden
op den 4 September een Manifest, waar by
aan de Magiftraaten, Gemeenten en Burgeryen
der Steden Hattem en £/£wg-verklaard werd,
dat Hun Ed. Moogende met het doen aantrek­
ken der Troupen geen oogmerk hadden, om
de Vryheden en Voorrechten dier Steden te
kren-
(*) Nietige Nederl. Jaarb. Sept. 1786". bladz. 978- 979. "
Qf) luid. September 17Ö6. bladz. 1181 — 1194. j

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 199
krenken of verminderen ; maar alleen om de
rust en goede orde binnen de voorfz. Steden
te herflellen, en bet Oppergezag van Hun Ed.
Moogende te handhaaven; met aanmaaning om
zich aan Hun Ed: Moogende bevelen te onderwerpen
en zich als Rille Burgers tegedraagen;
ten einde daar door voor te koomen, dat geene
middelen van dwang behoefden gebruikt te
worden; ook werden de MagiRraat, Gemeente
en Burgeryen der voorfz. Steden vermaand alle
Vreemdelingen uit dezelven te doen gaan, en
aan dezelven een beraad van maar drie uuren
verleend, na het ontvangen van dit Manifest,
om de Poorten voor het Guarnizoen te openen,
en daar van aan den gebiedenden Officier ken»
nis te geeven; alzoo na verloop van dien tyd
de geRelde Orders (tot gebruiken van geweld)
haare uitwerking zouden moeten hebben. Dit
Manifest zonden de Staaten op dien zelfden
dag aan den Generaal SPENGLER, en aan
Zyne Doorluchtige Hoogheid met verzoek om
de noodige Orders, daar mede overeenkoomende,
aan de gebiedende Officiers te geeven (*).
Aan denzelfden Generaal Major SPENGLER
hadt Zyne Hoogheid ingevolge het Befluit der
Staaten van den 31 Augustus , op den 2 September
bevel gegeeven om met de Troupen ,
daar toe beftemd , naa de Steden Hattem en
Elburg te trekken, ten einde daar in bezetting
* te
£*) Nieuwe Nederl, 'jaarb. Sept. i}t6, bladz. 901—905. ,
N 4
1786*
Krygsmagc
tegen Huttem
en Elburgbeftemd.

ï?ScT.
Dezelve
Vomi v.or
Jlattem, en
eischt ingelaaten
worden.
aco BEKNOPTE HISTORIE DER
te leggen, en hy cegenftand geweld te gebruiken:
Deeze Troupen beftonden uit een Detachement
van 't Regiment van TUIL VAN SE-
EO OSK E R K E N , te weeten een Ritmeester,
twee Officieren, vier Wachtmeesters, Trompetters
en vyftig Ruiters, waar onder de noodige
Corporaals ; de Regimenten Voetvolk,
van den Luitenant Generaal VAN SOMMES»
L A T T E , en van den CoIIonel VAN PLET­
TEN BERG, benevens een Detachement Artilleristen
, beflaande uit een Kapitein , twee Officieren,
vier Bombardiers, en zestig Kanonniers
van de Compagnie van den Kapitein
M U L L E R ; ook was liet Regiment van den
Erfprins onder de orders van den Generaal Ma­
jor SPENGLER (*).
Met deeze Krygsmagt kwam de Generaal
SPENGLER, op den 5 September voor .Haftem;
doch alvoorens op het Grondgebied der
Stad te treeden, zondt de Generaal den Kapitein
P E L K WYK, van 't Regiment van PLET-
TENBEKG met de Patenten voor het tweede
Bataillon van den Collonel van P L E Ï Ï E N B E B O
naa de Stad; doch de MagiRraat cn Gemeente
weigerde dat Guarnizoen in te neemen , en
'zond eenen^ Brief met gemelden Kapitein aan
cien Generaal om Zyne Ed. Gefir. daar van
kennis en reden te geeven. Daarop zondt de
Generaal Major SPENGLER den Kapitein
PELK,
Kleum Nederl. Jaarb, September 1786, bladz. 899,

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 201
ÏEILKWYK wederom, benevens de Boden
met het voorfz. Manifest van den 4 September
naa den Magiftraat; doch bekwam geen Ant­
woord, maar alleen Copie van den bovenge-
melden Brief; ook bragt de Kapitein dit Rap­
port, dat, indien binnen den tyd van diie ua-
ren, door Hun Ed. Moogende bepaald, geen
twee witte Vaandels van den Tooren waaiden ,
de aanbieding van Hun Ed. Moog. verworpen
was. Na verloop van maar twee uuren begon
men van de Wallen met het kanon te vuuren,
waarvan verfcheide kogels langs het front des
Corps van den Generaal Major en de Voorpos­
ten voor by vloogen. Toen maakte de Gene­
raal toebereidfelen tot den aanval, bezettede
de hoogten voor de Stad, trok kort onder de
Stad, en door de Allée naa de Hovioetfche Poort,
en deed eenige Houwitfer - Grenaten in de Stad
werpen, en eenige kanonfehooten doen. Het
kanon blyvende vuuren deed de Generaal al
het Gefchut aanvoeren, en kwam , aan k hoofd
der Troupen onder het Gefchut van de Stad;
doch toen ondervonden zy eenig Musketten-
vuur met kleine Loopkogels, die zy op de
Bajonetten gewaar werden ; ondertusfehen duur­
de het Kanonvuur voort, de Poort werd open­
gehakt, en de Troupen marcheerden de Stad
in; wanneer de Generaal bemerkte, dat de
Eattery, die geRadig vuurde, over den Tsfel,
cp het Grondgebied der Provintie van Oyerys-
N 5 Jol

I78Ó-.
Verhaal van
den anderen
kant.
Een Kapiteingezonden
om Guarnizoen
in
te noensen.
Uefluït van
weigering
om zich te
verdeédigcn.
202 BEKNOPTE HISTORIE DER
fel lag, en door lieden uit de Stad Zwolle bediend
werd (*).
Zodanig is, hoofdzaakelyk, het verhaal van
den Generaal Major S P E N G L E R in het Rapport
, dat hy daar van aan de Staaten van Gel.
elerland gedaan heeft. Om deeze gebeurtenis
in den klaarften dag te ftellen, zal ik hier byvoegen
hoe dezelve van den anderen kant in'
de Jaarboeken vermeld ftaat, op dat de Nakoomelingfchap
uit vergelyk van beiden de waarheid
mooge ontdekken en onpartydig- daar over
oördeelen.
De Regimenten van den E R F P R I N S en van
P L E T T E N B E R G op den 5'ien der maand September
omtrent de Stad Hattem gekoomen zyn*
de, werd de Kapitein p E L K W Y K door den
Generaal S P E N G L E R afgezonden, om aldaar
Guarnizoen te houden, en met aanbieding van
eene Amnestie van alles wat 'er gebeurd was,
van wegen de Heeren Staaten van Gelderland, indien
zy het Guarnizoen goedwillig en ongehinderd
wilden ontvangen; doch dat de Stad, indien
men zich daar tegen verzettede, aangevallen
en in brand gefchooten zoude worden , waartoe
drie uuren tyd van beraad gegeeven werd.
Daarop werd aanftonds de Raad en Gemeente
vergaaderd, het gevoelen van den Krygsraad
ingeuoomen, cn eenpaarig beflooten , geen
Kiygsvolk in „te laaten, maar zich, in geval
(*) Nieuwe Nederi. Jaarb. Sept, I^SS. bladz. 522 — 925.
varju

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 205
van aanval, manmoedig te verdeedigen. Ingevolge
van dit Befluit gaf men aan den Kapitein
PELKWYK ten antwoord, dat men vastelyk
beflooten hadt, zich tot den laatften man
te verdeedigen ; en men gaf den Kapitein zoo
even gemeld, twee Brieven mede aan den Generaal
, den eenen gefchreeven door Raad en
Gezwoorene Gemeente, en den anderen door
Burgemeesteren, Schepenenen Raad. Nadat
de Kapitein voorfz. uit de Stad terug gekeerd
was, begon men uit dezelve met het kanon te
vuuren; het Krygsvolk van buiten bleef niet
fchuldig met kanon en klein geweer ; drie Bomben
en eenige Houwkfer-Grenaaten werden in
de Stad • geworpen , doch die wci;;ig fchade
deeden, en alle van zelve fmoorden. Ondertusfehen
werd 'er een Brief in de Stad gebragt
van de Heeren Edelen, VAN DER C A P E L L E
tot de Marsch , p A r. L A N D tot Zuithem , en
VAN ZOYLEN van Nyeveld, waarin verzocht
werd, geen Burgerbloed meer te vergieten,
maar de Stad over te geeven, mer bygevocgde
verklaaring, dat de goede zaak daar doorniet
alleen kon bevorderd, maar ook het Vaderland
gered worden. De Burgers, van Hattem en de
Hulpburgers, die veel vertrouwen in die gemelde
Heeren Edelen Relden, beflooten hier
op tot het verlaaten van de Stad,die zy anders
waarfchynelyk, volgends hunne gedaane betuiging
, tot den laatften man zouden verdeedïgd,
en veel eer in brand geftooken, dan
over-
1786.
Het knnon.
necreri begint.
Veranderet
vm Befluit
door een
ingekoomprj
Blief.

De Verdeedigersverlaaten
de
Stad.
Het Krygsvolk
trekt
binnen.
204 BEKNOPTE HISTORIE DER
overgegeeven hebben. Het kanon zweeg, de
Verdeedigers trokken de Stad uit en voeren
met hun Gefchut, zoo veel zy konden mede
neemen, over de beide Veeren van den Tsfel,
waartoe zy de noodige fchuiten en vaartuigen
in gereedheid hadden. Ondertusfchen trokken
de Belegeraars nader aan de Stad, en eer zy
digt aan dezelve genaderd waren, kwam hun
iemand uit de Stad te gemoete, die de tyding
bragt, dat de Verdeedigers de Stad verlaaten
hadden, en met hun Gefchut over den Tsfel
getrokken waren. Dus hadden de Belegeraars
fchoon fpel; aan de Stad gekoomen zynde,
hakten zy de Poorten, die van binnen met
zwaare boomen bebolwerkt waren , open , en
trokken de Stad in, die zy zoo wel van de
meeste en voomaamfte Inwooners, als van gewapende
Burgers verlaaten vonden ; terwyl
onder het intrekken, de Zwolfche Battery, aan
de overzyde van den Tsfel liggende, nog op
hen bleef fpeelen (*).
Cf 'er bloed Of 'er by deeze gelegenheid Burger- en
vcrgooten
Krygsvolks bloed vergooten zy, is bezwaarlyk
zy is duister.
te zeggen, en voor als nog een geheim. Gelyk
het doorgaands in zulke gelegenheden gaat,
da't elk zyn verlies zoo veel als moogelyk is,
verkleint of verbergt, en dat zynes Vyands
vergroot of breed uitmeet; zoo ging het ook
hier; althans verfcheidene vertellingen van
veele?
(*) Nieuwe Neierl, Jaarb, Sept, 17S6. bladz. 079-981,

ONLUSTEN IN BET VADERLAND, zej
veele gefneuvelden aan de zyde van het Krygsvolk,
zyn naderhand onwaar bevonden} doch
dat 'er eenigen gefneuveld zyn , daar aan kan
men niet twyfelen, als men uit het voor verhaalde
opmerkt, dat de Generaal SPE N G LER
in zyn Rapport zegt, dat hy tot onder het
kanon der Stad genaderd was, het welk vry
fterk vuurde, en dac de Battery van de Zwolfche
zyde ter gelyker tyd op hen ipeelde , zelfs
nog toen het Krygsvolk in de Stad trok; dat
ze kleine Loopkogels op de Bajonetten befpeurd
hadden; zoo is het niet waarfchynclyk, dat
alle de kogels, zoo van 't kanon, als uit het
klein geweer, over de hoofden zullen gegaan
zyn, maar wel eenigen getroffen hebben ; te
meer daar Zyne Hoogheid de Kapitein Generaal
zelve, in zynen Brief aan de Staaten van
Gelderland, waarin dezelve kennis geeft, dat
Hattem. van Guarnizoen voorzien was, zyne
blydfchap betuigt, dat daar by weinig of geen
bloedftorting hadt plaats gehad. Dit onderftelt
ten minde, dat 'er eenige bloedftorting gefchied
'is (*•).
De Krygslieden, dus meester van de Stad geworden,
bedreeven veele baldaadigheden en
plunderingen door 't rooven van goederen |n
vernielen van huizen , die door de uitgeweekene
Burgers verlaaten waren; en dat in zulk
eene maate, dat de Staaten noodig vonden,
(*) Nieuwe Nederl, Jaarb, September J^öf. bladz. JJI.
op
I78Ö.
Het Krygs.
volk bedryfi
veele onge-
rc^eldhej.
den.
#

178.5.
Ciieenigueden
cn ongeregeldheden
te
Elburg geftuit.
206 BEKNOPTE HISTORIE DÉR
op den 20 September daar aan volgende, eena
Publicatie te doen afkondigen , waar by vergoeding
beloofd werd aan allen, die opgeeven
zouden hoe veele fchade zy by 't intrekken
van 't Krygsvolk geleeden hadden (*). Het
geen verder van de Onlusten, deeze Stad betreffende,
te zeggen is, zal ons voorkoomen
by het verhaal der rampen van Elburg, haare
lotgenoote in deezen, dat ik hier op zal laaten
volgen.
In de Stad Elbwg waren federt eenigen tyd,
gelyk in andere Steden, groote oneenigheden
sn verbitteringen onder de Burgers en Inge.
zeetenen ontitaan, welke eerlang tot daadelyke
angeregeldheden, het inflaan van giaazen en
mdere ftraatfehenderyen, tot verftooring van
ie openbaare rust, uitipatteden, waarom de
Burger-Krygsraad op den 5 April het Befluit
aam, om dezelven te fluiten, en tot dat einde
zich tot den Magiftraat wendde; denzelven in
jedenken geevende, of het niet dienftig zyn
ronde, den Gebiedenden, of oudften tegenwoordig
zynden Officier van der Stads Burgery
:e gelasten en te magtigen, met een gevoeglyk
ïetal Burgers het wettig gezag en de goede
1 *de in de Stad te helpen handhaaven ; en door
i :cne ernftige Publicatie alle Ingezeetenen der
ïtad op het ernftigfte te onderrichten, waar
raö zy de gewenschte vrugten verwagtedenj
Dit
(*) Nieuws Nederl, 'jaarb. September i-86. bladz. 985. \

ONLUSTEN ii HET VADERLAND, sc^
Dit voorflel werd van den MagiRraat goedge^
keurd, en ingevolge daar van op den 11 Apri
beflooten : Dus werd de Burger-Krygsraad ge
last en gemagtigd om, provifïoneel, gevoeg
lyke fchikkingen te maaken; ten einde de rusi
Én goede orde te bewaaren , en daartoe de
kragtigfte maatregelen te beraamen ; met ver
deren last en magtiging om de overtreeden
Tan deeze Hun Ed. Achtbaare heilzaame voor
zieninge, met de daad te vatten, en op hei
Stadhuis in bewaaring te brengen, en voord?
hier van den tydelyken 'Burgemeester kennif
te geeven, ten einde Hun Ed. Achtbaare tegen
de zodanigcn mogten procedeeren, gelyk naai
toedragt der zaaken bevonden zou worden te
behooren (*).
Van meer gevolg waren de gefchillen der
Gemeenslieden, eerst met eenige Leden van
den MagiRraat, eri vervolgends van den Ma^
giftraat en Gemeente met de Staaten van Gel.
derland. Gelyk in de meeste'Gelderfche Steden.,
zoo was ook hier het Collegie der Gemeens­
lieden byna geheel in verval geraakt; zy zoch­
ten derhalven in hunne oude Rechten herfteld
te worden, byzonderlyk in 't Recht van op 't
Stadhuis te vergaaderen , en aldaar, even als
de Magiftraat, of met denzelven, ovèr's Volks
belangen te raadpleegen en invloed op het be-
flier der zaaken te hebben. Op voorftel van
twee
(*J Nieuws Nedtrl. Jaarb. April 1786. bladz 321 • 324»
17864'
Gcfc!:i] lus;
fchen de Geroet
nsliedeu
en den Ma-,,
giftraac.

Publicatie
tegen de
Rcquesicn,
*o8 BEKNOPTE HISTORIE DER
twee Leden , H E N D R I K VOS G E R R I TZ. , ea
GERRlï HEN G E V E L D W I L L E M ? , , deed
de Gezwoorene Gemeente hier over Vertoogen
aan den Magiftraat; doch deeze nam den 28
Maart daar op een ongunftig Befluit, waar tegen
nogthans twee Leden van den Raad, de
Heeren R A U W E N H O F F en S E L S protefteer.
den. Eindelyk verkreeg de Gemeente haaren
wen^ch, de Magiftraat bewilligde vervolgens
in 't verzoek der Gemeente, en daar werden
nu en dan faamengevoegde Vergaaderingen van
Raad en Gemeente gehouden , voornaamelyk
wanneer het aankwam om den last te bepaalen ,
welke aan de Afgevaardigden ten Landdage
moest gegeeven worden; qm dat de ondervinding
menigmaal geleerd hadt, dat die Heeren
Afgevaardigden hunnen last verre te buiten
gingen.
In zodanig eene fa-.mengcvoegde Vergaadering
van Raad en Gemeente werd op den 23
May Rapport gedaan door den Mede-Raadsvriend
Mr. H, O T T E E S , die mede op den
Landdag, den 2 May te Zutphen gehouden ^geweest
was; uit weLJc Rapport ouder anderen
bleek, „ dat zekere Publicatie (waar by hoofdzaakelyk
verbooden werd Addresfen te doen
door Burgers of Ingezeetenen over Staatszaaken,
betrekkelyk tot de Publicatie daar tegen,
door 't Hof opgefteld) met eenige weinige
verandering door Hun Edel Moogende vastgefteld
was; en zulks onaangezien het Pretest
cn

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 209
en voorbehouding van Aantekening, door de 1785.
Gecommitteerden deezer Stad ten LandJjge
gedaan, zoo wel als tegen de Ptotcsten van
•verfcheidene Leden der Ridderfchap van dit
en andere Kwartieren; en dat dit Punt dus
door de Meerderheid tot Befluit gebragt was*"
Hier over beraadflaagd zynde, werd befloo­ Rcfluir'nrfi
deiclve nier'
ten, „ dat de tydelyke Piseödent zou gemag- te laaien
aikundigeru
tigd worden, en met deezen gemagtigd werd,
om de voorfz. Publicatie , als een punt .van
kennelyk bezwaar inhoudende, en een inbreuk
doende op de onbetwistbaare Rechten en Voor,
rechten der Burgers en Ingezeetenen, niet te
doen afkondigen noch aanplakken ; noch zich
derzelver eenigzins te bekreunen ; maar die ter
Secretary ter neder te leggen. De Gemeens»
lieden gaaven van dit Befluit kennis aan hunne
Principaalcn , de Gilden en Burgery, welke
hen tegen alle moogelyke gevolgen waarborg*
den (*).
Eene dergelyke Vergaadering werd 'er op Bcfliiit nakende
de
den 14 Juny gehouden, in welke de aanfehry- Pinnen deE
Kwartier*
ving door een Bode van Arnhem gebragt werd Vergaade»
tot het houden van eeqe Kwartiers-Vergaadering,-om
te beraadflaagen over het opneemen
ling.
van Penningen door den Raad van Staaten}
waarop beflooten werd , toe te fiemm=n tot mag*,
liging op den Raad van Staaten, ten voorfz. ein*
de:
i (*) Nieuwe Neder!. Jaar!/, /frril i-Sö. bladz. 324. Ver^U
(!/!e. May 1785. bladz. 440. 44a.
L
0 • •

I?86\
2.0 BEKNOPTE HISTORIE rjstf
de: Doch dat de Gecommitteerden niet zouden
moogen treeden in eenige vermeerdering van
ten; dat de Gecommitteerden , zich in geene
andere Punten zullen inlaaten, dan in de aanfchrj
ving vermeld -waren , enz. Tegen dit Befluit
verzetteden zich drie Heeren Schepenen ,
TULLEKEN, JULIEN en vos, en prote*
fleerden tegen de faamengevoegde Vergaadering
van Raad en Gemeente, als daartoe onbevoegd
, houdende het Befluit daar in genoomen
derhalven voorinformeel, nul en onbeftaanbaar;
terwyl de Burgemeester RAUW EN HOF
en de Schepen SELS, benevens de Leden der
Gemeente WYNNE, HOEFHAMER, H. vos,
STUURMAN, HENGEVELD eUMICHIEL-
SEN, hunne Aantekening daar tegen voorbehielden.
Ondertusfchen was men beducht,dat
men het afkondigen der betwiste Publicatie tegen
Addresfen en Requesten met geweld en
door Krygsmagt zon doordringen; waarom de
Krygsraad op middelen bedacht was om zich in
ftaat van tegenweer te Rellen, en, des noods,
geweld met geweld te keeren : Tot dat einde
werd, volgends Befluit van den Magiftraat een
Artillerie Compagnie aangenoomen, men diep.
te de Graften uit, ftelde de Sluizen in ftaac
om te werken; men maakte Schanskorven gereed
, en andere noodzaakelyke dingen meer
tot tegenftand (*}.
Hec
O) Nieuws Nederl. %0vh July ijiS. blad*. 5j>$ —Col,

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 211
Het geen men niet zonder reden vreesde,
gehemde ook welhaast; in de maand Augustus
kwarrt 'er a'anfchryving van 't Gerechtshof van
Ueldtrland, uit naarri der Staaten, aan Burge­
meesteren , Schepenen cn Raad, met de voorfz.
Publicatie, om ze te doen afkondigen en aan­
plakken; doch dit gefchiedde niet, ingevolge
het Befluit van den Magiftraat op den 23 May
genoomen , en hier voor gemeld ; de Momboirs
dit vemoomen hebbende, gaven daar van ken­
nis aan 't Hof, het welk op den 2 Augustn*
daar over aan Burgemeesteren , Schepenen en
Raaden fchreef met nadere aarmmarnftg tct de
afkondiging ; dceh de-Magiuraac en Gezwoo­
rene Gemeente beantwoordde zulks op den 10
Augustus met volharding by hun Befluit van
niet gehouden te zyn, noch die afkondiging te
kunnen doen, om bovengemelde redenen. Maar
de Schepenen en Raaden T U L L E K E N , JU­
LI E N , V A N O L D E N B A K N E V E L D Cn VÖ3,
fchreeven op dien zelfden dag aan het Hof,
dat zy geen deel hadden aan de weigering van
die afkondiging ; waarby naderhand de Heeren
O T T E R S en V A N S P A A N z>ch voegden; eri
de Momboirs gaven op den 24 Augustus van
dit alles kennis aan 't Hof, en 't Hof op den
26. aan de Staaten; welke daar op een Manifest
voor de Steden Hattem en Elburg beraamden,
om aan haar, voor den aantogt van Krygsvolk,
te doen voordraagen, en vervolgends een Be-
ïluit naamen op den 31. derzelfde maand, d*{
ü a Zyne
1786.
De aikonrii.
ging der
gemelde Pof.
blicatie
Wordt ge*
weigerd<
Befluit der
?• iaten or^
xryg*v»H

-1786.
tia:'. liet tem
cn Elburg
te zenden.
Laatflepoogins
der Uegeering
van
Elburg om
Staaten van
dat voorneemen
af te
trekken.
212 'BEKNOPTE HISTORIE DÉS
Zyne Hoogheid als Kapitein Generaal zou wor­
den verzocht om, zoo fpoedig als moogelyk,
een bekwaam getal Militie met al het noodige
voorzien, naa de Steden Hattem en Elburg te
zenden, daar Guarnizoen te houden en tot na­
dere order te blyven, met byzonderen last,
aan den Gebiedenden Officier om, des noods,
by ontmoeting van tegenftand geweld met ge­
weld te keeren. Dit Befluit werd aanftonds
uitgevoerd; op dien zelfden dag werd aan Zy­
ne Hoogheid bovengemelde aanfehryving ge^
daan, en de laatfle aanmaaning aan de Steden
Hattem en Elburg. Elburg, gelyk als Hattem,
bleef ftandvastig by zyne weigering, en door
den Krygsraad werden ook, even als te Hat.
tem, rondgaande Brieven aan de Gewapende
Genootfchappen gezonden ; men ontving Krygs-
behoeften, men nam Gewapende Manfchappea
in, en alle andere fchikkingen werden gemaakt
tot eene moedige verdeediging (*).
Hoe zeer ontflooten om zich tegen geweld te
verdeedigen , wilde de Regeering nogthans
eene Jaatfte pooging doen, om de Heeren
Straten, ware het moogelyk, van het voor-
neemen, om Krygsvolk aan te voeren, af te
trekken : De Raad en Gemeente fchreeven
daartoe op den i September, aan de Staaten,
op den Landdag vergaaderd, eenen hartelykea
, Brief,
(*) Nieuwe Neder!. Jaarb. Augustus i?8

ONLUSTEN IN HET VADERLAND 2x3
Brief, waarin zy betuigden, dat de Burgery,
genoegzaam als een ecnig Man ontflooten was
I om geweld met geweld te keeren, en liever
het uiterfte te waagen, dan hunne Stedclyke
\ Rechten te zien verkragten; dat zy niets
zochten, niets verrichtten, dan waartoe zy
zich over-verpligt vonden, tot onderfteunin'g
hunner Stads Conflitutie; dat ze de gevolgen
, van den Burgerkryg overlieten voor die Staats­
leden, welke daartoe hadden medegewerkt,
op welker gemoederen die zekerlyk eens zou-
i den wegen ; dat zy, nu de Staaten, die hunne
Befchermers moesten zyn, hunne Vervolgers
: waren geworden, hunne overige Bondgenooten
op gronden der Unie van Utrecht , hadden
ingeroepen, terwyl reeds een geducht getal
derzelven, uit alle Plaatfen zich binnen hunne
I muuren bevond, en de rechtvaerdige Voorzie­
nigheid tusfehen Hun Ed. Moogende en Hen
zou rechten Welke Brief verzeld was van
een, niet minder nadrukkelyk, Protest, waar­
in zy de redenen van hunne weigering, en de
gronden van hun gehouden gedrag breedvoerig
ontvouwden. Ondertusfchen waren op den 30
en 31 Augustus verfcheidene Hulpbenden der
Gewapende Genootfchappen van Harderwyk en
Hierde, Deventer, Campen, Amfierdam en el­
ders, daar binnen getrokken, om de aannade-
rende Krygs-bezetting, af te keeren (*).
Op
(*) Nieuwe Nedsrl, Jsuri. Sept. 1785. bladz, siC>-}9i%
O 3
1786.

1786.
Dc Regceri'.g
vin
£lbu>g
fchrjl't oni
hulpc aan
de Staaten
Van Holland.
JJefluiton
pm dc S-ad
{e yerlaatïflt
4t4 BEKNOPTE HISTORIE DB*
Op dien zelfden i September zonden de
Magiftraat en Gezwoorene Gemeente eenen
Brief aan de Staaten van Holland, waarin zy,
na een omftandig verhaal van al 't geen tusfehen
de Staaten van Gelderland en hen was
voorgevallen, en van den toeftand, waarin zy
zich thans bevonden, (daar de Meerderheid
der Staatsleden gereed was om met geweld tegen
hen te werk te gaan,) Hun Ed. Moogende
uk hoofde der Unie van Utrecht, welker onderlinge
bedongen befcherming zy ernftig inriepen,
verzochten en fmeekten, zodanige gepaste
en kragtige middelen te beraamen, ea
aangezien hun dringend gevaar, zodanige hulpe
en byftand daadelyk daar te ftellen, om nog
by tyds, eer 't te laat was, voor te koomen,
dat een imegreerend Lid der Souvrainiteit van
dat Gewest, tegen orde en Conftitutie aan, en
dus alleen door geweld en overmagt , ten
prooije wierde van de willekeurige handelingen
van hunne Mede-Staatsleden, die, met hun
gelyk ftaande, nimmer het recht verkreegen
hadden , hunne ftedelyke rechten van hunne
willekeur afhangelyk te maaken (*).
By dit voorneemen om zich té verdeedigen
Dieeven de moedige Burgers van Elburg, en
mnne Medehelpers tot op den 4 September,
:n zouden waarfchynelyk daar ip volhard en
] iet uiterfte gewaagd hebben, indien niet op
dien
(V Nieuwe Nederl. Jaari. Sqt. 1786, bladz. 993 •» 903.

ONLUSTEN m HET VADERLAND. 215
dien dag eene ernftige raad en aanmaaning was
ingekoomen van de Ridders VAN DE CAP EL­
LEN tot de Marsch , ZUILEN VAN NYE-
VELD, en VAN NÏ VENH EI M, hunne Vrien­
den en Voorftanders, om geen tegenRand. te
bieden , maar de Stad te verlaaten met de beste
en tilbaare goederen, uit aanmerking van de
groote Rerkte der Krygsmagt, die tegen hen
opkwam, en van de onmoogelykheid, om met
de verfaamelde en ingekoomene Hulpbenden
aan dezelve het hoofd te kunnen bieden; en
dat zy zich derhal ven aan een gewis bederf
zouden bloot Rellen. In 't eerRe vondt deeze
raad geen ingang; maar eindelyk befloot men
daar toe, en de meeste Burgers en Ingezeete­
nen zoo gewapende als ongewapende, trok­
ken ter Stad uit, hen volgden de Gewapende
Hulpburgers, die van elders toegefchoten wa­
ren, neemende hunnen weg naa Campen, waar
zy des morgens van den 5 September ten vyf
uuren aankwamen, twee Veldftukjes medevoe­
rende; anderen namen de Wyk naa Amjler.
dam, waar. aanRonds in hunne meest dringen­
de behoeften voorzien, en vervolgends eene
Infehryving geopend werd , om geduurende
hunne vlugt voor hun beflaan te zorgen; ook
booden de Regenten van verfcheidene Hol.
landfche Steden aan die Vlugtelingen, gelyk
ook aan die van Hattem, het Burger-Recht
,aaa, indien zy zich daar wilden nederzet-
O 4 * e
»

l-]?6.
De K

ONLUSTEN ÏN H E T VADERLAND. 217
zich niet aan de akeligfte rampen blom te ftel­ 1785.
len; met uitdrukkelyke verklaaring, dat zy
alles, wat in hunne afweezigheid of tot hun,
of hunner Burgeren nadeel, het zy door 't
Hof, of andere gekoozene Rechters , binnen
die Stad en derzelver Rechtsgebied mogte verricht
worden, hielden voor nul en niet gedaan:
Ook verklaarden zy, dat hun Collegie zyne
Posten niet weêr zou kunnen aanvaarden, voor
dat hunne Stad van Krygsvolk zou ontruimd
zyn, en zy in f'aat gefteld, tot het houden
van vrye beraadflaagingen, en allen ten deezen
einde gewaarborgd, nu en in 't vervolg, in
alle opzigten. Terwyl zy als nu , zoo veel
noodig,tegen alle verder geweld, voor God en
de waereld protefteerden en alle welherbragte
Privilegiën, Rechten en Defenfiën voor zich,
hunne Stad en Burgery inriepen, en zodanige
middelen van herflel en fchaverhaaling hunner
groote bezwaaren, als zy te raaden zouden
worden, zich uitdrukkelyk voorbehielden (*).
Dit Adres werd door de Staaten, daar over
beraadflaa^d hebbende, gefteld in handen van
het Provintiaale Gerechtshof om te dienen tot
deszelfs naricht (f). Het gemelde Hof was Voordel eri
verzoek van
door 't Befluit der Staaten van den 31 Augus­ Zyne Doorl,
Hoogheid
tus gelast en gemagtigd om tegen die geenen, om Amnes­
welke zich te Elburg tegen het afkondigen van tie voor de
Burgers van
. 't Hattem en
Wurg.
(«) Kleuwe Nefcrl. Jaarb. Sipt. 1786. blrtdz, 1004—1005,
(f; Ibid. September, bladz. 974-
" •
:
' O 5 " ' '

De Staaten
befluiten
daartoe met
uitzondering
van
eenige Perfoonen*
?i8 B E K N O P T E H I S T O R I E DER
't Landfchaps-Befluit verzet hadden, of zich
nog verder mogten verzetten, te doen proce-
deeren, en in beide Steden Hattem en Elburg
tegen de fchuldigen recht te oefenen; Zyne
Doorluchtige Hoogheid dit Befluit ontvangen
hebbende, fchreef den 14 September aan de
Staaten eenen Brief, met voorftel en verzoek
om het Hof hier in niet te laaten voortgaan,
maar eene Amnestie, of vergeetenheid vast te
ftellen; waartoe by de Staaten op den 17 Sep­
tember beflooten werd, doch met uitzondering
van eenige Perfoonen, als: 1. Van die Perfoo­
nen uit Hattem en Elburg , welker naamen ge­
vonden werden onder zeker Adres of Request,
by den Brief van de Staaten van Holland, van
den 11 September aan die van Gelderland ge­
voegd, 2. Van de beide Predikanten van El-
burg, H E 1 j N en VAN D I E R M E N , en den Bak­
ker KLAAS VAN DIER MEN. 3. Van den
Advocaat DA ENDELS te Hattem; gelyk ook
zodanige gepenfioneerde Krygslieden, welke
rmder de fchuldigen mogten gevonden wor­
den. 4. Voorts van alle de Burgers en Inge-
zeetenen van voorfz. Steden, welke binnen zes
iveeken, na de afkondiging deezer Amnestie,
niet weder tot hunne wooningen te rug keer­
den (*).
De Amnes­ Maar zeer weinige Burgers maakten gebruik
tie verlengd. .
*an deeze, hun aangeboodene, genade: Toen
s
V) Nederl, Jeari, Sept, 1786, bladz. 953—963.
de

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 219
de tyd van zes weeken, daartoe bepaald, verioopen
was, werd te Hattem, van wegen 't
Hof, door de Gerechtsboden eene omfchryving
in de Stad gedaan, om te onderzoeken»
welke en hoe veele Burgers waren te rug ge.
keerd, en men bevond, dat derzelver getal
niet meer dan 7 of 8 Burgers was. Om derhal.
ven nog meerderen uit te lokken werd de Vergeetenis
nog zes weeken, dat is van half November
tot January verlengd. Maar de Bemiddeling
door de Provintiën van Zeeland en GJO>
ningen, tusfehen de Staaten en de twee Stemhebbende
Steden Hattem en Elburg aangebooden,
werd door de Staaten van Gelderland afgeweezen,
die beweerden, dat, wanneer'Onderdaanen
aan hunnen Souvrain ongehoorzaam
zyn, dan geene Bemiddeling van derden j maar
alleen handhaaving van het Oppergezag, kan
te pas koomen ( +
).
Deeze gebeurtenisfen van Hattem en Elburg
hebben een onmiddelyk verband gehad met de
Onlusten, vervolgends tusfehen de Bondgenooten,
en voornaamelyk tusfehen Holland,
eenige andere Provintiën en byzonderlyk den
Stadhouder, ortitaan, waarom ik den draad
daar van kortelyk zal agtervolgen. De Staaten
•van Holland fchreeven op den 4 September
aan die van Gelderland, dat zy met aandoening
den aart en de gefteldheid der Gefchillen en
On-
{*) Nieuwe Nederl Jaa;b. iïov. 1786. bladi, 1411, 1412.
1786.
Scliryven
der Staaten
Holland aan
die van
Gelderland,

I'7&r5-.
220 BEKN0PTEHIST0RIE.DE*-
Onlusten, tusfehen de Regenten en Ingezeetenen
in fommige Provintiën , en byzonder in
die van Gelderland, ernflig overweegende, genoodzaakt
waren hunne aandacht te vestigen op
bet akelig vooruitzigt der fchroomelyke gevolgen
, die te duchten waren , indien die verfchillen
door de Wapenen beflist, en tot het
gebruik van de Krygsmagt toevlugt genoomen
wierd ; dat Hun Edel Groot Moogende even
daarom by hun Befluit van den 25 Augustus den
Hr. Kapitein Generaal hadden aangefchreeven,
om, by provifie en tot hunne nadere beflelling,
geene Troupen, op hunne Betaaling
ftaaude, en in de Provintie van Gelderland, of
daar buiten, Bezetting houdende naa de Steden
Hattem of Elburg te zenden, enz. dat zy
thans met verwondering vernaamen , dat het
voorgenoomen Befluit van Hun Ed. Moogende
de Staaten van Gelderland, reeds daadelyk ter
uitvoer gebragt was. Hun Edel Groot Moogende
konden niet verbergen, dat zy dit Befluit
met geen onverfchillig oog konden aanzien
, als aanloopende tegen de onveranderlyke
grondbeginfelen . welke in eene welgeftelde
Regecring nimmer kunnen dulden , dat de deur
voor bülyke Vertoogen van 's Lands kiaagende
Ingezeetenen toege-muurd, de wettige en eerbiedige
Volksflem door geweldige middelen
gefmoord, en de weg tot vereffening van op»
gerezene verfchillen door Krygsdwang zou af-
gefneeden worden. Eene ocderneeming
waas

ONLUSTEN IN' HET VADERLAND. a«r
waar van. de rampzalige gevolgen zich welhaast
over de geheele Republiek zouden kunnen
verfpreiden, en een bloedig tooneel van Bur-
gerlyken Oorlog zou kunnen openen; eene art*
derneeming eindelyk, waar omtrent zy temeer
gevoelig moesten zyn, naarmaate zymetgrond
verwagtteden 3 dat het noodlot van' de Gelckr-
fcht Burgery 'aan hunne {de Hollandfche) wel*
meenende en getrouwe Ingezeetenen niet on-
verfchillig zoude zyn. Met dien ernst dan,
die het gewigt deezer zaake vorderde, vonden
zy zich verpligt Hun Ed. Moogende op het
vriendnabuurlykfte te verzoeken, op 't krag>
tigRe aan te ma au en en te betuigen, om het
uiterRe [in deezen nog tydig te verhoeden , en
van het gebruik dier middelen af te zien, we!*
Jee niet anders , dan tot verdervelyke einden
kunnen uitloopen; maar om , integendeel, zo
danige maatregelen by oer hand te neemen,
waar door het hoognoodig vertrouwen tusfehen
Overheden en Ingezeetenen in Huu .Ed. Moo­
gende Provintie herfteld, op duurzaame gropi
den gevestigd, alle misbruiken geweerd-, en
de ontftaane verfchilien langs den weg van min-
nelyke bevrediging vereffend en afgedaan mog­
ten worden. Tot welk zoo nuttig en heilzaam
oogmerk Hun Ed. Gioot Moogende hunne Be­
middeling, gepaard met alie mv&ï kragtige,
goede en Bondgenootfchappelyke dreunen , aan
Hun Ed. Moogende volvaerdig aanbooden, be-
... -Jrei'i
17 83»

I?86.
Arm de anderelïondjenooten
om
gelyke Befluiten
te
neemen.
Voorftel
Van Dordrecht
o'ii de
mai>t des
Stadhouders
ie Wpaaleo.
222 BEKNOPTE HISTORIÉ DÉR
reid zynde, die, op het eerfte aanzoek, daa-
delyk te bewyzen en in 't werk te ftellen (*).
Van deeze aanfehryving en het Befluit, de
Krygsmagt raakende, daar in gemeld, gaaven
de Staaten van Holland kennis aan de Provin­
ciën, van Zeeland, Friesland, Overysfel en Grt>.
ningen, met vriendeïyk verzoek om ook dier-
gelyke Befluiten te neemen , met opzigt tot de
Militie, ter haarer Betaaiing ftaande.
By gelegenheid, dat 'er op den 4 Septem­
ber over het vastftellen van zodanige Brieven,
aan de Bondgenooten te zenden, geraadpleegd
werd , deeden de Gedeputeerden van Dordrecht
door den mond van hunnen Penfionaris, DE
G Y Z E L A A R , vooidraagen, dat het kwaad in
den boezem van den eerften Staatdienaar,
W I L L E M DEN V. zat, en of het niet onver-
antwoordelyk was, Hem in deeze omftandig-
heden zoo veel magt te geeven; en fteldea
voor om eenen bandigen Brief aan Hem af te
zenden; ten einde van Hem te eisfehen, dat
ïiy niet medewerkte tot de uitvoering van der*
jelyke Befluiten , als de Staaten van Gelderland
uratrent Hattem en Elburg, genoomen hadden;
;u indien hy niet daadelyk daartoe bewilligde
i >.n. niet zigtbaar deed blyken, dat hy 'er een
ifkeer van hadt; Hem dan in zyne magt te
sepaalen; en vervolgends het Krygsvolk van
iee;;e Provintie aan te fchryven, zieh op het
eerfte
tf Kieuw. Sedert. Jeari. SipUt&tt Vfè6. blidz.

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 22$
eerde bevel van Hun Ed. Groot Moogende ge­
reed te houden, om gebruikt te worden, te­
gen allen en een iegelyk, die zich als vyanden
van den Staat gedraagen. Verfcheidene Steden
Remden met dit VoorRel van Dordrecht in;
Haarlem drong aan, dat men in buitengewoone
gevallen Randvastig moet overgaan tot hetgeen
de nood vordert, en gaf in bedenken, of men s
daar de Kapitein Generaal zyne toeftemming
openlyk aan de Staaten van Gelderland gaf, en
daarenboven zelfs gezegd hadt, zich niet aan
het Befluit van Holland te kunnen gedraagen,
denzelven zoo lang hy zich niet van verden­
ken zuiverde, provifioneel wel zoude hekst laa­
ten met het beftuur over het Krygsvolk deezer
Provintie? Hier by voegden zich Leyden,
Schiedam, Schoonhoven, Alkmaar, Hoorn, Enk.
huizen, Munnikendam, Medsnblik en Purmerend.
Delft maakte zwaarigheid om zich over de
Voorflellcn van Dordrecht en Haarlem te ver­
klaaren, verzocht een fchriftelyk Voorftel, om
op den volgenden dag daar over te beraadflaa-
gen; waar by den Briel zich voegde. Amfier-
dflms Gedeputeerden voegden zich , als by­
zondere Leden van Regeering by Dordrecht en
Haarlem, benevens de afidere Steden, en ftel-
de voor, eene Expresfe naa hunne Principaa-
len te zenden, en zich den volgenden dag na­
der te verklaaren ; Gouda verklaarde zien op
dezelfde wyze. Rotterdam kwam we! in zoo
verre met Dordrecht en Haarlem overeen, dat
'er

1726.
VerfcheideneVerzoekfchriften
tot
het zcl de
einde lire!;-
Uendc.
Voordellen
der Gedeputeerden
van
Dordrecht.
m BEKNOPTE HISTORIE DÉR
'er eene Voorziening moest gefchieden ; maar
Vondt het bezWaarlyk dezelve te bepaalen; kon
nogthans wel met Haarlem inftemmen , indien
de Leden anders daartoe geneegen waren; by
welk Advies Gorinchem zich voegde. Edam
was afwezig en de Ridderfchap zweeg, zonder
voor of tegen te Remmen (*}.
Terwyl men dus bezig was, over deeze ge«
wigtige zaak te beraadflaagen, kwamen 'er ver­
fcheidene Stukken in, dezelve betreffende,
die dezelve nog ernfliger en dringender maak­
ten ; als daar was een Brief van de MagiRraat
en de Gezwoorene Gemeente van Elburg; enz.
een desgelyke van Burgemeesteren, Schepenen
en Raad der Stad Hattem enz. verfcheidene
gelykluidende Requesten van eene zeer groote
menigte, alle Burgers en Inwooners der Stad
Jlmfterdam , enz. een Verzoekfchrift van een
aanmerkelyk getal Schutters en Ingezeetenen
der Stad Delft, enz.; een Request van Burgers
en Ingezeetenen der Stad Gouda, enz. nog een
Request van eene Schaare Burgers en Ingezee­
tenen van 's Hagi; en eindelyk een Request
van een getal Burgers en Inwooners van Veur,
Voorfchooten en den Leydfchendam, enz.
Op het inkoomen van deeze Brieven en Re­
questen , werden de Leden der Vergaadering
duor de Gedeputeerden van Dordrecht, als oud-
Re „en eerst Remmend Lid, opgewekt tot vry»
moe.
{*) Nieuwe NederU Jaari. Sept, i?3ö. bladz. 1030-rsjC

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 225
moedigheid en hartelykheid in het uiten van
hunne Adviefen op dit gewigtig tydRip, en
op dat die opwekking te meer ingang mogt
vinden, werd, op verzoek van welgemelde
Heeren Gedeputeerden, de Acte van fchade-
looshouding van den 19 July 1663., door den
Raadpenfionaris voorgeleezen; voords haalden
dezelfde Heeren verfcheidene redenen van
wantrouwen op tegen het beflier van den Hr.
Kapitein Generaal en Relden voor, den ge»
meiden Hr. Kapitein Generaal aan te fchry-
ven, zyne perfoonelyke denkwyze over de ge.
weldige maatregelen tegen de Steden Hattem.
en Mlburg, mitsgaders tegen de Stad Utrecht,
op eene klaare en rondborflige wyze open te
leggen, ten einde niet genoodzaakt te worden
om te befluiten tot eene opfchorting van Hem
Kapitein Generaal' in zyne Provintiaale Krygs-
hoedanigheid, en gevolglyk ook van de Magt
aan hem toevertrouwd over de Troupen, ter
betaaling van deeze Provintie Raande. Verder
werd door die zelfde Heeren Gedeputeerden
na de redenen, daartoe beweegende , opge-
geeven te hebben, voorgeReld, om aan alle
de Bevelhebbers der Regimenten op deeze
Provintie ter betaaling verdeeld Raande, van
wegen Hun Ed. Groot Moogende aan te fchry-
ven en te gelasten , zich marschvaerdig te
houden, om op Hoogstderzelver eerfle orders
te kunnen trekken naa de aan te wyzene Plaat­
fen. De Heeren van de Ridderfchap en Ede-
178Ö.

1786.
226 BEKNOPTE HISTORIE bt*
len verzochten Copie van het Voorftel, om
daarop nader te beraadflaagen ; zoo deeden oofe
Amflerdarn, Delft en den Briel om het gevoelen
hunner Principaalen» daarop te veiftaan,
en het Befluit werd uitgefleld tot den 6 der-
Zelfde maand. De Heeren Gedeputeerden va»
Dordrecht, Haarlem, en de andere Steden,
die zich by hen gevoegd hadden, protefteerden
tegen alle verdervelyke gevolgen, die uit
het uitftel zouden kunnen voortvloeijen, laaiende
de verantwoording daar van over aan de
Heeren van de Ridderfchap en de Gedeputeerden
van die Steden, welken het Befluit door
hunne overneeming hadden opgehouden (*).
Brief van de Op den volgenden dag, den 5 September
Vroedfchsu ontvingen de Staaten van Holland eenen Brief
yaa Utrecht,
van de Utrechtfche Vroedfchap, waar in dezelve
te kennen gaf, dat de meerderheid der
voorftemmende Staats-Leden, die te Amers.
foort bleeven vergaaderen, volgends niet ongegronde
geruchten, zou hebben kunnen goedvinden,
een aanmerkelyk getal Troupen naa
Utrecht te zenden, immers enten minften op
het Grondgebied van die Provintie te doen
marcheeren; waar by kwamen tydingen , dat
men van zins zoude zyn, om op eene bepaalde
plaats in eene Nabuurige Provintie een groot
getal Krygsvolk, met eenige ftukken kanon en
eene bende Artilleristen voorzien, byeen te
doera
{*J Kieuw* Nederl. Jaarb. September 178Ö. bjadz. lejx.

ONLUSTEN m HET VADERLAND. 227
doen koomen, uk welke aanflaagen de Vroedfchap
niets anders voorzag, dan dat men van
zins was, die Provintie met Krygsmagt in te
fleemen, en tegen hunne Stad ongeoorloofde,
ja vyandlyke, aanvallen ter uitvoer te brengen
; om Welke redenen zy zich verpligt vonden
en in de onvermydelyke noodzaakeiykheid
waren, van zich tot Hun Ed. Groot Moogende
te wenden, en voor te draagen, of Hun Ed.
Groot Moogende niet zouden kunnen befluiten
met dien fpoed, dien de nood vorderde, een
behoorlyk getal Troupen, op Hun Ed. Groot
Moogende Provintie verdeeld, in allen haast
te doen marcheeren, dezelven by provifie te
plaatfen op de Grenzen der Utrechtjche Provintie,
met last aan de Bevelhebbers, om op
den eerften wenk van den tegenwoordigen Raad
der Stad Utrecht, tot dekking en beveiliging
dier Stad aan te rukken, zonder nadere orders
van Hun Ed. Groot Moogende daaromtrent te
moeten afwagten ; befchouwende de Vroedfchap
zodanigen last in de tegenwoordige omftandigheden,
daar het gevaar moogelyk zeer
groot was, als zeer noodzaakelyk (*).
Op deezen Brief beflooten Hun Ed. Groot ï
Moogende op den 51 September na voorafgaan- 1
de beraadflaaging, dat dezelve zou onderzocht 0
efluit del-
«aten va»
'olland
worden in het groot Befoigne; en des niet te
aaiop.
«min werd goedgevonden en verftaan, dat,
pab .01:7 3öfj9;jpoM JO( over»
f*3 Nieuwe Neierl, Jaari. Seplemher i?26. bladz. 1033,
v Pa
1786*

1786.
5i8 BEKNOPTE HKTTÓR'IE DER
overeenkomftig met het tweede Lid der Dord*
rechtfche Voorftelli-ng daags te vooren gedaan a
aan alle de Commandanten der Regimenten ,
op deeze Provintie verdeeld, van wegen Hun
Ed. Groot Moogende zou aangefchreeven worden
en gelast om zich marschvaerdig fe houden,
ten einde op Hoogstderzelver eerfte orders
te kunnen optrekken , naa de Plaatfen
door Hun Ed. Groot Moogende voor te fchryven,
met verderen last om geene orders tot
het veranderen van hun tegenwoordig Guarnizoen
te gehoorzaamen , ten zy dezelve Orders
door Hun Ed. Groot Moogende goedgekeurd
en bevestigd waren. Ook werden Gecommitteerde
Raaden gelast, geene befcheiden van
Scheepslasten, uit Guarnizoens veranderingen
of het vervoeren van Oorlogsbehoeften veroorzaakt,
federt het Befluit van Hun Ed. Grooü
Moogende van den 25 Augustus te voldoen;
en aan Burgemeesteren en Regeerders der Steden
aan te fchryven, om geene Schepen tot
vervoeren van Oorlogsbehoeften of Krygsvolk
te latken gebruiken, ten zy de orders daartoe
van Hun Ed. Groot Moogende of Gecommitteerde
Raaden, goedgekeurd waren. De Gardes
Dragonders, die zich hadden laaten gebruiken
tot dekking van 't vervoeien van Krygs.
behoeften, beftemd tot het uitvoeren van Orders,
regtftreeks aanloopende tegen het Be-*
fluit van Hun Ed. Groot Moogende van den
25 Augustus die ook tegenwoordig gecanton-
neerqi

NLUSTEN IN HET VADERLAND. 229
oeerd waren, om of by het Loo, waar door
insgelyks tegen de Orders van Hun Ed. Groot
Moogende was aangegaan; hun gedrag moest
door Gecommitteerden Raaden onderzocht worden
, en provifioneel hunne Soldy, die den 9
derzelfde maand zou vervallen, ingehouden;
geene Attaché of Patenten verleend, buiten
kennis der Staaten , tot het uittrekken van
Krygsvolk binnen deeze Provintie, of tot het
doortrekken in andere Provintiën of de Generaliteits
Landen. Eindelyk, dewyl uit de Gcneraliteits
Magazynen naa de Steden van Gelderland,
en moogelyk ook elders Krygsbehoeften
vervoerd waren, tot het uitvoeren van vyandige
Ontwerpen door de Staaten van Gelderland,
en op naam van die van Utrecht gemaakt,
zoo moest van wegen deeze Provintie by den
Raad van Staaten onderzoek gedaan worden ,
of zulks met hun medeweeten of toeftemming
gefchied was; ten einde Hun Ed. Groot Moogende
van het Beftier in deeze, zoo ver uitziende,
zaak gehouden, behoorlyk zouden
moogen onderricht worden (*).
Nog dien zelfden avond van den 5 Septem
ber werden de Boden naa alle de Regimenten
gezonden, met de beflootene aanfehryving en
orders. Op het eerfte Lid der Dordrechifche
Voorftelling op den 6 September weder beraadslaagd
zynde, werd beflooten, en dien volgends
Nieuwe Neder!, Jaarb. September 17SÖ. bladz. 1037.
E 3
1786.
Befluit op
bet eei fte
Lid neizelfdé
Voorftel-
Jin 1 van
Dordrecht.

.1786.
230 BEKNOPTE HISTORIE DER
gends aan Zyne Doorluchtige Hoogheid als
Kapitein Generaal deezer Provintie aange.
fchreeven, dat Hun Ed. Groot Moogende met
het uiterfte ongenoegen en gevoeligst leed»
weezen vernoomen hadden, tot welke flap»
pen de Staaten van Gelderland, ten opzigte van
de Steden Hattem en Elburg, gekoomen waren;
en het geen op naam der Staaten van Utrecht
ondernoomen was, tot het doen inrukken van
eenig Krygsvolk in dezelfde Provintie; en
daarom vol (Trekt noodig en dienftig hadden
geoordeeld , om van Zyne Hoogheid eene
juiste en openhartige opening van zyne perfooneele
denkwyze te vorderen, over de gewei,
dige maatregelen tegen dezelve Steden en
Provintie beraamd , en in het werk gefteld;
terwyl Hun Ed. Groot Moogende verwagteden,
dat zy door eene voldoende opening van
Zyne Hoogheids gevoelens binnen vier- en
twintig uuren na den ontvangst deezer aanfchryving
zouden gerust gefteld worden, en
buiten de noodzaakelykheid gehouden van zodanige
maatregelen, die voor den Perfoonen
X Huis van Zyne Doorluchtige Hoogheid naaeelige
gevolgen zouden kunnen hebben. Dien
zelfden avond van den 6 September werden 'er
Boden naa den Briel, Hcllevoeifluis, Schoonho.
•>en en Gorinchem verzonden met bevelen, tot
iet optrekken der Troupen naa Holland. Nog
verd aan de beveelende Officieren van de Gar­
( iet aangefchreeven, dat zy, benevens de verdere;

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 231
dere Officieren van hun Regiment ontflaagen
waren van dat gedeelte des Provintiaalen Eeds,
het welk betrekking heeft tot het gehoorzaamen
aan de Orders van den Kapitein Generaal,
met last om daar van aan de afweezende Officieren
kennis te geeven (*).
Om aan 't Krygsvolk de gelegenheid af te Publicatie
tegen 't
fnyden tot het pleegen van baldaadigheden, Oranje draa.»
gen en
of verwekken van beweegingen, onder voor- i'cbrceuwan.
wendfel van hunne zucht voor 't Huis van
Oranje, zoo deeden de Heeren Staaten van
Holland eene Publicatie afkondigen, waar by
aan hetzelve verbooden werd, het draagen van
Oranje Cocardes, ftrikken linten , papieren ,
bloemen, en andere verfierfelen van Oranjekleur;
als ook het fchreeuwen van Oranje bo.
ven, op draffe van naar vereisch van zaaken,
zelfs met den dood geftraft te worden.
Terwyl de Staaten dus werkzaam waren, za. Adres der
Gewapende
ten de Burgers ook niet ftil: De Gecommit­ Wurgers aan
de Staaten
teerden der Schutteryën en Gewapende Ge- van Holland
ncotfchappen binnen de Provintie van Holland, en derzelver
Befluit
toen te Leyden Vergaaderd, leeverden , op den daarop.
7 September een Adres in aan de Staaten, waat
by zy niet alleen hunne gevoelens van hoogachting
en verkleefdheid aan Hun Ed. Groot
Moogende betuigden , maar ook hunne bereidvacrdighcid
betoonden tot het doen van
alle zulke dienden, als in de tegenwoordige
ora
, (*) Kieuwe Nederl. Jaarb. Sept. 1786. bladz. 1040-1041.
P4
1786.

ü
132 BEKNOPTE HISTORIE DEa
Ï786. < >mltandigheden voor het Vaderland, en tot
1 >ehoud der Vryheid noodig zouden moogen
veezen; waarop Hun Ed. Groot Moogende,
l \etroffen door den Vaderlandfchen yver, in de
1 'oorfz. Addresjen doorfir aaiende, en overtuigd
t 'at in de liefde van een vry Volk, en in de Wa-
I tenen, die hetzelve tot befcherming der Vry-
1 leid en van zynen wettigen Souvrain gereed
i s aan te gorden, billyk het grootfte vertrouwen
tot bewaaring der openbaare veiligheid en
fweering van alle geweld kan gefteld worden ,
I oedvonden en verftonden, hun Hoogfte ge-
t oegen te betuigen over deeze gedaane aan-
l iedingen en de verzekeringen aan te neemen;
e n alle de Gewapende Schutteryën en gewet-
| gde Genootfchappen van Wapenoefening binen
deeze Provintie, die met zodanige gevoe-
\ ;ns bezield waren, mitsgaders alle de Leden
d erzelven, die zich tot afweering van geweld
z ouden willen laaten gebruiken, in hunne by-
z ondere befcherming te neemen. Het Haagƒhe
Genootfchap van Wapenhandel werdt door
e
en byzonder Befluit der Staaten ook in dit
b sgrecpen (*),
Antwoord Op de bovengemelde aanfchryving der Staa-
van den
Prins. W m aan den. Kapitein Generaal , antwoordde
yne Hoogheid binnen den bepaalden tyd;
| et Antwoord kwam den 7 September in, en
b sheisde eerst een kort verhaal van 't geen Hy
(*; iShi'Avc Neder!, Jaarb, Sept, 178C, bladz. 1042—1044.
op

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 233
op begeerte der Staaten van Gelderland gedaan
hadt, daar na eene betuiging van te meenen
niets te veel te vorderen, wanneer Hy met
alle In- en Opgezeetenen eene vrye denkwyze
inriep; maar nogthans geene zwaarigheid maakte,
om als nog zich te gedraagen tot die gevoelens,
welke Zyne Hoogheid meermaals
opengelegd hadt; op welke gronden Zyne
Hoogheid verzekerde, zoo afkeerig te zyn als
iemand van gewelddaadige middelen; doch,
daar Hun Ed. Groot Moogende zeiven, in
hunne eigene Provintie den Militairen arm gebruikt
hadden tot handhaaving van 's Lands
Hoog- en Gerechtigheid en de wettige Autoriteit
van den Souvrain; Hun Ed. Groot Moogende
zich niet konden verwonderen, dat de
Heeren Staaten van Gelderland insgelyks gebruik
daar van gemaakt hebben (*).
Dit Antwoord, alhoewel door de Staaten,
den 8 September beflooten werd, hetzelve in
Commisfie te ftellen aan 't Groot Befoigne ,
tot nader onderzoek en bericht, kwam verfcheidene
Leden der Vergaadering zoo onvoldoende
voor, dat Dordrecht, Gouda, Schoonhoven
, Alkmaar en Monnikendam deeden aanteekenen,
van Advies te zyn, dat de Hr. Ka.
pitein Generaal wegens het onvoldoende Antwoord
op de vereischte opening van zyn gevoelen
over de geweldige maatregelen tegen
Hat.
£*) üiaiwe Nederh Jaarb. September 17SÉ. bladz. 1045.
P 5
1786.
Is onVOL;
doende.

1786.
Deputatie
der Staaten
van Hollan
aan de Staa
ten Gene
xsal.
£34 BEKNOPTE HISTORIE DER
Hattem en Elburg, provifioneel,-van nu af aatf'
behoorde opgefchort te worden in zyne voorfz.
fefiening: en dat voorts in een Groot Befoigne
behoorde onderzocht te worden , welke
maatregelen verder, in deezen, ten zynen opzigte
, tot bewaaring der Hoogheid en Souvrainiteit
deezer Provintie, gelyk ook van de
Vryheid der Ingezeetenen, en tot het behoud
van het gantfche Vaderland noodzaakelyk zou
geoordeeld worden (*).
De zaaken werden hoe langer hoe ernftiger,
i niet alleen tusfehen de Staaten van Holland en
" den Heere Prince Stadhouder, maar ook tusfehen
dezelfde Staaten en die van de andere
Provintiën; en het fcheelde maar weinig of
de geheele Unie, of het Bondgenootfchap der
zeven Provintiën, was gefcheurd geweest. De
Staaten van Holland vergaaderden op dien zelfden
dag van den 8 September tweemaal. Geduurende
de eerfte Byeenkomst, die van elf
tot vier uuren duurde, v/erd eene talryke Deputatie
uit het midden van Hun Ed, Groot
jVioogende benoemd, en verfcheen in de Vergaadering
der Algemeene Staaten, met den Hr.
Raadpenfionaris aan 't hoofd, die in derzelver
naam het woord voerde. De aanleiding tot
deeze plegtige bezending was, dat eenige Bevelhebbers
in de Generaliteits Steden, waar
Bezetting van Troupen is, geweigerd hadden,
de .
C*J Uiittwc Nedsrl Jaarb, Sept. ijS6, bladz, J047—1048,

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 235
de Hollandfche Regimenten, op aanfchryving
van hunnen Souvrain te laaten uittrekken, zonder
toeftemming van Hun Hoog Moogende.
De Staaten Generaal waren geneegen om het
gedrag van die Bevelhebbers, in 'tbyzonder dat
van den Gouverneur van Bergen op Zoom, goed
te keuren; doch de Gedeputeerden van Hol.
land verklaarden , dat zy, indien zulks gefchiedde,
dan uit de Vergaadering zouden
gaan en zich van de Unie affcheiden. Deeze
rondborftigc verklaaring verhinderde het Befluit,
en de zaak werd, tot nadere beraadflaaging,
overgenoomen.
Ondertusfchen deeden de Staaten van Hol. Nadere aan.;,
fchryving
land aan de Regimenten der Provintie nader der Staaten
aan de Re­
aanfchryven, om indien de marsch naa HoU gimenten
om naa
land, nog niet was aangenoomen, zulks ten Holland CO.
fpoedigfte te doen , zonder aan eenige, hoe trekken.
genaamde, hindernisfen toe te geeven, op
liraffe van niet langer als Troupen , in Soldy
deezer Provintie ftaande, aangemerkt, maar
zonder verdere betaaling aan hun lot overgelaaten
te worden: en integendeel , indien zy
gereedelyk gehoorzaamden , van Hun Ed. Groot
Moogende byzondere befcherming konden verzekerd
zyn Voords werden Gecommitteerde
Raaden gemagtigd, om, zoo haast als de verwagte
Troupen op het Grondgebied deezer
Provintie zouden gekoomen zyn , aan dezelven,
tot fchadeloosftelling en aanmoediging,
eene provijioneele ver hooging van Soldy, tot twaalf
Jlui-
17^.

Het Corps
van den
Rhyngraaf
van Sahn
in dienst
van 'lolland
genoomen.
Het Guarïiizoen
van
den Haag
moet aan
niemand dan
de Staaten
en Gecommitteerden
Raaden ge.
lioorzaamen.
BEKNOPTE HISTORIE DER
Jluivers 'sweeks, toe te leggen ; behoudens Hun
Ed. Groot Moogende beraadflaaging over eene
gevoeglyke fchadeloosftelling voor de Officieren.
In de tweede byeenkomst der Staaten van
dien dag, beflooten Hun Ed. Groot Moogende
het geheele Corps des Rhyngraaven VAN SA LM
in dienst deezer Provintie te neemen; gelyk
het ook op den volgenden dag daar in is overgegaan.
Op dien zelfden dag van den 9 September
werd ook aan 't gantfche Guarnizoen
van 'sHage, door Gecommitteerde Raaden,
in naam der Staaten bekend gemaakt: „ dat de
Gardes du Corps, zoo te voet.als te paerd, en de
verdere Krygslieden , in de Refidentieplaats
van Hun Ed. Groot Moog. bezetting houdende,
of daar vervolgends zouden moogen gebragt
worden, onder niemands bevel fTonden,
dan dat van Hun Ed. Groot Moogende en hunne
Gecommitteerde Raaden; dat zy ook, geduurende
hun verblyf aldaar, aan niemand anders,
dan aan Hun Ed. Groot Moog. en derzelver
Gecommitteerde Raaden gehoorzaamheid
fchuldig waren of bewyzen mogten; dat ook
dienvolgends het geeven van 't Wachtwoord
en alle andere tekenen van gezag over het
voorfz. Krygsvolk byzonderlyk verbleef aan
Gecommitteerde Raaden, zonder dat dezelfde
eere aan iemand anders zou overgegeeven worden;
en zonder dat aan iemand, van wat hoedanigheid
Bediening of waardigheid in den
Bur?

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 237"
Burgers- of Krygs-Staat hy ook mooge wee-
zen , eenige Aéïe van Commando of Gezag
ooit of ooit zou moogen toegelaaten worden."
Doch de Guardes du Corps (uitgenoomen de
Colonel Commandant VAN DER CAPELLENa­
maakten zwaarigheid, zich van hunnen Eed te
laaten ontflaan, dan door dien, aan wien zy
dien gedaan hadden (*). Doch deeze zwaa­
righeid werdt door den Prins zeiven weg ge­
noomen, die aan de Staaten fchreef, dat hy
de Guardes du Corps van dien byzonderen Eed,
waar door zy aan zyn Perfoon verbonden wa­
ren, ontfloeg, en dus aan Hun Ed. Groot Moog.
overliet, om daaromtrent naar welgevallen te
handelen. Waarop vervolgends die Eed, op
den 19 Oftober- door de Staaten vernietigd
werd (t).
Brief der
Op den Brief welken de Staaten van Holland Staatsleden^
aan de Staats-Leden van Utrecht, te Amers­ te Amersfoortverfoort
Vergaaderd, op den 4 September over gaaderd , aan
de Staaten
den tegenwoordigen toeltand van zaaken in de van Holland»
Provintiën van Gelderland en Utrecht gefchreeven
hadden, ontvingen zy op den 11 September
een Antwoord, waarin zy deredenen op»,
gaven, waarom te Amersfoort en niet te Utrecht
vergaaderd waren; en betuigden dat zy wel
verre af waren, van de voorkeur aan geweldige
middelen te geeven; maar dat het ook aan hun
(*) Nieuwe Nederl Jaarb. Sept. 1786. bladz. 1050.
(t; lbid. QSlober 1786. bladz. 1252,
moest
Ï78&

Jf8

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 2$9
' Op den zelfden 11 September ontvingen de 178^.
Staaten van Holland eenen Brief van de Vroed» Brief der
Vroedfcliap
fchap der Stad Utrecht; waarin Hun Ed. Groot van Utrecht
aan de Staa­
Achtbaare aan Hun Ed. Groot Moogende ken. ten van
nis gaven, berichten, waarop zy ftaat kon­ UollanJ.
den maaken, ontvangen te hebben, dat de
twee voorftemmende Leden. benevens twee
der kleine Steden, zich noemende de Staater
dier Provintie,in hunne Vergaadering te Amersfoort
volftrekt hadden beflooten, een genoegzaam
getal Troupen binnen het Grondgebied
te doen trekken, zoo dat die den volgender
Dingsdag binnen of omtrent Amersfoort zouden
?.vn ; — uit welke en andere omftandigheder
zy reden hadden cm te vermoeden, dat men
zou trachten die Provintie allengskcns me!
Krygsvolk te overdekken, om vervolgends de
Stad Utrecht door geweld, gelyk men omtreni
twee • Steden in Gelderland gedaan hadt, te
Overheerfchen, waar uit zekerlyk moest volgen
eene onderdrukking der eerbiedige Volk-
Rem, een- verlies der opdaagende Vryheid ,
eene vervolging tegen cordaate Regenten er
Burgers,eene verhuizing der beste en eerlykftf
Ingezeetenen, en eindelyk een geheel bederi
der Provintie, moest gebboren worden: Ou
alle welke redenen zy by vernieuwing op hel
fterkRe aandrongen op eenen onverwylden by-
Rand van zoo veel Krygsvolk, op Hun Ed
Groot Moog. Provintie verdeeld, als zy genoegzaam
zouden oordeelen, om de Stad Ut
Tech 1

Ce Staaten
van Holland
belooven
liulpe aan de
Stad Ut.
fecht.
240 BEKNOPTE HISTORIE DES
recht tegen allen geweldigen aanval te dekken;
en dewyl hunne Mede - Staatsleden zich niet
ontzagen, naar willekeur, en buiten hunne
kennis over het Provintiaale Grondgebied te
bedellen ; zoo meenden zy ook alle vryheid te
hebben om niets te ontzien tot hunne beveiliging,
en gevolglyk geene zwaarigheid te maaken,
die Hollandfche Troupen binnen hunne
Vryheid te ontvangen; waar dezelve provifioneel
konden post vatten in de Voordeden,
en zoo veel moogelyk een Cordon trekken aan
dien kant, van welken zy waarfchynelyk den
eerden aanval te wagten hadden; hetwelk zy
dachten best gefchikt te zyn; om alle vyandlyke
maatregelen te verydelen (*). —
De Staaten van Holland, gaaven hier op verzekering
aan de Utrechtfche Vroedfchap, dat
zy, in geval van een Vyandelyken aanval, of
aanmarsch van Troupeu uit Gelderland tegen
derzelver dad, aandonds met hunne, voorhanden
zynde , Troupen dezelve zouden befchcrmen,
en van alle geweld en overlast naar vermoogen
beveiligen. Ten welken einde Hun
Ed. Groot Moog. aan den Generaal Majoor
VAN RYSSEL deeden aanfchryven , dat hy,
indien de Stad Utrecht in gevaar mogt gebragt
worden, dan de Troupen, onder zyn bevel,
hadt by een te brengen, en de Stad naar vermoogen,
daar made te helpen verdeedigen,en
alle
C) Nieuwe Neder!. Jaarb, September 178$, bladz. 1058, -

ONLUSTEN IN HET VADERLAND. 241
alle geweldige aanflagen te veriedelen. Dit
Befluit werd alleen door de Ridderfchap en de
Stad Briel tegengefprooken ; en van hetzelve
werdt aan de Utrechtfche Staatsleden, te Amers.
foort vergaaderd , kennis gegeeven; met byvoeging,
dat Hun Ed. Groot Moogende alhoewel
zy verwagtten, dat zodanig een kragtig
Befluit nooit zou in 't werk behoeven gefteld
te worden, nogthans eene cordaate ope»
ning daar van aan Hun Ed. Moog. hebben willen
geeven, zoo wel om alle verkeerde indrukken
omtrent de waare beweegreden daar
toe voor te koomen, als om hen te overtuigen
van derzelver oprechte genegenheid tot eene
gemeenfehappelyke behandeling van zaakens en eene daadelyke bevordering der heilzaame
oogmerken , welke Zy zoo duidelyk aan Hur
Ed. GrGot Moog. hadden te kennen gegeeven s
en eindelyk, dat Hun Ed. Groot Moog. zelfs
op grond van verzekering, door de Staatet
van Utrecht, of de beide voorftemmende Le
den, daar van gedaan, moesten vast ftellen :
dat een geweldige aanval op de Stad Utrecht 1
nooit op begeerte of met medewerking vai t
dezelve zou gefchieden ; en dat Hun Ed. Groo
Moog. derhal ven konden vertrouwen, dat, in
dien evenwel eene zaak van die natuur onder
noomen wierd, Hun Ed. Moog. dan de poe
gingen van Hun Ed. Groot Moogende tot al
weering daar van, niet alleen niet zouden wraï
ken, maar zelfs met al hun vermoogen ondei
O Rei
178Ö.

.1786.
Pcmiddei.