MANUELE LYMFEDRAINAGE - Sonnevelt Opleidingen

MANUELE
LYMFEDRAINAGE
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
1

Inhoudsopgave
Enkele begrippen
Anatomie en fysiologie
Invloed van manuele lymfedrainage
Indicaties van de manuele lymfedrainage
Contra-indicaties van manuele lymfedrainage
De massage in de praktijk
Praktijkopdracht
Bijlage I
Bijlage II
Bronvermelding: Inleiding tot de manuele lymfedrainage volgens Dr. Vodder.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
2

Enkele begrippen
Manuele Lymfedrainage
Deze massagetechniek heeft tot doel het tot stand brengen van een verbeterde lymfeafvoer,
het activeren van het immuunsysteem, het verminderen van pijn en het aanzetten van het
lymfevatenstelsel tot de aanmaak van anastomen. Tevens kan MLD leiden tot een diepe
ontspanning.
Massagetechniek
een oppervlakkige huidtechniek die in een monotoon ritme wordt uitgevoerd volgens een
bepaald patroon. De ontspanning ontstaat door de activering van het parasympatische
zenuwstelsel.
De werking (van ML)
komt tot stand door de monotone en gerichte beweging die overeenkomt met de natuurlijke
beweging van het lymfesysteem; deze verbetert c.q. krijgt een versnelde werking. De
kalmering en pijnvermindering komt langs reflectorische weg tot stand.
Het parasympathische gedeelte van het zenuwstelsel wordt geactiveerd, de bloeddruk daalt.
Volgorde
Iedere Manuele Lymfedrainage begint in de hals met de drainage van de halslymfeklieren.
Lymfedrainage
Een éénrichtingsafvoersysteem vergelijkbaar met het veneuze systeem, echter met enkele
specifieke en speciale functies.
Functie
90% van het interstitiële vocht wordt via het veneuze bloedvatenstelsel afgevoerd.
10% wordt door het lymfesysteem afgevoerd.
Via het lymfesysteem wordt lymfe afgevoerd. Lymfe is een eiwitrijke vloeistof met daarin
opgeloste stoffen die het lichaam uit moeten.
Speciale taken
het lymfesysteem is onderdeel van het immuunsysteem.
Bouw
het lymfesysteem is opgebouwd uit:
- weefselspleten
- prelymfatische capillairen
- kleine lymfevaten
- grote lymfevaten
- lymfeklieren, verspreid en lokaal.
Ligging
de weefselspleten liggen door het gehele weefsel; de lymfevaten liggen soms parallel aan de
bloedvaten, maar vooral in de buurt van vitale lichaamsdelen en organen.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
3

Anatomie en Fysiologie
Lymfevaten
Onder invloed van de bloeddruk worden water en opgeloste stoffen door de
(bloed)capillairen geperst voor het omspoelen van de cellen. Per 24 uur blijft er zo’n 2 liter
weefselvocht achter in de weefselspleten. Dit vocht verzamelt zich in kleine buisjes. Deze
kleine buisjes, ofwel fijne lymfevaten, verenigen zich tot twee grote lymfebuizen.
Borstbuis (ductus thoracicus)
Deze verzamelt lymfe uit de:
- onderste lichaamshelft (onder het middenrif)
- chylusvaten van de dunne darm
- linkerarm
- linkerhelft van het hoofd.
Rechterlymfestam
Deze verzamelt de lymfe uit de rest van het lichaam.
Beide buizen monden uit in de bovenste holle ader onder de sleutelbeenaderen. Hier komt
de lymfe terug in de bloedbaan.
Verschillen tussen het lymfe- en het bloedvatenstelsel
Bloedvatenstelstel Lymfevatenstelsel
- bloed stroomt snel - lymfe stroomt langzaam
- het hart pompt het bloed rond - terugstuwing o.w. o.a. spiercontractie
- staat vocht af aan weefsels - brengt vocht terug van de weefsels in
de bloedbaan
- is een gesloten kringloop - heeft een begin- en een eindpunt.
Lymfeklieren
Lymfeknopen–klieren bevinden zich in het verloop van de lymfevaten. Ze liggen zowel
oppervlakkig als diep in het lichaam. Deze ‘tussenstations’ zijn boonvormig met een diameter
variërend tussen 2 en 10 mm.
De taak van de lymfeklieren is vierledig:
- vorming van lymfocyten (witte bloedlichaampjes)
- functie als filtreerorgaan
- fagocytose (opeten van lichaamsvreemde indringers)
- vormen van antilichamen.
In het lichaam bevinden zich ongeveer 400 lymfeklieren. Rondom het gebied van de hals
alleen al ongeveer 140! In de lymfeklieren worden stoffen opgeslagen die het lichaam niet
meer kan uitscheiden. Bijvoorbeeld steengruis, zware metalen, glasstof en kleurstoffen.
Voordat de lymfe in het bloed terugkomt, passeert het tenminste één lymfeklier die
voornamelijk dient als filter voor ziektekiemen.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
4

Oppervlakkige lymfbanen en lymfklieren (A) en oppervlakkige aderen B.
1. halslymfklieren 4. lieslymfklieren
2. oksellymfklieren 5. lymfklieren in de knieholte
3. lymfklieren in de elleboog
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
5

Lymfe
De lymfe is een haast kleurloze heldere vloeistof die nagenoeg dezelfde samenstelling heeft
als zeewater(!).
De vloeistof bestaat uit:
- water
- resten voedingsstoffen
- afvalstoffen van de cellen
- hormonen
- enzymen
- antistoffen
- witte bloedlichaampjes.
Lymfe stamt af van het woord ‘Lympha’ of ‘klaar water’ (van het Latijnse woord ‘Limpidas’ dat
‘klaar’ betekent).
Vanuit de metafysische achtergrond wordt lymfe vanwege zijn lichte, heldere kleur
geassocieerd met licht, de drager van levensenergie. Bij het ontbreken van die vitaliteit zien
mensen het ‘donker’ ook in. Hun afweersysteem verzwakt en ze zijn vatbaarder voor ziekten.
Zelfs depressies, somberheid en negatieve gedachten hangen samen met een slecht
functionerend lymfesysteem.
Het is daarom heilzaam om tijdens de massages ook te werken met licht- en
kleurvisualisaties.
Reticulo Endotheliale Systeem
Het reticole-endotheliale systeem:
1. tonsillen in de ring van Waldeyer
2. beenmerg in de wervels en het bekken
3. perifere lymfeklieren
4. milt
5. lymffollikels in de darm
6. lever
7. thymus
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
6

Reticulo-Endotheliale Systeem (R.E.S.)
Het R.E.S. bestaat uit cellen die overal in het lichaam voorkomen en die dezelfde biologische
eigenschapen hebben. Deze R.E.S.-cellen hebben een functie bij de afweer.
Tot dit afweerstelsel horen de:
1. tonsillen in de ring van Waldeger
2. beenmerg in de wervels en het bekken
3. perifere lymfeklieren
4. milt
5. lymfefollikels in de darm
6. lever
7. thymus
De cellen van dit systeem kunnen vrijwel alle bestanddelen in zich opnemen die niet tot het
lichaam of tot het bloed behoren, zoals metalen, roet, Oost-Indische inkt (tatoeage), toxinen
en lichaamsvreemde eiwitten.
Thymus behoort tot het R.E.S.
De thymusklier ligt in de buikholte achter het bovenste deel van het borstbeen. De grootte en
de bouw van de thymus zijn afhankelijk van de leeftijd, de voedingstoestand en eventuele
ziekten van het individu. Het gewicht van de thymus neemt af bij vasten, bestraling en stress.
De thymus speelt een essentiële rol bij de ontwikkeling van het immuunsysteem. Bij de jonge
foetus vormt de thymus stamcellen om in lymfocyten. Na innesteling in de lymfeklieren
ontwikkelen ze zich tot T-lymfocyten. Deze zijn weer verantwoordelijk voor de cellulaire
immuunafweer.
Het woord ‘thymos’ betekent in het Grieks ‘levensenergie’.
In dit verband is het ook interessant om hier andere associaties van de thymusklier bij te
betrekken.
- Auto-immuniteit (antilichamen worden tegen lichaamseigen ingezet)
- groei en botvorming
- relatie met endocriene klieren:
- de thymus wordt gestimuleerd door hypofyse en schildklier
- de thymus wordt geremd door bijnieren en geslachtsklieren.
De milt
De milt bevat een hoeveelheid lymforeticulair weefsel dat even groot is als die van alle
lymfeklieren samen. Ze behoort zowel tot het lymfatische als het reticulo-endotheliale
systeem.
De milt is echter niet, zoals de lymfeklieren, in het lymfevatenstelsel ingeschakeld, maar in
het bloedvatenstelsel.
Functies van de milt:
- fagocyterende werking (belangrijkste taak)
- afbraak van oude erytrocyten
- afweer van infecties
- ijzerstofwisseling
- vorming van galkleurstof (bilirubine)
- aanmaak van rode bloedlichaampjes tijdens de embryonale fase
Tijdens een lymfedrainage is het daarom altijd van belang ook de miltzone via de voet te
stimuleren.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
7

Vanuit de metafysische achtergrond gezien staat het lymfatische systeem, en dus ook de
milt, voor het vermogen om door opruiming van het oude en afgewerkte (fagocytose) tot
verschoning te komen, tot verheldering en tot het ontvangen van vernieuwde impulsen van
scheppende levensenergie.
Vervoer van de lymfe
Het transport van stoffen in het lichaam gebeurt snel en over grote afstanden via
buizensystemen, bloedvatsysteem en lymfevatsysteem. De bloedstroom wordt rondgepompt
door het hart.
De lymfe wordt rondgepompt door:
- spieren van lymfevatsegmenten (eigen motoriek)
- de beweging van het middenrif bij een juiste ademhaling
- door het samentrekken van de skeletspieren
- drukverandering door massage (o.a. door MLD)
- pulseren van de arteriën.
Het transport van stoffen in het bindweefsel gebeurt door diffusie. Door diffusie wordt een
gelijkheid in de concentratie nagestreefd; het verloopt dus in de richting van de kleinste
concentratie. (Diffusie= hoge concentratiestoffen naar lage concentratiestoffen)
Molecule beweging
Elke molecule in vloeibare of gasvormige aggregaattoestand beweegt zich volgens een
vaste baan tot ze tegen elkaar aanbotsen en hierdoor van positie veranderen. Door deze
beweeglijkheid van de molecule ontstaat er diffusie. Deze transportvorm komt vooral voor in
het bindweefsel. Hierdoor kan de weefselvloeistof zich verplaatsen naar de
lymfehaarvaatjes.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
8

Invloed van Manuele Lymfedrainage
Vegetatieve invloeden
MLD heeft invloed op het vegetatieve zenuwstelsel. Deze invloed bestaat uit de volgende
delen:
- het sympathische deel activering, werken etc.
- het parasympatische deel sedering, rust, slapen etc.
Deze beide zenuwsystemen verzorgen alle delen van het lichaam, dus bloedvaten, spieren,
organen en de huid. Onder invloed van dagelijkse of traumatische stress is dit
uitgebalanceerde vegetatieve stelsel snel ontregeld. De sympaticus heeft de overhand.
MLD heeft daarentegen een activerende invloed op de parasympaticus. Dit betekent dat
cliënten hierdoor rustiger worden, meer ontspannen zijn en zelfs in slaap kunnen vallen.
Het is van belang dat de handgrepen in een rustig, monotoon ritme worden uitgevoerd. Pas
dan hebben ze de gewenste uitwerking. Wanneer je te snel werkt, bereik je het
tegenovergestelde: de cliënt wordt geactiveerd, geprikkeld en nerveus.
Het parasympatisch systeem heeft een trofische werking. Dit betekent opbouwend en
verkwikkend. Deze processen zijn kenmerkend voor de slaap; dus niet beïnvloedbaar door
de ‘bewuste wil’.
Het verstandelijke bewustzijn is gelokaliseerd in de grote hersenen. De oorsprong van de
onbewuste impulsen bevindt zich in de vegetatieve centra van de overige hersendelen en in
het ruggenmerg. Reflexen die door manuele prikkels worden opgeroepen komen bijeen in
deze vegetatieve vorm.
De aard van de prikkel geeft een specifieke reflex:
- door een harde massage kunnen reflexen die de spanning verhogen afweerreacties
en zelfs vluchtreflexen teweegbrengen.
- een juist uitgevoerde MLD daarentegen roept juist ontspanningsveroorzakende re-
flexen op; ze verlagen de basisactiviteit van de spieren.
Het effect van de ontspannende prikkels tijdens de MLD is nog te verhogen door:
- aangename omgevingstemperatuur
- rustgevende muziek
- begeleidende visualisatie
- prettige geur met etherische oliën.
Invloed op pijnreflexbanen
Pijnvezels geleiden prikkels die pijn veroorzaken, vanuit de periferie, in de vorm van
actiepotentialen verder. Zolang de oorzaak van pijn bestaat, blijft een specifiek zenuworgaan
(de nociceptor) de prikkels doorsturen naar het centrale zenuwstelsel.
Naast nociceptoren zijn er mechanoceptoren (bijv. tastreptoren). Deze geleiden prikkels die
door aanraking worden opgeroepen verder (bijv. bij de MLD of door strijkingen op de huid).
Deze prikkeloverdracht gaat via neurieten van de ganglioncellen. Dit geeft een aangenaam
gevoel van aanraking.
De neuriet bezit evenwel een verbinding met een andere ganglioncel (hier een remmende),
zodat de pijnprikkels die door de noriceptoren werden opgevangen en verzonden door
gelijktijdige prikkeling van de remmende cel kunnen worden afgeremd of uitgeschakeld.
Er moet echter voor een pijnremmende werking steeds een aanhoudende prikkel zijn, zodat
de voortdurende verandering van druk telkens de vorm van de prikkel verandert.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
9

Invloed op het afweersysteem
Het afweersysteem maakt onderscheid tussen ‘eigen’ en ‘niet-eigen’.
Immuniteit
Hiermee wordt de verworven bescherming bedoeld na een infectieziekte tegen diezelfde
infectieziekte. Je krijgt maar één keer mazelen. Immuniteit tegen mazelen behoedt je echter
niet voor andere infectieziekten.
Er zijn twee mechanismen verantwoordelijk voor de immuniteit:
1. humorale immuniteit: de eiwitlichaampjes, de uitvoerders van de afweerfunctie, (ook
wel antilichamen genoemd) worden in de lymfeklieren gemaakt; ze hebben geleerd
tegen zeer specifieke indringers te reageren.
2. cellulaire immuniteit: de cellulaire afweer in het organisme komt tot stand door
lymfocyten, plasmacellen, macrofagen en fagocyten. Er zijn twee soorten lymfocyten
bekend: T-lymfocyten en B-lymfocyten. De T-cellen kunnen onmiddellijk doden. Ze
zijn verantwoordelijk voor de cellulaire afweer. Meestal helpen deze T-cellen de Bcellen
bij het herkennen van antigenen.
MLD helpt de afweerreacties doordat de aanvoer van lymfevloeistof wordt versterkt. Hierdoor
kunnen de ziekmakende stoffen die zich in de lichaamsvloeistoffen bevinden, zo snel
mogelijk naar de lymfeknopen worden vervoerd en daar onschadelijk worden gemaakt.
In het algemeen kan men zeggen dat de geslaagde afweer, door micro-organismen, tegen
een infectie afhangt van:
- de mate van resistentie
- de aanwezigheid van immuniteit.
Resistentie betekent hier het geheel van afweermogelijkheden dat het organisme kan
mobiliseren voor de ontwikkeling van een immuunreactie tegen de antigenen van een
ziekteverwekker.
De resistentie is niet specifiek antigeen gebonden. Ze wordt bepaald door:
- genetische omstandigheden
- algemene toestand (voeding, ziekte, stress en levensenergie).
Regelmatig MLD verhoogt de resistentie.
Voor de resistentie is het daarnaast van belang om de vitaliteit te verhogen door:
- te leren genieten
- met humor het leven te relativeren
- ontspannen te bewegen (bijv. dansen)
- regelmatig stil te staan bij jezelf (meditatie)
- een levensdoel te creëren (zingeving).
Oedeem
Oedeem is een vochtophoping, zwelling van weefsel of organen. Deze vochtophoping
ontstaat doordat de hoeveelheid vocht rondom de cellen toeneemt. Vooral losmazig
bindweefsel (bijv. onderhuids weefsel) kan zeer veel extra vocht opnemen.
In uitzonderlijke gevallen kan dit wel oplopen tot 40-50 liter vocht!!
Er zijn verschillende soorten van oedeem; de vorm van behandeling hangt dus af van de
oorzaak.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
10

A Lymfostatisch oedeem (=eiwitrijk)
Deze vorm kan ontstaan door een mechanische insufficiëntie van de lymfevaten.
1. Organische veranderingen
- afgesloten door tumoren, ontstekingen of parasieten
- onderbroken door snijwonden, operaties, ongevallen of röntgenstralen
- te weinig lymfebanen.
2. Functionele veranderingen
- kleppen die niet sluiten bijvoorbeeld t.g.v. infecties
- vaatwanden zijn meer doorlaatbaar geworden
- motoriek van de lymfevatsegmenten is verstoord
- verkramping of verlamming van de lymfevaten
- onvoldoende spiercontractie van de spiermusculatuur.
B Lymfodynamisch oedeem (oedeem door eiwittekort)
1. Nierziekten Door een slecht werkende nier worden er teveel eiwitten uitgescheiden.
Dit leidt tot verlaging van de hoeveelheid bloedeiwitten, waardoor ook de zuigkracht van de
bloedeiwitten (= colloïd osmotische druk) vermindert. Het weefselvocht wordt dan niet in de
vaten terug gezogen.
2. Hongeroedeem Door ondervoeding ontstaat een tekort aan (bloed)eiwitten,
waardoor een eiwitarm, lymfodynamisch oedeem volgt.
Oedeem door hartzwakte
Door een slechte pompfunctie van het hart kan de bloeddruk in de veneuze vaten stijgen.
Het water in de weefsels ondervindt dan teveel tegendruk om terug te kunnen stromen in de
capillairen.
Oedeem door ontstekingen
Dit oedeem ontstaat doordat een ontstekingsproces de vaatwanden (plaatselijk) beschadigt.
Hierdoor kunnen eiwitten uit de vaten naar de weefselruimte weglekken. De colloïdosmotische
druk in de weefselruimte stijgt dan ten opzicht van de druk in de vaten en er lekt
water uit de vaten.
C Mengvormen
Lymfodynamisch- lymfostatisch oedeem bijv. Lipo-oedeem (Panniculopathie)
Het begint als lymfodynamisch oedeem, later gevolgd door lymfostatische componenten. Het
verloopt in fasen met toenemende pijnlijkheid.
Het heeft een typerende lokalisatie (buitenzijde benen, billen/ heupen, bovenarmen), dit in
tegenstelling tot vetzucht (Adipositas).
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
11

Indicaties van de Manuele Lymfedrainage
Indicatie Etherische olie
1. Lymfereiniging citroen(schil)
2. Lymfecircuitstoornissen ceder
3. Tijdens en na een ziekte (niet in acute fase) citroen
4. Na narcose / medicatie oranjebloesem, citroen
5. Tijdens en na een vastenkuur gember, citroen
6. Voor en na operatieve ingrepen gember, citroen
7. Drugs-/alcoholverslaving gember, citroen
8. Na infecties/ontstekingen citroen(schil)
9. Bij depressie basilicum
10. Bij zwangerschap en erna lavendel
11. Algemene regeneratie lavendin
12. Doorbloedingsproblemen cypres
13. Oedeem cypres
14. Preventief als weerstandsverhoging citroen(schil)
15. Onevenwichtig zenuwstelsel, stress basilicum
16. Bij sportblessures
17. Bepaalde huidproblemen
NB neemt MLD altijd vast op in het therapeutisch traject. Na 2 of 3 behandelingen is het
nodig het lichaam extra te draineren.
Ad 1. Ontslakking / VRZ
2. Trauma, na ontsteking lymfestelsel, primair lymfoedeem
3. Chronische fase of chronische ontsteking
Bijv.: Reumatische aandoeningen
Lymfatische kinderen
Diabetes (ulcus) (CPS)
6. Cosmetisch, orthopedisch, littekenbehandeling
11. Overbelasting spieren en gewrichten
12. Rusteloze benen
Spataderen, arteriosclerose, langdurig tekort aan beweging
16. Kneuzingen, kijkoperaties, gips, haematoom
17. Acne, couperose, eczeem, psoriasis, brandwonden
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
12

Contra -indicaties van de Manuele Lymfedrainage
Relatieve contra-indicaties
1. Lage bloeddruk In het begin geen totale behandeling geven, omdat hierdoor de
bloeddruk alleen nog maar verder kan dalen. Plaatselijke gebieden behandelen mag
wel. Goed na laten rusten!
2. Hyperfunctionele schildklier Behandelen mag wel, maar beperk de behandeltijd.
(max. 20-25 min.) Profundus- Terminus weglaten
3. Chronische ontstekingen Voorzichtige opbouw van de behandeling met korte
behandeltijd
4. Menstruatie Tijdens een menstruatie geen buikbehandelingen.
5. Astma Wees alert op een acute astma-aanval tijdens de behandeling, omdat je deze
kunt opwekken met lymfedrainage. De parasympaticus wordt namelijk geprikkeld met
deze massage.
6. Spataderen Massage voorzichtig doseren qua druksterkte. Bij ernstige spataderen
alleen proximaal werken.
7. Naevi
Absolute contra-indicaties
1. Lymfekanker (ziekte van Hodgkin)
2. Tuberculose
3. Acute ontstekingen
4. Tijdens koortsaanvallen, daarna mag wel!
5. Trombose (acute)
6. Besmettelijke huidziekten
7. De eerste drie maanden van de zwangerschap
8. Totale uitputting
9. Hartzwakte
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
13

De massage in de praktijk
Handgrepen
Er zijn in de manuele lymfedrainage vier verschillende handgrepen:
1. Lokaal cirkelvormig
De vingers worden vlak op de huid gelegd en de huid wordt cirkelvormig verschoven of ‘op
de plaats blijvend’ of ‘spiraalvormig verplaatsend’. Deze handgrepen worden vooral gebruikt
bij de behandeling van de hals, het gezicht en de lymfeklieren. Deze lokale cirkelvormige
bewegingen kunnen op het lichaam en op de ledematen worden uitgevoerd met één hand op
de andere of met acht vingers naast elkaar. In het tweede geval kunnen de vingers de huid
cirkelvormig verschuiven als ze samen in dezelfde richting draaien, of tegen elkaar ingaand.
De drukrichting wordt bepaald door de lymfe-afvloed. De vingers liggen vlak, eventueel
gebruik je de hele hand.
2. Pompbewegingen
Bij deze handgreep zijn de handpalmen naar beneden gericht. Duimen en vingers bewegen
zich samen in dezelfde richting; ze verschuiven de huid in ovale kringen. De bewegingen van
duim en vingers komen vanuit het polsgewricht. De vingers zijn gestrekt, de vingertoppen
hebben geen functie. Het polsgewricht beweegt zich als een scharnier.
3. Schepbeweging
In tegenstelling tot de pompbeweging is de handpalm nu naar boven gericht. Dr. Vodder
beschrijft deze beweging als een ‘gevende beweging’. Door het roterende polsgewricht wordt
het een kurketrekkerachtige beweging van de als eenheid bewegende hand- en
polsgewrichten. De vingers zijn gestrekt en draaien in de drukfase in de richting van het
lichaam en gaan zonder druk terug. Het draaipunt is het grondgewricht van de wijsvinger.
4. Draaibeweging
Deze handgreep wordt toegepast op relatief vlakke lichaamsoppervlakken en is
samengesteld uit verschillende bewegingen. Het polsgewricht gaat op en neer. Tijdens het
dalen draait het van buiten naar binnen, zodat de hele handpalm vlak op de huid ligt en
daarop spiraalvormig druk geeft. De duim maakt ook een cirkelvormige beweging in de
richting van de lymfe-afvoer van de huid. Deze bewegingen worden gemaakt in de drukfase.
In de fase zonder druk hef je het polsgewricht en de vier vingers worden gestrekt en een
beetje verder geplaatst. De duim begint met nieuwe druk waarmee de volgende cirkel wordt
gemaakt.
De MLD maakt gebruik van deze vier handgrepen. Tijdens de behandeling kunnen zij ook
gecombineerd worden toegepast. Uit de beschrijving blijkt dat de MLD volgens Dr. Vodder uit
een combinatie van bewegingen bestaat. De huid wordt daarbij verschoven en er wordt dus
niet over de huid gestreken.
Dosering:
Behandelduur, druk en snelheid zijn zaken die uitgelegd kunnen worden, maar die eigenlijk
zo niet kunnen worden geleerd. Theoretisch onderricht is slechts een hulpmiddel, de werking
van MLD moet worden begrepen en een basis vormen waarop waarde en bruikbaarheid in
de therapie en als preventie duidelijk worden.
De dosering van MLD komt nu eenmaal voort uit de ‘fingerspitzengefühl’ en de intuïtie van
de behandelaar, er zijn geen regels voor te geven omdat in de praktijk ieder geval weer net
even anders is. Met dit in gedachten dient de theorie van de MLD te worden bezien.
In de volgende punten worden bepaalde principes genoemd die specifiek zijn voor manuele
lymfedrainage:
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
14

Basisbegrippen
1. Men behandelt eerst proximaal, dan distaal. Het proximale gebied moet eerst ont-
ledigd zijn wil er plaats zijn voor de van distaal komende vloeistofaanvoer.
2. MLD vereist een bepaalde druksterkte: 30-40 mmHG.
3. Elke kringbeweging vereist een wisselende druksterkte. Ze gaat geleidelijk van 0 naar
20-30-40 mmHG, afhankelijk van wat het tastgevoel vertelt. Daardoor ontstaat de
pompwerking in het weefsel.
4. De drukrichting wordt bepaald door de afvoerende lymfevaten die met de massage
worden bereikt.
5. De handgrepen en hun variaties worden ritmisch 5 – 7 maal herhaald, of op dezelfde
plaats zoals bij de lokale cirkelvormige bewegingen of spiraalvormig verplaatsend.
Minder heeft geen zin omdat de trage weefselvloeistoffen een bepaalde tijd nodig
hebben om in beweging te komen.
6. De drukfase van een cirkelvormige beweging duurt langer dan de ontspanningsfase.
7. Normaal mag de huid niet rood worden.
8. MLD mag niet pijnlijk zijn.
Behandeling van het been
1. Effleurage 1x met 2 handen vanaf de binnenzijde voet tot aan de lies en de heup.
2. Bovenbeen: openen van de lymfeklieren in het liesgebied met 2 vlakke handen. Op 3
plaatsen staande pompende bewegingen uitvoeren.
3. Pompbewegingen met 2 handen over het midden van het bovenbeen. De handen werken
afwisselend van elkaar in een brede baan vanaf de bovenzijde knie tot aan de lies met 6
bewegingen.
4. Pomp-schuifbewegingen met 2 handen afwisselend in 3 banen over het bovenbeen,
vanaf de knie tot aan de lies:
- binnenzijde bovenbeen schuifbeweging met vlakke hand
- bovenzijde bovenbeen schuiven met zijkant vlakke duim
- buitenzijde bovenbeen schuiven met zijkant vlakke duim en duimmuis
5. 3 grote roterende effleurages maken vanaf liesgebied naar bovenkant knie, lichte druk
richting lies.
6. Knie: zgn. ‘bloemkoolgreep’ aan de binnenzijde van de knie naast de patella. De
onderste hand maakt een pompbeweging, de bovenste hand (m.n. de duim) schuift de
lymfe verder richting lies, in totaal 6 bewegingen.
7. Dubbelhandige schepbeweging vanuit de knieholte naar het bovenbeen, met de
gestrekte vingers van beide handen, 5 bewegingen.
8. Behandeling van de patellarand; met beide vlakke duimen in 5 bewegingen van onder
naar boven langs de knieschijf.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
15

9. Pompbeweging met 1 hand over de knie van onder de patella tot erboven, in 5
bewegingen, andere hand ondersteunt de knieholte.
10. Behandeling van de pees onder de knieschijf met beide duimen afwisselend, 6 kleine
draaibewegingen maken naar de mediale zijde van de knie.
11. Onderbeen: been buigen, voet plat neerzetten; pomp-schepbeweging met 2 handen
afwisselend uitgevoerd. De binnenhand maakt pompbewegingen over het scheenbeen,
de buitenhand maakt schepbewegingen over de kuit. In totaal 6 bewegingen vanaf de
enkel tot de knie.
12. Schepbewegingen over de kuit met beide handen afwisselend. De onderste hand begint;
het traject loopt vanaf de enkel tot aan de knieholte. Beide handen maken in afwisseling
3x een schepbeweging. Let op! Bewegen vanuit de pols, géén druk op de duimen! Been
weer gestrekt neerleggen.
13. Achillespeesbehandeling met 8 vingers aan beide zijden tegelijk. 5 verplaatsende,
pompende bewegingen vanaf het hielbeen tot aan de achterkant van de kuit.
14. Enkelvork en voetrugbehandeling met duimdraaibewegingen over 3 banen vanaf de
tenen tot voorbij de enkelknobbels. Beide duimen werken in afwisseling achter elkaar in
totaal steeds 6 bewegingen per been.
15. Behandeling van zgn. ‘lymfemeer’ = het gebied direct aansluitend aan de tenen. Met
beide duimen tegelijk een pompende beweging maken, afvoer richting enkel. Het hele
gebied in 1 ruime beweging draineren.
16. Behandeling onderzijde voet op 3 plaatsen van de voorvoet. Met alle vingers tegelijk druk
geven in de voorvoet en met de duimmuizen de voet rustig openbuigen. Ga zelf met je
rug naar de hoofdzijde staan.
17. Afsluitende effleurage met beide handen over het gehele been vanaf de voet tot de lies.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
16

Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
17

Behandeling van de hals
Iedere MLD-behandeling dient te worden begonnen met het openen van het
uitmondingsgebied van de lymfestroom in de bloed –de zogenaamde terminussen van de
lymfeknopen in hals en nek. De onderstaande grepen zijn daarvoor het meest geschikt
1. Effleurage: 5 waaiervormige symmetrische strijkingen met de duimen van het
sternum naar lateraal. De laatste strijking langs de clavicula.
2. Halslymfeklieren; cirkelvormige, lokale bewegingen op de lymfeklier van
profundus tot terminus, telkens 5 cirkels op dezelfde plaats.
3. Occiput; lokale, cirkelvormige bewegingen van de halswervelkolom naar de
terminus.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
18

Behandeling van de buik
Door het gebied van de buikholte stroomt heel veel lymfe, zowel vanuit de benen als vanuit
alle organen in het kleine en grote bekken. Drainage van het buikgebied is daarom altijd
belangrijk en in combinatie met een beendrainage zelfs wenselijk.
Zeer effectief is de volgende centrale buikdrainagegreep, ook wel bekend onder de naam
‘hoefijzergreep’. Deze greep wordt in 5 of 9 posities rondom de navel uitgevoerd met twee
handen op elkaar.
Uitvoering van de ‘hoefijzergreep’:
Ga aan de rechterzijde van de cliënt staan.
Plaats beide handen op elkaar en leg ze plat op de huid net boven de navel met de vingers
naar de zijkant van de buik gericht.
Geef op de uitademing van de cliënt rustig druk in de diepte en ondersteun aan het eind van
deze beweging de afvoerrichting van de lymfe.
De afvoer van de lymfe in het buikgebied is naar de cisterna chyli toe.
Kom daarna op de inademing van de cliënt rustig weer met beide handen omhoog.
Maak 5 dezelfde bewegingen per plaats en leg daarna beide handen op de volgende posities
in de hoefijzervorm.
Eindig altijd op de eerste positie, net boven de navel.
Praktijkopdracht
Een 50-jarige mevrouw heeft klachten in haar rechterbeen die in de loop van de dag
verergeren. Zij werkt parttime in een winkel. Zij omschrijft de klachten als volgt:
- een zwaar gevoel, vooral in de kuit
- lichte zwelling van vooral enkel en kuit ’s nachts erger, na de nacht beter
- zeurende ‘pijn’ in het hele been
- ’s avonds en ’s nachts zogenaamd ‘rusteloos been’
- Bij warmte meer klachten.
Vraag: Kan deze mevrouw worden behandeld met MLD, met een redelijke kans op
vermindering van haar klachten?
Onderbouw je antwoord, rekeninghoudend met de volgende punten:
1 mogelijke oorzaak van de klachten
2 soort oedeem
3 mogelijke invloed van MLD op de klachten
4 mogelijke opbouw van MLD-behandeling, adviezen end.
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
19

Bijlage 1
Illustratie ten behoeve van de voorzijde van het been
Afbeelding 14-50 (links)
Drainagegebieden van de oppervlakkige inguïnale en de
popliteale lymfeknopen.
1 nodi lymfatici inguinalis superficalis
2 nodus lymfaticus prepubicus
3 nodus lymfaticus penis
4 nodi lymphatici poplitei
5 plexus lymphaticus plantaris
6 vasa plantaria medialia
7 vasa plantaria interdigitalia
8 collectoren van het dorsum pedis
9 ventromediale takken
9a popliteale deel van de ventromediale takken:
fysiologische flessenhals
10 dorsolaterale takken
11 fascia cruris superficialis
12 hiatus canalis adductorii
13 vasa lymphatica femoralia
14 sulcus genitofemoralis
a, b gluteaalregio
c perineum, anus, scrotum
d uitwendige genitalia
e voorste buikwand
f rug
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
Afbeelding 14-51 (rechts)
Territoria van de onderste extremiteit en de aangrenzende
rompterritoria.
A voorzijde been
B achterzijde been
a onderste rompterritorium
b territorium van de buitenste genitalia en de darmen
c mediale bovenbeenterritorium
d laterale bovenbeenterritorium
e territorium van de ventromediale takken
f territorium van de dorsolaterale takken
De witte lijnen markeren de lymfatische water-
scheidingen.
20

Bijlage 2
Manuele Lymfedrainage (MLD) is een
massagetechniek die het lymfestelsel
activeert. Het doel van deze massage is dit
uiterst essentiële afvoersysteem te
zuiveren en te regenereren om zo het
menselijk lichaam te versterken.
In tegenstelling tot veel andere vormen van
massage bestaat MLD uit een lichte aanraking
van de huid en de direct daaronder liggende
weefsels. De zachte, schuivende en
pompende bewegingen versterken de stroming
van de lymfe door het lichaam. MLD voelt
weliswaar zacht aan, maar het effect op de
afvoer van opgeslagen afvalstoffen is groot.
Wat is lymfe?
Lymfe is een kleurloze vloeistof die vrijwel
overal in het lichaam te vinden is. Vanuit de
weefsels verzamelt het zich in steeds groter
wordende afvoerkanalen, de lymfebanen, die
uiteindelijk uitmonden in het bloedvatenstelsel.
Op bepaalde plaatsen in het lymfestelsel
liggen concentraties van lymfeklieren, namelijk
onder de oksels, in de lies en in de hals en de
nek. Deze concentraties zijn heel belangrijk
voor de afweerfuncties van het lichaam.
Andere belangrijke functies van het
lymfesysteem zijn de afvoer van een teveel
aan vocht en het vervoer van afvalstoffen uit
het weefsel.
MLD bevordert de afvoer van vervuilde lymfe,
wardoor er plaats komt voor schone lymfe en
de celstofwisseling kan verbeteren.
De belasting van het lymfestelsel is groot in
onze westerse maatschappij. Gebrek aan
beweging, stress, ongezonde voeding (te veel
suiker, te veel vet) zorgen voor een ophoping
van afvalstoffen die een ziekmakende invloed
kunnen hebben. Een lymfestelsel dat
overbelast en vervuild is, kan zich onder
andere uiten in chronische vermoeidheid of
chronische infecties, hoofdpijn of migraine, een
hoge bloeddruk, opgezette en/of pijnlijke
benen, huidproblemen en bepaalde
aandoeningen van reumatische aard.
Wanneer een MLD-behandeling?
MLD biedt een groot aantal toepassingsmogelijkheden.
Naast een positieve
beïnvloeding van de hiervoor beschreven
symptomen is MLD een prima
behandelingsmethode voor en na operaties, bij
kneuzingen en bij behandeling van littekens,
terwijl bij spataderen verlichting van de
symptomen bereikt kan worden. Ook bij
zogenaamde ‘rusteloze benen’ kan MLD leiden
Manuele Lymfedrainage - © Sonnevelt Opleidingen
tot een vermindering van de klachten. MLD
kan tenslotte ook helpen ter verbetering van
stuwingsklachten die samenhangen met
zwangerschap (ook postnataal) en werkt
ondersteunend bij verslapping van de huid en
het direct daaronder liggende weefsel ten
gevolge van bijvoorbeeld een
vermageringskuur.
Een bijzondere toepassing van MLD is gelegen
in de vermindering van stress. Door activering
van het rustgevende deel van het zenuwstelsel
(parasympaticus) kan het lichaam zich
ontspannen en nieuwe krachten opdoen.
MLD kan niet worden ingezet bij acute
infecties, acute trombose en bij tuberculose.
Behandeling bij kanker is soms wel mogelijk,
maar uitsluitend door een gekwalificeerde
MLD-therapeut en in overleg met de
behandelend arts.
Hoe werkt een MLD-behandeling
Aangezien lymfe een langzaam stromende
vloeistof is, zal een MLD-behandeling met een
zekere regelmaat moeten plaatsvinden.
Afhankelijk van de aard van de klacht(en) kan
die variëren van meerdere malen per week tot
één maal per maand. Bij langer bestaande
klachten moet rekening worden gehouden met
een behandelingsschema van één à twee maal
per week gedurende enkele weken en dit
wordt afgesloten met een afbouwperiode.
Zonodig kan de therapeut aanvullende
adviezen ter ondersteuning van de
behandeling geven.
Een MLD-behandeling duurt gemiddeld drie
kwartier à een uur. Het komt regelmatig voor
dat cliënten tijdens de behandeling -bijna- in
slaap vallen ten gevolge van het rustgevende
en ontspannende effect van MLD.
21