Download Pdf - Welkom op Gezondenzeker.nl

Kort nieuws
2
Themanummer
Innovaties en ergocoaches
in de praktijk
4
Nog één keer:
Ergocoachdagen 2007
6
De OK: vandaag is rood
8
Hulpmiddel: je eigen
lichaam trainen
9
De Ontmoeting:
starten met
ergocoaches
10
Olympische Spelen
komen er aan voor
Marc Lammers
12
Help, ik ben
agressiecoach
13
Zit er business in
zelfredzaamheid?
14
‘Innovaties stranden
door gebrek aan
leiderschap’
17
Agenda
18
Bejegeningsprijs voor
De Dunk
20
Ergo
Blad van en voor ergocoaches in de zorg en welzijn
Coach
Jaargang 5
nummer 16
maart 2008
Innovatie begint met
ideeën
Veel aandacht gaat uit naar vernieuwingen in de zorg. Dat moet ook
wel, want de zorgvraag groeit en door vergrijzing dreigt een tekort aan
personeel. Ergocoaches staan met hun signalerende functie vaak aan
de wieg van innovaties. Zo is het idee voor het ‘condoomlaken’ ook op
de werkvloer ontstaan. Welke stappen zet je als je mogelijkheden voor
verbeteringen ziet? En hoe zoek je steun voor je ideeën?
Wie innovatief wil zijn, moet de ruimte krijgen.
Heel belangrijk is dat je ideeën naar voren kunt
brengen, of ze nou kansrijk zijn of niet. Helaas
wordt in de zorg het gebrek aan die ruimte juist
vaak als excuus opgevoerd; patiënten en cliënten
gaan altijd voor. In de arboconvenanten Zorg en
Welzijn en ook vanuit de CAO Arbeid en
Gezondheid zijn niet voor niets randvoorwaarden
opgesteld voor het functioneren van ergocoaches.
Je inzet loopt risico te mislukken als er bijvoor-
ISSN: 1875-7510
beeld onvoldoende draagvlak in de organisatie is.
Ook heb je – vooral in het begin – tijd nodig voor
overleg en de uitoefening van je taken. Twee uur
per week is de richtlijn. Als ervaren ergocoach is
het net zo goed nuttig af te spreken hoeveel tijd je
aan je werk kunt besteden. Dit expliciet benoemen,
voorkomt dat je in de knel komt en het louter van
je eigen enthousiasme moet hebben.
Lees verder op pagina 4 >

2
Kort nieuws
Wonen & Zorg
Ben je op zoek naar informatie over
wonen en zorg? Neem dan eens een kijkje
bij het Aedes-Actiz Kennis centrum
Wonen-Zorg. Het Kenniscentrum ondersteunt
zorgorganisaties en woningcorporaties
bij de ontwikkeling van nieuwe
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
www.ergocoaches.nl
Altijd je inlog kwijt?
Inloggen op www.ergocoaches.nl is een must voor het bijhouden van
je persoonlijke pagina en om deel te nemen aan ons forum. Je gegevens
zijn tenslotte privé. Wel hebben we deze handeling gebruiksvriendelijker
gemaakt. Het is nu mogelijk om je inlogcode van Project Ergocoaches
te veranderen in een persoonlijke inlogcode. Hiervoor moet je nog één
keer inloggen met je code van het project, vervolgens kun je in je
registratiegegevens een nieuwe code aanmaken.
Maak gelijk van de gelegenheid gebruik om je gegevens op te frissen!
Op het adreslabel van dit magazine vind je je registratiecode van Project
Ergocoaches.
woonzorgconcepten. Op www.kcwz.nl
vind je nieuws over wonen, welzijn en
zorg. Daarnaast heeft het Kenniscentrum
specifieke informatie over diverse thema’s,
zoals: trends in wonen en zorg,
wet- en regelgeving, woonzorgconcepten
en samenwerking. Ook vind je er een
Posters
Bij deze uitgave van ErgoCoach Magazine
vind je twee posters op A3 formaat over
de KarVragen en de 1,2,3 RijRegel. We
helpen je graag bij je taak als ergocoach
met ondersteunend materiaal. Willen je
collega’s en jij meer weten over veilig
rijden of organiseer je zelf een campagne
over dit onderwerp, vraag dan ook de
volgende Praktijk informatiefolders voor
ergo coaches aan:
handige databank met een overzicht van
innovatieve projecten. In het volgende
nummer van ErgoCoach Magazine een
uitgebreid artikel over nieuwe ontwikkelingen
op het gebied van wonen & zorg.
www.kcwz.nl
11. Bedden; basis voor gezond werk
12. Rijden
13. Ruimtegebrek;
wat kun je er aan doen?
16. Werkhouding
20. Praktijkrichtlijnen
21. Rijden met rolstoelen
Liesjes rollator op Support
Het rollatorverbeteridee ‘Liesje’, waarmee de ergocoaches
van De Bruggen in Zwammerdam de Wedstrijd
Zorginnovatie 2007 van Project Ergocoaches wonnen,
is te zien op de Support Beurs die van 16 tot 19 april wordt
gehouden in de Jaarbeurs in Utrecht. De ergocoaches
bedachten een oplossing voor het probleem van langdurig
gebukt lopen van zorgverleners. Deze assisteren kleinere
cliënten bij het zoveel mogelijk zelfstandig gebruiken van
hun rollator. Door de rollator uit te voeren met extra in
hoogte en diepte verstelbare ‘handvatten’ ondervinden de
zorgverleners minder fysieke belasting en meer plezier in
hun werk. En de cliënten blijven met Liesje langer mobiel.
De Bruggen heeft van het prijzengeld 10 Liesjes laten maken
voor intern gebruik. Van het overgebleven geld organiseren
de winnende ergocoaches ook nog een interne ergocoachbijeenkomst
voor hun circa 80 ergocoaches. Wil je Liesje in
het echt bewonderen? Ga dan naar de Support in Utrecht!
www.supportbeurs.nl voor gratis toegangskaarten en reisadvies.
Neem hiervoor contact
op met je regiocoördinator
van Project
Ergocoaches of email
info@ergocoaches.nl.
Micki
Begin met een klein idee
Gezonde en veilige arbeidsomstandigheden worden
belangrijk gevonden in ons land. Niet alleen voor het
welzijn van werknemers maar ook voor de werkgever.
Deze vaart wel bij een gezond arbeidsklimaat.
Ergocoaches hebben de afgelopen jaren al veel
bereikt op het gebied van fysieke belasting. Soms
met kleinschalige activiteiten, soms groots aangepakt
maar altijd zorgvuldig. Wat ik nu zie gebeuren, is dat er
gezocht wordt naar nieuwe wegen om verder te komen
in de ontwikkeling van een gezond arbeidsklimaat.
Er wordt veel gepraat en geschreven over innovaties,
ook in ons eigen ErgoCoach Magazine. Maar wat
betekent nu eigenlijk innovatie? Innovatie of
vernieuwing is het invoeren van nieuwe ideeën,
goederen, diensten en processen. En dat is natuurlijk
van groot belang voor ons zorgverleners. Het is
belangrijk dat er nieuwe, inventieve ideeën komen en
nieuwe plannen worden uitgevoerd. Maar wat zeker zo
belangrijk is, is dat het uitvoeren van al die ideeën en
plannen goed gebeurt. Want een goed idee hebben is
één ding maar het product goed implementeren is een
ander gegeven. Dan moeten we natuurlijk ook kijken
naar de meerwaarde van een vernieuwing. Is het alleen
geschikt voor een specifieke beroepsgroep of branche of
kunnen we er landelijk en in de hele zorgsector mee aan
de slag. Ergocoaches hebben hun sporen in het verleden
vaak verdiend met zorginnovaties, kijk maar eens naar al
die ideeën die ieder jaar worden ingestuurd voor de
wedstrijd tijdens de landelijke Ergocoachdagen. En dat
is nog maar het topje van de ijsberg. Ik ben er van
overtuigd dat er veel meer ergocoaches en niet te
vergeten agressiecoaches rondlopen met allerlei
inventieve ideeën om de zorg te verbeteren. Hou dit idee
niet voor je, ga er mee aan de slag, een klein idee kan
soms een groot verschil maken.
Micki Koot werkt als dialyseverpleegkundige en ergocoach
in het Atrium Medisch Centrum in Heerlen. In dit blad doet
zij verslag van haar werk als ergocoach.
3

4
Themanummer Innovaties en ergocoachen in de praktijk
Slimmer werken met het condoomlaken
‘Het idee voor het condoomlaken is op
de werkvloer ontstaan’, vertelt Jozien
van Iwaarden, fysiotherapeut in
Verpleeghuis De Stelle in Oostburg,
onderdeel van Stichting Woonzorg
West-Zeeuws Vlaanderen. ‘Wij werken
met het concept Passiviteiten van het
Dagelijks Leven (PDL). Dit houdt in dat
we cliënten niet koste wat kost activeren,
maar accepteren dat sommige cliënten
op een gegeven moment dingen niet
meer kunnen. Voor het verplaatsen van
de cliënten worden de bedden vanuit die
PDL-gedachte driedelig opgemaakt: een
laken aan het hoofdeinde, één aan het
voeteneinde en één in het midden.
Het midden- of steeklaken is daarmee
vrij om passieve transfers mogelijk te
maken. Het gaat dan bijvoorbeeld om
het zijwaarts en omhoog in bed verplaatsen
en het geven van wisselligging.
Tot onze ergernis verschoven bij intensief
gebruik het hoofd- en voetenlaken
vaak. Dat was erg lastig en kostte ons
bovendien veel tijd. Een van onze ergocoaches
kwam begin 2000 op het idee
het kop- en voetenlaken te laten maken
in de vorm van een korte hoes, of condoom.
Het hele team stond achter de
ontwikkeling van dit condoomlaken
en we kregen toestemming van het
management. Dit was natuurlijk niet
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
zo’n ingewikkelde en dure aanpassing,
maar oplossingen kunnen soms ook vrij
eenvoudig zijn.’
Tijdwinst
De condoomlakens van De Stelle zijn een
groot succes en worden veel gebruikt op
hun verpleegafdelingen waar mensen
meestal langdurige verpleging, behandeling
en verzorging nodig hebben. Ze werden
precies op de maat van de bedden
gemaakt en voorzien van een blauw stiksel,
daardoor zijn ze op de kar gemakkelijk
te onderscheiden van de middenlakens.
Door het gebruik van de condoom lakens
hoeft de zorgverlener minder handelingen
te verrichten dan bij een traditioneel
opgemaakt bed. De tijdswinst zit ’m er
bijvoorbeeld in dat bij een nat bed alleen
het middenlaken vervangen hoeft te worden.
Het gewone, dagelijkse opmaken van
het bed kan ook eenvoudiger door één
zorgverlener gedaan worden. Gemiddeld
één keer in de week, als ook de kop- en
voethoezen vervangen moet worden, zijn
wél twee zorgverleners nodig. Het over
het matras schuiven van de beide condoomlakens
gaat namelijk een stuk
makkelijker als je dat samen kunt doen.
De wekelijkse verschoning kost wel iets
meer tijd dan bij een traditioneel bed het
geval was, want de zorgverleners
moeten – in plaats van één – drie lakens
aanbrengen. Een voordeel is weer dat ze
bij het verplaatsen van cliënten geen
glijzeil hoeven te gebruiken, omdat het
middenlaken tevens het hulpmiddel is
waarmee de transfers kunnen worden
uitgevoerd. Belangrijk is dat de matrassen
van De Stelle heel glad zijn; bij een
stroef matras zou de transfer met het
middenlaken te zwaar zijn. Uit recent
onderzoek (Zorg voor Beter 2008) blijkt
dat de transfers met het middenlaken
op de matrassen van De Stelle inderdaad
binnen de zogenoemde gezondheidskundige
grenzen kunnen worden
uitgevoerd.
Proefperiode
Je ziet vaak dat als in een organisatie
ergocoaches actief zijn, er grotere verlanglijstjes
komen voor meer of betere
hulpmiddelen en trainingen. Hoe is dat
bij de Stelle? Jozien: ‘Ik heb de leiding over
zeven ergocoaches waarvan er vier op
de afdelingen werken, twee bij de huishoudelijke
dienstverlening en één bij de
ondersteunende diensten zoals de recreatiezaal,
de kapper en het secretariaat.
Wat de hulpmiddelen betreft hebben wij
niet te klagen. Als we een verzoek goed
kunnen motiveren bij de verpleegkundig
Foto: Jozien van Iwaarden en
collega Ed Wiersum
directeur, dan krijgen we meestal wel
toestemming om de hulpmiddelen aan
te schaffen. We beschikken bijvoorbeeld
over zes hele luxe hoog-laag-douchestoelen
waarop je de cliënt ook kunt aan-
en uitkleden en nog eens acht gewone
hoog-laag-douchestoelen.
Verder hebben bijna alle cliënten die
gebruik maken van een passieve tillift
een eigen comforttilband – dit vraagt een
behoorlijke investering. Misschien scheelt
het dat onze directeur vroeger zelf ook
in de verpleging heeft gewerkt; hij weet
waarover we het hebben. Eens per jaar vul
ik samen met de ergocoaches de investeringsaanvraag
in. Als we toestemming
krijgen om een hulpmiddel aan te schaffen,
nodigen we meestal drie verschillende
firma’s uit om de hulpmiddelen voor
een proefperiode te leveren. De leveranciers
doen dat graag en wij geven de zorgverleners
graag een stem in de keuze.
Het idee daarachter is dat als ze enthousiast
zijn over een product, ze ook meer
geneigd zijn ermee te gaan werken. Het
product dat het gemakkelijkst te hanteren
is en ons het best bevalt, dat kiezen we.’
Meetinstrumenten
Om zicht te krijgen op de noodzaak van
Durf raar te denken. Echte goede
ideeën ontstaan door eens anders
te durven denken en niet te snel een
idee als ‘onmogelijk’ of ‘ongepast’ te
bestempelen. Er is bijvoorbeeld ooit
eens iemand geweest die zei dat
mensen zouden kunnen vliegen in
een soort vliegmachine.
• Laat je inspireren. Kijk eens bij andere
instellingen of een andere afdeling
en maak een lijstje wat volgens jou
beter kan bij de anderen én bij jou.
• Ga er eens rustig voor zitten met een
aantal heel verschillende disciplines
uit je instelling. Denk aan zorgverleners,
ergocoaches, paramedici, oplei-
een aanpak kun je als ergocoach gebruik
maken van verschillende (meet)instrumenten.
Ook dat kan helpen om draagkracht
in je organisatie te verwerven.
De Tilthermometer voor zorggebonden
handelingen, de Risico of RugRadar voor
ondersteunende diensten, ze zijn er voor
elke zorgbranche (zie www.ergocoaches.nl).
Jozien: ‘Ik vind de Tilthermometer een
plezierig instrument en vul hem
één keer in de twee jaar samen met de
ergocoaches in. Je krijgt heel precies op
papier in welke mate de zorg belastend
is en welk deel daarvan door de inzet
van hulpmiddelen wordt opgelost.
Het instrument geeft ook goed inzicht in
veranderingen in de zorgzwaarte. Die is
in onze verpleegunits in de loop der jaren
flink toegenomen. Het is een landelijke
trend: mensen blijven langer thuis
wonen, en als ze dan naar een verpleeghuis
gaan, hebben ze die zorg ook echt
hard nodig. Het is heel belangrijk dat we
onze hulpmiddelen daarop aanpassen.’
Het condoomlaken is bij De Stelle niet
meer weg te denken. Met dit hulpmiddel
werken is natuurlijk extra leuk, omdat
het door de verzorgenden zelf is
bedacht. Kunnen we op korte termijn
nog nieuwe innovaties verwachten?
dingen, management, personeelszaken.
Probeer eens zo objectief mogelijk
te kijken naar de zorg die jullie nu
leveren. Waar gaat het goed? Waar
kan het beter? Hoe zou dat kunnen?
• Schrijf binnen je organisatie een
prijsvraag uit voor het beste idee en
beloon dat héél serieus. Bijvoorbeeld
met een stedentrip. Een goed idee
kan immers leiden tot betere zorg
of betere arbeidsomstandigheden
en dat weegt gemakkelijk op tegen
de kosten van een stedentrip.
• Bied studenten (verplegingswetenschappen,
ergotherapie, organsatiemanagement,
etc.) een stageplaats
aan en vraag ze tien goede ideeën
Jozien: ‘Ergocoaches blijven goed
meedenken op de werkvloer. Telkens
proberen we dingen te verzinnen waardoor
het werk minder belastend wordt.
Onlangs hebben we nog een nieuwe
transfer in ons transferboek opgenomen
voor het in bed omhoog verplaatsen van
zware patiënten. De verzorgenden
gingen voorheen altijd in spreidstand
aan weerskanten van het bed staan.
Ze omvatten het steeklaken en
verplaatsten hiermee de bewoner naar
boven. Hierbij gaat de steun van het ene
been over op het andere been. Maar het
blijkt gemakkelijker te werken als beiden
naast het hoofdeinde gaan staan en het
bovenlaken aan de bovenkant vastpakken.
De bewoner wordt naar boven verplaatst
doordat beide verzorgenden hun
lichaamsgewicht naar achter verplaatsen
en zo de bewoner met het steeklaken
mee omhoog nemen.’
Het Condoomlaken is een Zorg voor Beter
project. Zorg voor Beter stimuleert
organisaties in de langdurende zorg om
te werken aan kwaliteitsverbetering en
duurzaamheid van de zorg. Dit om
iedereen nu én in de toekomst goede
zorg te kunnen garanderen.
www.zorgvoorbeter.nl
Ook zin om te vernieuwen? 8 Tips om zelf aan de slag te gaan
te ontwikkelen. Studenten hebben
geen last van het verleden en kijken
er met een frisse blik tegenaan.
• Vraag je directeur eens mee te lopen
op jouw afdeling. Ruil een dag(deel)
van plek en vraag hem of haar om
drie nieuwe ideeën.
• Vraag de directeur van een vrij groot
bedrijf bij jou in de buurt of hij of zij
eens wil meelopen en vraag ook
hem/haar om drie creatieve ideeën
vanuit een ‘niet-zorg’ achtergrond.
• Neem de tijd om eens op internet te
surfen en te googelen. Zoek niet gericht,
maar klik op zaken die jou ‘triggeren’.
Er komt vast iets innovatiefs uit.
5

6
Nog één keer: de Ergocoachdagen 2007
De X-FACTOR, heb jij het? Nederland – Engeland: 1 – 0?
Na in 2006 fitness lessen voor ergocoaches te hebben
georganiseerd, introduceerden we tijdens de landelijke
Ergocoachdagen in 2007 weer een nieuw podium voor
ergocoachtrainingen. We gingen de theatervloer op voor
de X-factor! Heb jij het?
Naast theaterlessen kon je je ook uitleven op de judovloer voor een les in
zelfverdedigingstechnieken.
Theatermaakster Andrea van Schie ging
speciaal voor de Ergocoachdagen aan
de slag en zette een workshop in elkaar
over de rol van de ergocoach zelf bij het
brengen van de boodschap. De ergo-
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
coach in de spotlight! Andrea: “In de
workshop lag de nadruk op het effect
van de communicatie, het contact en
de interactie tussen de ergocoach en
zijn of haar collega’s. Als jij als ergo-
coach je collega’s wilt overtuigen van
het belang van hulpmiddelen zal je toch
eerst eens in je eigen spiegel moeten
kijken. Het gaat niet alleen om wat je
zegt maar ook hoe je iets zegt! Hoe
kom je over? Hoe stel je je op? Hoe
wordt de boodschap overgebracht?”
Alle deelnemers werden meteen voor
het blok gezet door zichzelf te presenteren
voor de groep: ‘Wie ben je? Waar
kom je vandaan? En wat verwacht je
van deze workshop?’ Ze kregen daarop
direct feedback van de andere deelnemers
en van een ervaren toneelspeelster
op hun verbale maar vooral
ook non-verbale communicatie. Andrea:
“Geweldig om te zien hoe iedereen dan
mee doet, zeker als ze niet hadden
verwacht op de ‘theatervloer’ terecht
te komen”.
De X-factor theatertraining gaat ook
om het aanleren van lichaamshoudingen
en stemtechnieken. Het leren door
doen is een belangrijk ervaringsgericht
element in de wereld van theater.
Dit eindigde in de workshop in een serie
dialogen waar met overtuiging- en
samenspeltechnieken praktijksituaties
werden nagebootst en van oplossingen
voorzien. De X-factor van de ergocoach
was een van de best beoordeelde workshops
van de Ergocoachdagen 2007.
De deelnemers zijn ervan overtuigd
geraakt dat ze ‘het’ in huis hebben om
hun collega’s op een positieve manier
tot gezond werken aan te zetten. En
daarmee is het theater als middel tot
persoonlijke ontwikkeling en samenwerking
ook in de wereld van ergocoaches
doorgedrongen.
De workshop X­factor voor ergocoaches
wordt nu o.a. tijdens een regionale ergocoachbijeenkomst
op 15 april in Goes
gegeven. Ga voor meer informatie naar
de agenda op www.ergocoaches.nl.
De Ergocoachdagen 2007 werden niet alleen door veel
Nederlandse maar ook door een groot aantal buitenlandse
gasten bezocht. Met zelfs een workshop Fysieke belasting door
twee Engelse experts. Philippa Leggett en Martin Thomas gaven
ons een kijkje in de Engelse keuken van de ergonomie in de zorg.
Van links naar rechts: Martin, Philippa en Jaap
Philippa is fysiotherapeut van huis uit
en heeft in haar beroepspraktijk veel
te maken met de behandeling van rugklachten.
Als ergonoom weet ze als geen
ander dat die behandeling geen enkele
zin heeft als de werkers naar dezelfde
situatie terugmoeten die hun rugklachten
veroorzaakt heeft. Daarnaast is ze
voorzitter van de National Back
Exchange, een vereniging van ‘back care
advisors’, letterlijk vertaald rugadviseurs.
Dit zijn niet zoals bij ons ergocoaches op
de werkvloer en vaak teamleden, maar
professionals die in de gezondheidszorg
werken om werkgerelateerde rugklachten
in de zorg te voorkomen. Je kunt daarbij
denken aan (bedrijfs) fysiotherapeuten,
ergotherapeuten, ergonomen, etc. Martin
Thomas is zo’n back care advisor.
De National Back Exchange promoot
het uitwisselen van informatie over de
preventie van rugklachten. Daarnaast
houdt de NBE zich bezig met het ontwikkelen
van richtlijnen en standaarden
voor trainingen. Ze fungeren als forum
om de zorg voor gezonde werkomstandigheden
te evalueren en initiatieven
op dat gebied te stimuleren en ze stimuleren
werk gevers om back care advisors
in dienst te nemen.
‘Nederland en Engeland vallen beiden
onder dezelfde Europese richtlijnen,
maar de Nederlandse overheid heeft
beter begrepen wat er met de ergonomische
aanpak om gezondheidsproblemen
te voorkomen bedoeld wordt’, aldus
Philippa. ‘Jullie overheid is zich er via
arboconvenanten en Arbeidsinspectie
ook actief mee gaan bemoeien. En kijk
maar naar het Project Ergocoaches wat
mogelijk gemaakt wordt door subsidies
van jullie ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid’. In Engeland lijkt
de overheid volgens Leggett meer geïnteresseerd
in de productiedoelstellingen
van de NHS (National Health Service;
het gezondheidszorgsysteem in
Engeland) dan in veiligheid voor de werkers
in de zorg en veiligheid in het algemeen,
waardoor het moeilijk is om werkgevers
te overtuigen van het belang van
het goede werk van de National
Backexchange en back care advisors.
Gelukkig is er ook goed nieuws in
Engeland. Er worden meer schriftelijke
richtlijnen binnen de zorgprofessies
toegepast en er wordt ook meer gepubliceerd
over het veilig verplaatsen van
patiënten. Verder is Philippa enthousiast
over de nauwe contacten met collega’s
in de Verenigde Staten. ‘Ik zou graag een
meer intensieve internationale samenwerking
zien. Het maakt niet uit of
patiënten Nederlands, Engels, Duits of
Amerikaans zijn, de praktische problemen
waar we tegenaan lopen zijn hetzelfde
wat betreft het verplaatsen en
verzorgen van patiënten!’ Ook al hebben
we verschillende regeringen en culturen,
we kunnen een hoop van elkaar leren als
we onze ervaringen met elkaar delen.
www.nationalbackexchange.org
Dit was het laatste artikel
over de Ergocoachdagen 2007.
De data voor de landelijke
Ergocoachdagen 2008 zijn
al bekend*. Noteer ‘t vast in je
agenda: 27 & 28 oktober zijn
ze er weer!
*Onder voorbehoud
7

8
OK-transfers fysiek belastend
Vandaag is rood, en
morgen?
Beoordeeld volgens het stoplichtmodel valt de fysieke
belasting van OK-medewerkers veel in het oranje en soms
in het rode gedeelte. Tijdens een patiëntentransfer is vaak
sprake van asymmetrie waardoor flinke krachten inwerken
op de tussenwervelschijven en de facetgewrichten. Dit bleek
tijdens een onderzoeksworkshop die operatieassistent Paul
Meijsen en bewegingswetenschapper Hanneke Knibbe eind
vorig jaar voor OK-medewerkers organiseerden.
Het hoge percentage fysieke klachten bij
OK-personeel vormde de aanleiding voor
de workshop bij Fontys Hogeschool
Verpleegkunde te Eindhoven. In 2004 is in
onderzoek van Meijsen en Knibbe al vastgesteld
dat operatieassistenten tweederde
van hun werkdagen de praktijkrichtlijnen
voor staand werk, en rug- en nekhoudingen
overschrijden. Er zijn toen intensieve campagnes
opgezet om de OK-medewerkers
zich daarvan bewust te maken. Paul, werkzaam
op de OK in het Catharina ziekenhuis
in Eindhoven: ‘Micropauzes en het gebruik
van stakrukken beginnen al wel ingeburgerd
te raken.’
Krachtmetingen
In de laatste workshop lag het accent van
het onderzoek op patiëntentransfers.
Hanneke Knibbe: ‘Patiënten moeten na de
operatie van de operatietafel terug in hun
bed. Omdat ze dan nog onder narcose zijn
– en dus geheel passief – is de transfer niet
te vergelijken met een transfer op een
verpleegafdeling.’ ‘Er zijn vier mensen voor
nodig’, vult Paul Meijsen aan. ‘Eerst plaatsen
we een rolmatje onder de patiënt. Dan zet
iedereen zich schrap en telt de persoon aan
het hoofdeinde tot drie. Vervolgens wordt
de patiënt met vereende krachten zo ongeveer
naar zijn bed gelanceerd. De patiënt
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
brengt het er altijd wel ongeschonden af,
maar voor de medewerkers is de fysieke
belasting groot.’
Tijdens de workshop heeft de meting van
de dynamische belasting bij de transfer een
nieuw probleem aangetoond. Hanneke: ‘Bij
krachtmetingen ontdekten we dat medewerkers
vaak veel meer kracht gebruiken
dan eigenlijk nodig is om een patiënt te
verplaatsen. In het stoplichtmodel komt
de fysieke belasting dan zonder meer in het
rode gedeelte. Zeker omdat ook nog eens
sprake is van asymmetrisch tillen. We hebben
de transferbewegingen van de operatieassistenten
met een speciaal driedimensionaal
ergonomisch computerprogramma
(3D SSPP) geanalyseerd. Niet alleen de
belasting van de wervelkolom werd in
beeld gebracht, maar ook die van de overige
gewrichten, zoals de schouders en de
Paul Meijsen: 'Was het niet de rug, dan
waren het wel de knieën'.
heupen. Bij die computeranalyses ontdekten
we dat tiltechnieken weinig invloed
hebben. Hoe er ook werd getild, telkens
werd een andere lichaamsregio overbelast.
Was het niet de rug, dan waren het wel
de schouders of de knieën.’
Oplossingen
Het rood op de OK is niet het mooie rood
van Marco Borsato. Zijn er oplossingen voor
de fysieke (over)belasting? Hanneke: ‘Echte
oplossingen zijn alleen te verwachten door
de inzet van goede hulpmiddelen zoals tilliften
met een horizontaal tilframe, of luchtkussenmatrassen
die werken als een
Hovercraft. Fabrikanten en OK-medewerkers
moeten nog aan elkaar wennen, bleek bij de
demonstraties tijdens de workshop. De producten
van de verpleegafdelingen zijn niet
zonder meer geschikt voor de operatiekamer.
Een OK kent snelle wisseltijden en er
worden hogere eisen gesteld aan hygiëne.’
Tijdens de workshop is duidelijk geworden
dat de OK-medewerkers die rolmatten
gebruiken nog net in de veilige zone blijven.
Er hoeft echter maar weinig te gebeuren
of ze komen er wel in. Hanneke adviseert
dan ook de kracht tijdens de transfer in elk
geval rustig op te bouwen, zodat geen
belastingpieken optreden. Ook is het voor
de medewerkers verstandig geregeld van
plek te wisselen, zodat de belasting beter
wordt verdeeld.
Wat kun je als OK assistent zelf doen – snel en zonder investeringen.
• Rustig uitvoeren van de handelingen: 1-2-3.....4-5-6
• Gebruik van eigen lichaamsgewicht
• Bewust worden van de gevaren van asymmetrisch tillen
• Rouleren van plaats in transferteam
• Realiseren dat de optimale tiltechniek/tilhouding niet bestaat
• Voorkomen van transfers met economische indicatie
(transfers die alleen om efficiencyredenen worden uitgevoerd)
Hulpmiddel: je eigen lichaam trainen
Wat doet je bekkenbodem
bij fysieke belasting?
Bij het voorkomen van fysieke overbelasting denken we vaak
aan goede tiltechnieken en de inzet van hulpmiddelen.
De rol van de bekkenbodem is nog onderbelicht. Interessant
voor ergocoaches: goed gebruik van de bekkenbodemspieren
vermindert de kans op fysieke klachten bij vrouwen én
mannen. Zeker bij een ouder wordende groep zorgverleners
is dit dus van belang.
De trainers fysieke belasting van Mediant
Geestelijk Gezondheidszorg in Oost- en
Midden Twente riepen 2007 uit tot ‘jaar
van de bekkenbodem’. Eén van de initiatiefnemers,
fysiotherapeut Janet Ruiter,
vertelt: ‘Elk jaar kiezen we voor een rode
draad. Dit keer zijn we tijdens een regionale
ergocoachdag geïnspireerd door een
workshop van bekkenfysiotherapeut
Liesbeth Westerik. Ze leerde ons dat je
door goed gebruik van de bekkenbodemspieren,
bijvoorbeeld tijdens het tillen, de
lage rug en het bekken beter stabiliseert.
Dit verkleint bovendien de kans op een
verzakking. Over het algemeen is het aan
te bevelen vóór een krachtinspanning je
bekkenbodemspieren aan te spannen en
tijdens de activiteit goed te blijven doorademen.
In het begin moet je daarbij erg
nadenken, maar na enige oefening gaat
dat steeds beter.’
Onjuist gebruik
De bekkenbodem is een spierpeesplaat
onder in het bekken die bijdraagt aan het
stabiliseren van de lage rug en het bekken.
Foutief gebruik kan leiden tot pijnklachten
in dat gebied. De bekkenbodem ondersteunt
ook de organen in de buik (blaas,
urinebuis, baarmoeder, vagina en darm).
De spieren kunnen onze blaas en darm
afsluiten waardoor we in staat zijn urine en
ontlasting op te houden. Meestal gaat het
allemaal vanzelf, belangrijk is wel dat je de
bekkenbodemspieren goed aanspant op
het moment dat dit nodig is en loslaat als
het kan. Bij onjuist gebruik kunnen problemen
ontstaan. Volgens statistieken* heeft
in Nederland zo’n 40 procent van de vrouwelijke
bevolking boven de 45 jaar een
aantoonbare verzakking. Een veel gemaakte
fout is tijdens de ontlasting te persen
met aangespannen spieren. Mannen kunnen
ook last hebben van een slecht functionerende
bekkenbodem, maar hun klachten
hebben meestal te maken met te strak
aangespannen bekkenbodemspieren.
Open sfeer
Mediant traint jaarlijks de medewerkers die
verantwoordelijk zijn voor de ouderenzorg
in het psychiatrisch ziekenhuis, om fysieke
overbelasting te voorkomen. De medewerkers
verrichten geregeld fysiek zwaar werk
en hebben dus baat bij goed gebruik van
de bekkenbodemspieren. Janet: ‘Met een
powerpointpresentatie hebben we voorlichting
gegeven over de bekkenbodem:
waar zitten de spieren precies, hoe kun je ze
aanspannen en ontspannen, wat kunnen de
gevolgen zijn als je ze niet goed gebruikt?
Daarna zijn we praktische oefeningen gaan
doen, zodat ieder zich bewust werd van de
mogelijkheden om de spieren op een goede
manier te gebruiken. Het was voor ons allemaal
een nieuw onderwerp, maar de sfeer
was erg open en de betrokkenheid groot.
Ook achteraf hebben we nog veel positieve
reacties gehad.’
* Onderzoek van het Centraal Bureau voor
Statistiek/ Briellestudie van M.C.P. Slieker­ten
Hove en M. Vierhout.
De trainers van Mediant; van links naar rechts Janet Ruiter, Sylvia Kuipers, Hedwig Nollen en Freerk Jager
9

Starten met ergocoaches
Een nieuwe Hoe zwaar collega is dat werk voor nou de ergocoach?
echt?
Een ontmoeting zit er niet in dit keer, maar telefonisch werken Hanke Fokke
van Stichting Fatima in Nieuw Wehl (Achterhoek) en Manon Schoorl van
het Spaarne Ziekenhuis in Hoofddorp (Noord-Holland) graag mee. Beide
organisaties zijn in 2008 gestart met de inzet van ergocoaches. Trainingen en
het in kaart brengen van knelpunten en risico’s: ze zitten er middenin.
Een waszak op een wagentje zetten, is minder zwaar dan een waszak sjouwen. En als je
de kleding van een cliënt wat hoger neerlegt voordat je hem helpt met aankleden, dan
hoef je niet steeds te bukken. Mooie voorbeelden die naar voren zijn gekomen bij de eerste
training van de 18 nieuwe ergocoaches van Stichting Fatima, een zorginstelling voor
mensen met een verstandelijke beperking. ‘Bewustwording is belangrijk in deze eerste
fase’, weet fysiotherapeut Hanke Fokke die zich samen met preventiemedewerker Karin
Hermans inzet om de fysieke belasting op de werkvloer te verminderen.
‘Het werk in onze woningen is de laatste jaren zwaarder
geworden; we hebben veel cliënten die volledig zorgafhankelijk zijn.
Bij de aanpak van het ziekteverzuim is het belangrijk te weten hoe
zwaar het werk daadwerkelijk is, dat proberen we op dit moment te
meten. Voor de volgende training gaan ergocoaches knelpunten
signaleren en ook de TilThermometer invullen. Dat meetinstrument
geeft goed inzicht in welke zorgtaak bij welke cliënt van toepassing
is.’
Sneeuwbaleffect
Ook in het Spaarne Ziekenhuis gebruiken ze sinds kort de TilThermometer. Het is één van de
instrumenten die onlangs op het intranet is gezet. Hier zijn het ergotherapeut Manon
Schoorl en fysiotherapeut Remko Martens die het project ergocoaches opzetten. Aanleiding
was een bezoek van de Arbeidsinspectie in 2006, die vond dat het beleid voor de fysieke
belasting nog onvoldoende was uitgewerkt. Manon: ‘In 2007 hebben de arbocoördinator en
ik een plan geschreven met als doel de fysieke belasting op de werkvloer terug te dringen.
Hierin is gekozen voor het inzetten van ergocoaches. We hebben vier firma’s uitgenodigd en
uiteindelijk één adviesbureau gevraagd ons bij het opzetten van het project ergocoaches te
begeleiden. De adviseur, Remko en ik hebben de scholing ontwikkeld voor de startende ergocoaches.
Inmiddels zijn de eerste 14 ergocoaches aangesteld en in april start nog een tweede
groep van ongeveer tien ergocoaches. We rekenen op een sneeuwbaleffect nu steeds meer
verpleegkundigen en ondersteunend personeel een functie krijgen in de signalering, preventie
en vermindering van de fysieke belasting.’
‘Het digitale Aktieblok is heel belangrijk bij het signaleren
en documenteren van problemen. Ergocoaches kunnen het
eenvoudig op intranet invullen.’
TilThermometer online
Het Spaarne Ziekenhuis loopt, in vergelijking tot andere ziekenhuizen, voor op ICTgebied.
In 2003 startte het als eerste in Nederland met een ziekenhuisbreed elektronisch
patiëntendossier, in 2007 werkten alle verpleegkundigen en artsen met elektronische
dossiers op een draadloos netwerk en in januari 2008 is een geavanceerd nieuw
ziekenhuisinformatiesysteem in gebruik genomen dat moet leiden tot vergaande effi-
Manon Schoorl Hanke Fokke
ciëntie van werkprocessen en kwaliteitsverbetering van de zorg voor patiënten.
De nieuwe ergocoaches kunnen de TilThermometer, net als de RisicoRadar (checklist
om het werk in ondersteunende diensten op fysieke overbelasting te beoordelen) en het
Aktieblok (voor inventarisatie van problemen en het stimuleren van de aanpak) online
gebruiken. Manon: ‘We verwachten niet dat ergocoaches panklare oplossingen hebben,
maar willen wel stimuleren dat ze problemen melden. Het digitale actieblok is heel
belangrijk bij het signaleren en documenteren van problemen. Ergocoaches kunnen het
eenvoudig op intranet invullen. De bedoeling is dat hun leidinggevende het vervolgens
accordeert, organisatorisch moeten we dit nog regelen. Als een probleem veel voorkomt,
of onoplosbaar lijkt op afdelingsniveau, zullen Remko en ik het bespreken met de
arbocoördinator die het eventueel aan het managementteam kan voorleggen. We
hebben net het allereerste digitale bericht van het Aktieblok ontvangen. Het gaat over
de kar voor de laptops: verpleegkundigen melden dat het werkblad heel moeilijk in
hoogte verstelbaar is. Daar hebben ze drie handen bij nodig...’
Hulpmiddelen
Een groot verschil tussen het Spaarne Ziekenhuis en Stichting
Fatima is de periode dat cliënten er verblijven. Dit heeft ook gevolgen
voor het gebruik van de hulpmiddelen. Manon: ‘Onze hulpmiddelen
zijn voor gemeenschappelijk gebruik, want cliënten verblijven
bij ons gemiddeld 5,6 dag. Ik kan me voorstellen dat ze bij jullie
beter zijn afgestemd op de individuele cliënten?
‘Dat klopt’, beaamt Hanke. ‘Onze hulpmiddelen zijn nadrukkelijker
aan cliënten gekoppeld. Ergocoaches gaan in het transferprotocol
nauwkeurig in kaart brengen welke cliënt welke hulpmiddelen nodig heeft. Dat maakt
meteen ook duidelijk of we voldoende hulpmiddelen hebben en of we ze efficiënt gebruiken.’
De ergocoaches van Stichting Fatima en het Spaarne Ziekenhuis hebben hun eerste
training gehad. Ook bij Fatima werken ze nauw samen met een adviseur. ‘Het is mooi om
te zien, dat de organisatie nu echt van de grond komt’, vertelt Hanke. ‘In de training is
vooral aandacht besteed aan coachingsvaardigheden: hoe wijs je anderen op hun verantwoordelijkheid
zonder een politieagent te zijn. De training was heel duidelijk en leerzaam.
De volgende keer willen we zelf ingaan op de TilThermometer en het Tilprotocol.’ ‘Bij ons
gingen er ook heel wat ogen open’, vult Manon aan.‘De eerste bijeenkomst hebben we
meteen ook al tijd vrijgemaakt voor het oefenen van technieken. Van de arbeidsinspectie
moesten we glijzeilen aanschaffen, maar die lagen nog in de kast. Het oefenen was heel
leerzaam en inmiddels worden de glijzeilen wél gebruikt.’
Spannend
Foto’s maken van belastende situaties, dat hebben ergocoaches in het Spaarne Ziekenhuis ook
al gedaan. Zo werd vastgelegd dat de monitoren op de uitslaapkamer te hoog hingen - niet
goed voor de nek. ‘Vóór donderdag verwachten we de ingevulde TilThermometers retour’,
vertelt Manon, ‘we hebben er nu eentje binnen, het is voor ons ook wel spannend hoor!’
Hanke herkent dat gevoel. ‘Hebben we de ergocoaches voldoende gemotiveerd en geïnteresseerd,
vraag ik me dan af? Gezien hun enthousiasme lijkt het er wel op, maar er is ook nog een
hoop te doen. Wij hebben zoveel ideeën, dat we de komende twee jaar nog wel zoet zijn.’
De Ontmoeting
‘Ergocoaches gaan in het transferprotocol nauwkeurig in kaart brengen welke
cliënt welke hulpmiddelen nodig heeft. Dit maakt meteen ook duidelijk of we
voldoende hulpmiddelen hebben en of we ze efficiënt gebruiken.’
10 ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16 11

12
Wat voor coach ben jij?
Naam Marc Lammers Functie Bondscoach van het Nederlands dameshockeyteam
Bijzonderheden Druk met de voorbereidingen op de Olympische Spelen
2008 in Bejing. Daarna stopt Lammers als bondscoach, omdat hij meer tijd wil
delen met zijn gezin Coacht 18 spelers van het nationale dameshockeyteam.
Gebruikt graag technische hulpmiddelen bij het coachen en schreef onlangs
het boek ‘Coachen doe je samen’.
Mogelijkheden zien
als het moeilijk wordt
Daadkrachtig, perfectionistisch en nieuwsgierig, die
eigenschappen vindt Marc Lammers wel bij hem passen.
De bondscoach van het Nederlands hockeyteam is altijd op
zoek naar vernieuwingen die zijn dames een paar procenten
beter helpen presteren. ‘Hoe harder omstanders zeggen dat
het moeilijk wordt, hoe meer mogelijkheden ik zie.’
De hitte en smog in Bejing een probleem?
Voor Marc Lammers niet. Hij ziet
de vieze lucht in de Chinese hoofdstad
juist als mogelijkheid zich met zijn team
te onderscheiden tijdens de Olympische
Spelen.‘We zijn in China geweest en
hebben ervaren dat ademhalen daar
inderdaad moeilijker is. Gelukkig kennen
we bij hockey de interchange regel:
spelers mogen gewisseld worden.
We overwegen ze straks op de bank een
zuurstofmasker op te laten zetten. Dat
zal er misschien vreemd uitzien, maar
zorgt er wel voor dat ze sneller herstellen.
Dat herstel kost dan bovendien minder
energie. De hitte brengt met zich
mee dat een aantal spelers veel vocht
zal verliezen – dat tekort krijg je bijna
niet aangevuld. Bij deze spelers overwegen
we een infuus te gebruiken. Er zitten
natuurlijk morele grenzen aan oplossingen,
daar zijn we ook mee bezig. En elke
innovatie brengt kinderziektes met zich
mee, die proberen we in de training en
tijdens de oefen wedstrijden te overwinnen.
Ergocoaches wil ik adviseren zoveel
mogelijk tijd vrij te maken voor training.
Het is belangrijk om de gelegenheid
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
te krijgen fouten te maken, dat maakt je
beter voorbereid als het er echt op aankomt.’
Onbewust bekwaam
Goede open vragen, die zijn heel belangrijk
in het coachings proces, weet
Lammers. ‘Acht jaar geleden vertelde ík
de spelers nog wat ze moesten doen en
hoe ze het moesten doen. Inmiddels heb
ik geleerd dat de motivatie vanuit henzelf
moet komen. Door vragen te stellen als
“Wat denk jíj dat er moet veranderen?”,
of “Hoe zou jíj het aanpakken”, raken ze
meer betrokken bij de verandering.
Goede hulpmiddelen helpen ook. Ik heb
veel experts om me heen die daarover
adviezen kunnen geven. Zo maak ik
gebruik van analyse software waarmee
je bewegende beelden over elkaar heen
kunt leggen om te ver gelijken. Spelers
kan ik daarmee heel precies de ontwikkelingen
in hun bewegingen laten zien.
Die beelden zeggen meer dan woorden.
Spelers hebben soms niet door dat ze iets
fout doen; ze doen het onbewust onbekwaam.
Wanneer ze het zich wel beseffen,
verandert hun gedrag in bewust
onbekwaam. Met technische hulpmiddelen
kan ik ze overtuigen dat het anders
en beter kan, zodat ze bewust bekwaam
worden. En uiteindelijk wil ik natuurlijk
dat hun bewust bekwame gedrag vanzelfsprekend
wordt: onbewust bekwaam
dus. Meestal gaat daar wel wat tijd in zitten,
maar dat zullen jullie wel herkennen.’
Niet afkappen
Heeft Lammers ook te maken met
agressie in zijn werk? En hoe gaat hij
daarmee om? ‘Agressie is bij ons geen
vies woord. Ik heb geleerd agressie niet
te snel af te kappen, want als een speler
agressief wordt, betekent dit dat de situatie
haar niet onverschillig laat; dat ze
ermee bezig is. Als iemand gepassioneerd
is, komt er wel eens boosheid
boven, dat kan heel functioneel zijn.
Het is wat anders als agressie voortkomt
uit frustratie. Een speler die gaat schelden
omdat haar teamgenoot niet goed
speelt, dat accepteer ik niet.’ Marc
Lammers heeft besloten na de
Olympische Spelen te stoppen als
bondscoach. ‘Het is de mooiste baan
van de wereld, maar het vergt veel energie
en er komen steeds meer buitenlandse
toernooien bij. Mijn kinderen zijn
nu 9 en 10 jaar. Ik voel dat ze een vader
nodig hebben en dat ik even een andere
uitdaging moet zoeken. Die zal er dan
ook wel komen...’
Tip: gebruik eens een videocamera bij
het coachen van je collega’s. Ze zien dan
zelf sneller wat ze goed en fout doen.
Vraag & antwoord
Help, ik ben agressiecoach
Regelmatig krijgt het team van Project
Ergocoaches de vraag: “Ik ben aangewezen
als agressiecoach, hoe pak ik dat nu aan?”
Als agressiecoach kun je een groot aantal
taken op je bord krijgen. Het is goed hierover
met je leidinggevende afspraken te maken.
Dit artikel kan je daarbij helpen.
Randvoorwaarden.
Elke organisatie moet beschikken over een RI&E, inclusief een
plan van aanpak. In dit document moet voldoende aandacht
zijn besteed aan de agressieproblematiek. Ook moeten beleidsafspraken
zijn gemaakt. Ga na of dat het geval is.
Als een van beide ontbreekt informeer dan je werkgever en
Assistentie inschakelen Op welk moment doe je dat? Hoe zijn
leidinggevende en collega’s te bereiken?
Hebben deze afspraken het afgelopen
jaar gewerkt?
Alarm slaan Is er een alarmsysteem? Hoe werkt
dit systeem? Heeft dit systeem het
afgelopen jaar goed gewerkt?
Politie inschakelen Zijn er afspraken met de politie?
Welke telefoonnummer?
Is er een contactpersoon?
Hoe snel zijn zij ter plaatse?
Gebouw en omgeving Zijn er onveilige situaties in de directe
omgeving? Welke afspraken zijn nodig?
Huisregels & sancties Wat zijn de huisregels en sancties?
Zijn ze bij iedereen bekend? Worden
ze nageleefd?
Melden en registeren Waar liggen de registratieformulieren?
Bij wie moet een incident gemeld
worden? Wat moeten we melden?
ondernemingsraad en vraag om actie. Vaak is er wel beleid, maar
wordt daar in de praktijk nog niet naar gehandeld. Juist daar ligt
een taak voor jou als agressiecoach. Je helpt medewerkers en
leidinggevende bij het vertalen van het beleid naar praktische
werkafspraken. Die afspraken leg je vast in een agressieprotocol.
Agressieprotocol
Hieronder staan de zaken die medewerkers en leidinggevende
in elk geval met elkaar moeten regelen. Zet de bestaande
afspraken op een rijtje. Vraag aan je leidinggevende tijdens het
teamoverleg tijd in te ruimen voor dit onderwerp. Bespreek de
bestaande afspraken en ga na of ze goed werken. Desgewenst
stel je de afspraken bij.
In het volgende ErgoCoach Magazine zullen we je nog meer
ideeën aan de hand doen om je taak als agressiecoach mee
in te vullen.
Eerste opvang Hoe is de eerste opvang geregeld?
Werkt dat in de praktijk?
Aandachtspunten
veilig werken Is in het team besproken op welke
momenten in de week en bij welke
concrete activiteiten medewerkers
extra alert moeten zijn? Is besproken
hoe er in die gevallen het beste kan
worden opgetreden, welk type voorzorgsmaatregelen
e.d?
Training en voorlichting Is iedereen bekend met de instructies
en protocollen uit het agressie handboek?
Beschikken je collega’s over
de gewenste vaardigheden voor het
omgaan met agressief gedrag? Zijn
de opvangers voldoende op hun taak
voorbereid? Hebben alle medewerkers
een training agressiehantering
gehad. Is die training voldoende
recent?
13

14
Platform Zorginnovatie heeft onderzoek laten uitvoeren naar een negental
innovaties in de zorg. De onderzoeksvragen waren: ‘Wat zijn de effecten
van de interventie voor de mate waarin medewerkers fysiek worden belast?’,
‘Wat zijn de effecten voor de mate van zelfredzaamheid en de kwaliteit
van zorg?’ en ‘Wat zijn de financiële gevolgen van de toepassing van de
innovatie?’. De antwoorden op deze vragen zijn interessant voor ergocoaches
en voor leidinggevenden en management.
Platform Zorginnovatie onderzoekt zelfredzaamheidstechnieken
Zit er business in zelfredzaamheid?
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
Je vraagt je wellicht af waarom een onderwerp als zelfredzaamheidstechnieken
bij een innovatieplatform terecht is gekomen. Zorgverleners zijn hier immers toch
voortdurend mee bezig? Jij stimuleert je cliënt om zichzelf aan te kleden, zelf te
wassen, zelf op tijd zijn medicatie te nemen, voor zichzelf op te komen en ga zo
maar door. En toch is het onderzoek de moeite waard, want het onderwerp wordt
nu vanuit het perspectief van arbeidsproductiviteit en innovaties bekeken.
Transfertechnieken en andere benaderingswijzes
of werkmethodes kunnen
namelijk een enorme impact hebben op
de zorg en op de cliënt of patiënt. Alles
wat een cliënt zelf doet of opnieuw zelf
doet betekent immers dat er geen of
minder zorginzet nodig is. Ook is bewezen
dat spierkracht, ademhaling, coördinatie,
doorbloeding, uithoudingsvermogen en
een algeheel gevoel van welzijn dan langer
in stand blijven. En natuurlijk wordt
de autonomie van de cliënt gunstig beïnvloed.
Zelf de tijd bepalen dat je uit bed
komt of naar het toilet gaat is toch nog
altijd het prettigst. Technieken gericht op
het bevorderen van zelfredzaamheid kunnen
dus in principe een grote impact hebben
op zowel de kwaliteit van zorg als op
de arbeidsproductiviteit in de zorg. En
tja…, die arbeidsproductiviteit is van zeer
groot belang. Over een jaar of twintig is
er een ongekend tekort aan handen aan
het bed en moet er dus wel efficiënter
gewerkt worden zonder dat de kwaliteit
in het gedrang komt.
Onderbelicht
Tot nu toe is er maar weinig aandacht
voor dit soort zachte innovaties als het
toepassen van werktechnieken in tegenstelling
tot de uitgebreide aandacht voor
allerlei complexe high-tech apparaten.
Het risico is daarom niet ondenkbeeldig
dat de waarde van deze technieken
onderbelicht blijft. Wellicht speelt hierbij
een rol dat hulpmiddelen en allerlei
werkmaterialen van nature door leveranciers
onder de aandacht gebracht
worden. Ze beschikken over eigen
‘ambassadeurs’. Werktechnieken zijn
geen ‘producten’ en dus niet te koop.
Het gaat in dit geval om een basishouding
en vaardigheid die dag-in-daguit
in vrijwel alle cliëntcontacten tot
uiting komt. Daarmee gaat het om een
enorme hoeveelheid handelingen. Een
toename van 1% in zelfredzaamheid van
cliënten heeft op landelijk niveau een
forse invloed op de arbeidsproductiviteit
en mogelijk ook op kwaliteit van zorg.
De businesscase van Platform
Zorginnovatie over zelfredzaamheid laat
zien dat er mogelijkheden tot verbeteringen
zijn op grofweg drie punten:
1. Toename in de toepassing van
bestaande technieken
Niet alle zorgverleners gebruiken de
juiste technieken. Ze gebruiken soms
een techniek die cliënten onnodig
passief maakt, terwijl een andere
techniek de cliënt juist wel zou
stimuleren.
De één praat de cliënt de stoel uit,
zonder hem zelfs maar aan te raken.
De ander gaat sjorren met een zware
tiltechniek.
2. Verbeteren van de wijze van
toe passing (van de techniek) zelf
Zorgverleners, ook ervaren zorgverleners,
verschillen duidelijk in de uitvoering
van de technieken. De één
begint bijvoorbeeld met de beweging,
terwijl de ander net even wacht tot
de cliënt de beweging zelf in gang zet.
3. Toepassen van nu nog te weinig
bekende of nieuwe technieken
Het blijkt dat nieuwe ideeën en technieken
maar mondjesmaat verspreid
worden en dus te weinig gebruikt
'Bijzonder was dat veel oudere zorgverleners ons wezen op het
feit dat het stimuleren van zelfredzaamheid een basishouding
zou moeten zijn voor elke zorgverlener. Door de nadruk op
innovatie en technische voorzieningen is het echte 'handwerk'
in hun ogen al een tijdlang ondergewaardeerd in trainingen en
basisopleidingen van de huidige generatie zorgverleners.'
worden. Vernieuwingen op dit punt
zijn er wel, maar worden niet voldoende
verspreid. Men vindt ze vaak
te gewoontjes en realiseert zich
onvoldoende dat ze de moeite waard
zijn om verder te verspreiden. Kleine
dingetjes als de wijze waarop je met
een glijzeil iemand makkelijker zelf in
bed kunt laten bewegen zijn dan niet
bij iedereen bekend.
Baten
Natuurlijk zullen er in de ene instelling
meer mogelijkheden tot verbetering zijn
dan in de andere, maar verbetering is
zeker mogelijk. De businesscase laat zien
dat het dan niet alleen kwalitatief beter
is, maar ook dat het realistisch is om
financiële baten te verwachten. In het
kort gezegd is er sprake van tijdswinst
voor zorgverleners, omdat cliënten minder
snel een beroep doen op zorgver-
>
15

16
Vervolg van pagina 15
leners en omdat de achteruitgang van
de cliëntengroep enigszins uitgesteld
wordt. Daarnaast zijn in mindere mate
baten te verwachten van verzuimreductie,
een verbetering van de
gezondheid van cliënten en, zeer licht,
een beperking van het aantal keren dat
er met twee personen wordt gewerkt.
Belangrijk is dat de investeringen van
deze ‘innovatie’ vrij beperkt zijn. Ze
worden vrijwel uitsluitend bepaald door
implementatiekosten met posten als
training, instructie, vrijstelling, een coördinator
en een aanscherping van protocollair
werken. Er hoeft natuurlijk niet in
dure apparatuur geïnvesteerd te worden.
Voor een deel gaat het hier om een aanpak
die in het begin tijd vergt en ten
dele ook een omslag in het omgaan
met deze technieken. De aanwezigheid
van goed geschoolde ergocoaches kan
een enorme ondersteuning bij het
invoeren van zelfredzaamheidstechnieken
bieden.
De invloed van zelfredzaamheidsbeleid
op de blootstelling aan fysieke belasting
van zorgverleners zal vooral merkbaar
zijn in branches waar afhankelijkheid
van zorg bij de dagelijkse handelingen
het grootst is: dus de CAREsector.
In algemene ziekenhuizen kan
het thema relevant zijn, maar de effecten
zullen veel minder voorspelbaar en
sterk wisselend zijn.
Leren?
Er is nauwelijks gedegen onderzoek
voorhanden, maar er is wel veel
praktijkgerichte informatie over
de mogelijkheden van deze werk technieken.
Denk maar aan allerlei
werkboeken en haptonomie trainingen.
Deze informatie is echter wel
versnipperd en nog slecht te vinden,
zeker in vergelijking met informatie
over de meer technische hulpmid delen
en technologie (bijvoorbeeld
domotica). Deze kennis zou minstens
vergelijkbaar moeten zijn met het
niveau van onderzoek naar hulpmiddelen.
Wel is er een Praktijkinformatiefolder
van Project
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
Wist je dat …
… zelfs ervaren zorgverleners ongeveer een derde verschillen in de
mate waarin zij de cliënt stimuleren om zelf actief te zijn ?
De één lukt dat dus veel beter dan de ander.
… wist je dat wanneer een jong en sterk iemand twee weken bedrust
krijgt, er maar liefst 2 kg. spierweefsel verdwijnt: ongeveer
10% van het totale spiergewicht. Bij oudere cliënten of cliënten
in mindere conditie kan dat sneller gaan.
.... wist je dat je echt niet als een beer hoeft te trainen: regelmatig
kleine bewegingen werkt ook goed
Het in stand houden of verbetering van je spierkracht kan wel degelijk met
een lage intensiteit bereikt worden. Dagelijkse bewegingen zijn daarvoor
vaak al voldoende: elke dag een klein beetje. Dat vermogen tot ‘training’
blijft tot op zeer hoge leeftijd bestaan, al treedt het trainingseffect bij ouderen
wel langzamer op dan bij jongeren. Uit de onderzoeksliteratuur komt
naar voren dat spieraanspanningen van een paar seconden al voldoende zijn,
mits deze maar regelmatig herhaald worden. Tenslotte is een aanspanning
van slechts 30% van het maximum voldoende om achteruitgang van spieren
tegen te gaan. Daarbij is van groot belang de regelmaat erin te houden.
Juist door tijdens dagelijkse activiteiten de zelfredzaamheid te bevorderen
kan deze intensiteit en regelmaat geboden worden. Op andere wijze is dat
zeer moeilijk. Een fysiotherapie behandeling van drie keer per week kan
alleen door de lage frequentie al niet die regelmaat bieden.
…. wist je dat het zeker voor ouderen veel beter is om in dagelijkse
activiteiten te trainen dan drie keer per week in een gymzaal?
Ergocoaches over zorgverlenen
met je handen op je rug (nr. 4),
deze kun je aanvragen bij je regio coör-
di nator van Project Ergocoaches
of downloaden op de site.
www.platformzorginnovatie.nl
De cliënt zoveel mogelijk zelf laten
doen, dat staat centraal in alle
theorieën over verplegen en verzorgen.
Hoe is het dan mogelijk dat zelfredzaamheid
zo onderbelicht is gebleven
in onderzoek en de dagelijkse praktijk?
‘De uitslag van dit onderzoek staat niet op
zichzelf. Ik zie het vaker, ook in het Sneller
Beter-programma, dat transparantie, doelmatigheid
en kwaliteit in de zorg moet
verbeteren. Soms heeft een afdeling in een
ziekenhuis een hele mooie innovatie die
op zo’n afdeling dan wel wordt ingevoerd,
maar verder in het ziekenhuis niet – laat
staan in de rest van het land. Ook op die
afdeling bloedt de innovatie op den duur
vaak dood. We doen in Nederland veel te
weinig aan implementatie en leren te weinig
van elkaars successen. Ik heb daarover
nagedacht en volgens mij zit het ‘m in
gebrek aan leiderschap in de zorg. Ik denk
dat we doorgeslagen zijn in het managen
van regelgeving; we verdrinken bijna in de
bureaucratische processen.’
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat zelfredzaamheid
van cliënten weer een
centraal thema wordt in de dagelijkse
praktijk van de zorg? En welke rol ziet
V&VN daarin voor zichzelf?
‘Ik zie goede oplossingen in verpleegkundig
leiderschap. Over de hele lijn – van ziekenhuis
tot thuiszorg – zouden verpleegkundigen
de regie en de coördinatie van
de patiëntenprocessen op zich moeten
nemen. Zíj hebben 24 uur per dag de verantwoordelijkheid
over de patiënten, wie
zou het beter kunnen? Als beroepsgroep
zijn we nog te afhankelijk van andere
disciplines en nemen we te weinig verantwoordelijkheid.
Duidelijk is dat er een
Innovaties stranden nog...
...door gebrek aan leiderschap
Marian Kaljouw is voorzitter van de beroepsorganisatie Verpleegkundigen
en Verzorgenden Nederland (V&VN). Vanuit die functie vraagt ErgoCoach
Magazine haar te reageren op het rapport van de businesscase
Zelfredzaamheid. ‘Duidelijk is dat we met de zelfredzaamheidstechnieken
geweldige winst kunnen behalen, maar iemand moet wel de regie nemen.’
omslag moet komen in de positionering
van verpleegkundigen en verzorgenden.
We moeten niet de nadruk blijven leggen
op wat patiënten niet kunnen, maar
nagaan hoe we ze kunnen helpen om zichzelf
te redden. V&VN speelt als beroepsvereniging
een belangrijke rol. Op dit
moment maken we samen met de patiëntenorganisatie
NPCF een vertaling van
het Amerikaanse concept ‘magnet hospital’.
Kenmerkend zijn de goede resultaten
op het gebied van zelfredzaamheid van
patiënten, de professionalisering van de
professional en de kwaliteit van de zorg.
In Nederland gaan enkele zorginstellingen
experimenteren met de succesformule.
We verwachten er veel van.’
‘Verplegen met de handen op de rug’
is lang het kenmerkende beeld geweest
voor verpleegkundigen. De businesscase
lijkt aan te tonen dat dit niet meer zo is.
Wat is er volgens jou gebeurd?
‘Dat beeld vond ik altijd al een verkeerde
indruk geven. Alsof we ons teveel met de
patiënten zouden willen bemoeien.
Verpleegkundigen willen het algemeen
welzijn van patiënten bevorderen. Dit
betekent dat we soms dingen níet moeten
doen, in plaats van wel. In die tijd doen we
weer andere dingen – mijn ervaring is dat
we onze handen dan beslist niet op onze
rug hebben.
In de zorg is veel gebeurd: de werkdruk is
toegenomen, de zorg is complexer geworden,
we doen meer werk met minder
mensen. Vaakgehoorde kreten ‘slimmer,
sneller en beter’ (ik gebruik ze zelf ook)
symboliseren dat we efficiënt moeten
omgaan met tijd en geld. Dat werkt de
implementatie van innovaties soms een
beetje tegen.’
Welke obstakels komen we tegen als
we, in het licht van efficiency èn van
kwaliteit van zorg en arbeid, weer
aandacht besteden aan zelfredzaamheid
van cliënten?
‘Administratieve lasten vormen echt een
obstakel. Arborichtlijnen, kwaliteitslijstjes,
prestatie-indicatoren, zorgzwaartefinanciering,
accreditaties: je wordt er gek van.
We moeten de zorg echt anders organiseren.
Ook wil ik ervoor pleiten zelfredzaamheidstechnieken
tot prestatie-indicator
te maken. Daarover zijn we in gesprek met
ziektekostenverzekeraars, koepels en VWS.’
Welke winst is er volgens jou te behalen
als de aanbevelingen uit de businesscase
worden uitgevoerd?
‘Kwaliteit van zorg, dat is de winst. Ook
de kwaliteit van leven van patiënten valt
daaronder. Kwaliteit verhoudt zich altijd
lastig tot de investeringen die gedaan
moeten worden. In dit geval dus: de
implementatie, de mensen die nodig zijn,
de cultuuromslag die moet plaatsvinden,
de regie die erop gezet moet worden. Ja,
daar is die regie weer. Ik ben echt onder
de indruk van de businesscase, maar als
niemand de regie neemt, dan wordt het
niks. Dat zou kapitaalvernietiging zijn,
want de winst die zelfredzaamheid kan
opleveren, is niet tijdelijk, die blijft!’
Op www.platformzorginnovatie.nl
zijn de businesscases te downloaden.
Je kunt ook de gratis rekenmodule
gebruiken om voor je eigen instelling
na te gaan of deze innovatie effectief is.
17

18
Wassen met lotion prettiger én sneller
Neem nu deel aan het Verbetertraject
Verzorgend wassen
Het wassen van mensen die langdurig zorg nodig hebben, kost
veel tijd en kan voor cliënten en medewerkers fysiek zwaar zijn.
Uit onderzoek is gebleken dat verzorgend
wassen minder belastend is voor
cliënten en medewerkers, terwijl het
resultaat hetzelfde is of zelfs beter.
Cliënten worden niet meer gewassen
met waskommen, water en zeep, maar
met kant-en-klare vochtige wegwerpwashandjes
of -doekjes. De washandjes
zitten in handzame pakjes die per cliënt
gebruikt worden. De speciale, niet irriterende,
verzorgende lotion vervliegt,
waardoor afdrogen niet nodig is. Cliënten
liggen hierdoor niet lang bloot, nat en
koud, maar zijn in een letterlijke handomdraai
weer fris. “Helaas wordt verzorgend
wassen nog te weinig toegepast”,
vindt projectleider Herman Boers van
Vilans. “Deze manier van wassen heeft
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
het imago van een noodoplossing, terwijl
gebleken is dat veel cliënten en medewerkers
het als veel prettiger ervaren.
De tijdwinst is mooi meegenomen,
zeker met het oog op de toekomst.”
Pilot
Instellingen die zich opgeven voor het
verbetertraject, stellen een veranderteam
samen. Dit team introduceert
verzorgend wassen in de organisatie
en zorgt ervoor dat de nieuwe werkwijze
in de organisatie wordt doorgevoerd.
Dit gebeurt in eerste instantie op kleine
schaal, bijvoorbeeld op een afdeling.
Deze pilotfase duurt maximaal zes
maanden. Daarna wordt, op basis van de
opgedane ervaringen uit de pilot, verzor-
gend wassen in zes maanden verder in
de organisatie doorgevoerd. Aan het
einde van het traject heeft het veranderteam
voldoende handvatten om de
resultaatgerichte veranderaanpak ook
op andere onderwerpen in de organisatie
te gebruiken. De veranderteams worden
gedurende het hele traject begeleid door
een aantal experts. Meer informatie?
Bel 030 789 23 18 of e-mail verbetertrajecten@zorgvoorbeter.nl.
Wil je meer
weten over de kosten en opbrengsten
van verzorgend wassen voor jouw instelling,
gebruik dan de rekenmodule van
de businesscases Verzorgend Wassen.
Je kunt deze gratis downloaden op
www.ergocoaches.nl.
Als ergocoach haal je je tips over
Verzorgend Wassen uit
Praktijkinformatiefolder 1,
Wassen van cliënten.
Agenda
Ergocoach workshops en bijeenkomsten
Naast de landelijke Ergocoachdagen worden er in het kader van het
Project Ergocoaches ook regelmatig regionale bijeenkomsten over de
preventie van fysieke belasting en agressie georganiseerd. Wil je deelnemen
aan één van deze workshops? Op www.ergocoaches.nl vind
je alle aanvullende informatie.
1 april Ergocoach middag, regio Amsterdam,
Flevoland en Veluwe
7 april Ergocoach Workshop, Conflictsituaties
methodisch analyseren, Nijmegen
8 april Workshop Sta je stevig?, Friesland
10 april Ergocoach bijeenkomst Kennemerland,
Amstelland en Meerlanden
15 april Ergocoach workshop: De X-factor van de
Ergocoach, Zeeland
15 april Ergocoach Workshop Agressie, weerstand
en fysieke belasting, Zeeland
15 april Ergocoach Workshop Sta je stevig? Zwolle
17 april Ergocoach Workshop Probleem Gestuurd
Oplossen, Zeeland
22 april Workshop Lef! voor ergocoaches, Tilburg
22 april Netwerkbijeenkomst BEN Midden, West en
Noord-Oost Brabant
15 mei Regionale Ergocoachdag, Friesland, Groningen
en Drenthe
15 mei Regionale Workshop Doen in ergocoachland,
Zuid-Holland
19 mei Regionale ergocoachbijeenkomst, Holten
22 mei Regionale workshop Lef! voor ergocoaches,
Haaglanden
26 mei Ergocoach training coachen medewerkers,
Haaglanden
3 juni Regionale Ergocoachdag, Zuidoost Brabant
10 juni Regionale workshop Lef voor ergocoaches, Friesland
19 juni Ergocoach Workshop LEF, Tilburg
19 juni Netwerkbijeenkomst BEN Midden,West en
Noord-Oost Brabant, Tilburg
Colofon
Maart 2008
ErgoCoach Magazine, is een uitgave van Stichting RegioPlus en wordt gratis toegezonden
aan ergocoaches, agressiecoaches en andere betrokkenen bij de preventie van fysieke
belasting en agressie in de zorg die zich hebben aangemeld op www.ergocoaches.nl.
Aan dit magazine werkten mee:
Angelique van Beuzekom, Marrian Enserink, Annemarie Klaassen, Hanneke Knibbe,
Max Polak en alle medewerkers van Cordaan, Amsterdam.
Redactie en productie:
ylm, Meteren
Inhoudelijke bijdrage:
LOCOmotion
Fotografie:
Diederik van der Laan, eigen foto De Dunk, Marc Lammers, Guus Pauka, Mia Denis,
Guido Benschop, De Beeldredaktie
Illustratie:
Auke Herrema
Vormgeving:
Raak Grafisch Ontwerp, Utrecht
Druk:
Klomp Grafische Communicatie, Amersfoort
Oplage:
10.000
Project Ergocoaches
Stichting RegioPlus
Gebouw de Leeuwenhoek
Ierlandlaan 29
2713 HG Zoetermeer
E-mail: info@ergocoaches.nl
Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Ondanks
de uiterste zorgvuldigheid waarmee deze uitgave tot stand gekomen is, is Stichting
RegioPlus niet aansprakelijk voor (druk)fouten, noch voor de inhoud van teksten en
de daaruit vloeiende feiten, omstandigheden en gevolgen. Overname van teksten is
uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie.
Redactie:
E-mail: redactie@ergocoaches.nl
(Advertenties)
U heeft vast en zeker een uitnodiging in de bus gehad.
Laat deze unieke bijscholing u niet voorbij gaan!
Workshop LEF voor Ergocoaches
22 mei 2008 van 13:30 tot 17:00
Coachen medewerkers facilitaire dienst door Ergocoach
26 mei 2008 van 13:30 tot 17:00
Informatie 079-3290707 en inschrijven op www.zwhaaglanden.nl
Klik op opleidings- en trainersoverzicht en ga naar rubriek Ergocoaches.
2596 zw adv.indd 1 11-03-2008 13:15:45
Adverteren:
Voor adverteren in het ErgoCoach Magazine kunt u contact opnemen met Stichting
RegioPlus, email info@ergocoaches.nl of tel. 079 - 323 03 19.
Deze uitgave is ook als PDF te downloaden op www.ergocoaches.nl/magazine.html
19

De Dunk in Zwolle wint ‘Bejegingsprijs’
‘Beredeneer waar de agressie vandaan komt’
Het jaar 2008 is goed begonnen voor De Dunk, een afdeling van het dagcentrum IJsselbolder
in Zwolle. Deelnemers en medewerkers wonnen begin januari ‘de Bejegeningsprijs’ van Frion,
zorgaanbieder voor mensen met een verstandelijke beperking. ‘We zijn erg blij met de prijs’,
reageert teamlid Johan Breunis, ‘maar de echte winst zit ’m in de gedragsveranderingen die
we dagelijks ervaren.’
Vijf jaar geleden was het bij De Dunk
nog gebruikelijk dat een deelnemer die
fysiek agressief werd naar zichzelf of
anderen even op de grond werd gelegd.
Door vier medewerkers werd hij toen
nog bij z’n armen en benen vastgehouden
tot hij weer rustig was geworden.
Hield de agressie aan, dan brachten
ze hem naar de Time-out, een prikkelarme,
afgesloten ruimte zonder ramen,
met schuimrubber tegen de wanden om
te voorkomen dat hij zich kon bezeren.
‘Wen er maar aan’, werd Johan Breunis
geleerd toen hij bij De Dunk kwam werken
en zei grote moeite te hebben met
deze methode. Maar hij wilde zich er
niet zomaar bij neerleggen: ‘Ik ben geen
held, maar kan me wel goed verplaatsen
in mensen. Agressie komt vaak voort uit
angst en uit zich niet begrepen voelen.
Na mijn mening riep deze manier van
bejegenen ook agressie op en belandden
we in een vicieuze cirkel waarbinnen
agressie zelfs niet meer als bijzonder
werd ervaren.’
Tweede kans
Er kwamen verschuivingen in het team
en ruim twee jaar geleden zijn de huidige
medewerkers serieus gaan nadenken
over alternatieve omgangsvormen. Alle
deelnemers van De Dunk hebben een
stoornis binnen het autistisch spectrum
die soms ernstige gedragsproblemen
met zich meebrengt. Nieuw in de huidige
werkwijze is dat medewerkers eerst
één keer waarschuwen als een deelnemer
agressie vertoont.‘We waarschuwen
door te wijzen op de gevolgen
20 ErgoCoach Jaargang 5, nr. 16
die het gedrag voor de deelnemer zélf
heeft’, vertelt Johan, ‘want zich inleven
in een ander is voor iemand met een
autistische aandoening erg moeilijk en
soms zelfs onmogelijk.’ In aanvang lukte
het in vijftig procent van de gevallen
om met een waarschuwing de rust te
herstellen. Nu de deelnemers meer
bekend zijn met de methode slaagt
zo’n negentig procent erin bij een tweede
kans rustig te worden. Binnen het
team is een cultuur ontstaan dat ze het
met elkaar oneens mogen zijn, daardoor
belichten ze agressie van verschillende
kanten en dat brengt volgens Johan
veel goeds naar boven.
Kolibrie en vlindertjes
De Time-out maakte plaats voor een
nieuwe rustruimte met een raam waardoor
oogcontact gehouden kan worden,
en een gezellige zithoek waar de deelnemers
muziek kunnen beluisteren. Johan,
die voorheen schilder/decorateur was,
schilderde vrolijke decoraties van een
berenklauw, een kolibrie en vlindertjes op
de muren. Stapje voor stapje leefden de
deelnemers toe naar de ingebruikname
van de nieuwe ruimte. ‘Het effect van de
veranderingen is verbluffend’, vertelt
Johan enthousiast. ‘De sfeer is veel meer
ontspannen. Een mooi voorbeeld: een
jongen die vroeger de deur van de Timeout
eruit trapte, hoorde ik laatst toen hij
heel boos was zeggen: “Hou me vast,
want ik weet het niet meer.”’
Hoewel er grote stappen zijn gemaakt,
valt er met het oog op agressie nog veel
winst te behalen, stelt Johan realistisch.
‘In een tevredenheidsonderzoek zei een
jongen die wij elke dag lieten puzzelen
dat hij aan puzzelen de meeste hekel
had. “Johan”, benadrukte hij desgevraagd,
“ik ben toch geen klein kind
meer!” Goed luisteren en beredeneren
waar de agressie vandaan komt, dat is
heel belangrijk. Gelukkig slagen we er
steeds beter in de deelnemers respectvol
te bejegenen. Daar hebben we deze
prijs voor gekregen. In mei gaan we van
het geld met z’n allen een dagje naar
het Dolfinarium. Iedereen heeft er veel
zin in. We reizen overigens wel in twee
busjes, om onderweg de prikkels niet
te hoog te laten oplopen…’
Heb jij ook goede voorbeelden van het
verminderen van agressie in je instelling?
Laat het ons weten op
info@ergocoaches.nl!