De Stijl

Stromingen in vogelvlucht
Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr.
Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500
Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600
Barok en Rococo (Verleiding door Pracht en Praal) 1600 tot 1750
Neoclassicisme 1750-1800 e.v.
Examenonderwerpen VWO 2013:
1 Kunst van de kerk, Hofcultuur (Hst. 2 t/m 6 de bespiegeling + handboek)
2 Modern (Hst. 11 t/m 14 de bespiegeling + handboek)
3 Massacultuur (Hst. 15 en 16 de bespeigeling + handboek)

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
Het Nieuwe Bouwen ontwierp steden en wijken vooral voor de arbeidersklasse.
Op die arbeidersklasse hadden de vooruitstrevende kunstenaars (avant-garde)
hun hoop gevestigd: De bourgeoisie had met de Eerste Wereldoorlog immers
zijn geloofwaardigheid verloren.
Het credo was dus: weg met alles wat burgerlijk en ouderwets was, en weer
beginnen bij nul.
Dat geldt ook voor de architectuur en
inrichting van de huizen. Deze dient
sober en functioneel te zijn:
- De woonkamer is strak en hoekig.
- Geen enkele versiering: helder en
- overzichtelijk.
- Licht, lucht en ruimte zijn de nieuwe
- norm: weg met massieve meubels,
- gordijnen en bloemetjesgordijnen.
Bourgeoisie-kamer ca 1900
Het moderne design valt echter vaak niet in de smaak bij de groep waarvoor het bedoeld is.

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
Robie-house (1906);
horizontale richting staat
in relatie tot het interieur;
vloeren lopen door in
balkons, overstekende
dakranden maken van
een dak tevens
plafonds.
In 1893 raakt de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright tijdens een bezoek aan de
wereldtentoonstelling in Chicago onder de indruk van de Japanse architectuur.
I.t.t. een westerse woning met van elkaar gescheiden kamers loopt in een Japanse woning het
vloeroppervlak door. Zowel de binnen- als buitenwanden kunnen naar believen worden
weggehaald of verplaatst.
De ruimtelijke indeling van het interieur bepaalt ook het exterieur van zijn gebouwen.
- Integratie met omgeving
- Natuurlijke materialen uit de omgeving worden gebruikt
- Nadruk op horizontale richtingen (zorgt ervoor dat het gebouw
zich voegt in het landschap

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
Gerrit Rietveld, architect van de De Stijl, ontwierp in 1924 het Rietveld-
Schröder-huis. Het ontwerp is sterk vernieuwend waarin kenmerken van
schilderijen van Mondriaan ruimtelijk zijn vertaald. Lijnen en vlakken lopen
door en doorsnijden elkaar. Ze schijnen bij toeval een bewoonbare ruimte te
omsluiten. Er zijn overgangszones tussen binnen- en buiten-ruimte.
Rietveld-Schröder
huis, Rietveld 1924.
Veel grote
ramen, ook
op de hoek.
Enkele andere kenmerken:
- Schoonheid door harmonieuze
- verhoudingen en de zichtbare constructie.
- grote aandacht voor functionaliteit (licht,
- lucht en ruimte).
- gebruik moderne materialen (ijzer, beton).
- witte muren, primaire kleuren en zwart in details.
- eenvoudige geometrische vormen, plat dak.

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
Het interieur van het Rietveld-Schröder
huis is variabel in te delen door enkele
schuifwanden. Met alles open ontstaat
één grote ruimte met ramen naar alle
kanten. Weinig privacy (maar dat is een
ouderwets burgerlijk begrip).
Interieurfoto’s Rietveld-
Schröderhuis.
In samenspraak met mevrouw Schröder ontwierp Rietveld
huis en interieur, inclusief de inrichting. De inrichting is
zeer sober en eenvoudig. De meubels transparant en
geometrisch. Licht, lucht en ruimte zijn optimaal aanwezig.
In het plafond is een schuifdak onder een lichtkoepel.

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
Rietveld ontwierp ook de meubels van het Rietveld-Schröderhuis. Hij lijkt
de stoel opnieuw te hebben willen uitvinden: beginnen bij nul. Ze zitten niet
echt gemakkelijk: aan luiheid had Rietveld een hekel.
De rood-blauwe stoel uit 1918 is het
bekendste meubel van Rietveld. Het lijkt
een analyse van een leunstoel als
ruimtelijke constructie: vlakken en balken
lopen even door in de ruimte. De kopse
kanten zijn geel. De constructie is helder,
transparant en eenvoudig.
De zig-zag stoel uit 1932 is een
studie hoe goedkoop en industrieel
een stoel te kunnen maken.

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
De oprichting van De Stijl in 1917 is in zeker
opzicht een reactie op w.o. 1
Tegenover de chaos van alledag stelt De Stijl
een wereld van innerlijke rust, harmonie en orde
in het vooruitzicht. Deze wordt niet bereikt door
bestaande politieke systemen maar door de
vergeestelijking van de mens.
Piet Mondriaan (1872-1944) is een belangrijke vertegenwoordiger van
De Stijl. Hij meent dat kunst bij uitstek geschikt is om de harmonie die
schuilgaat achter de wanorde te onthullen. Hij probeert juist de orde en
wetmatigheid erachter te laten zien.
Hij ziet deze orde als iets ‘Goddelijks’ of als ‘Universele waarheid’.
Mondriaan kiest voor volledig abstracte kunst en sluit daarbij willekeur uit (strakke regels). Kleur
wordt gereduceerd tot de primaire kleuren en zwart en wit, lijnen getrokken langs een liniaal.
Mondriaan: alleen abstracte kunst kan de harmonie achter het zichtbare laten zien.

Modern 1900-1950 Opmars van de vooruitgang: De Stijl
Inleiding
Frank Lloyd
Wright
Rietveld
Mondriaan
Piet Mondriaan wordt gezien als de belangrijkste kunstenaar van de
groep De Stijl. Kunst heeft tot doel de achter de zichtbare
chaotische werkelijkheid liggende harmonie te onthullen. Naarmate
deze harmonie het leven doordringt zal de kunst geleidelijk
verdwijnen. Hij vereenvoudigt tot alle toevallige elementen zijn
verdwenen en hij alleen de essentie, het wezenlijke overhoud om
daarmee wezenlijke en harmonieuze kunst te maken: rechte lijnen
en hoeken en elementaire kleuren.
Zie hierboven zijn ontwikkeling met de appelboom van figuratief tot abstract.