Open Monumentendagbrochure 11 - UiT in regio Kortrijk

Architect Filip Canfyn(52) is
na 3,5 jaar zijn dagen aan het
aftellen als directeur Stadsplanning
en ­Ontwikkeling bij
de stad Kortrijk. Hij zoekt andere
horizonten op. In 2008 stapte hij
over van de privésector naar
de overheid. Voor OMD legde
de uitgeweken en bijzonder
gedreven Bruggeling zijn ziel
bloot. En dan vooral over de
zovele aanleidingen tot conflicten
over het wonen in het Kortrijkse.
open monumentendag 2011
Filip Canfyn :
“Goede architectuur
is eigenlijk
conflictbeheersing”
bernard vancraeynest
‘Van bewoners bewonderaars maken’
Waarom leidt architectuur zo dikwijls
tot glasharde conflicten, zelfs tot
burengeschillen, die eindigen voor
de rechtbank?
‘Neem nu een simpele gevel. Die is een
afscheiding van de private ruimte maar
ook het begin van de publieke ruimte. Wie
naast je woont of langsloopt is wel verplicht
om tegen je gevel aan te kijken, zoals Gerrit
Komrij schreef in ‘Het boze oog’ (dat verplichte
lectuur zou moeten zijn op elke
architectenschool). Een boek kun je dichtklappen,
muziek kun je wegzappen maar
een gevel zie je altijd. Slechte architectuur
veroorzaakt en goede architectuur beheerst
het conflict op de rooilijn. Goede architectuur
regelt dus het sociaal verkeer. Slechte
architectuur denkt louter vanuit het object,
dat moet worden gerealiseerd en niet vanuit
zijn rol in en voor zijn omgeving.
Iedereen, die in het stadhuis komt voor
het afleveren van een bouwvergunning, is
er heilig van overtuigd dat wat voor hem
werd getekend het allerbeste is. Die enorme
egocentrische eigendomslust van de hardwerkende
Vlaming moet dus ge kanaliseerd
worden in het algemeen belang.’
Wat verstaat u dan als directeur
stadsplanning onder het begrip
ruimtelijke ordening?
‘Dat is voor mij dus sociale ordening.
Finaal regelt ruimtelijke ordening dat uw
buur, uw overbuur en de gemeenschap op
een correcte manier kunnen omgaan met
wat er wordt gebouwd. Dat is het klassieke
toepassen van het adagium dat mijn
vrijheid eindigt waar die van de andere
wordt bedreigd!’
In 2010 lanceerde de stad de
toepassing van de woningtypetoets.
Wat moeten we daaronder verstaan?
‘Daar was enorm veel om te doen. En toch
gaat het slechts om het eenvoudig nadenken
over de vraag of de door de bouwheer
gekozen woontypologie de juiste is op die
plaats en in die omstandigheden en dus
geen conflicten van privacy, inkijk en schaduw
veroorzaakt. Men noemt dat ook de
appartemententoets. Voor negentig procent
uit domheid krijgt Kortrijk er altijd maar
appartementen bij waar niemand om vraagt.
Die woningtypetoets hebben we nodig om
mogelijke conflicten snel te kunnen bijsturen.’
Ook een bouwovertreding is een
conflict. Waarom niet ingrijpen daar
waar zware bouwinbreuken werden
gepleegd?
‘99,5% van de bouwheren houdt zich aan
zijn bouwplan, hoewel we niet altijd weten
waar een raampje twintig centimeter is
opgeschoven. Wie het echter té grof speelt
moet streng worden aangepakt. Er zijn
twee groepen stoute burgers. Je hebt de
professionele sloebers, die denken meer te
mogen dan een ander en met een regularisatie
de boel te kunnen oplossen. En je
hebt de onwetenden, die ruzie met de
buren hebben en vergeten dat die op de
loer liggen om je op een bouwovertreding
te betrappen!’
naar demografiScHe receSSie
in regio
Kan men spreken van een
stadsvlucht uit Kortrijk?
‘Kortrijk levert veel inspanningen om zijn
imago op te krikken in de wijde omgeving.
Een recente studie wijst uit dat wij onze
faam van hautaine oubolligheid niet kwijt
raken en dat deze inspanningen intern
niets opleveren. Kortrijk verliest inderdaad
per maand honderd voornamelijk jonge
middenklassegezinnen. Die gaan in een
straal van zowat zeven kilometer buiten
Kortrijk wonen. Het is dus niet de bovenlaag
noch de onderlaag. De vluchters
trekken van een centrumstad naar de rand,
waar ze méér krijgen voor hetzelfde geld of
zelfs minder moeten betalen! Studies van
drie universiteiten wijzen bovendien uit dat
we hier in de regio rond 2015 naar een demografische
regressie gaan. Alle bewegingen
van migratie, nataliteit en mortaliteit samen
leveren ernstige negatieve saldi op.’
open monumentendag 2011
Hoe kan de streek die uittocht
afstoppen?
‘Dat kan door gezamenlijk inspanningen
te leveren om die vijver, waarin we allemaal
zitten te vissen en die kleiner zal worden,
groter te maken. Dan kan er ook méér vis
in gedijen. Op zich is het niet zo erg dat
Kortrijk in de laatste jaren 2000 inwoners
kwijtspeelde. Minder is dat de stadsvlucht
alleen wordt gecompenseerd door de in­
“Kortrijk moet
opnieuw stad
van de bewoners
worden! ”
—Filip Canfyn —
trede van allochtonen, alleenstaanden en
eenoudergezinnen omdat er in Kortrijk
nog goedkope schimmelkamers te huur
zijn en omdat warmwaterloze appartementen
aan 250 euro per maand gevonden
worden! De koop­ en huurdruk in Kortrijk
komt méér en méér te liggen op een verouderd
patrimonium, dat vandaag zo goed
als onaangepast is. Als er niet snel wordt
ingegrepen qua energiezuinigheid bijvoorbeeld
staan we tegen 2020 voor een enorm
drama! Van de 19% huurpanden in onze
stad zal de helft van de panden moeten
verdwijnen omdat ze niet meer voldoen!’
Kan die situatie nog worden gekeerd?
‘Het zal moeilijk worden. De groep van
75% woningeigenaars in Vlaanderen dreigt
in twee stukken te barsten: twee derden
zal kunnen blijven kopen, één derde zal er
tussenuit vallen. En deze zullen allemaal
afdalen naar een huurmarkt zonder aanbod
noch kwaliteit, zodat de echte sukkelaars
helemaal weggeduwd zullen worden.’
Drijven de vele immokantoren in de
streek de huur- en koopprijzen van
woningen niet omhoog?
‘Overschat toch het belang niet van immokantoren.
Hun enige prestatie is verkopen
wat een ander heeft geleverd en gemaakt.
Ze zijn op de woningmarkt veel onschuldiger
dan de meeste banken, die mensen
doén kopen aan een tijdelijk lage rente!’
10 11
Reik eens enkele oplossingen aan
voor deze centrumstad?
‘Er zijn al grote inspanningen geleverd
maar men moet de mensen die hier uit
vrije wil kunnen wonen nog méér overtuigen
van de incentives van een stad. Men
moet de twijfelaars argumenten geven om
te blijven. Cruciale vraag is of Kortrijk
kiest voor zijn bewoners of voor zijn bezoekers.
Laten we het voor de bewoners
aangenamer maken en een voorbeeld nemen
aan Marcel Vanthilt, die vorig jaar een
maand lang liet voelen hoe aardig hij Kortrijk
vond. Een betere ambassadeur vind je niet!’
Heeft Kortrijk als centrumstad nood
aan een symboolgebouw, noem het
een icoon?
‘Vraag is of het Bilbao­effect vandaag nog
altijd werkt. Naar bezoekers toe wel, naar
bewoners minder of niet, denk ik. Met het
MAS realiseerde Antwerpen alvast een
gebouw waarvoor de mensen speciaal naar
de stad zullen komen. Een stad als Kortrijk
bezit daarvoor de juiste schaal niet. Wij
moeten het hebben van kleine parels, zoals
de stedelijke begraafplaats van Bernardo
Secchi of het crematoriumgebouw van de
Pritzkerprijswinnaar, de Portugese architect
Edouardo Souto de Moura.’.
Over iconen gesproken. Ooit lanceerde
Karel Debaere, nu directeur bij
Leiedal, de idee om aan de grenspost
in Rekkem met middelen uit de
Euregio in wording een talencentrum
te maken als trekpleister voor de
toeristen. Leeft die idee vandaag nog?
‘Dit plan lijkt mij eerder een losse flodder.
Er bestaat daarom een taalkundig verschil
tussen plannen en plans. Er zijn veel méér
plannen, die worden gemaakt, dan plans,
die worden getekend! Het drama van deze
regio is trouwens dat ze volloopt met mensen
die goede bedoelingen hebben. Zo is het
woonregieboek van drie jaar geleden voor
de aanpak van de woonproblematiek vandaag
nog slechts dode letter! Om maar te
zwijgen over de Eurometropool. Fantastisch
maar Kortrijk moet zijn plaats kennen
naast Rijsel, dat groter is dan Brussel. Het
winkelcentrum K blijft wat het is, met of
zonder Eurometropool! De K floreert, niet
dankzij maar evenmin ondanks de Eurometropool!
Dat op vandaag in Kortrijk
nog altijd een snelle en voordelige treinverbinding
met Rijsel ontbreekt, Eurometropool
of niet, dat is pas een schande!’ ✽