COÖPERATIEF LEREN Simon Veenman Sectie Onderwijs en ...

Voor het ontwikkelen en uitwisselen van begrippen is het
maken van een conceptuele kaart (concept map) een
belangrijk hulpmiddel. Ieder team krijgt een groot vel papier
met in het midden van een rechthoek een sleutelbegrip,
bijvoorbeeld "literatuur". Iedere leerling schrijft om beurten
(via een schriftelijke rotonde) een neven- of onderschikkend
begrip op en laat via een pijl de relatie met de andere
begrippen zien. Op deze wijze wordt een sleutelbegrip
uiteengelegd in verschillende deelconcepten met hun onderlinge relaties. Deze coöperatieve
werkvorm is zeer geschikt voor het activeren van de voorkennis van de leerlingen (“wat weet
ik al van het onderwerp?”), voor het ontwikkelen van nieuwe begrippen en de relaties tussen
begrippen (“Wat zijn de verschillen tussen een bij en een wesp?”).
6. Legpuzzel (Aronson, 1978)
Bij deze samenwerkingsvorm wordt gebruik gemaakt van
stamgroepen en expertgroepen. Omdat het te bestuderen
materiaal eerst verdeeld wordt over verschillende leerlingen en
vervolgens wordt samengebracht tot één geheel, wordt deze
methode ook wel 'legpuzzel' genoemd. Deze methode is vooral
uitgewerkt door Aronson (1978) en Slavin (1995).
Deze methode kent de volgende stappen:
a) a) De leraar kiest een geschikte leertaak. Deze leertaak laat zich opdelen in
bijvoorbeeld vier delen (indien er gewerkt wordt met groepen van vier leerlingen). De
leerlingen hoeven niet evenveel van het onderwerp af te weten. Op deze manier kan een
tekst, een boek of een onderwerp in vier delen worden opgesplitst.
b) De leraar stelt heterogene groepen samen (qua bekwaamheid, geslacht, etnische afkomst,
populariteit e.d.).
c) Elke leerling ontvangt in zijn stamgroep een deel van de tekst of de opdracht. Deze
worden vervolgens individueel doorgenomen.
d) Alle leerlingen met dezelfde opdracht of onderwerp komen vervolgens bij elkaar in de
expertgroep. Hierbij bediscussiëren zij de opdracht en zien er op toe dat iedere leerling de
leerstof beheerst. Eventueel kan een discussieleider worden aangewezen. Op deze manier
worden deze leerlingen de experts voor dit onderdeel. Tenslotte gaan ze gezamenlijk na
hoe het bestudeerde materiaal het beste aan de andere leerlingen van de stamgroep
uitgelegd kan worden.
e) De experts keren terug naar hun stamgroep en leggen aan elkaar uit wat ze van het
onderwerp weten. Hierbij wordt het materiaal dat de vier experts bij elkaar brengen
geïntegreerd zodat elke leerling zich een expert mag beschouwen wat het hele onderwerp
betreft. Door hun afzonderlijke puzzelstukjes bij elkaar te leggen, leggen ze de hele
puzzel. Tot slot zien ze er op toe dat iedereen het onderwerp beheerst en eventueel klaar is
om een individuele test met succes af te leggen.
f) f) De leerlingen leggen individueel verantwoording af van het geleerde,
bijvoorbeeld in de vorm van een toets of groepsproduct. Indien een toets wordt
afgenomen, worden individuele verbeteringsscores berekend: in hoeverre is de leerling
vergeleken met zijn vorige prestatie vooruit gegaan? Deze individuele verbeteringscores