dpo_1101.pdf

B I O G R A P H I S C H
WOORDENBOEK
DER
N E D E R L A N D E N .
TWEEDE DEEL.

B I O G R A P H I S C H
WOORDENBOEK
DER .
NEDERLANDEN,
Bevattende de Levtnsbefchrijvingen van voorname STAATSMAN­
NEN, KRTGSHELDEN, GELEERDEN in allerleije vakken
vanWetenfchappen, DIGTERS, SCHILDERS en andera
KONSTENAREN:
EN VERDER,
Zodanige Perfonen, die door de ene of andere daad, zig beroemd,
of aan den Vaderlande veréenftelijk hebben gemaakt; veelal ver-
zeld van hunne Karakterfclietzen, zeldzame Anekdoten die men
tlders te vergeefs zal nafporen , onpartijdige beoirdeling
hunner Daden, optelling hunner Schriften, en aanwij­
zing der Schrijvers wette van hun gehandeld hebben.
OPGEMAAKT,
Uit Handfchriften, een groot aantal van de beste
Schrijvers in verfcheidene Talen over die onderwerpen
handelende, en medegedeelde Berigten.
VAN DE OUDSTE TIJDEN AF TOT HEDEN TOE,
DOOR
J. A. DE CHALMOT.
Met Pourtraitten.
T W E E D E D E E L. ^ ^ ^ ^
TE AMSTERDA M^yffi ^
J O H A N N E S AL W^^pP

B I O G R A P H I S C H
WOORDENBO EK
DER
N E D E R L A N D E N ,
TWEEDE DEEL.
%
BAACX (JOACHIM) , een Rooms Priester, geboren té
Utrecla den 10 augustus 1548, uit een aanzienlijk geflagt,
zijnde zijn vader JOHAN BAACX, Secretaris van de Staten van
Utrecht geweest. Hij was een ijveraar in het voortplant«i
van den Roomfen godsdienst, en heeft zijne geloofsgenoten,
zo wel door zijne predikatiën als uitgegeven fchriften grotelijks
geftigt; om derzelver zonderlingheid, zullen wij van enigen
de tijtels opnoemen: be Coïft of 3lbbOHaat ban alle op*
regtc Catbolnncn. 1610. «£>e toaarom bet fetoaöe (Catholpen.
1614. ban ban alle ïicttcrê $c. 1616. befem btr con*
fcitntie

BAAN, (JAN DE)
ïn linnens, en vlas dreven, toen hij nauwlijks drie jaren "had!
bereikt; van welk tijdftip af aan, een oom van hem PIEMANS
genaamd, Hopman van de burgerijs en Veertiger te Embden,
hem in ajtjn huis nam, en een Schilder zijnde, in de begin,
zelen van die konst onderwees. Dan dezen oom, hem in'1645
door den dood ontvallen zijnde, wierdt hij het jaar daar aan
13 jaar bereikt hebbende, naar Amjleldam gezonden, en aan
het opzigt en beftfer van den Konstfchilder BAKKER overgege­
ven, Hier beijverde hij zig met zo veel vlijt, dat hij binnen
kort onbedenkelijke vorderingen in 't fchilderen en tekenen
maakte, 't welk wel verre van enen edelen naijver bij zijne
medeleerlingen te ontvonken, een zo vuige nijd in hunne
harten tegens hem ontftak, dat zij fomtijds zijn fchilderwerk
en gereedfehappen bemorsten, 't welk den vlijtigen jongeling
egter met een taai geduld verkropte , zonder daar over aan
zijnen meester te klagen, die evenwel bij toeval hier agter
gekomen zijnde, hen ernftig beftrafte, en zijne gunst en ach­
ting voor DE BAAN verdubbelde. Nu- was hij zo verre ge­
vorderd, om ene keuze van navolging in zijne wijze van
fchilderen bij der hand te rnoeten nemen; de 'penfeelkonst
van ANT. VAN DYK was in dien tijd ten toppunt van agting
gefteigerd, daar die van REMBRAND ook vele aanhangers vondt;
dit bragt hem enigen tijd in twesitrijd, doch hij bepaalde
zig na rijp beraad, tot de behandeling van den eerften, als
zijnde ingevolge zijn begrip, van enen duurzamer aart. In
1660, trof hij enen MECENAS aan, die hem uit Amjleldam
naar 's Hage lokte, en aldaar zo veel werk verfchafte, on­
der lieden van den eerften rang, als hij met mooglijkheid af
konde. Hij fchilderde fchoon, en wist in zijne pourtraitten ene
treffende gelijkenis te brengen, zo dat het een en ander zijnen
roem wijd en zijd verbreidde, die zelvs tot in Engeland over­
woei, en Koning KAREL DE II. bewoog, om hem aan zijn
Hof te ontbieden, ten einde zijn afbeeldzel te vervaardigen;
hij verrigte zulks benevens vele andere ftukken tot zo veel ge­
noegen , dat de Hoffchilder PIETER LELY ZO jaloers wierdt,
dat hij zijne vreugde niet kost bedwingen, toen DE BAAN
het

BAAN. (JAN ai}
•het beflu.it nam, om naar 's Hage te rug te keren; alwaar hij
met opene armen wierdt ontvangen, en vele vorftelijke en
andere voorname perfonaadjen fchilderde; ook onder anderen,
de besldtenisfen van het doorlugtig broederpaar JAN en Kos-
NELIS DE WITT vervaardigde , en den laatstgenoemden nog
'eens op een ander fluk levensgrote tot de voeten toe uitfchil-
derde, gezeten of ftaande op een zegepraal van opeengefta-
pelde oorlogsgereedfchappen, leunende met den enen arm op
een zwaar ftuk gefchut, onderwijlen dat enige zwevende kin­
dertjes, zijn hoofd met lauwrieren bekransten; voorts ftond ne­
vens hem ter regterzijde de Faam, die zijnen welverdienden
lof bazuinde, en aan de linker een fchoon vrouwenbeeld,
verzelt van enige wigtjes, die een hoorn van overvloed aan
zijne voeten uitftorlten; in het verfchiet vertoonde zig de
roemrugtige verovering van Cliattam, benevens het vei branden
der Britfe fchepen op den Theems. Dit overkonftig 1
tafereel,
dat op een ongemeen kragtige wijxe alle deszelvs onderwer­
pen afbeeldde, en heerlijk was geschilderd; werdt tot een al-
toosdurend gedenkteken van die mannelijke heldendaad, op het
raadhuis te Dordrecht geplaatst; het was op voorftel van den
Burgemeester HUGO REPELAAR, met goedvinden van den Raad
vervaardigd. Dan het deerlijk lot, het edel broederpaar ver­
volgens op den i augustus 1672 te beurt gevallen, te be­
kend cm 'er van te gewagen, vernielde ook dit gedenkftuk,
het grauw namelijk niet vergenoegd, die beroemde martelaren
van Staat op de fchandclijkile wijze vermoord en mishandeld
te hebben, wilden ook nog hunne afbeeldzels vernielen; ver-
fcheidene malen rotte de razend hollend gemeente voor de
woonplaats van DE BAAN bijeen, hem dreigende zijn huis om
verre te halen, indien hij hun de fchilderftukken niet ten
prooiie overgaf; dat die onder hem berustende waien, was
door een zijner leerlingen, die zig méde onder het moordenaars
rot hadt begeven, verklikt; DE BAAN na de Hukken in zeker­
heid geb' agt te hebben, Opende zijne deur, en liet zijn huis
van onderen tot boven doorzoeken; voorts floeg de woede van
het hollend kanaillie van 's Hane naar Dordrecht over, alwaar
A 2 het

£. *AA». (JAN DE)
het grauw bovengemelde uitmuntend konstfluk van een fcheuf-
dèj en zodanig vernielde, dat men naderhand werk gehadt
hoeft, uit enige Hukken en brokken die voor geld opgekogt
waren, een fchets daar van te maken; het was toen onbe­
kend dat het eerfte model in zekerheid gebragt was. DE BAAK
hadt uit dit voorval geleerd , hoe gevaarlijk het is zig den haat
van het gemeen pp dqn hal? te halen; ook deedt hem deze
ongelukkige bevinding befluiten, den Hertog VAN LUXEMBURS
die zig als vijand in ons land met zijne krijgsbenden te Ut-
techt bevondt, voor zijne dringende aanzpeken, om LODEWVK
DEN XIV, te Zeist te komen fchilderen, vriendelijk te bedan­
ken. Met dit al voedde gemelde Koning zo veel achting voor
Sijne konst, dat. hij naderhand aan zijnen Gezant D'AVAUX in
'•sHage bevel gaf, om in het kopen van konstitukken, van DE-
BAAN'S raad gebruik te maken.
Veel eer en voordeel heeft onze Konstfchildcr van den Keur,
Vorst van Brandenburg FREDERIK WILLEM genoten, wiens beeld-
tenis hij verfcheidena malen heelt gefchilderd , als ook een
groot aantal andere vorftelijke perfoncn. Gemelde Keurvorst
beriep hem bij een verzegelde acte van 23 julij 1676, tot zijn
Opper-hofichilder en Opziener van zijn konstkabinet en aka-
demïe, op een jaargeld van 6000 guldens; doch DE BAAN'S
huisvrouw burgerlijk en zedig van aart, hadt geen zin om te
Berlijn aan 'tHof te gaan wonen, zulks hij voor dien voordeh'gqji
ï>ost bedankte; waar op de Keurvorst hem om een van zijn bes­
te leerlingen verzogt, waar toe hij zijnen neef JAN VAN SWEEL
uitkoos, zijnde deze verre in de konst gevorderd, en de be­
handeling van zijnen oom zeer nabij komende; deze beraadde
zig niet lang om dien post te aanvaarden, en verkreeg jaarlijks
SOOQ guldens, vrije tafel en een paard tot zijnen dienst op ftal.
JAN DE BAAN heeft in zijn tijd door de konstoeffening veel
geld gewonnen, doch hij teerde daar van ook rijkelijk, en al
die hem kwamen bezoeken, wierden met ene gulle gastvrij-
.heid ontvangen : ten nieuwen hoed, was zijn gewone zeggen, en
een oxhoofd-tvijn op een jaar meer, daar maak ik veel geede v
•mede; dit was ook letterlijk waar, want a'ijne vrien.delijkhe.id
lok-

BAAN. (JAKGB DÉ) J
lokten 'ér velen aan, doch het waren meest panlikkers of cafel-
bezems waar onder zig de Landfchapfchilder Bi AFPELMAN
tevondt, die inzonderheid gewóón was weken lang 'aan een
eb zijne weiden te grazen; veeg hier bij, dat hij zes kinderen
hadt, die hem niet weinig kostten; en daar bij nog drie van
zijne zusters, en vijf van zijn vrouwen zusters onderhield; zo
dat het niet vreemd moet voorkomen, dat JAN DE BAAN uit
deze wereld flappende, geen gróte fchatten naliet; hij ftierf
in 1702, twee jaren latér als zijn zóón JAKÓB, wiens jeugdig
overlijden hij tot zijn laatfte ogenblik, met groot hartenleed
betreurde. A. HOUBRAKEN, Schouwburg det Net> Konst*
fchilders, IL D. bl. 303 enz,
BAAN (JAK'ÖB DE) , Konstfchilder, zoon van dell boven*
ftaanden, is geboren in 's Hage in i673- Van der jeugd af
aan ftraalde de konstliefde reeds in hem door, ze dat hij ook
het onderwijs van zijn' eigen vader met zulk een gewenst ge-'
volg genoot, dat hij nog geen 18 jaren bereikt hebbende, al
een meesterlijk pourtrait konde fchilderen. Op zijn 2ófte jaar
beiloot hij, zijn konstfortuin aan vreemde Hovön te gaan zoc
ken, waar toe hem zijn vaders alomverfpreide roem ten leUs-
irian ftrekte, en hem gelegenheid verfchafte, oh! onder het
gevolg tan WILLEM DEN III, naar Engeland óver te Heken }
komende onder diens hoffleep te Londen, daar hij door het
fchilderen van een groot aantal pourtraitten veel roem ver­
wierf, en den grondflag van zijn fortuin fcheen te vestigen;
dan de wufte jeugd en driftige reislust deden onzen Schilder
dien fchonen kans verwaarlozen, want na dat hij een wel­
gevulde goudbeurs hadt overgewonnen; hunkerde zijn hart, om
Rome met alle deszelvs zo oude als nieuwe konstftukken, te
gaan zien; Hij' nam zijn reis door Frankrijk, trók het Alpjs
gebergte over; en rustte niet voor dat hij Florence bereikt
hadt; hier wierdt hij door den Gröót-Hejtog gunftig ontvan­
gen , en vondt Hof om zijn aangeborene zugt tot het historie-
fchilderen te oe-ftenen, aan een groot Werk in frisco, dat d«
ÏMfchüder des Groct-Hertogs onder handen hadtj eri 't welk
A 3

•f. «AAN. CJAKOB DRJ
hij tot genoegen ten uitvoer bragt; voorts tot blijk van zijnd
verdere-bekwaamheid, nog enige pourtraitten gefchilderd heb­
bende, trok hij op naai' Rome, niettegenflaande hem die vorst
flerk aanzogt, om op voordelige voorwaarden in zijnen dienst te
blijven. In die wereldberoemde Had komende, wierdt hij van
het Bentgenootfchap, daar zig veifcheïdene Nederlanders onder
bevonden, gulhartig ontvangen, en op zijn Hatelijke inwij­
ding met den naam Gladiator vei eert , zinfpelende op zijne
kloeke en wakkere geftalte en moed, doordien hij niet be-
fchroomd was, indien de nood aan den man kwam, een krab-
belvuisje te wagen. Hier was het nu dat hij enige jaren fleet
anet fchilderen van historiën, moderne gezelfchappen en pour­
traitten; dan hoe bekwaam hij ook ten aanzien van dit alles
was, won hij egter zo veel geld niet als hij wel gedagt hadt,
en ook nodig was om de levenswijze der meeste Bentvogels,,
daar hij mede ook al deerlijk aan verflaaft was, gced te kun­
nen maken. Dus het ene jaar voor het andere na in dit
llordig gedrag volhardende, was hij niet bedagt om een beurs
bijeen te fpaien, ingevalle hij eens naai- zijn vaderland wilde
te rug keren; en dit veroirzaaktc ook, dat hij geen gebruik
konde maken van het gezelfchap vau MATHEUS TERWESTEN,
zijn konst- en ftadgenoot, die ziende hoe de leeftrant der
Bentvogels vele daar van in het verderf fieepte, de \'erflan-
tfigfle partij koos, en na een jaar toevens te Rome, die Had en
gants Italië vaarwel zeide, en zijn geboorteflad tot zijn woon­
plaats verkoos. DE BAAN die van begeerte brandde om me­
de te gaan* moest deze gelegenheid om mangel van geld la­
ten voorbijfiippen, en een' gunfliger afwagten, die, hem ook,
in 't volgende jaar te beurt viel, doordien hij als toen, met
den hoffleep van een Duits Prins, naar Wenen vertrok, en
dus de flaaffe kluisters van de Bentvogels ontwortelde, doch
om te Wenen zijn graf te vinden, op een tijd dat hij het
hoekje fcheen te boven gezeild te zijn. In deze Had geko­
men, deed hem de naam zijn's vaders hier geen minder dienst
dan elders waar die bekend - was, en hij kreeg gelegenheid om
aan 't Keizerlijke Hof door het fchilderen van enige pourtrait­
ten,

BAANST. I
ten, zijne kunstgaven te tonen en veel roem te behalen; dan
te midden dezer bezigheden, wierdt hij van ene ziekte over­
vallen, die hem zo onbefuist en vinnig aangreep 5 dat hij'er
•wel dra onder bezweek, fen in april 1:700 na Éen kortftondig
verblijf të Wenen, in den weinig gevorderden ouderdom Van
27 jaren overleed. Met roem wordt van zijne konstverdien-
ften gefproken, en dat hij zijnén vader niet alleen rustig na«
ftreefde in het keurig fchilderen van pourtraitten; maar hem
^n het algemene fchilderen, ver vooruit zóu gêlopen zijn,
indien zijn levensdraad niet zo ontijdig was afgefneden. »
J. v. GOOLJ Nieuwe Schouwburg der Schilders. II. Di bl.466 enz,
BAANST*, is de naam van een aloud adel ijk geflagt, oir-
fprongelijk in Flaanderen te huis horende, waar aan het groot-
fte gedeelte van het land van Cadzant in vroegere dagen heeft
toebehoord; en reeds voor het jaar 1300 bekend was. SMAL-
IEGANGE in zijn Kronijk van Zeeland, is niet zonder grond op
de gedagtén gevallen, dat de Heren van BAANST voor een tak
van den huize van BORSSELEN moeten gehouden worden. Rrr-
ZARDT VAN BAANST , werdt in de XlIIde feeuwe, te Oost-Sou­
burg geboren; hij huwde aan ene dogter uit het geflagt van
RENGERS ; en dezen RITZARDT houdt men voor den ftamvader
der BAANSTEN. Uit dit huwelijk wierdt in 1307 of daarom­
trent verwekt een zoon 4 die JAN VAN BAANST 1
Werdt ge­
naamd, en die ene dogtër teélde, welke hij zeer jeugdig ter
vrouwe gaf aan Gm DE BEVEREN van Ninoven, in Flaanderen.
Bij de huwelijksvoorwaarden verbond JAN zig met eede, niet
weder të zullen hertrouwen, doch wel ras hadt hij hier van
berouw, hij kogt zijne dogter af die hem van zijne belofw
ontfloëg, en den ouden Heer hertrouwde in zijn 7ofte jaar
met EUSABETH, dogter van Here JAN VAN BARNICHEM binnen
Brugge; bij dit wijfje, dat toen zij huwde nauwlijks 20 jaren
oud Was, teelde hij nog 10 kinderen, waar van alle de overi­
ge Heren van BAANST zijn afgedaald. De Heer W- TE WA-
TfcRj maakt melding van den Ridder Gui in 1468, alsRentmees,
m t
ter van Zeeland, en op 1484 e hij'« een, (waarfchijnlijk
A *
D 5 N

& BAARLAND. BAARLAND. (ADRIAAN VAN)
den zelvden,) als een der Kommisfarisfen en Revifeurs der
Keuren van Zeeland. SHMJUSOUTGE, Kronijkvan Zeeland,
W. 336"-
BAARLAND, is de naam Van een beroemd adelijk geflagt,
dat veel voorname Mannen zo in geleerdheid als dapperheid
uitmuntende, heeft voortgebragt. Heer HUGO VAN BAARLAND
leefde ten tijde van Graav FLORIS DEN V , tegen wien hij zig
nevens anderen verbond, om den aanflag door JAN VAN KUIK
geflneed, ten uitvoer té helpen brengen; dan dit bekwam hem
euvel, doordien hij ook een deelgenoot werdt van hun, die
om den gepleegden moord aan den Grave, te Dordrecht of daar-,
omtrent, hunne ftraffen ontvingen.
In het jaar 1500 leefde FREDRIK VAN BAARLAND,- wiens
zoon was MATTHEUS, gehuwd met N. BOLLARDT, uit een'
Brabandfe familie, waar bij hij naliet JAN VAN BAARLAND die
ter vrouwe nam N. OOSTDYK , bij welke hij verwekte MICHIEL,die
Bailjuw van Goes is geweest. Deze MICHIEL nu trouwde
aan JACOBA VAN BANCHEM , die hem enen zoon ter wereld
bragt, dien hij JAN noemde, en hem in de waardigheid van Baljuw
is opgevolgd. JAN huwde met KORNELIA KIEN, en liet
na MICHIEL, welken men als Secretaris der ftad Goes geboekt
vindt, en zonder kinderen ftierf. — MELIS STOKE, V. Boek,
vs. 467-469. SMALLEGANGE, Kronijk van Zeeland, fol. 792.
BAARLAND (ADRIAAN VAN), dus genaamd na de plaats
van zijne geboorte-, een dorp in Zeeland op het eiland Zuid-
Iseveland gelegen. Deze vermaarde man kwam in 1488 ter
wereld, leide de eerde gronden zijner letteroeffeningen te
Cend, onder PETRUS SCOTUS, en naderhand heelt hij te Leuven
zijne ftudien voortgezet. Inzonderheid zig| op de wijsbegeerte
toegelegd hebbende, wierdt hij met'de waardig,
heid van Meester in de vrije koniten befchonken, en leraarde
vervolgens in de jaren 1518-1520 de latijnfe taal in het kollc*.
gie van Busleiden. In het laatstgemelde jaar vertrok hij naar,
Engeland, en van daar te rug gekeerd zijnde, wierdt hij i»
pfeats van JOIIANNES PALUDANUS tot Hoogler aar in de redehm-
de

BAARLAND. (IIUBERT VAN) (MICIIIËL) 9
•de of welfprekentheid aangesteld, in welke wetenfchap lij
een goed aantal voorname Jeerlingen heeft aangekweekt en
bekwaam gemaakt; en na deze post met alle vlijt en ijver tot
op zijnen dood toe te hebben uitgeoeffend, overleed hij in
1542. ERASMUS getuigt van hem, dat hij een man was voor
alle wetenfehappen. vatbaar; voorts, een beminnaar der zui­
vere latijnfe taal, die hij vaardig, ook net fchreef en fprak,
waar van zijne fchriften tot volledige getuigen verftiekken,
die men alle bij LA RUE opgeteld vindt, en waar van wij al­
leen de tijtels der Historife zullen opgeven: Chnnologia bre-
vis ac Hijïoria ab orbe eondito ad annum 1532- De literatis urbh
Rmnce principibus. Be Ducibus Venetis. De Comüibus Hollandice.
De Episcopis Ultra]eÜinis. Chror.icen Ducum Brabantis. De re­
bus gestis Ducum Brabanthe. De urbibus inferioris Germanice.
Deze werkjes zijn meest alle afzonderlijk op verfcheidene
plaatzen gedrukt, gedeeltelijk ook met aantekeningen en pla­
ten verficrt, doch naderhand in een lighaam vergaderd door
BERNARDUS GUALTERUS in 1603 in 8vo. uitgegeven. — •
VAL. ANDR. , Biblioth. Belg. F. SWEERTII , Jthen. Belgiea p>
93. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 10. C. SAXI, Onom. litur.
Pars III. p. 106. Jmleiï. p. 596- CRENII, Anhnadv. PJiüd.
Part. VII. p. 197. P- DE LA RUE, Geletterd Zeeland, bl. 260.
BAARLAND (HUBERT VAN), Geneesmeester te Namen,
leefde omtrent het jaar 1530, en.verkeerde in enen gemeen-
zamen omgang met den groten ERASMUS te Bazel, ingevolge
wiens getuigenis, hij een ervaren en geleerd Artz was, en
teffens een man van zeer voorbeeldige zeden, en aangename
verkering. Hij heeft verfcheidene verhandelingen over genees­
kundige onderwerpen in 't latijn gefchreven. — — ERASMI,
Epifi. Lib. II. Epift. 401. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 435- Ro»
KEMA, Naamrol der Genees- en Heelmeesters, bi. 55.
BAARLAND (MICHIEL VAN) , een vermaard Regtsge;
loerde, was de zoon van JAN VAN BAARLAND en KORSELIA
KIEN, en gelijk wij boven reeds gezegd hebben, Secretaris-
der ftad GQSS. Dat deze geen onbevallig Di^tei: is ?eweeit,
A 5
W M

Jö BAARLAND: BAARSDORP; BAART.
blijkt uit de verzameling zijner uitgegevene Mengeldigtesi
gedrukt te Dordrecht 1058, in 8vo. < SMALLEGANGE'
Kronijk van Zeeland, fol. 702.
BAARLAND (SlMÖN VAN), te Goes gèbóren, was een
jongeling van grote verwagting, doch wiens levensdraad in
't prilfte van zijne jeugd wierdt afgefneden, ten tijd dat hij
met veel ijver zijne letteroefeningen aan Leijdens HpgefchooJ
vervorderde. ALBERTUS EÜFRENUS heeft een lofdigt op hem
vervaardigd, waar in hij van hem niet alleen als een zeer
deugdzaam, maar teffens als een allerkundigst jongeling ge.
Waagt. — _ P. DE LA RUE, Geletterd Zeeland, hl 321,
BAARLE (KASPAR VAN), zie BARLEUS.
BAARSDORP (KÖRNELIS VAN), Genees- en Kamerheer
Van Keizer KAREL DEN V, een Goefenaar van geboorte, is een
zeer bekwaam Man gfiweèst, die een uitvoerig werk over d.
Geneeskunde heeft gefchreven , in i S 38 gedrukt, onder den
tijtel van ; Methodus univerjce artis Medice. Hij overleed tè
Brugge in 15Ó5 J. F. FOPPENS, Biblioth. Belg. pag. 193.
BAARSDORP (MARINUS), zoon van KORNEIIS, gebo­
ren te Bzezelingen, alwaar 'hij naderhand Pastoor wierdt, Hij
was een godvrugtig en liefdadig mensen, en vermaakte in 1625-
alle zijne goederen aan het gasthuis aldaar. Oudheden
van Zeeland, II. D, bi. 135,
BAART (ARNOLD), Raadsheer in 't Hof te McMeh, is
geboren tsBrusfel, en heeft den roem verworven van een groot
Regtsgeleerde geweest te zijn; daar bij met zulk een fchcrp
geheugen begaafd, dat hij de Pandekten en meest alle andere
wetten uit het Corpus Juris, na elkander konde opzeggen. Van
de pleitzaal werdt hij geroepen tot Hoogleraar in de regten op
de Akademie te Douai, en van daar tot Raadsheer in het Hof
te Mechelen. Hij heeft verfcheidene regtsgeleerde verhande­
lingen in 't latijn uitgegeven, die te famen in 1572-1582 te
Keulen zijn gedrukt VAL. ANDR. , Bibl. Belg.
BAART (PIETER), JQoktor in de Geneeskunde, een Friet
van

BABÜER. (TI1E0DO0R) EACCiüS. (MART.)
van geboorte, was teffens een geestig en grappig Digter, zo
wei in de latijnfe als nederduitfe taal; inzonderheid muntte
hij uit in het oud boere friesch, zo als men kan zien in zijn
jfricöcFj S3oerep?aatje/ waar in hij VIRGIXIUS, in de platheid
van die taal gevolgd heeft, doch tevens zo geestig, dat al het
natuurlijke van het origineel 'er in doorftraalt, en even als de
Virgile travesti van den boertigen SCARRON, voor een meester-
ftuk in zijn foort moet gehouden worden. Nog heeft hij in
druk uitgegeven de jfrieéfcfte Criton op het veroveren van
de Had Olinda in Femambuk, in fol. 1630, en «Deiirjuenfpooi
in tic onöeilfiöcn bcjcr 3©trcl& afgebcelb/ te Leeuwarden in Ï2°.
en in 8va. gedrukt, en met geestige prentjes verfiert.
BABUER (THEODOOR) , Konstfchilder , een Hollander
van geboorte; fchilderde vorlteüjke paleizen, en galerijen in
perfpectief; inzonderheid ook gezigten van tempels en kerken
inwendig te zien, met alle derzelver ornamenten, balkons,
verheven koren , altaren, predikftoelen , en wat inwendig
aan en tot dat werk behoort. •• A. HOUERAKEN, Schouwb.
der Schild. L D. bl. 121.
BACCARELLI, zie BAKKEREEL.
BACCIUS (MARTINUS) , Aartspriester, geboortig va*
Tiel in Flaanderen, werdt in 1564 te Leuven tot Meester in de
vrije konften bevorderd; vervolgens tot Pastoor in de kerk
van St. Martini te Aalst aangefteld, welke herderlijke post,
hij met veel ijver en ftigting gedurende 16 jaren, waargeno­
men hebbende, in 1583 als Kanunnik in de Hoofdkerk te
Jperen wierdt geplaatst, daar hij trapswijze verfcheidene kerke­
lijke waardigheden hebbende doorgelopen, eindelijk in i6or,
tot Aartspriester werdt verheven. Hij ftierf den 25 februarij
1609, en heeft den roem nagelaten van een geleerd man ge­
weest te zijn, zeer ervaren in de hebreuwfe en griekfe talen;
ook zijn 'er van hem een bundel predikatiën in het latijn ge­
drukt, die van 's mans gezond oirdeel en geleerdheid getuige-'
•lis dragen. —— J. F. FOPPENS, Ml. Belg. pag. 849.

H BACHERIUS. (ANDREAS ELJCIUS)
BACHERIUS (ANDREAS ELIGIUS), Profesfor in dtf
Regtsgeleerdhèid, is omtrent het Jaar 15-20 geboren te Poppe-
ringen in flaanderen, alwaar bij als Advokaat heeft gèprakti-
feerd; zijnde vervolgens tot Hoogleraar in Se regten te Bour-
ges in Frankrijk beroepen, in welke bediening hij is verbleven
tót aan zijnèn dood toe, die in het jaar 1562 voorviel; zijnde
van hem in druk uitgekomen: Thefes CCIX. dejttre, Peifonis
£? Rebus extra contraiïum acquirer.dis £?c. Men vindt niet ver.
meM, of hij kinderen bij ene Juffrouw naliet', dié hij in Frank­
rijk trouwde: maar wel viftde ik ónder de graffchriftèn in dë
Tiéters kerk te Ltijden, dat van een beroemd Medicus, 't welk
zijn zoon of zijn neef kan geweest zijn; zie het hiér: D. Ö.
M. S. Aelerna memorhe AKDRE/E EACUAERI., Poperiiigani
Flandri, qui cum artis Medicce per'uia int er primus artis fuce ce
retur, eamqae Principib. XXXIII., Comitib, XIII. raro exemp
approbasfet , Lugdunumqia Batavorum (vitce Aulica £f hmm
fatur) fecesfisfet, an?ios LXX. natus, Deo fi? 'natura ibidem co»
cesfit^prid. kal. decemb. M.DC.XVL Conjtigi optlmo, optimPfit
vxor liberique M. H. P. C. Op den zark dis het graf bedekt,
leest men: D. ANDREAS BACCILERUS, Medicina: Do&or, quondam
illuftrisf. Ducum Brimswicenfmm per XVIII. anr.os ArcUater &
Confiliarius, beatam rejurreQionem bic exfpe&at. -—•- ForpEN
Bibl. Belg. pag. 51. GRAMAYE, Antiq. Flandria, alt. edit. pag:
129. SWEERTH, Am. Belg. PUIL, TIMARETJS, Collcüio Mc.
num. £ff;
BACHERIUS (JOHANNES AUGUSTINÜS), een Mon­
nik van de Augustiner Orden, geboren te' Leuren, is Prior
van zijn klooster geweest. Hij was een kundig ma'n die in
een vloeijeride en veffieferi ftijl heeft géfchrevèn, mén heeft
van hem cèn bundel digêdtikl.en in 't licht, onder den tijtel r-
Ffavisfae Potticae, Jive eletlorum Poeticonm thejaurus, facn-pr
fanuï, Notis £f Ohfcrvationilnss amant» tlBJtraius. Antv: apiul
HEKR. AERTSEHS. 1635. ForPENs, Bibl. Belg. pag, 566V
BACHERIUS (JÓDOCUS), Kanunnik, van Brusjel geboor-
tig, is een man vaneen fcherp oirdeel en vernuftig verftahd
• - -

BACHERIUS. (PETRUS) BACHERUS. ("WOLF.) i$
geweest; bij was een getrouw medehelper in het famenftellen
van de Eiblinthcca fcripwum Hifpaiwnim , en heeft cok yej-
fcheidene latijnfe digtftukken .in 't licht gegeven. Hij is om-
trent het jaar 1661 overleden. FOPF-EKS, Bibl. L. {.
pag. 761-
BACHERIUS (PETRUS), Dominikaner Monnik en Hoog­
leraar in de Godgeleerdheid op de Academie te Leuven, is in
1517 te Gent in Flaanderen geboren. Hij was niet ailccn een
fchrander Godgeleerde, maar teffens ook een fierlijk Digter,
groot Redenaar en nauwkeurig Taalkundige; daar bij een
lieffelijk Prediker, doch met al te veel bitterheid en geweld
uitvarende, tegens die genen welke hij voor ketters hieldt.
Gedurende een tijdvak van bijna 60 jaren hcefc hij te Brusfel,
Antwerpen, Gent, 's Hage, Dordrecht, Kalkar en Kleef, zijne
"rote preekvermogens ten nutte van dje gemeenten zoeken
te befteden; ook is hij op verfcheidene plaatzen Prior van zij­
ne Qrden geweest. Hij overleed in esn hogen ouderdom op
den 12 februarij 1601 in zijne geboorteftad, hebbende een
groot aantal van theologife fchriften en enige digtltukken na­
gelaten, waar van men de optelling vindt in de Bibliotliecs
Belgica'wm FOFFEKS, pag. 952- F, SWEERTII, Athen.
Belg.
BACHERUS (WOLFERT), een der Klerken van den
Raadpenfronaris JOHAN DEWITT, welken dien braven man ver-
zelde, toen hij met mannenmoed naar de gevangenpoort ging,
pm zo als hij dagt, zijnen broeder KORNELIS van daar te ka­
len. Na een weinig op de poort vertoefd te hebben, werdt
BACHERUS door hem gezonden om een affchrift van de fenten-
tie tegens den Ruwaart te halen, Deze met een onttlaid ge­
laat en wankelenden gang, ter poorte uitgetreden, was maar.
weinige huizen vqortgeraakt, toen hpm 't volk agter nazette;
men hadt hun wijs gemaakt, dat een Klerk van den verrader
DE WITT, die alle ifeszelvs geheimen wist, uit de gev angenis
gekomen was. Verfcheiden' wilden den zogenaamden fehelm
ie live, doch BACHERCS verhaastte zijnen tred niet, waar door
't grauw

H BACH. (JACOBÜS) BACHIENE. (JOH. HENDR.)
*t grauw hem voorbij liep, zonder hem te ontdekken; maar
eer hij met de fententie te rug kwam, was de menigte voor
de poort reeds zo fterk aangegroeid, dat hij 'er niet door kon.
Kort hier op nam het rampzalig treurtoneel een aanvang en
de moord van deze beide broeders ging zo als een ieder weet
met zodanige gruwelijkheden verzeld, dat het fcheen ais of
die Haagje burgers, welke zig tot dit helsch misdrijf lieten
gebruiken, even zo veel gevleesghte duivels waren. „
.WAGEN., Vad. Hifi. XIV. D. bl. IÖZ enz.
BACH (JACOBUS), Med. Doctor, geboortig van Rotterdam,
heeft in de XVIIde eeuw geleeft, en onder anderen in
•t licht gegeven: Disfert. de Corde, in qua agitur de nullitate
fpiriiuum, de haemoptyfi, de viventium calore. 1648. wi2°
FOPPENS, Biblioth. Belg. pag. 500.
BACHIENE (JOHAN HENDRIK), Predikant te Utrecht
Is geboren te Deil, op den 22 maart 1708; uit godvrugti-é
ouders, hebbende tot vader gehadt JOHAN BAC H IENE, Predikant
te Leerdam, en tot moeder GEERTRUID VAN KOTEN.
Den kring van zijnen klasfieken en akademifen loop rond­
gelopen zijnde, wierdt hij Proponent, en kort daar na, op den
22 julij 1731 tot Predikant te Driel in de' Bommelerwaard beroepen;
in welke gemeente hij een tijdvak van n jaren, het
werk des Heren met alle getrouwheid en wannen ijver uitoefFende,
en den I 2 augustus 1742 mar Almelo vertrok; ver­
volgens naar Amersfoort den 20 feptember 1744; naar Middelburg
den 28 julij 1752; en eindelijk naar Utrecht den 15
ïneij 1757, alwaar hij zijnen 50 jarigen dienst heeft gevierd,
den 22 julij 1781; en zijnen 25 jarigen arbeid in de gemeente
van Utrecht op den eerften pinxterdag van 1782, en zederd
wegens lighaams zwakheid zeven jaren gerust heeft, zijnde
ten einde zijner loopbane gefneld en door een zagten dood in
de eeuwige rust overgebragt, den 23 augustus 1789, in den
hogen ouderdom van 81 jaren en 5 maanden.
BACHIENE is driemalen getrouwd geweest; zijn eerfte vrouw
was, ANNA SWANIDA BUDDE; hier huwde hij mede den 12
no-

BACHIEtfE, (PHILIP JAN) i 5
november 1738, en na een genoeglijken egt van ruim 21 ja-
ren, overleed deze deugdrijke huismoeder, na zes kinderen
ter wereld te hebben gebragt. De twede vrouw van JOHAH
was, KATHARINA HILLEGONDA ROELANS ; hier verbond hij zig
mede in den egt op den 18 junij 1761, doch deze band werdt
door haar overlijden verbroken op den 22 julij 1765. Nu
reeds den ouderdom van ruim 62 jaren bereikt hebbende, nam
aSjn Eerw. aan het gezellige huisleven gewoon, op den 28
october 1771 tot zijne derde egtvriendin, GEERTRUID VASS
DEN HENGST, daar hij 9 jaren en 8 maanden mede heeft ge-
leeft, toen zij hem op den 24 augustus 1781 door den dood
ontviel; en hier mede beiloot ook onze JOHANNES zijnen hu­
welijksloop,
BACHIENE is een geleerd man geweest, van ene blinkende
godsvrugt en voorbeeldigen wandel; ijverig, getrouw en on­
vermoeid in het waarnemen van zijne onderfcheidene leraars-
pligten, die hij bij zijne verfchillende gemeentens tot nut voor
zo vele zielen heeft uitgeoefFent; voorts bezat hij een eerlijk
en opregt karakter, daar bij van een vriendelijken, gemeen-
zamen en voorbeeldigen omgang zijnde, kost het niet misfen,
of hij wierdt van een ieder geliefd en geacht. Tot gebruik
van zijne leerlingen, heeft hij in 't licht gegeven:
gm;ckn öcr «Öotibriijhc toaarftcöen. 1759- Ook atecn-futii
ober Stpftnnja II. vs. 1-4. En ten laatften: Keet öcr
Sacramenten na oen aart öcr «öoööclnne bcrbonöen bcrnlaart.
J 7 7i. Boekz,, 1789. b. bl. 432-434.
BACHIENE (PHILIP JAN) , zoon van JOHAN HENDRIK
BACHIENE en ANNA SWANIDA BUDDE, is geboren te Amersfoort
in het jaar 1750. Na zijnen klasfieken en akademifen loop
volbragt te hebben, wierdt hij met alle lof Kandidaat, en
daar op in 1773 tot Predikant te Jutpliaas beroepen, hier heeft
hij met allen ijver en getrouwheid het dienstwerk des Heren
waargenomen tot in 1776, toen hij naar Utrecht vertrok, al­
waar hg een tijdvak van 21 jaren niet alleen die bloeijende
gemeente als Herder en Leraar heqft geftigt, maar teffens ook
als

BACHIENE, ("WILHELM ALBERT)
als Hoogleraar in de Godgeleerdheid Nederlands jongelingfchap
tot het heilig dienstwerk onderwezen en opgekweekt. Hij
ftieif zeer onverwagt op den 19 october 1797, in den ouder­
dom van 47 jaren, nalatende ene weduwe en vijf kinderen.
Van PHILIP JAN wordt het getuigenis gegeven, dat zijne
Kollega's in hem enen volftandigen, opregten, voorbeeldigen
en hulpvaardigen Medebroeder verliezen , en de gemeente
enen Leraar, met grote gaven en ongemene talenten voor­
dien. Nieuwe Konst- en Letterbode, VIII. D, hl. 137.
jBoekz,, 1797- b W. 554, 555-
BACHIENE (WILHELM ALBERT), Hoogleraar en Pre­
dikant te Mastricht, een broeder van JOIIAN HENDRIK; zag
het eerfte levenslicht te Leerdam, op den 24 november 1712.
Omtrent zes jaren oud zijnde, overleed zijn vader, op den
27 feptember 1718, waar op zijne moeder zig met WILLEM
en hare beide andere kinderen met 'er woon naar Thiel begaf,
daar onze veel belovende jongeling gedeeltelijk onder het op-
zigt van den kondigen Rector STRUCHTMEYER, door het onder­
wijs in de latijnfe en griekfe talen, tot de akademife ftudiea
wierdt voorbereid, die hij van den jare 1729 tot 1733 op
Utrechts Hogefchool volvoerde, de theologie inzonderheid be­
oefenende , door het onderwijs van den wijdbercemden JOIIAN
VAN DEN HONERT. Na op den 1 feptember 1733 onder het
getal der Proponenten te zijn aangenomen, werdt WILLEM
den 25 october van dat zelvde jaar, tot Predikant bij de guar-
nifcens gemeente te Namen, door den Raad van Staten aange-
ileld. Den 28 oclober 1737, werdt hij beroepen te Kuilen-
burg, na hier 10 jaren lang het heilig dienstwerk waargeno­
men te hebben, benoemde men hem in 1748 tot leger Predi­
kant, daar hij van den 22 april tot in november vertoefd
hebbende, naar Kuilenburg te rug keerde, en na hier nog
ajidere tien jaren het woord des Heren met veel ijver en niet
zonder zegen verkondigd te hebben, werdt hem den 28 apr il
3759 het beroep van Mastricht opgedragen, en den 18 julij
1764 door Curatoren van het illustre fchool aldaar aange­
beld

• BACHIENE. (WILHELM ALBERT) 17
field, tut Hoogleraar in de Starren en Aardrijkskunde. Met
het uitoeffienèn der werkzaamheden, aan deze beide bedienin­
gen verknogt, heeft zijn Eerwaarde zig onvermoeid bezig ge­
houden, tot in 1733, wanneer hij na een langdurige ziekte
en daar bij ontftanen rodenloop, op den 6 augustus, in den
ouderdom van bijna 71 jaren, is overleden.
Tot driemalen toe heeft de Hoogleraar BACHD-NE het egt-
altaar bezogt; zijn eerfte vrouw, die hij in augustus 1737
huwde, was ENGELBERTA ELIZABETH VAN MENNINGHEN, dog­
ter van Mr. GEORG GODEFRIED VAN MENNINGHEN , Rigter
van den Thieler- en Bommelenvaard, en KATHARINA ELIZABETH
VAN BÏSTERVELT; bij. deze heeft hij drie kinderen verwekt,
waar van de zoon, GEORG GODEFRIED, en de dogter, KATHA-
ÏINA ELIZABETH, bij zijn affcheiden nog in leven waren; zijne
huis vrouwe overleed den 7 februari] 1760, in het 44fte jaar
hares ouderdoms. Den 28 december 1761 trouwde de Pro-
fesfor voor de twedemaal, met KORNELIA DU VERGER , jongfte
dogter des Kollonels onder de Infanterij van dien zelvdea
naam; deze hem mede op den 23 october 1776 in den ouder­
dom van ruim 61 jaren door den dood ontvallen zijnde, bleef
zijn Eerw. omtrent vier jaren weduwenaar, als toen waagde
hij het nogmaals fchoon bijna 70 jaren oud, zig voor de der­
demaal in het huwelijksgarcel te begeven, en trouwde op den
29 feptember KLARA VAN YSENDOORN, laatst weduwe van JO­
IIAN PANNEHOETER, zeer waardig Euangeliedienaar en Hoog­
leraar in de Godgeleerdheid aan het doorlugtig fchool te Ma>
tyicht; welke vrouw hem heeft overleefd.
Men getuigd'van BAGIIENE, dat hij is geweest een gaarn
getrouw Leraar, die beide metieer en leven ftigtts; een ijve­
rig voorganger in Gods huis , een wakker Euangeliegezant ,
een waar menfehenvriend; een opregt, nedrig en zagtmoedig
Christen. Dat de Man geleerd is geweest en voorbeeldig
werkzaam, getuigen zijne menigvuldige uitgegeven fchriften;
inzonderheid zijn keurig en allernuttigst werk , getijteld :
2Iarörperutntrige befchjnbmg ban fcet Sïccöfrhe 3£anb/ al.sS
mebe öcr anöete 3Lanöm in be % ^thnft booJhcmtnbc/
H. DEÏC. B 9lWfo

Sl BACKX. (ROMBOUT)
g ffufiïteil met 12 StanöKaarten. 1765. waarlijk, een uitmun­
tend boek, dat om deszelvs nauwkeurigheid, met veel voordeel
Aopi; Bijbelonderzoekers kan geraadpleegt worden. Ik wensch-
te wel het zelvde getuigenis te kunnen geven, van de ftetMijÜe
Wjtmftfblt in s fïuH&en met lEanti&aamn/ door zijn Eerw.
in 17558 &c. in druk uitgegeven; want hoe fchoon het ontwerp
van dit boek ook zijn moge, ontmoet men 'er verregaa-de
jnisftellingen in, denkelijk door de onkunde of onoplettend­
heid van zijne correspondenten veroirzaakt; zulks heeft ten
minften plaats ten aanzien van Friesland en -Overijsfel, wat het
overig gedeelte betreft, kan ik bij mangel van locale kundig­
heid niet beoirdelen; voorts is men nog aan den vliitigen ar­
beid van den Hoogleraar verfchuldigd, ene .ffMctnne «JpecGja*
jpïïfe ban öe ©creemgbe «ifieberianben in verfcheidene delen,
ftrekkende tot een vervolg op A. F. BUSCHINGS «3eog?flj?hte of
ïïzvtit'nhpbcftljnjbma; ook enen door hem veel vermeerderden
druk van J. HUBNERS algemene «©CDgjaphie / 6 öeïcn. 1769.
Nog

BACQUERE. EACULETO. BA DENS. 19
veid hebben, doordien hij in zijne bediening bieef,• en. den
3 janij 1703 te Antwerpen als Pastoor overleed. Hij heeft een
menigte van Sermoenen in 't nederduits door den druk gemeen
gemaakt, die het getuigenis wegdragen dat ze zuiver van taal
zijn, en dat men 'er die lage uitdrukkingen en gezegdens,
welke in vele boeken van dat foort gevonden worden, niet in
ontmoet. PAQUOT, Hifi- litteraire des Pais?bas. Tom.
VIII. p. 334- . i
BACQUERE (BENEDICTUS DE) , Prior van het Cistereienfer
Klooster te Brugge, is in 1613 geboren te Dendermonde
in Flaanderen, en naar alle waarfchijnlijkheid heeft hij zijne
ftudien aan het Hogcfchool te Leuven volvoert. Hij was een
bevallig Digter, een welfprekend Redenaar en een bondig
Godgeleerde. Na verfcheidene kerkelijke waardigheden bekleed
te hebben, wierdt hij ten laatften geplaatst als Priorin
de Abtdij van de Cistercienfers te Brugge, en teffens tot algemeen
Vikaris van die Orden over Westphalen en het ftigt van
Utrecht aangefteld; hij ffierf te Brugge den 28 julij 1678 in
den ouderdom van 65 jaren. Bij FOPPENS vindt men ene lijst
van zijne menigvuldige nagelatene fchriften. FOPPENS,
Biblioth. Belg. pag. 132.
BACULETO (MICHIEL DE), Hoogleraar in de Godgeleerdheid
, zag het eerfte levenslicht te Stochem, een kleine ftad
in Luikerland, trok het Monnikenkleed aan in het klooster
van St. B-.vo te Gent, en wierdt vervolgens Profcsfor in dc>
Godgeleerdheid te Keulen. In 1372 «nerf hij: Trattatus Jive
Jermo de facramento Altaris. PAQUOT, Hifi. litteraire des
Pais-bas. Tom. X. pag. 213.
BADENS (FRANCISCUS), Konstfchilder, te Antwerpen in
I 5 7 i geboren, was nog fiegts vijfjaren oud ten tijde van den
Spaanjen overval en woede,, in die flad op den 4 november
i 5 76 gepleegd.; Zijn vader die in 1604 te Amfieldam overleden
is, kwam kort na het plegen van gezegde moorddadig
treurtoneel in Holland, zo dat onze FRANCISCUS van kindsbeen
Ba

BADENS. (FRANCISCUS)
ff te Amfieldam heeft gewoond, zijn vader alleen tot leer­
meester hebbende, die een gemeen Schilder was. Na verloop
van enige jaren deed de jonge BADENS enereize naar Italië, ver­
gezeld van JACÓB MATHAN een fchoonzoon van GOLTZIUS', en
bleef aldaar omtrent vier jaren, zijnen tijd ongemeen vlijtig
beftedende, en zig inzonderheid toeleggende om de ItaHaanjè
wijze van koloriet, zijnde die gloeijende vleeskleur en dien-
zeis welke zij aan de lighamen weten te geven, na te volgen,
waar in bij ook boven verwagting flaagde. Te Amjleldam té
rug gekeerd, en de eerllc zijnde die dezen fchildertrant in ons
land uitoeiTende, noemde men hem deswegens den Italiaanfen
Schilder; ook was bij een uitnemend Meester, zo wel in'tfchil­
deren van historiën als pourtraitten. K. VAN MANDER getuigd,
van hem, in 1604 een tamelijk groot ftuk gezien te hebben,'
verbeeldende BATIISEBA zig badende , terwijl aan haar een
brief werdt gebragt door ene oude koppelaarfter, die haar- iets
ïn de oren fluistert, met meer andere vrouwenbeelden en veel
bijwerk; zijnde dit ftuk zeer uitnemend, bevallig, zagt en
lieffelijk geCchilderd, fraai van koloriet en geestig van ordon­
nantie. Ook vindt men van hem vele pourtraitten die uitmun­
tend gecontrefeit zijn, en waar van hij fommigen op ene aar-
tige Wijze in historieftukken heeft weten te pas te brengen -
ook vele banketten of gastmalen, en nagtmommerijen, waar
rn de dragt of kleding van zijnen tijd gezien wordt, welk alles
ftout en uitnemend wel uitgewerkt is. Onder zijne beste ftuk-
ken, behoort een op den Italiaanfen trant gefchilderd, twee ge­
heven afbeeldende, die te famen zingen en malkander teder
toelonken, terwijl de vrijer teffens op de luit fpeelt.
Het regte jaar van BADENS overlijden is ons met geen ze­
kerheid gebleken; maar wel dat 'er een af beeldzei van hern
is, dat m prent uitgaat, en waar onder dit vierregelig vers
is geplaatst.
Addtt PiUurae melhts te nemo colores,
Qui verus color ejl, nofcis imaginïbus.
Tu piclor dcftus; multum tft novisfe coloreA
Dtfictat dottas pivgis & Italiae.
Oll-

;
ÊADIUS. OOD.ÖCUS)
Önze FRANCTSCUS heeft nóg een broeder' gehad, JAIÏ BA*
& E N S geheten, die veertien dagen na de gruwelijke moorderijeil
en plunderingen door de Spanjaarden te Antwerpen gepleegd ,
in die ftad ter wereld kwam. Deze naar Italië gereisd zijnde,
maakte aldaar zulke grote vorderingen in 'de konst, dat men
reden hadt iets verhevens van hem te verwagten; het gelukte
hem ook door zijne konst en minzame verkering; bij véle
Groten in achting en aanzien te geraken, die hem werk ver-
fchaften en edelmoedig beloonden. Dan noodlottig wa9 zijne
terugreize uit Italië over Duitsland, warit op den Nèderlandfen
bodem gekomenj werdt hij wel uitgedost, zijn éigen paard
berijdende en van eeii welgevulde goudbeurs voorzien, door
éne bende krijgsvolk van alles beroofd en gevangen genomen;
hij ontworftelde na veel leed doorgedaan te hebben, eindelijk
hunne handen en kwam të huis; doch deze rarhpfpoed griefde
hem zodanig, dat hij 'er de tering van zette, èn in 1603 a;
vel-leed. K. v. M A N D E R , Leven der Schilders, II. D.- bh
20ti
BADIUS (JODOCUS), gebijnaamd ASCENSIUS, om réden
dat hij te Asfche een vlek nabij Brusfel gelegen, het eerfte levenslicht
zag, is een man geweest die zig grotelijks heeft
doen achten, door het aantal van goede boeken die hij niet
alleen gedrukt, maar velen daar van zelvs bewerkt heeft. I»
3462 wierdt hij geboren, volbragt zijné eerfte lettéroeffeningen
te Gent, reisde vervolgens naar Halun om die verder
voort te zetten, én maakte te Ferrare onder opzigt van BAPTIST*
GUARINI, grote vordering in de griekfe taal. Hij zette zig vervolgens
te Lijm in Frankrijk neder, en gaf 'er zo wel in 't 0penbaar
als privaat, onderwijs 'in de latijnfé en griekfe talen.
Na enen geruimen tijd in die bezigheid daar ter ftede doorgebragt
te hebben, verplaatfte hij zijne woonplaats naar Parijsn
alwaar hij ene fchone drukkerij opzette, en een menigte latijnfé
oude Schrijvers aan de wereld fchonk met zijne verklaringen
en aantekeningen voorzien, als onder anderen HORA-
TIUS, PERSIUS, TERENTIUS, JUVENALIS, SALLÜSTIUS, VALE-
MUS M A X I M U S , QUINTILIANÜS, AUIAJS GSLLIVS, QVIPIUS, de
B 3 treur-

aa BAECX VAN BAERLANDT. (ADRIAAN)
treuifpelen van SENEKA , verfcheidene verhandelingen va»
CICERO enz. Behalven dit, bepaalde hij ook zijnen arbeidza-
men kring op enige hedendaagfe Schrijvers, als PETRARCHA,
POLITIANUS, LAURENTIUS VALLA , BAPTIST MANTUANUS enz.
Nog gaf hij enige boeken geheel van zijn eigen maakzel in.
't licht, en moest aan des kundigen doen tcefternmen, dat bij­
aldien zijne huishoudelijke omftandigheden hem niet genood-
drongen hadden tot onderhoud van zijn eigen gezin werkzaam
te zijn, hij groter roem zoude verworven hebben. ERASMUS
*» Ckeroniano pag. 73. laat zig hier vrij onbedwongen over uit,
wanneer hij betuigd: Neeinfeliciter omnino cesfit conatus BA-
EIO, adeft Mi facilitas non indoüa, felicius tarnen cesfurus, nifi
curae domefticae reique parandae fiudium interrupisfet otium illuê
Mufis amiewn hijus laudis candidato necesfarium. Ook bevestigd
hij nader deze beoirdeling, daar hij in een zijner Brieven, den
68ften namelijk van het 22fte Beek, bl. 1172, 1173 zegt:
Aliis liberum erit de BADIO judicare quod voluut? ego femper Mum
habui in eorum numero, quorum nee eruditionem, nee ingenium,
nee eloquentiam posfis contemnere: tmnctfi non disfimuh Mum longe
majorem fuisfe futurum, fi fortuna benignior otium- ac tranquülita-
tem Jludiorum fuppeditasfet. BADIUS heeft verfcheidene kinde­
ren nagelaten, en ftierf zeer waarfcbijnlijk in het jaar 1535.
Bij FOPPENS-vindt men ene .lijst van 's mans veelvuldige wer­
ken, en in Micn. MAITTAIRE, Amiales Tijpograph. kan men
omftandiger berigt van hem vimden. FOPPENS, Biblioth-
Belg. pag. 761. FABRICII, Bibl. Lat. Med. T. I. p. 4.36. C.
SAXI, Onom. liter. P. II. p. 511.
BAECX VAN BAERLANDT (ADRIAAN), Deken van St.
Tieter te Oirfchot, is geboren te Mechelen den 9 augustus 1574,
en volbragt ook in die ftad zijne eerfte letteroefeningen; ver­
volgens ging hij te Leuven ftuderen, eerst in de wijsbegeerte,
vervolgens in de regtén, en naderhand npg in de godgeleerd­
heid, en hij bekwam in 1607.. den graad-.van Licentiaat in de
regten. Intusfen hadt hij den geestelijken ftaat omhelst, en
bij verkreag in 1606 , de bediening als Voorzitter van het Kol-
Icgie

BAERLÉ. (JAN vA») VA . fig
ïegie dei drie talen. In IÓII wierdt hem 'een Kanunnikaat Van
den tweden rang in de Hoofdkerk van St. Remboud opgedra­
gen, waar bij op den 8ften julij van het zelvde jaar, iiog de
bediening van Zanger en Kanunnik van Sb Pieter te Lèmn
wierdt gevoegd. Den 30 augustus 1616, wierdt hij tot Doktor
der beide regten aangenomen. In 1619 wierdt hij tot Rector:
van de Hogefchool te Leuven aangefteld; doch voor welke
waardigheid hij vijf jaren later bedankte, om te Oir/dot een
groot dorp in de meijerij van den Bosch te gaan wonen, alwaar
fcem het Dekenfchap van de Hoofdkerk aan St, Pieter gewijd,
wierdt opgedragen. Ik weet niet of hij lang na dien tijd leef­
de , maar het is zeker, dat hij niet langer dan vijfjaren genot
van zijn Dekenfchap hadt, doordien met den voortgang dér-
Reformatie , de kerkelijke goederen wielden veibeurd. ver­
klaart, en in 1629 de oeffening van den Roomfen godsdienst
ingants Staats-Braband verboden. SUFFRIDUS PETRI in IS93
fchrijvende, noemt ADRIAANBAECX virum undiquaque doBisJimum.
Hij heeft enige weinige verhandelingen in 't latijn gefchreven,
n a g e i a t e l - , . , VAL. ANDR., Bibl. Belg. PAOUOT, Mem, Wh
ter. des Pais-bas. Tom. XV. p. 132.
BAECKS, zie BAACX.
BAERL.E (JAN VAN) , dus genaamd na is plaats zijner ge«
boorte, een fraai dorp in de baronie van Breda, alwaar hij in
't laattle gedeelte van de XVde eeuw het eerfte levenslicht:
za*. Na zijne ftudien-voleind te-hebben, wierdt hij Monnik
in het klooster der Dominikanen van 's Hertogenbosch; later te
Heidelberg met de waardigheid van.Dpktor bekleed, in welka
ftad hij ook de Godgeleerdheid in *t openbaar leraarde. In
''s Bosch te rug gekomen, was hij 'er een gehiimen tijd Prior
van zijn klooster; vervolgens onthield hij zig enige jarën in
het klooster van zijne orden te Zierikzee in Zeeland, Waar u{{
hij op den 14 feptember 1524 door zijn' Generaal wierdt gé-
roepen, om de bediening van Inquifiteur generaal in het bis­
dom van Luik tc aanvaarden, welken post hij met even zo veel
ijver als waakzaamheid heeft waargenomen tot zijn dood tce,
B 4

M BAERS. (JOHANNES) BAGGAERT. (JOHANNES)
welke voorviel op den 4 julij 1539; z]jnde vervolgens i<
's Hertogenbosch in zijn klooster begraven. Men heeft van
hem, behalven ene latijnfe verhandeling, een werkje in J
t nederduits,
ge tij tel t: f anö&oerr&cn ban ïjet gbcefMijc lebein
DE JONGHE, Defolata Batavia Dominic, p. 106, 107.
FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 567.
BAERS (JOHANNES), zoon van PASCHASIUS BAEKS, welke,
eerst te Leemvarden, daar na te Bergenopzoom heeft gewoond.
Onze JOHANNES heeft gereisd in Engeland, en in
Brazil; is Predikant geweest in 't begin der vorige eeuw, te
Scherpenzeel, te Fijnaart', te Vreeswijk, op Fernambuk, en
Zoest. Rustend van zijnen dienst, heeft hij een zonderling
boekje uitgegeven, getijield: Comu Copice, bat / een toeft
ban ariericij materiën/ te Stmfïelbtmi gtfijufct tot fo# en rast
ban Den mitfjeur/ in 't jaar 1648. in 12°. Ook heeft hij uitgegeven:
€>miöa ingenomen. % mft. 1530. in 4to.
BAERSDORP, zie BAARSDORP.
BAERSIUS • (HENDRIK), ook VEKENSTYL genaamd , is
een zeer bekwaam Wiskonftenaar geweest, en teffens Boekdrukker
te Leuven; zijnde door zijne pers, de volgende voortbrengzelen
van zijn vernuft en letterarbeid wereldkundig gemaakt.
1. De compojitione fc? ufu Decretorii Planetarwn, 1530
4to. 2. De compofuione g? ufu Ouadrantis. 1535. 4to. Nog
heeft men van hem, doch zonder dat 'er zijn naam bij vermeld
wordt: Tabula- perpetue iongitudinem ac latitudiimn Planctanm
ad Mmdianum Lovanienfem, editce a GILBERTO MASIO. 1528. 4to.
11
FOPPENS, Bibleth.-Belg, p. 434.
BAGELAAR (JOAN), een aanzienlijk Burger te Jmfteldam,
en niet onkundig beoeffenaar der digtkundé", heeft door den
druk gemeen gemaakt: uwe Ocrcfcjmccrbe Chnsrclijïte
«atccötfnui*/ in 5* hïinhöfcfjtcn; iicbcm? een naocrW enbc
bcöenrung ober oe fiebenbaagfe Bijmoeffcmnff. ?Tmg. 1694. iu
4to. P, RAEVS, Boekz. V. D. bi. S3--88.
BAGGAERT (JOHANNES), geboren te Vlisfingen om­
trent

BAILLLEUL. (iEGIDIUS of GILLES DE). 25
Sent het jaar 1657, wierdt ter oirzaak van zijne bekwaam?
heid ftads Doktor te Middelburg, en oeffende aldaar zijn veel­
vuldige praktijk tot aan zijnen dood toe, welke voorviel in
december 1710. Hij is een kundig Arts geweest, geenzints
verflaafd aan de vooroirdelen die 'er in zijn tijd inzonderheid
in liet beoefFenen der Medicijnen plaats vonden, maar hij ijver­
de zelvs ook op het voetfpoor van den geleerden Engelfen Arts
SYDENHAM, tegens het oude gevoelen om in de Kinderpokjes
en Mafelen, de lijders bijna te doen verflikken door 't ftêrk
broeijen en hette waar aan men hen blootflelde. De ver­
nuftige RABUS noemt hem: „ een Arts, die in de woorden
„ van oude en nieuwe Meesters niet wilde zweren, maar tot
,', behoudenis der Kranken meest te rade gaan met een goede
„ filozofie en onwederfprekelijke ervarentheid." Hij heeft
gefchreven en door den druk gemeen gemaakt, het ongemeen
geprezen werkje, tot tijtel voerende: toaar&etö onltoart
ban bcoj-octföeelcn/ beo? een gc$onbe rcbeï^belino ober be $e|
«iet ftatttttrfpe Dingen; teaar in gctoonD toerbt/ Batj&et b\m
fcan ucceeren in fnclheiö en fritte/ M Dat men fomtgï^ te toci=
nig be 500 genaamöe ^cfecurinifc Soft Met een bocgrrBcn
cber be ïtinbernonic^ I^gaöèr^ enige aannicruinrtn obre
be ftrmentaticn en ïjoofbjlcfen; toaar in be ötoaung ban 't
dcidum en alcali, ïsiaar toert aangetoc;cn en tocöcrlegt. J3nfc
Dclb. 1696. fn 8bo./ zijnde reeds in 1710 uitverkögt en her-
&uè£ - PAQUOT, Mem. lit. des Pais-bas.'Tom. V. p. 377-
LA RUE, Gelett. Zeeland, bl. 114. P. RABUS, Boekz. IX. D.
bi. 120-136".
BAILLLEUL (^GIDIUS of GILLES DE), Kanunnik van
St. Pieter te Leuven, is te Lillers in Artois omtrent 't jaar 1422
geboren; hij beoeffende de wijsbegeerte op de naWlijks ont-
lokene Hogefchool té Leuven, en verkreeg 'er in 1441
eerften rang onder de Meesters der vrije konften. Vervolgens
trok hij het geestelijk, kleed aan, leide zig op de Godgeleerdr
Leid toe, en wierdt den 9 meij H5.6" Doktoren die weten-
fcLap. Het zelvde jaar wierdt hem een Kanunniksplaats van
B 5
D E N
S
^

26 #AILLIEÜÏL BAILLEü. BALLLY;
St. Pictsr te Leuven opgedragen, met een gewonen Ieraars^ftoel
in de Godgeleerdheid welke *er aan gehegt was, en die hij
gedurende een tijdvak van 25 jaar met veel lof vervulde; ein­
delijk klom hij op tot Vicekancelier van zijn kapittel ,'cn'ftfetf
te Leuren den 18 .mei). 1482 in den ouderdom van 60 jaren
Hij heeft verfcheidene latijnfe verhandelingen nagelaten 1
Forp£KSj Bibl. Belg., pag. 16. , . '• „
_ BAILLIETJR (LODEWYK JÖSEPH E E), wierdt omtren*
't midden der laatstverlopen euw te Antwerpen geboren j na
zijne eerfte letteroefeningen verrigt te dabben, begaf hij zig
in het genootfchap der Je/uiten, 't welk bij egter in 't ver­
volg verliet; na tot Priester geordent te zijn. In 1680 of
het volgende jaar, wierdt hij Beftierder van de Augustincr
Nonnen van het huis den Vredènberg. genaamd in de ftad Lire,
en hij bragt door zijn voorbeeldig leven niet weinig too orri
'er de godvrugt in bloei te brengén. Zijne lighaamszwakhe-
den hem genoodzaakt hebbende om dien post na verloop van
drie jaren te verlaten, begaf hij zig naar Antwerpen, fleét al-
daar gedurende twee jaren een zukkelcnd leven, en ffierf in
168 5 in den bloei van zijn jaren. Hij heeft gefchreven:
m w*jfö/«m timw* f$m mfèm *
alic mmfdmu mm btfoaöcrfijr& {tmJföSetécn etiöc rfjee^
tcujdie perfanen cm,/ in ï%9. gedrukt tè Anfieldam bij JAN
STICHTER, 1084. . PAQUOT, -Mm. litter. Tom. VI p
147.
BAILLEU, is een der verbondene Edelen geweest, wier
namen men op de lijst bij BOR gemeld vindt; anderen noe­
men, hem BAILLEU BE HÜNNEPIAJK. Bij den Heer TE WATER
kan men enige gisfingen ten aanzien van dezen Edelman vin­
den; doch hij bepaald egter niets met zekerheid. — TE WA­
TER, Verbond der Edelen, II. D. bl. 179.
BAILLY (GESLUIN LE), is in de Nederlanüfe gefö&fed*
nisfen bekend geworden, door zijne -onderhandeling met den
Grave VAN RENNENBERG.' -Omtrent het jaar 1580, -en zclvs
Vroeger, hadt men reeds enig vermoeden, dat die Graav *iic
v tapt

BAILLY. (GESLUIN LE) éf
gsigt voor den Roomfen Godsdienst, of om andere inzigter,
mooglijk de Spaanfe zijde zou omhelzen. Het zij nu dat de
Spanjaarden, hier van door hem zei ven, of door anderen on-
derrigt waren; is het zeer zeker, dat de Hertog van TERRA­
NOVA zig van BAILLY bediende, om RENNENBERG tot den af­
val over te halen, en de voorwaarden waar op hij zulks ver-
rigten zou, te bepalen. Waarfchijnlijk is het dat RENNEN­
BERG, in den beginne voor zig en de zijnen te veel,, heeft
willen bedingen; ten minften de onderhandelingen moeten
voor een wijle tijds afgebroken zijn geweest; want de Graav
tekende gelijk men weet de Unie van Utrecht, en bragt Gro­
ningen aan der Staten zijde; zo dat men alle reden hadt, REN­
NENBERG als een waar voorftander der vrijheid aan te mer­
ken; doch het blijkt dat hij in januarij 1580 de onderhande­
ling met BAILLY weder heeft aangevangen. RENNENBERG hadt
onder zijne Raden, zekeren POPKE UFKENS, een man die den
Staat getrouw was; deze werdt door KORKPUT gewaarfchouwt
op zijne hoede te zijn. De Friefen kregen ook agterdenken,
en maakten zig met behulp der Staatfe knegten meester van
het ilot te Leeuwarden, op den 1 februarij. Toen eisten zij
't flot te Harlingen op; doch de bezetting hier m, buiten
uitgedrukten last des Graven VAN RENNENBERG, zwarigheid ma­
kende , zou men zig genoodzaakt hebben gezien tot geweld,
hadt men ten zelvden tijde, BAILLY niet in handen gekregen,
bij wien men enige blanken vondt met RENNENBEEG'S hand
getekend. Te weten, de Graav al in januarij, te wege ge-
bragt hebbende, dat de Groninger gijzelaars voor de onderhou­
ding van 't verdrag van junij jongstleden genaakt, en te Gro­
ningen te rug gekeerd waren, fchijnt zig van hem bediend te
hebben, om, onder de hand tekenaars te winnen, tegen de
Utrechtje vereniging. Ten minften men heeft nog twee \er-
bindtenisfen, tusfen den Grave en meer dan 300 ingezetenen
van Groningen gemaakt, op den 24 februarij, waar bij men
eikanderen beloofd: „ de Utrechtfe vereniging , tot welke.
„ men de ftad, door onbehoorlijke middelen-dagt te luengen,
„ op dat mei;ze daar na met bezetting^ bezwaien zou, tc
... zul»

** 2AILY. (DAVID)
* zullen tegenftaan, ten diénftë des Könihgs én'dèra1gém'ën#
Staten." Met oogmerk nu om ene diergelijke verbindtenis
in Friesland te bewerken,'fcheen BAILLY iri Harlingen geko­
men, en van de genoemde blanken voorzien geweest te zijn;
doch men bediende zig nu van een derzelven, om 'er hem
een bevel op te doen fchrijven tot overlevering van 't flot te
Harlingen; 't \velk den 5 van februarij gefchiedde.- Zie ook
RENNENBERG. — WAG., Vod. Hifi. VU. D. bi. 320-322.
BALLY (DAVID), Konstfchilder, wierdt geboren te Leij-
ien in 1584, en was een zoon van PIETER BAILY een vrij bé.
kwaam Schilder, die in zijnen jongen knaap van dc vroegte jeugd
af aan een natuurlijke drift tot de konst ontwa?r wordende
hem enigen tijd onder zijn opzigt naar prenten: liet tekenen!
Dan onze JAKOB bij toeval op een winkel van JACQUES DE
GEYN gekomen zijnde, ontvonkte bij hem de lust van het'
graveerijzer te Ieren behandelen, 't welk hij met veel ijvér'
en geen geringe vordering * gedurende hét tijdvak van 'een
jaar uitoeffende. Doch zijner zugt tot de fchilderkónst dé voor­
keur gevende, befteedde hem zijn vader, bij ADRIAAN VER­
BURG, om verder in bet fchilderen onderwezen te worden;
hoewel deze zig in dien tijd bezig hield om de Gene'eskonst te
oeffenen; hij bleef aldaar tot in 1601 , toen hij naar Amfiel-
dam vertrok, om zig verder in de konst te volmaken, door
het onderwijs van KORNELIS VAN DER VOORT, te dien tijd den'
meest geagten Fourtraitfehilder; hier verbleef hij omtrent zes
jaren; en doordien deze VAN DER VOORT , vele konftige fchil-
derfttikken van andere Meesters in'bezit hadt, vondt DAVID
gelegenheid om 'er nu en dan een van na' te fchilderen; onder
deze ftukken was een Tempel van STEENWYK , welken hij zo
natuurlijk gelijkende kopieerde, dat STEENWYK bezwaarlijk de
kopij van zijn origineel wist te onderfcheiden. Van Amfieldam
Weder naar Leijden te rug gekeerd, maalde hem de reislust
zodanig in 't hoofd, dat hij in december 1608 naar Hamburg
vertrok; van daar naar Duitsland, bezogt hij de (leden Frank­
fort, Wuremberg; Avgsburg en verfcheidene anderen; reizende
ver-

BAJUS. (JAC0BU3) 2»
Verders door 7ïrd naar Finetim, en van daar naar Romen, ten
einde de behandeling der Italiaanse Konstfchilders v/aie 't
mooglijk af te loeren; tot bereiking van dit ontwerp, was-
.zijn voornemen om enen geruimen tijd in deze met konst-
ftukken vervulde ftad, te vertoeven ; doch zeker voorval
was oir?aak, dat hij van befluit veranderde, en naar Vene­
tien te rug keerde, daar hij flegts vijf maanden vertoefde,
en van daar genoegzaam langs den zelvden weg dien hij ge­
komen was, naar zijn' vaderland reisde, daar hij in 1610
aanlandde. Door Duitsland herwaarts komende, heeft hij ver­
fcheidene Hoven bezogt, daar hij een proef van zijn konst
ter gedagtenis heeft nagelaten, inzonderheid aan 't Hof van
Bninswijk, daar hem de.Hertog een jaarlijkfe wedde aanbood,
indien hij zig voor enigen tijd aan zijnen dienst wilde ver­
binden ; doch de zugt om in zijn vaderland te rug te keren,
deedt hem die gunftige aanbieding beleefdelijk weigeren. Ten
laatften wars van omzwerven en reizen, is hij te Leijden in
1613 te rug gekomen, teneinde wanneer hij uitgerust zoude
hebben, zijn konst in ftilheid uit te oeffenen. Dan de men-
fchen leven bij verandering, en dit fpreekwoord wierdt ten
vollen aan onzen DAVID BAILY' bewaarheid; want in 1623,
verwisfelde hij zijn kloek penfeel voor de fijn verfneden pen, .
en tekende vele pourtraitten uitvoerig met inkt op parkement,
die hij dan met het penfeel verder opmaakte; deze ftukken
waren zo uitnemend wel getroffen, dat de liefhebbers van
de konst 'er groot behagen in fchepten. Het jaar van zijn 0-
veriijden is mij niet gebleken. —— A. HOUERAKEN, Schouw-
iurg tfc. I. D. bi. 118,.
BAJUS (JACOBUS), Hoogleraar in de Godgeleerdheid te
Leuven, geboren te Aath, was een broeders zoon of neef vaa
MICHIEL BAJUS, en drukte ook volkomen deszelvs voetftap-
pen in 't beoeffenen van geleerdheid en wetenfehappen; voor
dezen oom ftigtte hij een fchwn praalgraf met een fraai op-
fchrift. In 1568 bekwam hij de waardigheid van Doktor in de
godgeleerdheid-, vervolgens wierdt hij Deken van St: fitter ie
Leït-

3ö BAJUS. (MICHIEL)
Leuven, en eindelijk Hoogleraar in de Godgeleerdheid aan die
Akademie; hij is een werkzaam, voorzigtig en kundig man ge­
feest, die van veel nut was in die beroerde tijden tot infland-
houding van den bloei der Hogefchool. Hij liet zijne goede-
ren bij uiterften wille na, aan zijnen neef EGIDIUS BAJUS 0
, Dr
en Profesfor in de Godgeleerdheid, die 'er ingevolge dè be­
geerte van zijnen oom een Kollegie voor ftigtte, het Bajaanfe
genaamd. Hij ffierf den 19 oétober 1614, en heeft enige
latijnfe fchriften door den druk gemeen gemaakt, waar van
men de optelling vindt bij FOPPENS, Bibl. Belg., pag. 500.
F. SWEERTII, Athen. Belg,, pag. 355.
BAJUS (MICHIEL), Hoogleraar in de Godgeleerdheid te
Leuven, wierdt te Melun onder het gebied van Aath geboren
m 1513. Te Leuven ftuderende, maakte hij zulke uitmun­
tende voortgangen, dat hij van een leerling, wel dra opper-
ite van 't kollegie van Standonk wierdt, en drie jaren later in
*t openbaar de wijsbegeerte begost te onderwijzen; zes jaren
hier mede gefleten hebbende, wierdt hem in 1549 het bellier
over 'tPausfelijk kollegie opgedragen, teffens den eertijtel van
Licentiaat in de Godgeleerdheid ontvangende , welke twee
jaren later door dien van Doktor verwisfeld wierdt. In 1563
zondt de Koning van Spanje hem naar 't Concilie van Trente,
alwaar hij fprekende blijken van zijne uitmuntende bekwaam­
heden heeft gegeven; en in 1575 wierdt hij tot Deken van
St. Pieter te Leuven aangefteld; voorts befchonk men hem met
den post van Kanfelier der Hogefchool, waar nog bij gevoegd
werdt, die van Inquifiteur generaal van de. Nederlanden. BAJUS
is een zeer bekwaam man geweest, en niet minder achtens­
waardig, om zijne zedigheid, godvrugt, en befcheidenheid,
dan om zijn verftand en geleerdheid. Negenmalen, getuigd'
men van hem, las hij de werken van den Kerkvader Auous-
TINUS door. Ook fchreef hij vele Godgeleerde werken, waar
Van de voornaamften zijn: De meritis Operum libr. II; de pri­
ma hminis juftitia £f virtutibus impiorum, libr. II; de Sacra-
tiimtis bi genere, contra CALVINUM; de forma Baptismi. Alle
wel-

BAJUS. (PETRUS) BAKE. (LAURENS) 3 L
welke verhandelingen, in een deel te famen te Leuven in
1565 werden gedrukt; en waar bij in 't volgende jaar een
tweede deel wierdt gevoegd , bevattende deze Hukken :
-Be libero, hmninis arbitrio, libr. I; de Charitate, Juftkia &
•Jvtfificatione, libr. IÏI; de Sacrificio, libr. I; de Peccato ori^i-
nis, libr. I; de Indulgentiis, libr. I; de Oratione po defwi'iis,
HIT. I. Voorts gaf men nog een derde deel van zijne wer­
ken in 1581 uit, bevattende: Refponfio ad Qiiajiiones Pfift.
MARNIXII de Ecclefta CHRTSTI , £jf Sacramtnto Altaris; Apologia
pro refponjione contra obje'cliones ejusdem de veritate Corporis CHRIS-
TI in Euchariftia; Epijiola de fiatuum inferioris Germanice unione,
cum iis qui Je defertores Romance Ecclefice vacant, 6? de Juramen-
to quod eorum jiisfit i Clero & Monacho exigitur; Epijiola de
Juramento jusfu Duels ALENZONII , • Antverpice in pratorio cori-
cebto fcf comprobato. Hij ftfcrf na vele onaangenaamheden met
de Jemiten doorgewoifield te hebben, den 16 december 1589,
in den ouderdom van 77 jaren. FOPPENS, Bibl. Belg.
pag. 888. PALLAVIC, Hjloria Conc. Trideniin. Lib; XV. cap.
7. num. 11. VAL. ANOREAS , Bibl. Belg. p. 670. &c. GERV,
Apologie des deux cenfures de Louvain cf de Douai pag. 26. P.
BAYLE, Dittion. ed. de 1730. Tom. I. p. 420-424.
BAJUS (PETRUS), geboortig van Aatli in Henegouwen,
de vader van JACOBUS en broeder van MICHIEL, is Advuhaat
geweest, en heeft uitgegeven Directorium Eleüionmn cjc
ForrENS, Bibl. Belg. pag. 953-
BAKE (LAURENS), Heer van Wulverlmst, geboren te
Amfteldam, werdt in het begin van deze eeuw voor een der
beroemdfte Nederlandfe Digters gehouden, en is bij velen in
onze dagen, inzonderheid om de zuiverheid van taal, weinig
in achting gedaalt; waarom ook zijn' tijdgenoot Jon. VOLLEN-
HOVE , te regt van hem heeft gezongen:
Wie niet verzeilen wil op klippen, noch op banken,
Van onduitsch of kwaad duitsch, en harde basterdklanken,»
Die volg dees poezij, gelijk een held're baak.
ïleC

3if BAKE. (LAURENS)
Het uitmuntendfte zijner werken is de Bijbelfe Gezangen,
dat in 't jaar 1682 't eerst in 't licht kwam, en aan den
Burgemeester KOENR. VAN BEÜNINGEN opgedragen werdt; men-
ontmoet hier fchone gedagten, ongemene vonden, kragtige
vernuftverbeeldingen, geestige leenfpreuken en uitdrukkingen,
die den lezer als in verwondering opgetogen houden. Zo
verheven nu als zijne gedagten in deze heilige gezangen ten
toon gefpreid zijn, zo fcherp en ftekelijk, wanneer 't hem
lustte, waren zijne punt- en hekeldigten. Ook is hij lid ge­
weest van 't konstgenootfchap, tot zinfpreuk voerende: In
imgnis vohdsfe fat eft, waar van nog verfcheidene toneelfpe-
Jen den fchouwburg verfieren. In de voorrede zijner Men-
gelpoêzije, in 't jaar 1737, door L. VAN DEN BROEK uitgege­
ven, leest men, dat onze Digter, uit het oud Amfkeldams ge­
flagt der BAKEN , onder welken voorheen , ook LAURENSEN
geweest waren, voortgefproten, en aan de aanziealijkfte hui­
zen van genoemde flad vermaagfchapt was; 't welk ook blijkt,
uitliet gene de Digter ANTONIDES vermeld, daar hij zegt:
Van het oud geflacht gedaald
Der BAKEN, om hun deugt gelasterd en verdreven,
Toen Spanjens fcherpe roe deedt gantsch Europa beven.
Zijne ouders waren JUSTUS BAAK en MAGDALENA VAN ERP,
ene zuster der eerfte vrouwe van den Ridder PIETER KOR-
NEUSZOON HOOPT. Hij had zig in zijne jeugd met vrugt in de
regten gcoeffend, en was daar in tot Meester bevorderd; ook
was hij Heer van IVulverhorst, ene heerlijkheid in 't land van
Montfoort, in 't fligt van Utrecht, welke zijn' vader reeds hadt
bezeten. Uit een zijner gedigtcn op de Diemertneer blijkt, dat
hij nog in 't begin dezer euwe geleefd heeft, en uit J. DE
REGTS Mengeldigten bl. 45, dat hij in 't jaar 1715 reeds over­
leden was. Men vindt bij den Profcsfor C. EARLASUS, en den
Ncderlandfen Digter JOOST VAN VONDEL, enige gezangen aan
zijne voorouders JUSTUS en LAURENS BAKE toegewljdt; en uit
het voorfte gedigt op zijne Bijbelzangen gemaakt, blijkt het,
dat zijne ene zuster is gehuwd geweest met JOHAN WUITIERS,
Hft.

BAKENESSE. )3
Here van Asfmibtirg en Heemskerk. Zijn afbeeldzel is door J.
C. PHILIPS in 't koper gebragt, en voor den druk zijner Bijbel-
zangen in 1721 op nieuw uitgegeven, geplaatst. WAG.
Befchr. van Amftelclam, XI. St. bl. 390 &c.
BAKENESSE, is de naam van een adelijk geflagt in Kerf
nemerland, dat reeds voor meer dan derdehalve eeuw is uitge-
ftorvcn. BARTHOUT VAN BAKENESSE, Hofmeester van Grave
JAN VAN EGMOND die in 1513 overleed, was het laatfte man- '
jielijk oir van dien ftam, en liet enkel een onegte zoon na,
met name PIETER BAKENESSE, die in 1561 is geftorven. Men
vindt in de oude vaderlandfe Krorüjken en op de lijst der Ede­
len en Schildknapen, die omtrent het jaar 1310 onder Graav
WILLEM DE III. .geleeft hebben, al vermeld JAKOB VAN BA­
KENESSE; voorts KLAAS VAN BAKENESSE in de rekeningen van
't Haarlemmerhout, op 't jaar 1334; als Schepen te Haarlem, in
1348 en in 1358. LYSBETH VAN B&KENESSE met haren zoon
DIRK VAN BAKENESSE, 1395- BARTHOUT VAN BAKENESSE in
't register van den ommezet over de ftad Leijden, als wonen­
de in 1433 aldaar op 't rapenburg. JAKOB VAN BAKENESSE,
Schildknaap, die getrouwd was met N. VAN HEEMSKERK, en
te Haarlem ftierf en begraven wierdt in 1455, nalatende KA-
TRINA VAN BAKENESSE, die ten man hadt FRANS VAN DER BOEK­
HORST, zoon van ADRIAAN en van N. SAYT, en liet een zoon
en ene dogter na, en leefde nog in 1457, *n welk jaar zij
haar testament gemaakt heeft; en, ADRIAAN VAN BAKENESSE ,
Ridder ten Heiligen lande, die 1450 trouwde met N. VAK
HEUSSEN, zuster van MEINARD VAN HEUSSEN te Haarlem, waar
bij hij gewonnen heeft den hier bovengenoemden BARTHOUT
VAN BAKENESSE, Hofmeester van den Grave VAN EGMOND,
gehuwd met N. SONK dogter van DIRK SONK JANSZOON , Schout
van Delf, en MAGDALENA VAN BLEYSWYK , DIRKS dogter, en
zuster van FRANCISCUS SONK , Coadjuteur van den Bisfchop
van Utrecht. S. AMPSING, Befchr. van Haarlem, bl.
21-25. Befchr. van Delft, in folio, bl. 665- GOUDHOEVEN»
Kronijk, bl. 158. S. v. LEEUWEN, Bat. illuftr. bl. 856.
II. DEEL. C
B A I
^

34* BAKHUIZEN. (LUDOLF)
BADHUIZEN (LUDOLF), Konstfchiïder, fe geboren te
Smbén den 18 'december 1631. Zijn grootvader was Predi­
kant- in Qostfriesland; zijn vader GEHARD BAKHUIZEN, Secreta­
ris van genoemde ftad, onder wien hij als Krerk diende tot
zijn igdejaar; toen verliet hij Embden, en k\vam in 1650
te Arfiddam wonen, om den koophandel te Ieren." De Heer
BAETELOT, die zijn patroon was, hadt veel dienst van hem,
dewijl hij het boekhouden en de fchrijfkonst meesterlijk
verftond; dan hij bleef hier niet lang, doordien dekonstgo-
din hem tot hare oeffenfchool lokte; gelijk hij zig dan met
zijn 19de jaar tot het tekenen van den fcheepsbouw naar 't le­
ven begaf, zonder dat hij immer de wijze van tekenen of de.
behandeling van de tekenpen gezien hadt;' dan het leven was
zijn voorwerp, en de natuurdrift zijne onderwijs ter. Inmid­
dels kreeg hij kennis aan deze en gene konstoeffenaars, diq
hem aanmoedigden tot het penfeelgebruik, daar hij. wel groten'
lust toe hadt, maar niet wist hoe hetzelve te behandelen. AL-
BERT, VAN EVERDINGEN was de eerfte, die hem een palet met
verf en penfelen in handen gaf, om 'er een proef af te nemen;-
dit ging zo 't best mogt, met maken en'hermaken; evenwel
het werdt een ftukje fchilderij, en hij kreeg 'er 10 guldens
voor. Dan vraagde hij eens dezen, dan eens'genen, aan­
gaande de tempering of vermenging der verwen, maakte zig
door zijne vriendelijkheid en leergierigen aart bij elk bemind,
en kwam hen op hunne fchilderkamers en 'in hunne bezig­
heid bezoeken, cm af te zien, hoe zij het een en ander behan­
delden. Veel vriendfchap genoot hij van den Zeefchilder HEN­
DRIK DunriELs, toen ter tijd den 'oudften broeder onder de bend
der Konftenaren te Awfleldam, uit wiens openhartig berigt, hij'
ongemeen veel dienst trok. Zodanige voetftappen drukkende,
gelukte het hem eindelijk, de konst zo verre te brengen, dat
zijn roem zig niet flegts aan de Ntderlandfe gewesten bepaal­
de, maar tot de naburige landen overklonk.
. B A K
HUIZEN hieldt een voorbeeldig levensgedrag, was nijve­
rig arbeidzaamftil en deugdzaam van aart, daar bij be-
fcheMen en minzaam tegens een ieder; zodanig kajakter kost
niet

BAKHUIZEN. (LUDOLF}' 35
«ter. misten of moest hem vrienden verwekken. Nam hij
enige uitfpanning, 't was naar den Amjlel of Taant dat hij
zig begaf, daar men verfchot van vaartuigen vindt. Beftond
FM dan eens uit zijn windkoiken te raren, of de ftormviolen
op te rammeijen, waar door de waterbaren, fiag op flag
fchuimende elkander agter na rollen, den zeeman met inge-
bondene reven noodzakende om een goed heenkomen te zoe­
ken; dan was onze LUDOLF in zijn nopjes, en flapte als
't maar enigzints kon hikken, in een fteigerboot, en liet zig
tot aan den mond van de zee voeren, zo om van nabij de
barning en botzing van 't gezwollen zeewater tegens 't fit and,
als de verandering van lugt en water in die gefleldheid, af
te loeren; inzonderheid deed hij zulke fpeelreisjes, wanneer
hij in "t zin hadt, iets dergelijks op 't panneel te brengen,
ten einde hij daar een levendigen indruk van zou bekomen,
of het denkbeeld dat hij 'er van gevormd hadt, kragt bijzetten.
Hij kwam van deze togten ook zo dra niet te huis, of hij
begaf zig terftond naar zijn fchiidervertrek, daarl.ij voor een
ieder ontoegankelijk was, ten tijd toe dat hij zijn oogmerk in
't brengen van zijne bekomen denkbeelden te fchildeien, hadt
bereikt. Met een woord, hij wist door zijne onvermoeide
vlijt en nafporing , de menigvuldige veranderingen van de
wufte lugt en water elementen, op ene verwonderlijke met
de natuur overeenkomftige wijze, na te bootzen.
In het jaar 1665, lieten Burgemeesteren van Amjteldam aan
onzen BAKHUIZEN een groot ftuk fchilderen, vol gewoel van
allerlei fchepen en jagten, en hun koopftad in 't verfchiet,
waar voor zij hem 1300 guldens gaven, en nog ene verering
daar te boven; dit konsttafereel verftrekte tot een gefchenk
aan LODEWYK DEN XIV, Koning van Frankrijk, die 'er zo
groot genoegen in nam, dat hij het in de Louvre, onder ene
verzameling van de konftigfte fchiiderftukken liet plaatzen. De
Groot-Hertog van Toskanen, de Koning van Pruis/en, de Keur­
vorst van Saxen, en verfcheiden' andere Duitje Prinfen, heb.
ben niet alleen van zijne konstwerken gekogt, maar hem zelvs
in perfoon te Amjteldam komen bezoeken; onder dit getal be-
C 2 vondt

BAKHUIZEN. (LUDOLF)
yondt zig ook PETER DE I, Czaar van Muskonen, dis zelvs?
van hem'begeerde,'dat bij in zijne tegenwoordigheid, ver-
fcfceideae fóort vaiï fchepen voor hem aftekende. Op de
Konstkumer in het ftadshtiis te Amjleldam, hangt het pourtrait
van onzen, BAKHUIZEN, door hem zei ven in den ouderdom van
c'S jaien, zittende, en levensgrootte gcfchilderd ; hij houdt
ene fchrijipen in de regter-, en een blad papier, waar op
zijn eigen beeld, als in zwarte konst, door hem zeLven ge-
fchrapt, nog eens te zien is, i n de iinkerhand; 't ftuk is in
'£ ja^ 1609 gefchiiderd, en door den Schilder, die Mede-
opziender van gemelde Konstkamer geweest; is, aan hetzelve
yereerd. ".'..!
De ijver tot de konst, bleef BAKHUIZEN tot zijn jongften !e-
vensftond bij; en niettegenftaande hij in het laatfte zijner da­
gen, veeltijds met den fteen of het graveel deerlijk gekweld
wierdt,' welk ongemak hij ook zeer te regt voor een bode
hieïdi die hem zijn aftogt kwam aankondigen, waarom hij zig
ook tijdig tot die grote reis zodanig wel getroost voorbereid­
de, dat hij 'er geen den minften fchrik voor liet blijken, bleef
egter zijne werkzaamheid in hare volle kragt, want in den
avondftond zijnes'levens, vervaardigde hij nog een Plaatwerk
onder den tijtel van Tflróom en Zeegezigten, 't welk hij in het
7ifte jaar zijnes ouderdoms geëtst heeft. Ook hadt hij altoos
oen zonderlinge geneigtheid. tot de digtkonst laten ' blijken,
en uit dien hoofde in een gemeenzame Verkering en vriend-
fchap geleeft, met de geagtfle Digters van zijnen tijd, inzon-
dprheid met FRANCIUS , BROEKHUIZEN , ANTONIDES' VAN DER
GOES, en D. VAN HOOGSTRATEN; ook maakte hij zelve van
tijd tot tijd een digtftukje, dat niet onaartig was.
Nog iets zeldzaams ten aanzien van onzen Schilder, dient
hier aangetekend ; daar men namentlrjk te Anfteldam en op
andere plaatzen meer, de gewoonte hadt, om die genen wel-'
ke den overledenen ter begravinge verzeldcn, met een glas
wijn 'te befchenken, ene zcrge die den erfgenamen doorgaans
is aanbevolen, zo hadt hij goedgevonden dien last zeLv nog
fej zYin lsren te vervullen, en tot dien einde de wijn tpt zijne
" * i * be,

, BAKHUIZEN. (LUDÖLF) 57
tfegraaffenis 'nodig, bij zljneö wijnkoper üitgeproeft, geK'ögt,
betaald en denzelven verzegeld doen wegleggen. Ook vo'ndt
'men na zijnen dood eén zakje met géld, en daar in zo veel gul­
dens als bij jaren oud was, afgepast vóór de genen die Hem
naar het graf zouden dragèn; nevens een géfcbrëvèhe lijst van
de namen der Konstfchilders, die hij daar toe uit de bendé 'ge­
kozen hadt; niet last om hetzelve ter zijner gedagténis in gul­
le vriendfchap te verteren.
Zo het rnooglijk ware alle de koristftukken die BAKHUIZEN
vervaardigd heeft; bijeen te verzamelen, ên fiegts' mét een
vlugtig oog te befchouwen; zou men verbaasd moeten ftaan
over 's mans vlijt en werkzaamheid , inzonderheid wdnneex
men in aanmerking neemt, welk éen geruim tijdvak hij van
zijne in bezigheid doorgèbragte uien, heeft moeten afzonde­
ren, tot het onderwijs in de fchrijfköns't, daar hij wiskohftige
.gronden of bepaalde leidingen toe uitgevonden hadt, en die hij
aan vèrfcheiden voorname kooplieden kinderen onderwees J
voég hier bij, een menigte uitvoerige tekeningen en geëtste
platen, dié hij aan de wereld heeft medegedeeld; zo dat meri
te regt mag befluiten, dat hij geen uur heeft laten ontflip­
pen , zonder het aan nuttige werkzaamheid te beftfeden. Dees
brave Schilder overleed dén 7 november 1709, na 78 jaren
bereikt te hebben; en zijn pourtrait is door A. HOÜBRAKSN
ln 't koper gebragt. HOUBRAKEN, SchowSb. der Nederl.
Schilders, II. D. bl. 236-244. WAGENAAR, Befchr. van Am*
fieldam, VIL Stuk, bl. 80,
• BAKHUIZEN (LUDOLF), Konstfchilder, een kleinzoon
van den vorigen, geboren te Amjleldam den 29 augustus 1717,
Zijnde zijn vader een voornaam Koopman op Duitsland; dan
vermits de dood dezen in 1731 wegrukte, hieldt zijne moéde:
het komptoir aan voor LUDOLF, dat hij ook in 1732 aanvaard­
de, doch niét met het grootfte genoegen, doordién hij een
onverzettelijke geneigtheid tot den krijgsdienst gevoelde, daar zij­
ne moeder even fterk tegen was, buiten wier wille hij egtè*
. G 3 •

33 SAKHUIZEN. (LÜDOLF)
niet kunnende befluiten aan zijn lust voldoening te geven
hij het komptoir nog al bleef waarnemen.
Intusfen ontvonkte in hem door het lezen van HOUBRAKEN';
Schouwburg, de lust tot de fchilderkonst te meer wijl hem
daaruit bleek, dat zijn grootvader ook reeds de jongeling-
fchap ontwasfen was, alvorens hij zig daar met de borst op
hadt toegelegd. Hij begost dus den tijd tot zijne uitfpanning
bertemd, met allen ijver aan deze edele wetenfchap toe te wij­
den, begevende zig onder 't bellier van den watteren Pour-
Uaitfchilder JAN MAURITS QUINKIJARD, die toen naast zijn deur
woonde, en hem in de tekenkonst onderwees j het welk zij­
nen lust en ijver zodanig aanvuurjie, dat hij met het begin
van 1738 , toen 21 jaren bereikt hebbende, der koopmanfchap
vaarwel zeide, en zig onder de leiding van zijnen bekwamen
meester, .geheel en al der konst toewijdde, bij wien hij zig
zo lang in 't tekenen en fchilderen oefFende, tot dat hij be­
kwaam wierdt gekeurd om zig zeiven te kunnen voorthelpen."
Zijne zugt tot den krijgsdienst die gants niet uitgedoofd was
beftierde zijne genegentheid meestal, tot 't fchilderen van paar!
den en allerlei foort van oorlogstuig; teneinde nu hier toe
ene nodige kundigheid te verkrijgen, deedt hij ene reize naar
de legers, die in 1743 aan den lihijn en Maijn gekampeert
Honden, en om hier zijn oogmerk ten vollen te bereiken,
nam hij dienst als volontair, waar door hij gelegenheid kreeg'
em alles van nabij te befcho.uwen, en af te tekenen wat hem
maar eenigzints van dienst konde zijn, zig zeer. geduldig de
vermoeijenisfen getroostende, die onaffcheidelijk liet krijgs-'
leven verzeilen; ook toonde hij bij een voorvallenden veld-
flag, dat het hem aan geen moed noch dapperheid ontbrak,
hebbende hier van ook een volledig getuigfchrift van de ge!
biedende legerhoofden bekomen. In i 7 4 6 e n I 7 4 7 > z e tt e hij
zijne konst-met ijver naar zijne gemaakte tekeningen voort;
en zijn voornemen was, om den veldtogt van 1748 te gaan bij­
wonen, toen hij daar in door de onverwagte tekening" der A-
kenfi vrede verhinderd wierdt. _ J. V.GOOL, Nieuwe Sehouwb.
fkr.Ncd. Schildert, ft D* bl. ysn ^AF-

BAKKER. (ADRI'AAIN) M
BAKKER (ADRIAAN), Schout der ftad Haarlem, hekiëfed-
de dit ambt in 1690, een tijdftip waar in de gemoederen
'door velerlei ontroerende omftandighedeh, ligtelijk. tot het
uitoeftenen van buitenfporighedën overfloegen. Té Rdtteida?)
was nauwlijks een verbazend oproer geftild, of meri zag een
diergelijk binnen Haarlem om een bijna niets betekenend
voorval op het hevigfte uitbarüen, dat egter 8oor dfe fófog
der gewapende burgerij in zijne beginzelen gefluit weidt, Ds
Regering aldaar hadt namelijk ter voorkoming van brand, het
roken van tabak op ftraten, wagens en fchuiten, en op ge­
vaarlijke plaatzen binnen's huis, verboden; cp ene boete vari
zes guldens voor elk die 'er op betrapt werdt, Het gemeen
fpotte met dit bevel, en overtrad hetzelve bijna ieder ogon-
tlik. De Schout die zig ambtshalve verpligt rekende, de ge­
maakte keur te doen gehoorzamen, tastte bp den 23 october
ènen jongeling cp de flraat aan, en vorderde Van hem &
boete; de knaap weigeragtig of bnmagtig zijnde biö të betalen,
trok Schout BAKKER hem den rok uit; het gemene volk dit
iiende, hieldt zulks voor een zware belediging; loopt den
Schout na, én dwingt hem den rok te rug të geven», dan hier
mede niet te vrede, begeerde men ook de boeten die enigen
reeds betaald hadden, te rug. _ Ook keef het hier nog niet
bij; want als het woeste grauw eens aan 't hóllen is, heelt
men veel werk om het te doen bedaren. Men fprak Van dei
Schouts huis te willen plunderen; ook werden 'er de gla­
zen ingefmetën, en ander geweld gepleegd; en terwijl men
met dit voorfpel van plundering doende was j waren 'er die
zig bezig hielden, een lijst van regenten op te Hellen, die
men verzekerde dat het zelvde lot zouden óndergaan. Thans
dagt men ook het gunftige ogenblik aanwezig te zijn, om de
zoutpagt'ën andere lasten af te krijgen; doch de fchuttsrij bij
tijds in de wapenen gebragt, pfaatfte zig vóór de huizen, M
't grootfte gevaar liepen, en ftuitte den opftand. Den a$
's morgens bij tijds, kwam 'er een regiment voetvolk, bene­
vens enige ruiterij in de ftad, 't welk zo veel fchrik onder
't grauw te wege bragt, dat niémand »6Sf durfde kikken;
C 4
t w e 3

4» BAKKER. (ADRIAAN) (JAKOB) (JAN DE)
twee der oproerigen middelerwijl gegrepen zijnde, werden met
geesfeling geftraft; twaalf anderen die gevlugt waren open­
lijk ingedaagd, en hier mede was de zaak afgelopen. .
Europ. Merkur. van 1690. oüob.-decemb. bl. 91-9^ T- 7
Wia, Vad. Hifi. XVI. D. bl. 129. '
BAKKER (ADRIAAN), Konstfchüder, geboren ïtAnjlel
dam, was een broeders zoon van JAKOB BAKKER; hij muntte
inzonderheid uit, in het fchilderen van grote hiftorie-ftukken
en pourtraitten. Onder zijne voorname konstwérken wordt ge-
•teld, het ftuk op 1 ftadhuis van Amfteldam geplaatst, tegen het
wulfzei boven den ingang van de pleitkamer, verbeeldende
het laatfte oirdeel; waar in zig könftig getekende naakten
doen zien, waar in hij meer als in zijn wijze van fchilderen
geprezen wordt. Hij is geftorvèn te Amfteldam in 1686.
HOUBRAKÉïf, Schouwb. der Ned. Schilders. III. D. bl. 18 ff.
BAKKER (JAKOB), Konstfchüder, geboren te Harlingen
m 1609, was de oom van ADRIAAN, en een meester in 't
fchilderen van hiftorienen pourtraitten, welke laatften hij kön­
ftig met een goede gelijkenis en vaardig opmaakte; ja 't is
bijna niet te geloven, 't gene van.zijne uitftekende vaardig­
heid in 't fchilderen, verhaald wordt; namentlijk: dat hij ene
vrouwe van Haarlem gekomen om uitgefchilderd te worden
niet kraag, klederen, twee handen levensgrootte, ruim halver!
wegen en wel.gqfchilderd, op enen dag voltooide, en zij met
het ftuk voor den avond naar Haarlem vertrok. Ook bezat hij
ene uitftekende wijze van tekenen; zijne Akademie-beelden
heeft hij, inzonderheid de vrouwtjes zo konftig op blauw pa­
lier met zwart en wit krijt getekend, dat hij daar door de
kroon van alle zijne tijdgenoten heeft weggedragen. Hij i s te
Amfteldam den 27 augustus 1651 geftorvèn, 42 jaren oud zijn­
de. HOUBRAKEN, Schouwb. I. D. bl. 336.
BAKKER (JAN DE), een der eerfte belijders en verkondi­
gers der lerevanLuxHER, in de. Nederlanden, hadt, in weer­
wil van hem zeiven,.en alleen op fterk aanhouden van zij.
Ben vader, den geestelijken ftaat aangenomen. .Zedert wierdt

BAKKÉR. (JAN DE) 42
bij Priester te Woerden. Getuige van de gruwelen, welke ds
ongehuwde ftaat der Kerkelijken voortbragt, en zelve, daar­
enboven, niet ongenegen tot het gezellige leven, hadt hij ene
vrouw getrouwd. Hem mishaagden, wijders, vele leerftellin.
gen der roomfe Keike, omtrent welke hij van oirdeel was,
dat het gros der Christenen nader diende onderrigt te worden.
Van hier zijne koenheid in het wederfpreken van menfelijke in-
ftellingen. 't Een en ander deedt hem, bij de Geloofsonder­
zoekeren, eerlang in 't oog lopen, 't Gevolg was, dat hij
in 's Gravenhage in hegtenis geraakte. In zijn verhoor voor
zijne Regters, vielen verfcheiden redewisfelingen voor. ' Hij
verklaarde, niets te willen vastftellen, dan 't geen in de H.
Schrifture was uitgedrukt, in zulk een vei Hand ,^ als de H<
Geest, door wiens ingeving dezelve gefchreven was, die wil­
de verftaan hebben; tot welkers uitlegginge men geene andere
woorden, dan die der Schrifture zelve nodig hadt. Den
Christenen beweerde hij, ftondt het niet vrij, door geweld
iemand tot het geloof te dwingen. Men moest de men'fcheri
dwingen in te gaan , gelijk als GOD dwingt en gebiedt te dwin­
gen, niet met gevangenisfén, Hagen of vuur, maar met wel­
dadigheid en infcherping van 't Godlijk woord, met wel te
leven en te leren. Hij beklaagde zig dat de hoererij, onder 1
de Priesters dagelijks geplèegd, gebiegt en vergeven wierdt.
Hij' bekende het geweld, welk hij op zig zeiven hadt geoef-
fend, om zig van vrouwen te onthouden, doch de drift der
nature niet te hebben- kunnen overwinnen; om allen aan-
ftoot, zo veel mooglijk, - te vermijden, was hij daarom heime­
lijk en zonder getuigen getrouwd. Ondanks 's mans bondige
redenen, wierdt JAN DE BAKKER ten vure verwezen. Zijn
vader bezogt en verfierkte hem in de gevangenisfe: xifi wel
remoed, dus fprak hij,hem aan, vw voort in 't goede. Naar
% voorbeeld van ABRAHAM, ben ik bereid, mijnen zeer lieven zoon,
die mij nooit misdaan heeft, Gode op te offeren. Op den dag,,
't was den 15 feptember, als het doodvonnis aan hem zon
volvoerd worden, ontwijdde men hem vooraf op ene hoge
flellaadje: toen omhing men hem met een kort ^esl kleed,
C - en

4* BAKKER. BAKEEREEL:
en zette hem'een zotskap op het hoofd,. In 't voorbijgaan vari
ide gevangenisfe naar de ftrafpiaats, riep hij de genen, welke
om het geloof, aldaar zaten.opgefldtën, enige hartfterkendê
en vertroostende woorden ttoe. Met een vrolijk gejuich en
handgeklap; wiëfden deze beantwoord. Men bondt hem aan
een paal, worgde hem, en verbrandde voorts.zijn lighaam toe
asfche. Dus deerlijk een uiteinde hadt JAN DE BAKKER, ih den
ouderdom van weinig meer dan 26 jaren. Zints de piediking
ian LUTHER, was hij in Holland de eerfte martelaar. .
G. GNAPHJÉI , Hiftoria. de Martijrio J. PISTORII a Woerdbu G.
BRANDT, Hifi. der Reform. 1. D. bl. 26 en 95,
BAKKER (KÖRNELIS ADRIAANSZOÖN) , bekleedde
In 1575 hat ambt van Penfionaris te Zierikzee, in welke waardigheid
hij een der Afgevaardigden was tot de vredehandeling
te Breda. WAO. , Vad. Hifi. VII. D. bl. 29:
BAKKER (IviEEUWES MEINDERTSZOON), een gebo­
ren bnrger van Amfteldam, verdient als de uitvinder van een
allernuttigst werktuig, ene piaats in deze Siographie te bekle­
den; hij vondt namelijk in het begin van 1650, de Kameelen
of Schip]igters uit, door middel van welken, de zwaarfte oor^
logfchepen van 90 en 100 ftukken, zonder hinder over 'c
Pampus en andere ondiepten in de Zuiderzee, van Amfteldam
af naar de Vlieter tce worden geligt WAGEN;, Befchr.
van Amfteldam, VI. St. bl. 177.
BAKKEREEL CGUILIAM en GILLIS) , Konstfchilders ,
geboortig van Antwerpen, leefden omtrent in 't midden der
vorige eeuw; het waren twee broeders gelijk in naam, maar
gants verfchillende van aart, geneigtheid en verkiezing hunne*
konsthandeling; want de ene was een Iandfchapfchilder, de
ander hadt zig tot het fchilderen van grote beelden bepaalt.
Daar is geen geflagt bekend, waar onder 'de konst zo vele
jaren agter een heeft gebloeit, als het geflagt der BAKKEREE-
LEN. Van ouds her, heeft 'er altijd een of twee te Romen
gewoond ; en de laatfte was aldaar niet geftorvèn, of 'er
trok ftraks weder een ftuk of twee van Antwerpen naar toe,
om

BALCK. (DOMINIKUS) 43
om de plaats te vullen. SANDRART verhaalt: „ dat hij 'er in
„ zijn leven zeven of agt van gekend heeft, die veel geld
door hun konst wonnen, maai' ook alles weer in vrolijkheid
„ verteerden." —— HOUBRAKEN, Schouwb. I. D. bl. 218-
BALCK (DOMINIKUS), Profesfor in de regtsgeleerdheid"
£e Franeker wierdt geboren te Leeuwarden den 12 april 1684;
hij was de zoon van JOHANNES BALCK Med. Doktor, en van
SOFHIA VIGLIUS, ene dogter van KORNELIS VIGLIUS, Advokaat
voor 't Hof van Friesland en Secretaris van Ferwerderadeel. Zijn
enigfte broeder JOH. BALCK , was insgelijks Advokaat voor
gemelden Hove en Rector der latijnfe fenolen te Leeuwarden;
een man van grote geleerdheid, die bij zijn affterven op den
20 feptember 1752, een uitmuntende Bibliotheek heeft nage­
laten. DOMINIKUS verloor zijn vader zes jaren oud zijnde,
volvoerde zijn eerfte letteroeffeningen in zijn geboorteflad, en
wierdt in december 1700 naar 't Hogefchool te Franeker ge­
zonden, alwaar hij zig in de latijnfe en griekfe lettei/.unde
oeffende, onder het bellier van WILLEM COETIER en LAM»
BOS, de wijsbegeerte hoorde hij bij RUARD. ANDALA, en on­
derwijs in de godgeleerdheid genoot hij van den groten CAM-
PEG. VITFJNGA ; waar na hij de regten beoeffende, onder op •
zigt van de kundige meesters ZACHAR. HUBER en AMT. SCHUL-
TINO; gaande vervolgens naar Leijden, om ook de lesfen van
JOH. VOET en GER. NOODT in die wetenfehap te horen. In
't jaar 1706 naar Friesland te rug gekeerd, wierdt hij op
den 17 feptember te Franetr tot Doktor in beide de regten
gepromoveerd, en begaf zig toen naar Leeuwarden, om voor
het Plof van Friesland de praktijk te oefFenen. Ruim twee-
jaren later, namelijk den 29 maart 1709, wierdt hij te Frane­
ker als buitengewoon Hoogleraar in de regten beroepen; in
welken poat hij verbleef tot den 4 november 1712, wanneer,
hij door 't vertrek van Profesfor SCHULTINO naar Le ;
jden, in ;
diens plaatze tot gewoon Hoogleraar werdt bevorderd, in
welke waardigheid hij op den 13 november 1713, door ene^
plegtige • redevoeiing werdt ingewijd, en die hij gedurende
eeu|

44 BALCK. (EVERHAKDJ
eert tijdvak van ruim 36 jaren mét alle getrouwheid en ijver,
heeft waargenomen, met het- verklaren der Injlituten en Pan-
dekten, hebbende door zijn onderwijs vele bekwame Mannen
voor den ftaat en pleitzaal gévormt. Hij ftierf dén 17 mejj
1750, en zijn ambtgenoot CHRIST. HENDRIK TROTZ, zederc
Profesfor te Utrecht, heeft zijne nagedagtehis door cên pleg-
tige lijkoratle gevierd, welke door den druk 'wereldkundig is
gemaakt. Onze Profesfor trouwde den 11 maart 1715, met
ANNA LATANé, dogter van PIETER LATANé, Hoogleraar in
de genees- en kruidkunde te Franeker, en MARGRIET GEER-
TRUID STEINDAM; ene dogter van den Profesfor in de theold-
gie ABRAHAM STEINDAM. Zijne vrouw ftierf 16 dagen voot
hem; na-lange jaren een zukkelend.leven doorgeworfteld td
hebben; drie kinderen hadt hij bij haar verwekt, waar. van
hef ene vroegtijdig Overleed, en hij de bittere.fmertê hadt dé
beide anderen te verliezen, toen zij hunne ftudien hadden
voltrokken, en alle redenen gaven te hopen, dat zij in 't ia-
ven gebleven , de loffelijke voetftappen van hunnen' va­
der in het vak der regisgeleerdheid,. zouden hebben .nage-
wandelt. Gedagtig het goede dat bij ain Frieslands Hogefchool
hadt genoten, befprak onze Profesfor aan de.zelver Biblio­
theek, 300 guldens tot aankoop van boeken. Hij heeft geene
fchriften in druk nagelaten, dan alleen drie Dispuiten, en
zijne Oratio inaiiguralis, de origine atque utilitate fitcionum Ju-
ris, apud Romanos. Franeq. T714. fol. — . VRIEMOÜT, Athenl
Frif. p. 758. feqq:
BALCK (EVERHARD), Hoogleraar in' de regisgeleerd­
heid te Harderwijk, is geboren te Deventer in 1590. Na de
gewone letteroeffeningen der jeugd doorgeworfteld te heb­
ben , bepaalde hij zig inzonderheid tot de beoeffening der
r'egtsgeleerdheid , ten welken einde om daar in.kundig te
Woiden, hij verfcheidene Hogefcholen bezógt, en de leslcn
der voornaamfte Mannen in die wetenfehap bedreven, hoor­
de; de laatfte, en die hij tot den eindpaal van zijnen loop
uitgekozen hadt, was Bourges; hier verkreeg hij de doktorale'
v. aar-

BALCK. (EVERHARD) 4J.
hardigheid, en wierdt 'er wel dra tot Hoogleraar in'deregi
ten aangefteld, welken post hij met veel roem waarnam tot het
jaar 1625, toen de bezorgers van het Harderwijker. Hogefchool,
hem iri dien zelvden post aan hun pas ontlokene Akademie be­
nepen ; hij aanvaarde die' met genoegen, kweet 'er zig met
alle vereiste'ijver en werkzaamheid van, en beantwoordde volv
komen aan het vertrouwen van zijne MECENATEN. Dan de
arbeidzame taak aan zijne bediening verknogt al te flaafagtig
uitocffenende , zonder zig genoegzaam enige uitfpanning te.
gunnen , was oirsaak, dat zijne gezondheid 'er grotelijks bij
leed, en hij door een bederf in zijne vogten wierdt aangetast,
waar van hij hoopte te zullen herftellen, met zijn gehoorte-
lugt te Deventer te gaan ademen, voor welke plaats hij behal-
ven dat nog een bijzondere betrekking hadt, doordien 'er zijne
moeder woonde. Doch dit ingebeeld hulpmiddel was kragte-
loos, zijn kwaal verergerde, en hij ftierf in de armen van zij­
ne bedrukte mceder, den 2 maart 1628, nauwlijks 38 jaren
bereikt hebbende. Zijn vroegtijdige dood was een treffend
verlies voorde aankweekende geleerdheid van dien tijd, want
EVERHARD BALCK was een doorkundig mensen; hij paarde bij
een gelukkig geheugen, een fijn en fchrander oirdee], en ene
diepdenkende kunde in vele wetenfehappen, inzonderheid in
de regtsgeleerdheid, waar op hij zig voornaamlijk hadt toege-
legt. H. HEYENDAAL een regtsgeleerde, aan hem bevriend,
heeft een uitmuntend vers in het nederduits op zijnen dood
gedigt, doch te. lang om hier te kunnen plaatzen. Onze. Pro­
fesfor heeft enige latijnfe werken in druk uitgegeven, die eer ;
aan zijne nagedagtenis doen, en waar van geen het minst ge-
agtfte is: Ele$amm Juris Civilis Libr. II. in quibus varia Jut:
Civ. loca, 6? quetstiones, noyiter erplicanpur, decidtmtur, trac- •
' tantur. Harderovici., 1628. in L2°. JACOEUS ZEVECOTIÜS,
voorheen Augustiner Monnik te Gent, doch toen ter tijd
' Hoogleraar in de gefchiedenisfen en welfprekendheid te Har­
derwijk, heeft dit werk door enige laüjnfe digtregels vereeu­
wigt, die men W zijne uitgegevene Poëmata vindt, en ook
ziin te lezen bij PAOL-OT, Mem. litter. Tom. XVIII. p. 435 £ C
*
— VAL.

45 BALBIAN. (JOSSE VAN) (KQRNELIS VAN)
VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 2 X. REVII, Daventrtct
ilhiftr. p. 673- FOPPENS, Bibl. Belg. p. 629. WITTE, Diarium
liogmph. ad ann. 1628. C. SAXI, Omm. liter. P. IV. pag. 325.
BALBIAN (JOSSEVAN), Med. Doktor, is omftrcsks 155,
te Aalst in Flaanderen geboren. Hij kreeg fmaak voor de ge-
neeskonst, leide zig op de beoeffening van die wetenfchap toe,
en wierdt te Padua tot Doktor daar in bevorderd; de beroer'
ten die zijn vaderland ontrustten, en de vrees voor de gedtigte
'vïeifchaar der Inquifitie, deden hem 't zelve verlaten, en el­
ders ene veilige wijkplaats zoeken, daar hij zonder fcbroom be­
lijdenis van den gereformeerden godsdienst konde doen wel­
ken hij grotelijks toegedaan was. In 1597 begaf hij zig met
'er woon naar Gouda, daar hij in 1616 is geftorvèn, zo als
blijkt uit het volgende graffchrift, 't welk men ontmoet in de
grote kerk van die ftad, en waar uit fchijnt te blijken, dat hij
vrouw en kinderen heeft gehadt: Singulos dies, fmgulas vitas
puta. JÜSTI A BALBIAN, Flandri Alostani, Philo-Chijmici, ejus-
que hceredum fepulchnnn. Bit heri, ego hodie, tu cras. Obiit anno
"MDCXVI. JOSSE BALBIAN heeft verfcheidene werkjes in 't la-
tijn gefchreven en doen drukken , waar van verre we-* de
meesten over den Steei der Wijzen en het goudmaken handelen,
en die hoe ongerijmd ook van inhoud, nogthans bij de begun-
ftigers en beoefenaars van die ingebeelde konst, grotelijks ge­
acht worden. F. SWEERTII, Athen. Belg. p. 497. VAL.
ANDR., Bibl. Belg. p. 598. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 783. Tx-
MARETIS, Colleft. Monum. p. 239.
BALBIAN (KORNELIS VAN), Med. Doktor, wierdt in de
provintie van Flaanderen. geboren , en waarfchijnlijk uit de
zelvde ftad en het zelvde gefiagt herkomftig als JOSSE. Hij gaf
zig ook even als deze aan de beoeffening der Genees-en Scheij-
kunde over, en bragt een gedeelte van zijn leven in Italië
door, daar hij uitgaf: Iijpecchio della Chimia. Roma 1629. 12 0
.
• VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 143. FOPPENS, Bibl. Belg.
P- 194.
BAL-

BALDERIR. BALDEUS. BALDUINUS. '0
BALDERIK, Bisfchop van Utrecht- 1 zoon van LODEWTX?
JJEJI X. Graav van Kleef, en broeder van Graav BALDEWYN,
volgde op Bisfchop RADEODUS in 917, en voerde vele uitmun­
tende daden uit. Hij verdreef de Deenen, maakte de vesting
van Utrecht groter, en vernieuwde de domkerk van St. Marter
ongemeen pragtig. Hij was een man van diepzinnige geleerd­
heid, onder wiens tugt en opzigt de kinders. van Keizer HEB?
J5MK DEN I, te weten OTTO, HENDRIK en BRUNO onderwe­
zen en opgevoed zijn. Lr 966 trok hij naar Italië om Keizer
OTTO DEN I. te bezoeken, en verkreeg van hem de vrijheid
om gouden en zilveren munt te flaan, als mede de bevestiging
over de Kerk te Thiel in Gelderland. De bisfchoppelijke waar­
digheid een tijdvak van 59 jaren bekleed hebbende, ftierf hij
op den 27 december 977. — BEKA £f HEDA, Hift. Uitr. cum
Béfw BUCHELII; in HEDAM, p. 75. Batav. Sacra, I. D. bl. 613.
BALDEUS (PHILIPPUS), eerst Predikant op. Ceijlon, in
dienst van de Nederlandfe Oostindife Maatfchappij, en nader,
hand in het vaderland te rug gekeerd te Geervliet, gaf in 't jaar
1672 uit, ene befchrijving van 't eiland Ceijlon, Malabar ejgi
de kust van Kormandel; 't welk gevoegd bij de werken van
]. DAPPER, J. NIEUWHOF en A. MONTANUS, ene befchrijving
Van de meeste Oostindife gewesten, benevens die van Sijrien
cn Palestina oplevert, gedrukt te Amfteldam gedurende liet
tijdvak van de jaren 1670-1683, in XII delen in folio, met
vele fraaije prenten verfiert.
BALDUINUS, Bisfchop van Utrecht, was de opvolger van
POLKMARUS. De vermaarde JAN VELDENAAR zegt in zijnen
Fasckulus temporum van hem: fji toa£ een gïoricrcfé man ban
groter ueucfjöcn/ enoc fioctfjgebcren / uiant grebe arncitt bie
xix grebe ban eïctte bie toap oem ban fjcm tr\be tesaf, fnn ftifïcr
foen / cnbc biffchou baltwréug toaö 5ijn ouDocm. Naaf het gods-
dienftig gebruik van die tijden, was volgens het eenparig ge­
tuigenis, BALDUINUS een man van bijzondere opmerkzaamheid,
zonder valsheid of bedrog. Hij overleed in inejj 994, n a n
°g
géeit

ft BALDUINUS CE II. BALDUINUS. (FRANCBCUS>
geen volle vier Jaren cjen bisfchoppelijken zetel te hebben be»
zeten BEKA fif HEDA, Hifi. Uit. cum notis Butaantii
HEDAM, p. 9'i. •
BALDUINUS DE II, Bisfchop v a n Utrecht, wierdt in rr7S
met eenparigheid van ftemmen, als de opvolger van Gor*l
VAART tot die waardigheid verheven. Hij was een Hollander
van geboorte, zijnde een broeder van FLORIS DEN III Graav
Van Holland, OTTO, Graav van Btmhtim en DIEDERIK Dom
proost van Utrecht. Zijn roem beftond in de zagtmoe'digheid
en kuisheid,die hem toegefchreven wordt; hij was zeer ftreng
tegen rovers, ftraatfchenders en rebellen, die hij fcherp ver
volgde, en allerwegen uit zijn Bisdom verdreef; ook voerde
hij oorlog tegen GERARD en OTTO Graven van Gelder ter oir
" zake van de Veluwe. Hij ftierf den ii april- l l g 6 a a n' e n e o n,
verwagte ziekte, na dat hij het Bisdom r8 jaren beftierd hadt
i Utfupra. p. 177-183.
BALDUINUS (BENEDIKTUS), de zoon van een Schoen­
maker, die m zijn jeugd insgelijks het zelvde handwerk heeft
gedaan en omtrent >t jaar l 6 o o leefde, begaf zig later tot
de beceffenmg der Godgeleerdheid en Philologie. Zijn vroeg-
fte levensfond gedenkt hij, in een door hem uitgegeven boek­
je, getijteld: Calceus antiquus g> mijfiicus. Paris 1615. Svo
Van welk werkje mén berigt vindt bij FABRICIUS in Bihl—
pha antiquaria, C. XVIII. (J. I 0. p. 573, 5 ? 4 sf
Onom. liter. Pars IV. p. 114. '
BALDUINUS (FRANCISCUS), Hoogleraar in de regtsge.
eerdheid. Onder alle de voorname Mannen, die wij onzé
lezers doen kennen, zal men 'er zeldzaam ja mooglijk geen
één aantieffen, die op 's werelds fchouwburg meer wisfelingen
heeft ondergaan, dan deze. Als Regtsgeleerde zal men hem
mmmer van het pad der- deugd zien afdwalen; dan hoe groots '
hoe verheven hij ook in dit vak der wetenfchappen uitblonk'
zo veel te lager zonk hij ten aanzien van ene gepaste ftand-
vastighe.d in het belangrijke ftuk van den godsdienst, en bragt
daar door zijn zedelijk karakter in geen geringe minachting;
te

BALDUINUS. (FRANCISCUS) •9
te meer, daar geenzints zijn verftand, maar alleen tijdelijk be­
lang, hem tot die wuftheid fcheen over te halen.
BALDUINUS wierdt op den eerften dag des jaars 1520 gebo­
ren te Arms, in 't graavfchap Artois, "t welk voorheen mede
tot de Nederlanden behoorde, uit een aanzienlijk geflagt; bekle­
dende zijn vader ANTHONY BALDUINUS (BAUDOUIN) , aldaar heC 1
ambt van 'Fiskaal; zijne moeder HENDRIKA JOHANNA , was afkom-
ftig uit het vermaarde geflagt der FOEESTEN. De jonge BALDUINUS
nauwlijks lójaien oud, werdt naar Leuven gezonden, alwaar
hij zig beijverde om de meeste wetenfehappen, inzonderheid
de regtsgeleerdheid, onder het opzigt der voornaarnfte Hoog­
leraren grondig te beoeffenen. Hoedanig hij hier in Haagde,
bleek toen hij reeds in 1542 in't licht gaf: Leges Jufiiniani
de re Rustica, met aanmerkingen, die hij twee jaren te voren
te Parijs hadt bearbeid, BALDUINUS trok in 1543 ten tweden-
male naar die ftad. Hij drong zig hier in de gunst en vriend-
fchap van L. BAIF , KAREL DU MOULIN en CUJACIUS , en nam
zijn intrek bij DU MOULIN. Aldaar betoonde hij reeds enigen af­
keer voor den roomfen godsdienst, en het duurde niet lang, of
hij gaf daar opentiijk blijken van; want nog in dat zelvde jaar
ondernam hij ene reize naar Geneve, en leidq aldaar belijdenis
van de leer van CALVYN af. In 1545, kwam hij over Straats*
lurg, na aldaar een mondgefprek met MARTINUS BÜCERUS ge­
houden te hebben, te Parijs te rug, begevende zig aldaar we­
der tot de roomfe Kerk. Ook nodigde hij door een Program-
ma, onder den tijtel: Pmfata de Jure Cirili, de Studenten
ter aanhoring van zijne voorlezingen, en bragt in 1546, de
fchone verhandelingen over de Injlituten van JUSTINIAAN to
voorfchijn. Zijne wufte onberadenheid, dreef hem ten tweden-
male naar Geneve, en wel tot CALVYN , die hem met alle gul­
heid en de toegenegenheid enes vaders ontving, gunnende hem
zijn huis en tafel, doordien hij voorgaf zijne leerflellingen op
nieuw te willen omhelzen. Hier door ontging hem het ambt
van Hoogleraar te Grenoble, dat hem toegedagt v/as. Hij keer­
de vervolgens te rug naar Parijs, verborg zijne herhaalde ver­
andering van godsdienst, en begaf zig met ongemene vlijt tot'
II. DEEL. D het

S* BALDUINUS. (FRANCISCUS)
het leraren en fchrijven. In i 5 4 8 , deedt hij zijne Commentarien
over de voornaamfte Jufiiniaanfe Novellen, te Lion drukken,
In dat zelvde jaar leide FRANCISOUS DUARENUS zijn profesfo-
raat te Bourges neder, om het ambt van Advokaat te Parijs-
te aanvaarden; deze een goed vriend van hem zijnde, wist
bij de Regering van Bourges te bewerken, dat BALDUINUS in
zijne plaats werdt aangefteld. Dan de vriendfehap tusfen deze
twee grote Mannen, duurde niet lang, maar verwisfelde wel
haast in enen onverzoenlijken haat; want EGUINARIUS BARA de
ambtgenoot van BALDUINUS, met wien DUARENUS zig niet had
L-rmen verdragen, en inzonderheid om die reden Bourges hadt
verlaten, kwam in het jaar 1550 te flerven. DUARENUS wist
2!g dooi; zijne vrienden dien post te verzorgen, met een aan­
zienlijke wedde, verre die van BALDUINUS te boven gaande;
rdt gaf aanleiding niet alleen tot onaangenaamheden, maar
veroirzaakte zelvs zodanig verregaande twist, dat de Studenten
partij kozen, en het tot dadelijkheden overfloeg. De Regering
van Bourges fcheen, door fcherpe verwijtingen-, BALDUINUS als
den bewerker hiér van te befchouwen. Wat hier ook van
mag zijn, zeker is het, dat hem het verbliif te Bowes on­
draaglijk werdt, en hij zonder iemand vaarwel te zeggen, in
1.555 van daar vertrok. Gedurende deze twisten, trad hij in
H huwelijk met KATAEINA BITON, weduwe van PHILIPPUS LAB-
BEUS, een agter-kleinzoon van den geleerden Jefuit van dien
zelvden naam; hier verwekte hij maar ene dogter bij, welke
te Heidelherg geboren, en tweemalen gehuwd is geweest.
Hij begaf zig naar Geneve, en nam zijn toevlugt weder tot
CALVYN, die geen reden hadt om hem vriendelijk te ontvan­
gen; bij wist egter op nieuw zijne genegenheid te winnen,
met zig ten derdenmale in 't openbaar tot de Hervormden te
begeven. Van Geneve trok hij naar Tubingen, ter verkrijging
van den post-als Hoogleraar, die door KAREL DU MOULIN aldaar
zedert enigen tijd bekleed was; dan de onophoudelijke klagten
zijner mededingers, ja zelvs naderhand die van zijne ambtge-
roten, hoofdzaaklijk befTaande, dat hij zijne regtsgeleerde Ies-
fêlï met ie veel theologie vermengde, maakten zo veel gerugt
ten

BALDUINUS. fFRANCISCUS) JQ
ten ziinea r.odele, dat hij genoodzaakt wierdt ten einde on-
aangeiraamhedfa. te ontgaan, van die bediening vrijwilligen
afftand te doen, fohoon de Hertog van Wurtemberg die hem
gunftig was en zijne vcrdienften kende, hem gaarne wilde behouden;
doch BALDUINUS onbuigzaam, wilde na geen stoor-
flagen van bemiddeling, luisteren. Op raad van CALVYN nam
hij toen op zeer voordelige voorwaarden, het ambt van Hoog­
leraar op het doorlugtig (obool van Straatsburg aan; dit Gijm-
Xiafium in 1566 tot ene Hogefchool bevorderd, deedt hij aldaar
een openbare redevoering over de Burgerlijke Regten, en liet
dezelve in druk uitgaan; geen geringe trekken bragt hij daar
in te berde, tegens DUARENUS, hem affchilderende als den
fchijnheiligften aller ftervelingen, die de jeugd door ondeu­
gende leerftellingen tragtte te verleiden, om die reden de
Duitfers aanradende, hunne kinderen niet naar Frankrijk tc
aenden. Dan DUARENUS bleef hem niets fchuldig, want
twee brieven die hij in druk uitgaf, den enen aan CALVYN en
den ander aan F. HOTTMANKUS gerigt, waren met de gevoe-
ligfte uitdrukkingen vervuld, ja van den laatften zou men ge­
bruik hebben kunnen maken, om een naamregister van fcheld.
woorden famen te fielten. Doch BALDUINUS gaf geen kamp;
in 155Ö, liet hij te Straatsburg een zogenaamd Christelijk antwoord
drukken, waar in hij nog fterker fchold en raasde, dan DUA-
RENUS gedaan hadt. In dat zelvde jaar wierdt HOTTMAN zijn
ambtgenoot, welke tot dien tijd toe te Laufanne, defraaije lette­
ren onderwezen hadt. BALDUINUS hadt veel tot die beroeping
toegebragt ; doch het gevolg beantwoordde in geenen dele
aan de verwagting die hij 'er zig van hadt voorgeteld;^ want
HOTTMAN werdt voor hem een twede DUARENUS, dat is zijn
volflagen vijand; en om den eerften wraak te verfchalFen, nam
de twede alle mooglijke middelen te baat, om hem te kwel­
len. Bij dit verdriet, kwam nog een ongemene duurte van
levensmiddelen te Straatsburg; 't welk alles famengenomen,
BALDUINUS deedt befluiten, een ander verblijf te zoeken; en
hier toe deedt zig gemakkelijk ene gelegenheid op. De Keur-
paltfife Kanfelier MINKWIS en nog twee voorname Hofraden,
D z
w a
*

fS BALDUINUS. (FRANCISCUS;
waren zijne vrienden; deze hadden hem reeds in den unnng
van X55ó geraden, vóór zijn ambt te Straatsburg te bedan­
ken, en een dergelijk op het Hogefchool te Heidelberg te aan­
vaarden , waar toe zij zig fterk maakten hem zulks te bezorgen t
zo zeer hij in den beginne daar over weifelde, zo min zwa­
righeid vondt hij 'er nu in om het aan te nemen; hij trok das
ifi 1557 derwaarts, wierdt van Gereformeerd een Lutheraan,
bragt zijne ledige uren Set fchrijven door, en leefde verge­
noegd; welk genoegen trapswijze vermeerderde, door de komst
zijner huisvrouw, die hij in Frankrijk hadt agtergelaten , ea
door de verkrijging van zijne bibliotheek, waar van hem 't ge­
bruik tot hier toe geweigerd was; voeg hier nog bij, de eer
riiö hij genoot, van in dat zelvde jaar de vergadering te Frank,
fifi bij te wonen, welke door middel van den Keurvorst van
de Paltz, OTTO HENDRIK, was bewerkt, ten eindo door de
bijeenkomst van enige Duitfe Vorften, een einde aan den lang,
durigen twist te maken, tusfen de huizen van Hesfen en Nas,
fa, over de Katzenelleboogfe erfopvolging; door zijn' cirdeel-
kundige raadgevingen, bragt hij veel toe, om dat hatelijke ge,
ühil te beflisfen, en tot genoegen van beide partijen ten dm-
cie te brengen, Het was ook'op deze vergadering, dat BAL-
.CÜÜïuS kennis maakte, met den beroemden, en dcor zijne
fchriften alom bekenden JACOBUS OMMULIUS; en dat teffens
•de grond gelegd wierdt van die vertrouwelijke vriendfehap,
welke zedeit tusfen hem en den roomfen Geestelijken KASSAN'
DER plaats heeft gevonden, wiens gemeenzame onderhoudin­
gen hem een verregaande onverfchilligheid voor de Protes­
tanten inboezemden; waar van egter eigenbelang, naar alle
Waarfchijnlijkheid, het beweegrad was; want op dien tijd hadt
Hertog WILLEM reeds op 't oog, om te Duisburg een Hoge-
ichool op te rigten , alwaar KASSANDER den post van eerften
Hoogleraar zoude vervullen, en BALDUINUS ongetwijfeld ook
iiiet zoude vergeten worden; doch het gantfe werk blee," in
de geboorte fteken. Hoe vergenoegd hij nu ook te Heidelberg
gedurende enigen tijd leefde, bewerkte egter zijne onverzade-
iykc zugt tot verandering, zonder 'cr enige fchijnbare reden,
voor

BAJLDU1NU5. (PRANCIS-CüS) , |j
. voor te hebben , dat hem daar alles tot een last wfevdj.
Verblind door fiche nerende voortützigten, deedt hij zig in
1561 , onder voorwendzel van dringende noodzaaklijkhsid f
naar Frankrijk nodigen, en zeide de zekere plaats te Meidel-
lerg vaarwel, om aldaar een hoger doch onzekerder trap van
eer te beklimmen. Zijn eerfle bedrijf in Frankrijk komende,
was al wederom van godsdienst te verwisfeien, en van pro­
testant wieidt hij nu op nieuw roomsgezind; want hij begreep
wel, dat anderzints de weg tot fortuiii voor hem zoude geflc*-
ten zijn. In dezen tijd werdt het ontwerp gevormt, om site 4?
Roamft en protestantfe hoofden onder een hoed te brengent
men wierp de ogen op KASSANDER, om zulks te bewerkite'digei?;
dan deze die liever een anderen, dan zig zei ven dezen l89t
op den hals gefchoven zag, prees BALDUINUS als den bekwsam-
ften hier toe aan; ook nam 'er de Koning van Navttrre genoe­
gen in, en deed BALDUINUS bij zig komen, om, na eiiig? ge­
maakte ontwerpen, ene reize door het Duitfe rijk te. doen,
waar toe de Koning hem 100 gouden kroonen fchoot, voor.
ziende hem teffens van een onderrigtfchrift, waar naar hij mef
goedvinden van KASSANDER, den vrede der Kerke moest zien te
bewerken. Intusfen dat BALDUINUS zig tot deze reize bereid'
de, werdt op bevel van den Kardinaal van Lotharingen F
HEL, Hertog van Guife, te Poisfij ene Kerkvergadering be-.
legd, waar bij zo wel Protestantfe als Roomfe Godgeleerden te­
genwoordig waren. BALDUINUS fchoon afwezend, toonde zig
egter , niet onverfchillig daar omtrent, 's Mans pogingen
hadden bijzonder ten oogmerke, om de Gereformeerden geen
voordeel uit die vergadering te doen trekken, indien het hem
K«'
al nietmooglijk geweest ware, hen onder elkander verdeeld w
piaken; het gelukte hem ook die vergadering vrugtloos te doen
fcheidem Bij zijne terugkomst uit Duitsland, bragt hij £we-i
voorhagen van vergelijking mot zig; doch om die van gee.r
vrugtte doen zijn, kwam'hij niet eerder, dan toen de gezegd»,
vergadering reeds uit een was gegaan; want niets ging h#ï
jninder ter harte, dan die bedoelde vereniging;'doordien tóen
•Biet zekerheid gemeld vindt, dat het hem niet aan de» ÏVÜ
p 3 ont-

54 BALDUINUS. (FRANCISCUS)
ontbroken heeft, om den Koning van Navarre den godsdienst
der Hervormden zo hatelijk af te fchilderen , als dien der Room
fen in een gimftig daglicht te (lellen. Voor deze en andere
gedane dienden, verwagtte hij van de roomfe Vorften, ja zelvs
van het Opperhoofd der Kerke, grote beloningen, en verbeeld­
de zig, het geluk reeds agierhaald en gegrepen te hebben. Dan
ook in deze hoop vondt hij zig bedrogen; want de Bisftbop
van raknee, JAN VAN MONTLUC, die hem voor zijn vertrek
uit Duitsland, de belofte van een zeer voordelig Profesforaat
te Valence gedaan hadt, was de eerfte dien hij ten enemalen
van gedagten veranderd vondt. Na vele andere tegenftribbe-
hngen ondergaan te hebben, moest hij zig ten laatften geluk-
k.g rekenen, dat KAREL VAN BOURBON, natuurlijke zoon des
Konings, op ene fobere bezolding, a a n zijn beftuur werdt toe-
vertrouwd. Ook geraakte BALDUINUS in dezen tijd, in een zeer
hevigen twist met CALVYN en S. CRISPYN, waar van zijne
fchriften de duidelijkfte bewijzen opleveren; dan ook niet»
genftaande deze moeilijkheid, begaf hij zig met zijnen leerling
m 1562, naar Italië, ter bijwoning van de Kerkvergadering te
Traite, 't welk men ook als het voornaamfte oogmerk zijner
reize houdt; doch hier bij vondt hij wederom een verkeerde
rekening, veroirzaakt door den dood van den Koning van Na,
varre, die in de maand november van dat zelvde jaar over­
leed aan ene gevaarlijke wonde, die hij in de belegering van
Rouaan bekomen hadt. Daar was dus niets anders voor BAL­
DUINUS op, dan langs den naasten weg fpoedig naar Parijs te
keren, alwaar hij bij zijne komst, zijne meubelen en boeken
gants niet in dien ftaat vondt, als hij wel gewenst hadt. In
de beroerten door den binnenlandfen krijg veroirzaakt, was al-
les deerlijk verftrooid geraakt, en hij behoefde niet zeer fcherp-
ztonrg te zijn, om te bemerken, dat hij aldaar weinig vrien­
den hadt; ten minften niemand, die gedurende zijn afwezen,
enige acht op zijné goederen geflagen hadt. \
Daar het hem in Frankrijk geheel niet fcheen te willen ge­
lukken, en de onzekerheid wam- in hij zig be vondt, hem da­
gelijks met'fiienwe gevaren dreigde, dagt hij best het oog-naai 1

BALDUINUS. (FRANCISCLS) '5
tün vaderland te flaan, en daar te rug te keren; doch de matigheid
was, dat, zo dra de Regering de partij der Hervin­
den hadt. gekozen, hij daar uit gebannen was. Overbodig sya
het zijn, hier te verhalen, hoe gruwzaam en beestagtig da
Spanjaarden met die genen handelden, die zig gewetenshal ven
verpligt hielden, van godsdienst te veranderen. Het griefde M
Staten des Lands deerlijk, dagelijks onfchuldige flagtoffers. naaï
het moordfchavottezien flepen, en zij zog.en hierom met allen
ijver de verzagting van'sKonings plakaten te bewerken, hmm
uiterfte pogingen aanwendende om een middenweg, öf chris­
telijke verdraagzaamheid, tusfen de Roomfen én Protestanten uit
te denken. KASSANDER, óp wien men het oog geflagön hadt
om zulks te bevorderen, behaagde egter aan de meesten met,
om zijn ruw en verwaand karakter. Graav WILLEM LODE-
WYK van Nasfau, herinnerde zig ter dezer gelegenheid, onzen
BALDUINUS, dien hij te Straatsburg had horen leraren, en te
Heide'berg beter van nabij leren kennen; ook waren zijn' broe­
der WILLEM DE I, en andere Groten, als de Aartsbisfchop
van Kamerijk en MAXIMILIAAN VAN BERGEN, niet tegen hem;
want BALDUINUS bezat, behalven zijne geleerdheid, al wat
in een volkomen Hoveling vereischt wordt; en dus darten zrj
hem in ftaat, die gewigtige zaak tot een gewenscht einde te
kunnen brengen. Ter bevordering dan van dat heilzaam oog­
merk, werdt hij ontboden, het zij om alleen of wel met me­
dewerking van KASSANDER de hand aan den ploeg te flaan; en
hiettegenftaande het opgemelde banvonnis tegens hem uitge-
fproken, werdt hij in 't jaar 15Ö4 * door den Prins VAN ORAN­
JE en andere Groten, buitengemeen gunilig ontvangen, en met
gefchenken overladen; ook verzekerden hem alle de Edelen,
dat zij hem het ambt van Hoogleraar te Doitai of te Leuven
zouden bezorgen.
BALDUINUS dien het nimmer aan woorden ontbrak, verhief
hemelsbreedte zijne daden. Hij aanvaardde zijnen arbeid mei
het zamenftellen van het zo beroemde en alom bekende fmeek-
Jchrift aan den Koning. Ook bevondt hij zig bij de onverge­
noegde Edelen, toen die bezig waren met het niet minder bc-
£> 4
r u e

pö BALDUINUS. (FRANCISCUS)
rugtefmeeychrift, weik daar na aan de Hertoginne MARLET
VAN PARMA, werdt overgegeven, op te flelien, en 't welk
op den 3 april 1555 getekend wierdt. In het volgende jaar
kwam dö tijran ALVA te Brüsfiï, en deedt kort daar op de
Graven EGMOND en HOORN gevangen nemen. BALDUINUS die
mtusfen wederom te Parijs geweest, en op aandrang van-
Graav WILLEM LODEWYK, ter verkrijging van het ambt te
Douaz in allerijl naar Brusfel gereisd was, maakte zijne op-
wagtmg bij den Hertog. Het zal mooglrjk vreemd voorko­
men, dat gen man die toen een aanhangeltng van ORANJE
was, waar van ALVA niet onbewust konde zijn, door hem
gunftig ontvangen wierdt; doch deze verwondering zal ras
verdwijnen, wanneer men zig herinnert, dat hij een regtfcha-
pen Hoveling was, en zig zijn gantfche karakter voorftelle
als dat van iemand, die korrflig de huik naar den wind wist
te hangen. Hoe het ook zij, het fchijnt egter door zijn vol­
gend gedrag, dat liij den Hertog weinig betrouwde; want hij
verzogt hem om verlof, zijne vrouw en boeken van Parijs.
te mogen halen; doch eens daar zijnde, vergat hij naar den
bloeddorftigen landvoogd te rug te keren. Hij hieldt zig nu
te Parijs bezig, met het houden van voorlezingen over deP««-
dektsn, die met algemene toejuiching aangehoord werden; ja
GAUCHIER DE ST. MARTHE getuigd, in zijn lofredenen op ver-
maarden Rcgtsgeleerden, dat zig onder zijne hoorders,
de voornaamfte Raadsheren en Krijgslieden bevonden.
In 1568, wist bij de Regering van Befanpn te overreden,
om een Hogefchool in hare ftad te ftigten, en zij bei iepen
hem tot Hoogleraar in de regten; doch nauwelijks'hadt hij zig
daar ter neder gezet, of hij wierdt gewaar dat Keizer MAXI-
MILIAAN DE II, aldaar geen Hoogleraar in dc regten wilde
dulden; zulks fchrikte hem af, om enige lesfen televen, en
welke dringende aanzoeken men hem ook daar toe deedt ver
.weigerde hij het volftandig, met te zeggen: „ het rTaat , a n
„ geen uitlegger der wetten vrij, de bevelen te overtreden
„ van hem, die wetten geeft." Zijne bedoelingen hier dus
ook verijdelt ziende, keerde bij zonder lang beraad naar Parijs
te

BALDUINUS. (FBANCISCUS) 57
* rug, en wierdt eindelijk na zo vele omzwervingen, dien
woeligén levenftandmoede, en zugtte naar een beftenéige rus*
plaatze; hier toe bood zig ook wel dra de gelegenheid aan;
want hij wierdt op aanbeveling van den Kanfelier des Heitcgs
VAN ANJOU, in 1569 door dien vorst, tot Hoogleraar in de reg­
ten te yfogmaangefteld, en bovendien benevens PIETERAY-
RAULT, tot des Hertogs Raad benoemd.
Dan ook hier , bereikte hij zijn doelwit niet; want voor dat
vier jaren verlopen waren, werdt hij in 1573- tot Hoogleraar
in de regten te Parijs beroepen; welken post hij gretig aan­
vaardde, en tegenswoordig was bij de luisterrijke pragt die
bij de plegtige inhaling der Poolfe Gezanten ten toon gefpreid
wierdt, ter gelegenheid, dat zij den Hertog VAN AKJCU kwa­
men verwittigen, dat hij op den 16 meij tot Koning van Po-
tot was verkozen. Men verbeelde zig niet, dat BALDUINUS
flegts een bloot aanfehouwer van deze plegtigheid was, verre
van daar, hij (j-eelde J
er ene hoofdrol, want zijne redevoering
aan een dier Gezanten, met name Jon. SARIÜS Z/.MOSKY, daar
hij groten lof mede behaalde, ftrekt tot een be .vijs van het te­
gendeel. In verfcheidene gefprekken met de Poolfe Edellie­
den , onderrigte hij hen, welke verbeteringen voor de Hoge-
fcho'ol teKrakau noodzaaklek vereischt wierden , zou zij ir, bloei
geraken; en tot een der gefcbüafte middelen , prees hij daar toe
aan ene handleiding, hoedanig de beoerlening der regtsgelcerd-
heid moest beftierd worden; fchenkende hen ten dien einde,
enige zijner redevoeringen en lesfen, die hij te Bourges voor­
heen gehouden hadt. De Poolfe Gezanten deden hun uiterfte
best, hem over te halen, met hun naar Krakau te vertrekken;
ook 'was BALDUINUS hier niet vreemd van, en zon zig daar toe
hebben laten bewegen, ware de dood niet tusfen beiden
gekomen, die alle de grote ontwerpen verijdelde, welke hij
reeds tot die reize gefmeed hadt. Hij wierdt door een aan­
houdende koorts aangetast , die hem fpoedig ten grave ücepte;
en hij overleed in tegenwoordigheid van zijne huisvrouw
en dogter, benevens den beroemden Jefuit MALDdKATj den
11 november i

55 BALDUINUS. (FRANCISCUS)
ras te Parijs. PAFIRIUS MASTOS droeg zorg dat BALDUINUS ia
het klooster der Mathurinen wierdt begraven, en dat dit zonderlinge-graffchrift
op dezark'die hem bedekte, wierdt geplaatst:
CUJACI? BALDUINUS hicjacet; hoe team reputa, & vale!
Mortuis vóbis, Jurisprudentiam cerripiet gravis fopbr. FRANCIScus
BALDUINUS J. C. obiit anno etatis LUI. n Kovembris a,
partu Virginis M.D.LXXIII. PAPYJUUS MASSÓNUS Balduim Lditor
pos.
Zie daar lezer, de gewigtigfte levenstrekken een's mans

BALDUINUS. (FRANCISCUS) 59
hebben fommigen hem den naam van ECOBILIUS gegeven, een
ouden Sophist, die om voordeelshalven onder KOKSTANTYN
een ijverig Christen, en onder JULIAAN de roekelooste Afgo­
dendienaar was, en na diens dood, weder een der grootfte vx>r-
ftanders van het Christendom werdt. Dan BALDUINUS verwisfeit
fchielijk in een bevalliger gedaante, wanneer men hern als
Geleerde befchouwt; want dan vertoont hij zig als een Man,
die met behulp der griekfe en lat'tjnfe talen benevens de gron­
dige kennis der oudheden, een der voortreffeüjkfte uitleggers
van het Roomfe Wetboek was, en met den zelvden glans in
het verklaren der Burgerlijke Regten en Kerkelijke Gefchiedé-
nis praalde. In een woord, zo lang 'er zugt voor ware ge­
leerdheid zal zijn, zullen de febriften van BALDUINUS als al-
toosdurende gedenktekenen van zijn te regt verkregenen roem,
in eerbiedige aandenking blijven. Men vindt ene optelling
van zijne veelvuldige uitgegevene werken, onder andeien, in
de Jurisprudentia Romana &f Attka, cum pivfat. J. G. HEINEC-
cn Tom. I. p- 2-26. Ook bij PAQUOT, Hifi. litter. Tom.
lil. p. 71-99- i PAPIR. MASSONUS , Elog. Part. II. p.
255-263. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 221. FR. SWEERTII,
Athen. Belg. p. 239, 240. J^F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 281-'
284. CoNKiNfiius, ad Scec. XVI. c. III. p. 155-
t w n
'-Mis
KRANTZII. TOB. MAGIRUS , voc. FR. BALDUINUS , JCtvs. POPE
BLOUNT, p. 708-709. MORHOF., Polytifi. pratt. Tom. II. p.
571. Jo. MOLLERI, Homonijmoscap. p. 650. CRENII, Animadv.
Philolog. Part. VIII. p. Wfr 118. Jo. FABRICH, Hifi. Biblist.
Part. I. p. 175- PETR. BURMANNUS, fenior, ad Sijllog. Epifi.
Tom. II. p. 241-
C a t a L
BUNAV. Tom. I. vol. II. p. 1057.
Jon. FRID. JUGLERI, SSeytragc lm 3ftt(Nifftf ïSiegtctytytf,
Tom. H. p- 41-78. SCEVOL. SAMMARTHAN. II. Ekgior. p.
107-109. B. G. STRUVIUS, in Thefaitr. var. Erudit. S. Biblio-
theca antiiua. An. 1705- P- 382-386. 526-532. C. SAXI, O-
nam. literar. Pars III. p. 239, 240. Analeü. p. 630. D. CLE­
MENT, Eiblioth. curieufe, Tom. II. p. 368. JONA WILLEM TE
WAT2R, Verbond der Edelen , li D. bl. tifltkfö
BAL-

Éo BALDUINUS. (PASCHAS.) BALEN. (HENDRIK VASy
BALDUINUS (PASCHASIUS) , bekleed Je in" 1553 de
waardighe.d van Prior te Pakmpkin, een klooster gelegen tus­
fen Rljsjel en Douai; en was een-gelee d man, die ver uitge.
ftrekte kundigheden bezat, zeer ervaren was in de latijnfe,
giiekfe en hebreu wfe talen, de welfprekéndheid, oudheden'
mathefis enz., en geboren fcheen om aan anderen den fmaak tot
tvetenfehappen en godsvrugt in te boezemen. Hij muntte in-
zon eheid uit door zijne zagtaartigheid, zijn geduld en inge-
togenhe d. Mij fchieef de volgende, werkjes: Epift. de Hebrceu
Gsm • arum nominibus ac viribus. De Ponderibus £f Mevfuns. Dt
Caendarii reformatione. Monumenta Chronicon PhanopU
nmjh ap. BUZELINUM,• Gtdlo-FL p. 138. FOPPENS, Eiblioth. Belg,
p. 933. PAQUOT, Memoires litter/Tom. II. p. 391, 392.
BALEN (HENDRIK VAN-), Konstfchüder, is volgens het
getuigenis van KAREL VAN MANDER, een leerling van ADAM
VAN OÖRT geweest. Wat zijne fchilderwijze betreft , draagt
*8 t S^'ftig getuigenis weg, dat zij zo ten aanzien van or­
donnantie, tekening als fchikiertrant, deugdzaam goed is, zo
dat zijne Hukken wel in de reije van de konftigfte meesters ene
p'aats verdienen; en, in 't bijzonder moet.men 'er van getui­
gen, dat hij zijne naakten zo fchoon, zo poezel van omtrek,
en zo rond en kragtig heeft uitgevoerd, dat bijna' alle andere
konst daar bij afvalt. Onder vele van zijne grote fchildei wer­
ken , munt inzenderheid uit, de Afbeelding der zondige/wereld,
ten tijde van den Boetpiedi-ker No ACH; het dorjlige'' Israël \
drinkende van 't water dat uit de fteemots ontfpringt; nog
een ftuk daar FARAO in het rode meir verdrin: t. Een klein
ftukje van hem op koper gefchildert, verdient als een kenstja»
weel befchouwt te worden; het beeld 't oirdeel van PARIS af
lijnde de drie Godinnen, inzonderheid VENUS die zig- van ag-
teren met hare poezelige billen laat zien , zo rond, kragtig en
uitvoerig gefchilderd, dat ze buiten het tafereel febijnen uit
te fteken; de grond waar op zij ftaan, is met gras, kruid­
jes, en voorts het gehele landfehap, uitvoerig en konftig door
den FiUwedm BREUGEL gefchildert,
On-

BALEN. (MATHYS) $i
Onze HENDRIK VAN BALEN, heeft een zoon nagelaten, Jo-
KANNES genaamd, in 1611 te Antw rpen geboren, waar van
K. DE BIE, op bh 120 zegt: hij heef; de konst hij zfn berugts
vader HENDRIK VAN BALEN geleert. Nadeihand is JOHANNES
naar Italië gereisd, heeft aldaar de konst voortgezet, en door
gijn ijver en naarftigheid, nog gedurende het leven van zijnen
vader groten roem verworven, waar op dit vers flaat:
PYTHAGQRAS tijran van Lemnos heeft gefchreven :
Als 't lighaam fteift, de ziel tot flegte of beter iTant
Verhuist. Wie twijfelt aan dit oude leerftuk, want
De .^eest van HENRIK leeft in JAN, bij 's vaders leven.
JAN leefde nog in 1661, en woonde toen te Antwerpen, doch
zijn vader was op dien tijd reeds overleden. — K. v. MAN­
DER, Leven der Schilders, II. D. bl. 17S. A. HOUBRAKEN,
Schouwburg, I. D. bl. 81,
BALEN (MATHYS), herkomftig uit een voornaam geflagt
te Dordrecht, afftammende van MARIA BALEN, die benevens
bare egtgenoot MATTHIAS AALBERTS, in 1557 het weeshuis te
Gorkum heeft geftigt, werdt op den 1 october 1611 geboien,
uit JAN BALEN en ELISABETH BOKSTAAL zijn eerfte vrouw,
welke uit een aanzienlijke familie van Gent herkomftig was,
en den 1 februarij 1620 overleed. MATHYS heeft diie vrou­
wen gehadt, de eerfte KRISTINA VAN DEN TAK, huwde hij den
19 jünij 1632, deze ftierf den 18 october 1642, nalatende
een zoon en twee dogters; met de twede MARTINA SAVARX
trad hij in den egt den 17 april 1644, en deze ftierf den
•?o october 1652, na hem een zoon en drie dogters gebaard
ie hebben; de derde was ELISABETH VAN RVNBERK , hier trouw­
de hij mede den 21 december 1653, en heeft bij haar geen
kinderen verwekt. Onze BALEN lei zig inzonderheid uit op
de beoeffening van zijne moederspraak, en maakte versfea
welke in dien tijd gefmaakt wierden; dan zijne voornaamUe
letteroefening beftond, om de oudheden en de gefchiedenis
van zijn vaderftad nauwkeurig op te fpoien, waar toe hij
gee-

& MLEN. (MATHYS)- ««
geenen aanhoudenden arbeid noch vlijt fpaarde, ook wierdt
hem zeer gunitig door de Regering toegang tot de ftads archi-
ven verleend; de vrugten die wij van 's Mans letterarbeid
hebben, beitaan in de V$cftfyjjbi\W ter „Sta* ©oJÖwtSt/ bcr=
tattente baar begin/ ounonrev tamemms cn tetteren fïant
nij./ i(567 in 4to., en verfiert met vele fraaije platen. Dit
werk benevens deszeivs maker, is door de pen van de verfian-
dige Juffer MARGARETHA GODEWYK, met de volgende latijnfe.
digtregels vereert :
Qui Patrimn fervat meru.it geftare Coronam,
BALEN quid meniit? qui Patrimn aedificaU
Delirium Dordrechta tuum, laus prima Camoenae %
Is prelium Famae non morientis habet.
Het is ook waar, dat deze befchrijving alleruitmuntendst is-,
en dat de Schrijver, met voorbijgaan van zaken, welke niet
tot zijn onderwerp behoren, 'er alles in bevat, wat men in
de befchrijving van ene ftad kan verlangen. Hoe veel nut hij
daar mede gedaan, en te gelijk zijnen naam vereeuwigd heeft,
is den Nederlandtren ten overvloede bekend, uit den inhoud
van 't Boek zelve, dat onmisbaar is voor iemand, die de va-
derlandfe gefchiedenisfen beoeffent, doch bezwaarlijk en niet
dan voor een hogen prijs is te bekomen. De war? tijd van
zijn overlijden is mij niet gebleken. FOPPENS, Bibl.
Belg. p. 865. C. SAXI, Onèm. liter. Pars V. p. 246. PA'OUOT,'
Memoires fitter. Tom. IV. p. 100-102. PARS, Naamrol van dt
Batav. en Holl. Schrijvers, bl. 159-160.
BALEN (MATHYS), Konstfchüder, een kleinzoon van
den Dordfen Hiftoriefchrijver, is te Dordrecht geboren den 24
februarij 1684; zijn vader die in 1746 overleed, hadt den ou­
derdom van 100 jaren, min ruim twee maanden bereikt.
Al vroeg toonde MATHYS , dat zijne neiging tot de fchilder-
konst overhelde, met bij zijne ouders zo lang aan te houden,
dat die hem eindelijk bij ARNOUD HOUERAKEN bedelden om te'
leren tekenen; doch na dat hij twee jaren het fchrander on­
derwijs van dien begaafden Konftenaar genoten hadt, van be-
fluit

BALEN. BALINGHEM. BALINUS. 6}
fluit veranderden, en hem bij een Kruidenier te Rotterdam irf
den winkel plaatteen, met oogmerk om hem in die nering op
te b.engen; maar op zekeren tijd met zijn meester over het
kloven der duigen van een pruimevat, in woorden rakende,
kwam hij bij zijne ouders weer t'huis. Jritusfen begon de zugt
tot de konst op. nieuw in hem te herleven; des begaf hij zig
andermaal naar HOUBRAKEN, en viel met geen minder drift
ais te voren aan de konstoefrening; daar hij zo lang met dien
zelvden ijver in volhardde, tot hij zijne leerjaren door, en
de grondregels der konst magtig zijnde, zig in ftaat oirdeelde,
om voorts door eigen beoeffening zig te kunnen redden; vol­
gende in alles nauwkeurig de manier van zijnen meester, en
meest hiftorien en landfehappen van eigen vinding fchilde-
ïende. — J. v. GOOL, N. Schouwb, der Schilders, II. D.
bl. 55~57-
BALEN (PIETER KRISTOFFEL wj»), heeft ingevolge
berigt van J. B. GRAMAYE, ene Befchrijving van 's Hatogen-
bpsch in het latijn uitgegeven; doch Mr. J. H. VAN HEURN
betuigd, naar die befchrijving te vergeefs gezogt te hebben,
fchoon OUDENHOVEN die in zijnen druk van 1670, bl. 25. aan­
haalt. F. SWEERTII, Athen. Belg. p. 601. V. HEUEN,
Befchr. van 's. Hertogenb. I. D. Voorrede, bl. 26.
BALINGHEM (ANTONY VAN) , Jefuit, wierdt te Se.
Omer geboren in 1571, in dc orden der Jefuiten in 1588 aan­
genomen, daar nauwer door de vier beloften in 1608 aan
verbonden, en ftierf te Rijsfel den 24 januarij 1630, in zijn
5ofte jaar. Hij heeft zig ten enenmalen tot den predikdienst
toegewijd, en veel roem, door zijne vlugheid en welfprekend-
heid, in die geestelijke renbaan verworven. PAQUOT , Hifi.
litter. Tom. VIII. p. 131-138, telt niet minder dan 40 werk­
jes op, die hij over godvrugtige onderwerpen door den druk
heeft gemeen gemaakt. F. SWEERTII, Ath. Belg. p. 35.
ForrENS, Bibl. Belg. p. 6o.
BALINUS (JOHANNES), Priester, geboren te Wezel,
en ook in die zelvde ftad geftorvèn. Hij is geweest Kapellaan
van

tf+ BALJUW. BALLAERT. BALLING.
van CLAODIUS DE RVA, Baron van Baidnpan, en heeft gefchre­
ven: de Bello Belgico, mijpiciis Ducis AMBR. SHNUL*. Brux.
1609. in 8w. Ook nog ene menigte andere werkjes, waar
onder vele digtftukken, die men wil dat nog onder bewaring
van zijne naastbeftaandeq berusten. . FOPPENS Bibl Bel*
P- 567- ' ' "
' BALJUW (NO, Konstfchüder, een Antwerper van geboor­
te, kwam in 't Iaatfte gedeelte van de voorgaande eeuw ter
wereld. Zijn voornaamfte konstoeffen'ing beftond , in her
fchilderen van Henen vafen, voor de Antwerpfe bioèmfchilders •
welke vafen hij op een vasten prijs ftelde, even als de bakkers
het brood. Men kan niet ontkennen, of zij zijn kondig g crchilderd
en wel'gekleurd, doch vallen wat plat dat jammer
is, want de kindertjes, faters, nijmfen en andere fieraden
daar hij die mede heeft opgefchikt, zijn fraai en ftout gete!
kend en uitnemend wel behandelt WEYERMAN, Leven
der Schilders, III. D. bl. 230.
BALLAERT (MICHIEL), Hoogleraar in de Godgeleerd-
heid, is te Brusfel geboren den 15 april I f f 2 2. wndde
zig vroegtijdig aan den geestelijken ftaat, en is Provintiaal
geweest van de Karmeliten kloosters in Staats-Flaanderen &c.
Hij ftierf den 2 februarij 1684; en heeft onder anderen gei
fchreven : Fnjlitutidnum mijfticarum , libr. IV. Antv. 1671
A-to. Introduttienem tri terram Canneli. Brux. 1659. gV, '
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 896".
BALLING (PIETER), Priester, werdt op Sacramentsdag
van het jaar 1578, na het lezen der Misfe, in de St. Bavo of
grote Kerk te Haarlem, door een der moordzieke Soldaten die
bezig waren met plunderen, zodanig van agteren gekwetst,
dat hij op den fchoot van vrouwe MACHTELD VAN DER LAAN,'
wier man een der nieuw aangeftelde Burgemeesteren was, ne-
derzeeg, en kort na zijne bekomene wonden overleed. -
AMPSING, Befchr. van Haarlem, bl. 463. WAG. , Vad. Hifi.
VII. D. bl. 209. Oudheden van Kennemerl. bl. 27.
BAL»

BALNEAVIS. (HENRY) CS
BALNEAVIS (HENRY), een Schot van geboorte, Lt.
Kollonel bij 't regiment van STUART, een Krijgsman ruim 70
jaren oud, was in 1787 door de Staten van Holland buiten
dienst gefield, om dat hij ronduit weigerde, zig aan derzelver
bevelen te gedragen, in zo verre hij waande, dat die tegens
zijnen eed den algemenen Staten gedaan , aanliepen. Hij be-
ftondt ene daad, door dezen als een betoon van kloekmoedig­
heid aangezien, door anderen, zo zij dagten met meerder regt,
voor verraad uitgekreten. Hij hadt Oudewater daar hij in
guarnifoen lag, verlaten en zig naar 's Hage begeven; der­
waarts wederkerende, om in gevolge het befluit van den Raad
van Staten, het vorige bevelhebberfchap weder op zig te ne- .
men, werdt hij afgewezen, en moest met zijn rijdtuig te rug
keren. Men droeg te Oudewater alle voorzorg om hem, die
pien vastftelde dat voor hadt met bijftand van volk daar bin­
nen te komen, 'er buiten te houden. Verftandhouding met de
Soldaten binnen de ftad, ftelde hem in ftaat, om den tijd der
verrasiing te beramen en dezelve te volvoeren, 's Morgens
tusfen vijf en zes uren naderde hij de poort, werdt door die
zijne zijde hielden gekend, die op een door hem gegeven te­
ken , met geweld de wagt aanvielen en hem den ingang be­
zorgden , de gereedftaande geweren afhaalden, en hem verge­
zelden na het verblijf des Kollonels VAN CITTERS, daar thans
bevel voerende. Men brak de deur open, haalde hem en
den Kapitein MAY, op 't onzagtfte ten bedde uit, en zette
deze beiden met nog twee Officieren, een Adjudant en een
Kommandant der Vrijcorporisten in hegtenis. Intusfen ging
• een gedeelte zijner manfchap de poort fluiten, een ander ge­
deelte het gefchut op de wal vernagelen, een derde maakte
zig meester van het kruidmagazijn, om 'er patronen uit te
halen , gelijk zij ook de vaandels en de batailjons-kas in handen
kregen. Vervolgens een wagen geprest en zijn volk in orde
,gefchaard hebbende, trok hij ter poorte uit met vliegende
vaandels en flaande trommels, met vier kompagnien van
STUART, het gehele derde batailjon van GRENIER, vijf Dra­
gonders van BYLAND, en een man van SAXEN-GOTHA. Een
II. DEEL. E ge-

6$ BALNEAVIS. (HENRY)
gedfalte y&n het batailjon van HARDENBROEK uit Heusden naar
finmn trekkende, vervoegde zig bij dezen. De drie kom-
pagnien, yan STUART in de Wierikkerfchans, onderrigt van bet
Voornemen van BALNEAVIS, wagtten den uitflag van den toe­
leg te Oudewater af. Dezen vernomen hebbende, verlieten zij
pnder aanvoering eens Korporaals, die van den bevelhebben-
den Officier defleutels gevorderd, en, op het dreigen van ge­
weld, bekomen hadt, die fchans, waar behalven de Officie-
ïen en enige Sergeanten, flegts 20 Soldaten bleven, alle volg­
den zij den weg naar Gelderland door BALNEAVIS ingeflagen.
Dit bedrijf van BALNEAVIS, namen de Staten van Heiland op,
als een verraderlijken aanflag en overweldiging van het krijgs­
volk ,

BALTEN. (PIETER) BALTENSZ. (FRANS) Cr
door J. A. DE CHALMOT, II. Deel, bl. 9, 10. XXII. Deel,
fel. 29. 45.
BALTEN (PIETER), Konstfchilder, wierdt in 1579 te
Antwerpen in 't Schilders-gilde als lid aangenomen; hij was
een zeer goed Landfchapfchilder, die de manier van PIETES.
BREUGEL volgde, en ook fraai met de pen tekende; ook hadt
hij verfcheidene landen bezogt, daar hij een menigte tekenin­
gen naar het leven hadt vervaardigd. Hij fchilderde op een
vaardige wijze, zo wel met water als olieverwen, en maakte
zeer goede Beelden, fchflderende veelal Boerekermïsfen en
gelijkfoortige Hukken, die gretig gczogt werden. PIETER die te
Antwerpen overleden is, was ook Digter en Rhetorijker. ——
K. v. MANDER, Leven der Schilders, I. D. bl. 306".
BALTENSZ (FRANS), is geweest in 1648 Boekdrukke* te
Dordrecht, blijkens een door hem als autheur uitgegeven boekje
in 8vo., onder dezen zonderlingen tijtel: J»amariunie/ ofte
*>piegf)el öcr Ooöpbjcefcr.thcijt cn «Êertaar&etjr/ ofte gefrneecït
ban ben ï?ecrc met j»ct rcchtscfcohtgó Wijf ban 'éamaria/
pft unt Saccb ban €ph?a:m ban ^ïctjar/ befcfeebcn ia l)rt
bierbe Captttcl ban ben €bangcïi(ï fïcfjanne/ mpn$ boo$c=>
fielt / bic met bcrseïöingïjc bcrgoïucn foo:bt/ boïghen^ De tooof
ben öc£ ï}ccrcn &c. Uit de voorrede en het werk zelve, zoude
men niet zonder grond kunnen befluiten, dat de fchrijver
het gantsal in ene verbijstering van zinnen, uit zijne pen
heeft doen vloeijen, doordien 'er geen zamenhang noch ïlot in
het werkje van voren tot agtcren is te vinden, en de woorden
onverfchillig door eikanderen fchijnen geplaatst te zijn.
BALTHASAR GERARDS, geboren te Villefans in Sourl
gtmdie, was de moordenaar van WILLEM DEN I, Prinfe van
•Oranje, welke gruwelijke fchendaad hij op den 10 julij 1584,
door middel van een pistool ten uitvoer bragt, zijnde de Prins
toen ter tijd te Delft in het St. Aagten klooster, 't welk tot een
verblijf voor hem was vervaardigd. BALTHASAR was, terftond na
het plegen van den moord, agter uit door de ftallingen wegge-
vlugt, tot aan de veste, alwaar hij menende zig te water te
E e be-

& SAETHASAR GERARDS.
keggen, door twe? van ' ? Brlhfen dienaren, agterbaald ea
gevat werdt. Men bragt hem terflond in de Conchergerie; hier
'! van IW/ï, waar bij daar na Gemagtigden kwa­
men, uit den ffogen Rade en 't Hof van Hcjland, ondervraagd
zijnde, beleedt hij: ,, dat hij BALTHASAR GEHARDS genoemd
>i e
l 9, in 't graavfchap Bqurgandie geboren was; dat
P bl
i $ van wille was geweest, en gelegenheid hadt re-
o g t o m d e ! 1 P r l
M ? ' : n s v
? n
kant,te helpen. Dat hij eindelijk
« v
^ n
. 2 i
J n
voornemen kennis gegeven hadt aan een Jefuit te
M
d i e h e
^
J ) a d t
geraden, deswege, met den Prinfe
« VAN PARJIA te fpieken; dat hij hier op, naar Doornik aan
,. dezen gefchreven hadt, doch geen antwoord duiven afwa*-
„ ten, uit vreze dat hem 't overdragen der zegels van den
Grave VAN MANSVELD, in wiens dienst hij waarlijk geweest
was, kwalijk genomen zou worden. Dat bij hier op ber-
waarts was gekomen, en den moord hadt uitgevoerd, daarbij
„ de reis nog om doen zou, alfchoon hij zig ten dezen tijde
,, duizend mijlen van hier bavondt." Men vondt twee blazen
bij hem , met behulp van welke hij over de graft dagt te
zwemmen. Voorts toonde hij zig bedroefd , dat de Prins dit
feadt men hem wijs gemaakt, nog leefde. Doch vernemende
dat hij gewond was, geliet hij zig blijde te zijn: waar uit men
vermoeden mag, dat hij 't loot vergiftigd of hoekswijze ge­
vormd hadt. Daar na gepijnigd zijnde, verklaarde hij • i n
,, zijn opzet gefterkt te zijn, door GERY' Minderbroeder te
„ Doornik, die hem zijnen zegen gegeven, en door den Jefuit
,, te Trier, die hem verzekerd hadt, dat hij omkomende, dn-
„der de Martelaars gefteld zou worden." Andermaal ge-
pijnigd, bekende hij: „ zijn "voornemen den Prinfe VAN PAR-
,, MA geopenbaard te hebben, die hem gewezen hadt naar
V
d m Raads
hee.r ASSONVILLE, met wien hij afgefprokeij was
,, dat hij zig om toegang bij den Prinfe te krijgen, voor enen
FRANCQIS GUION uitgeven zou. Voo^s hadt de. Raadsheer
„ hem ernftig en bij herhaling vermaand, dat hij betrapt wor-
„ dendg, den Prins VAN PA*ÏU njet melden moest." Den
volgenden dsg, bleef hij ook bujten pijnej, bij de gemelde
'• be-

BALTHASAR GERARBS". 6f
' i 'irtentêiiis, daar bij vcegëridé: „ dat hij uit AssoNvïr.LE ver 3
'
j „ ftaan hadt, dat PARMA den toeleg preesj 'en hérri 't lö'orls,
• j ,, bij oen Ban beloofd, verzorgen zou" &c. Voorts volharde
• J hij bij de betuiging: „ dat heni zijne onderneming biet ÏOÜW»
" u „ de, die hij nog ter hand liaan zou, al moest ze duizénd Ié*
1] „ vens kosten, 't Pijnigen verklaarde hij te lijden, oni Zijne
• fl „ voorgaande zonden. Om 't ftuk aan den Prinfe Begaan,
' :
I „ hadt hij, als een wakker voorvegter der Rocmfe Kerke, Üeil
•' U „ hemel verdiend." Nogthans ontviel heffl, Htsferi bekten,
" | dat hij 't ondernomen hadt, uit begeerte naar rijkdom. GB-
;
| geesfè'd zijnde, paste hij op' zig toe de woorden, dböï P'ii.A-
' j TUS gefproken van den Heere CHRISTUS, Ecce Homó, He hift
' II den mensch. Op den i3den, werdt hij door 'dé Gernagtigdci'!
' I uit den Hogen en Provintialen Rade , en door die van óèü
• Geregte en Schepenen van Delft, gevonnist: „ om op eên
„ fchavot voor 't ftadshuis gebragt te worden, daat hem éi
regterhand, tusfen een tocfluitend heet ijzer, gefchrÖéid|
„ 't vleesch voorts, op zes plaatzen, met gloeijendé téngen>
! „ uit Zijn lighaam genepen zou worden, zijn lighaatri tQÜ
•„ men daar na van onderen op levende vierendelen J 't hert
! „ daar uit halen, en hem in *t aangezigt werpen; 't hoofd
i; van den romp gehouwen,- zou agter 's Prinfen huizing op
„ een' ftaak, op den fchooltoren gefteld, de vier delen zijirs
i I „ lighaams, aan de bolwerken van vier poorten der ftad ge-
"• g hangen worden. Voorts zouden zijne goederen verbeurd
,; zijn." 't Horen van dit vonnis ontftelde hem dermate, dat
:• hij het uur vervloekte, waar in hij eerst te Dokj den pleü-
:• handel leerde, 't welk hem ter kennisfe der Groten inge-
; wikkeld, en uit ziigt tot ftaat J tot zulk een ramp' gebragt hadt;
dan hij herftelde zig egter fposdig. Des anderen daags den
!, isden julij, werdt het vonnis uitgevoerd, 't welk bij met
i veel hardvogtigheid doorftondt. Toen hem de hand, met
ï : een gloeijend wafelijzer, gekneld was, fchudde hij de ftomp
nog, als ware het om een kruis te maken en het volk te
j zegenen; en het was op de zelvde wijze, dat hij het overga
ï Zijner ftrafïe verdroeg. E. v. METERT-W , NtderL Ottli
E 3 &

lo BALTIN. BAMESBIER, BANELT. BANJAART.
fol. 229. HOOFT, Nederl Gefch.' fol. 903 en 904. WAGEN.*
Vai. Hifi. VII. D. bl. 5- -535, en meer anderen.
BALTIN (ADRIAAN,. geboren in 1545, is Penfionaris
der ftad Brugge- geweest. Hij ftierf in 1623, in den ouder­
dom van 78 jaren, en heeft in druk uitgegeven: Orai. in fu-
fiere feren. ALBERTI AUSTRIACI, Principis Belgamn. Ook vindt
ik nog in de Befchrijving van Mechelen, gedrukt te Brasfel in
1770. I. D. bl. 334, een graffchrift in de franfe taal, ter eere
van enen JOSSE BALTIN, die Raad en gewoon Requestmeester
is geweest van de Aartshertogen, geftorvèn is den 9 januarij
1621 en in de Kerk van St. Jan te Mechelen begraven. ——
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 9.
EAMEOOTS, zie LAAR (PlETER VAN).
BAMESBIER (HANS), een Duitfer van geboorte, is ge­
weest een deftig Pourtraitfchilder, een leerling van LAMBERT
LOMBARDUS. Hij woonde te Amftetdam, en ftierf aldaar in
'£ laatst der XVIde eeuw, in den hogen ouderdom van bijna
100 jaren, —— K. v. MANDER, Leven der Schilders, I D
bh 155-
BANELT (JOHANNES), 'een Luikenaar, en Geestelijke
van de orden der Kruisbroeders, leefde in de XVIde en
XVIIde eeuw; hij heeft een boekje gefchreven tot tijtel voe­
rende: De translatione Reliquiarum corporis S. ODILI;E Colon
Agrippina ad locum clarum, Jive ccenobium Huenfe totius ord
primarium. Col. 1621. 8vo. —— FOPPENS , Bibl. Belg. p, 567.
BANJAART (ALBERT) , afkomftig uit het oud adelijk
Hollandfe geflagt van dien naam, 't welk thans geheel is uitge-
ftorven, was een der genen, die in het jaar 1168, als on­
dertekenaar van het verdrag, dat Graav FLORIS DE III. van
Holland genooddrongen wierdt aan te gaan met zijnen overwin­
naar FILIPS Grave van Flaanderen, gemeld wordt; gelijk hij
ook voorkomt op het jaar 1203, toen Graav DIRK zig ge­
dwongen zag, het oudfte gedeelte van Holland, als een leen
van

BANJAART. (DIRK JANSSEN) fï
itn Brtibmi, te ei kennen. Noodlottiger was vóór h#m | Sït
het zelvde jaar, de partij die hij met anderen', tegens
ADA, haren gemaal den Graav VANLOON, eh moeder gektJziïj
hadt, en waar aan de verwoesting van zijn fchone kasteel tu?»
fen Kastrikum en de Beverwijk gelegëh, moet worden töÊgS»
fchreven, na dat hij nevens anderen, gants Kennemerlmd in
rep en roer hadt gebragt, en het beleg voor den Leijdfen Éus%
geflagen. VELIUS in zijn Kronijk van Hoorn, noemt ondèr énige
der voomaamfte geflagten in die ftad bekend, ook dit, dag
hij zegt 4
, op het jaar 1419 reeds uitgeftorven te zijn, dan dit
moet ene misileiling van dien Gefchiedfchrijver zijn, of $$
de beide volgenden moeten niet tot dat geflagt behoord heb­
ben. GOUDHOEVEN, Kronijk, bl. 295, ïg6. WAGEN, ;
Vod. Hifi. II. D; bl. 259- 295- 304-
BANJAART (DIRK JANSSEN), te Htoïn jrborfen, ft
een man geweest, die door zijn ondernemenden aart, boven
het gemeen heeft uitgemunt, en zig tot een hoofd val! de
volkspartij durfde opwerpen, zonder het gezag der Regering
enigzints te fchromen. Hier van gaf hij een doorflaande blijk ,
in het jaar 1477; want als te dier tijd binnen Hoorn een geweldig
oproer ontftond, ter gelegenheid van het invoeren
van enige nieuwe excijnfen die het volk wilde afgefchaft hebben
, en° waar tegen de Regering geene maatregelen te werk
|elde om die te beteugelen, zo drong BANJAART verzelt van
enigen uit het gemeen, in het huis van den Schout, brak den
ftok waar aan de gevangenen gefloten waren los. en voerde
die in verzekering naar het ftadshuis. Daags daar aan, toen
de Schout VELAER die grotelijks' in den haat van het gemeen
ftondt, weder in de ftad kwam, fnelde het grauw naar zijn
huis, doorzogt het van onderen tot boven , maar vondt
hem tot zijn geluk niet, doch toen ging het aan 't plunderen
, vernielende en rovende al wat 'er in was; waar na zij
tiaar meer andere huizen trokken, waar van fommigen het zelvde
lot ondergingen. De verbittering van velen zo wel groot
als klein, tegen Schout VELAER en die genen welke tot zijn
E 4 foo«

?a BANJAART. (DIRK JANSSEN)
fiioer behoorden , was zo uitbundig, dat fommigen van ds
regerende Burgemeesters, in plaats van den moedwil te Mui­
ten, van het fladshuis riepen; „ dat Burgemeesteren alles wat
„ door BANJAART en de zijnen was bedreven, ter hunner ver-
„ antwoording. namen." Het gemeen dus den ruimen teugel
gevierd, behoeft men zig niet te verwonderen, dat met hollen
voortvarende, alle palen van befcheidenheid overfchreedt.
Daar waren van de Regenten die dezen moedwil reeds in den
beginne hadden willen fluiten, gevangen gezet, en fommigen
hadden al zestien dagen in den kerker gezugt, dagelijks on-
diaaghjken hoon en fmaad ondergaande, met bedreiging zelvs
dat men hun van 't leven zoude beroven, indien zij niet be­
werkten, dat VELAER viijwilligen afftand van het Schoutsambt
deedt, en zijne commisfie aan hun in handen flelde. De vrien­
den van den Schout ziende, in welk dringend gevaar hij zig
bevondt, bewogen hem ten laatften door bidden en fineken,
om daar van afftand te doen; waar na men ten Hove wist té
bewerken, dat de aanftelling van den Schout, mits voor die
vergunning ene aanzienlijke fomme aan den Graav betalende
voortaan door de ftad zoude gefchieden. Als nu Burgemeeste­
ren raadpleegden, aan wien dit gewigtig ambt te zullen op­
dragen, kwam 'er op aanftoking van BANJAART, een onbe-
ftusde menigte ten ftadshuize in Burgemeesters kamer dringen,
z-eggende: „ raadpleegt gijlieden wie gij Schout zult maken?
„ wij waarfchouwen u, indien gijlieden'er enen anderen aah-
„ fteld als onzen kapitein BANJAART, zal de drommel de kaars
„ dragen, en wij zullen u zo veel volk op 't lijf fturen, dat
„ gij 'er van gruwen zult." Deze bedreiging werkte uit, dat
BANJAART het Schoutsambt verkreeg; waar na de rust ook
genoegzaam in d e ftad wierdt herfteld, de gevangenen ont-
flaakt, en aan de uitgewekenen vrijheid vergund om weder
binnen te mogen komen. Doch BANJAART die ter bekoming
van dit ambt, gewaagd hadt de ftad onderfte boven te keren,
hadt weinig genot van zijne euveldaad, want korte maanden
na dat hij in den eed was genomen, maakte de dood een einde
aan zijne door geweld verkregene beftiering. VEJUÜS,
Kronijk van Hoorn, bl. 97. 192. 107. 109. EAN-

BANJAART SCLI, ' 73
BANJAART SCEI, was in 1447 Slotvoogd van Medmblik,
te dier tijd dat Mr. GOOSWYN DE WILDE, een aanzienlijk man
in Flaanderen geboren, het ambt van Prefident van Holland
uitoefende. Tusfen deze beide menfchen, was zedert enigen
tijd een onverzoenlijke haat ontftaan; veelligt alleen ter oir-
zake van de oude partijfchap hier te lande, alzo de Prefident
der Kabbeljauwfe, BANJAART der Hoekje zijde toegedaan was.
De wrok ging zo verre, dat de Prefident BANJAART opentlijk
van manflag of moord befchuldigde ; waar tegen BANJAART
hem niets fchuldig bleef, maar aan DE WILDE de onnatuurlij­
ke zonde van Sodomie te last lei. Veel gerugts maakten deze
verwijtingen door gants Holland. r Hertog FILIPS van Bourgon-
dien kreeg 'er wel dra kennis van, en 't is te vermoeden dat
hij den Prefident fchuldig hieldt; immers hij befloot hem van
zijn ambt te ontzetten. Intusfen kwam JAN VANLANNOY, in
junij des jaars 1448 over, bekleed met de waardigheid van
Luitenant of Stedehouder des Hertogs. Op den 2often deedt
hij den afgezetten Prefident, en deszelvs bcfchuldiger, den
Slotvoogd van Medenblik, vatten, en in 's Hage enigen tijd
op 't Hof bewaren; 't fcbijnt egter dat men federt goedvondt,
de regtspleging over DE WILDE niet in V Hage te willen hou-
den, om van de misdaad, die hem te iast gelegd werdt, zo
weinig gerugts te' maken als mooglijk ware. De gevangenen
werden beide naar Heusden gebragt, alwaar zij wel anderhalf
jaar' zaten. Eindelijk voerde men den Prefident naar 't flot te
Loevejlein; hier werd: hij zonder nog fchuld bekend te heb­
ben, ter dood vêroirdeelt. Om den ellendigen Heer egter
tot bekentenis te brengen, werdt 'er een vuur ontfteken, in
't voorhof van 't fiot, en een rood kleed daar nevens op de
aarde gefpreid; men beloofde hem 't zwaard, zo hij belijdenis
wilde doen; doch dieigde hem te verbranden, indien hij bij
de ontkenning bleef volharden; waar op hij, uit overtuiging
van fchuld, of uit vrees voor zwarer ftraf, de misdaad be-
leedt, met welke men hem betigt hadt, en op ftaande voet
onthalst werdt. De Slotvoogd die geoirdeeld werdt fiegts een'
manflag te hebben begaan, werdt eerst op vrije voeten gefleld:
E 5
ÉOT[
}

U BANK. (LAURENS) BANKKRT. (ADRIAAN,
doch kort daar ni; bij vonnis van den 6 december i 4 4n t e r
lande uitgebannen, en van alle zijne waardigheden vervallen
verklaart. R. SNOV, kerwn Batav. lib. X. pag I 5 0
DE RIEMER, Befchrijving van 's Gravenhage, II. D. bi. 25 aants
v. en x. WAGEN., Vod. Hifi. IV. D. bl. 22-24.
BANK (LAURENS), geboren te Kaping i : : ,v,,, ; ;, j,
gedurende 15 jaren Hoogleraar in de regten te Wfe, ~
wees, pe achting die hij daar als Student verkerende "reeds
hadt verkregen , werkte uit, dat hij van zijne reizen door
Z'-l '
p a n j t m z
- t e n ,
3 komende, tot het Hoog-
... ereambt aldaar bevorderd wtótfc Hij ftierf den r 3 october
S*« was. een geleerd man, en heeft vele werken door den
d uk weieidkundig gemaakt; * onder anderen: Rcna triul
phans.Fran. 1645. De Tijran.idc Pap, i n R e r e s & p£
2! * ift* ö J T £AÏ
^ ^ 7/ * ^ * * > Mercator, Ma*
;/? 9 l C 5 1
U x a S
tohcee Not, ü uflrata.
'"
I
- " ^ - ^eUari.Z.
b. I, ^ ^ ^ *
nooufte zonden die 'er kunnen uitgedagt worden, het zj
•door geestehjke * wel door wereldlijke pérfonen bedreven!
In M £
" S d d b 0 e t e t G b £ t a i e n
' k
verzoent wori
M ? ï
V e i f C h e i d C n C d n , k k £
"
d
- alle oj>
dtfza en H- f M
wetenswaa^
d se zaken, bj BAYLE in zijn DiEUonaire, T. I. p. 4 3 7. *
1730 E. L. VRIEMOET, Aihen; Frif. p a g. 403-405.
*
BANKERf (ADRIAAN), geboren te )%sfkgm e e ;,t fepitem
ter zee onder t Kollegie ter Admiraliteit in'z-fa*
wierdt Schout-brj-nagt den r 9 december I CT5 4, Viee-Admiraa
d n rju,, I 6 6 s, e n l M t f t d i j k Lt. Admiraal den 20 augj"
««ff. In t jaar ir55o beyondt hij zig op de vloot, die naar
frrr, se den; Mj zende met
;? *******
naai Landskroon om aldaar de brandwagt voor de haven té hou­
den, en dat vaarwater voor de Sneden onbruikbaar te maken,
fch.p de Z w;«^ genaamd voerende 28 ftukken 'gefchut*
dreef

BANKERT. (ADRIAAN) 7-5
&eef door de kragt der ijsfchollen, tot onder 't eiland Wem
aan den grond. De Sweeden met dit ongeval tragtende hun
voordeel te doen, gingen 'er twee kloeke oorlogfchepen
van 40 en 50 fokken benevens drie mindere vaartuigen op
los, ten einde hem te befpringen, lopende ten zuiden vag
Wee» om, terwijl nog vijf andere fcheerboten en floepen, van
gefchut en volk wel voorzien, benoorden het gemelde eiland
omzeilden; doch de wind hun tegenlopende, dreven zij allen
naar Kranenburg. Den 14 maart kwamen zij weder; verzelt
van enen brander; en terwijl hun volk uit de boten op Ween
landde zeilden de oorlogfchepen heen en weder, fchoten zeer
hevig op het fchip van BANKERT; en bleven den gantfen nagt
nabij hem ten anker liggen. Den isden met den dag gingen
de Sweeden weder onder zeil, en bragten hunnen brander tot
aan het fchip van BANKERT ; deze maakte hier op gebruik van
zijne fokken die 't verst dragen konden , en fchoot niet alleen
den brander in den grond, maar vuurde ook zo.hevigcpde ove­
rige Sweedfe fchepen, dat die hem kwartier beloofden, zo hij
zig wilde overgeven; doch BANKERT zijn antwoord was, dat
hij geen kwartier begeerde , maar zig tot den laatften man
zoude verweren, en toonde daar bij met het ophalen van alle
zijne vlaggen en wimpels, dat het hem regt ernst was. Intus-
fen hadden de Sweeden hun gefchut op 'teiland Ween geplant,
om hem mede na de landzijde te befchietcn ; dan ook hier
werden zij door BANKERT dapper begroet; want door zijn ge­
fchut werdt van een der zwaarfte fchepen de raa afgefchoten,
en de anderen zodanig geteisterd, dat zij den moed lieten
zinken, en genoodzaakt wierden om af te deinzen. Met eo-
danigen heldenmoed ver «veerde zig de zeevoogd BANKERT,
fchoon aan den grond zittende, tegens twee oorlogfchepen,
vier andere vaartuigen en een' brander, benevens 400 Sol­
daten , die op het eiland Ween gelegerd waren, om hem te
overmannen. Alleen drie doden en tien gekwetften bekomen
hebbende, kwam hij met groten roem te Koppenhagen te rug,
alwaar hij op de vriendelijkfte wijze door den Koning van
Mvmmjm wierdt ontvangen, die. nevens den Admiraal Os-
»A>f

ïé BANKERT. (ADRLAAN;
*AM en vele andere hoge Bevelhebbers, hem den wel verdien,"
den lof gaven, dien hij door zijn dapper gedrag met zo veel
ïegc hadt verkregen. "
Als Vice-Admiraal was BANKERT f n- >l jaar, W * tegenswoor-
d g bij den zwaren fcheepfhijd tegens de Èngelfe vloot, onde"-
bevel van den generaal MONK, in welk gevegt z i; n T h• D ^
nauw door de vijanden geprangd werdt, d„ §
hij h t tZnZ
be zonk, genoodzaakt wierdt te verlaten, na het in brT d
geftoken, en zig benevens z,n volk in de boten geborgen te
beoben. Op een ander fchip overgegaan zijnde, ontzette ^
met zijn fmaldeel drie Staatfe fchepen, weike groot gevaar lij
pen om door de Engeljen genomeb te worden. Schoon die •
flag voor de Nedérlandje vloot in geenen dele voorfpoedig was
tverdt egter de vo:rzigtigheid in den aftogt in "acht gel'
men, grotelijks geprezen; en de Staten van Zeeland, betoon
den ook hun genoegen in het gehouden beleid en de zonder­
linge dapperheid van bunnen zeevoogd. Als Vice-Admiraal •
kwam hij ook met vijf Zeeuwje fchepen in 1667, bij s lands
zegepralende vloot te Chattam, en fchoon de grboffte ze*e
reeds bevogtcn was, zeilde bij egter met nog 14 fchepen de
rivier verder op, om den vijand afbreuk te deen.
Dan meer gelegenheid om zijnen heldenmoed te tonen ,
kreeg BANKERT in het jaar i ü ? 2 , in den oorlog door dezen
Staat tegens de Engeljen en Franfen gevoerd; want in enen zee-
Lag tegens de famengevoegde vloot van die beide Mo-e-nhe
den, geraakte hij in een hevig gevegt met het imaldeel'vafl
de witte vlag, meest uit Franje fchepen beftaande, blijvend*
hij bijna den gantfehen dag in 't gevcgt. Niet minder dapper
betoonde hij zig in 't volgende jaar, benevens den Lt. Admi­
raal DE RUITER, tegens Prins RO S 1 ! ER T en SPRAG, hebbende
DE RUITER met het roede, en onze BANKERT met het blauwe
fmaldeel der Engelje fchepen, te kampen. DE RUETEK lag toen,
met enige fchepen, in het midden der vijandelijke branders en
andere vaartuigen, dan hij boorde door BANKERT verzelt, dwars
door de Engeljen heen. Dï .RUITER bekwam bij dit r-evegt
toinder fehade dan BANKERT, wiens voorfieng en groot tóars^
zeil

BANKERT. (ADRIAAN) 57
esil wierdt argefchoten; ook geraakte zijn fmaldeel enigzints-
iji wanorde, 't welk DE RUITER ZO dra niet gewaar wierdt, of
bij ontzette hem, en herltekle fpoedig de orde. In het twe-
de gevegt welk in dat zelvde Jaar voorviel , ondervond
D'ESTREES, die de witte vlag onder zijn gebied hadt, de moed
en bekwaamheid van onzen zeeheld; en in het derde viel
B AKKERT andermaal aan op het fmaldeel van D'ESTREES , die
men zegt dat heimelijk bevel van zijnen Koning hadt, om het;-
?evegt zo veel te vermijden als in zijn vermogen was; doch;
deszelvs Schout-bij-nagt MARTEL, vogt als een leeuw; zelvs
poogden de Franfen het fchip waar op zig de Lt. Admiraal
bevondt in brand te Heken, dat hun egter mislukte, en zïj
reifpilden hunne branders vrugteloos; hier op dreef BANKERT
hen om de post, alwaar ze in den wind bleven hangen, zon*
der weder af te komen. Bij de hervatting van den ftrijd, vog-
ten de beste Kapiteinen van Prins ROBBERT als ware helden ;
doch BANKERT , DE RUITER , VAN NES en TROMP die hun
gantsch niet in moed en dapperheid toegaven, drongen 'er zo
geweldig op in, dat de vijanden genoeg te doen hadden, men
het Admiraalfchip van SPRAG, en meer ar.dere zwaar befcha-
digde fchepen, te befchermen en uit het gevegt te liepen.
In 1674, bevondt zig de Et. Admiraal weder op 's lands
vloot, die last hadt om langs de kust van Flaanderen te lopen,
Baar en door de Hoofden en agter de Cingels. De vloot van
daar te rug kerende, kwam te Torbaij ten anker; alwaar de
Admiraal DE RUITER 'er enige fchepen afzonderde, waar me­
de hij voornemens .was zijne onderneming betrekkelijk Ame­
rika, te gaan voortzetten. De overige fchepen bleven onder
het bellier van TROMP, BANKERT en VAN NES, welke door
verftandho.uding met den Ridder DE ROHAN, een landing op
de Franje kust voornemens waren te ondernemen; doch dit
ontwerp voor dat het uitgevoerd koste worden, ontdekt zijn-
de, verviel in duigen; zo dat het aan de Staatjen alleen ge­
lukte, een ftroping op Belijle en Nokmoutier te doen, welke
laatfte plaats zij ook veroverden, doch na verloop van wei?
nige dagen, doordien dezelve niet te houden was, weder

?f BANKERT. (JOHAN)
verlieten; z?j hadden aldaar 19 op het ftrahd gejaagde fchee
n
- P ' ?"* enf
S S efchl,t
veroverd, 17000 guldens hrandfchatting
gevorderd, en tot zekerheid voor de betaling van deze
fom, gijzelaars mede genomen.
In 1671 begaf de Lt. Admiraal BANKERT zig in huwelijk
met vrouwe CONSTANTIA CAU, weduwe van den Heer SAMUEI
BISSCHOP; bij de gewone feestviering, hadt hij de eer vier Af
gevaardigden uit 's lands Staten op zijn bruiloftsmaal te ver
gasten; hij leefde met deze zijne huisvrouwe in een vergenoe-
de egt tot m het jaar 1684, toen hij te Middelburg overleed
Zijnde aldaar in de St. Pieters of oude kerk begraven
Men ontmoet zijne Afbeelding op meer dan ene wijze in
plaat gebragt; doch de beste daar van wordt gehouden die
door H. BERKMANS is gefchilderd, en door C. HAGEN in 't ko
per gemeden; onder deze, leest men het volgende Bijfchrift:
Het oor dronk lang den roera van BANKERTS heldenaart •
Nu ziet het oog den Held, tot Neerland* heil gefchaepen
Die 't fnedig flaghfwaeit op de Franfche ruggen fchaerdt
. En noijt voor vijandt heeft gefwicht in 't blanke wapen •
Zijn moedt ontnam den Zweedde land- en zeelaurier
De Deenfche Kroon erkent en eert hem als befchermer'
In yieede bünckt fijn raedt; fijn deucht in oorlogsvier
Men druk hem niet in Print, maer houw fijn beeld uit marmer..
Ook wordt de lof van zijne heldendaden vermeid, ter gelegen
herd van het flaan van verfcheidene Gedenkpenningen, waar
van men de afbeelding en 'befchrijving vindt, bij Mr. G. VAN
LOON, Ned. Hijloriepenningen, III. D. bl. 119. I S 6.
SMAIXEGANGE, Kronijk van Zeeland, bl.' 425. 7 7 ? B R A N D T
Leven van DE RUITER. P. d e LANGE,' Batavife Romein, bl. 480!
P. DE LA RUE, Heldhaftig Zeeland, bl. 120. 273.
• BANKERT (JOHAN) , Zee-Kapitein, waarfchijnlijk een
broeder van ADRIAAN en zoon van JOOST, fneuvelde op den
*J junij i«56 5, i„ den voor zo vele beroemde vaderland*
Heiden nóodlettigen fcheepftrijd tegens de Engelfin, denzelv-
den

BANKERT. (JOOST VAN TRAPPEN) 7-9
•en dag, op welke de Lt. Admiraal WASSENAAR QGDAM met
zün fchip in de lugt fprong, en behalven hem de Lt. Admi­
raal KORTENAAR, AUKE STELLINGWERF, en meer andeien het
leven lieten. •—— WAGEN., Vad, Hift. XIII. D. bl. 147. .
!'ANKERT (JOOST VAN TRAPPEN), Kommandcur ter
?,ce, zag het eerfte levenslicht te Vlisfingen, en hadt d:t met
vele andere zeehelden gemeen, dat de vereeuwiging van zijnen
naam meer aan zijne dapperheid, dan aan den luister van zijne-
geboorte moet toegefchreven worden. Zeer waarfchijnlijk was
bij dc vader van den hier boven befchrevenen Lt. Admiraal
ADRIAAN BANKERT; dan hoe het ook mag zijn, onze JOOST,
is door zijne bekwaamheid en moed, trapswijze van een ge­
ring bootsgezel, tot het ambt van Kommandeur over de kust
van Zeeland opgeklommen. Hij wierdt in 1624 tot Kapitein
.onder het Kollegie van genoemde provintie aangefleld; en
toen in 1628 de vermaarde PIETER PIHTERSZ. HEIN dei Span­
jaarden zilvervloot vermeesterde , voerde BANKERT als Vice-
Admiraal , het fchip de Neptunus van 24 ftukken gefchut en
bemand met 155 koppen. In die zelvde rang, verzelde hij de
Generaal HENDRIK LONCQUE in een'togt naar de Wcstindiën,
om ingevolge' het oogmerk der Westindife Kompagnie, een
aanftag op Femambuk te ondernemen, die ook in 't jaar 1629,
volkom.n en naar genoegen gelukte.
In 1637 bekleedde BANKERT de rang van Kommanden",
en het was in die waardigheid, dat hij met vier Staatje oorlog­
fchepen in zee gelopen zijnde, na een hevig gevegt tegen ze­
ven Duinkerker oorlogfchepen, 'er drie van vermeesterde, die
hij zegevierende te Vlisfingen binnen bragt, alwaar hij onder
groot gejuig van het volk wierdt ontvangen. Geen minder
aandeel hadt onze JOOST het volgende jaar, in het gevegt te­
gens de Duinkerkers, fchoon de Lt. Admiraal MARTEN HAR-
PERTZ. TROMP het opperbevel over de vloot voerde; en dat
hij gerekend wierdt geen minder deel aan de bevogtene zege
dan dien Admiraal te hebben, bleek, doordien hij even als-
deze met -een gouden keten ter waards van 'aóoö gulders
werdt

$o BANKERT. (JOOST VAH TRAPPEN)
werdt befchonken, behalven nog een gifce van 800 guldens in
geld. Ook deelde BANKERT in den roem der overwinning,
.die TROMP in 1639 op de grote Spanje vloot aan de Engelfe
kusten behaalde.
ó
Door zulke en dusdanige bedrijven meer , zig een grote
roem verworven hebbende, verkoos hem de JVestmdife Kom-
pagnïe in 16-45, tot Admiraal over een vloot, die zij voorne­
mens was naar de Wcsündièn te zenden, met inzigt om de ver
vallene zaken in Brazil te bërftellen. Hij ging daar mede in
februarij 1646 onder zeil, doch deze togt viel noodlottig uit,
en hij hadt tegens vele rampfpoeden te worftelenj want reeds
.leden twee van zijn' fchepen fchipbreuk bij Dmns, en nauwe-
lijks die haven uitgelopen zijnde, dreef hem ftorm en tegen-
. Wind te rug naar Engeland, alwaar de vloot door de ongel­
digheid der winden, genoodzaakt wierdt negen weken te ver­
toeven. Na het doorworftelen van een menigte andere nood­
lottige rampen, waar bij nog ten overmate kwam, dat 'er on­
enigheid onder de hoofden en 'muiterij onder het fcheepsvolle
ohtftond; zeilde de vloot eindelijk naar OUnda en kwam aldaar
op de rede, maar vondt 'er alles in den akeligften toeftand.
, Gebrek aan leeftogt, deed de aldaar overgeblevene Nederlan­
ders, ten uiterften verheugd zijn, over de aankomst van di©
vloot, doch welke vreugde wel dra op ene bittere wijze werdt
getempert, door de vermeerdering der onenigheden onder de
fchepelingen. BANKERT na aldaar enigen tijd vertoefd en zo.
veel doenlijk de rust onder zijn volk herfteld te hebbe
trok van daar met den Overften HINDERSON en een a 1
ke vloot, naar Rio St. Francisco, en wierp aldaa
met oogmerk om de Portugeezen derwaarts te lokken; djt
mislukte hem ook, en het enigfte voordeel
was het eiland Tagaripa te vermeesteren , , .„
bloeds koste, en alwaar meer dan 2000 menfc
ven geraakten; waarlijk een al te wrede opoffering tot beko­
ming van een klein hoekje lands, 't welk men bi it ;
koste houden, maar fpoedig weer in handen der Pc-.;, rezen'
geraakte.
Dan

BANKERT. (JOOST VAN TRAPPEN) Èt
Dan het Haagde hem gelukkiger ter zee, hij nam nu en dan
een fchip of fchoot 'er een in den grond; ook tastte hij om­
trent de Baai de todos los Jantos, een uit Portugal komende vloot
van zeven fchepen aan, waar van hij een in dep grond fchoot,
een twedc ontfnapte het, doch de vijf overigen die rijkelijk ge­
laden waren , en over de twee millioenen waardig gefchat
werden, wierden prijs gemaakt; 400 Portugeezen verdronken
of fneuvclden in het gevegt, de 250 die overgebleven waren,
wierden gevangen gemaakt en naar Olmda gevoerd. Onder
dezen bevonden zig de nieuwe Onderkoning, de Admiraal,
Vice-Admiraal, de Providoor en Regidoor van Brazil, andere
mindere Bevelhebbers en drie Geestelijken. Nog enigen tijd
hier na wierdt hij met enige koopvaardijfchepen verfterkt, en
veroverde onder da linie, nog vier Portugeefe fchepen met
fuiker geladen, waar bij hij 50, en de Portugeezen 120 man
verloren.
BANKERT was voornemens met vijf fchepen naar huis te ke­
ren , doch onder wege werdt hij door ene ziekte aangetast en
ene daar op volgende beroerte overvallen , die hem na weini­
ge dagen den geest deedt geven. Zijn lighaam werdt geopend,
gezouten, bewaard, en dus door zijne beide zonen aldaar te-
gcnswoordig, niettegenftaande men het, wegens het toene­
mend bederf, verfcheidenemalon over boord wilde, zetten, in
Zeeland gebragt en begraven.
Men heeft twee Af beeldzeis van hem in prent, waar van
het ene door UDEMANS is gegraveert; op het ander dat zonder
naam van Plaatfnijder is, leest men dit vierregelig versje van
D. J. Vos.
Zie hier afgebeeld naar 't leeven,
Zeelands zeemachts Commodoor,
Spanjens vreefe, Duinkerks beeven,
Die in 't vechten u ook gaat voor.
Veel verloor het vaderland aan dezen wakkeren zeeman,
en hij wierdt van velen nagetreurd, doordien van hem de
roem uitging, dat hij een der beste zeehoofden was, die immer
II. DEEL. F

82 BANXHEM. (JAN VAN)
in drenst van 's lands Staten geweest waren. . SMALLE-
CANGE, Kronijk van Zeeland, bl. 772. BRANDT, Leven van DE
RUITER. DE LAAT, jaarl. verhaal van de Westind. Komp., bh
167. P, DE LA RUE, Heldh. Zeeland, bl. 127-130.
BANKHEM (JAN VAN), Prefident van den Hogen Raad,
geboren te Leijden in het jaar 1540, uit aanzienlgke ouders!
wierdt van der jeugd af aan, voorbefchikt tot de beceffening'
der fraaije wetenfehappen. De eerfte gronden leide hij daar
toe te Utrecht, onder beftier van MACROPKDIUS; van daar be­
gaf hij zig naar Leuven, alwaar toen de ftudie der regtsgeleerd-
heid ten hoogden toppunt geklommen was; hier ftudeerde hij
met onophoudelijke vlijt, een geruimen tijd; bazogt ver­
volgens Angers, en werdt aldaar tot Meester bevorderd. In
zijn vaderland te rug gekeerd, begaf hij zig tot de praktijk, en
oeffende die met veel roem; waar in hij ook, door ondervin­
ding en verftand, boven de meeste zijner tijdgenoten uitmunt­
te. Wanneer 'er in 1582 een Hoge Raad over Holland,
Zeeland en Westfriesland, waar van het Berigtfchrift reeds in
1580 was ontworpen, wierdt opgerigt en in bediening trad;
werdt VAN BANKHEM, om zijne uitnemende verdienften en be­
kwaamheid, op aanbeveling van Prins WILLEM DEN I, tot lid
daar van aangefteld, welken post hij egter niet dan na fterk
aanhouden op zig nam; ook onttrok hij zig daarom niet, ten
dienfte van het vaderland, zig in gewigtige regts- en ftaa'tsza-
ken te laten gebruiken. Dus was hij, benevens zijnen Raads-
vriend DIRK VAN LEUWEN fcheidsman tusfen den Magiftraat van
Leijden en den Dijkgraav en Heemraden van Rijnland, over het
regtsgebied; vervolgens bevlijtigde hij zig naderhand, den twist
tusfen den zelvden Magiftraat en den Senaat der Akademie te
doen eindigen, waar in hij zo gelukkig tot genoegen van beide
partijen Haagde, dat hij kort daar na tot Curator van die Ho-
gefchool verkoren wierdt, welke hij benevens DOUZA en JO­
IIAN DE GROOT met zo veel nut en ijver beftierde, dat die
hand over hand in roem en bloei toenam. Bij uitnementheid
wordt zijne deftigheid, billijkheid en kunde in 's lands weiten
en

BANKHEM. (JAN VAN) &
en regten geroemd. Het was ook enkel om z'rjne verdienden,
dat hij na het overlijden van DIRK NIEUBURG, tot Prefident
van den Hogen Raad werdt benoemd, in welke waardigheid
hij den 29 november 1601 overleed. . WAG. Vod. Hifi.
VH..D. bl. 451»
BANKHEM (JAN VAN), eerst Schepen en vervolgens Bail-
juw van 's Hage, waarfchijnlijk een afdammeling van den bö-
vendaanden, doch zeer verfchillend van aart en karakter,
want daar gene een allerbraafst en deugdzaam man was, tooiv
de deze een deugniet te zijn, voor de fnoodde fchelmftukken
berekend, zo als wij door het verkort verhaal van zijn bedrijf
zullen zien. Hij bekleedde in 1672 het ambt van Schepen
in 'sHage, en was een der bitterde vijanden en ijverigde ver­
volgers van de gebroeders C. en J. DE WIT; dit ging zo ver­
re, dat hij enige Kapiteins van de Haagje fchutterij, bij eede
hadt doen beloven, om de WITTEN niet in 't leven te laten;
ook hitde hij in perfoon de Burgers van het blauwe vendel,
tegens die ongelukkige flagtoffers aan. Of dit nu daden wa­
ren welke ene beloning verdienden, late ik aan het oirdee!
van mijne lezers gaarne over; maar zeker is het, dat hij in
feptember van dit zelvde jaar, door Prins WILLEM DEN III, tot
Bailjuw van 's Gravenhage wierdt aangedeld; dan dat hij zig
in deze bediening zo fchelms van zijn pligt kweet, dat de
mate zijner euveldaden overlopende, hij op last van 'tHoj van
Hdland den 31 julij 1680 in hegtenis gezet en drengelijk ge­
pijnigd werdt; waar na hij nog in het zelvde jaar, wegens
menigvuldige begane misdrijven en vuile handelingen veroirdeeld
werdt, om onthalsd te worden. Hij beriep zig van dit vonnis
op den Hogen Raad, en wist middel te vinden, om hangende
het geding hier over, uit de gevangenis te ontfnappen, en be­
nevens zijn zoon een verblijf te Amfteldam te zoeken, doch bij
werdt hier agterhaalt en betrapt, men bragt hem op nieuw
naar 's Hage, op de gevangenpoort, alwaar hij na nog ver­
fcheidene jaren gezeten te hebben, dierf, terwijl zijn geding
v«or den Hogen Raad nog onafgedaan was, en hij daar door de
F 2
w c I
"

jïf BANNING. BANNIUS. BARBANCON,
welverdiende ftraf, em door beulsfcanden op het fchavot te
fterven,''ontging. 'Toen hij te Amfteldam gevat was, werdt
hij befchuldigd met énen zekeren SAMUEL BOSCH een aan (lag
geuneed'te hebben, op den perfoon van Burgemeester KOEN-
EAAD VAN BEUNINGEN, die men weet, dat een groot Aiitago.
nist van WILLEM DEN III. was DE RIEMER, Befchr. vak
's Gravenhage, II. D. bi. 53,' 54. WAG. , Vad. Hifi. XIV D
W.'i5 4. 169. XV. D.- bl. 204. WAG., Befclg. vmi Amftel
dam, VI. St. bl.'ioi.
BANNING (FRANS), zie KOK (F. B.)
BANNING (JAN BODECHER) , geboren te Loosdrecïx,
een dorp in Gooiland, is' gedurende een tijdvak van 23 jaren
Hoogleraar in de wijsbegeerte aan Leijdem Akademie geweest.'
Hij Was 'een geleerd man, en paarde bij de bcoeffening der
wijsbegeerte die 'der dig'tkonst en andere fraaije wetenfehap,
pen. ' Hij ftierf in 1642,' en heeft onder anderen in 't licht gegeven
:' Epigrammata Brafüiana, £? Poematum lihros , una cum
Dhfertatione epiflolica dc Philofophice £f Poèticès ftudiii conjungendis.
lugd. Bat. 1637. 12 0
.
p. Ut- • •
FOPPENS, Bibliotk Belg
BANNIUS. (JOHANNES ALBERTUS), van Haarlem geboortig,
is geweest Priester en een uitmuntend Mufikant. Hij
beeft gefchreven e n uitgegeven:' Epiftolam ad PETRUM SCRI-
VERIUM, de Mufico ftudio , retlé inftituendo i§ inftaurando; eri'
in 't nederduits: gantfcFje famen|ïelïing öcr JBaufïjfs. .
1 ;
FOPPENS,' BPjlioth. Belg. p. 562. "
BARBANCON (KONSTANTYN), geboren in 1565, in
een dorp van den zelvden haam, gelegen een "klein uur gaans
Van Beaumont in Henegouwen. Na het volvoeren van zijne eerfte
letteroeffeninge'n, wierdt hij een Kloosterling van de orden
der Kapucijnen, Vervolgens tot den Priësterftand verheven;
hij was'uitmuntende in deugd, en onberispelijk van zeden;
ook 'ftierf hij met' de geur van heiligheid, den 26 november
J621; 'zónder ziek te zijn geweest, en hebbende nqg dien
' • '-' ' zelv-

BARB2YRAC. (JAN) t$
eèlvdfen dag de Vespers helpen zingen., Ene optelling van zij­
ne dweepzieke fchriftenj vindt men bij PAQUGT > Hifti lüter.,
Tom. VIII. p. n6, 117. —— MIRJEI, Scriptores Sax. XVII.
p. 331. edit. FABRIC ÜÏGID. GELENIUS , de admir. magnitud.
Colonice, p. 523-527-
BARBEYRAC (JAN), Hoogleraar in de regtdn te Gronin­
gen, is geboren te Bezien in Frankrijk, den 15 maart 1674. Zij 11
vader was aldaar Gereformeerd Predikant, en wierdt genood-
drongen na de intrekking van het edikt van .Nanles, om der
vervolgingswille; zijn vaderland te ruimen en elders een ver­
blijf met zijn huisgezin te zoeken. Hij verkoos hier toe Lau,-
•Janne in 1686, en JAN begaf zig naai- Berlijn.-, alwaar hij in
1687 een aanvang maakte, om in hetFranfe kollegie, de fraaije
letteren te onderwijzen. Enige, redenen die men niet gemeld
vindt, deden hem van de beoeffening der Godgeleerdheid af-
zjen, waar toe zijn vader hem hadt vooi befchikt , om zig
der regtsgeleerdheid toe te wijden, en wel inzonderheid, tot het
Regt der Natuur en der Volkeren. In .1710 wierdt hij tot Hoog­
leraar in de regten en gefchiedenisfen te Laufannè beroepen,,
en hij verbleef 'er zeven jaren in dien post, in welk tijdvak
hij driemalen de waardigheid van Reétor bekleedde, ianltii
wierdt hij als lid van het Koninglijk Genootfchap der weten-
fehappen te Berlin, opgenomen; en in 1717 aangefteld, tot
Hoogleraar in de regtsgeleerdheid te Groningen, in welken post
hij metèen onvoorbeeldelijken ijver en werkzaamheid, is ver­
bleven tot op zijn dood toe, welke voorviel in het jaar 17441
Men heeft van hem de vertalingen in het frans van twee
uitmuntende werken van SAM; PUFENDORF, te weten over het
Regt der Natuur en der Volkeren; en, over de pligten van den
Mensen en van den Burger. Bij het ene zo wel ais bij het an-
deie, heeft hij uitmuntende aantekeningen gevoegd, en bij het
eerfte nog ene voorreden, die 'er tot inleiding van verftreku
De beste drukken van zijn Droit de la Nature &c. is van 1712
en 1734 in 4to., en van les Devoirs de l'Homme &c. van 1718
én 1759 in 4to. Nog heeft hij in het fransen vertaald, uitge-
F 3 6*

U
BARBIEUX. (ANTHONY)
geven de beide redevoeringen van den Hoogleraar NOOIT
*1 , T * Souvminen e n d e
't Geweten, va
nog
verfcheidene Leerredenen van' den beroemden TILLOTSON Ene
puntende franfe vertaling van H. GROTIUS oVer * ^
l1LiT e,
r 0k n e d e i d u i t f C V 6 r t a I i n
' « h e t l i c h t
U ! t g e e Z e n e
^Iw ' het eerst te
^/fcto» m I 7 2 4, e n n a d e r h a n d t e ^ i n I 7 j p h e r d r i ] k t >
I 7 2 4
; R
- C ü m b e r l i n d
«*- & z*
Mnfrr, mede met fchone aantekeningen. Behaiven ver-
kherdene Akademife Redevoeringen, z o te Gekevé, Laufahnè,
te c^» uitgegeven, heeft hij nog oirftron-
gelijk gefchreven en door den druk gemeen gemaakt: traité
jur la morale des Peres, pour repondre au Pere CEILLIER Relig
Bemhttm, uit deze verhandeiing w aar van een klein gedeelte
M het nederduits is vertaald, wordt men des Hoogleraars VB.
t.gö belezenheid in de fchriften der kerkelijke Oudvaders ont­
waar en telkens welk een geringen prijs hij in het oirdeel
van dre Mannen fteide. Traité du Jeu & e. 3 torn. Amft. i 7 3 7.
8vo ajloire des anciens Traiiêz repandus dans les Autheurs gr
6? latms & autres Monumens de ïantiauité, depuis les tems
plus reculez, jusque i l'Empcreur CHARLEMAGNE, in het eerfte
deel van het Supplement au Corps Diplomatique de DUMON
MAHMI ConfpeÜum, p. 540. C. SA», Ohm. liter., Pars VI.
P- 99, 100. Anal. p. 637. MORERI, Dittionaire, ed. de 1740."
Tom. II. ^ M É ( I T M M / I ? 4 4. M V_ P ? 8 I_ G N ^ (
Jur ©efdjidift bt$ %m BARBEYRAC in SSWtatgtti |ur $i{loiit t«
WatWdU $attó. 1749. 8vo. $0. iv. p. 244, 245.
BARBIEUX (ANTHONY), Dominikaner Monnik, deedt
zijne geloften in het klooster te Rijsfel, in welke ftad hij den
4 augustus 1624 werdt geboren, en hij ftierf 'er na een god.
vrugtig leven tot zijn einde toe geleid te hebben den 6 januarij
1678. Hy]heeft verfcheidene latijnfe werken, nagelaten, dié
tot

BARD. (PETRUS) BARDE3. (WILLEM DIRCKSË.) 87 .
L ffigdng van zijne geloofsgenoten kunnen verltrekkens —*
; PAQUOT, Mem. litter. Tom. VI. p. 101, 102:
BARD (PETRUS), Vikaris generaal vart de 'órden dér
'Coenobiters, is in 1443 e» Doormk geboren, lardeerde ié Leu­
ven, en was aldaar de contubernaal van ADRIAAN van Utrecht,
naderhand Paus, onder de benaming van ADRIAAN BE» VI.
Hij ftierf als Vikaris generaal van de Coenobiters, zijnde tef­
fens Prior van het klooster van die orden te Parijs, in 1515*
na 82 jaren geleëft te hebben. Hij heeft onder andéren ge­
fchreven: -Collationum feu Concionum facraruw , V. Vol: in folio i
liog: Gallicce Cmlestinorum congregationis Monafteriorum fmiauo-
nes, Virorum illuftrium elogia &c. Parif. i'i9- m 4«» '
FOPPENS, Bibt. Belg- p- 953-
BARDÈS (WILLEM DIRCKSZODN), Schout vari Am-
fteldam, is een man geweest van kloek verftand en minzamen
omgang, doch enigzints ftamelende van tale. Hij was Bud
Schepen te Amfteldam, toen hij in 1542, onaangezien hij bij
fommigen, van lutherije verdagtwas, tot Schout aangefteld
werdt, op aanprijzing van Burgemeester HENDRIK DIRKZÖON,
die gehouden werdt, de Regering der ftad op zijnen duim te
draijen. Dan eer wij verder gaan met te befchrijven, op
welk een harde wijze deze man is behandeld geworden, zal
het vooraf nodig zijn te melden, dat 't Schoutambt der mees­
te Hollandje fteden, ten dezen tijde, ftondt aan de begevinge
der Graven; doch 't was te Amfteldam in 1508 , onder de min­
derjarigheid des tegenwoordigen Graven, Keizer KARËL DEWV,
voor 20000 guldens verpand aan de Wethouderfchap, mids
dé lastbrief verleend wierdt op 's Graven naam; Burgemees-
teren begaven, federt het Schoutambt op ene jaarwedde, en
lieten de boeten, kleinigheden uitgezonderd, verrekenen aan
de ftad. Agt jaren hadt BARDES het Sehoutambt bekleed, tot
genoegen der Regeringe, toen hij, of om te minder af te han­
gen van zijns gelijken, en zijn ambt op vaster voet te behou­
den , of om andere redenen, ten Hove te wege bragt, dat
de Landvoogd», vrouw MARIA; de 2o0«o guldens, door da
F 4 fi 2
"

ti BARDES. (WILLEM DlRCKSZOüiV) •
.ftad op het Schoutambt gefchoten, afloste, en hem Schort
«aak» van >s Keizers wegen. Van toen af, veranderd^!
gunst der Wethouderfchap te hemwaards, in'afkeer en ni"
Men gaf hem na, aat hrj de geheimen der ftad, met name
haar_ veinzen van armoede, om met geene leningen gekweid
te z, n ten Hove openbaarde. Niemand nogthans was meer
op den Schout verbitterd, dan HENDRIK DIRKSZOON, do hem
eerst bevorderd hadt, en wien zijn gezag nu me st tetns
de borst was om dat "er zijn eigen meest door geknot werT
Hy fmeedde dan, gelijk federt geregtelijk getuigd fa, een ftuk
- hatelijk, dat 'er hier te lande, zelden weergade van J
zien «. FLORIS ECHERTZOON, Kettermeester en Onder-pas­
toor der oude Kerke, op zijne zijde gelokt hebbende, befett
^m getuigenisfen tegens den Schout, behelzende, dat hi
enzyne huisvrouw herdoopt waren, ene vergadering van
Herdopers ten hunnen huize gehouden, en anderen bijgewoond
hadde,, De menfchen die deze zaken verklaarden waren
^Vannen ^ ' " * * ^«>
e.n annehjk wijf, z,g generende met het befpieden en beklappen
van zulken, die verboden vergaderingen bijwoonden;
VOLKJE WILLEMS, vrouwmensen van gelijken ftempel, KOR-
J E M
0 N
W , notaris, en ADRLV.» J A A A O O , .
ftjper. De Pastoor fchreef den inhoud van hun getuigenis^
over, aan R U ARD TAPPER, opper-Incjuinteur te Led. Doch
2 0 det te werk gesaan
2 «T, T ' of de Sch
wt
er de lugt van gekregen, en zig terftond bij de Landvoogdes*-vervoegd,
klagende, dat men hem met lasteringen Jt
iSr ren k vemicrf Mj
-' °; ' dat
2
AnJleUani gezonden werden, die de getuigen onderzogt heb­
bende, fterk vermoeden of genoegzaam blijk kregen, van de
valsheid der verklaringen. Sedert werdt de zaak den Hove
van Holland bevolen, welk Gemagtigden ftelde, om dezelve
rader te onderzoeken; en dus ftondt het 'er mede, o P 't einde
des jaars 1554. In 't volgende jaar, werden VOLKJE en Fr
in ftilte naar V Hage gevoerd, en op de gevangenpoort ge.'
zet. Men ondervraagdeze hier, naar 't herdopen des Schout,;
't welk

-BARDES. (WILLEM DIRCKSZOON) £
f welk zij verklaarden gezien te hebben, ftaande op een:bank­
je, voor de glazen van zeker fpeelhuis buiten de ftad, welk
BARDES in huur gebruikte. Hier ra kwamen 'er Gematigden
van 't Hof naar Amfteldam, om de gelegenheid van dit fpeel­
huis te onderzoeken; een van welken, cp het bankje treden­
de, zijnen arm te kort bevondt om bij het glas te reiken;
waar op hij tegen den Schout zeide, dat zijne zaken behouden
waren; zonder hem egter verdere opening te geven, 't Liep'
nog twee jaren aan, eer de andere medepligtigen, met name
HENDRIK DIRKSZOON en de Pastoor, gevat en naar 's Hage
gebragt werden; de Iaatfle weidt aangegrepen, daar hij voor
't outer ftondt, en in zijn priesterlijk gewaad Vervoerd. De
getuigen na lang zitten, bekenden einde ;
ijk fchuld, en dat zij
door den Burgemeester en den Pastoor, bewogen waren, om
den Schout valfelijk te betigten. Toen deed het geregt zijnen
pligt, de Notaris werdt van zijn ambt ontzet; ADRIAAN JANS-
ZOON gegeesfeld, en beide ten lande uitgebannen; de Pastoor
moest bekennen, dat hij op een roekeloze wijze en zonder
grónd, ten nadele van den Schout, aan RUARD TAPPER ge­
fchreven hadt. Dan met F\' liep het zo gemakkelijk niet af;
haar wierdt de tong uit den hals getarnd, voorts gewqrgd, ge­
blakerd, en naar J
t galgeveld gevoerd, blijvende tot het jong-
fte ogenblik ftaande houden ^ dat zij door HENDRIK DIRKSZOON
en den Pastoor verleid was, met verzoek, dat men den Schout
voor haar om vergiffenis wilde bidden; dit ftrafvonnis werdt
op den 3 meij 1561 ten uitvoer gebragt, intusfen dat VOLKJE
in de gevangenis was geftorvèn. De Burgemeester zig heb­
bende weten te hoeden voor fchrift van zijne hand, en do
getuigen tegen hem, om derzelver gebleken' meinedigheid'
wrakende, ontworftelde de jongfte ftraffe. Hij werdt onder
borgrogt van 40000 ponden, geflaakt, en kwam na verloop
van een jaar, wederom te Amfteldam; daar hij nog vier ja­
ren toefde, eer men hem van den borgtogt ontfloeg, zijnde
ondertusfen van andere misdrijven befchuldigd, die egter niet
geregteiijk bewezen werden. Daar na wanende enen vrijen
hals te hebben, vorderde hij den Schout aan regt : om her.
F 5 ftel-

J

t BARDES. (WILLEM) 91
hq als Gelastigde van de Staten van Holland naar Weesp ge­
zonden , om aldaar de rust te herftellen , die door enige
Roomsgezinden in 't ftoren van den hervormden Godsdienst,
met kennis of door aandrijven van enigen uit de Regeringe
^ebroken was; hij zette zeven leden uit de Vroedfehap, en
drie derzei ven, nevens den Secretaris en een oude Pastoor,
uit de ftad hebbende doen leiden, was de rust aldaar her­
boren.
In't jaar Ï586", verzette hij zig mannelijk tegens de oogmer­
ken van LEICESTER , die op raad van JAKOB REINGOUD , Heer
van Kouwenberge een' vreemdeling, ftraffèn en vorderingen
ten laste der Kooplieden wilde invoeren, fchoon het den
naam hadt, dat die ftraffèn alleen zouden dienen tegen de
Lorrendraijers, zijnde zodanige lieden, die tegen deplakaten, en
onaangezien de borgtogten bij hen gefteld, den vijand
goederen toevoerden; ook niet min ijverde hij tegen het oprig-
ten der kamer van geldmiddelen , waar van REINGOUD vlamde
om Thefaurier te worden. Hij toonde op ene vrijmoedige
wijze, dat LEICESTER geen magt hadt, zodanige oprigting to
doen, zonder voorkennis der algemene Staten. Deze zaak op
nieuw voor den Raad gebragt zijnde, wierdt van elk 't ftraffèn
der Lorrendraijers redelijk gekeurd, alleenlijk gaf BARDES in
bedenking, of het zonder gevaar van oproer te doen ware;
doch over 't opregten ener kamer van geldmiddelen, merkte
hij bij herhaling aan, dat alle nieuwigheid ongemak baarde,
en dat hij 'er zo veel voordeels niet uit te halen zag. In
J
t voorbijgaan, liet hij iets merken van de klagten, die hem
en zijne ambtgenoten uit Holland gedaan waren , over 't drin­
gen van vreemdelingen in de Regeringe, waar over LEICESTER
zeer verftoord werdt. BARDES verzogt dat men zijne woorden,
als fpruitende uit zugt tot vcorftand van 's lands vrijheden, ten
goede nemen wilde; waar op de Graav hernam: dat de woor­
den goed, maar de werken gering waren. Maar met dit ftribbe-
len tegen 's Graven welbehagen, werdt niets gevorderd; de
kamer werdt opgeregt, en REINGOUD Thefaurier gemaakt.
Het ambt van Burgemeester en Raad heeft BARDES te Amfieh

ë BARENDS. (BAREND) BARENDZEN. (DIRK)
•fieldam verfcheidenemalen bekleed; en hij-overleed in 1 ij*
MSoi, nalatende een zoon, insgelijks • WILLEM BARDES L
Jiaamd, aan wien de Staten van Holland, in ieó 3, ene renté
van 2 0 0 ponden 's jaars toeleiden, wegens 3200 ponden die
*gn' grootvader, bij zijne Jaatile Scbouts-rekening van de Rad
rog te vorderen hadt WAGEN., Vad. Hifi. VIL D
bl- 205. zoo. 2 99. VIII. D. bl. I 5 7. a ? 3. w ft/cjSK
«wi III. St. bl. 4 7 o. 477- 479.
, BARENDS~(BAREND), geboortig van kampen, hadt zig
h e t J a a r 1 5 7 2
I? S^voegd bij de G**, r^ft^. Na dat bij
benevens zijne makkers vele roverijen en. pïuBderingen ter
IntflS V
R I C
E N
K
- A , S
V
" mdCn
dagthij met
zijnen bekomen buit naar EnMen te wijken, doch wierdt op
znne retze derwaarts door de Enkhuisers agterhaald en geno!
^^c^^ETlT'
i n J t t U
V-EIMEN, Hijt. van Enkh. bl. 141.
BARENDS (WILLEM), Kapitein ter zee, wérd t ben even i
JAN KORNELISZ in het jaar r 5 9 ö ( onder beleid van den dapi
pi.ren zeeneld JAKOB VAN HEEMSKERK, ten derdenmale xs£
zonden, om door het noorden enen doortogt naar Tarta^è
én Chna te zoeken. Na Spitsbergen ontdekt te hebben ftierf
hj op dien togt in *fe£ Met gemelden HEEMSKERK kwamen
twaalf zijner fcheepsgenoten te rug in het vaderland, na dat
ZIJ onder het doorftaan van veelvuldige gevaren, de uiterfté
hoeken van het noorden, zonder den weg naar tinna gevon^
SiS ' GSÖTU, Annfr
^t R ZEN (BIRK)
E 0 ' » S i
^> ^oren te ^
^ n 1534, genoot van zij, en vader, dat een tamelijk goed
schilder was, doorkin? „r. -n , é
op he ftad hms te gezi-en ^ t g f •
beeldende de opfchuddingen, door de Wederdopers verwekt
teien, m weik ftuk, naar dien tijd niet kwalijk behandeld,
de

BARENDZEN. (DIRK) 93
f e woede van dien muitzugtigen hoop zeer vreemd en ver-
fchrikkelijk uitgebeeld is; het eerfte onderwijs in de konst.
Toen DIRK den ouderdom van 21 jaren hadt bereikt, ver­
trok bij naar Italië, hieldt zig te Venetië op bij den beroem­
den TITIAAN , die buitengemeen veel van hem hieldt, hem in
bUis nam, als zijn kind behandelde, en vergunde ja zelvs
beval, zijne te Venetië komende landslieden, wel te onthalen.
Hij die met een edelaartigen ziel en vlug verftand, was be-
gaaft, verkeerde 't liefst met deftige en vermogende lieden,
of geleerden, doordien hij zelv' in de fraaije letteren bedre­
ven, der latijnfe tale magtig, en zeer belezen was. In Italië.
hieldt hij gemeenzame verkering met den Heer van ST. ALDE-
èoNDE, welke vriendfehap en goede verftandhouding federd
in Nederland tusfen hen altoos in wezen bieef; zulks AI.DE-
COKDE nimmer te Amfteldam kwam, zonder DIRK te bezce-
ken, vermaak fcheppende in deszelvs bijwezen. Om. kort te.
gaan, BARENDS was een deftig en weigeziqn man; die ook
liefhebberij hadt voor de muzijk, en tot zijne uitfpanning op
verfcheidene fpeeltuigen zig oeffende. Hij hieldt ook gemeen­
zame verkering met den digtkundigen LAMPSONIUS, en zij hiel­
den onderlinge briefwisfeiing in de latijnfe taal.
Na ene afwezentheid van omtrent zeven jaren, keerde,
DIRK door Frankrijk naar Holland te rug, en trad te Amfteldam
in huwelijk, met ene dogter uit een der treffelpfte huizen van
die ftad In den ouderdom van 28 jaren, portraiteerde hij zig
ze!ven en zijne buisvrouw, zijnde zeer aartig en fraaij behan­
deld. Offchoon hij zig meestal aan 't portraitfchilderen hieldt,
waar in hij zeer vaardig was, en een bevallige manier volgde,
heeft hij nogthans ook enige fraaije outerftukken, en meer
andere uitmuntende taferelen gefchilderd, waar in men kenne­
lijk de voortreffelijke manter 'van TITIAAN ontdekken kan,
dien hij ook geportraiteerd -
heeft. Men vindt nog ten buidi-
gen dage fchilderijen va» BAREKDS, inzonderheid op de Doe­
len of Schuttershaven te'Amfteldam, die in grote achting bij
de liefhebbers worden gehouden.
In het fpreken van de Italiaanfe taal, behieldt BARENES den
V~e-

BARENDZOON. (HERMAN) BARKEY. (NIKLAAS)
Venetiaanfen tongval, en beminde de landbouw zonder dezelve
nogthans te beoeffenen. Zijne fchigtigheid voor de zee en het
water, bragt te'wege, dat hij aan zijne begeerte om Haarlem
of andere fteden te bezoeken, fchroomde te voldoen, door­
dien zijne zwaarlijvigheid hem belette, in een rijtuig derwaarts
tè reizen. In het Gasthuis werdt hem een groot werk befteld
dat half afgedaan is blijven Heken, doordien hem de dood
overviel, bezig zijnde daar aan te fchilderen, in het jaar r592 f
in den ouderdom van 58 jaren. Men heeft een afbeeldzel
van hem in plaat D E P„. E S ) A h. e g é d e fa ^ ^ ^
tres. K. v, MANDER, Leven der Schilders. I. p. bl. 317--320,
BARENDZOON (HERMAN), bankbezoeker te Amftel­
dam, werdt in het jaar 1610, door den Kerkenraad buiten ken­
nis van Burgemeesteren, afgezet van zijn ambt, om dat zo
als getuigd wordt, in 't ftuk der Predestinatie verfchilde van
zyne medebroeders. G. BRANDT, Hifi. der Reform. IL
D. bl. 148, 149.
BARKEY (NIKLAAS), te Bremm geboren in 't jaar i 7o r
is geweest S. S. Th. Doktor, Profesfor en Predikant in dp
Hoogduitfe Kerk bij de gereformeerde gemeente in 's Hage.
Hij wierdt op den 9 junij te Amfteldam Proponent, op den 6
november 1732 als Predikant te Kleverskerk op het eiland
Walcheren in Zeeland beroepen, alwaar hij na ruim 10 jaren lang
het woord des Heren met allen ijver te hebben verkondigd,
op den 12 julij 1744 te Hidst in den dienst werdt bevestigd,'
daar hij vertoefde tot op den 4 februarij 1751, dat de ge-'
meente van Middelburg hem tot haren Leraar aanftelde, wel.
ke kudde hij drie jaren geleid hebbende, den 4 julij 1754
in zijn vaderftad Bremen tot Predikant en Hoogleraar in da
godgeleertheid wierdt beroepen, daar hij zig egter eerst op
het einde van genoemde jaar na toe begaf, en intusfen den
20 december aan het Hogefchool te Groningen de eeretrap
Van Doctor Theologice bekwam; eindelijk wierdt deze geleerde
man, tot Herder en Leraar in de Hoogduitfe Kerk in 's Gra-
ienhage beroepen, daar vervolgens het Hoogleraarfchap wierdt
bij-

BARLAEUS. (KASPER of GASPAR) BJ
fegevoegd. Hij ftierf den 18 junij 1788, in den ouderdom
van 79 jaren; zijnde vervolgens het lijk bij Scheveuingen, in
de open lugt, op het kerkhof Ter Navolging begraven. BAR-
; {Ey is een geleerd man geweest, en heeft zig niet weinig
'roems, in het gemenebest der letteren, gedurende het tijdvak
van zijn langdurig en arbeidzaam leven verworven, door zij­
ne uitgebreide kundigheden in de godgeleerdheid, kerkelijke
gefchiedenisfen, als andere takken van wetenfchappen 5 waar
van tot levendige bewijzen ftrekken, zijne veelvuldige uitge-
gevene werken', wordende inzonderheid onder dezen geroemd:
de Bibliotlieca Bmnenfis en Hagana, Mujaum Haganum en Sijm-
bolce Hagana. HAMBERGERI, Erudita Germania. p. 33.
C. SAXI, Cmom. literar. Pars VII. p. 102. Boekz. 1732. a.
bl. 744- 1733- a
- I 2 U
i?45- «• 2
34- 175Ü a
- 2
33- I7S4'
b. 198. I7SS- «• 1765- b. 541- Kcnst- en Letter-Bode.
1. D. bl. 4-
BARLAEUS (KASPER of GASPAR), is Profesfor in de
Philofophie te Amfteldam geweest, en geboren te Antwerpen.
den rtt februarij 1584, in welke ftad zijn vader die den zelv-
den naam voerde, Griffier was; doel; zijn ambt verliet, en
naar Holland toog,*na dat den Hertog VAN PARMA, die ftad
veroverd hadt. De jonge KASFER oeffende zig in de Godge­
leerdheid te Leijden, en werdt in 1608 tot Predikant beroepen
in de Nieuwe Tonge, op 't eiland Overftakkéé, welke dienst
bij tot in 'tjaar 1612 waarnam; wanneer hij op aanbeveling
vanP. BERTIUS, in deszeivs plaatze, tot Onder-Regentin 't Sta-
ten-Collegie te Leijden werdt aangefteld, en van den predik­
dienst afftondt. Op't einde des jaars 1617, werdt hij door
de Bezorgers der Hogefchool, verkoren tot Profesfor in de
Logica of Redeneerkunde. Middelerwijl waren de gefchillen
der Remonftranten en Contraremonftranten ontftaan. BARLAEUS
hieldt de zijde der eerften, welke hij van 't jaar 1615 af,
piet zijne penne ten dienst ftondt. Ook woonde hij het Bord­
je Sijnode bij onder de aanfehouwers, zo lang die vergadering
met open deuien gehouden werdt; makende aantekeningen
van

$6 BARLAEUS. (KASPER of CASPAR)
van 'tgene hij zag en hoorde, die federt in 't licht gegeven
zijn. Hij hielp de gedaagde Remonjlranten enen geruimen tijd
in het ftellen van enige fchriften en brieven, die gedurende
het houden der Sijnode, ' ingefteld en afgevaardigd werden.
Doch in februarij, keerde hij naar Leijden en tot de waarne­
ming van zijn gewoon beroep te rug. De leer der Remon-
Jlra&n vcroirdeeld zijnde op de Sijnode, werdt ook het Ho,-
gefchool, zo als men het noemde gezuiverd, en BARLAEUS
onder anderen verlaten van 't Onder-Regentfchap, omtrent
het midden van junij, en in de volgende maand ook van
't profesforaat in de logica. Doch eer 't laatfte gebeurde,
Jiadt hij die voorheen Predikant geweest was, de Acte van Stil-
jland getekend, en zig verbonden voortaan niet te prediken,
fchoon hij ten zelvden tijde betuigde, der Remonftrantfe za­
ken nog toegedaan te blijven; welke betuiging hij in julij
1621, nog herhaalde. Middelerwijl hadt hij ontzet van zijn
beroep, zig op de geneeskunde toegelegd, en was te Caën in
Normandije, tot Doktor bevorderd. Hij heeft nogthans deze
wetenfehap bijna niet ge-oeffend, en zig te Leijden- daar hg
bleef wonen, bezig gehouden met het onderwijs van jongelin­
gen in de philofophie en in andere wetenfehappen, tot dat hij
in 1631, tot Profesfor der philofophie en der welfprekend-
heid, in het doorlugtig fchool te Amfleldam, beroepen werdt;
daar hij van groot en klein geëerd en bemind, zijn beroep
met allen ijver en vlijt waarnam; enige treffelijke latijnfe Ge-
digten en andere werken in 't licht gaf, waar van enigen wor­
den'beoirdeelt in hetfehone artikel, dat den geleerden BAYLE,
Ons in zijn Biüionaire Hijlorique £P Critique, van BARLAEUS heeft
nagelaten, Met dit werkzanie leven hieldt hij aan, tot dat
hij van ene zware ziekte aangetast, die hem den geest ge­
weldig benauwde, en alleenlijk nu en dan enige tusfenpozin-
gen gunde, 's daags na dat hij voor zijne Studenten nog gele­
zen hadt, op den, 1$ januarij 1648 overleedt; zie G. BRANDT,
Toezij, III. D. bl. 144. Over de natuur zijner ziekte, en
de onmiddelijke oirzaak zijn's doods, is veifcheidelijk van ge-
fproken en geoirdcelt. Dan tamelijk zeker is het, dat zijne
ziek.

BARLAEUS. (KASPER of GASPAR) g?
1 kiekte ene verregaande zwaarmoedigheid is geweekt, waar
van, hij reeds in 'tjaar 1623, kort na't ontdekken van den
aanflag op het leven van Prins MAURITS, aangetast geweest
was, ter gelegenheid dat de zo vermaarde Schout BONT de
onbefchofte ftoutheid hadt, te Leijden hem, op ftraat gaande ,
onverhoeds een papier, welk hem ten dele uit de zak Rak,
te ontrukken; 't welk hem fchoon 'er niets kwaads in Rondt,
dermate ontftelde, dat hij om te minder verdagt te zijn, tot
driemalen toe in de openbare kerke ging; waar op fchrijfc
G. BRANDT, ene zware wroeging en droefgeestigheid volgde,
die egter door den tijd wederom verdween. Doch na zijn
beroep te Amfteldam, in 1632, trof hem nog groter zwaar-
] moedigheid. Hij zelv' fpreekt 'er in zekeren latijnfen brief,
aan zijnen neve CUNAELS, met deze woorden van: j, Ik el-
„ lendige, ben geftort in ene droefgeestigheid, veel zwaar-
„ der dan die mij voor negen jaren getroffen heeft. Eerst
0 heb ik mij door fterk ftuderen, afgemat; daar op is verftop-
„ ping gevolgd; vervolgens is mij 't gene te voren ligt fcheen,
„ zwaar voorgekomen; eindelijk heb ik, door ik weet niet
„ welk ene kleinmoedigheid, begonnen mij zeiven t'enemaal
„ te mistrouwen, en te gevoelen, dat ik onbekwaam ben
„ om dezen last te dragen. En ik ben mij zelv' nauwelijks,
„ als mij het deerlijk lot van mijn huisgezin te binnen komt.
„ Ik, die de gelukkigfte was, ben de ellendigfte in mijne
„ ogen. De redenen door welken gij mij opbeurt, worden
,, mij door brave lieden dagelijks voorgehouden. Ach neef \
„ ik ben de man niet die gij meent dat ik ben. Ik heb dezen
„ post, uit een ijdele en dwaze overtuiging aanvaard. Maar
„ ik gevoel nu, dat het heel wat anders is in't bijzonder,
„ heel wat anders is in 't openbaar te onderwijzen; ik heb
„ die vrijmoedigheid niet, als ik in 't openbaar onderwijzen
„ moet, die mij wanneer ik in 't bijzonder onderwees, plagt
„ eigen te zijn. Ja, ik ben zo vervuld van fchroom , dat ik
„ zelv' geen bijzonder onderwijs geven durf. Mijne gezond-
„ heid is ook minder, uit hoofde mijner droefgeestige ver-
U. DEEL. G „ beel-

# BARLAEUS. (KASPER of GASPAR)
„ beeldingen, en der geneesmiddelen zeiven. Mijne flaap ö
* z w a a r e n
« o n t f
afgebroken; de huishouding des lighaams, geheel
¥ d
- iWij fchiet geenehoop over, dan op de barmber-
„ tigheld en magt'des groten Scheppers, die mij eertijds van
diergelijke kwaal, doch allengskens, verlost heeft; want
„ gij weet, dat deze ziekten van langen duur zijn. Ik be-
., veel mij zeiven en mijn huisgezin, waaide neef, aan uwe
„ gebeden. Ik heb geen lust om meer te fchrijven, en dit
„ treurig en mij zeer lastig verhaal, te vervolgen. ' Uit mijn
» ftijl, uit mijne uitfchrabbingen, zult gij l igteJjjk kunnen
„ zien, hoe ik gefteld geweest ben, toen ik dit op't papier
bragt. De vorige kragten van lighaam en geest zijn ge-
? J?" AKT
- M i j n e
l is
vrouw die bij mij Rondt terwijl ik dit
„ fchreef, heeft mijne pen genoegzaam beftierd. GOD geve
„ dat ik beter en Wijder fchrijven moge! Nu kan ik niet.'»
Clam: Vim. Epist. e Mufeo ]. BRANDT, p. ii3.
Doch uit dezen naren toeftand, is BARLAEUS ook gered zo
dat hij in 't begin des jaars 1635, in ftaat was, om de open-
biue redevoering van den wijzen Koopman te doen; en, uit de
brieven van den Drosfaart FJOOÏT, na dien tijd aan, en we­
gens hem gefchreven, fchijnt men te mogen afleiden, dat hij
nu en dan, en bijzonderlijk omtrent den aanvang des jaars
1639, toevallen van onpasfelijkheid gehadt; maar verder, tot
diep in 'tjaar 1646, ene redelijke gezondheid genoten heeft
Epist. M. Z. BOXHORNH e Mufeo J. G. MEELII/P. j 6 6. Doch
toen fchijnt hij van zijne oude kwale, op nieuws aangetast te
zijn. Men heeft vertelt cn gelooft, dat hij meende van glas
te wezen, en vreesde aan ftukken gefloten te zullen worden-
of van boter of ftro, waarom bij zig ver van 't vuur hieldt'
Sommige menen, dat hij in ene put gevallen ofgefprongen
en zo verfmoordis; doch in de lijkrede, door JOHANNES AR-
NOLBUS CORVINUS over hem uitgefproken , leest men, dat den
Redenaar verhaalt was, hoe ene fchieiijke flauwte, die in'
dien tijd velen trof, den overledenen de dood gedaan hadt.
Hij is begraven in de Nieuwe Kerk nabij de grafkelder van.
zij-

BARLAEUS.' (KASPER of GASPAR)
•rf zijnen hartvriend P. C. HOOFT, die hem flegts weinige maan-
• den overleefd heeft; waar op JOOST VAN VONDEL dit graf-
iil fchrift maakte.
Hier flüitner't BAARLE neffens Iloorr,
Geen zark hun glans noch vriendichap dooft.
BARLAEUS heeft zig, inzonderheid doDr zijne latijnfe verfea
I en redevoeringen beroemd gemaakt. Over zijne begaaftheid
i in de digtkonst, velt JAC. PHILD?P. D'ORVILLE, in Gratione in
II natalem Athenaei Anftelaedamenfis, p. 14, 15. het volgende
I oirdecl : A plurïbus eo. tempore inter Principes latinae Poèj'eos
I habebaiur: muüi etiam Principatum in divina hac arte deferehant.
I Ook zijn 'er brieven van hem in 't licht, die bij de kenners
I weacht worden. Weinige maanden voor zijnen dood, heeft hij
I een verhaal van de krijgsbedrijven van Prinfe JOHAN MAURITS
;| van Nasfau in Brazil, in 't licht gegeven, en voorts door den
I druk gemeen gemaakt : Poëmata pleraque prhnimi Jeparatim
I fpdrfmque edita, in mum volumen contraEla, nimirum Heroicoruin
[I 'libr. III. Elegiarum libri II. Lugd. Bat. 162,1. 12°. Triumphus
'\ Fcderati Be'vii fuper debellatis ad Mafam urbibus &c. Amfi.
1632. folio. In Ducatum Limburgicum addltum Foederatorum Im-
perio. Amfi. 1633. fol. Tumulus GUSTAVI ADOLPHI &C.
Panegyricus ARMAKDO Cardinali RICIIELIO &C. Amfi. 1655.,
! in 12°. Disfertatio de bono Principe, &c. fol. 1633. Medicea
Hospes, Jive defcriptio publicce gratulationis, qua MARMM DE
MEDTCIS &C. Amfi. 1639- fol. Zijnde hier van ook ene ne-
derduitie uitgave, in 1642 gedrukt. Oratio panegyrica de vicla
Hfpanorwn Clasfi, Amfi. fol. Oratio de Ente rationis,. Amfi. jol.
Epijiolcc varite. Amfi. 1667- 12°. Orfttiones. varia, 1643. 120.
Methodus Jludiorum &? mor urn. 12°. Objervationes aut experimenta
'Magnetis , cjf vis magnetica Terrce , (j'c. 1651. 120. Zijne
fchriften ten voordele der Remonftrantcn in 't licht gegeven,
vindt men aangewezen, in de Biblloiheca fcriptorwn Bernm-
firantium, Authore AKT. CATTENBURG. Alle deze werken heb­
ben BARLAEUS ongemeen veal achting verworven bij de ge­
leerde wereld. Doch zijne fcherpe twistfehriften, ten behoe-
G 2 ve

tw BARLAEUS. (LAMBERTUS)
ve der Rmmjtmten, hebben hem de ongunst niet alleen
maar zelvs den bitterften haat van veieKèrkelijken op denhals
geladen; welker hevige wederleggingen ook, zomen wil kt
hebb ?n tdegebragt, tot 's mans droefgeestigheid.
Behalen de hier bijgevoegde afbeelding van den konstrij.
ken VflMttUS . ontmoet men hem nog in prent door L. VIR-
TEU; dóór MATHAM, naar SANDRART; door DELPIIIUS, naar
BAILLY; en door meer anderen. , «oman, Bibl. vétut
C? nova. MORHOVII, Polyhijhr. Tom. I. p. I 5 3. 2 0 7 ; 2 g^
977- '1064. J. A. CORVINI, Ortt.funebr. WITTE, in Dia'-
Hó biögraph. F, G. FREYTAG , AnaleOa litter. p. 57 6 8
CRENII, Animadv. Philolog. Part. XIII. p. 4 5- 4 9 j 0 F a b r i
CII, Hiftor. Bibl. Part. III. p. 2 ? ?. 3 0 5. F o m a f S j m ^
p. 165, 166. C. SAXI, 0«öm. fóff. Pars IV. p. 2 5r 252
Aaal. 588. P. BAYLE, ZXSfo,,. Tom. I. P. 4 S 4. «fc d e \ n *
DAVID CLEMENT, Bïblhthéque curieufe, Tom. LI. p 4 2p 4 , Q
6. BRANDT, Hifi. der Reform. II. D. bl. 243. 4 5 I. 5^ ^
III. D. bl. 171. 4o 4. 4 4 4. WAGEN., Vai. Hifi. X. FJ bi'
§88. XI. D. bl. 89. WAO., Befchr. van Amfi. XI. St.' b!"
297-303. A. PARS, Naamrol der Batav. en Heil. Schrijvers'
W
; 2 7 7 >
305- 328. SOERMANS, Kerkelijk Register, bl nc'
^n&m. Register, bl. 63. 122.
BARLAEUS (LAMBERTUS), Hoogleraar in de griekfe
taal te Leijden, een broeder van KASPER, geboren te Bommel
Ml 1598, wierdt na zijne letteroefFeningen met allen lof te \
hebben volvoerd, en met ruimte tot den dienst toegelaten
te zijn, als Predikant van 't Gezantfchap met den Baron VAN i
LANGERAK, miandfen Ambasfadeur naar frankrijk benoemd-
vervolgens werdt hij Conrektor der latijnfe fcholen te AmfieU
dam, en eindelijk Hoogleraar in de griekfe tale te Leijden-
welke bediening hij met een bpèntlfjke redevoering: de Grce-
carum hterarum prceftantia £P Utükate, den 22 october 1641
aanvaardde. Voorts gafhij uit, LUCIANI Timonem, Lugd. Bat.
1652. 8vo. en HESIOD! Theogmiiam, Lugd. Bat. 16 58. 8vo.
H.j ftierf den 16 juni} X65Sl
in den ouderdom van 60 ja-
ren.

BARLAEUS. EARLAIMÖNT. BARLOTTE. joï^
|g n. KóNisn; Bibl: vet", &? nov'. CÓRVINUS, in Oratfunebr.
CASP. BARLAEI. Catal. Bibl. BUNAV. Tom. I. pag, io(to.
C SAXI, Onom: liter. Pars IV. p. 374. P; BAYLE, G.iclkih
Tom. I. p. 456- de 1730.
BARLAEUS (MELCHIOR), een volle neef van KAS?EK'
èn LAMBSRTUS , te Antwerpen in de XVIde eeuw geboren, was
een zoon van LAMBERTUS BARLAEUS , Bewaarder der ftads Ai>
chiven te Antwerpen. MELCHIOR was een geleerd man, en
heeft verfcheidene werkjes, zo in digt als profa gefchreven.
. , CORVINUS in Orat.fun. C. BARLAEI. VAL. ANDR., Bibl'.
Belg. FOPPENS, Bibliotli. Belg. p. 886. SAXI, Onom. liteiw.
Pars III. p. 403-
BARLAIMONT (GILLIS VAN], Heer van Hier ge s } uit de
Öostenrijkfe Nederlanden geboortig, is een groot Staatsman en
tèffens moedig Krijgsman getveêst, in dienst dés Kónings van'
Spanje) gedurende den aanvang der Nederlandse beroerten, hl
welke hij dén aanhang des Prinfen VAN ORANJE menig gevoè^
Bgcn neep hééft toegebragt: Hij hééft vele roemrijke krijgs­
bedrijven uitgevoerd, doch wierdt gefluit in de loopbaan-
zijner overwinningen, bij het beleg van Mastricht, door den
Hertog VAN PARMA in het jaar 1579 ondernomen; want bier
trof hem een kogel, die hem tot groot hartzeer van den Veld­
heer , in een ogenblik hét leven benam. - — — STRADA,'
Neder!. Oorl.
BARLANDUS, zie BAARLAND.
BARLOTTE (CLAUDE LA), is een wakker Krijgsheld
geweest, in dienst van den Kardinaal Aartshertog ALBERTUS *
wien het aan moed noch beleid ontbrak, waar van hij de
onlochenbaarfte blijken gaf in 1596, toen de Aartshertog voor­
nemens was Hulst te belegeren. LA BARLOTTE was met enige
manfehap afgezonden, om Ware het mooglijk, den Graav yAN
SOLMS, die door Prins MAURJTS met een magtige bezetting,
daar binnen gelaten was, te verrasfen. Onder begunftighig
van de duisterheid des nagts, gelukte het hem, in het begin
G 3 van

102 BARRES. (ANATOLIUS DE)
van julij, over de gragt te geraken, terwijl het Staatfe volk
zeer onagtzaam de wagt hieldt. Door deze verrigting, maak­
te hij den aanvang van het beleg, voor den Aartshertog zeer
voorfpoedig, waar van het vervolg niet min voordelig was.
Toen in 1598 de Admirant VAN ARRAGON zijnen optogt langs
den RJiijn wilde ondernemen, werdt LA BARLOTTE vooruit
gezonden, hij noodzaakte alle de fchippers die hij aantrof,
hunne fchepen, tusfen Bon en Keulen, bijeen te brengen, met
dezelven voerde hij zijn volk over den Rhijn, en maakte zig
meester van de beide wederzijdfche oevers; na deze verrig­
ting, joeg hij, met behulp van twee veldftukjes, de Staatfe
uitleggers den ftroom af tot aan Rlnjnberk toe, en volvoerde
dus den last die hem bevolen was. Niet minder nadeel deedt
hij in het volgende jaar, mst den inval in de Bommekrwaard,
waar door hij Prins MAURITS veel werks verfchafte, om hem
daar weder van daan te drijven. Onder alle de voordelen
welke de vijand behaalde, was wel het voornaamfte, dat zij
MAURITS, ZO voor Bommel als in de Tielenvaard en elders af-
matteden, en MENDOZA gelegenheid kreeg, tot het ftigten van
de St. Andries fchans; ook fcheelde het weinig, of het zou
aan BARLOTTE gelukt zijn, Woudrkhem te verrasfen; doch een
weinig te lang toevende met zig te beraden, werdt hij in het
lopen naar de poort, door een der burgers door den torenwag-
ter gewekt, ontdekt, die fneller dan hij lopende, hem voor­
kwam , en de ftad in beweging bragt; LA BARLOTTE hadt meer
dan 500 man bij zig, die gedeeltelijk als boeren gekleed, van
korte roers en cpftekers voorzien waren. Gedurende het be-
leg voor de Ifabella-Schans bij Oostende, werdt hij in het jaar
1600 doorfchotcn, en door zijnen dood de Staat van een
moedig en wakker beftrijder verlost. H. DE GROOT ,
Jaarboeken, bl. 245. 369. WAG., Vod. Hifi. VIII. D. bl.
432. IX. D. bl. 25. 48. 51. 88.
BARNEVELD, zie OLDENBARNEVELD.
BARRES (ANATOLIUS DE), geboren te Salins in het
jaar 1524, was de zoon van PIETEX BARRES, Heer van Renet,
Raads-

"BART. (JAN) ï?2
Raadsheer in 't Parlement van Dole, tot in 1530, wanneer
hij tot Prefident van dat zelvde Geregtshof wierdt verkozen;
zijn moeder was GUYE D'ARBON genaamd'., ANATOLIUS werdt
hog zeer jong zijnde naar Leuven gezonden \ alwaar hij de
mathefis, én waarfchijnlijk ook, de wijsbegeerte en regtsgeleerd­
heid beoerlende; zedert kwain hij aan het Hof van KAREL
DEN V. als Kamerheer. Hij overleefde zijnen Keizerlijken
meester; maar men weet niet, waar hij vervolgens is geblé­
ven. Wij hebben van ANATOLIUS: Ï. AritUmetka p-aïïkx,
lib. IV. Lov. r$4$I 4tó- De Schrijver Was hog geen ro ja­
ren oud, toen hij deze verhandeling in 't licht gaf. 2i CARÓ-
Lus QUNTUS ccelo domtus. Lovanii, 1559- in 120. Dit is ené
lijkrede over dien Vorst. VAL. ANDR. , Bibl. Belg> p.
46. J. F. FOPPENS,. Bibl. Belg. p. 49. DUNOD DE CHJÜENA-
GE, Mem. pour fervir a l'hiftoire du Comté de Bourgogne, p.
625. PAQUOT, Hijl. litterar. Tom XIL* p. 268, 269»
BART (JAN), een Kaper ter zee, geboren in 't jaar 1650
te Duinkerken, van geringe ouders, heeft door zijnen meed \
"beleid en dapperheid, zijn naam vereuwigd, Zijn vader was
een visfer, die reeds met een talrijk huisgezin beladen was }
toen JAN ter wereld kwam, die vervolgens nog door een broe­
der KASPER genaamd gevolgd wierdt. De behoeftige ftaat van
den ouden BART, gedoogde niet, dat hij zijn' zonen iets an­
ders liet leren dan visfen, ja zelvs werden zij in geen lezen
noch fchrijven onderwezen. JAN van enë geaartheid zijnde,
die tot verhevener bedrijven dan de behandeling van het vis-
want gefchikt was, verliet het huis en de plaats zijner ge­
boorte, ging naar Holland, en verhuurde zig te Amfteldam
voor fcheepsjonge. Onder het beftier van den vermaarden
zeeheld M . DE RUITER, klom hij als jonge van trap tot trap
op, en wierdt een bekwaam zeeman. Met den oorlog, wel­
ke LO'DEWTK DE XIV, in 1672 dit Gemenebest aandeed, Was
men 'er op uit, ten einde zulke twéé itiagtig verbondene!'
Vijanden als Frankrijk en Engeland, ter zeé hét hoofd të kuli-
tln bieden, naar mannen van kunde en ondervinding om ia
Ö 4 zien>

W4 BART. (JAN)
zien, en BART was onder het getal der genen, aan wien men
een aanzienlijke bediening aanbood. Dan deze jongeling pas
2i jaren oud, hier te eerlijk zijnde om tegens zijn vaderland
en koning te willen vegten, weck hij uit Holland, keerde
naar Duinkerken te rug, en aanvaardde de kostwinning van
velen zijner ftadgenoten, om namelijk ter kaap te varen; en-
in dit nieuwe beroep kweet JAN zig zo dapper, dat hij wel
dra boven zijne medemakkers uitmuntte; zeldzaam keerde
het kaperfchip waar op hij zig bevondt, zonder prijzen in de
haven; en zijn Kapitein moest volmondig belijden, dat hij.
zijn geluk grotendeels aan JAN BART hadt te danken, die zij­
ne fchepelingen door zijn voorbeeld, moed en een voorzigtig
beleid, wist in te boezemen; ja zijn roem verbreidde zig zo
ver, dat die fpoedig ter oren van LODEWYK DEN XIV, kwam.
Met het ter kaap varen, een ftuivertje overgewonnen heb­
bende, bevondt BART zig in i6 7 5 in ftaat, om voor eigene
rekening een galjoot uit te rusten, 't welk hij met twee ftuk­
ken kanon en 36 koppen wapende. Op zijn eerften togt met
dit vaartuig, ontmoette hij op de Hollandje kust nabij Texel,
een fregat van 18 ftnkken en met 60 koppen bemand; zonder
zig lang te bedenken, klampte BART het aan boord, verover­
de het, en bragt het te Duinkerken op. Deze en meer an­
dere gemaakte prijzen ftelden hem in ftaat, om deel in ene
kaaprederij te nemen, welke een fregatfehip van tien ftukken
uitgerust hebbende, het bevel daar van aan BART toevertrouw­
den ;hij was daar mede nauwelijks buiten de haven van Duinkerk
ken gekomen, of hij ontmoette een Hollands fregat, de Hoop ge­
naamd, met 12 ftukken gemonteerd; BART tastte het aan
en overweldigde het, na een vrij hevig gevegt dat enige uren
duurde. Vervolgens ondernam hij een kruistogt naar de Oost­
zee, alwaar hij op een aanzienlijke koopvaardij-vloot, be-
fchermd door twee fregatten, het een van 12 en het ander
van 18 ftukken kanon „aanviel; het zwaarfte fregat enterde
hij terftond, veroverde het fpoedig, en joeg het twede op de
vlugt, vernielde voorts een gedeelte der koopvaardij-vloot
en overweldigde het oyerfchot. Deze laatfle togt ve.wekt:
> even

BART. (JAN) . 105
Sven veel fchrik bij zijne vijanden, als zij meed aan zijne
mederederen inboezemde, die daar te boven door de beko-
mene winften aangevuurd, het befluit namen vier of vijf fche j
pen teffens uit te rusten; over het ene hier van ,• de Overwin­
ning genaamd, voerde BART het bevel, ook waren de vier an­
deren aan zijn gezag onderworpen. Met deze vloot op den
23 maart 1676 in zee gedoken zijnde, vermeesterde hij een
Hollands fchip van 10 ftukken, dat 50000 kronen waardig
gefchat wierdt, en zondt het op naar Duinkerken. Zijnen
koers vervolgende, vielen enige dagen daar na onder zijn
bereik agt koopvaardij-fchepen, die van Londen kwamen, door
drie oor logs fchepen verzeld, het ene zijnde een Zeeuw van
18 , en de beide anderen Oostenrijkers, een van 24 en het an­
dere van 28 ftukken. Hij hadt die zo dra niet in het gezigt,
of hij gaf aan een zijner fregatten bevel, om de koopvaardij-
fchepen aan te tasten; dit was nauwelijks gefchiedt, of hij
viel zonder zig lang te beraden, met zijn vier overige fche­
pen, op de drie oorlogsfchepen aan, enterde den Zeeuwenaar,
ftak met eigen hand den Kapitein daar van dood, verwekte
hier door zodanigen fchrik, dat het verbaasde fcheepsvolk om
lijfsgenade bad en zig overgaf, waar na hij het Oostendife
fchip van 28 ftukken noodzaakte zijn behoud in de vlugt te
zoeken, zo als het andere ook reeds gedaan hadt; en JAN
BART keerde als zegepralend overwinnaar met zijn gemaakts
buit, beftaande uit het Zeeuwfe oorlogsfchip en agt koopvaar­
ders naar Duinkerken, daar hij juichende en met handgeklap
in de haven wierdt verwelkomt.
In meij 1677, ontmoette hij met zijn eskadertje, 16 fche­
pen met kostbare koopmansgoederen geladen, uit Holland naar
Engeland ftevenende, en begeleid wordende door een oorlogs­
fregat van 24 ftukken. Volgens zijne aangencmene gewoonte,
tastte hij het fregat 't eerfte aan, en geraakte daar mede in
een hardnekkig gevegt; doch BART gewoon te overwinnen,
verdubbelde zijnen moed, vuurde dien van zijn volk aan,
en maakte zig na een bloedigen ftrijd die drie uren aanhieldt,
nieeiter van het fregat en dr ie der koopvaardij-fchepen. In de
G 5 maand

KW SART. (JAN)
maand feptember van dat zelvde jaar, geraakte hij flaa^s m s»
een fregat van 36 ftukken, dat gefehikt was ter bevellfeJ
van enige koopvaardij-fchepen; ook dit met zijne onderheb
bende fchepen, onderging het zelvde lot, uitgezonderd d a>
hij dezen buit, m Frankrijk opbragt. LODKWVK M XIV 00
ene roemrugtige wijze van dit voorval hebbende horen fpre
ken, zondtter verdere aanmoediging, aan den gedagten zee
man een gouden gedenkpenning, hangende aan een ke en van
't ze'vde metaal.
In maart 1678, ftak hij met een nieuw fchip van 14 ftuk­
ken , de Dolplrjn genaamd, in zee. Weinige dagen hadt flegts
zijn togt geduurd, of het fchip ScMedani, voerende 32 ftuk­
ken, dienende als kustbewaarder voor Texel, maakte jagt op
hem, met oogmerk om hem aan te tasten. BAKT gaf terilond
Wijken, dat hij noch dè meerderheid van het gefchut, noch
die van dé manfchap fchroomde; want nauwelijks waren zij
aan eikanderen, of hij gaf bevel om te enteren; hij was over­
al, dan voor; dan agter, gebood, vogt en bekwam verfchei­
dene wonden; doch ondanks dezelve, verfloeg hij a I wat hem
voorkwam; viel op den Kapitein aan, doodde die, en maakte
zig teen wel dra meester van het fchip.
Nog in hét zelvde jaar, trad BART "in dienst des Konings
van Frankrijk; waar toe hij des te gemakkelijker befloot om
dat 'er na 't fluiten van den vrede, wéinig met kaapvaren te
verdienen viel. LÓBEWYK M XIV, maakte hem Kapitein
over een fchip van u ftukken, met be,el om jagt op de
rovers van Salé te maken. Een van dezelve, voerende i

BART. (JAN) 107
•vloot voor Kadix naderde, en in het gevegt dat daar mede
voorviel, wonderen van dapperheid bedreef, en fchoon ge­
wond zijnde, nog twee Spaanfe fchepen veroverde. In 1689
voerde hij het bevel over een fregat van 24 ftukken , en ver-
trok daar mede in gezelfchap van den Ridder FORBIN, die
een fregat van 16 ftukken onder zijn bevel hadt, naar Duin-
ierken, ter geleide van enige koopvaardij-fchepen, die naar
Brest moesten. Op dien togt overmeesterden zij een Hollandjen
kaper, die zig zo lang verweerde en vogt, dat het fchip ge­
noegzaam aan flarden gefchoten was. Op hunnen tweeden
togt naar Havrs de Grace, ter dekking van 20 koopvaarders,
ontmoetten zij in 't midden van 't Kanaal, twee Engelfe oor-
logsfchepen, die alie mooglijke zeilen bijzetteden, om hunne
vloot te agterhalen. FORBIN was van gevoelen om hakken
op te fpelen , doch BART betuigde gezworen te hebben, nim­
mer voor enig vijand te zullen wijken; en vermits hij het be­
vel voerde, moest FOREIN gehoorzamen. Drie der grootfte
koopvaarders werden met matrozen van de andere fchepen
genomen bemand, en kregen bevel om een van de Engeljen
aan te tasten, en aan het zelve werk te verfchaffen, terwijl
zij met het andere bezig zouden zijn. BART hier op FORBIN
bevel gegeven hebbende, om hem te onderfteunen, liep hij
met voile zeilen op zijnen vijand in; doch de wind eensklaps
ftillende, mislukte de voorgenomen aanflag; en zijn boegfpriet
raakte door den fchok in de hoofdtouwen van den Engelsman
vast; doch FORBIN dadelijk ter zijner hulp toefchietende, raak­
te hij los, en zij bragten het zo verre, dat het volk op den
Engelsman, dek en kampagne moest ruimen; teen het nu op
het punt ftondt, dat zij hem .meester zouden geworden zijn,
kwam het ander oorlogsfchip ter hulpe van dezen toefchieten,
doordien de koopvaardij-fchepen hunnen pligt verwaarloosden.
BART en FORBIN vogten als leeuwen, tot zo lang hun meeste
volk gefneuveld en zij beide gewond waren, verpligt wier­
den zig over te geven; men voerde hen naar Plijmouth, al'
waar zij in een nauwe gevangenis wierden opgeüoten. Hier
fielden zij al hun vernuft te werk, om een middel tot ont-
ko-

ï°8 BART. (JAN)
htftttg te beramen, 't welk bun ten laatten ook door behufri'
van een klein vaartuig gelukte. In Frankrijk te rug gekomen"
begaf zig FORBIN ten Hove, daar hij aan den Koning vérflj
deedt van al het voorgevallene, en een milde belonin» voor
zijne dapperheid verkreeg; doch hij was edelmoedig genoeg >
om aan zijne Majefteit te betuigen, dat BART ruim z o veel
aanfpraak op de beloning hadt als hij; > t welk van die uitwer­
king was, dat men dezen ook een gelijk gefchénk toewees
De Graav de TOURVILLE in 1690 door den Koning tot Vice-
Admiraal aangefteld zijnde, bekwam BART onder zijn bevel
een fchip van 40 ftukken met 240 man, benevens last om
zig daar mede bij de vloot te Brest te voegen. Den - ju'
tij üepen zij in Zee, en kwamen den 29 onder de EngeUè
kust. Op den 4 julij befpiedde JAN BART als een visfer ge­
kleed, in een klein vaartuig de vloot, die uit 57 oorlogsfche-
pen er, 30 kleinere vaartuigen, zo fregatten als kotters be­
ffend, leggende boven den wind in ene rij gefchaard', en flegts .
een halve kabellengte van elkander: De. Hóllanden hadden
de voorhoede, de Engeljen van de Me vlag de middentogt, en
die van de blauwe vlag de agtèihoedé; op dit berigt maakte
TOURVILLE Zig bereid tot den flag, en viel met allé dapper­
heid, de gecombineerde vloot aan; doch de Hollanders die het
grootfte aandeel in 't gevegt hadden, leden veel meer nadeel
clan de Engeljen, die zig zo veel mooglijk buiten het gevegt
hielden; zes van hunne voornaamite fchepen wierden redde­
loos gefchoten, en verfcheiden anderen op het ftrand gejaagd. '
Na het gevegt, zeilden de twee verenigde vloten de Theems'
op, ten einde zig van hare bekomene fchade te herftellen.
De Staten berigt van het geledene nadeel bekomen hebbende •
wapenden terftond 14 grote fchepen, die naar Engeland zeil­
den, en z.g bij de vloot voegden. Terwijl TOURVILLE me­
de zijne fchepen herftelde, kruiste BART in 1691 met tweo
fchepen op de Hollandje kusten, en Overviel aldaar de haring­
buizen , van welken 8 of 9 verbrand werden, na dat FORBIN
het oorlogsfchip dat tot derzei ver dekking verftrekte, geno-
fcen hadt; gelukkig nog dat 200 andere buizen zig in Eny
land

BART. (JAN) log
lmd wisten te bergen.' Op dien togt met dit bedrijf niet ver­
genoegd, ontmoette hij op de te rug reize naar Duinkerken,
twee Engelje fchepen, die 450 Deenfi foldaten naar Engeland
voerden; hij viel dezelven onvenvagt aan, en overmeesterde
2e bijna zo fpoedig, als hij ze aangevallen hadt. Even ge­
lukkig flaagde hij, in het afhalen van twee fchepen van de
Elve, met buskruid , koper, lood, wapens, granen enz. gela-;
den; terwijl hij op dezelve was wagtende, rantfoeneerde hij,
om niet ledig te zijn, enige groenlandsvaarders voor icoo
Franje kronen, met dit rantfeen benevens de twee gemelde
fchepen, zeilde hij ongeftoord naar Brest.
LODEWYK DE XIV, ligt bevroedende, dat Holland en En­
geland alle mooglijke magt zouden bijeen brengen, om het na­
deel dat zij het vorige jaar geleden hadden, te hcrftellen;' gaf
bevel aan TOURVILLE , om zig mede ten fpOedigften gereed te
maken. BART kreeg onder die vloot, het bevel over een fchip
van 66 ftukken en 400 man; doch in dat jaar niets aanmer­
kelijks tusfen de vijandelijke vloten voorvallende, begaf hij
zig naar Duinkerken, welke ftad in 1694 door de Bondgeno­
ten, geblokkeerd en hevig gebombardeerd werdt. BART niet
kunnende dulden dus opgefloten te zitten , ondernam alles
om zig daar aan te onttrekken, openbaarde zijn ontwerp aan
den Minister der zeezaken, de Heer DE POWTCHARTRAIN, die
'er in den beginne genoegen in nam, en al wat 'er toe ver­
eist werdt bezorgde; doch naderhand van gedagten veran­
derende, beval hij de uitvoering te ftaken; dan op nader berigt
en opening door BART gegeven , herhaalde hij zijne vorige
bevelen. BART de uitrusting ingevolge zijn plan voltooid heb­
bende , ging "s nagts onder zeil, en voer met de bij zig heb­
bende vaartuigen midden door de Engelje fchepen heen, ge­
vende aan wederzijden de laag. Met kragt van zeilen, won
hij de ruime .zee, zonder dat zij nog eens de tij! hadden ge-
hadt in bedenking te nemen, om hem aan te tasten; mot
het aanbreken van den dag, was hij reeds buiten hun gezigt.
Tegen den avond ontdekte hij vier fchepen , die met hem
een koers zeilden ; in 't eerst dagt hij dat ze tot de vloot
be.

1141 BART. (JAN)
behoorden die Duinkerken blokkeerde; doch bij nader onder-
zoek bleken het drie rijkgeiadene fchepen te zijn, die uit En­
geland naar Rusland beftemd waren, en door een oorlogsfchipi
gedekt wierden; den gantfchen nagt hieldt hij zig digt bij hen,
en met het aanbreken van den dag, tastte hij het oorlogsfchipj
aan, en overmeesterde het zo wel als de drie andere fche­
pen.
Na de gemelde en meer heldendaden verrigt te hebben,
keerde hij nevens den Ridder FORBIN naar Duinkerken te rug'
alwaar zij bevel bekwamen, om aan 't Hof te komen, ten
einde zig te verantwoorden, op de klagten door Denemarken
tegens hen ingebragt. Zij trokken dan naar Verfailles, daar
FORBIN niet zo dra aan 't Hof was verfchenen, of de Koning
vroeg hem naar JAN BART, zeggende dien zeldzamen man te
willen zien. Op bekomen bevel, begaf BART zig 's morgens
ten Hove, en deedt zig aandienen om bij den Koning inge­
leid te worden; doch te vroeg gekomen zijnde, vertoefde lij
in een der vertrekken, haalde zijn pijp uit den zak, ketfte
vuur en begon te roken. Alle die daar tegenwoordig waren,
verwonderden zig over deze floutheid, en de wagt wilde hem
noodzaken van daar te gaan, zeggende, dat het niet geoir-
loofd was, in de vertrekken van den Koning te roken; dan
BART bekreunde zig hier weinig over, en antwoordde: „ ik
„ heb in den dienst van den Koning mijnen meester deze
„ gewoonte aangenomen, zij is mij onontbeerlijk geworden;
„ en ik geloof dat hij veel te regtvaardig is, om kwalijk te
„ nemen dat ik daar aan voldoe;" en ging dus met roken
voort. Dewijl hij zig nimmer aan 't Hof vertoond hadt, was
hij 'er ook bij niemand bekend, dan bij den Ridder FORBIN,
die zig egter wel wagtte te zeggen, dat hij hem daar ge­
bragt hadt. De Koning werdt hier op aangediend, dat 'er
een man was, ftout genoeg om in zijne vertrekken te ro­
ken , en die weigerde heen te gaan. LODEWYK antwoordde
daar op al lachgende: het zal zekerlijk JAN BART zijn, laat
hm maar begaan. Binnen komende, werdt hij van zijne Ma-
jeiteit vriendelijk ontvangen, die tegens hem zeide: JAN
BART,

BART. (JAN) u X
BART, hei is alietii aan u geoirlcofd in mijn Hof te roken. Op
Jen naam van JAN BART, en 's Vorflen vriendelijke bejege­
ning, Ronden alle de Hovelingen als opgetogen,- in de, be-
fchouwing van dien zeldzamen mensen. De Koning was nauw-
lijks vertrokken, of een ieder vraagde aan BART, hoe hij bet
tog gemaakt hadt, om door de b okkade van Duinkerken te
komen? hij plaatfte hen hier op alle in een rij,, en dreef hen
uit den weg, door floten met zijne ellebogen en vuisten;
ging midden door hen heen, keerde weder, en zeide : zie daar
Ine ik gedaan heb. Sommigen kwamen lachgende bij den Ko­
ning, en verhaalden hem wat'er voorgevallen was; zijn Maje-
fleit zig met hem willende vermaken, deedt hem hier op roe­
pen, cn hem in verlegenheid zoekende te brengen, vroeg hij
hem: zeg mij tog eens JAN BART , hoe zijt gij door de Engelfe vloot
geraakt? Onze JAN beantwoordde de vraag des Konings met
de taal van een zeeman, dat is, in ruwe bewoordingen. De
Hovelingen verwonderden zig daar over; doch de Koning
zeide: hij fpreskt wel wat onbefcliaafd, maar verdedigd egter dap'
per mijne belangens; en vervolgens op zijne Hovelingen zien­
de, voegde hij 'er bij: is 'er onder ulieden wel iemand, die doen
kan wat hij doet? waar op zij met ene buiging, die neen te
kennen gaf, moesten antwoorden. De Koning befchonk hem
met ene erkentenis van icoo kronen, te betalen uit de Ko-
jiinglijke fchatkamcr; bij den ontvangst daarvan, fpeelde BART
geen minder belachgeiijke rol.
Dan laten wij hem weder op zee verzeilen, waar voor hij
geboren fcheen. Zonder alle zijne bedrijven aanëengefcha-
keid te vermelden, vergenoegen wij ons nog alleen te zeggen,
dat agt Staatfe oorlogsfchcpen in 1694, een graanvloot, uit
de Oostzee naar Frankrijk beflemd, veroverd hebbende, dezel­
ve reeds op de hoogte van Texel gevoerd hadden, toen BART
die zes corlogsfchepen bij zig hadt, hun aantastte, drie van
de gemelde agt fchepen overweldigde, de vijf overigen op de
vlugt dreef, en de graanvloot behouden binnen de haven van
Duinkerken bragt. Terftond na zijne aankomst aldaar, deedt
hij door zijnen zoon, den Koning kennis geven van het b3-
haa'«

H2. BART. (JAN)
haalde voordeel; waar op de boodfchapper tot vergeldin"'
een hoger trap in den zeedienst bekwam, en aan zijnen vader
prieven van adeldom werden verleend.
Hij au Ridder geworden, viel in i6 9G, op een Hollandje
vloot aan, die met granen uit de Oostzee kwam; de fregatten
die dezelve ter befcherming dienden, veroverde hij, en* nam.
of vernielde een aanzienlijk getal koopvaardij-fchepen. In het
volgende jaar werdt hij door SOBIETSKY, Koning van Polen,
tot Bevelhebber van een eskader dat te Duinkerken lag, aan*
gefield. De ontwerpen, die hij bij den ontftanen oorlog in
het begin van de volgende eeuw^beraamd hadt, Werden dooi­
den dood verijdeld; hij overleed'op den 27 april 1702, in
den ouderdom van 52 jaren.
Zie daar lezer, de verkorte levenfchets van dit zonderlinge
mencch, groot, ja verheven in zijn foort. Wij zullen dit
artikel befluiten , met enige karaktertrekken van hem op te
geven. Hij wordt befchreven als rijzig en wel gemaakt van
geftalte, fors van leden, hebbende een ftout en onvertzaagt
voorkomen; ja zijn gactfe maakzel fcheen gefchikt, om de
moeilijkheden aan het zeeleven eigenaartig verknogt, te kunnen
verduren. Alle zijne trekken waren regelmatig, hij hadt een
vriendelijk uitzigt en aangenaam gelaat, een blozende kleur,
grote levendige ogen eji blond hair; was matig, fprak wei­
nig, bezat een gezond oirdeel, fchoon ruw en onbefchaafd,
en was voor den omgang met de wereld geheel niet bere­
kend; zijne geaartheid was die van een regtfchapen zeeman,
zijnde altoos werkzaam, ijverig, en een vijand van rust en
ledigheid. Hij onderfteunde zijne daden door éen moed en
dapperheid die den toets konden doorfïaan, en beituurde die
met een wel aangelegde voorzigtigheid. Des noods durfde
hij de grootfto gevaren trotferen; doch ontweek die zorgvul­
dig , als 'er geen roem 'noch voordeel bij te halen was. De
overwinning die hij in 1694 voor Texel behaalde, was voor
Frankrijk onbetaalbaar, want hij bevrijdde door 't hernemen
van de graanvloot, dat rijk van hongersnood, en maakte hier
door zijnen roem onfterffelijk. De naam van JAN BAKT, ver-
ftrek-

BARTELS. (GERARD) BARUETH. (JOHANNES) ti*
Jtrekte tot een fchrik op den Oceaan. Hij was doorgaans ge­
woon, van de vijanden daar hij tegen ftreedt, de eerfte laag
af te wagten, en niet' te fchieten dan onder het bereik van
een piftoo!fchoot, en vervolgens terftond tot de entering ovet
te gaan. Ik weet niet dat 'er een ander pourtrait van hem in
druk uitgaat, dan het hier bij gevoegde van den Konftenaar
R. VINKELES. Levensbefchr. van JAN BART. Rott. 1781.
WAGEN., Pad. Hift. XVI. D. bl. 153. 255. 265. 3*7-
BARTEL ENTES, zie ENTES.
BARTELS (GERARD), van A;H

«i* BARWELL. (QANIEL 0CTAVIUS)
boren te Breda in het jaar 1709. Na zijnen klasfieken en aka-
demifen" loop ten einde gefnelt te hebben, wierdt hij den 11
junij 1732 Proponent, en Rondt niet lang ledig, maar wierdt
den 27 augustus van dat zelvde jaar tot Predikant te Hoog-
woud in Noordholland beroepen ; vervolgens den 9 november
1736 te Charlois onder de klasfis van Schieland, en ten laat-
Ren, óp den 24 meij r745 tc Dordnecht; alwaar hij verbleven
is, tot aan zijn dood toe, welke voorviel den 27 augustus
1782, in den ouderdom van bijna 73 jaren, zijnde alvorens
in janij 1775 met behoud van eer en bezolding, Emeritus ge-
xvordcn. De Eerwaarde BARTJETH heeft vele gefchriften door
dan druk gemeen gemaakt, doch indien zij van geen beter
flempel zijn, dan de ïf ifïotie ban bet ^tabhoilutrfcljap btc
ï&iiifenban

EARZiEUS. (GASPAR) BAS. (DIRK) ny
jhv.ci faas delicias, fed £? quoddam fibi decus ma Gens hommum
•Ireptum lugcat, Oincquid Hominibus aut qwerere aut haliere da-
tut , Jlhxum £f fragils. Virtus fola femper rivet.
Den Opperhéèlmeester van. het fchip Woestdidn, verdagt
gehouden, dat hij liet lijk diens rijken Engelsmans, van vele
edele gefleentens en andere kostbaarheden beroofd hadt, zette
men hem op die losfe vermoedens der naastbertaanden, te
Middelburg in hegtenis. Als niets tegen hem kon bewezen
worden, ja z*Jn onfchuld in het volfte daglicht bleek, ontfloeg
men hem eindelijk, en verwees partij in de kosten van het
regtsgeding, mitsgaders in de vergoeding van alle fchaden,
renten en winstderving, reeds door den onfchuldig gezettcn
geleden, of nog verder te lijden. Zijn eisch was niet minder
dan 9159 guldens; doch het werdt door tusfcnkomst van goe»
de vrienden en minlijke fchikking, op 7856 guldens gevon­
den. Vod. Hift. XXVI. D. bl. 213, 214. Nieuwe Ned.
Jaarb. 1780. bl. 765. 1092. 1782. bl. 367.
EARZJEUS (GASPAR.), een Goefenaar van geboorte, door­
gaans JASPER DE NEDERLANDER genaamd, heefteerst in den
oorlog gediend onder Keizer KAREL DE V; doch zulks moede,
begaf hij zig tot het toen ontluikende Genootfchap der Jefui-
ten, en was een onfeheidbaar medgezei van FRANCISCUS XAVE-
RIUS, den zogenaamden Apostel der Indien; en men zegt, dat
hij zig op het eiland Orjnus inzonderheid beroemd gemaakt
heeft, door het bekcien der Heidenen tot het Christen ge­
loof. Hij heeft gefchreven Epijiola; Indicie. Lov. 1570. 8vo.;
en is geftorvèn te Goa den 18 october 1553. PETR.
MAFF/EI, Hift. Indic. Lib. XIV, XV. FOPPENS, Bibl. Belg,
p. 327. LA RUE, Gelctt. Zeeland, bi.'234, 235.
BAS (DIRK), in 1611 Burgemeester te Amfteldam, wierdt
in dat zelvde jaar, benevens JAKOB VAN WASSENAAR, Heer
van Obdam, en ROMCOUT HOOERBEETS, Raadsheer in den Ho­
gen Raad, tot Gezanten benoemd naar Denemarken, teneinde
den vrede tusfen dat Rijk en Sweden te tragten te bewerken;
doch zij kwamen eerlang van Koppenhagen te rug, zonder de be-
PI 2 doe

WJ BASELIUS. (JAKOB) BASELIUS. (NIKLAAS) •
dóeling hunner zending bereikt te hebben. . WAGEN. I
m. Hift. X. D. bl. 48.
BASELIUS (JAK0B), Predikant te Vlisfingen, géboren in
j53?i Is naar alle waarfchijnlijkheid uit een Flaams geflagt
:,fkopftlg, doordien'er anderen van dien naam in Flaanderen
j;e-.i'oond hebben; hij vertrok in 1570 van Vlisfingen, om hier
en daar de hervormde gemeenten? te ftigten en te leren ;
Wötts begaf hij zig naar Enkhuizen en verder naar Leijden ,
d.:.v; hij buiten vaste bediening was; van hier ging hij in 1586
SilS Predikant naar Voorfchoten, en in dat zelvde jaar nog naar
Ssrgempzoem, alwaar hij in 1598 is overleden in den ouderf.'M
'van 68 jaren. Hij heeft de belegering van die vesting
iri Ï588 voorgevallen, in het latijn befchreven, onder den
tijtel Van J. BASELIUS, de obftdione Bergenopzomii, in $to.'Bergens,
I603; een boekje dat zeer zeldzaam is, en ik niet weet
immér gezien te hebben; men vindt liet vermeld in de Biblic-
theca Duncanniana, in 4to. hum. 1068. GODEW. VRO-
MKHERT, Vlisftngfe Kerkhemel, bl. 12-17.
BASELIUS (JAKOB), een kleinzoon van den voorgaanden,
geboren te Leijden, is Gereformeerd Predikant geweest op
bet dorp Kerkwcrven in Zeeland; en een man van geleerdheid,
inzonderheid ervaren in de kerk- en wereldlijke Gekhiedenisfen.
Men heeft van hem in druk: Sidpitjus Belgu
ais, Jive Hiftoria Religie-nis inftaurata, corruptie reformatie,
in Belgio £f a Belgis, a nat.o CHRISTO ad annum 1600. Lugd.
Bat. 1657. & 120.; het welk naderhand is gevoegd bij M. Z.
VAST BOXHORN , ci$cerlan.u.$ merftuiaaruigfïe «öe&curtcnigfcn /
feöctt Den jarc tooo tot üteijee KAREL DEN V. 2 Delen Amft.
1753- Svo. FOPPENS, Bibl. Belgica. p. 501. A. PARS,
'Naamr. der Bat. Schrijvers, bl. 213, 214.
BASELIUS (NIKLAAS), Meel. Doktor en Chirurgijn te
St. Wijnoxbergen in Flaanderen, heeft uitgegeven: Defcript. Ce~
mtS qui app'aruit 14 novemb. anno 1577. un% cum prognostkis
mi's a-mi calamiiófi.fimi 1578. tmtdti Jntv. HENR. HENRICIUS.
e ede n

BASELIUS; (FIKTER) BASINUS. ÜASlUS. |#|
fodcth anno 1578. in #0. FOPPJENS, BiöliA Belfica.
p. 899-
BASELIUS (PIÈTÊR), een Domiriikaner' Monnik, gerijen
te Cent in 1631, geftorvèn den 30 maart 1689, in der,
ouderdom van 58 jaren; heeft gefchreven; GÉoriojum illufips
erdinis Cistercienfis Lilium, in utroque orbe fuaveolenti virtutum è
fanclitatis germine janper floriduik Gandav. MICH: MASIUS .
J671. 4W. DÉ JONGHE, Belgiièt Dominic. p. xog
PAQUÓT, Mem. litter. Tom. VI. p. 53;
BASILICUS MARCHETUS ("JAKOBUS), heeft gefchrë
ven: Dialogum, de Morini quo'd Theruanam vacanti> atque Heditji
expugnatione, deque prtelic apud Rentiacum, tempore CAEOW V-
Ccejaris. Antv. apud BELLERUM. 1555. 8)'c. «~— FOPPENS;
Bibl. Belg. p. 501 i'
BASINUS (THOMAS), Aartsbisfchop van Ccejare.a, wiercr
door Paus SIXTUS DE IV, benevens twee andere Prelaten benoemd,
om in 't jaar 1479, het Geding van den Bisfchop LV
VID VAN BOURGONDIEN, met de ftad Utrecht en dé Geestelijkheid
te onderzoeken, en de twisten, op goedkeuring van hel
Êausfelijkè Plof, ter nedèr tè leggeh; dan hij verfchoonde %\i
Van dié commisfie, om dat te Utrecht wonende, wegens eenzijdigheid
vérdagt konde gehouden worden, BASINVS was een
geboren Fransman, eertijds grote gunfteling van KAREL DEN
VII, Koning van Frankrijk, doch naderhand door zijnen op-,
volger LÖDEWYK van alle zijne ëeramb'teh afgezet, en éci.vs
gebannen, hadt de ftad Utrecht tot zijne woonplaats gekorcji.
in weike ftad hij overleden is, in het jaar 1491. Ziet breder
van heni bij HEDA , in DAVIDE Episcopo, p. 304. en de Aan­
tekening van BUCHEL, als mede MATTH^ÜS, Frajat. Tom. U.
Analecl: vet. cevi. — K. BURJJAN, Utr. Jaarl, III. D. bi,
396. en aant. (i).
BASIUS (JOHANNES), geboren te Leeuwarden, gaf w
2ijne kindfe jaren af, doorftralende blijken van een geestig-
yernuR Te Leeuwarden en Haarlem, Icjde hij de nodige gron.
H 3 Üen

Ïi3 BASNAGE. (JAKOBUS)
den tot de befchavende wetenfchappen; waar na hij Leuven
verkoor, om zijne ftudien verder voort te zetten, en van daar
• naar Frankrijk reisde, alwaar hij het meesterfchap in de regten
erlangde, en dus met groten roem naar zijn vaderiand keer­
de, en zig in zijne geboorteftad enigen tijd met de praktijk
geneerde; onderwijlen tot vermeerdering van zijnen roem,
fchrijvende: Paradoxarum Disputationum Jwïs civilis, Lib. IV.
quibus dubix Jurisconfultorum traditienes & refponfa exam
ac reconciliantur. Bajil. i 5 7 5 . in folio.; waar benevens hij een
aartig verhaal van de herfst vacantien, in latijnfe versfen ge­
fchreven heeft. Zijne ervarene kundigheid in de regten, heeft
hem aan Leeuwarden onttrokken, en op de nodiging der'Delffe
Overigheid, het ambt van Secretaris van die ftad doen aan­
nemen. Ook is hij in dienst- van Prins WILLEM DEN I. ge­
weest, en wel in de hoedanigheid van Gemagtigde over de
zeezaken; want ik vindt aangetekend, dat deze hem in 1569
bevel gaf, om op zijnen naam,' nieuwe beftellingen ter zee
uit te geven, trekkende de lastbrieven te voren verleend,
allen wederom in. Ook, dat hij in 1570 bevel van den Prin-
\fe ontving, zorg te dragen, dat de fchepen die de bruid van
FiLirs naar Spanjen voerde, geen het minfte belet door de
Staatfe fchepen wierdt aangedaan. F. SWEERTII, Athen.
$ el
g- P- 394- G. M. KONIG, Bibl. vet. & nov. VAL. ANDR,,
Bibl. Belg. p. 455. SÜFFR. PETRI, de Scriptor. Frifice, uit. ed.
P- 43o, 431. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p. 236-238.
WAG., Vad. Hift. VI. D. bl. 312. 318.
BASNAGE (JAKOBUS;, oudfte zoon van HENDRIK BAS-
NAGE, Heer van Frar.qv.enei, Advokaat voor het Parlement
van Rouaan, werdt in die ftad geboren den 8 augustus 1653.
De eerfte gronden zijner ftudien leide bij te Saumur, onder
den vermaarden TANAQUILLUS FABER , die hem om zijn vlug
begrip grotelijks achtte en lief hadt. FABER weet men, hadt
niet veel op met de Kerkelijken, en ziende dat BASNAGE ge­
negen was die orden te omhelzen, raadde hij zulks aan zij­
nen kwekeling ten fterkfien af;, doch des jongelings ne :
girg
be-

BASNAGE. (JAKOBUS)
fcehicld de overhand boven des Hoogleraars raad. BASNAGE
voldoende in de talen onderwezen en kundig, begaf zig naar
Geneve, en beoeffende aldaar onder CHOVET de wijsbegeerte-;
onder MESTRESATenFRANCISCUSTURRETTIN de godgeleerdheid,
welke laatfte wetenfchap hij verder voortzette onder JURIEU
te Sedan'. JURIEU was een man van een vlug en goed veriïand,
maar zeer driftig en gants en al niet toegeeflijk; BASNAGE
hoorde wel vlijtig zijne lesfen, doch drcokte beter met de ge-
iaartheid van BEAULIEU, die veel gematigder was. DÉ ftak
JURIEU geweldig, en om zig hier over te wreken, gaf hij hem
toen hij zig als Proponent aandiende, de zwaarfte proeftexteri
die-hij uit kon denken ; niet té min voldeed BASNAGE zo wel,
en behandelde die zo oirdeelkundig, dat zijn meester niet kon
nalaten om hem daar ovér te prijzen, li 'c jaar 1676, wierdt
hij Predikant te R.ouaan in plaats van LE MOYNE, die als
Hoogleraar naar Leijden beroepen was. BASNAGE begaf zig al­
daar ook in huwelijk met SUSANNA DU MOULIN, de dogter van
CYRUS DU MOULIN; Predikant te Chatenadun, en kleindogter
van den alom bekenden PIETER DU MOULIN. In 't jaar ic~8_;
werdt de Kerk te Qidvellij, welke door de Gereformeerden van
Roman gebruikt wierdt, gefloten, onder voorwendzel, dat de
Gemeente de bevelen des Konings overtreden hadt. BASNAGE
verzogt verlof, zig met zijn huisgezin naar Holland te mogen
begeven, het welk hem niet zonder moeite na lang aanhou­
den, door een brevet eigenhandig van den Koning getekend,
werdt toegedaan. In 1691 werdt hij te Rotterdam, op een
behoorlijk jaarlijks penfioen, tot Leraar in de Franfë Gemeen­
te aangedeld. Aldaar geraakte bij in twist, met den Predi>-
kant JURIEU, die zijn vrouws zuster getrouwd hadt; doch hij
wagtte zig wel, om daar iets van door den druk gemeen te
maken ; houdende hij zig liever aan zijne letterbezigheden ,
en in de gemeenzame verkering met geleerde Mannen. Dit
maakte hem zijn Verblijf te Rotterdam zo aangenaam ,• dat hij,
wat moeite zijn zwager hem ook veroirzaakte, egter niet kon
befluiten, die flad te verlaten, om de beroeping die te Leij­
den op hem gevallen was, te aanvaarden.
H 4 tn

f2ê ' BASNAGÈ. (JAKÓBÜS)
In het volgende jaar, geraakte hij in kennis met den broeder
van den Marquis DE TORCY , die den naam voerde van dea
Ridder CROISSY, welke als krijgsgevangen in den flag bij Hoch-
fted, over Rotterdam naar Engeland gevoerd werdt. De be»
lieftheid, welke hij- aan dien' Heer en deszelvs gezeifchap be­
wezen hadt, bragt hem in kennis met den gezegden Marquis
DE TORCY, die enige jaren later als Franje Gezant in den
Haag kwam, om voorilagen van vrede te doen. De achting
'die d» Raadpenfionaris HEINSIUS , BASNAGE toedroeg, was
oirzaak, dat hij in het jaar 1704, als Frans Predikant in
die hofplaats beroepen werdt. De grote reden die hem be­
woog dat beroep aan te nemen, was, dat hij dagt aldaar be­
ter gelegenheid te zullen hebben, om de Franje vlug telingen
van dienst.te zijn. HEINSIUS fchatte hem niet alleen hoog als
Predikant, maar gaf ook blijken, dat hij in ftaatszaken veel
vertrouwen in hem en zijne bekwaamheid ftelde; hij zondt
hem met den Franjen Ambasfadeur D'UXELLES naar het Con­
gres te Utrecht, ter behandeling van zaken- van het grootite
gewigt. Ook was zijne bekwaamheid buiten lands bekend.
De Kardinaal BOULLION, als vlugteling in Holland zijnde,
vertrouwde hem alle zijne belangens. De Abt WILLEM DU
BOIS, naderhand Kardinaal, in 1716 als buitengewoon Ge­
zant van Frankrijk in 'jHage, hadt bevel van den Hertoge VAN
ORLEANS , zig bij BASNAGE te vervoegen, en van zijnen raad
gebruik te maken. De Abt gaf hem niet ..alleen van alles ken­
nis, maar werkte ook gemeenfchappelijk met hem, om de
alliantie tusfen Frankrijk en Engeland tot ftand te brengen. Ene
menigte brieven , door den Abt aan hem gefchreven, bewijst
de verpligting, die Frankrijk erkende, hem dienaangaande ver-
fchuldigd te zijn; de Regent liet het ook niet bij blote com­
plimenten berusten, maar toonde zijne dankbaarheid met 'er
daad, door hem niet alleen alle zijne goederen die hij in Frank­
rijk hadt moeten agterlaten. te doen toekomen , maar bezorg­
de hem daarenboven nog een vast jaargeld.
^ BASNAGE bezat bij ene grote geleerdheid, een gezonden fierk
Jighaam; zijn geheugen- was uitmuntend; weinig van ziekte
« we-

•EASNAGË. (JAKOBUS) jüi-
wetende, trof dezelve hem, daar mede bezogt wordende,
20 veel te flerker. In 1722 kwijnde hij aan ene maagziekte,
daar na werdt bij door geelzugt aangetast, zijnde toen in het
7ifte jaar zijn's ouderdoms, en voornemens zijne Kerkelijke Hi-
Jlorie, in de franfe taal te doen herdrukken, waar van het
eerfte Deel met de negende eeuw begint. Men hadt langen tijd
bij hem aangehouden, om dit werk met een vroeger tijdvak
te doen beginnen; doch de arbeid die daar aan moest te koste
gelegd wordenen zijne hoge jaren, veroirzaakten, dat do
Doktoren reeds voor enigen tijd hem het ftuderen hadden ver­
boden. Op den 3 december 1723, verklaarden zij, dat 'er
geene herftelling zijner gezondheid te hopen was, en hij over­
leed zeer christelijk op den 22 van dezclvde maand. Hij heelt
maar ene dogter nagelaten, getrouwd aan den Heer DE LA
SARRAZ, geheimen Oorlogsraad van den Koning van Polen.
's Mans geaartheid was ongeveinsd, gelijk uit zijne fchrifterc
kenbaar is; hij eerbiedigde de waarheid tot in de geringfte
Zaken, en hem was ene befchaaftheid eigen, die men zeldzaam
bij geleerde• lieden ontmoet; voorts was hij minzaam, voorko­
mende, een volksvriend, gedienftig; hij kende geen groter
vermaak, dan om iemand van nut te zijn, en zijn credit te ge­
bruiken ten voordele van ongelukkigen; hij ivas een getrouw
vriend, en van ene braafheid, die de fterkile toets kost door-
ftaan; en fchoon hij de dwalingen met veel levendigheid en
vuur wederleide, behandelde hij nogthans de perfonen zelve,
met de bedaardfte ingetogenheid, ja veeltijds met achting.
BAYLE , die volmaakt de konst verlamd, om iemand naar de
waarde zijn's arbeids te fchatten, noemde hem toen hij ilegts
19 jaren oud was, ent levende Bibliotheek. Het is, zegt hij,
„ een Man, in de gedaante van enen jongeling, niet alleen
,, wegens zijne grote geleerdheid, maar cok om zijne opregt-
„ heid en edelmoedigheid." Om van alle de gefchriften de­
zes geleerden en arbeidzamen Mans een verflag te geven, zou
ene letterkundige gefchiedenis op zig zei ven vereisten; dus
zullen wij alleen verflag geven van die, welke tot onze vader-,
landfe gefchiedenisfen betrekking hebben. Deze zijn: Annales
II 5 des

125 BASNAGE. (JAKOBUS)
des Provinces mies depüis les Negotiations peur la paix de Munfter
avec la Defcription hijlorique de leur Gouvernement &c. Dit w
fchreef hij op last der Staten van Holland, die heiri tót hun-
ren Hiftorie-fchrijver hadden aangefleld; doch hij ondernam:
dien arbeid niet, voor dat hij de vergunning hadt bekomen,
om de Registers van Staat te kunnen raadplegen, én de be­
lofte , dat hij onbefpierd de waarheid zou mogen fchrijven.
Hier op zette hij zig aan den arbeid, en het eerfte Deel kwam
in 1717 in folio gedrukt in 't licht, dat gretig gekogt werdt
en meer'goedkeuring dan berispers vondt; ten aanzien van de
befchrijving der regeringswijze van de zeven provintien in dit
deel geplaatst, hadt hij in enige opzigten misgetast; doch hij
hadt de edelmoedigheid zulks hem aangetoond zijnde, te er­
kennen , en zulks geredelijk te verbeteren, J
t welk in een uit­
voerig berigt gefchiedde; waar bij hij ene nrhandeling over de
Batavieren voegde, die met vrugt kan gelezen worden, en veie
merkwaardige zaken bevat. Dit ftuk werdt voor het twede
Deel van zijn werk geplaatst; dat in 1719 uitgegeven wierdt;
en, welk Deel een Verhaal bevat, van het gebeurde in 1646--
1648; een tijdvak waar in veelvuldige belangrijke en gewig-
tige gebeurtenisfen zijn voorgevallen. Op 'tjaar 1648, ont­
meet men daar in de Mimfterje vredehandeling, waar bij Neer-
lands vrijheid voor dien tijd is bevestigd geworden; en geduren­
de welke onderhandelingen, de Prinfen VAN CONDÓ en FRE-
DRIK HSNDRIK VAN ORANJE ftierven. Over den laatften ,
drukt de Schrijver zig in deze bewoordingen uit: dat 'er de
Staat niet veel bij verloor, doordien hij ziekelijk was; en fchrij
's Prinfen ongemakken en dood toe, aan naijver, dien hij te­
gens zijnen zoon, naderhand WILLEM DE II, zoude opgevat
hebben. Het jaar 1649 was vermaard door den geweldigen dood
van KAREL DENI, Koning van Engeland, zijnde Frankrijk in
dien tijdkring ook beroerd door inwendige onenigheden, die
als een verterend vuur, haren weiftand verflonden; en het
fcheen, of in dezen tijd alles in onmin moeste leven, want
dit Gemenebest hadt teffens ook een groot verfchil te beiiis-
fen met den Keurvorst van Keulen, over de vesting Rhljnberk.
Niet

BASSEE. (ADAM DE LA) èi§
Niet min berugt daagde het jaar 1650 op, want hier viel
onder anderen in voor de onbezonnen' toeleg van WILLEM
DEN II. op Amfteldam; ene daad die bij BASNAGE wel uitvae-
lig, doch bij anderen gefchikter en meer met de' waarheid
overeenkomende geboekt is. Dan 's mans karakter raadple­
gende, ben ik overtuigd dat hij door verkeerde berigten hier
omtrent gedoold heeft. Verder vindt men in 1651 de grote
nationale vergadering in 's Hage gehouden; in 1653 en 1654
den oorlog, en daar op gevolgde vrede met KROMWEL ; en
vervolgens de komst van KAREL DEN II, in 's Hage; zijnde
alles doormengd, met vele zaken die vreemde Hoven en Lan­
den betreffen. Onze taak zoude nu nog misfchien eisfen , dat
Wij de tijtels opgaven van de overige werken, die door den
noesten arbeid van den vlijtigen BASNAGE aan zijne mede­
burgers zijn gefchonken, doch zo als wij aanmerkten, zijn
die zo menigvuldig , dat zulks ons te ver van ons voorge­
nomen beftek zoude doen afdwalen ; wij verwijzen daarom
onze lezers, die belang ftellen om hier van onderrigt te
zijn , tot de Memoires pour fervir a l'Hiftoire des Hommes
ülustres par NICERON , en zulks te meer, dewijl men daar
teffens ene korte beoirdeling van die onderfcheidene wer­
ken zal aantreffen. De Afbeelding van BASNAGE is eerlijk
in 't koper gebragt door VAN GUNST. ——- JOH. ALB. FAEÏI-
CIUS, Bibl. Crcec. L. VI. c. X. n. XXXV. p. 759-780. Catal»
Bibl. BUNAV. p. 1065. STOLLE ad Heumannum, p. 976 & 1022.
C. SAXI, Onomast. liter. Pars V. p. 300. & Anal. 632. J. G.
DE CHAUFErié, Diiïim... Töm. I. p. 108 occ. NICERON, Memoi­
res des Hommes illuft. Tom. IV. p. 294-311. Tom. X. Part. L
P- H7-I5I-
BASSEE (ADAM DE LA) , Kanunnik van St. Pieter te Rijs-
feï, welke naar alle waarfchijnlijkheid in de XlVde of XVde
eeuw heeft geleefd, was van het klein fledeke la Pu fee, in
het Artoifche daar hij zijnen naam van voert, afkomftig. Men
heeft van hem: Ludus Aam de Basfeya, Canonici Pnfulenfis, fuper
Anti-Claudianum Magistn Alani de Infida, rhjthmsè eoxpojitus.
• FOPPENS, Bibl. Be g. p. 4. PAOTOT, Memcdr. litta.
Tom. X. p. 59. j'AS-

S*4 BASSEE. BASSELIERS. BASSEN.
BASSEE (BONAVENTURE DE LA), Licentiaat in de Go*,
geleerdheid en Kapucijner'Monnik, is mede genoemd na zijne
geboorteplaats het ftedeken Ia Basfóe, alwaar hij in 't begin
van de XVIde enw ter wereld kwam. Hij Rierf in het Klooster
te Boignies in Henegouwen , den n feptember 1650 , en
heeft nagelaten: Tlieophilus Pqrochialis, feu de quadruplki debü»
in propria Parochia perfolvendo ; Concionls, Mlsfce, Confesjionis
fchalis, Pafchalisque communionis. Per BONAV. BASSEANUMÏ
Capucinum Pradicatorem. Ant. 1635. 120. Romce. 1638. 120
• FOPPENS, Bibl. Belg. p. 141. PAQUOT, Memoir. litten
Tom. I. p, 311.
BASSEE (ELOY DE LA), wierdt in 1585, ook al in meergemelde
ftedeke geboren, hij heeft mede tot de orden dei-
Kapucijnen behoord, leide een zèer ftigtelijk leven, en is in
den ouderdom van 85 jaren op den 25 november 1670 in zijnklooster
.te Rijsfel geftorvèn. Die Geestelijke was zeer belezen;
wij hebben van hem: Flens totius Theologie praüicce,•
turn Sacramentalis, turn Moralis. Duaci 1639. fol. Edit. emen
Arav. 10-43. fol. - Maai, BibHoth. Ecclef. p. 331. VAL;
ANDR., Bibl. Belg. p. 2oi.- FOPPENS, Bibl. Belg. p. 258. PA-

BASSON. BASSOT. BASTINGIUS. BASTONIER, 12*
gedurende de beroertens in Gelderland in het jaar 1707, uit;
Arnhm, aan het hoofd van enige vrijwillige Burgers, met
drie of vier ftukken gefchut, naar JVageningen gezonden, en
heeft die ftad ingenomen; is daar na deswege gevonnist, en
heeft tot hogen ouderdom te Tiel gewoond, en zig in de ge,
leerde wereld bekend gemaakt, zo door ene uitgegevene Ver­
dediging van zijn gedrag, ais door ene verhandeling de Jure-
jurando vetenCm, inprimis Romanorum^ gedrukt te Utrecht 1728.
in 8vo. STRUVII, Biblioth. Jur. p. 212. WAG., Vad.
Hift. XVII. £>. bl. 302.
BASSON (ADRIAAN), Regtsgeleerde, een' neef van den
' Gondfen Pastoor JAN FRANSZ BASSON ; is insgelijks te Gouda ge­
boren, en gaf in 1665 in 't licht: Conjilia. ——— J. WALVIS^
jBcfchr. van Gouda, I. D. bl. 314.
BASSOT (JAN), Konstfchüder, woonde omtrent het jaar
1583 te Parijs, zijnde een der eerfte Meesters geweest; welke
den Nederlandfen Schilder ABR. BLOEMAART in die konst onder­
wezen heeft. K. v. MANDER, Leven der Schilders, II.
D. bi. 194-
BASTINGIUS (JEREMIAS), Hoogleraar in de Godge­
leerdheid te Leijden, is in 1554 te Iperen in Flaanderen gebo­
ren. Zijne ouders wegens de belijdenis van den Gereformeerden
Godsdienst uit Gent verdreven zijnde, namen de wijk naar
Leijden. De jonge BASTINGIUS ftudeerde te Breinen, Geneve en
Jpeidelberg, en maakte grote vordering in de kennis der ta'en,
bijzonder der griekfe en hebreuwfe. Hij wierdt tot de Her­
vormde gemeente te Antwerpen als Predikant beroepen; doch
deze ftad in 1585 door den Hertog VAN PARMA verovert zijn­
de , trok onze BASTINGIUS naar Dordrecht. Naderhand tot
Hoogleraar in de Godgeleerdheid op de nieuwe Leijdfe Akade-
mie aangefteld zijnde, overleed hij kort daar na, op den 26
october 1598; nalatende een Cathechismus met verklaringen.
• MEURSIUS, Athence Batav.
BASTONIER (JAN), werdt geboten. omtrent 't jaar 148©
S te

ti$ BATELIER. (JAKOBUS) .
tff Braine-k-Comte in Henegouwen; hij verkoor den Monniken
ftand in de Abtdij van St. Manen te Doornik, en wierdt vervol­
gens tot Priester gefchoren. Zijne kundigheid, weike het
tijdvak in agt genomen waar in hij leefde, groot was, ge­
voegd bij zijn onberispelijk levensgedrag, maakte dat hij tot
Prior van het klooster te GemMours wierdt aangefteld. Dit ver­
liet hij omtrent 't jaar 1590, reeds bejaard zijnde, om Kar-
thdzer te worden in het klooster St. Andri bij Doornik. Hier
gaf hij zig ten enemalen aan het gebed, en andere oeffenin-
gen van het befpiegelende leven over. Tot devijs voerde hij
deze fpreuk: Nifi in Deo gaudium; en hij fchreef die in al zijn
boeken en gefehriften , benevens deze betuiging: „ Ik zal
„ niet geloven een Karthuizer te zijn, ja zelvs geen Geeste-
„ lijke, zo-lang mij de minde begeerte zal bijblijven om mijn
„ geest en hart, met iets anders werkzaam te houden, dan
„ met GOD mijnen Schepper, en mijn hoogde goed." Men
heeft van BASTOKIER : Libellus de ceremoniis ac confuetudinibus
Reformationis Burfkldenjts. — VAL. ANDR., Bibl. Belg. p.
455, 456. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 576. PAQUOT, Memoires,
Tom. XVII. p. 234, 235.
BATELIER (JAKOBUS), is geweest Remondrants Predi.
kant in 's Hage, en wel in dien tijdkring, dat de kerkverfchil-
len op het hevigde aan 'f woeden waren. Hij hadt zijne du-
dien volbragt in 't Walfe Kollegie te Leijden, en was in 1617
Predikant te Kralir.gen geworden. Na de onenigheid en fcheu-
ring die te Amfteldam, na het afzetten van den franfen Predi­
kant S. GOULART ontdaan was,, heeft hij volgens BRANDT,
enigen tijd voor hen, die de Remondranten waren toegedaan,
gepredikt, ten huize van zekeren WILLEM SWEERSEN. Hij
werdt in 1619 in een latijns fchrift betigt, dat hij uit zijnen
dienst als Predikant zou gevlugt zijn, om de draf te ontwij­
ken wegens het vertalen van zeker frans boekje, doch hij
heeft de valsheid van deze aantijging middagklaar betoogd.
Ik vindt egter, dat hij van zijnen dienst is ontzet; waar na
hij zig nog enigen tijd te Leijden moet hebben Opgehouden,
want

BATEN. BATENBURG. ï 2 7
want >an daar begaf hij zig naar Rhijnsburg, om zig in de
Kerkelijke vergadering aldaar, te doen horen over r Cor. IX.
vs. 4 en 14, met oogmerk, om, ware 't mooglijk, de Rhijns',
burgers, ten aanzien van het Leraars-ambt tot andere 'gedag*
ten te brengen. In 't vervolg, heeft hij enige jaren de Re-
monftranto-n in 's Hage, als Leraar bediend. Ook'heeft hij
enige fchriften nagelaten, die gants en al niet mals zijn, 1
te­
gens de leer der Gereformeerden. In hoe grote achting hij
bij de zijnen geweest is, kan men opmaken, uit het bijfchrift
door G. BRANDT onder zijn Afbeeldzel geitcld, van dezen
inhoud :
De grijfe wijsheid leeft en ghnftert in dit licht.
Het hooggeleerdt verftand fchiet ftraalen door 't geficht;
Maar klaarder op 't papier. Aenfchouw dat, daar zijn boeken
De fpreuk van JACOB en van ESAU onderzoeken.
Hij leerdt wat Godt met recht verwierp, uit gunst verkoor
Het misverftand verdwijnt, fijn helder licht breekt door,,
BATEN (HENDRIK), geboortig van Mechelen, heeft om­
trent het einde der XHIde euwe geleefd. Hij was Doktor in
de Godgeleerdheid en Kan.'elier van het Hogefchool te Parijs •
ook Kanunnik en Zanger van de Hoofdkerk- te Luik; hij heeft
zig enigen tijd te Fez aan de Barbarife kust opgehouden. Het
fchijnt dat de mathematife wetenfehappen en wijsgerige onder­
werpen, zijne voorname beoeffeningen uitmaakten. Hij heeft
gefchreven: Specidum Divinorum fc? Naturalium quorumdam £fr.
en Liber introduQorius ad judicia Astrologie a M. Henrico de Ma-
lino in urbe Fez. B. DE MONTEAUCON, Bibl. Bïbliotheear,
V. SWEERTII, Athen. Belg. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 542,
543- FOPPENS, Bibl. Belg. p. 434. PAQUOT, Memoires litt.
P- 4*i 43-
BATENBURG (GYSBERT en DIDERIK VAN), vindt
men gemeld onder de tekenaars van het vermaarde VaborA da
Edelen. In 1567 waren beide broeders, als Kapiteins in dienst
van den Heer VAN BREDERODE; in welke waardigheid, zij ook
enig volk naar Amfteldam aanvoerden; zij kwamen aldaar daags
na

Ut BATENBURG.
na dat BREDEKODE vertrokken was. Veel moeite fpilden zij;
doch tc vergeefs, om binnen gelaten te worden; want zelvs de
Onroomfen hadden befloten, hen buiten te houden. Van daar
voerden zij hun volk over't Y, naar Waterland; en te Hoorn
komende, namen de BATENBURGEN het befluit hunne manfchap
te verlaten, en naar Friesland over te Heken; doch zij werden
tót hun ongeluk door den Schipper verraden, en aan ERNST
MULART Schout te Hasfelt en Kapitein van den Graav VAN
AREMBERG, overgeievert. Behalven de BATENBURGEN, werden
veel andere aanzienlijke mannen, wel ten getale van 100 gevangen
genomen, en te Harlingen opgebragt; onder dezelven-
bevonden zig SJOERD BEYMA, WILLEM BUMA en HERMAN
GALAMA, di.e nevens hun de voornaamfte waren. Van deze
gevangenen werden 'er 24 op de galeijen gebannen, en zeven
te Harlingen opgehangen, waar onder ook drie Edelen waren •
de overigen werden naar Vilvoorden en voorts naar Brusfel gezonden
, om ten offer van ALVA'S wreedheid te verdrekken •
(He ook op den 1 junij 1565, na een fchavot op de markt te'
Brusfel te hebben doen oprigten, deze twee edele jongelingen,
benevens vele andere mannen van verdienden, volgens
zijne vloekvonnisfen deed onthalfen, als PIETER DE ANDELOT,
PHILIPS VAN WINGELEN en MAXTMILIAAN KOK; hunne ligharaen
werden-des nademiddags, ongekist, buiten Brusfel, voor
de St. Lazarus Kapel, in ongewijde aarde gedoken. Ook anderen,
namelijk SJOERD BEYMA, HERMAN GALAMA, TRESLONG, BROUX-
ELLES, PELLETIER, BAUDECHAU en ILPENDAM, ondergingen
het zelvde lot. De hoofden van nog zeven anderen, werden op
daken en hunne lighamen op raderen gezet. De regerende
Heer WILLEM VAN BATENBURG, hadt als Leenman van •JVlAxr-
MILIAAN DEN II, denzei ven om voorfpraak gebeden, en da
Keizer ook niet nagelaten, op alle wijze, vergiffenis voorliet
edel broederpaar van den Hertog te verzoeken; doch deze
tijran was doof voor alles, wat flegts naar menfchelijkheid
zweemde ; waar door Heer WILLEM zo verdoord op ALVA
werdt, dat hij de zijde van Prins WILLEM omhelsde. x
WAGEN., Vod. Hifi. VI. D. bh 211. 231. 277.
BAT.

BATTfNGIUS. BATTUS* u£
BATTINGIUS (RUDOLPH) , een Fries van geboorte,
Medicus en Mathematicus, heeft gefchreven: MetJiodum Astro-
labii. Parif. 1557. • FOPPENS, Bibl. Belg. p. 1080.
BATTUS (BARTEL), is omtrent 't jaar 1515 te Aalst in
Flaanderen geboren, en wierdt in de Lutherfe Godsdienst opge­
voed, waar van hij ook vervolgens belijdenis deedt; doch
zulks ter oren van enen Inquifiteur gekomen zijnde, liet deze
hem in een nauwe gevangenis opfluiten; negen maanden lang
in deze kerker doorgebragt hebbende, wierdt hij op voorfpraak
van enige Regeringsleden der ftad Gent op vrije voeten ge­
field,, en ging zig in die plaats nederzetten; hij bragt'er om­
trent tien jaren in rust door; maar verfchrikt door nieuwe
bedreigingen die hem in 1556 door den Inquifiteur gedaan
•werden, nam hij het befluit, om met zijn huisgezin naar
Duitsland te wijken, en koos zijn verblijf te Bostock, alwaar
hij den 24 januarij 1559 overleedt. BATTUS was getrouwd
met MARTINA BISSOT, ene jnoeije van HENDRIK SMETIUS, uit
welk huwelijk bij negen kinderen verwekte. Hij heeft ge­
fchreven: De Qeconomia Christiana, lib. II. ex facris (ƒ propha-
nis Scripioribus diligenti cura labóre colletli, BARTHOLOMSO
BATTO, Alostenji authore: prior, de officia cura parentum erga
liberos traclat: posterior, qua cum obedientia parentes a liberis ho-
norandi fint, ostendit. Aiitv. 1558,. 12°. ——— F. SWEERTIUS,
Atlien. Belg. p. 154. MERCKLINI, Linden, renovat. p. 206. 748.
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 124. PAQUOT, Man. litter. Tom. XII.
p. 436-439.
BATTUS (JAKOBUS), een Zeeuw van geboorte, was do
vader van KORNELIS die hier volgt, en is in 't jaar 1500 ge­
weest Secretaris van Bergenopzoom. ERASMUS heeft vele brie­
ven aan hem gefchreven, waar van 16 in druk zijn; de eer­
fte van 1498, en de laatfte van 1500. Men kan hier uit af­
nemen, in welke grote achting hij is geweest; en de geleerd­
heid waar in hij uitgemunt heeft, zou uit zijne nagelatene
fchriften blijken, waar van ik egter nergens ene lijst van vin-
11. DEEL. I de

ï$© BATTUS, (KAREL) (KÓRNELIS) (LIvINUS)
de opgetekend. W. v. GOUDHOEVEN, Kronijk, bl. iS.
M . Z. y. BOXHORN, Kronijk van Zeeland, I. D. bl. 457. p, m
LA P-UE, Ge/ef{. Zeeland, bl. 330.
BATTUS (KAREL), een Nederlander, die in de XVIde
eirw geleeft heeft, en in 1503-1598 Rads Med. Doktor te
Dordrecht geweest is. Hij heeft zeer vele boeken, inzonder­
heid medicinale, uit het frans en hoogduits in 't nederduits
vertaald, endoor den druk gemeen gemaakt; als onder anderen:
de Chirurgie van AMB. PA Ré; het Medicijnboek van C. WURTS-
. SÜNG; de Mammie operatien van GUILLEMEAU enz. — . p A-
QUOT, Memoir. litter. Tom. XII. p. 442.
BATTUS (KORNELIS), geboren te Fiere in Zeeland, om.
trent het jaar 1470, een zoon van JAKOBUS, was een geleerd
man en Rads Doktor in zijn vaderftad; hij heeft ook veelvul­
dige briefwisfeling met ERASMUS gehouden. In 1498 woonde
hij op 't flot Zandenbwg, bij vrouwe ANNA VAN BORSSELEN ,
weduwe van wijlen Here FILIPS VAN BEVEREN, om haren zoon
Jr, ADOLF VAN BOURGONJE, Heer van Beveren, in de weten-
fchappen en konRen te onderwijzen. Hij heeft verfcheidene
boeken gefchreven; en onder anderen, is van hem'in 1512
ene Wereldbefchjving gedrukt, waar in hij vele zonderlinge
dingen verhaalt, betrekkelijk de Zeeu-wfe eilanden, waar van
JAN REYGERSBERGH in zijne Kronijk ook gebruik heeft gemaakt,
en welke ten tijde van BOXHORN, reeds zeer fchaars te beko­
men was. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 41. FOPPENS, '
Bibl. Belg. p. 194. PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p. 434.
436. J. REYGERSBERGH, Kronijk van Zeeland, p. 343. GOUD­
HOEVEN, Kronijk, p. 18. BOXHORN, Kronijk van Zeeland, I. D.
bl. 457. VANRHYN, Oudh. enCeJligten van Zeeland, bl. 52.
DE LA RUE, Gelett. Zeeland, bl. 141.
BATTUS (LIVINUS) , een zoon van BARTEL BATTUS,
is geboren te Gent, in december 1645. Zo dra hij tot jaren
van pnderfcheid was gekomen, plaatRe zijn vader hem in ge­
noemde ftad onder opzigt van den zo beroemden Hoogleraar
JAN

BAUDART. (WILLEM) 13*
JAN OTTIIO, die den jongen BATTUS door zijn onderwijs, vol­
komen kundig maakte in de griekfe en iatijnfc talen; waar
na hij naar Antwerpen werdt gezonden, daar JAN STADIÜS hem
in de beginzelen der matheus onderwees. Twee jaren later,
volgde hij zijnen vader naar Rostock, daar hij ijverig zijne let­
teroefeningen voortzettede. Voorts begaf hij zig naar Witten*
lerg, om van MELANCHTON zijne onderwijzingen gebruik te
maken, en wierdt in 1559, aan die Hogefchool tot Meester
in de vrije konften bevorderd. Te Rostock te rug gekomen, gaf
hij Iesfen in de mathefis, die zodanig voldeden, dat de Re­
gering hem ene Leraarsplaats opdroeg, om dis wetenfehap
jn 't openbaar te onderwijzen; hij vervulde die taak met veel
lof gedurende het tijdvak van zes jaren, namelijk tot in 1565,
wanneer oorhg en pest, hem noodzaakten Rostock te verlaten.
Als toen reisde hij naar Italien, en wierdt te Venetien gepro-.
moveert tot Doktor in de medicijnen; waar na hij tot Rostock
te rug keerde, en aldaar tot Hoogleraar in die wetenfehap
'werdt bevorderd ; welke bediening hij gedurende 25 jaren
waarnam, teffens 'er de praktijk bij uitoefTenende, en hij ftierf
in die zelvde ftad, in april 1591. BATTUS is tweemalen ge­
trouwd geweest, zijn eerfte vrouw was een meisje van aan­
zien , ANNA VAN PEGELT genaamd, wier vader KOENRAAD
VAN' PEGELT, 60 jaren aanëengefchakelt, eerfte Opziender
is geweest der Hogefchool te Rostock; hier teelde hij twee
zoons bij ; vervolgens hertrouwde hij, met MAGDALENA
TONCKIERN, die hem geene kinderen baarde: Hij heeft ge­
fchreven : Epijiola aliqnot, Medica tra&antes, die gevoegd zijn
in de Mijcellanea van zijnen neef HENDRIK SMETIUS, en gedrukt
te Frankfort, bij JONAS RIIODIUS, 161 r. 8vo. MELCH.
ADAM, Vita Germ. Medic, edit. 1706. p. 141. 177, 178,
PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p. 439-442.
BAUDART (WILLEM), Predikant te Zutplicn, is gebo­
ren te Deinze, een kiein ftedeke in Flaanderen, uit ouders die
om dat zij den Gereformeerden Godsdienst toegedaan waren,
*erst hunne woonplaats en naderhand gants Nederland verpligt
I 2 v wa-

- i BAUDIU3. (DOMINIKUS)
waren vaarwel te zeggen. Zij begaven zig eerst naar Keuleii
en vervolgens naar Embden. Hier gezeten zijnde, beijverde
W41.LEM zig met vlijt in het leren der latijnfe, hebreeuwfe
eii'griekfe talen, waarin hij ongemene vorderingen maakte,
ra zelvs bijna den trap van volkomentheid beklom; vervol-
gttlS ftudeerde hij in de godgeleerdheid, en verdere weten-
fthappen die daar toe betrekking hebben; wierdt met lof Pro­
ponent, en eerst tot Predikant te Sneek en van daar te Ziitphsn
beroepen. Door het Nationale Sijnode te Dordrecht in 1618
en 1619 gehouden, wierdt BAUDARTIUS benevens BOOERMAN
én BUCERUS, de commisfie opgedragen, om een nieuwe ver­
taling van het Oude Testament te bezorgen; met welken hij
on BOGERMAN, zijnde BUCERUS inmiddels overleden, ruim zes
jaren toegebragt hebben. Hij overleed in rö 4o, in den ou­
derdom van 76 jaren te Zatphen, na de Gereformeerde ge­
meente aldaar gedurende 36 jaar als Predikant'bediend te heb­
ben. Hij daalde ten grave met den lof van TRIGLAKD , doch
UITEKBOGAARD, heeft zo gunftïg niet over hem gedag'f en
geen wonder ook, doordien 'hij altoos de partij van den eerften
op het fterkfte is toegedaan geweest. Zijne werken nagaande
zal men moeten inftemmen, dat hij zijne gekozene fpreuki
hhor mihi quies, dat is in den arbeid vind ik mijne rust, zeer­
wel betragt heeft. Zie hier de lijst van het gene hij' heeft
uitgegeven: Gedenkwaardige Gefchicdènisfen, zo kerkelijke als we­
reldlijke , van den jare 1603 tot 1624. II Delen in folio. Am-
hem '1624. Apophhegmata Christimia of. Gedenkwaardige Spre
ken, Amfi. 1657. in 4». Nasfaufe Oorlogen, Amfi. 1616. 4/0'.
Polemographia Belgica, in 299 platen, verbeeldende de Spaanfi
en Nederlandje oorlogen, met vier latijnfe versjes onder ieder
prent in langwerpig 4to. Amfi. i6zï. FOPPENS, Bibl.
Belg. p. 391. J. LOMEJERI, 'Dies Genial. Tom. II. Disf. 1'.
C. SAXI, Onom. liter. Pars IV. p. 317. A. PARS, Naamrol
der Batav. en Holl. Schrijvers, bl. 265, 266.
BAUDIUS (DOMINIKUS), Hoogleraar in de Welfbre-
kendheid en Regten te Leijden, is geboren te Rijsfil, den 8
april

MüDIÜS; (DOMINIKUS) tftj
üpril 1561. Zijn vader hadt zig om de geweldenarijen van
ALVA te ontwijkén, naar Aken met 'er Woon begeven, daar hij
in 1576 overleed. Het was ook m deze ftad, dat DOMINIKLS
zijne eerfte letteroefeningen verrigtte , en inzonderheid gig
op 'tgrieks toèleide. Kort hier na ging hij naar .Leijden, ten
éindé aldaar zijne ftudien te vervolgen, alwaar hij zig flegts
agt maanden ophield: van hier ging hij met zijne moeder eerst
naar Gent, en vervolgens naar Geneve, daar hij in de theologie
ftudeerde, en zelvs Proponent wierdt. Hij kwam ts Gent m
1583 te rug, vervolgde 'er zijne theologife ftudien onder LAM*
BERT DANEAU ; dan het fchijnt dat hij tegen het beoefenen der
Godgeleerdheid een afkeer kreeg, want hij ging toen voor dq
twedemaal naar Leijden, alwaar hij zig gedurende 15 maanden
vlijtig beijverde in de regtkunde, en in 1585 tot Doktor in dit;
wetenfehap wierdt bevorderd; in dat Zelvde jaar, deedt hij
niet de Gezanten der Nederlandse Staten, een reis naar Enge.
land, en geraakte aldaar in kennis met vele lieden van aan'
zien; onder anderen, mét den beroemden FILIP SIDNEY. In
1587 werdt hij Advokaat voor 't Hof van Holland, doch geen
finaak in ft pleiten vindende, gaf hij dit beroep fchielijk den
zak; en deedt een reis door Frankrijk, daar hij zig 10 jaren
ophieldt, hij verwierf'er zig goede vrienden, en vondt 'ei-
aanzienlijke begunftigers; onder welk laatfte getal, ACHILLES
DE HARLAI, eérfte Prefident van/t Parlement te Parijs be­
hoorde, die hem in 1592 tot Advokaat voordat Geregtshaf
deedt bevorderen. In 1602 deedt BAUDIUS, als Secretaris van
den Gezant wegens Koning HENDRIK DE IV, CHRIST. HARLAI,
Koon van den Prefident, weder een reis naar Engeland, en yan
daar te rug komende, bepaalde bij-zijne woonplaats te Leijden,
alwaar hij in meij van dat zelvde jaar, Hoogleraar in de wel-
fprekendheid wierdt. Na den dood van MERULA leraarde bij
ook de Hiftorien, en bekwam teffens verlof, om kollegie.
over de regten te houden; en in 161 r, werdt hij benevens
MEURSIUS,- tot Hiftorie-fchrijver van 's Lands Staten aange-
fteld; bij welke gelegenheid, hij de Gefchiedenis van ,het twaalf,
jarig Beftand heeft uigegeven; welk werk bijzonder wel er;
\ ; • l 2 hl

J34 EAUDIÜS. (DOMINIKUS)
in enen aangenamen vlceijenden ffijl is gefchreven, ook in
het nederduits -vertaald, is gedrukt; te voren hadt hij reeds
twee redevoeringen over dat onderwerp egter met verbloemde
namen in 't licht gegeven; ook een lofdigt op de komst van
SPINOLA in Holland; het een en ander verwekte hem onaan­
genaamheden, en het fcheelde maar weinig, of hij zou om het
laatftg gebannen zijn geworden.
BAUDIUS is tweemalen getrouwd geweest, ik weet niet dat
hij andere kinderen heeft nagelaten, dan ene dogter, waar
•van zijn tweede vrouw na zijnen dood beviel; zijn huwelijken
zijn niet van de gelukkigflen geweest, waar over hij zig meer
dan eens in zijne uitgegevene brieven beklaagt. Hij was bui­
tengemeen aan de drift voor vrouwen en wijn overgegeven,
en hij koos doorgaans zodanige onderwerpen tot boeting van
zijn eerstgemelde drift, die weinig tot ere van zijne kiesheid
verftrekten, want de afkerigfle ilctten en kiöngels, dienden
hem veelmalen om zijn lust te voldoen. Het een en ander
maakte ook, dat hij grotelijks wierdt veracht, ja fomtijds tot
een fpeelbal van fpotternij verilrekte; ook hebben zijne vrien­
den zelve, hem opentlijk daar over gegispt en ten toon ge­
field. Verders was hij een flordig huishouder, waar door hij
veel fchulden maakte, J
t welk ten gevolge hadt, dat hij on­
der curatele geraakte, en naderhand zijne goederen ten bate
van zijne fchuldëisfers wierden verkogt. Met zijn tweede
vrouw dat een boos wijf moet geweest zijn, en hem deerlijk
kwelde, wordende hier in zeer gedienftig door haren vader
geholpen, betrouwde hij geld,, waar door zijn finantïe-wezen
in een gunftiger omftandigheid geraakte ; doch deze herftelde
orde van zaken, overleefde hij niet lang, doordien hij negen
maanden na het aangaan van zijn laatlte egt, met ijlende
koortzen wierdt bezogt, die hem op den 22 augustus 1613 i n
't graf ileepten. Daar is een Afbeeldzel van hein in plaat ge­
bragt, waar onder men deze woorden leest:
Vane pitler, are credis posfe reddi BAUDIUM:
BAUDIUM referte nemo quiverit, quam BAUDIUS.
PJUSEVERANTI LAUKEA
JS'atus 1561. Denams 1613. Nu.

BAUDIUS. (DOMINIKUS) 135
Nü nog iets van dezes zonderlingen Mans wérken en ka­
rakter. BAUDIUS is onbetwistbaar de grootfte latijnfe Digter
van zijnen tijd geweest; een lieflijke zoetvloeijénde ftijl, ge­
voegd bij aangename fchilderingen, waar in, om figuurlijk te
fpreken, de diepzels en hoogzels op hunne eigenaartigê plaat­
zen , zeer kónfiig gefpreid lagen, maakten zijné verfen be­
koorlijk; Ook hadt hij zig alle de beval lighenen van de griek­
fe en latijnfe talen eigen gemaakt, en wonderlijk treffende
dé finaak der ouden gevolgd, zonder egter op te houden; zei­
ven eèn origineel te blijven, In al 't gene hij gefchreven
heeft, en wel voornamelijk uit zijne menigvuldige uitgegeven
brieven, ftraalt inzonderheid het verhevene, bèfchaafde', na-
'ive en tedere door; en 't gene men 't meest in hem bewon­
derd, is, dat hij zig van de zo verrukkende eïgenfchap heeft
meester weten te maken, om te kunnen behagen en zig met
finaak te doen lezen, tertvijl hij zelvs niéts belangrijks; of
daar enige lering in bevat is, voortbrengt. Om kort te gaan,
. hij was een der uitgelezenfte vernuften van den tijdkring waar
in hij leefde; en hebben hem grove ondeugden aangekleefd,
bezat hij in tegenoverfielüng ook beminnelijke hoedanigheden:
hij was gul van aart, openhartig en rondborftig, èn van ene
bnkreukbare trouwe voor zijne vrienden, vrolijk in gezelfchap,
en de aanwezenden niet zelden door zijné geestige, zetten,
hartig doende lachgen: Men vindt ene optelling vari zijne
werken bij PAQUOT, Memoir. litter. Tom. VIII. p. 395-4Ö.4.,
Ook, doch zo volledig niet in FOPPENS; BibliotJl. Belg. pag.
247. F. SWEERTII, Athen. Belg. p. 228. MORHÓV.,
ï. Polyh. liter, c. XXIV. J. 86-89. P- 303. L. VI. c. III. J. 4;
p. 977. & L. VII. c. III. §. 12. p. 1068. Tom. h TH. EBEK-
TI, Eulogta Jurisconf. &c. n. LXXVI. p. 79, 80. CKËMI,
Animadv. Philolog. Part. V. c. II. p. 71. 97-101. 141. Catah
B'.ll. BUNAV. Tom. I. vol. 2.'p. 1067; FREHERI, Theatfum,
Part. IV. p. 1507, 1508. SAXI, :
Ohbm. liter. Pars IV. p. 39;
40. Amlecla, p. 569. BAILLET; jugemens. Toni; IV. p, ió*2,
n. 1385. DAV. CLEMENT, BiMioth. turieuféj Tom. II, p. 495,
/.95. P. BAYLE, Ditïïon. edit. dé 1730. Tom. II; p, 471-477.
I 4 A.

Ï3* BAUDRY.-
A. PARS, Naamrol van Batav. en Holl. Schrijvers, bl. 321 «g.
Levensbefchr. van voorname Mannen en Vrouwen. IV. D. b
241-.250.
BAUDRY, Zanger van de Hoofdkerk te Terouanne, wierdt
geboren te Kamerik, omtrent het jaar 1015. Hij werdt in de
fchool van die ftad opgevoed, en het geestelijk klèed aangeto­
gen hebbende, wierdt hij Kanunnik van de Hoofdkerk, nog.
bij het leven van Bisfchop GERARD VAN FLORENNES, of GE-
BARD I, of wel op zijn langst omtrent 't jaar 1040. Het fchijnt
dat hij zeer gemeenzaam met die doorlogtige Prelaat heeft ver­
keerd , en het is niet onwaarfcbijnlijk, dat hij de functien van
Secretaris en Kapellaan bij hem waarnam. Zeker is het ten
minften, dat hij Secretaris van zijn opvolger S. LIETBERT is
geweest, die de Bisfchopszetel van Kamerik in 1081 beklom.
Deze laatfte ftondt hem in februarij 1082 af, op de fterke
aanzoeken van HUBERT, Bisfchop van Terouanne, die hem
gretig verlangde bij zig te hebben. . GERARD DE II, hem BAU-
DRY zendende, gaf van hem een allerloffelijkst getuigenis, en
verhief zeer hoog zijne geleerdheid en uitmuntende verdien-
ften, waar van hij betuigde lange jaren getuige te zijn ge­
weest. Zedert werdt BAUDRY tot Zanger der Hoofdkerk van
Terouanne aangefteld; dit wordt men ontwaar door enen brief,
die RENAUD, Aartsbisfchop van Rheims den 15 januaiij 1095.
aan hem fchreef; ook is men vair gedagten, dat hij niet lang
na het ontvangen van dien brief geleefd heeft. Hij hoeft het
getuigenis van een geleerd man te zijn geweest,, en dit gevoe­
len was gegiond, nicttegenftaande zijne kundigheid zig fiegts
tot weinige takken bepaalde.
Men heeft van hem in 't licht: 1. Vita S. GAUGERICI Epis-
copi Cameracenfis... uitgegeven door de Bollandisten (Augusti
Tom. II. pp. 676-690.) ex vetustisfimo manufcripto D. PRUDHOM
ME, Canonici Cameracenfis, usque ad librum tertium: inde ex
non inferioris nota; codhibus Mff. De Bollandisten hebben hie
bijgevoegd pp. 691-693- Appendix, ex ejusdem Auüoris Chronico
Cameracenfi £? Atrebatenfi, in antiquis vitce hujus exempla
pos-

BAUDRY, 137
pMtsnus adjunSa. Dit aanhangzel wordt gefloten door een zeer
verkort naamregister der Bisfchoppen van Kamerik. 2. Cho-
nican Cameraccnfe cjf Atrebatenje, Jive Hijtoria utriusque Ecclejice,
tribus libris ab Mnc DC. jeré annis conjcripta a BALDERICO, JVO-
riomenji .£? Tornacenji Episcopo; mme prhnum. in iticem edita,
£? Notis illujlrata, per GEORGIUM COLVENERIUM, 5. Theol. Dac-
torem, £ƒ in academia Duacena Regium £f ordinarium Projesjoremi
Duaci, JOAN. BOGARDUS, 1615. in 120. . , AEla. SS. Torn.
II. Aug. pag. 668-693. Gailia Christ., III. pag. 27-32,
RIVET, Hiftl litteraire de la Frame, Tom. VIII. pag. 404-407.
CEILLIER, Hijloire generale des Autheurs Jacrés ecclefxastiquesi
Tom. XXI. pag. 73-76. PAQUOT , Memoires pour Jervir &
l'Hijloire litter. des Pais-Bas. Tom. XVIII. pag. 305-312.
BAUDRY, Bisfchop van Noijon, is waarfchijnclijk in de
ftad van dien naam geboren, uit een oud adelijk geflagt. Van
zijne tederfte jeugd af aan, wierdt hij in de hoofdkerk van
zijn vaderftad opgevoed, en bekwam 'er opvolgelijk, de waar­
digheden van Klerk , Kanunnik en Aartsdiaken. Bisfchop RAD­
EOUD DE II, in liet begin van 1098 geftorvèn zijnde, werden
de Kerkdijken van dat Bisdom, waar onder ook dat van Door­
nik bevat was, niet alleen met huisfelijke, maar daar te boven
met van buiten veroirzaakte kwellingen, lastig gevallen. Om
hier een einde van te maken, begreep men den, Aartsdiaken
BAUDRY, even zeer van de Geestelijken als Wereldlijken geacht
en geliefd, in de plaats van den overledenen te moeten aan-
ftellen, en men gaf hier van kennis aan den Meirppolitaan,
welker waardigheid als toen bekleed wierdt, door MANAssé
DE II, Aartsbisfchop van Rheims. Deze Prelaat bepaalde de
eerfte zondag na pinxteren, tot de ordening van den nieuw
verkorenen: maar een toeval deed dezelve uitftellen tot op het
begin van 't volgende jaar, want die van Dfiomik namen deze
• gelegenheid te baat, om een ontwerp ter uitvoer té brengen,
waar mede zij langen tijd hadden zwanger gegaan, van zig
namentlijk een eigen Bisfchop te verfchaffen, 'er geene zedert
het begin van de zesde euwe gehadt hebbende, te weten ze-
I 5 , dcit

13$ BAUDRY;
d:rt dat S. MEDAAD, de Bisdommen van 1
Noijoh en Doornik
bij malkander verenigd, hadt beftierd. Oneindig veel moeite
gaven zij zig, om tot hun doelwit te geraken; eh zulks was
öirzaak, dat MANASSÓ uitftelde, om BAÜDKY in te wijden, eri
. hem eindelijk naar Romen zondt, om 'er zijne zaak zèlven te
bepleiten. Hij gedroeg zig hier met zo veel omzigtigheid
• dat hij de onderneming van de Doornikers ten enenmalën ver­
ijdelde, en een bevelfchriftvanUKBANUS DEN II terug bragt
waar in deze aan den Metropolitan last gaf, om hem zonder
en,g u.tfel te wijden; 'twelk ook ten uitvoer wierdt gebragt
op zondag na Epiphania van h jaar 1 C 9 9. Dus werdt BAUDRY
effens Bisfchop van Doornik en. van Nojon, en nam beurte-
Iings de een of andere van die tijtels aan. In 't midden van
juhj iioo, was hij te St. ömer tegenwoordig bij een Sijnode,
alwaar z.g insgelijks de Aartsbisfchop van Rheims, met LAM!
BERT, Bisfchop van Terras, MANASSÓ van Kamerik, en TAN
Van Terouanne bevondt. Den 3 maart noi hieldt BAUDRY
zeiven een Sijnode in zijn Bisdom. In het jaar 1103, fligtte
hy in het Bisdom van Noijori, de Priorie van SuAmand, wel­
ke hij onderwierp aan de Abtdije van St. Martin te Doornik,
en waar van men een Klooster oprigtte, dat enigen tijd zeer
beroemd was. In rro 4 was hij tegenswoordig bij een Con­
cilie dat te Parijs wierdt gehouden, om Koning FILIP' AUGUS­
TUS uit den ban te ontdaan. In iï ö 8, plaatfte hij regulier*
Kanunniken te Ham, een Klooster onder zijn Bisdom beho­
rende, en begaf de Kerk van Vermandouillé aan DKAGON,
Prior van Lihons. Het gelukte aan dezen Prelaat, om een
verregaande tweefpalt, welke 'er te No jon tusfen de Geeste­
lijkheid, den Adel en de Burgerij plaats vondt, te beviedi-
gen en hij het van deze fchikking ene ade opfeilen, dien
hij door de belanghebbenden deedt tekenen, en vervo'gens
door Konmglijk gezag bevestigen. Hij nam zo veel moeite
met, om regt te doen verfchafen aan de Geestelijken van St.
Martm te Doornik, die vreesfelijk over hoop lagen met de
Kanunniken van Notre-Dame; ook verweet hem Paus P.SCHAL
BE II, zijne nalatigheid ten dien opzigte, en volmagtigde de
lis-

BAUDRY. (PIETER)
Bisfchoppen LAMBERT van Ar ras en JAN van Terouanne, cm dii
139
gebrek te vervullen. Hij bragt ook veel toe, tot de vergroting
en herllelling van de katedrale of hoofdkerk te Doornik in me.
Blaar eindelijk knorrig en te onvfeden over de inwoonders van
deze ftad, die met alle geweld een eigen Bisfchop wilden heb­
ben, liet hij een algemeen interdikt of vei bod om kerkdienst
te doen, tegens hen afkondigen, en zulks zonder de vereiste
formalia daar bij in acht genomen te hebben. De Kanunniken
getergd door dezen ftap, en daar bij nog aangevuurt door ha-'
ren Deken GONTIIIER, verkozen ten einde hunne Onderneming
te doen gelukken, twee zendelingen uit hun midden, die zij
naar Romen zonden. PASCHAL DE II, keurde het ontwero van
de Doomikers goed, en zond twee brieven, de ere aan het
Kapittel van de Geestelijkheid, zo regulieren als feculieren,
van het oude Bisdom van Doornik, waar bij hij hun gelaste, om
voor zig enen bijzonderen Bisfchop te kiezen; de andere aan
RAOLL LE VERD, Aartsbisfchop van Rheims, waar bij hij be­
vel kreeg, om die keuze te bellieren, en den verkorenen
zonder uitftel te wijden. BAUDRY hadt het verdriet niet om
die vermindering van zijn gezag, te beleven, want hij ftierf
in 1113, voor dat de afgezanten waren te rug gekeerd. Men
heeft van hem in 't licht : \. vier latijnfe Brieven, ingerigt
aan LAMBERT VAN GUINES, Bisfchop van Arras, welke inge­
lijfd zijn , tusfen die van dezen Prelaat, apud BALUSIUM ,
Miscellaneor. T. V. pag. 329, 330. 343. 363. 2. Een me­
nigte van Charters, ten voordele van de Kerken en Kloosters,
waar van hij de weldoener was. DACHERY, Spicileg.
Tom. VIII. p. 169-171. & XII. 450-465. CELLIER, Hifk
Getier, des Autheurs facrés & ecclef. Tom. XXI. pag. 390, 391.
RIVET, Hift. litt. de la France, Tom. IX. p. 578-583. Gallia
Christ., Tom. III. p. 248. èc IX. 998-1000. PAOUOT , Me­
moir. litter. Tom. XVIII. p. 312-320.
BAUDRY (PIETER), wierdt te Mons in Henegouwen ge­
boren, den 5 augustus 1710. Zijnen klaslieken loop voleinde
hij in het kollegie van Hondain in genoemde ftad, en dien der
wijs-

jjf EAÜHUIS. (BERNARD)
Wijsbegeerte aan het Hogefchool te Leuven. Hiér fla -gig tot
do omhelzing van den geestelijken Rand bepaald hebbende i
ontving hij een Benediktijner monniksrok uit handen van den
Abt JOSEPH HEKVINE, en deedt de pïegtige beloften daar toe
vereist, den 25 julij 1723. Zig verder in dè theologie ge­
oefend hebbende, wierdt hij tot Priester gefchoren, den 20
maart r 72 7. Zedert beklom hij de leerRoel als Profesfor in de
theologie, en nam die verfcheidene jaren waar; vervolgens die
van Mr. der Noviciaten, en die van Treforier. Eindelijk werdt
PIETER door NIKLAAS BROUWET, welke door Keizer KAREL
DEN VI, op den 3 februarij 1740, tot Abt van dat klooster
wierdt verheven, tot zijnen Prior aangefteld; de laatstgenoem­
de hadt reeds zedert drie jaren gewerkt, aan ene volledige ge-
fch.edenis der Abtdije van St. Guüain; hij vervolgde dezen ar­
beid terwijl hij Prior was, en om niets te verwaarlozen, van
't gene tot zijn ontwerp dienstbaar- koste zijn, doorfmmelde
hij alle de archiven Van dit huis, zelvs de oude rekeningen
niet uitgezonderd, voorts raadpleegde hij alle de Nederlandft
Schrijvers die/er iets van te boek hadden, en verfcheidene
geleerde Mannen uit de zelvde provintien, die in Raat waren,
om 'er hem enig licht over bij te zetten, inzonderheid 'de va­
ders Bollandisten; Het werk fpoedde ten einde, teen de dood
hem op den 1 meij 1752, in het 5ofie jaar van zijn leven,
bij verrasfing de pen uit de hand rukte. Deze Geestelijke
was nauwkeurig gehegt in 't waarnemen der pligten aan zijn
beroep verknogt, en .hij vervulde met veel ijver en den bes­
ten uitkomst, de verfchillende bedieningen, welke hem toe­
vertrouwd wierden. Men heeft van hem: 1. Enige latijnfe
en franfe losfe digtjlukjes. 2. Annales de Vancienne Abbaye de
St. Ghifiain-en-Celle, ordre de St. Benbit, au diocéfe de Cambrai.
Mf. in fol. en 2 vol; 1- p A Quo T, Memoires litter. Tom,
JX. p. 81-85.
BAUHUIS (BERNARD), een Jefuit, van herpen ge '
boortig, is een man geweest, van een zeer geregeld en voor­
beeldig levensgedrag. De lage fenolen doorgelopen zijnde,
wierdt

BAULDRI. (PAULUS) 14*
wierdt hij bij de Jefuiten tot verder onderwijs geplaatst, en hij
gaf reeds blijken in die jeugdige loopkring, dat hij een fcherp-
zinnig vernuft en buitengemeen fijn oirdeel bezat; inzonder­
heid bepaalde zig zijne werkzaamheid, in het beoeffenen der
theologie, waar door zijne ouders door zijn eigen aanzoek,
onderfteund door dat der Jefuiten , bewogen wierden, om
hem voort te laten ftuderen, daar hij treffelijk in Haagde, en
eindelijk befioot, zig in gemelde orden der Sociëteit van JESUS
te begeven, waar in hij door die vaders met opene armen
wierdt ontvangen, en ook wet dra door zijne geleerde en
ftigtelijke predikatiën , de Sociëteit overtuigde, dat zij een
weerdig lid verkregen hadden. Hij was een gemeenzamen
vriend van FRANCISCUS SWEERTTUS, Schrijver van de Athenm
Belgicce; en niet alleen een groot kennar en beminnaar der
digtkonst, maar zelvs een uitnemend latijns digter; hebbende
in druk uitgegeven: i. Epigmmmata fikSta. Antv. apud PLAN-
TINUM, 1615. 1619 en 1620. in 12 0
. 2. Protheus Parthe-
nius, unius libri verfus, untus veifus liber Stelarum numero Jive
formis MXXII variatus. Hij overlèedt den 17 november 1619,
in zijne vaderftad in het profesfiehuis der Jefuiten, tot grote
droefheid van zijne orden en bekenden. BERNARD heeft een
broeder gehadt,-GYSISERT BAUHUIS, die de profesfie der Kar-
thuizers heeft omhelst, en het werkje vaii den Jefuit LUCAS
PINELLUS, de perfe-clime Religiofa, in het nederduits heeft ver­
taald, te Antwerpen in 1605 in 8vo. gedrukt. F. SWEER­
TII, Atlien. Belg. J. F. FOPFENS, Bibl. Belg. pag. 134., 135.
L. MORERI, Dittion. Hifi. £?

BAULDRI, (PAULUS)
NEGUY LE FEVRE, daar hij bijzonder aan gchcgt was, beoef-
fende; het hebreeuws onder LODEWYK en JAKOBUS CAP'PELLUS
en de dieolpgie onder MOSES AMYRALDUS en JOSUA DE LA PLA­
CE- Zijne ftudien onder deze geleerde Mannen voltrokken
hebbende, ftak hij naar Engeland over,'en woonde enige ja­
ren te Oxford, alwaar hij de menigvuldige handfchriftcn van
de Akademie dooifnuffelde, en 'er zijne aantekeningen uit ver­
vaardigde; hij gaf in dat rijk een bezoek aan den Marquis DE
RUVIGNY, Ambasfadeur van het Franje Hof, die grote gene­
genheid voor hem opvatte, zo wel als HENDRIK JUSTEL , Ko-
ningliike Bibliothekaris, en JAN FELL, Bisfchop van Oxford.
Na twee reistogtjes door de binnenftreken van Engeland gedaan
te hebben, keerde hij naar zijn vaderland te rug, gaf zig ten
enemalcn aan de letteroeffeningen over, en verzamelde ene
kostbare en teffens uitgelezene bibliotheek. Hij-hadt een Ara­
bier uit Engeland medegenomen, dien hij een jaar lang onder-
hieldt en rijkelijk beloonde, ten einde hem in de taal van zijn
land te onderwijzen. Ook onderhieldt hij een bijzondere
vriendfehap met den beroemden EMMERIK BIGOT , en brief-
wisfeling met een groot aantal andere geleerde Mannen. In
1682, begaf zig BAULDRI in 't huwelijk met MAGDALENA BAS­
NAGE, ene dogter van HENDRIK BASNAGE de Frar.kenau, be­
roemd Regtsgeleerde en Advokaat, vader van HENDRIK en
JAKOBUS BASNAGE. Intusfcn gingen de zaken der Gereformeer­
den, door de gruwelijke vervolgingen op bevel van LODEWYK
DEN XIV, door de Jefuiten en-'dweepzieke Monniken aange­
hitst, deerlijk den kreeftengang; zo dat BAULDRI befloot, ten
einde de vervolging te ontwijken, een veilige fchuilplaats in
Engeland te zoeken; dan de vrienden die hij in Holland hadt,
kwamen zulks voor, met te bewerken, dat de Regering van
Utrecht, hem den 4 meij 1685 tot extraordinaris Profesfor in
de Kerkelijke Gefchiedenisfen aan hunne Hogefchool beriepen,
't welk hij inzonderheid hadt te danken, aan de medewerking
van EVERHARD VAN WEEDE , Heer van Dijkveld. Het inzigt van
zrjne beroepers, was juist niet, om hem den arbeid aan dien
post verknogt, te doen uitoeftenen, maar enkel om hem een
ge-

BAULDRI. (PAULUS) . r 43
gepast middel te verfcbaffen, ten einde op ene veilige wijze
iiiet zijne goederen uit Frankrijk te kunnen geraken; dan men
kreeg 'er aldaar de lugt van, en HARLEY, Aartsbisfchop van
Parijs, die hem kende, en vrugteloos getragt hadt hem zijn
geloof te doen verzaken , en in den fchoot van de roomfe kerk
over te brengen; verkreeg van den Koning een bevel, 'twelk
hem verbood 't rijk uit te gaan. De intrekking van het Nan-
tife Eilikt, op den 18 october van het zelvde jaar voorgeval­
len, bewoog BAULDRI, als een knegt verkleed, in dienst van
een Kapitein, aan wien hij 500 guldens fchonk om zijne vlugt
te bevorderen , naar Holland te wijken ; dit gelukte naar
wensen, en zijne vrouw, met zijnen zoon en dogter nog jonge
kinderen, volgden hem in die zelvde maand; ook bekwam hij
zijne kostbaic bibliotheek te rug, die door enen der EASNA-
GEN, benevens zijn eigene, was medegenomen. Te Utrecht
gekomen, voerde hij negen jaren lang den tijtel van extraor-
dinaris Profesfor in de Kerkelijke Gefchiedenisfen , toen die
pp den 11 maart 1695, in dien van ordinaris werdt verwis-
feld. Vier jaren later, fielden de Staten van Utrecht alles
wat mooglijk was te werk, om hem door middel van het vre­
de-verbond te Rijswijk gefloten, zijne aanzienlijke goederen te
rug te doen bekomen, doch alle hunne pogingen daaromtrent,
liepen vrugteloos af. BAULDRI, na gedurende enigen tijd een
kwijnend leven geile ten te hebben, ftierf den 16 februarij
1706, in den ouderdom van ruim 66 jaren.
Deze geleerde Man, heeft door den druk gemeen gemaakt:
1. Lucn CAICIL. FIRM. LACTANTII, de mortibus Perfecutonm.
Cum notis STEPH. BALUZII , Tutelenfts, qtii primus ex veten Codlce
Mf. bibliotheek Colbertlnce vulgavit. Edit. Jecunda. Accesferunt
GISB. CUPERI, JOH. COLUMBI, THOMAS SPARK, NIC. TOHVAR-
DI, Jo. GEORG. GRJEVII, TH. GALE , ELLK BOHERELLI, aliorum.
tue animadverfiones, tam haftenus editie, quam ineditce. Recen-
juit,fuis auxit, cum verjionibus'contulit PAULUS BAULDRI. Ad-
dita FIENR. DODWELLI, Disfert. de Ripa Striga, &f THEODORICI
RUINARTI Prafatio ad Afta Mariyrum; cum Indicibus necesfariis.
Traj. ad Rhenum, FR. HALMA, 1692. in II. vol. Zv

144' BAULDRI. (PAULUS)
de aantekeningen welke 'er door den Autheur zijn bijgevoegd,
niet alleen door geleerd, maar kondigen tenens een fijn oir-
deel, fcherp vernuft, en verbazende belezenheid aan. 2. Dis-
fertatio epiftolaris in duo Novi Testamenti loca, 1. TIMOTH. III.
vs. 16. £? JOAN. XIX, a vin docco g> celebri ad Auclorem Bi-
bliotheca hujus mis/a, ut eam pubKcijuris facéret. In de Biblio-
theca novorum librorum van NEOCORUS of KOSTER, 1697.
403-419. 3. Oratio, de antiquo more convlrtendi Hcereticos,
multum disjimili ei, qui nunc viget m Gallüs. 4. Reflexims criti-
quesjur le Chap. XXXIII. vs. 3. du livre de JOB, de la ver/ton
de Geneve; geplaatst^, in de Hijloire des ouvrages des Scavans por
BASNAGE DE BAÜVAL, Jout, 1696. art. 6. Lettre fiir le meme
fujet. Ibid Juillet 1697. art. 5. 5. Nouvelle allegorique, ou Hi­
jloire des demieres troubles arrivés au royaume d'Eloquence. Der-
niere edition, augmentée £? plus correSle que les precedentes. Utr.
1703». in i2mo. Dit is de zesde druk van een der geestigfte.
lettervrugten van den Abt FURETIERE; de eerfte druk daar van,
kwam te Parijs uit in 1658. BAULDRI heeft het met ene voor­
rede, en enige wonderlijk fchone aantekeningen vermeerderd.
6. Syntagma Kalendariorum, comprehendens, otlo & viginti Tabu-
lis, totidem annos Periodi Juliana, in ujus Chronologorum. Traj.
ad Rhen. 1706. in jolio. Al het gene de vcrfchillende' Alma-
nachen bevat, is hier in tot tafels gebragt, door middel van
dewelke men gemakkelijk kan vinden, op welk enen dag de
gebeurtenisfen zijn voorgevallen, waar van in de gefchiedenis
gefproken werdt.
J. G. GR^VIUS in Prccfatione ad Tomum IV. Thejaur. Ant. Rom.
p. 330. Pref. .£? Epist. Fabric., getuigd allerhoffelijkst van onzen
BAULDRI, en noemt hem: Virum doUisJitnum, £? propter multa
ingenii ei? animi Jingularia ornamenta Jibi carisjimum, qui cum eo
ELLE BOBERELI.I vbjervationes in NARDINUM pro Jumma necesfitté-
dine, qute vnter ipjos interecdebat, communicaverat. ADK.
RELANDI, Oratio funebris in obitum clar. P. BAULDRI. Ultr. 1706.
4to. DRAKENEORCH, Jeries Projesjor. qui TrajeÜi, &c. n. 47.
G. BURMANNI, TrajeSum eruditum. p. 18-20. C. SAXI, Onom.
liter. Pars V. p. 339. 3'4o> PAQUOT, Mem. litter. Tom. IV.
JJ. 104-110. BAU-

BAUSELE. BAUX. (GASPAR)
145
_ BAUSELE, een zeer aanzienlijk Brabands geflagt, waar
van men vindt opgetekend: dat HENDRIK VAN BAUSELE , Rid­
der, in het jaar 1340 huwde met MARIA VAN DUFFLE, dogter
van GEKARD, Heer van Rheti, en van MARIA VAN BERTHOXJT
Dame van Eerlaar, Heverle en Oplintre, en klcindogtcr van
JAN, Heer van Berlaer, en van MAKGARETIIA VAN HEVERLE;
uit welk huwelijk zijn gefproten, 3 kinderen; zijnde de oud*
Jïe zoon GERARD VAN BAUSELE, getrouwd in 1404 met HE-
EUIGE VAN WEYRE, dogter van ARNOLD, Ridder, Keer van
Holede. De twede, zoon, HENDRIK VAN BAUSELE, is gehuwd
geweest met ALIDA DE WILRE, dogter van ARNOLD en van
ALIDA VAN BISDOM, zijnde begraven in de Augustijner kerk
te Leuven. GERARD VAN BAUSELE zoon van GERAKD, trouw­
de met KATIIARINA SMACHTS , gezegd Uten-Limminghen, ene
dogter van HENDRIK, \velke drie kinderen hebben geteeld.
De oudfte RASE VAN BAUSELE, huwde aan DOEOTHEA VAN
MEERBERGEN. De twede RoMnouT VAN BAUSELE, verbondt
zig in den egt met MARGARETHA DE PAPE, gezegd VOLKENS,
dogter van Heer JAN; de derde eindelijk, GERARD VAN BAU­
SELE, is Secretaris geweest van Leuven in 1449, en werdt
krijgsgevangen in den oorlog van MAXTMILIAAN VAN OOSTEN-
KYK en MARIA VAN BOURGONDIEN in 1468. Hij Rierf den 10
november 1500, en is getrouwt gexveest met MARGARETHA
VAN DERHECKE, die den 4 november 1509 ftierf, in den ou­
derdom van 80 jaren, zijnde ene dogter van MICHIEL Sche­
pen te Brusfel, en van MARIA of KATIIARINA MENZF.NZEELE.
Nog ten huidigen dage worden affiammelingen van dit geflagt,
in Braband en Flaanderen gevonden. • ABR. FERWERDA
Geneal. Wapenboek, LD. 1785.
B A U X (GASPAR), in Frankrijk geboren, uit een aanzien­
lijk geflagt, ftudeerde enigen tijd te Sedan , begaf zig ver­
volgens in den militairen dienst, en wierdt Luitenant onder
de kavallerij van 's Konings huistroepen. Door de vervol­
ging die de Gereformeerden in Frankrijk moesten ondergaan,
verliet hij dat rijk, nam benevens een menigte andere ge­
il. D EEL. K l0Cfs-

H$ BAVJNCOURT. (GASPAR DE)
leesgenoten de wijk naar Holland, en zette zig te Leijden na­
der, aldaar genegenheid voor de dogter van Profesfor GAIL-
tASR opgevat hebbende, verzegt hij die van haren vader ten
huwelijk, doch kreeg een weigerend antwoord van den ouden
man, die betuigde zijne dogter, aan geen anderen dan aan
een theologant te zullen uithuwelijken; zulks fchrikte B&ifk
niét af, maar hij begaf zig met ijver tot die ftudie, en dewijl
hij reeds in Frankrijk goede letterkundige gronden gelegd
hadt, beoeffende hij de godgeleerdheid, met zulk een ge-
vensten uitflag, dat Lij binnen korten tijd na een loffelijk
examen, tot Proponent wierdt aangefteld, cn tot prijs van
zijne naarftigheid, SUSANNA GAILLARD tot zijne egtgenote ver­
kreeg, benevens het beroep van Predikant in dc Walfe ge­
meente te Leeuwarden, alwaar hij van 1681 af tot op 1733,
ön dns een tijdvak van ruim 50 jaren, als een waardig
Euangeliedienaar, zijne Leuwarder kudde heeft geleid en be-
ftierd, zijnde bijzonder door zijne gemeente geacht en ge­
liefd geweest. GASTAR BA; ;x was de grootvader, van den om
'Zijne geleerdheid zo beroemden Hoogleraar LUDOV. GASP.
VALCKENAER, en de moederlijke overgrootvader, van den fchrij-
ver dezer Biographie. Ruim een jaar voor zijn dood hadt de
oude man het genoegen, zijn agtqrkleinzoon GASPAR AMELIUS
DE CHALMOT, mijnen oudflen broeder, den Doop toe te dienen;
zijnde deze jongeling gedurende het beleg van Bergenopzoom
in 174.7, daar hij als Faandrik onder de koinpagnie van zijnen
vader diende, zodanig door een musketkogel getroffen, dat hij
•mar Rotterdam gevoerd zijnde, weinig tijds daar na aldaar iu
den ouderdom van nog geen 17 jaren overleed, en dus zijn le­
ven in het prilfle zijner jeugd, len dienfte van het vaderland
heeft opgeofferd. •
BAVINCOURT (GASPAR DE) , Ridder van Jmifalem,
eerst Abt van het Bcncdiktijner klooster \ an Oudenburg nabij
Brugge, deedt afftand van deze waardigheid in 1569; en
Wierdt kort daar op wegens de Staten van Flaanderen, naar
Sfahjin tct Ronirg FIWPS DE II, in gezantschap gezonden.
- . Üj

BAX. BAXIUSi 147
fïij ftierf den u februarij 1576, in het 48fte jaar zijnes le­
vens, en heeft gefchreven; 1. Iter Jerofolymitanum, .£? ad
Montem Sinai. 2. De fid cognitione, libr. II. — De Arithme-
tica, lib. I, J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 327.
BAX (PAULUS en MARCELIS), is een broederpaar van
Helden geweest, wiens gelijken men weinig onder alle de
voorftanders der Nederlandfe vrijheid zal aantreffen, en nog
minder die dezelven daar in voorbij geftreeft hebben. On­
gemene dienften hebben zij van 1576 tot 1610, aan dm
vaderlande bewezen; en hunne namen zullen altoos bij be-
•fchermers van ware vrijheid, in zegening blijven. Zie
een omfiandig verhaal van hunne veelvuldige heldendaden, in
J. KOK, Faderlandseh Woo'rderiboeli, V. D. bl. 232-245. WAG.
Vod. Hift. VIII. D. bl. 128. IX. D. bl. 191.
BAXIUS (NIKLAAS), op den 1 november 15S1 te Ant­
werpen, uit een aanzienlijk gcilagt geboren, was de zoon van
JAN BAXIUS Schepen van genoemde ftad, en van MARIA MAT-
THYSSEN. Hij verkreeg de klasfieke kundigheden in zijne ge­
boorteplaats, onder opzigt van GAUGERICUS RIVIUS, en het
grieks werdt hem door den Jefuit ANDREAS SCIIOTT onderwe­
zen. Zijn 16de jaar bereikt hebbende, begaf hij zig in dc
orden der Heremiten van St. Augustijn, en trok daar van het
Monnikekleed aan op den 9 julij 1598. Hij leraarde gedu­
rende verfcheidene jaren als Rector te Brusfel en Antwerpen,
was vervolgens 19 jaren Onderprior van zijne orden, en'-feu
laatftcn Vikaris in zijne vaderftad. Het is ook hier, dat hij na
pen langdurige ziekte, op den 22 october 1640, in den ou­
derdom van 59 jaren en bijna 6 maanden, het tijdelijke met het
eeuwige .verwisfelde. Men vindt bij fommige Schrijvers ge­
mald , dat hij door een Porlugeefen Jood, met vergif wierdt van
kant geholpen, welke zou beieden hebben, deze misdaad uit
haat tegens den Christen - godsdienst te hebben gepleegd,
doordien hij voorzag dat BAXIUS, die met 'er tijd grotelijks
zou bevorderen; maar dit verhaal komt alleronwaarfchijne-
Ujkst voor, en wordt do.«r geen fchijn van bewijs geftaafd.
• K 2 Orv-

%i\ SAYLE. (PIETER;
pnvermoeid W*S deze man in zijne ftudien, een zeer bekwaanf
ïed*eüaar , welfprekend prediker, vlug ter penne, en een
g?ööt*godgeleerde; daar bij onberispelijk van wandel, nëdrig,
zedig, en van een alleraangëna'amfte verkering. Zijne
Rijten ftrekken tot getuigen van zijne vlijtige naarftigheid,
ja feftens bedrevenheid in de griekfe en latijnfe talen. Ds
yooruaamften daar van zijn: i.Panegyricus GymmfiiAugustinia-
Vi'&c- I6ït. 4f»- 2. Poëmata. 1614. izmo. 3. CORNELII
^ALCRII, Rhetorka, verfibus fjf exemplis illujirata. 16*15.' I?MO.
4, 'Jljefaurus Elegantiarum, feu latinee Phrafes ex ALDO MANL"-
CriO, aliisque optimis Phrafiologis eleElce &c. cum Indkibus ïatim
fynonymo, gallico et teutonico. 1617. 1623 et 1642. inno.
'£« Elegantia RJietorica ; ejusdem Orationes aliquoi,, et Logidia
pathetha. 1613. ï2mo. 6. Amplificandi. formulat Oratoria, et
fgura aliquot Rhetorica, ex M. T. CICERONE concimiata. 1619.
15«W, 7. Carmen de deviiïo 'Palatino ante Pragam. 1620. 8.
pr'cmvmatica, Syntaxis, et Profoma graca, e diverfis 'concimiata
Mi, — F. SWEERTII, Athen. Belg. p. 570. VAL. ANDR.',
ÏÏibl. Belg. p. 677, 678. 'J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 898.
^ANDERI, Brabantla, 'edit. ÏL p. 203, 204. TOMISËLS, Chro-
hol Augustin. 170. ELSSII, Encomiaft. Augustin. p'. 500, 501.
PACHJOT, Mem. litterair. Tom. VI, pag. 242-248. ' '
BAYLE (PIETER), was een man, welke door zijne zonderlinge
geleerdheid, fijn oirdeel en fcherpzinnigheid van vernuft,
onder het getal van die wezens behoort, waar van 5
er
m iedere eeuw maar een zeer gering getal te voorfchijn komt.
Ook befpeurde men in hem, van der jeugd af, een doorichranderen
geest f een treffelijk vernuft, en ene ongemene
Weetgierigheid en oplettendheid op alles, waar in .men hem
Onderwees. ' Hij is geboren te Carla, een ftedeke in het graavfchap
Foix in Langüedok, den 18 november 1647; zijn vader
JAN'BAYI.H, van' Mdntauban afkomftig, was aldaar Leraar van
de Hervormde 'gemeente, en'zijne'móeder JEANNE BRUGUIERE,
Van een oud en 'aanzienlijk geflagt in die gewesten, bragt bel-.-d-ci
PIETER nog'twee andere zoons ter wereld, waar van
de

BAYLE, (PIETER) * 45
de oudfie JAKÓB zijnen vader ais Predikant.is. toegevoegd ga.
veest, en de jongfte JOSEPH genaamd ? ook in de theologe
heeft geifudeerd, doch als Proponent vroegtijdig is gfftorven»
Doordien de Gereformeerden in de landgn daat zij onder d§
Roomsgezinden vermengd zijn, doorgaans de gewoonte hebben
de kinderen vroeger dan in andere Janden, tot ledematen aan,
te nemen, zo werdt.ook BAYLE toen hij flegts den ouderdom
van 15 jaren hadt bereikt, op den 25 december its'öi tcc
lidmaat aangenomen, en tot Let Avondmaal toegelaten. - fjjj
bleef tot in 't jaar 1666 in zijn ouders huis 4 tot welkqn tijd
zijn vader niets verzuimde-, om de ongemene talenten waar
mede zijn zoon begaafd was, op te wekken en aan te kwe­
ken. In dit zelvde jaar ging hij naar Puijlaurens, alwaar tog/)
ter tijd een Hogefchool der Gereformeerden was; hier beoef­
fende hij verder de griekfe en latijnfe talen, als mede de wijs­
begeerte. Van hier vertrok hij den 29 meij 1668 naar Saverdun,
een klein ftedeken in het graavfchap Foix, daar hij geen hrA
verblijf hieldt, maar reeds in feptember naar Carla te rug keer­
de, en . voorts weder, naar Puijlaurens, alwaar hij tot den ffl
februarij 1669 verbleef, en in die tijd met alle naarftigheid
de gefchiedenisfen, weifprekendheid en oudheden beoeffende,
teffens de wijsbegeerte niet verwaarlozende; welkers beftude-
ring ja hem de nieuwsgierigheid opwekte, om dé gefchrifteij
der Roomsgezinden over de gefchillen met de Gereformemkn i
Wat nader te Ieren kennen, ter, einde volgens de grondbegin-
zelen der Protestanten, een nauwkeuriger onderzoek te doen
naar de waarheid van die godsdienftige begrippen, welke hij
met de melk hadt ingezogen; en dat hem de tegenwerpingen •
tegen het leerfluk van de Protestanten, dat men op aarde geen
zigtbarei) en fprekenden regter, aan wiens beiluiten men zigj
in verfchillen over den godsdienst, hadde te onderwerpen 3
moest erkennen, zo waarfchljnlijk voorkwamen, dat hij zi;$
zelve daar op niet wetende te,voldoen, aan't weiffelen raakte*
De Roomfe Pastoor van Puijlaurens zulks vermerkende, te­
kende-het van zijnen pligt te moeten voltoijen 't gene dooi'
W- lezen van controverfs boeken begonnen was, hij wist rffc
S 2 TA

- 15* ÜATLË. (PJETKlt)
20 wel in BAYLE zijnen gunst te dringen, dat hij hem ojs
zijne wijze van de dolingen der godsdienst waar in hij ~ eboren
en opgevoed was, in zoverre overtuigd hadt, dat wanneer
hij den 29 februarij 1669 te Touloufe kwam, hij zig ais' een
verdoold fchaap begost aan te merken, 't gene wel haast tot
overtuiging overfloeg , toen hij in deze Had, tegens enige
fchrandere beftrijders zintwistende., niet in ftaat was zijne'
grondbeginzelen te verdedigen; hij bezweek hier op, en deedt
opentlijke belijdenis van den Reomfen godsdienst; deze ftap-ge-
daan zijnde, zette hij zijne ftudie in de wijsbegeerte onder de
Jefuiten voort, zonder egter bij hen in te wonen, veel min
dat zijn voornemen zoude geweest zijn, zig in hunne orden
te begeven. Zijne verandering maakte veel gerugts, want
fchoon hij flegts maar eenvoudig Student was; die nóg nim­
mer in de theologie hadt geftudeerd, was hij egter de zoon
van een allergeachtst Predikant, en daarenboven reeds bekend
voor enen vluggen geest, en een jongeling van grote verwag-
tmg. Welk een grievende fmerte deze ftap van hem, ook
aan zijne ouders en familie veroirzaakte, kan men beter be­
zetten dan uitdrukken; inzonderheid nam zijn vader die hem
tederlijk beminde, zulks ongemeen ter harten, en hij wierdt
teffens zodanig over hem verontweerdigd, dat hij weigerde
om hem in "t toekomende te onderhouden; maar BAYLE ont­
moette een edelmoedigen bezorger in BERTIEB Bisfchop van
Rieux , die hem alles verzorgde wat hij tot zijn onderhoud
nodig hadt. Hij verbleef egter niet lang in de gemeenfchap '
der Roomfe Kerk, naardien hij ontdekkende dat men in die be­
lijdenis, te veel eer en dienst aan menfchen bewees, en be-
halven dat, dat de leer der transfubftaritiatie geheel en al met
de gezonde wijsbegeerte niet overeen was te brengen, be­
greep hij al te voorbarig te hebben gehandeld, met van gods­
dienst te veranderen; hij verbleef ook maar 18 maanden te
Touloufe, en ging den 19 augustus 1670 die ftad uit, zig naar
een buitengoed van den Heer DU Vivié begevende, dat drie
men van Cark af gelegen was; 's anderendaags kwam hier
zijn oudfte broeder, JAKOB BAYLK, benevens enige Predikan­
ten

BAYLE. (PIETER} j 5k
ten uil Ja omliggende flreken, en den volgenden dag zwoer
bij in hunne tegenswoordigheid opentlijk den Roomfeh godsdienst
af, en vertrok terftond naar Geneve, om 'er zijne fttfdipil voort
te zetten; hier geraakte hij in kennis en vriendfehap met de
Geleerden van die ftad, inzonderheid mét den Hoogleraar in
de gefchiedenisfen MINUTOLI, welkers vriendfehap hij tot zijnen
dood toe, door ene gemeenzame briefwisfeling heeft onderhou.
den. Hij hadt bij de Jefuiten de Peripdtetifche wijsbegeerte ge­
leerd, en doordien hij 'er grondig in gëoeffehd was, verdedig­
de hij die met warmte; hij begreep jiogthans 1
ook dé wijsbe­
geerte van CARTESIUS, die te Geneve gevolgd werdt 3 té moeten
onde; zoeken, en het duurde niet lang, of hij gaf de voörkeuzp
aan de beredeneerde grondbeginzelen dier nieuwe wijsbegeerte;
boven de onvrugtbare fpitsvinnigheien der aanhangers van
ARISTÖTELES. De uitnemende talenten waar mede BAYLE be­
gaafd was , verfpreiden wel dra zijnen roem wijd en zijd,
't welk de Heer NORMANDIE Sijndicus van 't gemenebest uit­
lokte , hem te verzoeken, offi de zorg der Opvoeding zijner
kinderen op zig te nemen; BAYLE bewilligde hier in, en ging
het huis van dien Heer betrekken, daar hij kennis met den
Heer BASNAGE maakte, die daar mede gelogeerd was, en zij gin­
gen ene vriendfehapsverbindtenis aan, die tot aan de dood toe
Leeft ftand gehouden. Hij was nauwelijks twee jaren te Geneve
geweest, of hij werdt op aanbeveling van den Heer BASNAGE,
bij den Graav VAN DIIONA geplaatst, die zig op zijn landgoed
Copet, niet verre van de ftad gelegen, onthield; om tot Gou­
verneur voor zijne zonen te verftrekken; dan die eenzame
levenswijs hem fpoedig vervelende, verliet hij Copet, en be­
gaf zig naar Rouaan, alwaar de Heer BASNAGE hem bij een
voornaam Koopman hadt aanbevolen, om onderwijs aan den-
ze! vs zoon te verlenen; maar BAYLE bleef hier niet lang,
.zijn gantfe verlangen ftrekte naar Parijs; ook begaf hij zig i'rj
maart 1675 naar die ftad, én op aanbeveling van den Mar­
quis DE RUVIGNY, maakte mén hem Gouverneur Van de He­
ien DE BERINGHEN, broeders van enen Raadsheer in 't Pavie-
t; ent van Parijs en van de Hertogin TE £A FORCE; Enige
K 4 ti»tèi-

. BAYLE. (PIETER)
maanden hier na, vertrok hij naar Sedan, om ware het moo»-
lijk eenHoogleraarsftoel in de wijsbegeerte, welke aldaar door
het overlijden van den Hoogleraar PITHOIS ledig Rond, te
bekomen; PIETER JURIEU die aldaar Profesfor in de theologie
was, en JAKOB BASNAGE die even zijne godgeleerde ftudien
hadt volvoert, ftelden alles te werk wat in hun vermogen
was om zijn doelwit te begunftigen, dan hij ontmoette magtige
tegenftrevers, die te berde bragten, dat hij een vreemdeling '
zijnde, niet boven drie inboorlingen, welke na de zelvde
plaats ftonden, behoorde voorgetrokken te worden ; om dit
gefchil te beflisfen, wierdt 'er ten laatften met goedkeuring
van de vier Sollicitanten befloten, om ban afzonderlijk in eue
. daar toe beftemde plaats cp te fluiten, ten einde binnen den
tijd van 24 uren, zonder enige voorbereiding, en zonder boe­
ken of hulp van vrienden, ene verhandeling te vervaardigen
de Tijd tot onderwerp hebbende; den 28 feptember 1675 gin­
gen de vier mededingers aan 't werk, en BAYLE verdedigde-de
zijne opentlijk den-2 en 3 oétober, 't welk hij'zo uitftekend
wel uitvoerde, dat hij 'er een ongemenen lof mede behaalde,
den prijs won, en dus hem het Profesforaat wierdt opgedra­
gen, in welke bediening hij door het afleggen van den gewo­
nen eed den 4 november werdt bevestigd, en den 11 daar aan
volgende enen aanvang met zijne openbare Iesfen maakte De
beginzelen vielen hem zwaar, want het famenftellen zijner
wijsgerige Iesfen koste hem een onbefchrijvelijken arbeid en
moeite, en verflond daar bij veel van zijnen tijd; dan na ver­
loop van twee of driejaren, wierdt zijn taak gemakkelijker,
zo darbij het genoegen kost fmaken om nieuwe uitgekomen*
boeken te lezen, en zelve aan 't opftellen te gaan. Dc ge­
leerde ANCILLON Predikant te Mets, zondt hem in 1679 een
boek van P. POIRET, geüjteldCogitatiónes ratiohales de Deo,
de Anima et de Mak, en verzegt hem aanmerkingen over dit
werk te vervaardigen; BAYLE deedt zulks, en zendt die aan
den Heer ANCILLON, die bezorgde dat ze aan POIRET wer­
den ter hand gefteld, welke dezelve met zijne tegenbeden-
kmgen, die volgens het zerken vau BAYLE en andere CTe-'
Jeer»

BAYLE. (PIETER) ;g
leerden niets met al afdeden, in den tweden druk van dac
lijvige boek te Amfteldam in 16$5 uitgegeven, heeft geplaatst?
daar nog een twede tegenwerping bijgevoegd is, over de onfterf*
lijkhèïd der Ziele. Omtrent dezen tijd, gebeurde een voorval
met den Marfchalk VAN LUXEMBURG,- dat veel gerugt maakte"
hij was opendijk, bij de Vierfchaar, aangefteld om de vergifti­
gingen te onderzoeken, die toen ter tijd zo menigvuldig M
Frankrijk in zwang gingen, aangeklaagd als fchuldig aan gods­
lastering, toverijen vergiftiging; hier op hadt hij zig vrijwil­
lig in gevangenis begeven, ten einde zijne daden toogten
worden onderzogt; het gevolg was, dat hij onfchuldig wierdt
verklaart, en de ftukken van het pleitgeding vernietigd. BAY­
LE die enige bijzonderheden van deze vreemde procedure te
Parijs was ontwaar geworden, in welke ftad hij de najaarS-
vacantien hadt doorgebragt, vermaakte zig om ene redevoe­
ring op te ftellén, waar in die Marfchalk zijne zaak voor
de Regters bepleitte, en zig verontfchuldigde van een verbond-
met den Duivel aangegaan te hebben; de redénen die BAYLE
den Marfchalk deed te berde brengen, om zodanig buitenge­
meen verbond te regtveerdigen, bèrtonden, dat hij zulks ge­
daan hadt. 1. Om alle de vrouwen daar hij lust toe hadt, op
hem te doen verlieven. 2. Om volftandig gelukkig in den
oorlog te zijn. 3. Alle zijne procesfen te winnen. 4. Duur­
zaam's Konings gunst te genieten. Deze vier punten maakten de
verdeling van de redevoering uit, welke een vrij flekelig he-
kelfchrift, tegens den Marfchalk, en verfcheidene andere perfo-
nen bevatte. Vervolgens maakte BAYLE onder een verbloem­
den naam, ene berispende wederlegging van deze redevoering,-
die nog hekelzugtiger was dan de redevoering zelve. Hij zondt
deze beide ftukken aan den Heer MINUTOLI, met verzoek om
'er zijn gevoelen over te zeggen; doch het is mij niet geble­
ken, welk een antwoord hij hier op van dien Heer ontving.
Enigen tijd hier na, ftelde hij iets ernftiger in 't werk; de
Jefuit VALOIS van Caën, namentlijk, gaf onder den verfierden
naam van Louis DE LA VILLE, te Parijs een boek in 't licht,
gerijtelt: Sentiment de Mr. DESCARTES touclmvt l'esfence et les
K 5- O*

S5* ÊAYLE.-(FIETER)
propriet-s du Carps, oppofés a la Doürine 'de VEgliJe, et confor)r.è>
aux erreurs de CALVIN,/ar le fujet de l'Eucharistie. De Schrij­
ver vergenoegde zig niet alleen, om het gezag van het Con­
cilie van Trente aan de Caiisfianen tegen te werpen; maai- hij
weerftreéfde hen ook door de redenering, met zo veel in zijn
vermogen was, de gronden waar op CLERCELIER, ROIIAULT,
én MALLEERANCHE gebouwd hadden, om te bewijzen, dat de
nitgeftréktheid het wezen aan de floffe verleend, te verzwak­
ken , en ware 't moogiijk om ver te werpen. BAYLE las dit
werk, dat hij bondig gefchreven vondt; hij was van oirdeel
dat de Schrijver daar van onbetwistbaar bewezen hadt, dat
de grondbeginzelen van CARTEUUS regtflreeks Orijdig waren
met het geloof der Roomfe Kérk, cn ovcreenkomit ig met de
lecrffellingen van CALVYN, 't welk in de grond, zegt BAYLE
in enen brief aan den Heer MIMUTOLT, niet bezwaarlijk viel
om te bewijzen. Dit bewoog BAYLE om ene verhandeling te
fchrijven aan zijne leerlingen toegewijd, waar in hij het gtond-
beginzel van CARTESIUS verdedigd, en aüe de uitzondering;n
en listig uitgedagte draijingen, door welke de Jefuit VALOIS
dit grondbeginzel hadt zoeken te ontzenuwen, ten enemalen
kragteloos maakt; inzonderheid bepaalde hij zig, om qnwe-
derftaanbaar te bewijzen, dat de doordringbaarheid der Jlofe on-
mooglijk is.
In de maanden november en december van het jaar iögo,
verfcheen een der grootfte Kometen , die immer gezien wa­
ren , en bijna het gantfe wereldrond, was over dit verfchijnzel
met verwondering en fchrik bevangen. BAYLE, ZO ais bij het
ons zei ven betuigd in zijne IVaarJchmnving aan het hóoÜ-vau
zijne Penfées. diverfesfur la Comité, zag zig onophoudelijk bloot-
gefceld aan de vragen van verfcheidene menfehen die door de
verfchijn'ing van deze' Komeet verbazend verfchrikt waren.
Hij ftèlde hen gerust zo veel' in zijn vermogen was. maar
hij vorderde bedroefd weinig met zijne wijsgerige redenerin­
gen ; men gaf hem altoos tot antwoord, dat GOD deze grote
verfchijnzelen vertoonde, ten einde aan de zondaren tijd te
gunnen om door boete en bekering, de rampen die-hen over
,1 hoofd hingen, af te weren. j„.

BAYLE. (PIETER) : 5 5
Intusfen bevonden zig de Gereformeerden van Frankrijk in ene
akeligen toeftand; ten Hove was hunne uitroeijing befloten,
men beroofde hen van alle hunne voorregten, en men befloot
eindelijk hunne Hogefcholen af te fchaffen. Daar was grond
van reden om te denken, dat die van Sedan gefpaart zoude
worden; doordien dit Prinsdom tot in het jaar 1642 een fouvé*
reine Staat geweest zijnde, de Hertog VAN BOUILLON dezelve
aan LODEWYK DEN XIII. hadt afgeftaan, onder voorwaarde
dat hij 'er alle dingen in die toeftand zou laten als Mj ze 'er
vondt. LODEWYK DE XIV, bevestigde dit verdrag, en be­
loofde op nieuw, dat de Gereformeerde godsdienst zou gehand-
haaft worden, benevens alle de regten en privilegiën die zij
in bezit hadt. Maar dit alles kost de Akademie niet behou­
den. Wat ftoren vele Vorften en Groten zig aan hun gegeven
woord, wanneer zulks niet langer met hunne inzigten of be-
langens ftrookt? zij tragten door een fchoonfehijnenden glimp
de menigte te misleiden; zo deedt LODEWYK DE XIV. in dit
geval ook, hij beweerde namentlijk, dat hij gedwaalt hadt met
deze vergunning te bekragtigen, dat hij daar toe geen magt
hadt gehadt, dewijl het bevorderen der zuivere godsdienst
hier mede vermengd was; hoe 't ook zij, Sedan was de eerfte
Hogefchool, die op zijn bevel wierdt vernietigd; het beflyit
daar toe tekende hij den 9 julij 1681 , en het zelve wierdt
reeds den 14 daar aan volgende afgekondigd. BAYLE zag zig
dus genoodzaakt, Sedan te verlaten; doch weinig tijd daar na
wierdt hij tot Profesfor in de wijsbegeerte en gefehiedenisfen
op ene bezolding van 500 guldens te Rotterdam beroepen.
Gelegenheid tot dit beroep gaf, dat toen BAYLE nog te Sedan
was, 'er zig mede een jongen heer , VAN ZOELEN genaamd,
uit Rotterdam bevondt, die in het zelvde huis met hem logeer­
de ; deze hadt zo veeé nut getrokken uit de dageljjkfe verke-.
ring van onzen Profesfor, dat hij ene warme vriendfehap voor
hem hadt opgevat, 't welk ten gevolge hadt, dat op de dag
zei ven dat het arrest wierdt afgekondigd, waar bij de Hoge­
fchool vernietigd werdt, hij een affchrift daarvan zondt aan zij­
nen naastbelkanden, de Heer PAETS Vroedfchap van Rotterdam,
een

*5* BAYLE. (PlETElt)
een tiegnnftigér del- wetenfchappen, en die zélve een • géi
Jêérd Man zijnde, gaarne lieden van vérdienften voorftondr.
De Heer VAN ZOELEN fchréef hém, dat BAYLE buiten bedie­
ning was, teffens naar waarde zijné vérdienften vermeldende;
Zeer fpoedig ontving hij eengunftjg antwoord. Hier op fchreef
BAYLE aan den Heer PAETS , om hem dank té zeggen voor de
gnnftige gevoelens die hij voor hem hadt opgevat, teffens ver­
zoetende, dat hij in zijne goedwillighèid voor hem mogt werk­
zaam blijven. De Heer PAEÏS Voegde bij veel verftand enè
warme liefde voor" de wetenfehappen, én inzonderheid voor
het vak dér wijsbegeerte; zijne uitmuntende vérdienften had­
den hem een gróót aanzien en gezag verleend, dat nog gróter
zou geweest zijn, indien de verdeeltheden die opdat tijdftip
het gemenebest flingerden , geen plaats hadden gevonden;
men befchouwde hem als het hoofd der partij tegens het Or«?j.
js-Imis, en hier uit ontftond enige zwarigheid voor hem out
weder in de Regering te geraken, toen hij als buitengewoon
Gezant uit Spanje té rug keerde. Nogthans zegepraalde hij
óver zijne tegenftrevers, en het gehoor dat de Regering van
Rotterdam aan zijne raadgevingen gaf, hadt zo veel invloed,'
dat het genoegzaam alle hare betluiten beftierde ; dezë nu be­
werkte dat de Heer BAYLE tot Profesfor in de wijsbegeerte en
gefchiedenisfen te Rotterdam wiérdt beroepen, en dat teffens ené
Jeerftoel ais Hoogleraar in de theologie, aan de Heer JURIEU
werdt vergund. Hij kwam den 30 october IÓ8I in die ftad;
en wierdt 'er zeer minzaam door de familie van den Heer VAK
ZOELEN en van den Heer PAETS ontvangen. Den 5 december
deedt hij zijne intrec-redevoering, die algemeen teegejuigd
werdt; en den 8ften gaf hij zijne eerfte les van wijsbegeerte,-
aan een groot aantal ftuderende jeugd. BAYLE was nog niet
lang te Rotterdam geweest, toen Mevrouw PAETS, de huis­
vrouw van zijnen weldoener ftierf, eh een blijk gaf van de'
achting die zij hem toedroeg , met aan hem een legaat van'
2000 guldens te fchenken.
MAIMEURG, gaf ter dezer tijd in 't licht, zijn Hijloire dn
Calvinisme; dit werk hadt zeer belangrijke ftoffen tot onder-
'

BAYLE. (PIETER) ,57
HS'erp; het kwam 'er cp aan, om over de geest en het gedrag
der Gereformeerds:! in Frankrijk, vgn de tijd af aan, dat zij
•haar van de Roomfe Kerk afgezonderd hadden, eep vonnis te
yellen; MAIMBURG hadt alle de listige draijingen zijner pen
te werk gefteld, om de verachting en haat der Rnomsgezin.-
den, op hen tc laden. BAYLE, verontwaardigd over de kwade
trouw en het zo heilloze en verdeiflelijk inzigt van dien Schrij­
ver , beftoot om deszelvs gefchiedenis te wederleggen ; hij deedt
•zulks, in het werkje tot tijtel voerende; Critique Génerale de
V Hijloire du Calvinisme de Mr. MAIMBOURG. Villefranche, chez
PIERRE LE BLANC. Dit werkje, dat met zeer veel geest, en
op een aangename trant in een verlokkende ftijl is gefchre­
ven, droeg niet alleen de goedkeuring der Gereformeerden weg,
maar zelvs die der oirdeelkundige en gematigde Roomsgezin-
den; doch zpdanigen invloed maakte het op den Jefuit niet,
integendeel werdt hij zo brutaal, dat hij een fchrftelijk bevej.
van den Koning wist te verkrijgen, waar bij de Minister REI­
NIE gelast wierdt, om het door beuls handen te doen verbran­
den , en pp ftraffe des doods verboden werdt, het werk te
drukken of te verkopen. REINIE , die het boek met veel ge­
noegen hadt gelezen, en MAIMBURG niét best mogt kigtcn , ge­
hoorzaamde egter zonder dralen, en liet al 't gene deze Jefuit
maar verlangde, in het vonnis vloeijen, waar in men gemak-
keliik de ftijj van een gallig vergramden Schrijver ontdekt. Doch
REINIE die een pots aan MAIMBURG fchuldig was, liet meer
als 3000 exemplaren van dat vonnis drukken, en het door
gants Parijs heen aanplakken; dit wekte zodanig de nieuws-
gierigheid van het gemeen op, dat ieder een de Critique de
Mr. DE MAIMBOURG wilde hebben, ook waren 'er wel haast
verfcheidene drukken van uitverkogt. De Heer JURIEU, ze r
dert kort tot Profesfor in de godgeleerdheid te Rotterdam aan-
rcrield, vervaardigde ook een antwoord aan MAIMÜURG, maar
dal op lange na de achting niet verwierf, welke men aan dat
van BAVI.E hadt gegeven; want fchoon dit werk wel was ge­
fchreven, en vollediger dan dat van BAYLE, de Schrijver ook
MAIMBURG krggtig en met bondige redenen wedcrleide; ont­
brak

£5$ BAYLE. (PIETER)
brak 'er egter dat geestige zout aan, het welk een aangena­
me en natuurlijke draai aan de ftijl bijzet, dat uitlokkende,
't welk de leeslust opwekt, die levendige en zinrijke invallen
die wel ingerigte wijze, om zonder bitterheid, de gebreken
van zijnen tegenftrever ten toon te Hellen, en zonder boos te
worden, noch zig door drift te laten vervoeren, geloofsver-
fchillen weet te behandelen, 't welk tot kenfchetzende trek­
ken van BAYLE zijne Critique generale verftrekte. Het verfchil-
lende oirdeel dat 'er over de werkjes van JURIEU en BAYLE
geveld wierdt, ftak den eeistgemelden en maakte hem knor­
rig; hij befchouwde den laatften als zijnen medeftrever, en kost
hem nimmer vergeven, alle de ftemmen van goedkeuring weg­
gedragen te hebben, zonder dat 'er enige lof voor hem zèj-
ven overfchoot; ongelukkig wierp dit toeval in zijn hart, die
zaden van haat en wangunst, welke vervolgens zulke wrange
vrugten hebben voortgebragt.
Op het einde van 't jaar 1682, hieldt men fterk bij BAYLE
aan, om zig in *t huwelijk te begeven; maar hoe verleiden­
de en lieffelijk de lokftemme daar ook toe was, fcheen hij 'er
geene roeping voor te hebben; de partij die men hem vcor-
ftelde, was zeer voordelig; het was een jonge, fchone, be­
vallige, zagte, lieve juffer, die meesteiesfe van zig zeiven
was, en daar bij het zoete ftuivertje van 15000 rijksdaalders
bezat. Juffer DU MOULIN, kleindogter van den beroemden
PIETER DU MOULIN, en zuster van JURIEU'S. vrouw, en die
vervolgens zelve in den egt trad met den Heer BASNAGE,
hadt deze huwelijksfuik gefpannen , en de baan in zo verre
klaar gemaakt, dat 'er niets aan ontbrak dan de toeflemming
van BAYLE; maar deze fcheen geheel geen geneigtheid voor
het huwelijk te hebben; de zorgen en omflag van een huis­
gezin , fchenen hem toe, niet te ftroken met de levenswijze
van een Letteroeffenaar, noch met die van een Wijsgeer,
welke al zijn geluk tot de ftudie en daar uit voortvloeiende
kundigheden bepaalt; behalven dat met het noodzakelijke te
vreden, fchenen hem de rijkdommen toe, eerder ene last te
zijn, dan vergenoeging op te leveren; jvMouw DU MOULIN
ilel-

BAYLE. (PIETER) \f 9
ftelde alle hare pogingen te werk, om hem van die denkbeel­
den af te trekken, en hem over te halen, om de gelegenheiï
die zig nis van zeiven aanbood, niet ta laten ontglippen,
doch alles even vrugteloos, en zij meest het ten laatlien op­
geven.
' In 1684, gaf BAYLE fa 't licht: Rsceuil de quelqus Pieces
'pttHeüfès concernant la Ttelofephie de Mr. DESCARTES. De roem
die deze geleerde Man hadt verworven door zijnen Brief over
de Kometen, hadt da Staten van Friesland, die hem niet an­
ders dan door dit Rukje kenden, bewogen, om hem tot Pro­
fesfor in de wijsbegeerte op de Hogefchool te Franeker te be­
roepen , met een jaarlijks inkomen van 900 guldens; na eni­
ge dagen beraad, bedankte BAYLE 'er zeer beleefdelijk voor.
In het zelvde jaar maakte hij nog een aanvang niet de uitgave
van zijne Nouvelles de la Republkipie des Lettres. Dit werk
pndei'fchraagde niet alleen , maar vermeerderde zelvs den roem,
fiie BAYLE reeds verworven hadt. De Hear PAETS in 1685
'in Engeland zijnde, in de tijd dat 'er het gefchil voor en tegen
de verdraagzaamheid zeer hevig wierdt bepleit, fchreef deze
een latijnfe brief aan BAYLE over dat onderwerp; zij wierdt
in 410. gedrukt, voerende tot tijtel: HADRIANI VAN PAETS
ad BiELiUM, de nuperis Anglia: moub'us Epistola; in qua de di-
verforum a piiblica Religione circa Divina fentientium disferituf,
Tolerantia; BAYLE vertaalde deze brief in 't fians, cok is dièj
naderhand in 't hollands gedrukt.
De gruwzame vervolging die men de Gereformeerden in Frank^
rijk aandeedt, troffen BAYLE allergevoeligst, maar hij wierdt
van fmerte doordrongen, toen hij vernam dat men in october
1685, hot Edikc van Nantes hadt ingetrokken,'en dat 'er gec-
fle geweldenarijen van welk enen aart ook waren, die men,
Ztg niet verqirloofde, ten einde de Gereformeerden te noodza­
ken, hare geloofsbelijdenis af te zweien. Intusfen bleven de
Rutnrgesinde Schrijvers niet in gebreke, om met Rijve kake'a
te ontkennen, dat 'er enig geweld plaats vondt, niettegea-
Raande die ten aanfehouwen van de ganti'e wereld gepleegd
wierden, en een wolke van getuigen zulks bevestigde. BAY-
JE

*& BAYLE. (PIETER)
lts gaf over dit onderwerp een klein boekje uit, getijteld-
Ce que c'est que la Frame teute Catlwlique; en enigen tijd d
na gaf hij in 't licht: Commentaire Philofophique fur ces parol
CONTRMN LES D'ENTRER; maar hij plaatRe 'er zijn naam niet
Tm, deedt zelvs al wat in zijn vermogen was, om bedekt te
blijven, en heeft nimmer erkend dat hij 'er de fchrijvcr van
was; de ijver en Rerke ingefpannentheid waar mede hij aan
.deze verhandeling werkte, veroirzaakte hem de koorts, die
door ene ziekte gevolgd wierdt, welke hem noodzaakte dc
uitgave van de Nouvelle* de la Republique des Lettres te Raken
Hij,herRelde egter eerlang, en deze herReliing veroirzaakte
een zodanige vreugde aan den Heer DU TOT DE FERRARE,
Raadsheer in 't Parlement van Rouaan, dat hij de volgende'in'
fcriptie, a's ingcrigt om tot een duurzaam gedenkteken in Reen
uitgebeiteld te worden, ter zijner eer opflelde. In doclisfimi
BASI.II Jankatem refiitutam SOTERIA. Quce te mort vetat Glor
agrotare prohibet. Omnibus carus fc? utüis, feriptores critica
clucidaüi, cenforia nota emendasti. Qucefitor urnam movens m
in nomen ituros ceternitati pronubq mam dicasti. Laboribus
alicnos abfumis, deliciis nostris nunquam abfumendus. I n h
réndus, quod nsminem formidasti. ' Dignus qui Verkatis ann
exa:ques, qui labantem fuftentes cognatmn Veritati libertatem
ad unius utiliiatem Regionis nafus, ita exilium toleras, ut vide
cptasfe; ita cunBos eminus continus reficis, ut vix c r e d a r i s
nbesfe. Theatrum eruditionis circumduMe faBus es Orbi. Sub
lia, quce dkendo fatigare non potes, te ftlentem ferre, te quief
tem quiefcere , ne fpera. Vale, vive, fcribe. Enccenia renovata
facwuha fauftis LAteratorian acclamationibus ceiebrantur.
Omtrent deze zelvde tijd, was BAYLE bedagt om Rotterdam
.te verlaten; de dood van den Heer PAETS, en vooral het op­
lopend en gramfiorig karakter van JURIEU, maakte hem de in­
woning daar van onaangenaam; hij verzogt aan den beroem­
den ABBADIE, die toen ter tijd te Berlijn was, om hem ene be­
diening in die Rad te bezorgen; dit zoude ook gelukt zijn
ware de Keurvorst van Brandenburg op dit pas niet geRorven*
dus wierdt BAYLE genoodzaakt om te Rotterdam te blijven. In
1688

BAYLE. (PIETER) a(jf
4688 gaf hij het vierde deeltje van zijne Commentak'es PMhfophu
ques in 't licht, waar in hij de grondbeginzelen die JUEISU in
twee van zijne werken beweerd hadt, met veel oirdeel weder-
legt. In het zelvde jaar nog, maakte BAYLE een uitnemende
•voorrede voor de Dictionaire van FURETIERE , den fchriiver geftor­
vèn zijnde , terwijl het werk op de pers was. Het berugteyMr
auv Refugiez in 't begin van 1690 te voorfchijn gekomen zijn­
de, geraakte BAYLE daar door in een heftig en onaangenaam
gefchil met JURIEU, die hem niet alleen befchuldigde fchrijver
van dat boek te zijn, maar hem ook verweet tot ene gevaar­
lijke kabaal te behoren, die tegens den Staat hadt aangefpan-
nen. BAYLE wierdt niet zo dra van die befchuldiging verwit­
tigd, of hij vervoegde zig bij den Hoofdofficier van Rotterdam,
met aanbod om in de gevangenis te gaan, mids zijn befchuldi-
ger zulks insgelijks deedt, en zig de ftraf onderwicro die hij
verdiende, indien, hij BAYLE onfchuldig wierdt bevonden. Ook.
gaf hij kennis aan twee der voornaamfte regenten van Rotter­
dam , en aan twee of drie andere perfonen in den Haag, even
aanzienlijk door hunne vérdienften als bedieningen, van de be-
fchuldigingen die hem door JURIEU aangetijgd waren, en dat
hij niets anders van den Staat verzogt, ais het regtom niet on­
verhoord veroirdeeid te worden. Misfchien hadt BAYLE wel
gedaan, van het hier bij te laten. JURIEU hadt nimmer tegens
hem in de vierfchaar durven verfchijnen, hij hadt geen het
minfte gegrond bewijs tegens hein, men zou den fpot gedreven
hebben met zijne vermetelheid, en hij was voor een lasteraar
verklaard geworden. Maar opentlijk BAYLE aangeklaagd heb­
bende, als het hoofd ener kabale, die ene zamenzwering te­
gens den Staat hadt aangegaan, dagt BAYLE zig door de zelv­
de middelen te moeten regtvaardigen. Dewijl het hier niet te
doen was met zodanige twisten, die veeltijds onder Geleerden
ontftaan , over het een of ander punt van ftudie of wetenfehap,
maar de eer en zelvs liet leven hier mede gemoeid waren,
indien de ftaatsmisdaad bewezen was geworden ; dagt dus
BAYLE zijnen aanklager niet te moeten fparen; maar hij ont­
maskerde hem zo dugtig, dat y»jn hoogmoed en vervaantbeid
LI, DEEL. L niet

:oM 0A.YIX (PIETER)
niet heiland waren, tegens een zo feilen floot; hij nam ter-
ftond zijn toevlugt tot de regering van Rotterdam, aan wien
hij een der zonderlingfte fmeekfchriften aanbood, dat men im­
mer gezien heeft, bewerende het regt te hebben, om te be-
fdmldigen wien hij wilde, zonder dat de befchuldigden vrij­
heid hadden van zig te verdedigen. De regering van Rotter­
dam vondt niet goed, om hem zodanig onregtvaardig verzoek
IJl te willigen; dan zij vermaanden met aandrang, zowel BAT-
IE als JURIEU, om zig hoe fpoediger hoe beter te verzoenen,
en verboden hen iets den een tegen den anderen in 't licht te
je ven, voor en al eer het door den heer BEYER, Penfionaris
van de ftad zoude onderzogt zijn. Niettegenftaande dit ver­
bod, randde JURIEU op nieuw BAYLE met zo veel geweld aan,
dat hij dezen tot een nieuwe verdediging tegens zijne verregaan­
de lasteringen, noodzaakte. BAYLE dagt nu, dat hij zig ook niet
inoest bepalen, om verdedigender wijze zijnen tegenflrever te
keer te gaan, maar dat hij op zijn beurt ook aanvaller inoest
worden; hij volvoerde zulks in 't latijn, ten einde het ftuk
ruimer mogt verfpreid worden; hetzelve voerde tot opfchrift;
f (trut/I Ccelorum referata ctmbtis Religionibus, a cekberrimo
dum vin Domino PETRO JURIEU, Roterodami verbi Divini Pastor
8" Thèokgix Profes/ore. Povta patens esto, nulli claudatur ho-
nesio. Jmflelodami excudebat PETRUS CHAYER. 1692. Intusfen
Werkte hij ook met zo veel ijver en vlijt aan zijn Diüionaire
Eijloïique, dat het-drukken daar van een aanvang nam in fep­
tember 1693, niettegenftaande de afleidingen en moeijelijkhe-
den die hem JURIEU geltadig berokkende; aan wien het ook
ten laatften gelukte, om aan BAYLE zijn ambt als Profesfor
te doen verliezen, waar van hij op den 2 november 1693
wierdt beroofd. „ Hij droeg dit ongeval met de ftandvastigbeid
., van enen wijsgeer," zegt de Heer DE BEAUVAL in zijn Eta­
ge de Mr. BAYLE, pag. XXX. „ en zelvs met al te grote •ma-
„ te van onverfchilligheid; inzonderheid zonder enig verdriet
„ te doen blijken, ten aanzien van zijn fortuin; hij was ten
„ enemalen onverfchillig om goederen te verzamelen, door-
„ dien hij 'er in de daad geene nodig hadt; zijne matigheid
5. en

BAYLE. (PIETER) Ï R
,7 en weltevredenheid maakten, dat met weinig zijne behoef-
„ tens vervuld waren, zo dat hij. met geringe middelen aan
„ nieüs gebrek leed; hij was met dat al in geen beboeftigen
„ toeitand, verre van daar; ook deedt hij geen de minfte
„ moeite om zig een andere bediening te verfchaffen; hij be-
„ vondt zig in een vrijer toeftand, en tot een meerder genot
„ van zig zeiven, ontheven van de vervelende bezigheid, om
„ onderwijs te geven en Iesfen op te ftellen." Dit zijn de
gevoelens die hij zelve in enen brief aan den Heer MINU-
TIOLI betuigd, dat hem bezielden. Dan hoe weinig gevoel
hij ook hadt over het verlies van zijne bediening, vergat hij
egter JURIEU niet; want hij gaf niet alleen ene verhandeling
tegens hem uit, ter gelegenheid van twee preken die deze
onverdraagzame man ha.it gedaan, ten einde te betogen: dat
het geoirlooft is Gods vijanden te haten. Beftaande deze verhan­
deling van BAYLE in een vliegend blaadje, getijteld: Nouvelle
Herejie dans la Morale touchant la haine du Prochain, prechée
par Monfieur JURIEU dans l'Eglife Wallonne de Rotterdam, les di~
manches 24 de janvier & 21 de fevrier 1694, denoncte a toutes
les Eglifes Reformées, £? nommement aux Eglifes Franfofes re-
ceullies dans les -differens emlroits de leurs disperjïon; maar hij liet
ook nog dat zelvde jaar drukken: Additions a fes penfées divey
fes fur les Comités, waar in hij ene brochure van JURIEU tegens
hem in 1690 uitgegeven, meesterlijk beantwoord, en teffens
reden geeft waarom zulks niet eerder is gefchiedt. De drie
of vier dagen die hij bezig was met dit antwoord te ver­
vaardigen , hinderden hem niet om al zijn vlijt en zorgen aan
zijn Woordenboek dat men bezig was te drukken, te belleden.
Weinig met zig zeiven ingenomen, vreesde BAYLE voor den
goeden uitflag van dit werk, dan het algemeen voedde 'er een
gunftiger gevoelen over, en verlangde 'er met ongeduld na.
Het eerfte deel kwam in augustus 1695
t e
voorfchijn, en de
beide andere delen, werden in eens uitgegeven in 11597. Een
ieder weet, dat dit uitmuntend werk met ongemene gretigheid
wierdt ontvangen, maar het bragt op nieuw de gistende gal
van JURIEU weder aan 't zieden, en veroirzaakte een nieuw
L 2 ge.

ÏÖJ, BAYLE. (PIETEK.)
géfchfl tusfen BAYLE en hem; ook ontmoette hij een ander wek
mg bezadigder tegenilrever van zijn Dictionaire, namelijk JAH
Vk' CLERC , Hoogleraar op het kweekfchool der Rmonftranten tg
Amjleidafr, en wel inzonderheid, over het artikel Manichéens;
bewerende BAYLE, dat deze Secle grond hadt, om aan de
Gillisten Godgeleerden zwarigheden te opperen, ten aanzien
van het zedelijke en natuurlijke kwaad; LE CLEKC, om dit gevoelen
te wederleggen, gaf een werkje uit, getijteid: 1'arrhafcncu
ou penjées diverfes fur des matieres de Critique, d'Hijloire,
dé Monde de Politique. BAYLE kwam hier weer tegens op;
dit gefchil liep hoog, en zij lieten zig aan weerskanten uitdrukkingen
ontvallen, die de vérdienften hunner geleerdheid
niet weinig bezwalkte. LE CLERC beftempekie BAYLE, met
de'haatlijkè namen van Godverzaker en Spinófist; en BAYLE be.
fthuldigde LE CLERC, dat hij, zo geen Sociriiean, op zijn best
genomen een Ariaan was, daar bij een groot fnorker, die in
èlle zijne fchriften werk maakte, om de Godüjke openbaring
Op los'fs fchroeven teftellen. De gefchillen die BAYLE met BER-
XARD, Hoogleraar en Franfe Predikant te Leijden, en JAQUE-
IOT, Predikant in 's Hage, over fommige uitdrukkingen in
zijn woordenboek, betrekkelijk den Godsdienst voerde; wierden
van weerskanten, op ene heusfer wijze behandeld.
Dan hoe gretig de nijd ook gereed was, om met haar vergiftend
fpog de letterarbeid van dezen wijsgeer te bezwad­
deren, wierdt egter dit woordenboek door alle Geleerden van
fmaak' erkend, voor het nuttigde, leerzaamfte en tevens den
leeslust uitlokkendften arbeid, waar mede het gemenebest der
letteren in lange verrijkt was; geen wonder ook, want men
vindt daar in ene uitgebreide verfcbetdenheid van onderwerpen,
met geleerdheid, gezond oirdeel, vlugheid van vernuft,
ên met dat al op een aangenamen trant verhandeld; de doorïugttgfteen
aanzienlijke perfonaadjen van alierieijen godsdienst
en landaart, worden daar in treffende naar 't leven afgefchilderd;
hunne voornaamfte bedrijven en lotgevallen, met een
vrije pen voorgedragen en onpartijdig beoirdeeld;' om kort
te 'gaan, het is een werk, dat te regt voor een magazijn van
• SS:

BAYLE. (PIETER) ifjj
geleerdheid kan .gehouden worden. Onderwerpen over den
godsdienst, zedekunde ; wijsbegeerte, welfprekendhsjd» g

168 BAYLE. (PIETER)
ne werken fprak, die zij betuigde altoos met zig te voeren.
De eerfte druk van BAYLE zijn Dictionaire uitverkogt zün-
de, was hij bezig om 'er een twede in gereedheid te brengen,
met aanzienlijke vermeerderingen verrijkt; deze kwam te
voorfchijn, in het begin van 1702. Reeds bij de uitgave van
den eerften, wierdt hij op nieuw zo als wij boven zeiden,
door den heethoofdigen JURIEU aangevallen ; het is waar,
BAYLE hadt in zijn Dictionaire, verfcheidene Hellingen en
fchriften van dezen leraar vrij gevoelig aangerand; zulks zet­
te hem in vuur en vlam, en geenerlei middelen liet hij on-
beproeft, om deze fchone lettervrugten van BAYLE, voor fcha-
delijk en vergiftigend te doen doorgaan. Dit ging zo verre,
dat hij tot bereiking van zijn oogmerk, zig niet alleen met een
penneftrijd vergenoegde, maar zijnen koker V3n dieper won­
dende pijlen ontledigde, om ware 't mogelijk BAYLE tot in het
innigfte van zijnen boefem te treffen. Hij hadt reeds daar van
tegen hem afgefchoten, die hun doel bereikt hadden, met de-
zen waardigen man zijn ambt te doen verliezen; dus dagt hij
dat de op nieuws gefcherpte , van geen minder uitwerking
zouden zijn, doch zulks mislukte hem, en zij ftuitten zonder
enige fchade te veroirzaken, af. JURIEU ging namelijk heen, en
ftookte den Walfen Kerkenraad van Rotterdam tegens BAYLE
op; deze kerkelijke vicrfchaar benoemde hier op gevolmag-
tigden, ten einde het Corpus deliBi te onderzoeken; zij ver­
vaardigden hier op enige uittrekzels van het woordenboek,
waar bij zij hunne aanmerkingen voegden; hier van verflag
aan hare committtenten gedaan hebbende, wierdt alles wel
dra in' ftaat van wijzing gebragt, doch de vergadering aan de
iegtmatige fpreuk denkende: audi e? alteram partem, begreep,
dat men alvorens het vonnis te vellen, BAYLE moest horen;
liij verfcheen dan op hun ontbod; hem wierden de uittrekzels
en daar op gemaakte aanmerkingen voorgehouden, en ge­
vraagd , wat hij ter zijner verdediging hadt in te brengen;
BAYLE zijn antwoord was eenvoudig, en beftondt hier in:
„ dat dewijl hem onbekend was, over welke punten men
j, voorgenomen ha.lt hem te ondervragen, hij zig voor dit pa?
„ zou

BAYLE. (PIETER) ze­
il zou moeten vergenoegen, met in 't algemeen te betuigen :
„ dat hij zeer veel hadt aan te voeren, om zig tegens de ver?
„ fchillende befchuidigingen die men hém aantijgde, te regt-
„ vaardigen; doch dat hij, ten einde öm aan de vergadering
„ een langdurig en vervelend onderzoek te befparen, en blij-
„ ken te geven, dat bevordering van vrede en lligting zijn
„ ware doelwit was, liever alles wat aanftoot en ergernis
„ hadt gegeven; in enen nieuwen druk wilde veranderen; en
„ dat, indien hij enige dwalingen en ketterijen mogt hebben
„ voorgedragen, 't welk hij egter in geenen dele geloofde;
„ hij egter die nu opentlijk ontkende, zo als hij reeds in o-
,, penbareu gefchrifte voor enige maanden gedaan hadt."
Doch dit antwoord kwam de kerkelijke broeders te algemeetj
voor; en men gaf hem daar op de aanmerkingen door den
Kerkenraad op zijn woordenboek vervaardigd, in gefchrifte,
met last om daar op te antwoorden. Dezelve betroffen in­
zonderheid de vijf volgende artikelen: i. De aanhalingen,
uitdrukkingen en redeneringen , in ftaat tn'i kuisfche oren v.
kwetzen. 2. Het artikel van DAVID. 3. Dat wegens de Mp-
nichten. 4. Het gezegde ten aanzien van de Pijrrhoniste;i of
Twijfelaars; 5. En eindelijk, de lof aan de zulken gegeven,
die Gods beftaan of voorzienigheid ontkend hadden. BAYLE ant»
Woordde voor de twedemaal: „ dat hij in ftaat was vele bs?
„ wijzen ter zijner verdediging aan te voeren, maar dat hij
„ nogmaals betuigde, bereid te zijn, om al het gene in zijn
„ werk gevonden wierdt, dat enige aanftoo: koste geven, '

*5S BAYLE, (PIETER)
„ tedere gemoederen 'er zig nier aan zouden kunnen ergeren;
„ dat hij wat de Mankhéen betrof, voldoende getoond" hadt'
„ hoe ongerijmd hij hunne Hellingen hieldt, en dat hij zulks
„ in een twede druk nog nader wilde aandringen; dat hij zig
„ als Gefchiedfchrijver in de noodzaak hadt gevonden, orn de
„ tegenwerpingen van de Mankhéen in derzelver voile kragt
„ te fchetzen, en dat hij in allen gevalle, ten dezen aa: zie; e
„ niets anders gedaan hadt, dan 't gene de régtzinnigfte God^e-
„ leerden dagelijks in weinige woorden doen, wanneer zij
„ beweren: dat GODS heiligheid en goeeiheid, omtrent de zonden
„ en ellende der menfehen een onbegrijpelijke verborgenheid is,
„ welke wij gehouden zijn ootmoedig te aanbidden, verzekerd zij ï-
„ de, dat, dewijl dezelve niet geopenbaard is, wij verpiigt zijn,
„ de zwarigheden van onze zwakke reden, te doen zwijgen. Dat
„ hij ten aanzien van andere Hukken, en in 't bijzonder be-
„ trekkeiijk de aanwezigheid van de uitgeftrektheid en bevre-
„ ging der lighamen, meermalen betuigd hadt, dat fchoon
„ hij ene tegenweiping niet konde oplosfen, zulks egter hem
„ tot geene reden verftrekte, om cue leer te verwerpen; dat
„ hij aannam de tegenwerpingen da- Mankhéen nader te óver-
„ wegen, en dat: zo hij enige opksfmg vondt, of zo de leden
„ van den Kerkenraad hem enigen wilden aan de hand geven,
„ hij die in het voordeligfle licht zoude voordragen; dat hij
„ het zelvde antwoord gaf, ten aanzien van de Pijrrhonisten;
„ en eindelijk, dat wat den lof betrof aan' de goede zeden van
„ enige Godyerzakers gegeven, hij in een gefchrift op bewijzen
„ gegrond zou betogen , dat hij zulks uit andere Schrijvers
„ hadt overgenomen, ingevolge de wetten der gefchiedenis-
„ fen, die de zeden en bedrijven, zonder aanzien van gods-
„ dienst, geloof of gevoelens, regt doet, en niet vermag te
„ verzwijgen, veelmin te verdraijen; dat gevolgelijk, die ge-
„ Heidens niemand behoorden te ergeren; en om maar regtuit
„ te fpreken, dat zij aan den waren godsdienst geen nadeel
„ konden toebrengen." De gecommitteerden van den Kerken­
raad, gaven van dit alles verflag aan de vergadering, welke
goedvond om van BAYLE te eisfen, dat hij zijn antwoord
in

BAYLE. (PIETER) tt§
in gefchrift zoude Hellen, zo als hij deedt. In dit Hul: be­
tuigde hij: „ nimmer een voornemen gehadt te hebben, iets
voor zijn eigen gevoelen te willen uitgeven, dat enigzins
„ tegens de geloofsbelijdenis der hervormde Kerk, in welke
„ hij GOD dankte geboren te zijn, aanliep; dat indien 'er
„ enige Hellingen van dien aart in zijn werk mogten gevon-
„ den worden, dat hij egter niet geloofde, dezelve buiten zijn
„ weten daar in moesten gefiopen zijn, en dat hij ze voor de
„ zijne niet erkende; dat indien hij zig enige vrijheid hadt
„ aangematigd, in zijne betoogtrant over de wijsbegeerte, men
„ zulks aan den aart van zijn werk moest toefchrijven, het
„ welk in grfchiedenisfen en aanmerkingen en niet in leerjicl-
„ lingen beftond; dat de zorg dien hij gedragen hadt, om zij-
„ ne wijsgerige redeneringen te doen firekken tot bevestiging
„ van de voor de Kerk zo gewigtige voordragt, die wij den
„ Socinianen altoos tegenwerpen, namelijk: dat men zijn ver-
,, Jland moet gevangen geven, en geloven t gene GOD ons geopen-
baart heeft, fchoon 't licht der wijsbegeerte, niet altoos daar m?-
„ de ovcreenftemt, hem met grond hadt doen hopen, dat zijne
„ Protestantfe lezers door zijne aanmerkingen en redenerin-
„ gen zouden geftigt zijn, in plaats van geërgerd; en, dat
„ het hem leed was, zo het anders mogt zijn uitgevallen."
Na dat de Kerkenraad deze fchriftelijke verklaring van BAY­
LE hadt ontvangen , Heide zij ene acte op die wel overeen-
komftig was met derzelver inhoud; doch met zodanige verkla­
ringen en bijvoegzels aangevuld, als de leden van die verga­
dering goedvonden; en hier mede nam de zaak een einde.
Veie aanmerkingen en bijzonderheden., die BAYLE onder
het famenftellen van zijn woordenboek voor den geest kwa­
men, en niet gevoeglijk ene plaats in hetzelve konden bekle­
den, vormde hij daar na een afzonderlijk werk van, onder
de tijtel : Reponfe aux questlons dun Frovlncial, dat te Rot­
terdam in 1704, 1706 en 1707 in 't licht kwam; het befloeg
vijf delen in 120, waar van het laatfle eerst na des Schrijvers
dood is uitgekomen. Het eerfte deel bevat ene keurige verza­
meling van gefchied- en Ulterkvndige Mengelfchriften; de volgcr.-
L 5

BAYLE. (PIETER)
den beftaan meest uit brieven aan den Here Kixc ov^V?
bhjpyov.g van het goed en hvaad; aan BERWARD, betrekkelijk
het r GÓDS fc^ CT a s ^ M ^ foefeWfitf & £
genen* overeenflemming der verjckülcnde volkeren; en aan LE
CLERC, over de voorttelendc Natuur, en het gevoelen van ORI-
«HIS. In februarij 1704 , gaf BAVLE een vervolg op zijn
werk over de en in julij daar na nog een twede
öeeh In het eerfte onderzoekt hij de tegenwerpingen waai
meae men zijne Hellingen over de Kometen heeft zoeken te be-
ftnjden; en het laat/ie deei is ingerigt, om nader het reeds
aangevoerde bewijs in zijn eerfte deel betoogd aan te dringen-
dat namelijk de Heidenfe Afgoderij, nadeliger is dan de OnJ.
aisterij.
In weerwil der vervolgingen die deze uitmuntende léttert
he.d te Rotterdam moest ondergaan, verloor hij egter in 't eëi
«ngfte niet van die achting, welke hij bij lieden van den eer-
Ren rang m aanzien en geleerdheid, hadt tot zig getrokken j
integendeel, verfcheidene grote Héren zogten hem aan, om op
zeer voordelige voorwaarden bij hen inwoning t e nemén De
Graav VA N Huim K 0 T Ö N i n Engeland, bood hem een jaarlijkfe
lijfiente aan van 200 pond ilerlings,- met alle de vrijheid en
genot van vermaken die hij zou kunnen verlangen. De Graav
VA N
ALCEMARLE verlangde ook zeer gretig dat hij zijn intrek
bij hem m Hage mogt nemen, tén dien einde zondt hij den
Baron VAN. WALEF naar Rotterdam; om 'er hem het voorftel
van te doen; deze vernieuwde zijne aanzoekingen in enen
brief dien hij hem fchreef, waar in hij de fterkfte drangredenen
aanvoerde, ten einde hem hier toe over te halen; onder meer
andere uitlokkende redenen, hem voorhoudende: „ dat hij
t t e r d a i , :
" *°
e n o e
S ~ d o o r
*§n verblijf vereerd hadt, en dat de
„ hoofdplaats van Holland, met alle derzelver voorreden
» wettige aanfpraak hadt, om hem aldaar een verblijf te doen
„ kiezen, boven dat van ere koopftad; voorts fchetfte men
„ hem de eerbied en hoogachting, die hij daar onwederfpreke-
„ hjk zou genieten; rijkvoorziene boekerijen en aangename wan-
„ delingen waren op hem wagtende, ten einde aan zijne wijsbe-
iigeer- ö

BAYLE. (PIETER) I~I
„ geerte tot voedzel te verftrekken, en hem teffens te vervro-
„ lijken." Mijlord ALBEMARLE fchreef hem vervolgens nog
eigenhandig, de fterkfte drangredenen gebruikende om hem
over te halen; doch alles was te vergeefs: BAYLE antwoordde,
dat indien men hem zodanig aanbod enige jaren te vore" ge.
daan hadt, hij zig gelukkig zou geacht hebben, maar dat zijn
tegenswoordige toeftand, hem niet toeliet om zulks aan te
nemen. >.
BAYLE wierdt in meij 1706 van zware zinkingen op de
borst, hoest en binnenkoorts aangetast, hier kwam ene ver­
magering bij, die dagelijks meer en meer toenam; hij wilde'
egter volftrekt geene geneesmiddelen gebruiken; en was van
begrip, doordien zijné moeder en enige anderen van zijne fa­
milie aan ene gelijkfoortige kwaal overleden waren, dat 'er
geen hoop voor hem overbleef, maar hij daar aan insgelijks
zou moeten fterven. In deze ziekelijke toeftand was hij egter
niet bedrijveloos, maar hij vervaardigde een werk waar aan
hij den tijtel gaf, van Entretiens de Maxime & de Ti:emiste,
(trekkende tot verdediging van 't gene zijne vijanden tegens
zijne godsdienftige gevoelens aangevoerd hadden. Dit werk
is kort na zijn overlijden in 't licht gekomen. In tusfen nam
de ziekte van BAYLE in augustus van dit zelvde jaar zeer
aanmerkelijk toe, zonder dat hij was te bewegen, om en.ge
geneesmiddelen te gebruiken. ,, Een kwijnend leven komt
,, mij erger voor dan den dood; en, het is beter de natuur
,, haren gang te laten gaan, dan haar door geneesmiddelen
,, zoeken te dwarsbomen;" zegt bij in een van zijne brieven,
daar hij verders bijvoegd: ,, zij zal vaardiger in hare verrig-
„ tingen zijn; geneesmiddelen zouden flegts dienen om dit
f, zukkelen, enen korten tijd te verlengen; mijn enig middel
,, is, zo weinig te fpreken als mooglijk, want het minfte
„ fpreken valt mij lastig; derhal ven geef nog ontvang ik van
„ niemand bezoek; mijne beste vrienden hebben zulks inge-
„ willigd; zo het al mooglijk ware, dat ik mij in déze een-
zaamheid ten enemalen van werken koste onthouden, is het
niet gezegd, dat mij zujks beter zou bekomen, dan de tijd-
„ kor-

*?J MTLËi (fiETER)
* ^ f l
k
"*
D U t e r f c h a f
> om enige zetrvmig,
h fehriften die men goedgevonden heeft tegens mij uit te gT
ƒ, ven, te wederleggen; het is hier toe, dat ik de kragten be-
„ fteue die mij nog ziin bijgebleven "
Intusfen verfpreidde zig de tijding van den gevaarlijken toe.
ftand waar m z,g BAYLE bevondt, onder de Geleerden in aiie
gorden van Europa. LA RÖQ«E; zijn boeiemvriend, ver
kreeg van den beroemden FAGON, eerften liifartz van Lom?
TVYK IOEN XIV, een treffelijk medicinaal voorfchrift, waar van
het begm dus luidde: „ Men kan niet zonder fmerte ontwaar
i, werden , dat de onvérfchilligheid voor het leven den
h r
° e i n i i j k e n B A Y L E h c : f t b c
^gen, den voortgang ener ziekte
„ te verwaarlozen, waar van dc minfte beginzels gevaarlijk
,-, zijn. Hier op fchreef bij hem een mtftekend heilzame levensregel
voor, zonder het gebruik van enige geneesmiddelen;
en befluit zijn voorfchrift met deze Woorden: „ Van harten
„ wenste ik, dat men al dezen bedwang koste befparen, en
„ dat het mogelijk ware, een hulpmiddel uit te vinden, zo
„ voortreffelijk als de vérdienften van den genen, voor tóen
„ het gevraagd wórdt." Dan nauwelijks was dit voorfchrift
met oen post van Parijs naar Rotterdam argevaardigd , of de
mare verbreidde zig reeds, dat BAYLE overleden wat Schoon
deez wijsgeer zijnen dood lang voorzien hadt, zonder daarna
te verlangen of te vrezen, overviel hem egter dezelve enrgermaten
onverwagt, want na den gantfen vorigen dag gewerkt
te hebben, gaf hij >s avonds het aflehrift van zijne Eittretiens
de Maxime g> ThemLte, ftrekkende ter wederlegging van TA-
QUELOT en LE CLERC, aan den correcter van zijnen drukke,
Lm»; hier op •« anderendaags morgens korten tijd gefproken
hebbende met de vrouw bij wien hij huisveste, klaagde hij
over koude, en verzogt haar een weinig vuur te brengen; doch
eer deze te rug kwam, was hij reeds overleden; want het gezwel
in de borst of long opengebroken zijnde , flikte bij m
het bloed en den etter, en wierdt geheel gekleed op zijn bed
dood gevonden, op den 2£ december 1706, hebbende hij den
ouderdom bereikt van 59 jaren, 1 maand en 10 dagen. De
Heer

BAYLE. (PIETER) 173
Heer JAKOB BASNAGE, die hij tot uitvoerder van zijn laatfle
wil hadt aangefteld, nam terftond alle zijne papieren in ver-
aefcering, en liet hem meteen aanzienlijken ftoet in de walfe
kerk te Rotterdam begraven, aan welkers armen hij 100 gul­
dens hadt gelegateerd. Verders befprak hij bij uiterfte wille,
loooo guldens in geld aan den Heer BRüfeuiBRE zijnen neet van
'S moeders zijde, benevens alle zijne Handfchriften, uitgezon­
derd alleen de artikels die hij voor het aanhangzel van zijn
woordenboek hadt famengefteld, welke hij aan den Boekver­
koper LEERS legateerde. Alle zijne theologife boeken en die
tot de kerkelijke gefchiedenis behoorden, fchonk hij aan den
Heer JAKOB BASNAGE, en de overigen aan den Heer PAETS,
Ontvanger van de Admiraliteit te Rotterdam, tot een blijk van
erkentenis, voor de weldaden dien hij van deze aanzienlijke
familie hadt genoten; voorts gaf hij aan de juffer PAETS een
gouden medailje, die hem door den Graav VAN DOUNA waS
gefehonken. Zijn testament gaf gelegenheid tot een proces,
't welk voor *t Parlement van Touloufe is bepleit. Zijne erf­
genamen ab intestato, zijnde zijne naaste bloedverwanten, be­
weerden namelijk, dat ter zake van godsdienst voortvlugtig,
en in een protestants land geftorvèn zijnde, hij niet over zijne
goederen hadt kunnen befchikken, en diens vo'gens' zijn testa­
ment nul en van geener waarde was; men kan niet ontken­
nen , dat de aanleggers, de edikten, verklaringen en gewijs*
dons op hunne zijde hadden, die voor hen pleitten; dan het
Hoge Ceregtshof begreep egter, dat 3
-er uitzondering moest
plaats vinden ten aanzien van zulk_ een verdienftelijk groot
man, en zij bckragtigden zijne laatfte wil.
Wij zullen dit artikel eindigen, met ene karakterfchets van
dezen groten wijsgeer aan onze lezers mede te delen, benevens
ene optelling der Handfchriften welke na zijnen dood zijn ge­
vonden. BAYLE was tenger van geftalte, en van een onge­
zond geftel, en zodanig onverfchillig voor een lang leven,»
dat hij voor 't behoud daar van weinig zorg droeg; buiten­
gemeen nugter en matig, was hij in het gebruik van fpijs en
drank; haakte naar aanzien noch fclutten, en wist zig 00»
ge-

' H BAYLE. (PIETER)
gemeen wel naar de omftandigheden te fchikken en zuinig te
behelpen. Van aart goedhartig, zeer gezellig i„ het best van
zijn leven, en aangenaam in de verkering, die t zij m e n
boerte of ernftig fprak, altoos leerzaam was; voorts was fa»
beleefd en vriendelijk tegens een ieder, tederhartig en gedien-
Rig ten aanzien van zijne vrienden, ongemeen liefdadig voor
den armen, en teder na zijne vermogens zorgende voor huis­
gezinnen, die hij wist dat in kommer zaten; ook was hij zeer
kuis en ingetogen bij vrouwen; om kort te gaan, BAYLE was
^berispelijk in zeden, en onopfprakelijk in wandel. Een
grootfe ziel huisveste in zijn zwakke lighaam; zijn geest was
fchrander en doordringend, hij hadt een fijn gevoel en- le­
vendige verbeeldingskragt, vlug en vrugtbaar in voortbreng­
zelen van nieuwe gedagten; hij bezat een Aaien geheugen,
en wist zig lang voorledene zaken met derzei ver geringde om-
Rand:gheden, te herinneren. In de gefchied- en letterkunde
was hij boven alle roem ervaren; en dat hij een goed wijs­
geer was, inzonderheid wat de bovennatuurkunde betreft, zul­
len zelvs zijne ergfte vijanden niet betwisten. In zijn fchrijven.
was hij vrij, en durfde zijne gedagten over allerlei onderwer­
pen, zelvs den godsdienst, onbewimpeld voordragen; dan in
zijn fpreken, was hij zo rondelijk niet, en bovenmate omzig-
tig; want het is ene bekende zaak, dat verfcheidene vermaar­
de mannen van onderfcheidene gewesten, uitgelokt door zijn
vrijmoedig fchrijven, hem voor enen vrijgeest houdende, zig
bij hem vervoegden, om nader onderrigtingen, doch hij wees
. hen telkens van de hand, betuigende, dat hij zeer te onregt
jan vrijgeesterij verdagt werdt gehouden; dat zijn vrijmoedig
fchrijven alleen was ingerigt, ten einde de geopperde zwarig-
heden door anderen, die in meerdere geleerdheid dan hij uit­
blonken, mogten uit den weg geruimd worden; en tellens
ook, om de noodzaaklijkheid van het erkennen en aannemen
der Christelijke openbaringe, op het gemoed te drukken en
aan te dringen. Voorts wordt 'er van hem getuigd, dat hij
zeer nieuwsgierig van aart was, en gaarne alles wist, zelvs.
tot het geringfte toe, wat 'er in de wereld, inzonderheid ten
aan-

BAYLE. (PIETER) ,j 7 ?
ganzier} van de geleerdheid omging; en dat een vrefflndeling.
die hem iets wist te berigten, wegens de ftaat der geleerdheid
aan uitlandfe Hogefcholen, bijzonder welkom was, en op da
vriendelijkfte wijze werdt ontvangen. Zeer arbeidzaam e;i
onvermoeid was hij in 't fhideren; tot op den ouderdom vair
40 jaren, heeft hij 14 uren daags gewerkt; en hij'fchreef op
zekeren dag aan den Heer DES MAIZEAUX, dut het hem niet
heugde, zedert den ouderdom van 20 jaren, enigen ledigen tijd ge­
had te hebben Zijn fchrijftrant was levendig, ftotit, natuurlijk,
vloeijende en tamelijk regelmatig, maar zijn fterk geheugen ca
ongemene geleerdheid, deden hem niet zeiden in lange en
leerzame tusfenredencn uitweiden , weike hij egter als een
vrugtbare bron, altoos weer tot de gevolgen wist te leiden,
dien hij daar uit wiide doen voortvloeijen.
Dusdanig mensch is BAYLE geweest lezer! flegts flauwe trek­
ken van ons onkunftig penfeel, hebben hem gefchetst; maar
om een regtfehapen denkbeeld van dezen wijsgeer te bekomen,
moet men zijne werken,lezen; daar ontmoet men een onuit­
putbare fchat van geleerdheid, wijsheid, vlug vernuft, en fijn
oirdeel, die zijn ware afbeeidzel fchilderen. En dezen let­
terheld , dezen waren menfehenvriend, moest om dat hii
'•Hellingen leraarde, die tegens de dweperij en het bijgeloof
ingerigt waren, de gevoelens van kirrciige Geleerden weer-
leide, die geen tegenfpreken kosten verdragen, zig door fom­
mige menfehen aangevallen zien, die zig als zijne tegenflre-
vers opwierpen, en waar van de vijandigfte was, den onver-
draagzamen P- JURIEU, een man zo befaamt wegens zijne dro­
merijen, over de prophetien, en zijne verbijsterde misrekening
ten aanzien van derzei ver vervulling; deze zig noemende een
gezant der vredevorst, van den liefderijken JESU£, deze zeg
ik, niet te vrede van door zijne onchristelijke kuiperijen te
hebben bewerkt, dat aan BAYLE zijn Hoogleraars-ambt en dus
een voornaam gedeelte van zijne kostwinning wierdt benomen,
hem daar te boven nog voor een landverrader en een atheïst
zogt te deen doorgaan; dan onze wijsgeer mogt te regt met
CATO , tot zijnen troost zeggen: _
Esto

373 BAYLE. (PiETER)
Esto animo forti, quumfis damnatus inique;
Nemo diu gaudet, qui Judice vincit iniquo.
Nu nog iets volgens belofte, betrekkelijk de handichriften
welke 'er na BAYLE'S dood, van hem zijn gevonden; die wa­
ren, i . Disfertationis fuper Virgilü fc? Homeri Poem'atis. mpet
a quodam Gallo compofita refutatio: inchoata 9 decembris 1671
Dit gefchrift is tegen P. RA PIN ingerigt. 2. Amico fuo carisfimó
ac plurimum colendo JACOBO ABBADIE Epijiola, fuper qucestione,
an Deus posjit japientiori perfeUiorive modo fe gerere, quam de facie
fe gesfit? Dit is een brief van den lieer ABTADIE, over de
vraag; of GOD een wijzer en volmaakter ontwerp van gedrag
heeft kunnen volgen, dan hij gedaan heeft? 3. Bcelius Fetifmi;
vel Responfte BMLII ad Obfervationes Fetifonis fuper Epijiola pro;-
ditïa. Antwoord op de waarnemingen van den Heer FETISON,
over den voorgemelden brief. 4. Colleclanea qucedam, ad Chrono-
logiam, Geographiam & Hifloriam peninentia. Verzameling over
de tijdrekenkunde, aardrijkskunde en de gefchiedenis. 5. Lee-
tiones Hiftoricce. _ Deze Iesfen maken een lighaam van geichie-
denisfen uit, beginnende met de fchepping der wereld 5
tot op
de roomfe Keizers; de tijdrekenkundige gebreken der fcbrij-
vers worden 'er in aangewezen, en de allerzwaarfte tijdftip-
pen der gefchiedenis, erlangen 'er opheldering door. 6. Lee
tiones Philojophica. Deze wijsgerige Iesfen zijn vermengd met
verfcheidene geleerde aanmerkingen, en SPINOSA werdt 'er op
ene bondige wijze in wederlegd. 7. Curfus Philofophicus. Dit
ftelzel van wijsbegeerte, is in vieren afgedeeld, de hgica, de
zedeleer, de natuurkunde en de bovennatuurkunde. In de logica,
geeft BAYLE de redenen op, welke 'er aanwezig zijn, om ons'
aan vele zaken te doen twijffelen en in het onzekere te hou­
den, en ter zeiver tijd doet hij zien, dat 'er verfcheidene
kundigheden beftaan, die alle de eigenfehappen bezitten, wel­
ke de wetenfehap vereist, zo als men gewoon is zig in de
fchoolfe geleerdheid uit te drukken. In de natuurkunde, doet
hij onderzoek na de oirzaken der verf hijnzelen, en lost die-op
met ongemene klaarheid eji nauwkeurigheid. 8. Abregt des
vies

BAYLE. (PIETER) 177
mes des Hommes illujlres de PLUTARQUE , fur la traduiïion D'A-
*rroT, avec des receuils ou extraits de V'Hijloire Romaine, qui jet-
vent d lier les vies des illujlres Romains. In dezen verKorten PLU-
TARCHUS , die allerfchoonst is behandeld, vult BAYLE de ledi­
ge vakken aan, door andere Gefchiedfchrijvers, zo dat het
nu een gants volledig lighaam ople< ert van de Romeinfe ge-
fchiedenis. 9. Indice Hijtorique. Dit register beftaat uit ene
verzameling van alle het gene BAYLE als zondeiling en we­
tenswaardig, uit de door hem gelezene Gefchiedfchrijvers heeft
opgetekend. Hij maakte 'er reeds een aanvang mede in 1672.
De onderwerpen zijn 'er in een alphabetife orde gerangfchikt;
bij voorbeeld onder letter A, handelt hij van de Oudheid
(Avtiquité) van Afkomst, waar over de Egijptenaren en andere
volken zig beroemen; onder letter B, befchrijft hij enige ge­
denkwaardige Batailjes, en den eerdienst aan de Beesten of Die­
ren bewezen, enz. Ook zijn 'er in dit deel, enige afgezon­
derde verzamelingen, die betrekking hebben tot de tijdreken­
kunde en de gefchiedenisfen. .10. Jugemens ou Journal de Lit-
terature. Deze verzameling bevat oirdeelkundige aanmerkin­
gen , over de boeken die hij gelezen heeft, of die men hem
door brieven als anderzins heeft leren kennen, ir. Brieven
over het gefchil van GIRAC en van COSTAR, en enige andere
brieven over verfcheidene onderwerpen. 12. Redevoering van
den Marfchalk VAN LUXEMBURG aan zijn Regters, en een brief
ter gelegenheid van die Redevoering. 13. Brief over de ge-
fchiedkundige Twiiffelmg (Pijrrhonismus). 14. Brief ten einde
de Gereformeerden te regtvaardigen over het eerfte opvatten
van wapenen. 15. Gefchied- en oirdeelkundige Brief over
de bijeenkomst te Pnisftj. Deze drie Brieven waren voorbe-
ftemd, om te dienen tot een vervolg op de Nouvelles Lettres
fur ï'Hijloire du Calvinisme de Mr. MAIMBOURG. 16.*Discours
hiftorique fut la vie de GUSTAVE ADOLPIIE, Roi de Snede. "Van
dit werk zijn flegts de beide eerfte Hoofdftukken voor handen ,
maar deze zijn zeer uitgebreid. BAYLE heeft die ongetwijffeld
na het jaar 1683 opgefteld, want 'er wordt van het laatfte be­
leg van Wenen door de Tinken in gefproken. Het eerfte Hoofd-
11. D E E L. M . doel,

S.73F BAYLE, (PIETER}
deel, bevat de daden van AUGUSTUS tot het Befhnd met Polei*
in-TÖ2p gefloten, enigen tijd voor dat hij in Duitsland kwam-,-"
óm Keizer FERDINAND DEN II, te beoorlogen. Het twede han­
delt'over'den oirfprong van het Oostenrijkfe Huis, en der ver-
frhilleride gefleldheden waar in het zig beeft bevonden. 'Men
geeft *'er de karakterfchets op van'de laatfte Keizers, en men
dcèt'blljken dat FERDINAND DE II, zig alle zijne ongevalicn op
denhals'haaide, en de magt van het Oostenrijkfe Huis ver­
nield?door'het oor aan de raadgevingen 'der Spanjaarden te
hebben geleend, en door de Protestanten op zulk ene wrede
wijz'e'te hebben vervolgd. -Hit Hoofdftuk bevat teffens, het
gene''er'in Duitsland en Bohemen tot op het jaar 1620, is ge­
beurd." Jammer is het dat BAYLE dit werk niet voltooid heeft;
maai- zo onvolkomen als het ook mag zijn, en fchoon 'er de
ftijl yan verwaarloosd is, wordt men egter ontwaar, dat het
uit'een'meesterlijke hand voortvloeit; men ontmoet 'er ge­
noegzaam''''op elke bladzijde oirdeelkundige en geestige aan­
merkingen, benevens levendige en ftoute trekken in, zo wel
ten' 'aanzien van 't gene betrekking tot de zaken als perfonen
heeft; ja men kan Iet met ruimte als een model, den Hiftorie-
fchrijvers aanpiijzen. Alle deze ftukken zijn geplaatst in het
IV. Deel van zijne Oeuvres diverfes in folio, in 1727 gedrukt
Van de 'DiBionaire Hiftorique, zijn alleen in Holland vijf bij­
zondere drukken, in 't licht gekomen, als de eerfte te Ratter-
damin'~i697; de tweede genoegzaam de helft vermeerdeid
mede'te Rotterdam, in 3 Delen in folio, in 1703;'de derde
druk, boor PROSPER MARCHAND bezorgd, en met de Artikels
welke BAYLE bij zijn overlijden aan den Drukker LEERS hadt
gelegateerd, vermeerderd, kwam in 1720 ook te Rotterdam in
4 Dilen in folio te voorfebijn; voorts heeft men de onge­
mene fraaije drukken van dit werk in 1730 en in 1740'door
e n
^
KOinpagniefchap van Amfteldamfe en Lcijdfe Boekverko­
pen bezorgd, mede in 4 Delen in folio; wordende deze twee
la'ariTeh voorde beste drukken gehouden; nog heeft men een
druk Van dit werk in" 1734 te Parijs of Trevoux 'vervaardigd,
voor een Hollav.dfe willen doen doorgaan. Ook is het te Ge-
neve

BEATRIX, .. M
imve in 171? nagedrukt, en te Bazel in 1731. Insgelijks heeft
Hieii 'er een gedrukte vertaling van in het Hoogduits, en ook
in het Engels, welke laatstgemelde aanzienlijk door Geleer­
den van die natie is vermeerderd, en 't welk ook aanleiding
heeft gegeven, tot den arbeid van den Heer JAQ. GEORGE DE
CnAUFErié, wiens Nouveau DiBionaire Hiftorique fjf Critique
pour Jervir de Jupplement ou de confimiation au DiBionaire Hiftorique
Critique de Mr. PIERRE BAYLE, gedeeltelijk is famengefteld,
uit de vermeerdering den Engeljen druk toegevoegd; en die,
in 1750, in 4 Delen in folio te Amfteldam gedrukt, is uitge­
komen. —— MORHOVIÜS I. Polyh. Liter. c. XVI. g. 47. p.
178. Tom. I. Jo. FAERICII, Hiftor. Biblioth. Part. III. p. 174.
Jo. FRANC. BUDDEUS, in Hift. EccleJ. V. T. p. 66. DAN. FRID.
PÖNMANNI, Vitte. Wttteb. 1714. 8vo. p, 101-115. J. B;UJC-
KERI, Hift. Crit. PUI. Tom. IV. p. 574-603. £f in Apend. J.
Vol. VI. p. 775-778. C. II. HEUMANNI, Via ad Hift. liter,
p. 406. J. M . GESNERUS, ad JJagogen. g. 782. p. 87. C.
SAXI, Onomast. liter. Pars V. p. 318, 319. NICERON, Mem.
pour Jervir a l'Hift. des Hommes illujlres. Tom. VI. p. 251-
300. Vie de Mr. BAYLE par DES MAIZEAUX : h la tite des édii
tions de 1730 &? 1740 du DiBionaire. Nouveau DiBionaire &C.
par J. G. DE CiiAUFEPié, Tom. I. let. B. pag. 131-156. Le-
vensbejehr. van enige voorname Mannen en Vrouwen, IV. D. bl.
I--47-
BAIJUS, zie BAJUS.
BEATRIX, 't welk de Gelukkige betekend, is de naam wel­
ke aan een klein wigt wierdt gegeven, 't welk op ene zonder­
linge wijze door de Goddelijke Voorzienigheid bewaard wierdt,
ten tijde van den geweldigen watervloed in 1421, die boven­
al de Zuidhollandje Waard trof, en een verbazende menigte
van Parochiën en Kerken verflond, te Dordrecht in zijn wieg
en van ene kat verzeld, na lange op de golven gedobberd te •
hebben , behouden kwam aandrijven. Daar wordt bij ver­
haalt, dat aan de kat menfchelijker wijze de behoudenis van
het kind moet worden toegefchreven, doordien die, wanneer
M 2 «te

m BEAUMONT. BEAUMONT. (DIRK VAK)
wieg door het water, aan de ene zijde door het fiingere!i
Overhelde, de kat aan de andere zijde fprong, en daar door
de wieg In evenwigt wist te houden, 's Meisjes doopnaam,
onbekend zijnde, gaf men haar den naam van BEATRIX. Tot
3 wbaarheid gekomen zijnde, trad zij in den egt met enen
JAkpr; ROEROM, uit wiens Ram en huwelijk vele aanzienlijke
geilagten zo omftreeks als buiten Dordrecht, hunnen oirfprong
tffleiden, als die van ROEROM, VAN DEN HAVERT, VAN DER
HULK, VAN KAFTEL, BOUFKENS, VAN HOUVELINGEN, PIETER
VAN WYNGAARDEN, en meer anderen. Iets dergelijks is gebeurd
té S;ae'-: } in 1570. SCHOTAN., Friesfe Hift. bi. 757. Ter zei­
ver tijd kwam, op de hanebalk van een omgefpoeld huis, aan-
';\en, PIETER DIRKSZ., benevens zijne huisvrouw, zijnen
ijóoil PIETER DIRKSZ. , en twee dogters BEELTJE en MATTE, uit
wciken DIRKSZ., mede vele familien in Dordrecht hunne afkomst
fekélien. M . BALEN, Befchr. var. Dordreclit, bl. 770.
BEAUMONT, is de naam van een aanzienlijk Hollands
geflagt, waar van zedert het jaar 1421, de afftammelingen
«iet alleen, de aanzienlijkfte. waardigheden binnen de ftad
Dordrecht, maar ook veelvuldige Raatsambten ten dienfte van
het gemenebest hebben bekleed, en zig zo wel in de manne­
lijke als vrouwelijke linie, met de. eerfte en aanzjeniijkfte fa­
milien hebben vermaagfchapL Men vindt hier van uitvoerige
geflagtlijsten bij . M . BALEN, Befchrijving van Dordrecht.
bh 029-937, en ABR. FERWERDA, GeneaL Wapenboek, 1785,
I. Deel,
BEAUMONT (DIRK VAN), een afftammeling van het bo­
vengemelde geflagt, was in het jaar 1481 Burgemeester te
Dordrecht^ en deHoelfe factie toegedaan, alwaar die partij thans
meester was; doch die ftad werdt door de Kaieljawwfen, op
den 5 april van genoemde jaar, onder bevel van Here JAN
VAN EGMOND verrast; hij hadt tot dien einde, enig gewapend
volk verfteken in het fchip van JAN MATTHYSZOON , en nog
een ander; Wélken, boven met rijst geladen, bij klaren dag,
Jë ÖüdÖ haven invoeren; 't volk fpoedig ontfehcept zijnde,
pveh

, BEAUMONT, (DIRK VAN) ,§-5
'overviel de Hoslfen onverhoeds. Dé Burgemeester Gii-'us.
ADRIAANSZOON , wierdt zodanig bedremmeld door deze. onver-
wagte overrompeling, dat hij een 'koperen pot in plaats vgn
een ftormmuts op het hoofd gezet hadt; hij benevens den On-
derfchout, wierden vegtenderhand dood geflagen; véle ande­
ren , en onder dezen, de Schout WESTPALING , en de Burge­
meester DIRK VAN BEAUMONT, gevangen genomen, en naar
\ Hage gevoerd. De verdreven' Dordfe Kabeljauw/en, vonnis
ten Hove in hun voordeel bekomen hebbende, kwamen we-
deiom binnen, en maakten zig meester van 't bewind der fta'j.
Hertog MAXIMILIAAN, hadt zig reeds in de vasten j naar
Breda begeven, ten einde op enige bewegingen in Gelderland
een wakend oog te houden; doch hier het bemagtigen van
Dordrecht verftaan hebbende, begaf hij zig omtrent den 8 aprii
naar Rotterdam; hier reisden de Dordfe Gemagtigden naar toej
en hielden hem voor: „ dat de ftad laatftelijk, alleenlijk in-
„ genomen was, om 's Hertogen vonnis ter uitvoeringe tz
,, flellen; dat men dezelve verder ten zijnen dienfte bewaren
„ wilde, en dat men hem flegts zijne toeftemming tot de ge
„ maakte verandering vetzogt." Voorts boden zij den Her ;
toge de fleutels der ftad aan, en fielden hem hunne gevange­
nen in handen; de Hertog, geheel op de Êabeljauwfe zijde }
ftondt hun geredelijk 't verzogte toe; en, omtrent drie we­
ken later, kwam hij in die ftad, brrnicttmciiue albaar/ dus
luidt de oude aantekening, utat frjncc jf>JincelijHe niogentijcib /
bij nmbtfie en $cmccr pjcjuöictc ban be Dnbifeajen en ïïccljtcu
ber frab / Dat «JrVraht en bic iBet. Van hier, trok hij naar
Gouda en Schoonhoven, alwaar hij insgelijks, de verandering
door de Kabeljauw/en gemaakt, bekragtigde. Leijden, welk
nog belegerd gehouden werdt, lei eerlang, geen aniëre uit­
komst ziende, het hoofd in den fchoot; de Overfte BROEK?
JIL'IZEN, bedugt voor de magt van MAXIMILIAAN, ruimde met
zijn onder hebbende volk, de ftad. De Hertog vertrok, op
den 17 april, te fchepe van Gouda naar Leijden; te Leijder-
dorp aan land geflapt, werdt hij ontmoet door de vootnaaiiiftc
l-eijdfe burgers, i» rouwgewa-d, die hem de fleutels dei' ftid.

iZz BEAUMONT. (DIRK VAN)
aanboden, en op de knieën om genade fmeekten; zij verwier­
ven dezelve, op agttien mannen na, met welken de Hertc
zijnen wil wilde doen; ook werden 'er kort daar na, zes te
Leijden geregt; en onder dezen, DISK POTTER VAN DER Loo
die Hopman geweest was onder de Gelder/én. MAXIMILIAAN'
begaf zig van hier naar den Hage, om het vonnis van dê
Hoekje gevangenen uit verfcheideh' Reden te doen opmaken.
De goederen van JAN, Bnrggraav van Montfeon, van REYE'R
VAN BROEKHUIZEN, en van.verfcheiden' andere gewekenen
werden verbeurd verklaard, en zij voor altoos gebannen. De*
Heerhjkbeid van Purmcrende, bij koop aan den huizè van
Montfoon gekomen zijnde, was ook onder deze verbeurdver­
klaarde goederen. MAXIMILIAAN fchonk dezelve, ten dezen
bjde, aan zijnen neve, BALTHAZAR, Here van Valkejiein, die
ze m 1484 aan JAN, Here van Egmond, verkogt. De mees­
te Hoekje gevangenen werden zedert, op voorbede der Her-
toginne weduwe, MARGAREET VAN JORK, geflaakt, doch zij
wierden ten lande uitgebannen. Dan ADRIAAN JANSZOON
WESTFALING, Schout, en DIRK VAN BEAUMONT, Burgemees­
ter van Dordrecht, daar men inzonderheid op gebeten was,
kosten geene genade verwerven, zij waren de enigften die
in den aanvang van augustus 1491, in 's Hage onthalsd wier­
den. Uit het vonnis van BEAUMONT, welk nog voor handen
is, en in zijn geheel wordt gevonden, bij BEVERWYK, Be-
Jchrijving van Dordrecht, bl. 320, kan men afnemen, wat'bem
te last gelegd wierdt. BEAUMONT hadt ingevolge hier van,
beleden: „ 1. Dat hij in januarij des jaars 1478, Burgemees-
„ ter zijnde, de Gemagtigden van onzen genadigen Here en
„ Vrouwe van Oostenrijk," die toen waren ADOLF VAN RA-
VESTEIN, LODEWYK VAN GRUITHUIZEN, en Mr. JAN KARON-
DOLET , „ gedrongen hadt buitens tijds de Regering van
„ Dordrecht te veranderen. 2. Dat hij, in februarij daar aan,
„ mede bewilligd hadt in een befluit, om Gemagtigden naar
„ 's Hage te zenden, en aldaar te bewerken, dat liet Hof
„ geene Mandamenten meer naar Dordrecht zondt, om de uit-
„ gewekenen wederom te doen innemen;'maar dat men de
„ ftad

, 'ÉEAÜMOISÏ. (DIRK VAN) z~H
fi ftad met hare zaken, liete begaan; en dat hij, ten zely-
,j den einde, ock hadt geftemd, in het afvaardigen "Van deri
„ Burgemeester Grxis ADRIAANSZOON, aan den Stadhouder
„ LALAING, wien men belet hadt, met de uitgewekenen,
„ wederom naar.de ftad te komen. 3. Dat hij. buiten ,ken«
„ nis van den Kertoge, een verbond tusfen enigé H Utm
„ en andere fteden bewerkt; en met de oproerig? Gelderje
„ fteden , vriendelijke briefwisfelmg hadt helpen hoiiden.
„ 4. Dat hij, Schepen zijnde , twee mannen hadt heipen ver-
„ oirdelen, en een' vrij fpreken; welke beide vonnisfert, het
„ Hof hieldt 'onregrvaardig. te zijn. S Dat hij j nevens an-
j, deren, den Stadhouder hulp hadt gewéi 0erd, om de ftad
„ Leijden, door BROEKHUIZEN ingenomen, wederom té be»
„ magtigèn; ja dat hij daar in insgelijks nevens anderen,,den
„ Leij'denaren, verlof gegeven hadt, om lijftogt te Dordrecht tè
„ komen kopen, daar zulks door 't Hof verboden was. ó~.
„ Dat hij eindelijk hadt geoirdeeld, dat men de vreemde kneg-
„ ten des Hertogs, met weiken men Leijden bedwingen wil-
5, de, met geweld den lande uit moest zoeken te jagen, onder
„ dexel van Privilegiën; ten welken einde hij mede geftemd
„ hadt, tot het befchrijven ener algemene dagvaart der Hel-
„ landje fteden te Dordrecht" Om alle welke misdadenge­
lijk men ze noemde, BEAUMONT door Stadhouder en Raden,
geoirdeeld wierdt den dood verdiend te hebben.
Onpart'jdigen zien ondertusfen, dat de meeste punten, die
zo hoog genomen werden, beftonden, in het verdedigen en
behartigen der oude gewoonten en voorregten, grotendeels
onlangs door 't Groot Privilegie van MARIA bevestigd; hier .toe
behoorde gewisfelijk het weren van Mandementen van 't Hof,
die met der fteden voorregten ftreden; het houden van Dag­
vaarten en het fluiten van Verbonden, zonder den Hertog te
kennen; hoewel fommigen, naderhand in hét begrip zijn ge­
vallen, dat de vrijheid om Dagvaarten te ho iden, bepaald
was bij een handvest van Hertoge JAN VAN BEYESEN, in junij
1418 verleend, vorderende, dat ze niet tegen den Grave 0?
deszelvs Heerlijkheid mce-:tcn dragen,-gelijk de Dagvaart,, dia'
M 4 jSjiAV*

134 BEAUMONT. (Mr. SIMON £&)
BEAUMOXT dieef, fchesn te zullen doen; zie C. v. BYMRERS-
HOEK, Quast. Jurit Publ. Libr. II. Gap. I. p. 191. Het von­
nisten tegen regt, indien hier van al duidelijk blijk ware, be­
hoorde enen Regter, die anders gewoon was naar zijn gewe­
ten te oirdelen, nimmer tot ere misdaad gerekend te worden;
ook moest het ondcrfteimen der Le Ij denaren, in zulke verwar­
de tijden, in welken nu de ene, dan de andere partij boven
dreef, zo zwaar niet gewogen worden. De vriendelijke brief,
wisfeling met de Gelderfen, kon misdadig zijn; doch men weet
niet regt, waar in ze beftaan, of hoe veel fchuld er BEAU.
MONT toe gehadt hebbe. Wij beiluiten dan, zegt de Heer
WAGENAAR, dat 'er weinig of geene reden is, om hem en
den Schout WESTFALING, anders dan als Martelaars van Staat
aan te merken. De Hertog en het Hof hadden nu befloten
de Kabeljmtwfm, die zwarer beden inwilligden, alleen-in't
bewind te ftellen; waarom de Hoekfen in 'tonderfpit gebragt
gebannen, of van 't leven beroofd moesten worden. De toe­
leg gelukte; de voornaamfte Hoelfen raakten het land uit; de
anderen durfden zig reppen noch roeren; ook deedt de Hertog
alomme een bevel afkondigen, waar bij de twistende gemeen­
te tot rust en eendragt vermaand werdt. MATTH BA­
LEN, Befchrijv. van Dordrecht, bl. 793--796". WAGEN., Vod.
Hift. IV. D. bl. 195-201.
BEAUMONT (Mr. SIMON VAN), twede zoon van HER-
BERT VAN BEAUMONT en KORNELIA VAN SLINGELAND, werdt te
Dordrech geboren in 1574; hij leide zig reeds in zijn jeugd toe
op het beoeffenen der wetenfehappen , inzonderheid der regts­
geleerdheid, en bragt genoegzaam zijn gantfe leven door in
het waarnemen van ftaatsambten. In i 6 O (5 of 1607 was' hij
Penfionaris der ftad Middelburg; in l 6 2 5 wegens Zeeland Ge-
committeerde in de vergadering van de Staten Generaal; in
1627 en 1628, ais buitengewoon Gezant in Polen, Sweden en
Denmarken; eindelijk bekleedde hij in 1634 het ambt van
Penfionaris te Rotterdam, dat hij waargenomen heeft tot aan '
dood toe,, welke voorviel den 20 jumj. 1654, op een
fa-

BEAUMONT. (Mr. SIMON VAN) fgjj
faturdag, in den ouderdom van 80 jaren. Hij is tweemalen
getrouwd geweest; zijn eerfte vrouw was ARNAUDINA VAN
ROSENEURG, bij wie hij zes kinderen verwekte, onder ande­
ren KORNELIA, welke aan PIETER VAN ROOSBEEK, Burgemees­
ter van Middelburg en Raadsheer in 't Hof van Flaanderen -
huwde; en SIMON VAN BEAUMONT, lid van den Westindifen
Raad in Brajilien, en zedert Secretaris van de ftad Middelburg.
Voor de twedemaal trad hij in egt, met KATHARINA BRANDTj
die hem geen kroost gaf. Hij heeft enige digtftukken uitgege­
ven, onder den tijtel van: Hora fubcifivx. - PAQUOT,
Memoir. litterair. Tom. III. p. 407. M. BALEN, Befchrijving
van Dordrecht, bl. 221. 934. WAGEN., Vad. Hifi. Xi.
bl. 65. 179-
BEAUMONT (Mr. SIM(^ VAN) , Secretaris der Staten
van Holland, zoon van HER3F.RT VAN BEAUMONT, Penfiona­
ris der ftad Dordrecht, handelde in het jaar 1673 als Gcz. it
wegens dit gemenebest aan 't Hof van Koppenhagen, ter­
wijl WILLEM VAN HAREN, Grietman van het Bilt, in die'
zelvde hoedanigheid naar Zweden werdt gezonden. Het oog­
merk van deze bezendingen was, om de beide Noordfe Kronen
le bewegen, tot het fluiten van een verbond, welk Engeland
inzonderheid, tot vreedzame gedagten brengen moest; doch
Sweden was te diep met Frankrijk ingewikkeld, om naar de
voorfiagen der Staten te luisteren, alleenlijk hadt men den
tweden meij van dit jaar, in den Hage een verbond getroffen
met dit Rijk, waar bij enige punten van koophandel geregeld
werden; maar met Denemarken, floten de Staten een verbond
van onderlinge befcherming, welk op den 20 meij, te Koppen­
hagen, getekend werdt. In 't jaar 1G86, was hij als Secretaris
van Staat, benevens FRANCO VAN DER GOES , en ADRIAAN
BAART, die Burgemeester van Delft, deez' Penfionaris van
Alkmaar, tot het berugte bezegelen der papieren van de ftad
Amfteldam, benevens die van derzei ver Penfionaris Hor, ge-
magtigd; 't welk op aanklagte van den Stadhouder WILLEM
DSN III \ welke beweerde dat door een onderfchepten brief
M 5 van

185 EEAUSARDUS. BEAÜVAIS. LEBBER. BEBIUS.
van den Franfen Gezant D'AVAUX zoude gebleken zijn dat
zij ongeoirloofde briefwisfeling met dien Minister onderhiel-
den.' gefcbiedde. BEAUMONT is getrouwd gèweest, met KOR­
NELIA VAN STRYEN, dogter van Mr. ADRIAAN VAN STKYEN,
Pe.jfionaris van Haarlem, bij wie hij drie zoons en twee
dogiers heeft verwekt.' M. BALEN, Befchr. van Dord­
recht, bl. 935. WAGEN.', Vad. Hift. XIV. D. bi. XV.
D. bl. 185.
BEAUSARDUS (PETRUS), geboortig van Leuven, was
Med. Doktor en Hoogleraar in de Mathefis in zijn vaderfta'd;
een geleerd man, en niet onervaren in de griekfe letterkunde;
hij ftierf té Leuven in augustus 1577. Daar is van hem in druk \
1. Arithmetices Praxis, Lovan. 1573. Svo. 2. De Annulo Aftro-
nomico liber. Ibid. 8vc. J.jF FOPPENS, Bibl. Belg. pag.
S53-
'. BEAÜVAIS (REMIGIUS), een Kapucijner Monnik, ge­
boortig te Doornik omtrent het jaar 1580, was een zeer ge­
acht Prediker, die zijne talenten veelvuldig heeft uïtgeoeffent
te Mons, Doornik en elders; hij heeft een digtftuk in de franfd
taal in 't licht gegeven, getijtelt: La Magdekine, llumaij
1617. in 12°:, wélk digtftuk befchouwt kan worden,' als' een
meesterftuk van den bedorven finaak, welke 'er ten aanzien
van de franfe digtkonst in 't begin van deXVilde eeuw, plaats
vondt. PAQUOT, Memoir. litter. Tom. XI. pag. 3 70-3 76.
BEBBER (IZAAK), geboren te Dordrecht den 8 augustus
3636, oeffende zig in de wetenfehappen te Utrech, en wierdt
20 jaren oud zijnde, tot Doktor in de medicijnen gepromo-
véert. Hij beoefende de praktijk in zijn geboorteftad, tot
aan zijnen dood toe, welke voorviel op den 3 feptember 1668.
Hij was een geleerd man, en heeft uitgegeven: J©arC cn ba.e'ce
Sronöen ban De Hfecfljonjl «Zèojtar. bi) SIMON VAN EÉR LINDE,'
1668. 12°. PAQUOT, Mém. litter. Tom. X.' p. 49. M.'
BALEN, Befchr. van Dordrecht, bl. 228.
BEBIUS (PHILÏPPUS), een Jefuit, geboren in Braband in
het

BECANUS. (JOHANNES GOROPIUS) ÏS?
het Jaar 1569, heeft het meeste van zijnen leeftijd" te Keulen
doorgebragt, en ftierf aldaar den 26 februarij 1637 i ' n
e n
^ ou­
derdom van 68 jaren. Dat BEEIUS een geleerd man is ge­
weest, eh een liefhebber der digtkunde; getuigen zijne uitge-
gevene werken die menigvuldig zijn, en waar van wij flegts
de drie volgenden als de voornaamflen, zullen opgeven. 1.
Pcrta Cazli et fcala Jacob, Jive tejera Jalutis, pradestinationis ac
mortis Jelicis, cultus Virg. Deipara, 1616. 2. Commentarium
in III partes Carminum Jelettiorum latinorum, ex diverfis Scholias-
tis concinnatum; Typis HERM. MYLII. in 4to. 3. Commentarium
in Lyrica Horaiii expurgata, ex veterihus recentioribus Jcho-
liastis. Ibid. in Jolio. J. F. ForPENS, Bibl: Belg. p. 1022.
BECANUS (JOHANNES GOROPIUS;, wierdt uit brave
ouders geboren te Hilvarenbeek , een fraai) vlek in Brabandt
Kempen, den 23 junij 1518. Na zijn klasfieken loop voleindigd
te hebben, ftudeerde hij te Leuven in de wijsbegeerte en me­
dicijnen met zeer veel ijver, onder REINIER GEMMA, teffens
ook van dezes Hoogleraars mathematife Iesfen, gebruik ma­
kende ; vervolgens reisde hij door Italien, Spanjen en Frank­
rijk; en bragt het zo verre, dat hij tot Geneesheer van Ko­
ningin LEONORA , huisvrouw van FRANCTSCUS DEN I, en van
MARIA, Koninginne van Hongarijen, beide zusters van KAREL
DEN V, wierdt benoemd. In Spanje nam bij dezen post waar,
dien bij zowel naar genoegen uitoeffende, dat ene dier vorftin-
nen hem bij haar uiterften wil een jaarlijkfe lijfrente befprak.
In de Nederlanden te rug gekeerd, zette hij zig met J
er woon
te Antwerpen neder, daar hij veel prakt'jk kreeg, en in vriend­
fehap geraakte met BENEDIKTUS AHIAS MONTANUS, die FILIPS
DE II, zo fterk voor hem innam, dat die hem de bediening
van lijfartz aanbood met een aanzienlijke jaarwedde, en hem •
bij voorraad met een deftig gefchenk begunftigde; doch BE-
CANUS verdriet in het hofleven krijgende, en vervolgens een
tegenzin in de praktijk der medicijnen, die hij langen tijd te
Antwerpen hadt.uitgeoeffend, nam het befluit die te laten va­
ren, ten einde zig met de rantfe borst op het beoeffenen.
der

X&8 BECANUS, (JOHANNES GOROPIUS-)
der fiaije letteren en der oudheid toe te leggen; oek zoit
men oppervlakkig zeggen, dat hij hier naar wens zou in ge-
ftaagd zijn, want hij bezat ene bijzondere doordringende vat­
baarheid, en verflond,de latijnfe, griekfe en hebreeuwfe ta­
len zeer grondig, daar bij was hij ongemeen ervaien in de
oude en nieuwe teutonife of duitje fpraakj maar het was een
hoofdig man, zeer verflaafd aan zijn eigen zonderlinge begrip­
pen , en in wiens geest een zeker verwarrend entbufiasmus
plaats vondt, welk hem vreemde doolpaden deedt bewande­
len ; onder meer andere ongerijmdheden beweerde bij , dat
ADAM de cimbrije of duitje taal heeft gefproken; en fchoon
FRANCISC. SWEERTIUS, hem een iiitftekend en bijna hemels ver»
Rand toefchrijft; heeft GEK. Jon. Vossius het beter getroffen j
wanneer hij van hem getuigd, dat hij wel naarftig, geleerd
en doorlezen was, maar een gemeen begrip, meteen middel­
matig oirdeel bezat. In den avondftond van zijn leven, zette
hij zig te Luik neer, daar hij met den Antwerpfen Bisfchop LE-
VINUS TORRENTIUS die reeds gemeenzaam in die ftad met hem
hadt omgegaan, veelvuldige famenfprekingen hieldt, en hem
in kennis bragt met den Prins GERHARD VAN GROESBEEK ; de
Graav VAN MEDINA hem naar Mastrick ontboden hebbende,
wierdt hij aldaar krank, en ftierf aan die ziekte den 28 junij
2572, in den ouderdom van 54 jaren. Zijnde J
er ene misreke­
ning van een jaar in zijn graffchrift, en van twee jaren bij
VALERIUS ANDREAS. Zijn lighaam wierdt ter ruste geplaatst
bij de Recolletten van die ftad, alwaar men het volgende
graffchrift ontmoet, op een marmeren tombe gebeiteld:
D. O. M. JoANNi Gosório BECANO divinar. atque liu-
manar. rerum bonarumque artium peritisj. CATHARINA DE
CORDES uxor & fdiolcc duce conjugi ac parenti dukisfimó
f cum lacrymis pofuere. Procürantïb. LA-VIND TORRENTIO £?
GASPARE PÜRCIIIO, quilus ille res Juas mariens commenda-
vit. Vixit mm. Lilt Obiit IV. Éal. Jul. Arno'
M.D.LXXIL
KATIIARINA DES CORDES, zijne huisvrouwe, was de dogter
V3IJ

BECANUS. (JOHANNES GOROPIUS) 189
Van JAKOBUS DES CORDES, en van ISABELLA DE BERNUY, wiens
eigentlijke naam BERNOUILLE was; zij was rijk, en was te ve­
ren gehuwd geweest, met JERONIMUS HELMAN, van wien zij
kinderen hadt; aan BECANUS verfchafte zij twee dogters, ISA-
B'ELLA en KATRYN, welke iaatüe gehuwd is geweest, aan AN-
TlIONY VAN ZuRCK.
Zijn Afbecldzel dat vrij wel gefneden is, vindt men aan
't begin van zijne Opera postmma, in zijn regterhand houd hij
een hemelkring, terwijl de flinker op een doodshoofd rust,
liggende op een pedefial. In den rand leest men: II. J. W,
.1580. De werken van'BECANUS zijn: I. Cngines Antverpia-
nei ftve Ci-mmeriorum Beccsfelena novem libros complexa. Atvati-
ca, 1. Glgantomachia, 2. Neioscopium. 3. Cronia, 4. Indofchyti-
ca, 5. Saxonica, 6. Goiodanica. 7. Amazonka. 8. Venetica, es
Hyperborea, 9. Typographus Leüorl S. Haleshic, candide Le&or y
Gentmm origines, longe alher, quam a quoquani haBenus fcriptce.
junt, explicatas, et Mfinkos er mes ex'Hiftoria fcriptoribus, turn
vetutis, turn recentioribus fuuiatos: totam denique llijlcriam et
ïoejim ad Mofem , et Orpheum rerocatam. Vale. et fruere. Ahtv,
ap. CIIRISTOPH. PLANTIÏÏUM, 1569. fol. pp. 1058. — II. Ope­
ra JOAN. GOROPII BECAKI, ha&enus in lucem non edita: nempe,
Hermathena, Hieroglyphka, Verf.mnus, Gallica, Francica, His-
panka. Antv. ap. CHRIST. PLANTIN. 1580. fol. pp. 237. 270. 114.
159. 107 & 118, zonder ene voorreden te rekenen van Lm,vi-
NLS TORRÊNTÏÜS aan ARIAS MONTANUS, gedagtekend Luik den
1 julij 1578. TORRENTIUS zegt, dat BECANUS heeft zoeken
te betogen door enen nieuwen drai, dat de oude wijsbegeerte,
welke door LINUS, ORPIIEUS en THAMYRAS in Thracien wierdt
geleraart, voor dat die tot de Fhrijgiers en de Grieken oveiv
ging, van NOACH en zijne kinderen, inzonderheid van JAPHET-
arkomflig is, die dezelve aan de verfchillende volkeren mede­
gedeeld hebben; en dat deze wijsbegeerte nauwkeurig de zelv­
de is, welke in de gewijdde Boeken wordt gevonden. Hij
voegt 'er bij, dat het zeer waarfcbijnlijk is, dat NOACH de
cimbrife of brabandfe taal fprak, en dat zijne nakomelingen,
'er geene andere, inzonderheid tot de piegtigheden van den
gods-
/

ipcr BECANUS. (MARTINUS)
godsdienst, bezigden, in de verfcMlende landftreken daar zij
verfpreid wierden. . F. SWEERT. , Annal. Belg. pag. 431,
432. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 508, 509. KONIG., Bibliotlt.
vet. et nova. C. SAXI, Onom. liter. Pars III. p. 391. PAQUOT
Memoir. litter. Tom. III. p. 27-36. CARPENTIER, Hift. dg
Cambraj, Tom. II. p. 427. RICHARD SIMON, Bibliotk Choifie,
Tom. II. p. 35-59-
BECANUS (MARTINUS), een beroemd Jefuit, geboren-
te Hilvarenbeek, omtrent het jaar 1561. Hij beoeffendc de
wijsbegeerte te Keulen, en wierdt den 4 maart 1583, met de
waardigheid van Meester in de vrije konftcn bekieed; het
zelvde jaar begaf hij zig in het genootfchap der Jefuiten, daar
hij zedert in bevestigd wierdt, door de aanneming der ver ge­
loften. Vier jaren als Rector het Jefuiten fchooi beftierd heb­
bende, onderwees hij de wijsbegeerte in het kollegie der drie
Kronen te Keulen, van 1590 tot 1593; vervolgens wierdt hij
Doktor in de theologie, en beocffende die wetenfehap gedu­
rende het tijdvak van 22 jaren, eerst te Wirtzburg, vervolgens
te Mentz, en laatftelijk te Wenen in Oostenrijk, alwaar hij om­
trent het jaar 1613 wierdt beroepen door Keizer MATTHIAS.
FERDINAND DE II, koos hem vervolgens tot zijnen Biegtvader,
en gedurende drie jaren lang, nam BECANUS dat beroep waar
tot genoegen van het gantfe Hof, alwaar men met verwonde­
ring zag, dat die Jefuit zig tegens de gewoonte van die van zij­
ne orden, met geenerlei flaatszaken bemoeide, maai- zig enkel
met ftuderen en het waarnemen van zijne pligten bezig hieldt;
met zijne klimmende jaren, begaf bij zig tot ene ftrenge le­
venswijze, nam al het huishoudelijke in eigen perfoon waar,'
maakte zijn bed op enz. Na enige dagen hevige fmerten van
kolijkpijn verduurt te hebben, ftierf hij in het kollegie van
Wenen, den 24 januarij 1624, in zijn 63fte jaar. Met reden
hebben hem de Roomsgezinden aangemerkt, als een der voor-
naamfte verdedigers van hunne geloofsbelijdenis, want hij was
buitengemeen ijverig in het wederleggen der Protestanten.
Voorts bezat hij een gelukkig geheugen, was begaaft met
veel gezond oirdeel; hij fprak en fchreef met ene ongemene
vaar-

BECANUS. (PIETER) BECANUS. (SIWERT) 5 9i
twrdigheid; zijne zeden waren eenvoudig en geregeld, z"rr
voorkomen innemende, en zijn omgang vriendelijk en be-
fchaafd in zijne uitdrukkingen. Deze hoedanigheden verwier­
ven hem de achting van velen, zelvs die van fommige Pro-
testanten. 'Hij heeft zeer vele latijnfe fchriften over de theo­
logie handelende, waar onder een aantal tot de wederleggen-»
de Godgeleerdheid behoren, in druk uitgegeven; waar van
men de optelling vindt bij PAQUOT. FE. SWEERTII, Am-
nales Belgica, pag. 526-528. J. F. FORENS, Bibl. Belg. pag.
849-851. PAQUOT, Memoir. litter. Tom. VIII. p. 343-369.
BECANUS (PIETER), is geweest Kanunnik te Aken; hij
was een geleerd man, inzonderheid in 't vak der gefchiede-
nimfen. Men heeft van hem in druk: Aquisgranum, Jive His-
tericam narratioitem de Civitatis Aquisgranenfis origine et prozres-
f.i, de rebus Divi CAROLI MAGNI preeclare gestis, de ritu Coro-
nandi Reges. Roman. etc. Aquisgrani, apud HENR. HULTINGIUM,
1622. 4«. Edit. jee. Col. 1642. — 1 — J. F. FOPPENS , Bibl.
Belg. pag. 953-
BECANUS (SIWERT), is omtrent "t jaar 1270, waar-
fchijnlijk te Beekbergen een dorp in Gelderland, geboren. Den
behoorlijken ouderdom bereikt hebbende, wierdt hij Karmeliter
Monnik in het grote klooster te Keulen, en vervolgens tot
Priester geordent; ook verkreeg hij tie waardigheid van Dok­
tor in de theologie; in 1312 was hij lid van het algemeen
Concilie te Vienne in Frankrijk; ook vindt men hem ais Pro­
fesfor in de Godgeleerdheid genoemd. In 1324, was hij Pro-
yintiaal van Neder-Duitsland; en, in 1327 en 1330, van
Hoog- en Neder-Duitsland beide. Deze Monnik Rierf in zijn
klooster te 'Keulen in 1333, en wierdt aldaar in het koor van
de kerk voor het groot autaar begraven. SIWERT BECANUS is
jn zijn' tijd gehouden voor een fc'erpzinnig Wijsgeer, een
fchrander Prediker, ervaren in de kerkelijke gefchiedenis, en
pen geleerd Theologant; ook was zijn roem niet minder ten
aanzien van deugdzame hoedanigheden, en volgens fommigen
Rierf hij in een reuk van heiligheid. Hij' heeft verfcheidene
wer.

19* BECANUS. BECARDUS. BECIUS.
werken, meest zijne orden betreffende , gefchreven. -
TMTHEMIÜS, de Scriptorib, Ecclef. n. 557. edit. Fabrkianae, pag.
J35, 136- Idem, de laudibus Ord. Camel. pag. 38, 39. GE-
IENIUS, de adnu magnkudine Colonia, pag. 48. F. SWEERTII
Athen. Belg. p. 673. VAL. AKDR., Bibl. Belg. p. 808. J. F*
FOPPENS, Bibl. Belg. p, J094. PAQUOT, Mem. litterair. Tom'.
XVII. pag. 433-436.
BECANUS (WILLEM), geboren te Iperen in Flaanderen,
is een geleerd Jefuit geweest, daar bij een uitmuntend Digter
en Redenaar, die zo wel in ondigt als rijm met een welbefne-
den pen heeft gefchreven; 't welk blijkt uit zijne in druk ge-
gevene werken, welke zijn: 1. Introitum Triumphalem ferenisf
FERDINANDI Auftmci, S. R. E. Card. in Flandrice Metropolim
Gandavum , anno M.D.C.XXX1V. Antv. 1636. fol. apud Jon.
MEURSIUM. 2. Idyllia ö» Elegias, quce cxtant cum Poëmatibus
P. HOSSCIIII. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 391.
BECARDUS (JOHANNES), is geboren te Furne in Flaan-
deren, in het laatst der XVIde eeuwe; wierdt Monnik in het
klooster der Premonftratenfer orden vap die ftad, en naderhand
Kanunnik, vervolgens Profesfor in de Godgeleerdheid, en na­
derhand Pastoor en Deken. Zijne uitgegevene boeken, ftrek-
ken ten bewijze, dat hij werkzaam was; zij lopen meest over
theologife gefchilpunten, en over de regten van zijne orden
F. SWEERTII, Annal. Belgk. pag. 389. PAQUOT, Mem]
litter. pag. 189-193;
^ BECIUS (JOHANNES), geboren te Middelburg, omtrent
't jaar 1622, alwaar hij naderhand Leraar en Profesfor is ge­
weest, en verders Predikant onder 't kruis,'of van den zoge-
naamden Olijfberg; hadt zig in 1664 eerst in een bijzondere
lamenfpraak met iemand , en naderhand voor afgezonde- en
van den Kerkenraad, verklaard ten aanzien van de leerftuk-
ken der Drieeenheid en Goddelijkheid van CHRISTUS met de So­
cinianen overeen te ftemmen, en betrekkelijk de vijf bekende
pointen, daar even als de Remonftranten over te gevoelen;
bier döor haalde hij zig veel onaangenaamheden en verdrietig»
ont*

BECIUS. (JOHANNES) J03
ontmoetingen op den hals, welke van dat gevolg waren, dat-
na men gedurende een tijdvak van vier jaren vrugteloos getragt
hadt, hem van zijne dwalingen te overtuigen; hij bij zijn op­
gevatte gevoelens verbleef, en goedvond naar Heiland te ver­
trekken, na alvorens zijne kerkelijke attestatie, zoal niet aan­
gaande zijne leerftcilingen, ten minften betrekkelijk zijne ze*
den en gedrag, welke ook onbefprol.en waren verzogt te heb­
ben; doch hem telkens zulks geweigerd zijnde, wierdt hij hier­
over zo knorrig en te onvreden, dat hij zig grotelijks beledigd
achtende, ene Apohgia modesta in druk ititgaf, die egter wel
verre van ene gunflige uitwerking voor hem te hebben, niet
anders te wege bragt, dan dat de regering van Middelburg den
2 julij 1678, voor het ftadshui's liet afkondigen: „ Dat het
„ Boeksken van J. BECIUS, verklaard werdt vooreen godslasterlijk,
„ verdoemelijk, ziekerderfelijk, fondamentlijk dwalend fchrift, en
„ op zware penen verboden enigzins het zelve te divulgerén, en be-
„ last dat de genen die het hadden, moesten aan de A. Magiftraat
„ overbrengen;" na hem alvorens een bevel te huis gezonden
te hebben, om de ftad en provintie te ruimen; hier gehoor­
zaamde hij terftond aan, begaf zig eerst naar Dordrecht, voor-I's
naar Rotterdam, en ten laatflen naar Amfteldam, daar hij nanr
alle waarfcbijnlijkbeid zig tot zijnen dood toe heeft onthouden,
en in een booggevorderden ouderdom is geftorvèn. Voorts
wierdt op dcir 11 augustus van het semelde jaar 1678, in de
Middelburger Kerkenraad befloten, om agtervolgens de refolu-
tie van het Collegium Qualijkatum, des morgens daar aan, zijn­
de zondag, in alie de kerken bij openbare aflezing aan de, ge­
meente, zijne fchadelijke gevoelens bekend te maken, haar te
waarfchuwen voor zijne verkeerde lere en mondelinge en fchrif-
teiijke gemeenfehap enz. Ook fchreven tegens zijne Apologie
DAVID LACCHER, PETRUS APPELDOORN, en wel inzonderheid
NIKLAAS VAN HOORN, toen Emeritus Predikant van St. Aag-
tekerkc; waar tegen BECIUS weder in 't licht gaf: Jiaütr 23e*
pJCCbingc &c,, doch 't welk door de regering van Middelburg
zo gramftorig wierdt opgenomen, dat dit papiere kind op
haar bevel, door beuls handen wierdt verbrand. Veel heeft
II. DEEL. N BE-

S9"4 BECK. (DAVID)
BECIÜJ gefchreven tot verdediging van zijne aangenomens ge­
voelens, doch uit geene zijner fchriften kan men die beter le­
ren kennen, dan uit het volgende, waar door hij zig ook 't
meest heeft berugt gemaakt, doch 't gene zeldzaam is te be­
komen ; Inftitutio Chistiana of €tyj$Klnk «Dnbtrtorj.é / loact in
fclacr e» bondig ge&anoctt mott ban bccl boomame ï>ooft!ïtm--
licn / fect nobig gemeten ter fabgljeijt/ tot onöejrichtinrj ban
alfe bolenöe

BECK. (DAVID) R S >5
De liefje tot de Konst luikt op met groter hope
Van eer en prijs, nu BECKS de Vorften van Europe,
Uit last der Koningin, door zijne konst herteelt,
En hun CÖRISÏÏN ver Gert, in haar onflerflijk beelt.
Zoo wordt GUSTAVÜS bioed van Hof tot Hof geboren.
Wie klaagt dan aan dees verf en wisfel wordt verloren.
Dit bedrijf van CHBJSTINA leide aan onzen BECK geene wind-
eijers, maar gaf hem veel voordeel; want zijne vrienden ftrek-
ken ten getuige, dat hij door deze gelegenheid negen gouden
ketenen en medailjen van Koningen en Vorften ten gefchenke
bekwam. Hij was zegt men , zo ongemeen vaardip in het
fchilderen, dat de Koning van Engeland op zekere tikl tot hem
zeide: „ BECK, ik geloof dat gij te paard zittende zond kunnen
„fchilderen." In den jare 1653 te Romen zijnde, wierdt hem
door de Bentvogels aldaar, veel eer bewezen, en zij gaven
hem de bentnaam van Culde Scepter, ftaande onder zijn diplo­
ma meer dan 60 namen getekend, die ook op het imulmaal,
ten kosten van den nieuwen Bentvogel, zijnen lof in verfen
verkondigden.
De verbindtenis waar in hij met CHRISTINA ftondt, eindelijk
moede wordende en naar vrijheid hakende, nam hij voor in
de tijd dat zij een fpeelreis naar Frankrijk zoude deen, om
enigen tijd te Parijs te vertoeven, zijne Hcllandfe vrienden te
gaan opzoeken. Hij verzogt haar hier toe om verlof, dat zij
hem bezwaarlijk inwilligde, doordien zij het vermoeden hadt
opgevat, dat hij zogt heen te gaan om nimmer weder te ke­
ren; gelijk ook gebeurt is, want hij overdeed in 's Hage op
den 20 december 1656, niet zonder vermoeden van door
vergif van kant geholpen te zijn.
Men verhaalt van dezen'Schilder, dat hij in Duitsland rei­
zende, door een onvoorziene ziekte werdt aangevallen, en
daar door in zulk een vetregaande flauwte verviel, dat hij zig
ten enemalen gevoelloos bevondt, geen het minfle teken van
leven gaf, en men hem volftrekt voor dood hieldt; naar ge­
woonte, werdt hij hier op uitgekleed, en uitgeftreJtt op zijn
N a ledi-

ÏCS BEEK, (GEERTRUYD HENDRIKS VAK)
ledikant gelegd; zittende zijn beide knegts in het zelvde vertrek
, dis bezig waren, om met een bottel wijn de droefheid
te ienigen, die BECK'S dood bij hun hadt verwekt. Onder
hst famenkouf.cn en drinken, zegt een van deze knapen, denkelijk
bJgïig en kortswijlig van aart, dat wij 't onzen Heer ook
een; {cebragtens hij heeft het in zijn ieven zo gaarne gelust,
en met een ftaat hij op, en duwt DAVID den roemer met
wijn aa,n de lippen; naar aiie waarfchijnlijkheid, werkte de
reuk van het geestrijk vogt zodanig op zijne zenuwen, dat hij
min of meer bekwam, den mond opende, en een weinig van
den wijn influrpte; de knegt zonder vervaard te worden; zeide
hier op tegens zijnen makker, eij kijk JAK, ons Heer lust nog
wijn na zijn dood, en met een zette hij hem het glas andermaal
aan den mond, waar uit hij een frisfe teug nam,'van
dat ogenblik af aan hcrftclde, en nog jaren na dien tijd geleefd
heeft. Befchrip. der ftad Delft, i:i folio. 1729, bl. 783,
Ï84> J- HO.UERAKEJI, Schow.yb. der Schilders. \l. D. bj. 83-87.
BEEK (GEERTRUYD HENDRIKS VAN), ene weduwe,
Wonende te Utrecht op 't zand, oud 72 jaren, ze! erlijk zo bij
kare buren ais bij anderen, onder de dwaze verdenking van
toverij liggende, befloot naar Ondewater te reizen, ten einda
Zig aldaar op de ftads wage te doen wegen, en aldus door een
verkregen getuigfehrift, zig van de blaam haar aangewreven
te kunnen zuiveren. Zij deedt zulks, wierdt volgens gewoon
ftads gebruik, in haar hembd, enkel met een falij of fluijer
bedekt, gewogen, en ingevolge certificaat van Schepenen dier
ftad, in dato 20 maart 1711, bevonden, dat haar gewigte met
de natuurlijke proportie van haar lighaam wel was overeenko7 mende, en zij gevolgelijk geene tover-s was. Wij brengen
dit geval niét alleen bij, om te dben zien, in hoe "erre het
geloof aan fpoken en hekfen, nog in den aanvang van zufe
een verligte eeuwe als deze, onder het gemeen plaats vondt,
maar teffens ook om onze verwondering te kennen te geven,
hoe 't mooglijk is, dat de regering van ene Nederiandfe ftad,
aan het bijgeloof zodanig voedzel heeft kunnen verfchafFen,

BËËKi 'JöIiANNES VAI*} £}}
feét het gemeen in den waan fe hóuden, dat door middel Vafl
de waag, koste beflist worden, of iemand aan zulk een her-
fenfchimirtige misdaad fchuldig ware dan niet. Na het jgay
1729 weten Wij niet dat deze vreemde proef weder is te Werk
gefield, als toen is die nog uitgeoeffend aan KLAAS ARIÉIVSÜ
VAN DEN DOOL, en NEELTJE KEERSBÊRGEN, man fcn vro.-Wj,
wooragtig óp den Dool onder Meerkerk. G, &. VAÏT
KINSCHOT, Befchrijv. van Oudewater, bl. 160, iöïi
BEEK (JOHANNES VAN) , meestal bekend onder dan naam
Van Beka, was een Edelman, gefproten uit het geflagt der
STOUTENBUÜ rEN, welke uit Amersfoort afkomftig waren. BEKA
is Kanunnik geweekt te Utrecht, en heeft zo als bekend Is;,
gefchreven : Chro .icon Epis opo'rum Uitrajettenfium et Cotniiuvi
Hollandice, 'ad J'OANNEM AB ARKÈL, Episcopum, ét GuiLiELinjJÖ
Holldndicè Comitem. De.ce zijn arbeid was door hem opgedra­
gen , aan Bbfehnp JAN VAN ARKEL en aan WILLEM, Grave van
Holland; hebbende hij met de vervaardiging daai' vair, zig
geduiende den tijd van zeven jaren beziggehouden, ingevol­
ge zijn eigen getuigenis, in gemelde opdiagt, aangevoerd*
Deze kionijk, is door B. FURMERIUS, met heit vervolg vafi
SUFFE. PETRI en zijne bijgevoegde aantekeningen, te Franeke.%
in 1612 in 't licht gegeven; doch naderhand door ARN. BUCIIE-
LIUS, in Corpore Hijiorice UltrajeQince veel verbeterd, in 1643
in folio, ^qor den druk gemeen gemaakt. Ene nederduitfg
vertaling van dit werk, op vele plaatzen vermeerderd en ver­
volgd, kwam door de bezorging van enen ongenoemden in
ifèi in 'i licht , en is ingelijfd in de Analetla veteris 'JEvi,
Van den Hoog'eraar ANT.' MATTHJÉUS , Tom. V. van den dniK
in 8vo. en ih Tom. III. van dien in 4t\
Voorts wordt de lof van onzen VAN BEEK Vermeld, in het
werk van PHILIPPUS DE LEYDIS, de fitte Principantis. Cafu LXj
daar hij fchrijft: Quid laudis, qua memoria, q'uis honot Cbmitifcis
Hollandiat fuperesfet, nifi felix ccendbium St. Adalberti in Ëgmoni
da £? monaftica vüa pro tempore Ulorum facla, £? deinde Lrevi
tompendio JOANNES DE BEKA, Prasbikf vigiliis ctternasfet? ïMt
N 3 K

Ï08 BEEK. (KORNELIS VAK) BEEK. (PIETER VAN)
is waar, dat dit getuigenis veel verdonkerd wordt, door het
gene GERH. GELDENHAUER , in Prafatione ad Gemanicarum rerum
üluftrationem, ten zijnen aanziene zegt: „ dat hij namentlijk
„ als een onervaren timmerman, die zijn handwerk niet ver-
„ ftaat, de bouwftoffen die hij van elders gehaald heeft, niet
„ naar behoren weet te plaatzen;" dan dit vernederend ge­
tuigenis vervalt ten dele, wanneer men in aanmerking neemt,
dat PETR. SCRIVERSJS in zijne Kronijk der Hollandje Graven ,
hem grotendeels gevolgd heeft. BEKA'S kronijk loopt tot
aan het jaar 1393? en niet zo als Vossius zegt, tot 1245;
ook niet, zo als GOUDHOEVEN fchrijft, tot 1345; want zij ein-
digd met den dood van FLORIS VAN WEVELINKHÓVEN , en die
weet men dat in 1393 overleden is. —— Vossius, de Hiji.
Lat. c. LIX. p. 446. HENR. WHARTON. ad GUIL. CAVE. Vol.
II. p. 11. FABRICII, Bibl. Lat. Med. Tom. IV. p. 153, 154.
J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 576. G. BURMANNI, Trajec-
ttm eruditum, p. 21-23. C. SAXI, Ononiast. litterar. Pars II.
P- 366, 367-
BEEK (KORNELIS VAN) , leefde in de XVde eeuw, en is
geweest Kanunnik en Prior, van het Klooster divifio Aposto'.o-
rum genaamd, te Utrecht. Hij heeft den roem nagelaten, een
man geweest te zijn van een gezond oirdeel, fchrander ver­
nuft en diepe geleerdheid. Zijne nagelatene werken zijn:
I. Chronicon fut Monasierii. 2. Orationem contra Proprietarios
3. Trattatmn de viftationibus Monastericrum. J. F. Fop-
TENS, Bibl. Belg. pag. 194.
BEEK (PIETER VAN), is ftigter geweest in 1724 van een
Hofje te Amfteldam, in de Schidjermakers-gang in de Angeliers-
ftraat; beftaande uit tien woningen. De bewoonfters genie­
ten, behalven vrije woning, ieder 31 manden turf, in 'tjaar,
en vijf guldens om vlees te kopen. De beftiering van dit Hof­
je ftaat aan twee Regenten, uit de maagfchap van den ftig­
ter, die zig in 't begeven der plaatzen, aan geene bijzondei e
gezindheid bepalen. WAG., Befchrijv. van Amfi. VIII.
St. bl. 613, 614.
BEEK

BEEK. (ROBBERT visi) BEEKiL (jóil. VAN DER) it?
BEEK (ROBBERT VAN) , is geweest Koningüjke Raad m
de provintie van Overijsjel, en heeft gefchieven: Vaticinhm
Fauni pré Inviiïïsf. PHILIPPO, Rege Anglice, Francice, Neapolis,
Archiduce Aujtrice £fc. Swolla per Jo. RUREMONDANUM , 1553. p\
jp-, _ J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 1074.
BEEKE (JOH. VAN DER) , Burgemeester van Deventer,
werdt benevens RAKOHERMAN SCHEELE én BERNARD BENTINCK;
uit de Edelen van Zalland en 7we»ite, in het jaar 16555 gedurende
den fveefpalt die 'er toen ter tijd, tusfen de Staatsleden
van Gverijfel plaats vondt, wegens de verkiezing van een»
DrosfaSrd in Twente , door de regering van Deventer en de
Eoelen die het mee haar hielden, op enen geloofsbrief, die op
name der Staten getekend was, naar 's Hage gezonden, cm
ter vergadering van Holland, te klagen, over de ongeregelde
verkiezing van enen Stadhouder in den perfoon van den jonger.
Prins VAN ORANJE , aan wien WILLEM FREDERIK VAN NASSAU ,
Stadhouder van Friesland, als Luitenant was toegevoegd, welke
verkiezing onlangs tegen de privilegiën en tegen een be»
fluit der Staten van den 19 feptember 1653, ondernomen
was; welk befluit bepaalde, dat zulks niet dan met eenparigheid
van Remmen mogt gefchieden. Voorts verzogten zij der
Staten bijftand, tegens de verdrukking voor welke zij vreesden.
De Staten van Holland hen gehoord hebbende, waren
de Edelen, Dordrecht en Haarlem van begrip, dat men hen
behoorde bij te flaan , indien de andere partij hen wilde noodzaken,
tot liet erkennen van den Stadhouder, hier voegden
zig nog zeven andere fleden bij. Nogthans, befloot de vergadering
alleenlijk de bevelen te vernieuwen, die zij te voren
aan 't krijgsvolk, ter harer betalinge ftaande, hadt later, afgaan
, van zig namentlijk niet te fteken in den twist, die tusfen
de Staten van Overijsjel öntftaah was, en der ene noch
der andere partije de hand te bieden. In meij, kwam 'er ene
bezending van de andere partij, die zig ook de Staten van
Overijsjel noemden, aan de Staten van Holland. De gemagtig­
den waren ADRIAAN JURRLUN VAN HAAPSOLTE, tot den P/«fcy#
N 4 h»

2CO EEEEE. (JOH. VAN DER)
Lort, RUDOLF VAN LANGEN, Burgemeester van Kampen, en
HENRIK WOLFSEN, Burgemeester van Zwolle. Zij vertoonden
den Staten breedvoeriglijk.- „ dat de Edelen en de drie fteden,
„ Deventer, Kampen en Zwolle, de opperfte magt van Overijsjel
„ uitmaakten; dat 'er tegenwoordig 59 Edelen waren, die zit-
„ ting hadden ten landdage, a!waar alles, uitgenomen zaken
•„ van belastinge, metmeerdeiheid van ftemmen befloten werdt;
„ dat deze meerderheid werdt. uitgemaakt, door een' Edelman-
» gevoegd bij de drie.fteden; of door 24 Edelen, gevoegd
„ bij twee fteden; of door 47 Edelen, gevoegd bij ene en-
„ keie ftad,; dat 'er tegenwoordig maar 17 of 18 Edelen, ne-
„ vens de ftad Deventer, waren, die zig kanteden, tegen het
„ Drosfaardfchap van den Here VAN HAARSOI.TE; dat hier uit
„ de fchetiring van den landdag en velerlei opfchuddingen en
„ verwarringen gevolgd waren, om welken weg te nemen,
„ en de enigheid te herftellen, zij geenen beteren raad gewe^-
„ ten hadden, dan den Prins VAN ORANJE, tot Stadhouder,
„ en WILLEM FEEDRIK, vorst van Nasfau, tot deszelvs Lui-
„ tenant te verkiezen. Dat de laatstgemelde Prins hun den
„ weg tot bemiddeling aangeraden hadt, om de gefchillen bij
„. te leggen; doch dat die van Deventer zig hier tegen, en te-
„ gen de aanftelling van enen Stadhouder hadden 'gekant.
„ Dat zij dit alles, den Staten van Holland wel hadden willen
„ vertonen', tot hunne eigene verdediging, en nu, ten beflui.
„. te verzogten, dat hunne Ed. Gr. Mog. hun het regt wilden
„ doen, van te verklaren, dat zij, en niet de ftad Deventer,
» e n d e
weinige Edelen, die zig bij dezelve gevoegd hadden,
„ 's lands opperfte magt vertoonden, ter tijd toe, dat de ver-
„ deelde leden allen wederom verenigd zouden zijn; en dat
„ zij hen wilden helpen herftellen in het regtsgebied over
„ Twente, welk die van Deventer zig aangematigd hadden, be-
„ vel gevende, dat men daar niet HAARSOLTE, maar BEVER-
„ VOORDE, als Drosfaard erkennen zou." Zij voegden 'er
bij: „ dat dit zou kunnen gefchieden, door ter Generaliteit
„ te bewerken, het intrekken van den last, aan 't krijgsvolk
» v a a d e n
Staat gegeven, om noch de ene noch dc andere
„ par-

BEliKE» (JOH. VAN EER) ZOI
„ partij te helpen." De Staten 't vertoog van die van Zwolle,'
welken zig middelerwijl, ook bij de Staten S»n Zeeland ver­
voegd hadden, overwogen hebbende, verftonden daar na, dat
men den twist in der minne moest zoeken bij te leggen; wan­
neer de zaken eerst herfteld waren in den ftaat, v/aar in zij
geweest waren, voor het ontdaan der fcheuringe; oirdeelden
zij, dat, ten minften in 't ftuk der aanftellingö van enen Stad­
houder, geene overftemming vallen kon. Men gaf van ditbe-
fluit kennis ter Generaliteit, doch de algemene Staten oirdeel­
den in feptember, dat men, zonder zulk ene heiftelling te
vorderen, gemagtigden afzenden kon, om de gefchillen te be­
middelen; maar de afgevaardigden van Holland, wel bevroe­
dende, dat zulke gemagtigden, uit en door de algemene Sta­
ten gekoren wordende, niet zouden kunnen nalaten, de ver­
kiezing des Stadhouders te bevestigen, kanteden zig hier te­
gen; ook verklaarden die van Deventer, dat zij zulk ene be­
zending niet zouden ontvangen, noch in onderhandeling tre­
den , met iemand, die van wegen da algemene Staten afge­
zonden werdt. De tweedtagt bleef derhalve, voortduren; ter­
wijl men het ondertasten onder de hand zo verre wist te bren­
gen, dat de algemene Staten , in den aanvang des jaars 1656 ,.
die van' Overijfel bewogen, gemagtigden naar J
s Hage te zen­
den , met welken zij of hunne afgevaardigden zouden kunnen
handelen. Beide die van Zwolle en van Deventer kwamen toen
overeen, om, tot beflisfing der gefchillen, te benoemen Prins
WILLEM VAN NASSAU en den Raadpcnfionaris DE WITT, die
eerlang eens werden: „ dat de voorgewende verkiezing van
„ enen Stadhouder, zo wel ten opzigte van den prinfe VAN
„ ORANJE, als ten opzigte van den vorst VAN NASSAU, ZOU
„ gehouden woiden voor vernietigd; dat HAARSOLTE ook af-
., ftand zou doen van het Drostambt van Twente, waar toe men
„ hem hieldt te zijn aaugeileld, en dat dit ambt, bij voor-
„ raad, zou gelaten worden aan den Here VAN BEVERVOOR-
„ DE," die 't na 't overlijden van den jongften Drosfaard,
reeds als Verwalter bekleed hadt. De vorst VAN NASSAU hadt
fe voren reeds verklaard, dat hij om vredes wille, afftand
N j wil-

£02 BEEKE. (JOH. VAN EER'
wilde doen van de aan hem opgedragene wairdighéid; De
beide partijen aangenomen hebbende, verflag te doen van de­
ze uitfpraak, vonden de leden van welke zij gemagtigd wa­
ren, met name die van Zwolle, ongezind, om zig aan dezelve
te onderwerpen. De fcheuring fleepte middelerwijl ,• velerlei
nadelige gevogen met zig; Hasfelt zelv' werdt, door die van.
Zwolle in meij of junij des volgenden jaars 1657 belegerd, en
fchreef aan Amfteldam, om bijftand. Doch toen het vuur'van
twedragt op 't vinnigst aan 't branden was, werden het beide
de partijen moede. Zij kwamen eindelijk oveieen, om de
gefchiilon volfbektc'ijk, te verblijven aan de uitfpraak der
Staten van Holland, die KOKNELIS DE GRAAF,' Heer van Zuid-
polsbroek, en den Raadpenfionaris DE WITT, benoemden, cm,
uit hunnen naam, de zaak af te doen; dezen arbeidden 'er
enige dagen niet zo veel vlijt aan, dat zij eerlang, op den
Sflen augustus, ene wijdlugtige uitfpraak deden, die niet al­
leen de beflisfing der gefchillen inhieldt, maar zelvs gehele
fcMkkingèn" op het beleid der regeringe, in de vergadering©
der Staten van 't gewest, en in de mindere kollegien en amb­
ten. De vöoirnaamfte punten kwamen hier op uit: „ dat dé
„ aanflelling van RÜTGER VAN HAARSOLTE tot Drost van Twén-
„ te, zou gèrèkèod worden, als niet gefchièd; ook de aan-
„ ftelling van den Prinfe WILLEM VAN NASSAU , tot Luitenant
„ Stadhouder; dat het gefchil over de verkiezing van denPrin-
„ fe VAN ORANJE, zou gekten worden in zijne waarde én on-
* v
'" aarde
> e
" Mn hetoirdéeï der genen, die in de regeringe
„ zouden zijn, wanneer zijne Hoogheid bekwame Jaren be-
„ reikt zou hebben , om de waardigheid van Stadhouder te
„ bekleden. Dat die van Deventer vrijheid zouden hebben,
„ om de tegenwoordig openitaande ambten,'binnen den tijd
„ van agt dagen, te verdelen in twee gelijke delen, cn dat de
,-, andere partij de keuze hebben zou van een dezer delen,
* t e n d n d e a a n d e
ambten, in hetzelve gebragt, te bege-
„ ven voor de vereniging der twee partijen; doch indien zij
» h i e r toe n i e £ k o n
verflaan, zouden aile de ambten, vijf
., jaren lang, onbegeven blijven, en het Drostambt van Twen-

BEEKMAN. (IZAAK) 203
J,, te, middelerwijl bediend wo;den, d^or den Feer VAN BE-
„ VERVOORDE. Dat Hasjelt en Steenwijk, voortaan op zaken
,, van vrede en oorlog, verandering van ia'idregten, verkie-
„ zing van Stadliouderen en opftellinge van nieuwe lasten.
„ ten Landdage befcbreven zouden worden, en helpen raad-
„ plegen. Dat 'er een algemene vergiffenis van al 't voorge-
„ vallene zou afgekondigd worden, waar van egter de ma-
„ kers van fchimpfchriften zouden uitgefloten zijn." De ge­
magtigden van beide partijen onderwierpen zig aan deze uit­
fpraak , omhelsden eikanderen vriendelijk, ten teken van vol­
komen' verzoening, bedankten DE GRAAF en DE WITT, cn
werden door de Gecommitteerde Raden, uit name der Sta­
ten van Holland, op de Doele ter maaltijd onthaald; waar
na de rust in Overjjsfel,, eindelijk voor enen tijd herReld
werdt. ——— TnuRLoés, Papers. Vol. III. p. 115. Vol. IV.
p. 60, 61. 460. 470. 490. 514. 516. Vol. VI. p. 333. 335.
459. WICQUEFORT, Hijloire des Provinces wües, Livr. IX.
p. 495. Livr. X. p. 547, 548. DE WITT, Brieven. I. D.
bl. 258. III. D. 'bi. 33. 47. 178. 397- 404- 408. 412-415.
DE WITT, Rejolntien van Conjtderatie. bl. 241. L. VAN AIT-
ZEMA, Zaken vanStaat enOorlog. IV. D. bl.i68--i78. 180--195.
WAG., Vod. Hijl. XII. D. bl. 406-412.
BEEKMAN (IZAAK), geboren omtrent het jaar 1570, na
alle waarschijnlijkheid in den omtrek van Dordrecht, ieide zig
ijverig toe op het beoeffenen der mathematife wetenfehappen,
zo dat hij daar in grotelijks uitgemunt heeft, in zo verre dat
de reizende vreemdelingen hem onder het getal van die ver­
maarde mannen rekenden, bij wien zij een bezoek moesten
afleggen; maar doordien deze wetenfehap zeldzaam een ruim
beftaan aan derzelver beoeffenaars verfchaft, nam hij de Rec­
torsplaats der latijnfe fenolen aan, die hem door de regering
van Dordrecht op den 2 junij 1627 wierdt aangeboden, waar­
bij nadeihand gevoegd wier.it, de waardigheid van Hoogleraar
in de-redeneerkunde. Dezen post nam hij met alle vlijt waar,
zijne hoofdiiefhebberij, de mathematife wetenfehappen teffens
niet

2C-4 BEEKMAN. (IZAAK)
Biet verwaarlozende, tot op zijn dood toe, welke Voorviel
den 20 meij 1637. Hij is gehuwd geweest, en heeft ene dog­
ter nagelaten , getrouwd met de Heer A. VAN DER PERRE
Burgemefester te Vlisfingen. Twee zijner bl oeders, mede lief!
hebbers der wetenfehappen, zijn Rectoren te Rotterdam en
Pits ngen geweest.
BEEKMAN was een der warmde vrienden vah CARTESICS-
met wien hij door een zonderiing toeval in kennis geraakte!
CASTESIÜS namelijk was in Hollandfen krijgsdienst, en zig te'
Breda in guarnifoen bevindende, zag hij op zekeren morgen
wand lende, dat de voorbijgangers hunne aandagt vestigden
op een mat ematisch voorRel, 't welk ih het nederdui s op
den hoek van ene Rraat aangeplakt was, htj deze taal niet
verftaande, verzogt aan BEEKMAN een der omftandérs, dien
hl egter .niet ken Je, cm het hem in *t iatijn of frans te wil­
le 1 uitleggen;-deze verwonderd over die vraag, beloofde den
jongen krijgsman aan zijn verzoek te zullen voldoen, onder
voorwaarde, dat hij hem de oplos mg van het vraagftuk zou­
de brengen; CASTESIÜS beloofde zulks, en hieldt woord; ter
ze'.vei tijd redeneerde hij met zo veel grond en juist oirdeel
over verfcheidene wetenfehappen, dat de géoeffehde Mathe­
maticus 'er over verftei-J RonJ, en belijden moest,, dat dé
officier hem zaken leerde die hij niet wist; van dit ogen­
blik- af aan floten zij ook ene weerkerige vriendfehap, die 17
jaien heeft Rand gehouden, namentlijk tot op den dood vari
BEEKMAN ; ook onderhielden zij ene onafgebr kene briefwisfe-
hng. Het was op aanhouden van dezen vriend, dat CARTE- *•
sïus reeds in 1618 zijn Compendium Muftcts vervaardigde, dat
ec:st 30 jaren daar na is in 't licht gekomen. BEEKMAN wilde*
'er zig in de afwezigheid van den fchrijver de eer van toe­
eigenen; doch in >t vervolg beieed hij dat het 't werk van
dien beroemden wijsgeer was, maar teffens gaf hij voor, 'er
*t beftier over gehadt te hebben; hoe 't ook mag zijn,' dit
voorval veroirzaakte in den beginne enige verkoeling in hunne '
vriendfehap, doch die vuurde ivel dra weder aan, en heeft
gelijk gezegd is, tot het einde van BEEKMA-NS leven Rand

BEEKMAN. .(MARTINUS) BEELDEMAKER. 205 .
gehouden. Deez' geleerde man, heeft in druk nagel&ten:
Mathematico-Phyfcarum Meditationum Centuria. Traje&i ad Rhe-
num, 1644. in 4£c BAILLET, Vic de DESCARTES , en di­
vers endroits du Tom. I. & Tom. II. pag. 547. PAquOT, Me­
moires litter. Tom. XVII. p. 401-403. M. BALEN, Befchr.
van Dordrecht, bl.' 674- 677.
BEEKMAN (MARTINUS) , Drosfaard en Dijkgraav van
de Baronn e van Asperen, heeft in het jaar 1745, onder'onze
Vaderlandfe Historiefchrijvers, ene plaats verworven, door het
in' 't licht geven, van zijne 23efch$bhig ban be £tat> en 23a*
l'OlintjC ban St^ncrcn; waar in befchreven wordt dcrzelver
oudheid, gebouwen, hoge en lage regering enz. De Dros­
faard heeft zijne befchrijving in XXII hoofdftukken afgedeeld,
behelzende alies wat tot ene volledige plaats-befchrijving ver­
eist wordt; het is te Utrecht in gemelden jare in 8vo. ge­
drukt , en met enige frarje konstprentcn verliert,
BEELDEMAKER (FRANS), Konstfchüder, een zoon van
JOHAKKES, wieidt geboren in 'f,Gravenltage in het jaar 1669,
en leerde de beginzelen der fchilderkonst bij zijnen vader,
maar tot rijpere jaren gekomen zijnde, kwam zijn lust niet
overeen, met zijn vaders konstverkiezing, in het fchilderen
van jagten, dieren en andere voorwerpen meer van dien aart,
maar zijne neiging helde over tot verhevener onderwerpen;
om dan aan zijne geneigtheid te voldoen, weidt hij bedeld bij
den beroemden Historiefchildcr WILLEM DOEDYNS , bij wien
hij het ocflenen van zijn' konst met vlijt voortzette; ter tijd
toe, dat hij zig bekwaam oirdeelde en belust werdt om Romen
dat vermaard Palladium der fchilderkonst, te gaan bezoeken;
hier enigen tijd geweest zijnde, geraakte hij wel dra in ken­
nis met de Bentbroeders, die hem om zijn nors en grijnzend
humeur, den toenaam van Aap. gaven; BEELDEMAKE* wierdt
hier hoopgaande knorrig over en fpeelde den beest, dan de op
zijne kosten fmullende broeders beduiden hem ras met gevoe­
lige reden, dat fchoon hij traktant was, hij niets te zeggen
hadt en vooral zoet moest zijn; 'iet manneke niet anders kun­
nen-

?9fi BEELDEMAKER. (JOHANNES)
nende, bedaarde, en moest zig den bentnaam van Aap latei?
welgevallen; verders bragt men den overigen tijd van de bij­
eenkomst', die tamelijk werdt uitgerekt, in flempen, drinken
en gulle vrolijkheid dopr. Dit voorval egter kropte hem ge-
weldig, en hij bleef ook niet lang daar na te Romen, maar
kwam fpoedig naar Holland te rug, en zette zig met 'er woon
op zijne geboorteplaats neder, daar hij in den beginne veel
te doen hadt, met het fchilderen van zolder-, deur- en fcboor-
fteenftukken; inzonderheid in de tusfentijd, dat MATTIIEUS
TERWESTEN naar Romen was, doordien men daar op dat pas
weinig keur hadt, vermits de oude Meesters meest dood wa­
ren; maar toen TERWESTEN van zijne driejarige reize te rug
was gekomen, hadt hij weinig meer te doen, alzo deze hem
verreweg in bekwaamheid overtrof. FRANS was ook lid der
Haagje brpederfchap, maar hij gedroeg zig zo nors en grillig
ten aanzien van zijne medebroeders, dat men ras begreep,
dat hij te regt in Romen met den bentnaam van Aap gedoopt
was. In 1717 ging hij buiten Rotterdam wonen ter plaatze
daar zijne vrouw geboren was, en ftierf aldaar in een hogen
ouderdom. J. C. WEYERMAN, Leven der Schilders, IV.
D. b!. 61. J. v. GOOL, Nieuwe Schouwburg &c. I. D. bl.
289-292. . -
BEELDEMAKER (JOHANNES), Konstfchilder, de vader
van FRANS, is in het jaar 1630 in 's Hage geboren. Dezes kon-
ftenaars voorname liefhebberij beftond, in het fchilderen van
harten- en zwijne-jagten, en al wat tot deze vorftelijke tijd­
korting behoort, ook hazen, konijnen, honden; en mede
de vereiste menfelijke beelden, ais heren, vrouwen, jagers,
jongens en boeren; en doorgaans ftoffeerde hij de voorgronden'
van zijtï ftukken, met klisfen, planten, distels, inlandfe krui­
den, en meer andere dingen van dien aart. Ook fchilderde
hij fomtijds wel een ilapend boerinnetje, verzelt van melk-
koeijen, fchapen, lammeren, huppelende bokken en geiten,
die bij haar ontwaken de melkemmers door de jagers honden
uitgeilurpt vondt. Daar is nog een ftuk van hem voor han­
den, dat zeer fchoon en wclgefchilderd is, verbeeldende een
fla-

BEELS. (LEONARD) BEELS,. (MART. ADRIAAN) 2o 7
flapende Nijmf, opgewagt bij een veldftoet van huppelende
bokken en geiten; het is gejaartekend 1652. JAN BEELOEMA-
KER hadt in zijn tijd veel leerlingen en ook vele kinderen;
hij moet in een zeer hogen ouderdom geftorvèn zijn, want hij
leefde nog in 1710. J. C. WEYERMAN, Leven der Schil,
ders, IV. D- bl. 407, 40S. J. v. GOOL, Nieuwe Schouwburg ^
J. D. bi. 63, 64.
BEELS (LEONARD), Predikant te Amfteldam, is geboren
den 13 feptember 1674, wierdt in 1708 beroepen te Breuke-
len, alwaar hij het Euangelie tot in 1722 heeft verkondigd-
wanneer naar Amfteldam is vei plaatst, daar hij op den 5 no­
vember 1756 in den ouderdom van 82 jaren en omtrent twee
maanden is overleden. Zijn Eerwaarde heeft zeer vele zijner
lettervrugten door den druk gemeen gemaakt; waar van de
yoornaamften zijn: 1. 93ü£t-/ 23eöc- C!l i£«M3?t#offen/ 1747.
Stnfï. in 4to. 2. SSijbeloeftningtn. 1.744.3ïmfi4to. sextet».
fcljcn uiterftcn. 1748. 3ïmft 4to. 4. iöcsbonrê fontw en fitaffe,
1730. Stuift. 8bo. ; Beekz., 173-1. a. bl. 490. 1756. b.
bl. 654. ABCOUDE, Naamregister, druk van 1772. bl. 37, 38.
9lm (SttU (Europa/ III. SN f. 654. en XI. 2$. f. 76S.
BEELS (MARTEN ADRIAAN), een zoon van LEONAMJ,
was Burgemeester te Amfteldam in 1787; een tijdvak, waar
in de gemoederen in ons gemenebest zodanig aan 't gesten
waren en in denkbeelden verfebjlden, dat men aan de ene
zijde he: toen plaats vindend boftier voor goedkeurende, van
geene verandering noch verbetering der in zwang gaande mis­
bruiken en gebreken, die voorzeker vele waren, wilde ho­
ren, en zig met hand en tand daar tegen kantte; terwijl de
andere partij die der vrijheid namelijk , geene middelen te
i^eijeiijk vond om die htm tegen waren te overwinnen, en
het zo nodig herftel in 's lands en ftedelijk bellier met kragt
door te zetten, en ware 't mooglijk uit-te werken. Burgemees­
ter BEELS behoorde tot de eerstgenoemde partij, en geen won­
der dan ook, dat hij zig den haat van dat gedeelte des volks op
den hals hadt geladen, die voor de vrijheid ijverden , en herftel
van haie bezwaren vorderden. De eerfte uitwerkingen van
de-

'zot BEELS. (MARTEN ADRIAAN)
dezen haat en afkeer tegens hem, ondervondt hij, toen hij benevens
agt zijner Mederaden, den 21 april 1787, op aandrang
der Burgerij als lid van de Vroedfchap wierdt afgezet; het
twede was noodlottiger, want op den 24 meij van dat zelvde
jaar, fleurde ene hollende bende meest uit het flimfte gefpuis
ieftaande, naar zijn huis, en plunderde hetzelve deerlijk uit.
De Burgemeester door het voeteuvel aan huis en kamer gebonden,
hadt nauwelijks tijd, om het naderend geweld vernemende,
zig openen ftoel door zijne knegts naar het agterhuis,
en voorts in den Hal te laten dragen. Een zijner zonen en dogters
, bezig met enige papieren van aangelegenheid te bergen,
werden daar in door het aanvangen der plunderinge geftoord;
zij weken, en een der dogteren bragt, in een hoekje van den
tuin vei fcholen, een akeligen nagt door. Bij het opdagen der
1
gewapende Burgerije, verdween de fchendzieke bende, om
haren moedwil aan nog twee andere huizen te gaan koelen.
De aanleider.de oirzaak, tot deze en meer geïijkfoortige fchendaden
was zegt men, het ter tekening leggen van een request,
behelzende hoofdzaaklijk een verzoek: „ om de herftelling
„ van den Stadhouder in alle waardigheden en vooiregten;
„ de afzetting der onlangs nieuw aangeftelde B.aden en Kollo-
„ nellen; de herftelling der afgezetten; de handhaving van de
„Burgers, in- en opgezetenen bij derzelvcr voorregten; het
„ weren der inbreuken omtrent dit alles-gefchied; de beteu-
„ geling van de losbandigheid der drukpersfe; de vernietiging
„ van alle vrijcorpfen en genootfehappen van wapenhandel;
„ voorziening tegen het oproepen der fchutterijen, buiten
„ kennis en overleg der wethouderen; en eindelijk, het be-
„ letten van gcldverzamelingen, ter betaling van vreemde en
„ ongeregelde troepes." Ook verzekert men, dat deze ebloze
feiten nimmer zouden gebeurd zijn, indien de toenmalige
Hoofdofficier, de aanvangelijke ftorenisfen tegengegaan
en geweerd hadt. Hoe het 'er ook mede gelegen mag geweest
zijn, verre was 't zelve van voorfpraak of verdediging te vinden,
ware Patriotten beklaagden zig over dit bedrijf, waar
door men poogde ene zaak, die oneindig betere middelen ter
ver-

BEELS. (MARTEN ADRIAAN) Bc>£
verdediging hadt, en te werk fte'de, met onbehoorlijk en ai.
toos laai;baar geweld te bevorderen. Later kwam een com-
ïiiisrie uit den IL

2ï» BEER. (AART PE) (BOUDEWYN) (JAN) (JOOST)
BEER (AART DE), Konstfchüder, een Antwerpenaar van
geboprtg, tekende veel voor Glasfchilders, en hadt een kloe­
ke manier van fchilderen; hij wierdt in 1529 in 't Schilders­
gilde van zijne geboorteftad aangenomen. ——— K. v. MAN­
KER, Leven der Schilders, I. D. bl. 42.
BEER (BOUDEWYN DE) , geboren te Gent, omhelsde
den geestelijken ftaat, en wierdt Pastpor der Hoofdkerk van
die ftad. In 1651, was hij Kanunnik van het zelvde Kapittel;
en pok Biegtvader van verfcheidene Nonnen-kloosters. Hij
ftierf te Gent den 22 januarij 1633, na in 't licht te hebben
gegeven: ©en ïf. Kegel ban ben Hf. ©aocr AUGUSTINUS, ge*
gbeberi boo| De ^onneben^ £c ia 12°. 2Snthj. 1651. ——
J\ F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 116. PAQUOT, Mem .litter. Tom.
VUL p. 35, 36.
BEER (JAN DE), is geboren te Biest omtrent het jaar
1360; na zijne letteroefteningen volvoerd te hebben, wierdt
hij Meester der vrije konften, en Rector van St. Servaas te
Mastricht, vervolgens bekleedde hij dien zelvden post in het
kollegie van St. Salpin te Diest. JAN DE BEER, hadt zo veel
overgegaard, om gemakkelijk te kunnen leven, toen hij eens­
klaps het befluit nam, de wereld te verzaken, en te Corfen-
donk het monnikskleed aan te trekken, in welk klooster hij de
bediening van Onderprior waarnam, tot aan zijn dood toe
welke voorviel den 23 julij 1422. Hij heeft gefchreven: Bre-
vis fumma circa Rhetoricam ; beginnende met deze woorden:
Rhetorica asfecutura DialeBica est. SANDERI , Chorogr. Sacra
Brabantiae, uit. edit. Tom. I. p. 297. II. 114. VAL. ANDR.,
Bibl. Belg. pag. 455. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 577. PA­
QUOT, Mem. litter. Tom. XVI. p. 338, 339.
BEER (JOOST DE) , was een Konstfchüder, die in de
XVIde eeuw te Utrecht woonde, en die fchoon geen overvlie­
ger in de konst zijnde, egter vele leerlingen hadt; hij zelve
was een discipel van FRANS FLORIS. — — K. v. MANDER,
Leven der Schilders, II. D. bl. 193.
ZEE-

BEERENDRECHT. BEERING5. BEERWOUD. BEGA. sri
EEERENDRECHT (JAN VAN), was in 't jaar 1568 Schout
te Leijden, een braaf man, want toen de bloeddorftige ALVA
den toeleg hadt gefmeed, om de Oi.roomfen, 's nagts voor
asfen-woensdag, aan ve'e oorden tevens, te verrasfen, waar
- toe verfcheidene gemagtigden waren afgezonden, waarfchouw-
de hij een menigte dier ongelukkigen tegens deze lagen, waar
door velen 't gevaar ontkwamen. •• • • WAGEN., Vad. Hift.
VI. D. bl. 265.
. BEERINGS (GREGORIUS), Konstfchüder, is geboren te
Mechelen ; hadt in zijn jeugd Italien bezogt, en fchilderde zeer
aartig en bevallig, in waterverf, ruïnen en antieke gebou­
wen. Gedurende zijn verblijf te Rome, zijn geld hebbende
doorgebragt; fchilderde hij, om fpoedig weder aan ander te
geraken, op een ftuk doek, den Zondvloed, waar in niets dan
een regenagtige lugt, veel water en de dobberende Ark zonder
bijvoeging van enige beelden gezien \verden. Gevraagd zijn­
de , wat die verbeelding beduiden wilde ? antwoordde hij ;
den Zonnvloed; en op de twede viaag, waar dan de menfchen
waren? hervattede hij: zij zijn alle verdronken of in de Ark
en als 't water afgekpen is, zal men ze zien. Van dat tafereel
begeerde ieder een kopij te hebben, en vermits die vaardig
van de hand vlogen, geraakte BEERINGS zijn buidel welhaast
weder vol geld. Hij overleed te Mechelen in 1570. . .
K. v. MANDER, Leven dei' Schilders, I. D. bl. 161.
BEERWOUD, voerde in 1384 als Overfte het bevel in
Bergenoizoom; het was een fchurk, want hij fmeedde den ver»
radelijken aanflag, om deze vesting waar van aan hem. de ver-
dediging was toevertrouwd, in handen van den Spaanfen be­
velhebber PARMA te leveren; doch zijn "'heilloos voornemen,
tijdig ontdekt zijnde, vlugtte hij op de aannadering van den
Grave VAN HOHENLO tot den vijand, en ontweek daar door
zijne welverdiende ftraf. WAGEN. , Vad. Hift. VIII. D.
bl. 21.
BEGA (KORNELIS), een -Konstfchüder, geboren te Haar-
km, was de eerfte en beste leerling die OSTADE in de konst
O 2 or;-

fff flEGYN. (ABRAHAM)
Opgekweekt heeft; zijne moeder was MARIA KORNELISZE, dok­
ter van den vermaarden EORNELIS KORNELISZE VAN HAARLEM-,
dia fraaij tekende en fchilderde, en zijn vader een houten
beöldfnijder, BIETER JANZE BEGYN genaamd. KPRNELTS werdt
een groot meester in 't fchilderen van boere-gezelfchapjes-,
maar teffens een losfe knaap, zo dat zijn vader hem niet lan­
ger, vóór zijn kind wilde erkennen, waarom hij ook niet meer
den naam van BEGYN wilde voeren, maar veranderde dien in
liEGA* Hij is niet getrouwd geweest, maar was fmoorlijk ver­
liefd op een jonge juffer, die door de pestziekte wierdt aange­
tast, en die hij niet in haar kommerlijken toeftand willende
verlaten, nagt en dag oppaste; waar door hij ook zelve van
dip vernielende kwaal wierdt aangetast, welke hem kort na
zijn meisje, op den 27 augustus 1664 in 't graf fleepte. Zijn
penfeelkonst, gefchat onder de beste foort van .dien aart,
pronkt in de geachtfte kabinetten van Nederland. Ook heeft
hij een geëtst werkje van zijne hand uitgegeven, uit 24 plaat­
jes beftaande, dat overheerlijk is. J. C. WEYERMAN,
Léven der Schilders, II. D. bl. 92, 93. K. v. MANDER, Lever,
der Schilders, II, D. bl. 160. A. HOUBRAKEN, Schouwburg &c.
I. D. bl. 349.
BEGYN (ABRAHAM), Konstfchüder, is geboren in 1650.
heeft veel jaren in Holland en wel den meesten tijd in 's Hag-
gewoond. Hij is een groot meester in de konst geweest; de
Voorwerpen van zijn penfeel waren landfehappen, water- cn
landgezigten, geftoffeert met beelden, bomen en beesten. Hij
verftondt de doorzigt- en bouwkunde in den grond , zo dat hij
uitnemend bekwaam was om grote werken te vervaardigen;
zo als men in 's Hage ook nog verfcheidene kamers vindt;
die heerlijk van hem zijn gefchüderd en van een ongcloofliik
rijke ordonnantie. In 1690 werdt hij aan het Hof des Keur-
vorsts van Brandenburg naderhand Koning van Pruisfen, alsHof-
fchüder beroepen. Hier vondt BEGYN een ruim en open veld,
Om aan zijne konstvermogens den vrijen teugel te vieren; want
Sie Vorst gondt h.Gin door zijn gantfe heerfdiappije, om ali.a
' f' hoofd-

teBKS» (ALBERT)
hööfdftéden3 omliggende kastelen eii laiïdgezigten, 'af té te­
kenen ; naar deze tekeningen fchilderde hij dan grote ftukken
welke in uitgeftrekte zalen geplaatst wierden, en tot groet ge­
noegen van den vorst uitvielen',
ABRAHAM was een man van een vcorbee'dig goed gedrag*
'en is enige jaren voor den vorst overleden; zijn dood was
zeer onverwagt en fchielijk, want ABRAH. TERWE.ITEN en an­
dere Konftenaars in de zaal komende daar hij bezig was met
fchilderen, nodigden hem tot ene wandeling uit, het gene hij
op een beleefde wijze affloeg, doordien hij nog iets te do£n
hadt, daar nog ruim een uur werk aan was, belovende egtér
dat zo dra Zulks afzoude zijn, hij bij hen zoude kbmèn. Doch
in plaats van dit, deedt hem de dood den weg naar de eeuwig­
heid bewandelen; want van de ftelling tredende, en de trap rf
naar beneden willende gaan, gevoelt hij zig niet wefj houdt
zig aan de leuning vast, en fterft met het palet in de hand
op dat zelvde ogenblik 5 hebbende in de andere hand enig
geld, dat bij iemand naar wie.: hij wagtte , wilde gevetf*
deez' boven komende; vondt hem tot zijn grote ontzetting in
die geffalte, en maakte zijn dood aan 't Hof terftond mgfr
baar. Op deze wijze is die grote Meester uit den t. d Wesgg.-
lukt, 'nalatende ene dogter bij zijne weduwe, nevens den
goeden naam van een deugdzaam man geweest te zijn t dig
zijn vorst wel en met roem bediend heeft. — J. v. Goot,,
Meuwe Schouwburg, I. D. bl. ico-102.
BÈIERLINCK, zie BEYERLLNCK;
BEJLLNG (ALBERT), een msn die zig 20 in zijn léven,
als met zijnen dood, te:: tij ie van vrouwe JAKOBA VAN' Btf$è
REN, beroem ! gemaakt, en den naam van den Hollamlfen RE-
GULUS heeft verworven. Wanneer de zaken vari vorftm JA-
KdBA reeds' zo vérre waren verlopen, dat Hertog JAN VAN
BRABAND tot Graav van Holland en Zee.and gehuldigd WÉ)$
poogde zij fommige fteden weder magtig te worden. FLORIS
VAN KTFHOBK verdt ten dien einde met enig volk naar
Schoonhoven gezonden, ten èin. ]
e die ftad te bcmagdgen, het
Ó 3 Wvlk

214 BELNTEMA VAN PËIMA. (JOH. ÏGNAT. WORP)
welk ook door verftandhouding met enige Burgers daar bin­
nen , welhaast ten uitvoer wierdt gebragt. Maar het flot
waar in zig WILLEM VAN DEN COULSTER en ALBERT BEILING
bevonden, bood zes weken lang, dapperen tegenftand, tot
dat zij door hongersnood gedwongen , met de bezetting uit
50 man beftaande , onder beding van levembehoud BEILING
alleen uitgezonderd, zig overgaven; hij moest ter goedkeuring
van vrouwe JAKOBA gevangen blijven. ALBERT verzogt ont-
flag voor een maand, ten einde zijne vrienden te bezoeken;
KYFHOEK vergunde het hem, onder voorwaarde van na ver­
loop van dien tijd, te zullen te rug komen; tot ieders verwon­
dering, hieldt die dappere man zijn woord; hij ftelde zig in
's vijands handen, fchoon hij te voren wist, het met den dood
te moeten bekopen, zo als ook gebeurde. KYFHOEK liet hem
den zelvden nagt van zijne terugkomst, op de molen werf in
de aaide begraven; het gefchiedde in den donker, doordien
ALBERT, wegens zijn gedrag door een ieder bemind worden­
de, men het vonnis niet in 't openbaar en bij dag durfde ten
uitvoer brengen. M. Vossius, Jaarboeken, bl. 644. Iaat zig
over deze wrede daad dus horen: „ Hadt KYFHOEK de geheu-
„ genis van dit fnode ftuk ten zeiven dage met een konnen
„ begraven, dan zoude Zijn deugd bij de nakomelingen niet
„ bezwalkt zijn; maar, nu hij zijne getrouwheid aan JAKOBA
„ betoond, en zijne overwinnirge met die vuile daad befmet
„ heeft, zal BEILING eeuwig met eere leven, en hij daaren-
„ tegen in vervloekinge bij de nakomelingen zijn." Deze
fchandeliji e daad viel voor in 1424. GOUDHOEVEN,
Kronijk, fol. 449. VELDENAAR, Kronijk, bl. 124. WAGEN--,
Vad. Hift. III. D. bl. 463, 464.
BEIMA, zie BEYMA.
BEINTEMA VAN PEIMA (JOHANNES IGNATIUS
WORP), Doktor in de medicijnen, gaf een boek uit, met
den tijtel van 3Elrjentecn fjllïpmiüöel/ geheel beftaande uit den
lof en de aanprijzing van het tabaksroken. SIM. DE
VRIES, Merg van allerlei Boeken, bl. 48 enz.
BEIS-

BEISSELAAR. (MARTINUS VAII) |||
BEISSELAAR (MARTINUS VAN), géboren te Goes, iri
het jaar 1667, was de zoon van een groot Graankoper in dié
Rad, en zijne moeder was ene Juffrouw EVÊRSDYK. MARTIHUS
kwam Iaat aan de ftudie, doordien bem sijne ouders tot hèt
beroep van Notaris gefchikt, en teh' dien einde op zodanig
comptoir befteld hadden; doth de jongeling hier geen zin iii
hebbende, én meerder geneigd tot verhevener letteröeffeflifi»
gen, wierdt naar de akadeinié gezonden, daar hij zo vlijtig zijia
tijd waarnam, dat hij binnen korte jaren Froponent wierdt;
en voorts daar aan tot Predikant te Övcrzande en Driewegen,
onder de klasfis van Éuidbeveland wierdt beroepen 4 ëri van
daar op den' 5 december 1696 naar 's Herenbroek t onder de
zelvde klasfis wierdt verplaatst; voorts den 3 julij te öcstzdü*
burg, op het eiland Walcheren; en van daar den 28 april 1709
te Vlisfingen, daar hij verbleven is tot aan zijnen dood toe;
welke voorviel op den 5 feptember 1722, in den ouderdom
van 55 jaren,
BEISSELAAR is getrouwd geweest, met ene Juffrouw ÖPHO*
VEN , van Goes afkomftig, doch die van der jeugd af aan s in
's Hage was opgevoed en woonde; hier heeft hij twee kinderen
bij verwekt; ene dogter, die getrouwd is geweest met Bürgë"
meester MATTHYS FRUYST ; en een zoon, dié te VAsfingèn de
waardigheid van Schepen heeft bekleed, en die ter vrouwe
nam SUSANNA WULPHERT , uit welk huwelijk een zoon en twee
dogters gefproten zijn.
Van de BEISSELAARS zijn 'èr nog te Goes in wezen. Ooi;
vindt riïè'n op het jaar 1692, enen LUKAS VAN BEISSELAAR,
als toeziend Rentemeester te Goes, en enen MARTINUS VAJÏ
BEISSELAAR, Burger officier ter zelvde Rede, die in génoèm«
de jaar,- dat de vrijheidminnende regering en burgerij Van
deze ftad om het voorftaan van hare regten, ten einde öra
aan de onbegrensde heerszugt van WILLEM' DEN III, vóed-
zel te verfchaffen, zo deerlijk moesten lijden, benevens andé<
ren in hegtenis wierdt genomen en nauw bewaard, en na»
derhand bij vonnis is gebannen. —— Btekz. 1722. b. bl- 42:,
O 4 êo*

*I6" BERE. (RUDOLF VAN DER) BEKEER. (BALTH.)
GODEW. VROLIKHERT, Vlisf. Kerkhemel, bl, 219-221. WAG 1
Vad. Hifi. XVI. D. bl. 204. 216".
BEK, zie BECK.
BEKA, zie BEEK (JOHANNES VAN).
BEKE (RUDOLF VAN DER), geboren te Breda, was in zijn
leven Deken van 't kapittel te Tongeren, en een zeer voor­
naam Digter en ILftoriefehrijver. IRj heeft het grootfte tijd­
vak van zijn leven te Romen doorgebragt, alwaar hij ook in
1403 zijn arbeidzamen levensloop eindigde. Verfch.idene
van zijne werken zijn lang na zijnen dood door den druk ge­
meen gemaakt; als ondér anderen: 1. De Canonum 'obfervdtitia,
in Svo. Col. 1568. è? Paris. Tom. Vl. Bibl. Patrum. 2. Hifto-
ria Episcoporum Leodienfium , ab anno 1327. usque ad annw
1360, in Tomo tertio Rerum Leodienfium a JOANNE CHAPEAVIL-
LIO editarum. 3. Martyrologium, veifibus complexum. 4. Calen
darium Ecclefiasticum, Lovan. VAL. ANOR., Bibl. Belg.
J. E. VAN GOOR, Befchr. van Breda. pag. 303, 304.
BEKKER (BALTHASAR), Predikant te Amfteldam, een
der vermaardfte Theologanten, daar bij een man van zeer
grote geleerdheid, die niet alleen in zijn vaderland, maar ook
in geheel Europa zig beroemd heeft gemaakt , door zijn uitmun­
tend doch zonderling werk, getijteld:

ÉÈKKER. (EALTHASAR) sjo­
tte akademre te Groningen, oeffende zig ald?ar met veel ijver
in de wijsbegeeite, gefchiedenis en de geleerde talen, te-
vastere grondlegging voor zijne ftudie in de godgeleeidheid.
In de hebreeuwfe taal hadt bij in't bijzonder tot lee meester
den beroemden JAKOS ALTING, met wien hij erewaime vi enr-
fchap aanging, die tot aan de dood van den Hoogleraar fteeds
heeft voortgeduurt en nimmer is verkoelt, Wordende ook fteeds
levendig gehouden door er.e onafgebrokène biicfwi. leling; ja
BEKKER zijne grote achting voor deez'- leermeester, ftfekte zig.
zo ver uit, dat hij na zijnen dood a.le dèszelvs we;ken ver­
zamelde, en die door ene voorrede van hem voorz'c -
, te
Amfteldam in V Delen in folio in "t licht gaf. Van Groningen
vertrekkende, bezogt bij de hogefchool te Franeker, alwaar
bij gedurende het tijdvak van vier en een halfjaar, het on­
derwijs in de godgeleerdheid, door de aldaar toen aanwezig
zijnde beroemde Profesfoien in dat vak, genoot. Den 10 april
1655, werdt hij in de klasfis van Franeker geëxamineerd zijn­
de, na een allerloflijkst onderzoek tot Proponent aangenomen,
en kort daarna tot Rector der Iatijhfe fcholen van die ftad
aangefteld; van welke post, die gants en al niet na zijn :' Ü
was, volgens zijn eigen zeggen, de g ede Goo hem ontzettede,
door het beroep op hem uitgebragt te Oosterlittens, alwaai hij
den 13 april 1657 Predikant werdt. Hier was het dat Hij zij­
ne Ietteroetlenïngen met de grootfte ijver voortzette, tragten-
de niet alleen zijne verkregen kundigheden te befchaven en
uit te breiden, maar'die ook, behalven door and&e middelen ,
te vermeerderen, door ene geleerde briefwisfeling met de he­
ren COCCEJUS , ALTING en meer voorname mannen. Dan ene
zaak die in deze tijd zijn naam inzonderheid beioemd maakte,
was, dat hij de flegte gewoonte verbeterde, die 'er genoeg­
zaam algemeen ten platten lande in Friesland plaats vondt,
dat, namentlijk, de Predikanten op de dorpen , des zondags
maar eens predikten, en geheel geen huisonderwijs of cate-
chifatien aan kinderen en meer gevorderden in c'e wsarfr.id,
verleenden. Dit vondt BEKKER onbehoorl. k, hij fpia' 'er zelv*
met zijne gemeenzaamfte vrienden over, als van ene taak, die
O 5 hij

?i| BEKKER. (BALTHASAR)
hij begreep dat hem opgelegd was, om ten minften in zijne
gemeente te verbeteren; hij deedt zulks, predikte des zondags
tweemalen, en rigtede ook een openbare catechifatie aan; tot
leiddraad van welk onderwijs, hij, en zulks was zijn eerfte
Jcttervrugt, een korte Catechismus opftelde en liet drukken
ónder den naam van (Öcrnmue ïimücrter. Deze zo prijzend
waardige handelwijs van BEKKER, wierdt egter niet algemeen
door zijne ambtgenoten goedgekeurd; ja hij haalde "zig de
vijandfehap van fommigen dezer broederen op den halze, wien
de zorg voor het welzijn van de aan hun toebetrouwde ge-
meentens niet zo zeer, als wel ene gemakkelijke levenswijze
ter harte ging ; doch BEKKER ftcorde zig hier in 't geheel
hiet aan , maar voer voort, *t gene hij pligt noérnde°, met
ijver te betragten; Met dit al, groeide 's mans achting hier
door bij veien, ook" verwierf hij in 1665, de waardigheid van
Doktor in de Godgeleerdheid te Franeker , en Ook nog dat
zelvde jaar, wierdt hij als Predikant in die ftad beroepen, en-
op den li januarij 1666, in den dienst bevestigd. Terwijl
BEKKER hier het leraarambt bekleedde, gaf hij aan enige ft*
dènten onderwijs aan zijn huis, dan zulks droeg geenzins de
goedkeuring van de Hoogleraren weg, te' meer, doordien de
ftudenten betuigden, dat zij zig uitnemend wel bij zijn onder­
wijs bevonden;-zij verzèttedfen zig 'er bijster tegen, en lieten
hem zulks verbieden; doch BEKKER bekreunde zig des luttel;
hij begreep als Doilor fheohgi*, het regt van onderwijs té
hebben. Dan de Hoogleraren lieten 't 'er niet bij berusten,
zij bragten hunne klagten voor Curatoren, welke bij 's lands
Staten uitwerkten, dat aan BEKKER bij zekere geldboete
wierdt verboden, met dit onderwijs voort te gaan; hij moest
gehoorzamen, doch het gevolg was, dat veie zo in- als uitland,
fe ftudenten de akademie verlieten, 't welk fommige Profes-
foren nog knoniger op BEKKER maakte,
In de tijd dat BEKKER nog als ftudent in de godgeleerd­
heid te Franeker verkeerde, hadt hij reeds fmaak opgevat voor
de Cartefiaanfe wijsbegeerte, welke in dat tijdvak in haar op­
gang, dcch teven;, gelijk doorgaans het lot van nieuwe leer- .
wij-

BKKRER. (BALTHASAR)
«rijzen is, bij velen in grote haat Rondt; hier van kan onder
anderen ten bewijze ftrekken , zeker Gravamen in 1C68, door
de klasfis van Leeuwarden, op de Friesfe Sijnode gebragt, be­
helzende onder anderen middelen, om de fchaJelijke nieuwig­
heden der philofophie van CARTESIUS t keer te gaan: ,-, dat
„ men van 's lands Overheid moest verzoeken een bevel, dat
„ geen Profesfor, Dokter of Magister, wie hij zoude mogen
„ wezen, 't zij in de akademie of daar buiten, in 't geheel
„ of ten de'e, met woord cf pen , zou mogen vocrfiellên, de
philofophie van CARTESIUS, ten zij ze geiept wierdt om ze te
„ wederleggen." Met zodanigen konstgreep tragte men de
voortgang van ene leerwijze te Ruiten, die fchoon de meesten
welke 'er zo vinnig op gebeten waren, niet eens kenden,
maar om dat niet in hunne kraam te pas kwam, gaarne ver-
oirdeeld zagen; ook was het enkel te doen, om BEKKER een
gevoeligen neep te geven, wiens nieuwigheden, zo als zij
het noemden, en die waarlijk ingerigt waren, om beter en
redelijker Christenen te vormen, gants en al niet met hunne
ingebeelde gevoelens van regtzi: migheid ftrookte; onze brave
man begreep zulks ook, en dat men 't met dit Gravamen, in­
zonderheid op hem geladen hadt; hij oirdeeide het deswegens
raadzaam, een nauwkeurig berigt, betrekkelijk deze wijsbe­
geerte, in 't ïaüjn op te Rellen, om daar door fommigen,
welke hem onverhoord, zonder de fchriften van CARTESIUS
immer gelezen te hebben, en dus zonder de gevoelens van
partij te kennen, veroirdeeld hadden, nauwkeuriger kennis
van zaken te geven; dit berigt, noemde hij: Admonitio candidh
l§ fmcera de Phihfoplda Cartejlana; hij zondt het aan de Sijno­
de, in meij des gemelden jaars 1668, te Leeuwarden vergaderd.
In het zelve onderzogt hij, welke gemeenfchap 'er p'aats
vindt, tusfen de wijsbegeerte en godgeleerdheid; en hij toond
aan, dat de Cartefiaanfe wijsbegeerte, in geenen dele ftrijdt-met
enige geloofspunten; dat de vrijheid om philofophife de lingen
te opperen, door geene kerkelijke wetten behoord belemmerd
te worden, teffens aan de hand gevende, door welke midde­
len philofophife gefchillen bij de Kerk behoren beflist te wor­
den,

2?ö BEKKER. (BALT'HASAïS)
' den; Zuil: feéfl openbaar én hartig verdédigfcbïift, haaldi
BEKEER een algemeen misnoegen öp den hals, doch door tus-
ffenkomst van anderen, wierdt de zaak tot zijn genoegen bij­
gelegd. In het zelvde jaar 1668 , hadt BEKKER een tweda
Catechismus, lil vragen en antwoorden, welke hij U&efheÖeA
noemde, in 't licht gegeven; waar op een derde van
iets meerder uitgebreidheid; voor volwasfenen, onder den
tijtel van: ©aste &ptfee/ volgde. BEKKER"ftondt nu bij ieder
voor een openbaar Carteftaan te boek, en eer zijne ©agt*
£sp-tj$c/ welke hij in 1670 ter drukpersfe gaf, tot op een der­
de gedeelte was afgedrukt, liep reeds het gerugt, dat zij veis
Canefiaanfe en andere ketterijen behelsde. Tot gerustftelling
gaf BEKKER, de afgedrukte bladen van dit werk, te lezen, aan
drie Hoogleraren te Franeker, en aan verfcheiden anderen,
op de hoge en doörlugtfge fenolen der naburige gewesten; al­
le welken, met enige weinige uitzonderingen, daar over hun
volkomen genoegen betuigden.
Dit werk afgedrukt en in 't licht gegeven zijnde, wierdt
tóet grote graagte gelezen, intusfen dat het gerugt, dat het
verfcheidene ketterijen behelsde, wijd en zijd werdt verfpreidj
ja twe Hoogleraars kwamen 'er opèntlijk voor uit, dat het in
verfcheidene opzigtön met Socinianerij bennet was: welke be-
fchuldiging zij ook , daar over aangeïproken , vol hielden.
BEKKER daagde hen , op raad van fommigen, voor het Hof
Provintiaal van Friesland, doch een derzei ven, met name Jo-
KANNES WUBBENA, wist bij den Prefident der Gedeputeerde
Staten van dat gewest te bewerken, dat aan den gedaagden
quanfuis wierdt verboden, niet voor het Hof te verfchijnen,
en BEKKER wijders op ene boete van 25 gouden Friesfe rijders
gelast, hen niet verder te moeijen. De Gedeputeerde Staten
eisten vervolgens het ad vijs der drie bovengemelde Hooglera­
ren, wier ogen middelerwijl, ene ongemene verlichting moe­
ten bekomen hebben; want daar zij voorheen het werk ge­
noegzaam hadden goedgekeurd, vonden zij hu daar in niet
minder dan 36 of 37 punten, vol van fnode ketterije; waar­
om zij van begrip waren,- dat het niet behoorde verfpieid n
wcr--

BEKKER. (BALTHASAR) A 3 ?
worden. Dit advijs werdt door de Staten aan de Friesfe Klasr
ftn gezonden, met bevel: „ om 't zeive nevens het boek te
J onderzoeken, en haar oirdeel aan de volgende Sijnode me^
,i de te delen." Dit.bevpl gaf aan BEKKER moed, en vervul-,
de hem met hoop, doch die verdween eensklaps, wanneer
Oen maand daar na, en wel vier maanden voor dat de Sijnode
vergaderde, 'er ene Woarfchomnng der Gedeputeerde Staten
van. Frics}and verfcheen, waar bij het drukken en verkopen
der ©as'tc JbpijjC/ op ene boete van 35 rijders, verboden,
en dus het boek nog niet onderzogt'zijnde, verpirdeeld wierdt,
BEKKER vervaardigde hier op een verdedigfehrift, onden den
tijtel van: Üoöirj "iilltlnaCJu / het weik bij aan de Klasfen rond
! zondt, met verzoek, dat hij de overige bezwaren, zo 'er eni­
ge waren, voor haar of voor de Sijnode mogt vei antwoorden;
biedende tevens aan, zo 'er bij enen tweden druk der ©a.éte
^>uij;e / iets te veranderen viel, hij zig daar na fchikken zou­
de ; deze aanbieding gaf aan velen geen gering genoegen ; doch
wanneer hij een antwoord op zeker berigt der Franeker Hoog­
leraren ter drukpersfe hadt gegeven, wierdt het verder drukt
Hen daar van, door hogerhand verboden. Kort daar na boodt
hij aan, tegen zijne befchuldigers voor de Sijnode gehooid te
worden; dit wierdt toegedaan; maar in de plaatze van voj-
doenende reden van bezwaarnisfen, vernam hij hier alleen,
dat men zijn boek, fchoon een geleerd gefchrift noemende,
'cr nogthans verfcheiden vreemde uitdrukkingen, oujehriftmatig:
JlcU'.ngen en gevaarlijke gevoelens, in ontdekt hadt. BEKKER gaf
: , zijne hoogde verwondering over deze uitfpraak te kennen; te
meer, daar het, ingevolge dc eigen bekentenis van den voor­
zitter van het Sijnode bleek, dat deze vergadering flegts de
advijfen, en geenzins de aanmerkingen der Klasfen, hadt nage­
zien, en daar uit dit befluit opgemaakt; ook werdt het her­
drukken der Baste ^uu;e van nieuws, op ene boete van 50
rijders, verboden. Dit fcheen nog niet voldoende, maar de
Klasfis van Franeker, zogt daar te boven een fchrifteiijke be­
lofte van hem af te persfen, om geene der dingen, welke zij
cis aandotclijk in zijn boek hadt aangemerkt, bij monde of
go

822' BEKKER. (BALTHASAR)
gefchrifte, openlijk of heimelijk te leren; doch van dit Vonnii
beriep BEKKER zig op de_ volgende Sijnode, welke in junij des
jaars 1672, fe Franeker zou vergaderen; hier wierdt hij daar
van vrij gefproken, en de Klasfis gelast, het geftreken vonnis
in haar boek te rojeren. Met dit al, namen de kwellingen,
BEKKER over zijn boek de ©agte J>pij$c aan edaan, in 't ge­
heel nog geen pinde. Hoe zeer bij ook fommige uitdrukkin­
gen, over welke men 't meest gevallen was, verfchikte; met
behoudenis egter zijner oude gevoelens; hoe zeer hij de onbe­
gaanbaarheid en tegenflrijdigheid der advijfen van fommige
Klasfen aantoonde, 't was vergeefs; men wist gefladig nieuwe
•Zwarigheden aan te voeren, en hem dus onophoudelijk werk
te verfchaffen, Intusfen was het zeer vreemd, dat, terwijl
BEKKER'S boek in Friesland genoegzaam ene algemene afkeu­
ring onderging, nogthans verfcheidene beroemde en om hunne
regtzinnigheid zeer vermaarde Godgeleerden het hooglijk pre­
zen , en betuigden, daar in niets, dat met reden kon gewraakt
worden, te hebben kunnen vinden; onder dezen munteden
inzonderheid uit, de Heren FRANC. BURMAN, CHRIST. PERI-
ZONIUS en JAKOS AXTING; die als uit enen mond betuigden,
dat zij het beek van BEKKER , ön;c genaamd, voor
geleerd, regtzinnig, en met de formulieren van enigheid over­
eenkomende , venden.
Onder zo veel gewoel en verdrietelijkheden, was het geen
wonder, dat BEKKER hijgend verlangde ene provintie te verla­
ten , daar men zijne braaffte pogingen en beste inzigten vergalde;
hier toe kreeg hij in 1675 ge.egenheid, wanneer hem het be­
roep in het vermakelijke dorp Loenen in Holland aan de Vegt
gelegen, werdt opgedragen. Men begrijpt dat hij niet aarzel­
de om het aan te nemen; en hier was het dat de aangename
rust dien hij genoot, hem gelegenheid verfchafte, zig op we­
zenlijker en nutter oeffeningen, dan het zwaardrukkend werk
om gefchilftukken famen te ftellen, onledig te houden. Dan
hij verbleef egter niet lang op deze ftandp'aats, maar wierdt
in 't volgende jaar naar Weesp beroepen, nam in 1677, als
Predikant den legerdienst waar, en- vertrók twee jaren later,
na-

BEKKER. (BALTHASAR)
namelijk in 1679 naar Amfteldam, alwaar hij den 4 december
bevestigd weidt.
Op het einde des jaars 1680, vertoonde zig bijna door ge­
heel Europa , een Komeet, welker Haart fomtijds omtrent
70 graden bejoeg. - Zij wierdt hier te lande gezien, tot in
februarij des volgenden jaars, en in 't algemeen gehouden
I als een voorbode yan velerleije rampen en onheilen. BEKKER
een geflagen vijand en waakzame beftrijder, yan alle voorbc-
duidzels, nam deze gelegenheid te berde, om ware J
t doen­
lijk,' de bijgelovige menigte van dezen waan te ontheffen. In
1683 gaf hij zijn werk over de Kometen in 't licht, getijteld:
©nöcrjorft ban De betefcxntnrj Der öometen / bij getegenfjeiö
ban De gene/ Die in Deiaren 1680/ IÖSI en 1682/ gcfcbcncn
hebben/ in 4to.; in welk gefchrift hij inzonderheid bedoelde
pm te bewijzen, dat deze verfchijnzels voor geene voorboden
van goed of kwaad moesten gehouden worden, maar onder
de hemelfe lighamen gerangfehikt, en gelijk de andere fter-
ren, welke op gezette tijden verdwijnen en te rug keren
aan vaste en beiïendige wetten, door den Schepper van het
Gants-al zeiven gefield, zijn ondergefchikt. Voorts betoogd
deez' kundige Leraar, dat het met de ftijl der H. Bladen
ftrfjdt, dat men de verfchijningen van fterren ten kwaden
duide; verder, dat alle voorzeggingen buiten GODS woord uit-
• drukkeüjk zijn verboden, en wel inzonderheid, die welke
uit den loop des hemels en der fterren worden afgeleid; op
deze en meer aangevoerde gronden, bewezen hebbende, dat
het gevoelen van de voorbeduiding der Kometen vals is, be­
toogd hij, dat dus die genen welke dat gevoelen voorftaan
i tegens- het Opperwezen zondigen. Tot dus verre alleen van
de doling gelproken hebbende dien hij verfoeit, ten einde die
te wederleggen, poogt hij verder als een Christen leraar te
betogen, dat de mens daar des te groter affchrik van behoort
te hebben, als hij bemerkt, dat deze fchadelijke doling uit zijn
; eigen onachtzaamheid omtrent GODS allerheerlijkfte werken
voortfpruit: „ Het is bij ons welervare Hollands volk," (dit
zijn de eigene woorden van BEKKER,) ,, niets groots het zee-

*H BEKKER. (BALTHASAR)
„ watej- eiken etmaal te zien twemaal ebben en vloeijen?
„ maar duurteen van beiden wat langer, zonder dat men de
„ oirzaak ziet, dan is 't wat wonders. Vraagt iemand na
„ d'oirzaak van een werk, dat de natuur gewoonlijk doet,
„ hij krijgt ligteüjk een fchamper befcheidt; gelijk een boer bij
„ Leijden gaf: vraagt gij, zeide hij tot een Geleerden, /20e
„ dat komt? dat weet ik wel. Hoe komt 't dan? Dat is altijd
„ zo, fprak de goede man. Zie daar 't geheim, 't was altijd
„ 20, en daarom geen wonder,' noch waardig om te onder-
„ zoeken. Maar verneemt men vis of vogel die men hier te
„ lande niet gewoon is, men wil weten, niet zo zeer waar
5, dat van daan komt, maar wat het beduid: In 't jaar 1577,
„ zegt HOOFT, desnagts voor den inval te Amfteldam, quamen t
„ ter Heijde, een zeedorp in Zuidholland, 139/14. Walvisjeheit
„ zo digt onder't land gezwommen, dat 'er een aan Jlrand klemd
„ d'anderen, om hem te veriosfen, bliezen kragt van water ter
„ uit, en twee der voorbarigJien bekoften hunne trouwharti
„ met ge'ijk ongeluk. De grootjle was lang luttel min dan 50,
„ hoog bj de 14, breed 10 voeten ruim. Van dezeljjle zoo
„ ongedierte was den 2 van Hooijmaand, in de Scheide tot Sastin-
„ ge, een aangekomen, lang 58, dik in de rondte 43, breed va
„ Jlaart over de 13 voeten. Deze zeldzaamheden, als beduidz
„ van genakende ontfteltenisjen , Jlonden den volke dro.flijk
„ Maar uit wat ïeden ? Hadden onze Hollanders nooit meer
„ dan 13 of 14 walvisfehen om de Noord vernomen ? ja, maar
„ zo digt onder ors land niet. Dit was de zeldzaamheid, en
„ die alleen Jtond den volke droeflijk voor. De natuurlijke fchrik
„ achtigheid des menfehen helpt hier niet weinig toe, en
„ 't wan- en waan-geloof moeten bijzonderlijk in dezen vei>
„ dacht zijn. D'onwetenheid, fchrik, en vreze zijn de on-
„ vaste gronden, daar het bijgeloof op rust, zijnde dit een
„ gebrek, Rrijdig met de godsdienftigheid, door overmaat."
Met dit werk, en nog een ander, niet lang daar na in 't licht
gekomen, zijnde ene ©erfstaring ober be bocijjcgfjingcn ban
DANIËL, verwierf hij veel roems, bij alle hoogfehatters van
gezond verftand en wezenlijke geleerdheid.
Dan

BEKKER. (BALTHASAR) **$
Dan het gene den naam van BEKKER wel het meest be-
toemd gemaakt, Ja vereeuwigd heeft; is zijn werk, tot tijtel
voerende: SSetober&e Wmdis/ jijnbe'eeu grcnöig cmocr*
joeh ban 't gemene geboelen / aangaande be

zzS, BEKKER. (BALTHASAR)
pq bekwaamheid hadden, om 's Konings droom te verklaren •
de woorden zijn: Want de fake die de Koningh begeert, is te
f\t'a;f * ende daar en is niemant, die dezelve y.or den Koningh
'kennen, kan geven, dan de Goden, wekker wooninge bij 't v
•liet eti is. Hij onderzogt daar in het vermogen, welk den
Duivel doorgaans wordt toegefchieven, en deedt, ten zei ven
einde, hog ene leerreden over EXOD. VUL vs. 18. Hij ver­
handeld hier in de vraag, welke tog de reden zijn mogt,
Waarom de Toveraars aldaar vermeld, zo wel geene luizen als
varfthen en flangen konden voortbrengen? Nog tweemalen na­
derhand predikte hij over gelijkfoortige onderwerpen, als eens
pver de Toveresfe van Endor of SAULS Waarzegfter, i SAMUEL
XXVIII. vs. 7-25, en eens over JOBS Duivel. In de beider
laatfte predikatiën, die hij te Amfteldam deedt drukken, be­
weerde hij inzonderheid, dat de zogenaamde Toverijen en Spo­
ken , eer voor bedrog van menfchen , dan voor werkingen
Van den Duivel moesten gehouden worden, tevens te keimes
gevende, voornemens te zijn, iets wegens de Toverijen es
Spoken in 't licht te geven. Intusfen dat hij bezig was, met
"x gene hij op den predikftoel hadt geleraart, in gefchrift te.
{tellen en te befchaven, kwam. uit Engeland een verhaal we­
gens, een zeer zonderlinge toverij. BEKKER bepaalde zig ter-
ftond om dit boek met enige aanmerkingen in 't nederduits
uit te. geven; belovende tevens, zijn'werk over de Toverijen
eerlang te doen drukken; en, uit dit een en ander, wierdt
ten, laatiten zijn zonderling boek, de Betoverde Wereld genaamd,
geboren,
In dit zo be'rugte werk, fpreekt hij van de werkingen der
geesten op de lighimen, zodanig, dat hij in dezelve genoeg­
zaam ene volkomene onmooglijkheid fchijnt te Hellen, en ver­
der alle zodanige plaatzen, in welke van Engelen zo goede
als kwade wordt gefproken, en waar uit men derzelver be-
ftaan en werking gewoon is te betogen, geheel anders ver­
klaart; hierom is hij ook verdagt gehouden , het gevoelen der
Sadduteuwen aan te kleven, die aan het beilaan yan Geesten
noch Engelen, geloof floegen; hij heeft zig nogthans van deze
* * . blaam

'BEKKER. (PJALTTIASAK) 22?
blaam gezuiverd, en getoond, dat hij het aanwezen van Gees­
ten en Engelen buiten GOD, erkende. Tot beter verftand,
oirdelen wij niet ondienftig, 's ir.ans gevoelen hier omtrent
voor te dragen, zodanig hij het zelve betoogd heeft in ene
^cftjiftcln'he fatfêfactfe/ aan dc Klasfis van Amfteldam ingele-
' verd: „ Hij erkende daar in namelijk, i. dat 'er Geesten zijn
„ van GOD gefchapen, denkende wezens, geheel wat anders
„, in hunne natuur en werking, dan de Iighamen en hunne
„ werkingen kunnen zijn. 2. Dat deze Geesten zijn, ofmen-
„ fchelijke, dat is onssjrrenfehen door de fchepping gegeven ,
„ en voortgebragt tot een lighaam, om met het zelve verenigd
„ zijnde, te werken. 3. Of ook andere, die tot geen lighaam
„ zijn gefchapen, om in vereniging daarvan, gelijk de men-
„ fchelijke ziel te werken. 4. De Geesten die tot geene ver-
„ eniging met bijzoirdere Iighamen gefchapen zijn, worden in
„ de H. Schrift, Engelen genaamd, die dan gefchift worden,
„ in goede en kwade; het hoofd der goede Engelen, is Mi-
„ CHAÖL, gelijk hij, die genoemd wordt Duivel en Satan, het
„ hoofd is van de kwade. 5. Dat de goede Engelen, in de
„ volmaaktheid hunner fcheppinge volhardende, GODS Engelen
.„ genaamd worden; en dat hij dezelve gebruikt naar zijn be-'
„ lieven in het uitwerken zijner oirdelen, tot dienst zijner
„ uitverkorenen en tot ftraffe der godlozen; maar dat de boze
„ Engelen, van GOD afgevallen, en daarom, naar hun hoofd,
„ des Duivels Engelen genoemd, in de helfche verdoemenis
„ verftoten, en vijanden van de gelovigen zijn." Ook bekend
BEKKER te geloven, „ dat 'er een Duivel is, nogthahs niet
„ meer dan een, doch die vele Engelen heeft." Dus kwam
het op de werkingen van den Duivel omtrent de menfehen
aan, die hij duidelijk ontkende; doordien hij beweerd, dat de
Duivel met ketens in de helle geboeid en hem alle magt be­
nomen is. Doch doordien dit ronduit ftaande te houden, te
veel zou aanlopen tegens GODS woord en tegen de formulie­
ren van enigheid, welke hij ondertekend hadt, die de verlei­
ding van den eerften mensen tot de zonde, aan den Duivel
toefchrijven, erkent BEKKER hierom, dat de Duivel wel de
P 2 oir-

£1$ BEKKER. (BALTHASAR)
pïrfprorjg van het kwaad is, maar op welk ene wijze, bepaald
hij nergens; bewerende tevens., dat de Duivel hier om ver­
doemd en m de, helle verftoten is, en noch door zig zei ven,
noch door zijne Engejen werkt. Het verhaal van 's menfehen
eerfte verleidinge, erkent hij wel ene befchrijving van net
Werk des Duivels te zijn; doch hij gelooft niet dat die gefchie­
denis alzo gebeurd is, gelijk zij verhaald wordt, maar ver­
klaart dezelve in enen. leenfpreukigen zin. Qp de zelvde wijze
handelt hij met de. verzoeking van CHRISTUS in de woestijnej
welke, hij opvat als ene inbeelding des. Zaligmakers, die zig
den Duivel, in eenzaamheid zijnde, dus fpiekende verbeeld­
de, en a'zo beftreedt. De, werkingen des Duivels, zijn bijj
hem werkingen van de menfehen zelve, dcch aan den Duivel
tqegefchreven, als die in den eerften me.nsch de boze begeer­
lijkheid die uit de zonde over alle menfehen gekomen is, ont-
fteken beeft. Eveneens verklaart hij alle plaatzen, in weike van
het u.itdrijyen van boze geesten wordt gefproken, van zekere
krankheden, en beweert, dat de H. Schrift, in opzigt van de
werkingen der Geesten, zo goede als kwade,, (preekt naar het
gevoelen der Heidenen, door de Joden overgenomen, die.alle
werkingen, van welke zij geene rede konden geven,'aan ze­
keren Geest toefchreven. Voorts handelt BEKKER van de bij­
zondere gemeenfehap met den Duivel, tot een uitgedrukt"ver­
bond; en na zulks aan de gezonde reden getoetst te hebben ,
gaat hij met dit onderzoek voort, ten aanzien van dat gene,
't welk de H. Schrift daar van aan de hand geeft, en dan be-
vindt hij al mede niets dat naar een verbond met de.n Duivej.
gelijkt, maar wel in tegendeel, dat het gevoelen van zulk een
verbond der menfehen met den Duivel, door kragt yan wel­
ken alle toverijen zouden gefchieden, niet ftrookt met de le-
Vt, noch met de beftieringe van GODS verbond, zo voor als
onder de wet; en allerminst onder 't euangclie, Dus vqrre
dan naa.r zijn inzigt bewezen hebbende., dat het gemeen ge­
voelen yap de toverij, en 't gene daar aan verbonden is, ge-
b^J gn, al is buiten, en, wat mqer is, tegen den Bijbel, be­
fchouwt hij verder, wa,t dan datgene zij, da_t ons de Schriff
van

LEKKER. (BALTHASAR) ïz£
Vén zulke menfehen zegt, en wat zij van huh doén getuigd;
Één dien einde brengt hij de perfonen die zulks betreft eers?
te vouifciijn, om te doén vatten, wat van zulke liedera te
verwagfefi was, wat oogmerk zij baddert, ten welkëri einde Zij
hij gr tên en k'eihen zijn gevraagd èn te werk gefieldJ daar
ha ziet hij Bun hunne handelingen en kunften af j eh vertoond
daar bij de redenen, die 't volk, en zonderling de Koningen,'
zelv in Israël, bewogen, om zig aan deze menfehen te vérga­
pen. Dit leidt hém nu als van zelve om na të géafl, Wat
hu eigehtlijk naar de Schrift van al dat Volk te houden 2ij, en
hij toont aan, dat h m doen van geen vermogen was', dat zij
niet wisten t gene zij voorzeiden 'of als een bijzondere gehei­
menis openbaarden; dat ze waarlijk niets met al dedeh vffl
*t gene zij zig onderwonden, maar alleenlijk zulkön enkelen
fchijn wisten té makfen, en dat daar in hunne gehele konst
beftond. D >'ch nademflal de Bijbel op ettelijke plaatzen ?.ó
fchijnt te fpreken, dat ze in de bezweringen der Toveraars
zelve geen kleine kragt ftelt, zb 'onderzoekt BEKKER , Wat ei-
gentlijk daar mede te kennen Wordt gegeven; èn befhu't, dat
de H. Schrift niet zegt; 't gene zij daar fchijnt te zeggen. .Hier
cp verklaart hij, Waar in dan èigentlijk dit kwaad beftaat, en
hoe 't bijkomt, dat die menfehen met hunne könftenarijen, en
wel met name die van Israël; die hen agter na liepen, in den
Bijbel zo flegt te boek ftaah, ên t'zedert bij 't eerfte Chris»
tendóm- nog zo gehaat en geftraft zijn ; midsgaders welke de
reden was, van die wetten, waar bij dezelve onder 't Oude
en Nieuwe Testamënt verboden zijn. Tot hier toe nög maar
gefproken hebbende van de genen, die gemeenfehap zouden
hebben met deh Duivel, gaat hij verder over, om van eb
zulken te fpreken, die mén acht dat den Duivel meest tegen
hebben, en, naar den geest met hem in zwaren ftrijd, of aan
den lijve zwaarlijk gekweid, dat is, bezeten zijn. Na Zulks
korteüjk veihandeld te hebben; gaat hij voort, met aan ts
wijzen, wat hier ons oirdéel over behoord te zijn, en hoed^
hig een Christen zig daar omtrent behoort te gedragen. En s
doordien hem door fommigen zijner tégenftrevers zijn vcorge»
P 3 wor.'

230 BEKKER. (BALTHASAR)
worpen, de zogenaamde •formuUt^a; poogt hij te betogen, op
hoe zwakke gronden de voornaamfte Leraars bouwen, van
welker meiningen bij Grsrj. VOETIUS is te vinden ; en dat de
' Schrift, niet grondig onderzogt, alleenlijk op den klank der
woorden, naar gewoonte, en op blote aanwijzinge, tot bewijs
wordt bijgebragt. Daar tegen wijst hij aan, hoe de formulie­
ren, naar inhoud der verhandelde Schriftuurplaatzen moeten
verftaan werden, In alles wat dezelve van aanvegtïnge of ver-
leidinge des Duivels, geestelijken ftrijdt, toverij, waarzeggin­
gen , en belezingen vermelden; en dat derzelver welgevoegde
ftijl dat ook medebrengt. Dat meer is, hij betoogd nog ver­
der, dat deze gemene doling, omtrent de voorzeide werken
des Duivels en zijn volk, met onze formulieren ftrijdig is, en
dat geene andere, dan die in zijn gevoelen ftaan, bekwaam
zijn d'ondertekening, die alle Leraars der Gereformeerde Ker­
ken voor 't aanvaarden hunner dienften doen, in dezen dele
goed te maken; teffens toont hij aan, dat 'er de godzaligheid
des levens merkelijk door gebroken, GODS eere grotelijks ver­
kort, 't geloof en de liefde zeer gekrenkt, het Christendom
voor d'ongelovige ten toon gefteld, en ons gebed ontheiligd
en belemmerd wordt. Llier nu over maakt hij het beiluit op,
wat ons van die dingen te geloven en te betragten ftaat; voor­
eerst van fpoken in 't gemeen, en dan bijzonderlijk van voor-
fpook en voorfpelling; hoe verre die mooglijk is of niet, en
aan welke oirzaak toe te fchrijven. Volgens zijn betoog, is
ze aldaar natuurlijk , maar niet van den Duivel; 't zelve geeft
hij ook te verftaan van de zogenaamde hexenfpoken, en wiche­
lingen; insgelijks ook van bezetenheid, die van den menfehen
door verbond des Duivels zij gewrogt, en voorts, hoedanig
een toverij in de wereld is, of niet; vervolgens leert hij, hoe
wij ons in dit alles naar behoren moeten gedragen, met veel
cerbieds en godvrugtigheids tot GOD, met liefde en befchei-
denheid tot onzen naasten, en voor ons zelv tot oeffening
van godzaligheid. Het verhandelde zou ons reden geven ts
denken, dat de zaak hier mede voldongen ware; maar de
ondervindiuge> de beste leermeester der dingen, op een me­
nig.

BEKKER. (BALTHASAR) |}|
j sigte voorbeelden fieunende, fchijnt hier in den weg te zijn j
doordien men zig daar op beroept, en dat met zulk een kragt a
dat de óren doof flaan voor de redenen, tot hier toe bijge-,
bragt. Om dan die ondervinding ten gronde toe te onderzee*
ken; en op dat niemand zegge, dat hij met zijne nieuwe lere
wil tegenfpreken de gantfe wereld, vol klaarblijkelijke proe-.
ven zulker werkingen des Duivels, als hij ontkent, dat 'et-
zijn; onderfcheidt hij die in een ondervindinge, die hij zijii er.
gene noemt, en die van andere wordt Voorgegeven; éigeri
gaat voor al; maar ten einde niet mis te tasten, toont hij
eerst, hoe een inenscb op eigën ondervinding mag betrouwen,
en dan hoe verre hij anderen daar in mag geloven, fot on«
derrigting, geeft hij dan vooreerst te kennen, dat weinige van
ons bekwaam zijn, om behoorlijk oirdeel van die dingen öp
te maken; of ook wel, dat ons de gelegenheid ontbreekt; oiri
alles, wat tot volle kennis vereist wordt, te vernemen, Het
eerfte ftelt hij in 't vooroirdeel, daar wij medé ingenomen 5
zijn, als ook de vreze en fchrik, dié ons op zulk ene ontmoe­
ting overvalt; als mede, in gebrek van kennis; wat de kreg-
ten der natuur vermogen; het zij om iets te werken, hst zi]
. om iets alleenlijk te doen fchijnen, dat zo niet is; het zij ook;
om 't bedrog te merken van de menfehen, en de kragt der
konst en oeffeningen, die ons zulke dingen, welke zij maar
i natuurlijk doen, voor toverij doen aanzien en geloven; hier
Van geeft hij verfcheidene proeven op ; en dan belangende' de
gelegenheid; die dikmaals ontbreekt, om agter 't geheim 1
der
Natuur te komen. Dit afgehandeld, brengt hij te berde dé
voorbeelden van fpokerij, van bezetenen en betoverden \ die
hem zelv bejegend zijn; hij oirdeelt daar uit van den Papé-*
gaaij, in de GedenkfchYiften van den Ridder TEMN-E' vernield,
i die men geloofde dat betoverd was, en vergelijkt dat voorval
met een andere ondervinding; hem zelv bekend. Van die
betovettheid des lighaams gaat hij over tot de zie!, en meld
zijn eigen ondervinding aan meer dan een perfoon, en op
verfcheidene plaatzen, in 't bijzonder te Franeker; voorts brengi'
: hij vele voorbeelden Y" van fookerijen s.n bszïtenhedsn, die
f'4 ' m

tl 2 BEKKER.. (BALTHASAR)
na nauwkeurig onderzoek, bevonden wierden van alle waar­
heid ontbloot te zijn, en na men die met alle zorgvuldigheid ont­
leed hadt, niet anders dan de fchim overlieten. Verder reist
de Schrijver met zijn boek de wereld rond, en brengt allerlei}
voorbeelden bij, die meest beroemd en ook de kragtigfle gere­
kend zijn, om 't gemeen gevoelen te bewijzen. Eerst van
Spokerij en toverij, die voor gewoon te boek ftaat; gelijk de
vitte wijven, van welke men in ons land fpreekt, de witte
vrouw van Rozenburg, en meer dingen van dien zelvden aart.
Voorts, handelt hij yan de zulken, die men zegt, fchoot-en
fteekvrij te zijn; bewijzende dat alles vals is, wat daar van
verteld wordt. Vervolgens begeeft hij zig tot 't onderzoek
van vele bijzondere vertellingen; en in de eerfte plaats, van
zulke die men geen zekeren naam kan geven, of 't fpokerij,
of wichelarij of toverij, of bezetenheid voor 't merendeel te
noemen zij, om dat in een verhaal verfcheidene fooiten te za­
aien komen; vervolgens wordt van wichelarij of toverij, ieder
in 't bijzonder gehandelt; van alle deze onderfcheidene onder­
werpen een menigte verhalen bijbrengende, van gebeurtenis-
fen die 't meeste gerugt in 't vak van Jpokerijen, betoveringen
enz. gemaakt hebben, en teffens daar van de tastbaarfte vals­
heid aantonende. Voorts betuigd BEKKER , dat indien hij
meer voorbeelden, die tot bewijs van des Duivels werkea
worden aangevoerd, wilde onderzoeken, hij nimmer eén ein­
de zou vinden ; en dat hij derhalven de verhandelde vol­
doende befchouwt, alzo die boven anderen bekend, onlangs
geleden, en nabij, of een van beiden zijnde, gewisfer on-
derzogt, en op de plaats, en bij de levende bevraagd, tot
des te klaarder overtuiginge des lezers moeten dienen. Van
't werk eindelijk fcheidende, fluit hij met een t'zamenftel van
al 't bewijs tot een , dat in alle' de vier boeken van zijn
werk ergens t'zijner plaatze is aangewezen; 't welk zo veel
uitbrengt, als dat er geen reden is in de Natuur, noch be­
wijs in de H. Schrift, noch blijk uit de bevinding, om aan
de boze geesten toe te fchrijven de werkingen, die doorgaans
gelooft worden voort (©komen van den Duivel, of van zulke
mes-

BEKKER. (BALTHASAR) 23$
toenfchen, die met hem in bondgenootfchap zouden ftaan. Uit
dit alles toont onze Doktor dan ten flotte, hoe kwalijk zij
doen, die in plaats van de bijgelovigheid uit te tugtigen, de­
zelve voeden; een fchuld die veel meer Kerkelijken en School­
geleerden, dan Overheden en Regters betreft, gevoigelijk dan
ook verpligt, om op genezinge van 't ingekankerd kwaad be-
dagt te zijn. Doch vermits dit langzamelijk te hopen is, wil
Doktor BEKKER zijnen lezer, en hem zei ven te nutte maken
de lesfe van den groten Kruisgezant PAULUS; verwerp d'ongod-
delijke en oudwijffclie fabelen, u zeiven oeffenende tot godzaligheids
1 TIM. IV. vs. 7. En dit, betuigd de Schrijver, het gehele
werk door in acht genomen te hebben.
Het kon niet misfen, of de Kerkenraad van Amfteldam „•
Bioest van een boek 't welk zo veel gerugt maakte, en zo
veelvuldige klagten en opfchuddingen verwekte, kennis ne­
men. Dit begon op den 31 meij 1691 met ene commisfie,
om de wetten, aangaande het vifiteren der boeken na te zien;
vervolgens kwam de zaak zelve te berde; een ieder wierdt
vermaant het boek te lezen; men benoemde gelastigden om
uittrekzels te maken, als mede om met BEKKER , die zig daar
toe aanbood in onderhandeling te treden; het herdrukken zij­
ner boeken wierdt middelerwijl verboden. Inmiddels deedt
BEKKER een reisje door Friesland, Groningen en Overijsfel. Te
Amfteldam te rug gekomen zijnde, vondt bij zijn boek algemeen
verfoeid, en orde gefteld om met hem te handelen over de
vereiste voldoening wegens de ergernis, door hem aan de
Kerk gegeven; 't welk BEKKER zig liet welgevallen. Men
tradt dan met hem in onderhandeling; doch hij bleef volftan-
dig weigeren, enige andere voldoening te geven, dan in al­
gemene bewoordingen behoudens namelijk zijn gevoelen, en
alleen met betuiging van leedwezen , dat de Kerk uit zijn
boek zulk een ergernis hadt genomen, daar bij met het fchrij­
ven van 't zelve een rein en zuiver oogmerk heeft gehadt, te
weten, om GOD alleen de eere te geven, en de overblijfzels
Van deze ongelovigheid des Pausdoms, uit veler harten weg te
r.sraen. Deze betuiging voldeed egter gants en al denKerken-
P 5 raad

Ü* REKKER. (BALTHASAR)
raad niet, maar zij eiste ene uitdrukkelijke herroépin» zijne*
gevoelens, waar toe hij evenwel niet konde befluiten
kwam de zaak voor de Klasfis; dezelve oirdee'de d* he*
boek behoorde gevifiteerd te worden, 't welk BEKKER ontkende
z.g ten dien einde beroeper.de op zijne waardigheid van
Dokter IJ de Godgeleerdheid. Vermits hij de zaak met deze
vergadering niet eens konde worden, beriep BEKKER 2 IV O U
een hoger regtbank, de Sijnode, niet'om dezelve als Regter
te eikennen, maar gelijk fommigen verhalen, om'tijd te winnen
en het overige nog niet gedrukte gedeelte van zijn werk
de Betoverde Wereld, in 't licht tp n-P„ .... „,
.
m
'
c l l c m
te geven, gehjk gefchieddë. Dé
Sijnode trok de zaak tot zig; doch vernomen hebbende, wat
er in oen Kerkenraad en Klasfis van Amfteldam was voorgevallen,
en hoe deze de zaak naar behoren hadt behandeld, wijst
zij na BEKKER gehoord te hebben, de zaak aan de Amfiel
damfe Klasfis te rug; betuigende niet voldaan te zijn over des
Doktors antwoorden, pr^endë de ernffige handelingen des
Kerkenraads e n tevens last gevende aan de Klasfis van A,nfieldm
en de Deputaten van de Sijnode, om verder over de
zaak te handelen. Na dat de Kerkenraad de zaak weder in
handen hadt genomen, wierden 'er ettelijke artikelen ontworpen,
om BEKKER voor te houden, hij beantwoordde die fchrif.
bragt hie, op de zaak voor Burgemeester, en doordien hij
den Kerkenraad geene voldoening gaf, vondt deze andermaa
goed zig aan de Klasfis te vervoegen. N a veel over en we-
t
6 n
: l : V C n
^
'
M h e t h o
^ *» verfcheiden fa-
menkomften ook met de regering der Rad, onderschreef BEK­
KER ten iaatften enige artikelen van voldoening; bij verklaarde
>n dezelve te geloven: „ dat 'er goede en kwade geesten
» -P; dat de Duivel, de begeerlijkheid in des menfehen
» -u-ten ontftoken hebbende, den mensch verleidt, doch ook
, daarom.m de helie geworpen is, en hem nu voortaan gee-
>, ne werkingen omtrent de menfehen kunnen toegefchioven
„ worden; dat hij dit niet hieldt voor een ter zaligheid noodzmiijk
leerflak, maar het enkel aanmerkte als een pnMma
h of

' BEKKER. (BALTHASAR) 235
of voorftel dat te onderzoeken was; 't welk hij verzogt dat
in hem geduld mogt worden; dat 't hem leed deedt, dat hij
„ zig in geene onderfchcidener bewoordingen hadt uitgedrukt
„ ten aanzien van de leer der Hervormde Kerk, even als of
„ deze niet zuiver ware van de gevoelens der Mankhéen, en
„ dat het gene in 't algemeen gezegd was, alleen op de bij-
„ gelovige leden der Kerke moest worden toegepast; dat hij
„ zig aan de formulieren van enigheid hieldt, en beloofde
„ zijne gevoelens niet verder te zullen verfpreiden." Na de­
ze verklaring, wierdt de zaak bij de Klasfis in omvrage ge­
bragt, en nam de vergadering genoegen in dezelve; voorts
fchorste zij BEKKER, om de gegevene ergernis, voor den tijd
van twee maanden in zijnen dienst. De cenfure wierdt van
hem aangenomen, en van dezelve kennis gegeven aan Burge-
meesteren van Amfteldam, die zig dit lieten welgevallen, en
bevel gaven, dat de artikelen van fadsfaüie gedrukt wierden.
Dus dagt men dezen oorlog geëindigd, en den weg tot alle
verdere onderhandelingen over de zaak van BEKKER te heb­
ben afgefneden. Doch verre van daar, men rekende buiten
den waard; want zo dra wierdt het befluit van de Klasfis niet
rugtbaar, of de opfchuddingen vermeerderden; 'er kwamen
brieven van den Kerkenraad van Rotterdam, en remonilran-
tien van de leden der Gemeente aan den Amfteldamfen Kerken­
raad , klagende over het afdoen dezer zaak met zo weinig ver­
genoegen, en over de geringheid der cenfure, in evenredigheid
van de grootte der misdaad. Alle Klasfen en Sijnoden van
geheel Nederland, raakten in iep en roer. Elks ogen waren
na gevestigd op de naastvoigende Sijnode, welke in Notrd-
holland moest gehouden worden, en men verlangde met on­
geduld, naar 't gene men daar in zoude befhuten. Dc Klas-
jis van Hoorn fchreef een gravamen over deze zaak uit; dc
Kerkenraad van Amfteldam bragt ccn confifioriaal advijs in de
Klasfrs, dat BEKKER , voor dat de Sijnode was gehouden, van
zijne cenfure niet mogt ontflagen worden. Eindelijk vergader­
de de Noordhllar.dfe Sijnode in 't begin van augustus 1692,
binnen Alkmaar. H ;
cr vierden hem de ingekomer.c grieven
voor-

*3$ '• BEKKER; (BALTHASAR)
Voorgehörderi. De Sijnode ham inzonderheid kwalijk, dat
BEKKER, voorgevende voor de magt van GOD alleen te'pief
ten, de Kerk befchuldigde, dat zij die ontkende. Ook dat hii
her. Profetisch ambt van CHRISTUS benadeelde, indien hij fleü
de, dat het gemeen gevoc'en van de werkingen dés Duivels
ten tijde van JESUS verkering op aar.ie, reeds bekend was ge­
weest, zonder dat CHRISTUS zulk een wangevoelen hadt te-
gengefprokëri. De Doktor bekende voor de Sijnode, dat JE*
sus zekerlijk dat gevoelen zou hebben moeten tègenfpieken
ingevalie het ten Z'inèn tijde onder de Joden was bekend ge­
weest ; doch hij ontkende, dat zulks met 'er daad plaats hadt.
Men hieldt hem dan zijne eigene woorden voor, in welke
hij zegt: „ dat dit wangevoelen reeds onder de Jodèn was
„ en dat de zulkén, die bij JESUS over bezetenheid klaagden',
* n i e t n a a r
naarheid fprakën , maar naar dat wangevoelen, welk
„ de Joden, na dat zij meer verkering met de Heidenfe Wïjs-
" g e r e n
è h a d t h a d d e i l
S > «dd-t de Babijlonife gevangenis, had-
,,, den overgenomen." BEKKER zogt zig hier over te verdé­
digen , doch het Sijnode nam geen genoegen in zijn antwoord.
Na lang óver en weder handelen, kwam mén tot een befluit '
dat ieder Predikant in NooydkUand zijne gedagten over BEK-
KER'S boek, fchrifterijk zoude inleveren, en hij zelv' alle*
waaromtrent de Kfasfo zoude overeenkomen , zou wegnemen,
veranderen, herroepen, ja zelvs wederleggen. Doch BEKKER
vondt hier m geen genoegen, maar leverde een Remonftrantiè
m, waar m hij weigerde het Sijnode voor zijnen regter te er­
kennen , onder anderen voor reden gevende, dat hij reeds
een cenfure hebbende uitgeïlaan, mét geene twede kon be­
zwaard worden, waar van de Sijnode het tegendeel beweerde.
Na dan enigen tijd met BEKKER gehandeld te hebben, om te
vernemen, of hij nadere voldoening zoude willen geven, en
lm, by 'tgene te Amfteldam gefchied was, bleef volharden,
wierden de advijfen ingenomen. Dezelve kwamen hier op uit,
dat BEKKER geene'genoegzame voldoening hadt gegeven, en,
zo lij hier omtrent weigeragtig bleef, in dè Kerk niet lan­
ter konde geduld worden, c n daarom van ztjnen dienst wierdt
af

BEKKER. (BALTHASAR) 2 3 7
afgezet. Dan BEKKER onverzettelijk op zijn ftuk ftaande blij-
VenJe, wierdt na hem nogmaais te vergeefs vermaand te heb­
ben, van zijne gevoelgos af te flappen en meerder voldoe­
ning te geven, met eenparigheid van Hemmen, het volgen ie
befluit genomen. „ De Christelijke Sijnode alle zagtmoedig-
v heid en befchqidenheid gebruikt hebbende, om Dr. BAL-
„ THASAR BEKKER, tot ene genoegzame retraciatie te induce-
„ ren, en zijn Eerw. blijvende weigeren de Sijnode voor zii-
,, nen competenten regter te erkennen, en de artikelen van
,, fatisfa&ie, bij de Christelijke Sijnodüs opgefteld; heeft op da
„ incebragte advijfen van de Klasfen, met eenparigheid van
J ? ftemmen, denzei ven Dr, BEKKER verklaart, intolerabel als
?, leraar ijl de Gereformeerde kerk, en vervolgens hem van
,, zijnen predikdienst geremoveerd , gelijk ze denzelven re-
„ moveerd mids dezen, en zal aan de Eerw. Klasfis en den
„ Eerw. Kerkenraad van Amfteldam, ene copije van deze re-
„ folutie en conclufie toegezonden worden, om haar zeiven
„ daar naar te reguleren." Zodanigen vonnis geveld zijnde,
wilde men BEKKER daar yan kennis geven; doch hij hadt Alk­
maar reeds verlaten, agterlatemde een fchriftelijk protest, waar
in hij verklaarde, niet te kunnen berusten in ene Sententim
c.ondemnatoria a non Judice, een vonnis van veroirdelinge ge­
veld door iemand, welke hij voor geenen regter erkende. Het
yonnis door de Sijnode ge/Treken, wierdt kort daarna, door
de wethouderfchap van Amfteldam bekragtigd, egter vondt zij
tevens goed, om BEKKER zijne gewone jaarwedde tot aan zij­
nen dood te laten behouden.
Dit vonnis bekend geworden zijnde, regende het eerlang
boekjes en gefchriften, waar van fommigen waren ingerigt,
om het gedrag van de Noordhollandje Sijnode en andere Kerke­
lijke handelingen omtrent BEKKER gehouden, hemelhoog te
prijzen; terwijl anderen , het ten hoogften verfoeiden en als on-
regtvaardig uitkreten. Wij zullen flegts van een der laatflc
foort melding maken, om deszei vs zonderlingen inhoud; het
is getijteld; ©en trinmp&tïcnocn ©uibel/ j'pofenDc omtrent
öett bera. j^aniayfuG"; de ongenoemde Schrijver, vangt dus aan ;
„ De

*3# B'EKKER. (BALTHASAR)
„ De Duivel is zeer gelukkigen in vci'igheid, zegt MERKÜ-.
„ RIUS , doordien de Grote Raad der Theologanten zig met
„ zo veel ijver voor hém in de bresfe Reld. Maar hij kosto
„ niet begrijpen, hoe dat menfehen, wier beroep vordert
„ om den Duivel afbreuk te doen, en hare kudden de middc-
„ len aan de hand te geven, ten einde hem te weerRreven,
„ zijne belangens met zo veel ijver kunnen' omhelzen, eri
„ voor hem en zijn rijk de wapenen aangorden. Zij hoor-
„ den het evenwel, en zagen het: de ene zeide, BEKKER
„ heeft geen eerbied genoeg voor de Duivel: de andere, hij
„ fpot met den Duivel: een derde, bij fpreekt op een al te
„ lugtigen trant van Satan, hij moest hem met meerder be*
„ fchaaftheid behandelen, dewijl het een fchepzel van GOD is :
„ nog anderen zeiden, de Duivel is noodzaaklijk, hij komt in
„ onze kraam te pas, wij kunnen hem niet misferj; het volk
„ zou ons niet geloven, en onze Jeerdienst zou te gronde
„ gaan, indien dc Duivel niet in J
t fpei kwam en ons vaarwel
„ zeide: wie zou de moeite willen nemen om GOD te vrezen
„ indien het niet was uit oirzaak van den Duivel ? De men-
„ fchen zouden nimmer naar den hemel willen gaan, indien
,, de Duivel hen 'er niet naar toe joeg." Uit dit enkelde Raait-
je kan men afleiden, op welk een' trant fommigen der apolo-
gisten van BEKKER , hem verdedigen. Ook wierdt 'er in dien
tijd een allerkwaadaartigfte fpotpenning gemunt, verbeeldende
een Duivel in een Predikants gewaad met mantel en bef uit-
gedost, zittende op een ezel , en houdende een banier of
vaandel in zijn hand, om aan te duiden, dat het een zegepraal
, was door den Duivel bevogten.
De Kerkenraad van Amfteldam was nog niet ten vollen ver­
genoegd, met de afzetting van Doktor BEKKER bewerkt te
hebben, het geluste haar een Rap verder te gaan, met hem
de kerkelijke gemeenfehap te ontzeggen, en hem van 't avond-
maal te weren. Deez' brave man, hij mag dan zo ketters
over den Satan en zijne Engelen gedagt hebben als men wil,
bekreunde zig daar luttel over, en vervoegde zig bij de Wal-
fe Gemeente, daar men geen zwarigheid maakte, om hem
aan

BEKKER. (BALTHASAR)
ffi) de tafel ces Heren als medebroeder en disgenoot te ont­
vangen. Dus van de vervolging der Geestelijkheid bevrijd
Heet hij het overige zijner dagen in rust te Amfteldam, en over­
leed aldaar aan de pleuris op den 11 julij 1698, in den ou­
derdom van bijna 64 jaren Zijn Hoffelijk overblijfzel wierdt
naar Friesland gevoerd, en te Jelfwn, een dorp nabij Leeuwar­
den gelegen, in zijn vrouws familiegraf, begraven. Die van
b mans godvrugtig en in de daad christelijk affierven, als ook
zijn gantfe gedrag, op zijn ziek- en fierfbed, daar hij ruim drie
maanden met veie fmertcn worflelde, onderrigt wil zijn, raad­
plege het verhaal daar van door zijnen zoon, onder den tijtel
van: JbtCtfütöiJC ban ©ent. BEKKER in 't licht gegeven; een ver­
haal dat door ieder, die enig gevoel van ware godsvrugt heeft,
niet-zonder innerlijke zielsaandoening kan gelezen worden;
voorts voihaidde hij tot aan zijn dood toe, bij zijne gevoe­
lens ten aanzien van den Duivel en de werkingen der Geesten,
met betuiging, dat hij voor 't overige de aangenomen^ leert
ftellingen der Hervormde Kerk yastlijk geloofde.
BEKKER is getrouwd geweest, met FKQUK FULUOBUS, dog-
ter van BERNAEDUS FUXLENIUS, in leven Profesfor te Fmieker,
eerst in de hebreeuwfe taal, naderhand in de mathefis, en HF,.
ÜELIA HINKMA AB HINKEXBORO, uit een adelijk geflagt, wiens
zuster ALETHAJA , de moeder was van den wijdberoemden ge­
neraal en veldbouwkundigen MENNO VAN COEHOORN. Bij de­
ze vrouw heeft hij een zoon verwekt, met name JOHANKEÏ
HENDRIK BEKKER, die in 1737 als Predikant te Jclfv.m is
overleden; benevens twee dogters, "waar van de jongfte AN­
NA MARIA BEKKER, is getrouwd geweest met Ds. JEREMIAS
HENDRIK BRÜINING, Predikant te Beetgum.
Ten aanzien van de geftalte zijn's lighaams en houding, was
BEKKER geenzins gunftig door de natuur begaaft; zijne tronie
inzonderheid was. allerongelukkigst, een lange neus die ge­
noegzaam op zijn vooruitfiekencle kin ruste, met ingevallc; a
konen, vormden een gants onbevallige tronie; 't weik i.A
MOSNAYE zijn pourtrait ziende, voor den franfendruk van zijn-
50?*

a 4*» BEKKER. (BALTHASAR)
S&ctoucrbc Wmlo/ niet onaartig op derzelvet lelijkheid zu*
Spelende, deedt zeggen ;
Oui, par toi de Satan la puisfance est brifée,
Mais tu n'as cependant pas encore asfez fait i
Pour nous oter du Diable entierement l'idée,
BEKKER fupprime ton portrait.
Doch zo min gunftig hem de natuur, ten aanzien van zijne
lighaamsgeftalte en tronie geweest was, zo veel te meer bezat
hij van hare gaven, ten opzigte van zijne zielsvermogens en
verftandige hoedanigheden. Onzijdigen getuigen, dat de naam
van fchrander, geleerd, weetgierig en arbeidzaam, hem niet
kan onthouden worden; bij bezat een vrijen geest, en wild©
zig aan niemands gedagten flaafs verbinden, maar onderzogt
alles ingevolge de geftrengfte regelen der reden, of 't gene
hem zulks toe fcheen; voorts was hij vurig en vlug van ver­
nuft, en wanneer hij eenmaal een gevoelen hadt omhelst, was
hij 'er niet gemakkelijk af te brengen, ja fomtijds betrouwde
hij te veel op zijn eigen oirdeel; hij hadt met veel andere
grote mannen die diep denken gemeen, dat hij fchranderder
was, om twijffelingen en zwarigheden te opperen, dan die op
te losfen; ongemeen moedig in gevaren te zijn toonde hij bij
meer dan ene gelegenheid, als onder anderen ook, toen zijn
borstbeen aangeftoken zijnde, men hem ene grote opening in
de borst moest maken, en een ftuk vlees 'er uitfnijden'; deze
pijnlijke bewerking, ftondt BEKKER met ene wonderbare'ftand-
vastigheid door. Ook was hij zeer goedhartig en vriendelijk,
en wist zig door zijne dienstvaardigheid, bij zijne ambtgenoten
aangenaam en bemind te maken; van welken enigen ook alles
hebben aangewend wat in hun vermogen was, om hem, wa­
re 't mogelijk te behouden. Hij hadt geen uitwendige gaven
voor den kanfel ; en fchoon hij kundig was in de mathefis,
de beste van alle de logica's, waren zijne leerredenen niet
regelmatig, maar egter zodanig ingerigt, dat die voor ieder
verftaanbaar waren; ook was hij door zijn ongemene vlugheid,
bij-

BEKKER. (BALTHASAR) 241
Bijkans altoos in ftaat tot het waarnemen van een predikbeurt.
Van aart boertig en fcheitzend zijnde, ftak zulks fomtijds ook
in zijne predikatiën gelijk in zijne fchriften, door. Dus ver­
koos hij wel eens texten, die op zekere voorvallen floeren,
welke hij in 't oog hadt; zie 'er hier een paar voorbeelden
van: een zijner ambtgenoten osfen hebbende te bezorgen, en
onzen BEKKER verzogt hebbende om voor hem te prediken,
nam hij tot text de woorden: 1 KORINT. IX. j*. 9. Zorgt
ook GOD voor de Osfen? Toen hij van Weesp naar Amfteldam
verroepen wassen de drie afgevaardigden, ter zijner losma-
kinge, zig in de eerstgenoemde ftad bevonden, predikte hij
over de woorden: HAND. X. vs. 19. Ziet drie Mannen zieken
«.'. Zeer vaardig teffens was bij in zijne antwoorden, en, door
zijne grote geoeffendheid in den bijbel, bekwaam, om bij al-
ierleije gelegendheden een gepasten fchriftuurtext bij te bren­
gen ; ten voorbedde hier van ftrekke, dat een zijner ambtge­
noten van een lage afkomst, hem een grieks vers, door zijnen
zoon die nog zeer jong was, vervaardigd, en tegen hem irge-
rigt, in handen deedt floppen; hij las het vers, eiste pen en
inkt, en fchreef terftond 'er onder; zie JOB, XXX. «r. 1., al­
waar men deze woorden leest: Maar nu lagchen over mij min­
dere dan ik van dagen, welker vader ik verfmaad zou hebben, om
lij de honden mijner kudden te ftellen.
BEKKER , is zes of zevenmalen op verfchillende wijzen, in
plaat afgebeeld; onder dat, 't welk aan 't hoofd der laatfte
druk van zijne 25ctoberöc JBacrclö is geplaatst, en door P. VAN
GONST gefneden, leest men de volgende digtregels :
Dit 's BEKKER, hier voor 't oog natuurlijk afgemaalt;
Die 't fnode bijgeloof, het Christendom bekropen,
En diep verpest, beftond ten gronde toe te flopen;
De Duivel, idwaas gevreest, aan ketens heeft bepaalt.
Schoon fmaad geworpen op zijn godgewijde veder,
Hij gaf aan GOD zijn eer, te ftout gefchonden weder,
TANDEM BONA CAUSA TRICMPHAT,
Ter eeuwiger gedagtenis van dien diepdenkenden Theolo-
II. DEEL. Q gant,

fff BEKKER. (BALTHASAR)
gantj zijn 'er vijf penningen gemunt, die alle op de voorzij­
de Vmans beelJtenis vertonen , en waar van de eerfte, vierde
en viifae tot randfchnft hebbe. : BALTHASAK BEKKER. S.S.T.D.
£T V. p. M. A.M3T., te;wijl het randfchrift van den tweden en
derden yan dezen'inhoud is': B. BEKKER. S. T. D. V. D. M
AMST. NATUS METSLAV. FRIS. MD C XXXIV. Óp de tegenzijde
van den eerften, leest men onder ei.e doorbieke.de zonne
dit vienegeüg gedigt:
Nu weid het wangeloof befli eên,
De Duivel met de voet getieên,
Van die op 't pad der waarheid gaan, •
En BEKKER in zijn grond vei flaan.
MDCXCII.
De twede, waar op 's rra's beei enis met de flinkere;
wang naar buiten is gekeerd, daar die op de ve andeien met
de regterzijde voorkomt; heeft op de tegenzijde, die geene
verbeelding heeft, dit zesregelig gedigt:
Dit is dien fchriftdoorleerde BEKKER,
Dien heil en toverij ontdekker,
Die hoe getapt, getergd, noch ftil
Zig onderwerpt zijn's Heien wil.
Een man gezond in leer en lever, :
Hoe meer verdrukt, hoe meer verheven.
MDCXCII.
De tegenzijde van den derden, heeft in 't verfchiet, het
Apfïeldamfe Raadhuis'en de Nieuwe Kerk, verzeld van deze
fpreuk : F-ROCUL ESTO PROFANI ; Ver van hier de mheiligen.
Voorwaarts ftaat de beftraffende waarheid, tusfen een rond-
gekrónkelde Hang, door twee zegetakken doorregen, en enen
vuurfpuwenden leeuw, en die allen weder nevens deze ge­
wijde-fpreuk: MATTH. VI. vs. 13. LIBERA NOS A MALO; Ver­
los ons yan den 'bozen. Te weten van het te groot opgevatte
denkbeeld der toegefchreven magt des Duivels, waarom men
tot GOD met deze fpre.,k verzugt, die op den voet des
pen-

BEKKER. (BALTHASAR) 243
pennmgs gelezen wordt: SERVA DEUS ECCLESIAM; God bewaar
de Kerk.
Op de tegenzijde van den vierden, bevegt deez' Godgeleer­
de, tot geene kleine fpijt van de nevensgezeten nijd, in de
gedaante van HERKULES, den twehoofdigen helhond CERBERUS,
wiens ene hoofd met een zotskap, en wiens ander met een
kruinmutsje of kallot je gedekt is, en welk laatile omtrent de­
zen tijd veeltijds door zeer eerwaardige en geestelijke mannen
gedragen wierdt. Op den voet des pennings ftaat: OPUS
VIRTUTIS VERITATISQUE TRIUMPHAT ; Het werk van de deugd en
waarheid zegepraalt.
Eindelijk ziet men in 't verfchiet der tegenzijde van den
vijfden, enigen van 't gemeen zig tegens twee verfchijnende
Duivelen verbazen; terwijl de waarheid, welke in de {lin­
kerhand twee fleutelen houdt, met haar 1 egter rust op een
verzegeld boek, 't gene cp enen autaar, behangen met het
AmfleUamfe wapenfehild, ligt. Het randfchnft ontleend uit
HORAT. Carm. Lib. III. Od. 1. vs. 1. luidt aldus: ODI PRO-
FANUM VULGUS E X
ARCEO; Ik haat Let ongeletterde volk en weer
het van mij af. MORHOF., Polyh. Philof. Tom. II. p.
255. C. A. HEUMANNI, Via. ad Hifi. literar. p. 185. JAC.
BRUCKERI, Hiftor. Crit. Philofoph. Tom. V. p. 712-721. Tom.
VI. p. 926, 927. MOSHEMII, Infiitut. Hifi. Ecclef. Stee. XVII.
Secl. 2. part. II, c 2. §. XXXV. FKEYTAG, 'Analecla literaria,
pag. 79. E. L. VRIEMOET, Athen. Frif. pag. 256. C. SAXI,
pnomast. literar. Pars. V. pag. 173, 174. Anale&a, pag. 612.
Mufeum Mazzuchellianwn. Tom. II. pag. 176. Tab. CXL1V.
Mufeum Hinderfteinianum, p. 279. n. 96Ö, 967. Mmxagïana,
editiun de Amfi. 1716. Tom. III. p. 486. J. G. DE CHAUFE-
Pié , Nouveau Dictionaire, Tom. I. lettre B. pag. 192. &c. DA­
VID CLEMENT , B :
blioth. curievfe, Tom. III. pag. 43-49.
ö5cr/tM

44

BEL. (JOHANNES DE) BELL. (THEÖD. VA» d e r) fcjj
BEL (JOHANNES DE) 5 leefde in hét begin Van de XlVdc
ee-. dewijl hij Raadsheer van JÖHAN VANAVENNES was; deil
tveden van dien naam, Graav Van Henegouwen', dié ih 1394
ftierf, ra dat Craavvchap vijf ja;en beftierd te hebbén. jd-
BANwes Dl PET., was P iester en Kanunnik van St: Lakbé't!
Kerk te Luik. Hij heeft een Kronijk gefchreven j Waar jri
vele merkwaardigheden gevonden worden , betrekkelijk dé
oorlogen d ;
e in zijnen tijd vöorvie'en, en waar van de Hiftd>
tfefchrijver FROISSAET betmgd; veel gebruik te hébben gé*
maakt in het fame'.iTellen van zijné gefchiedenis. '- ftirT VAL.
ANDR., Bibl. Telg. p 457. J. F. FOPPENS, Xibl. Belg. p. 5775
PAQUOT, Memoir. litteraire, Tom. VIII. pag. 293; 294,
BELL (THEODORUS VAN DEBP) , geboren in 't jaar 1720,
wierdt na yolbragte letteroefeningen en akademife ftud'en,
bp den 5 januarij 1744 te Rakagne als Predikant beroepen; al­
waar na 8 jaren vei blijf, hij naar Rhijmburg wierdt verplaatst,
daar hij tot zijn dood toe is verbleven, die voorviel op den
30 maart 1794, in den ouderdom van 73 jaren en ruim S
maanden, tot grote droefheid van zijne drie dogters en twea
zonen, beide ook Pred kanten , de oudfie, JOHANNES Gvms
VAN DER BELL, te Venbuizen, de andere, ANTHONY JOH. VAN
DER BELL, te Schermerhorn.
BELL heeft den lof wegged.agen, dat hij met ijver en ene
voorbeeldige getrouwheid, in 't werk zijn's Heren, het ruime
tijdvak van meer dan 50 jaren , onophoudelijk is bezig ge­
weest , waar door hij ook de achting van allen die hem ken- 5
den, heeft verworven. Dat hij ook van een arbeioVamen aart
was, blijkt onder anderen, door het in 't licht gegeten vtri.
van hem, getijteld: ©e^ Hfcren tacnuertoeg in het ber&eget»
ban het ©OIK ban

H

BELLAMY". (JAKOB) itf
ként dit niet tot eer- van zijn hart? daar van te rug, zeiv
na dat hij ïceds éénmad, daar toe het \ast befluit Lade gS-
norrien. Dewijl het hem ook niet m gt gebeuren één Fijn*
ïchilder te worden , waar toe zijn aangeboren fmaak voor
alle fchone konften, hem genegenheid hadt ingeboezemd ,*koor
hij, meer door ar.deien, dar, dooi zig zei ven geleid; èen be-
roep, voor het welk hij allerminst was berekend, en leetds
bakken,
Zijne dienstbaarheid en arbeid kon den onverzadèlijkén lees-
en weetlust, de hem eigen was niet verdo'en; doch van
zijn digtvermogen, ontdek.e zig niets, voor dat tijdftip'; het
genè juist het géfcbiktfté was, om het digtvuür van enen dap­
peren krijgzugtigen jongen t'ontvonken, namelijk in hét jaar
1772 , wanreer men het twede eeuwfeest der vrijheid, binnert
Vlisfingen vierde; toen den lof der dappere Zeeuwen, van aller
lippen horende rollen, toen getuige zijnde, der eer welke
men hunne nagedagtenis aandeedt, toen zelve, bij de inkomst
van den Eifftadhouder, met ae jeugd zijner geboorteilad, voor
énige dagen in het gewaad enes kiijgsmans gedost zijnde,
bntfprong zijn digt-ader. Zijn vers, ter dier gelegenheid ge­
maakt, en onder het oog van anderen gekomen, ontving niet
weinig lof; die lof vuurde hem aan, om het bij dien eerfteling
niet te laten. Hij digtte voort, tot digten befteedde hij alle
de ogenblikken, welke hem van zijne toenmalige bezigheden
overfchoten, ja zelv wel andere, het geen voor hem, meer­
malen onaangename gevolgen, van dé zijde zijn's meesters
hadt.
Dan hem ontbraken, een leidsman, goede voorbeelden, en
kennis onzer taal; de Digters die hem in handen vielen, wa­
ren veelal fiegte modellen. Hij ging egter zijnen gang „ op
,', hun fpoor," fchrijft hij zelve, „ begon ik ook huwelijks-
„ en verjaardigten te maken, in plaats van wezenlijke gedag-
„ ten, fchaarde ik alle Goden en Godinnen, Nijmphen en
^ Naijaden, in rijmende gelederen, ik vergat niet PHEECS ,
„ als hoofd van dit corps, heerlijkst te doen urtkomen." Eik
frïtusfen bewonderde hem, hij begon opzien te verwekken--
k 4 dtti

249 BELLAMY. (JAKOB)
daar hij trager voortgangen in het ambagt, waar toe hij werdt
opgeleid, dan in de digtki.nde maakte, en de uitmuntende
Digter een fiegt Bakker zou geworden zijn, deedt dit bij fom­
migen die hem kenden, de gedagten opkomen, om hem tot
de ftudie te brengen, en de toenmalige Vlisfingje Refter, gaf
hem enig afzonderlijk orderwijs in de latijnfe taal.
BELLAMY verliet den baktrog en de dienstbaarheid, en met
die verheffing, verhief zig ook zijne ziel. Hij, die reeds he'
ongerijmde hadt gevoeld, dier Goden-volle verfén-, naar den
ouden finaak, maar zig van die kluisters niet geheel omflaan,
de inblazingen der natuur niet volkomen volgen durfde, ver­
brak gene, en liet zig door deze onbedwongen ieiden. Beteie
lectuur-, de omgang met lieden uit befchaafder kring, bragtea
niet weinig, ter verfijning van zijnen fmaak toe. Zijn goed
gerugt werdt meer en meer verbreid, dooi- enige zijner voort-
brengzels in de VaderlandjeLetteroefeningen, en in de Poëtijche
Mengeljloffen van bet Haags Konstgenootfchap geplaatst- dit Ge­
nootfchap nam hem, gelijk daar na meer andere, van dien
aart, tot medelid aan, doch op deze eer ftelde hij in het
vervolg, weinig prijs; de aanmerkingen, welke men in de­
zelve, op de digtftukken maakte, kwamen hem over het ge­
heel, te niets betekenend voor; bij gevoelde te zeer zijne
waarde, om de zijne, aan dé droge kritieke* van menigmaal
koele rijmers bloot te Rellen ; al lachgende noemde hij de
digtkundige Genootfchappen, Rijmkollegies,
Zijn toenemen intusfen in de latijnfe taal, was min aanmer­
kelijk, dan het zoude geweest zijn, indien hij in vroeger ja­
ren,, daar aan begonnen, met weiniger viers bezield en min­
der aan het zelvdenken en opflellen gewoon geweest ware.
Hij bragt het egter daar in zo ver, dat men hem voor het
akademisch onderrigt, bekwaam keurde. En dewijl het h»m
aan middelen ontbrak, veréénden zig enige Heren faam om
jaarlijks tot zijne ftudien, iet toe te brengen, waar bij in h°t
vervolg, nog meer uit andere bronnen kwam; en hij ver­
trok naar de Utrechtfe Hogefchool om zig tot den predik­
dienst voor te bereiden; niet, omdat men oirdeelde dat de-

BELLAMY. (JAKOB) 24$
fce kring best voor hem gefchikt ware,- maar om dat in ons
gemenebest, alwaar men niet, gelijk in koningrijken, jaargel­
den geeft aan fraije vernuften, die hun de vrijheid laten, om
naar hunnen fmaak te weiken, dit bijna het enige middel is,
om zulken als BELLAMY te verheffen, en ten eerlijken beftaa-n
te brengen, hoewel egter hier door, menig Genie veronge­
lukt, en der Kerke weinig voordeels wordt aangebragt.
Op het Hogefchool onderfcheide men hem ïas, zijn goed
gerugt was hem vooruit gelopen; daar geraakte hij in gezel-
fchap, daar kreeg hij kennis aan boeken, waar door zijn ver-
Hand verlicht en zijn fmaak nog meer gezuiverd weidt. De
tijd, in welken hij zig op dat toneel vertoonde, was ook bij
uitftek gefchikt, voor ene Mvfe, als die van BELLAMY; oor-
lo van buiten, aangording der wapenen van binnen, konden
niet anders, dan het digtvuur enes krijgszugtigen Digters y
fieeds meer doen ontvlammen. Dra ook zag men dit in zijne
Vaderlandje Gezangen, welke hij onder den naam van ZELAN-
DUS, eerst bij (hikjes uitgaf. Deze zijn het, welke den grond-
ilag tot zijnen onvergangelijken roem gelegd hebben; men
ontving die, als met een foort van enthufiasme, waar van de
tijdsomlTandigheid niet alleen, maar vooral hare innerlijke
waardij, de oirzaak was. Steeds (preekt daar in de held, of
de vriend des vaderlands, en dat niet ene gekunftelde opge-
fmukte taal, maar de fchone, edele taal der natuur, de taal
des mannelijken gevoels; geene flikkeringen van vals vernuft
maar het ware, heerst in dezelve; zij ftrelen door hunne har-
monie, het gehoor; doen de ziel des lezers aan, en boeze­
men naar mate der onderwerpen, grootheid,- fchrik, eerbied,
of weemoed in; de blodaardt gevoelt voor het ogenblik dat
hij ze leest, moed in zijnen boezem ontbranden. Voor BEL»
LAMY, hadt Nederland maar weinig gedigten van dien aart,
en hij liet zijne navolgers ver agter zig. Alle de vrienden
der digtkunde en des vaderlands, juichten hem tce. De rege­
ring van Vlisfingen toonde, dat zij zijne vérdienften wist te
fchatten, en verwakkerde den ijver van haren Burger, door
hem voor de toewijmg dier bijeen verzamelde gezangen, aan
Q 5 Viis-

250 BELLAMY. (JAKOB)
Vlisfingen, te begiftigen, met een aanzienlijk boek-gefchetiK"
óp e:,e wijze,- die en haar., en hem, eer aandeedt. Dit ge-
fche k berustte in het jaar 1792, en denkelijk nog, bij me-
jiuüouw' FRANCJNA BAANE te Vlisfingen, aan welken de Dig­
ter, onder den naam van FILLIS, het giootfte gedeelte zijner
jeugdige gezangen gewijd hadt.
De liefde zig van zijn jeugdig hart meester gemaakt heb­
bende, hadt niet flegts enen verzagtenden invloed, op zijn'
fors karakter, maar vormde mede onzen Krijgszanger, tot een
Uitmuntend Minnezanger. De Gezangen mijner jeugd, door
hem in zijnen akademie-tijd uitgegeven, ftrekken hier van ten
bewijze. In deze bedingt hij de liefde; niet die liefde, welke
het ge aat der eerbaarheid van fchaamte dopt gloeijen,' deze
veifoeijde zijn edel hart, maar die kuisfe liefde, welke van
hemel fe afkomst zijnde, door de Engelen zelv met welgeval­
len aanfchóüwd wordt, die de ziel verheft-, en het hart de
zuiverfte genoegens finaken doet. Hij volgde ook daar in de
natuur en zijn mannelijk gevoel; hij zong het geen hij onder-
vondt, aan den fchoot ener kuisfe minnares, voor weike zijne
liefde te fterker was, naar mate zij enen geruimen tijd, ge­
weldiger werdt gedwarsboomd.' Deze Zangen zijn nogthans
min algemeen bekend, en hebben hem, zo veel lofs niet
verworven , als hij door dezelve wel hadt verdiend. De
fmaak onzer Natie, fchijnt over het geheel, dien weg niet
heen te willen; men hegt aan het woord van Min en Min­
nezang maar al te onbepaald, het denkbeeld van onkuis­
heid, dit deedt zijne vrienden vrezen, dat BELLAMY, hoe
onfchuldig, zig desniettegenftaande, door deze uitgaaf zou be­
nadelen.
Men vindt van hem meer dan een ftukje, zo in digt als in
ondigt, in de Proeven van het verfland, den fmaak en het hart,
welke hij, in vereniging met enige Konstvrienden uitgaf, on­
der welke, de vertelling, ROOSJE betijteld, bijzonder uit-
fteekt. Zeide de zo evengenoemd waardige fchrijver FEITH,
dat hij geene enkelde Romanze bij ons wist, die aan de vereis­
ten van dit foort van digtftukken voldeed, is het niet te ver-
moe-

BELLAMY. (JAKOB) 2 5j
rnoeden, dat hij na de lezing van dit ftukje zulks zeggen zou;
is toch, volgens MONCRIF, ene Rmnanze „ het naïve verhaal
„ van ene aandoenlijke daad," wie kan dan ontkennen, dat
ROOSJE waarlijk ene Romanze zij ?
Bij zijne digtftukken moet men niet vergeten zijne Gezangen
te tellen, het zijn alle ftukken van enen fomberen en ernfti-
gen trant; fterren en zien ftcrven, zijn de gedurig daar in heer-
fende denkbeelden. In het daar voor geplaatst Fragment,
van enen Brief, aan zijnen vriend KLEYN, geeft hij enig verfla!*,
van de ontwikkeling zijner Genie, en op den tijtel vindt men
zijne vrij wel gelijkende Afbeelding. Deze bundel, het laat-
fte gefcbenk, aan zijne vrienden en de nakomelingfchap, fchijnt
faamgelteld, onder dat tot nog toe onverklaarde voorgevoel
des doods, het geen men, in zo. veel levenden, kort voor
hun fterven bemerkt, en waar van BELLAMY ZO vele blijken
gaf. In het eerfte dier Gezangen, verzoekt hij reeds aan zijne
vrienden, dat wanneer de dood zijne ogen zal geloken, en zij
hem begraven zullen hebben, zij dezelve zullen lezen:
„ En als gij mijn lieve vrienden,
„ Dan uw weg weer rustig wandelt,
,, Wilt mij dan niet gants vergeten:
,, Leest, om aan uw vriend te denken,
„ Somtijds eens in deze zangen.
Konstrigters menen, dat zij minder goedkeuring, bij de
meesten, dan zijne Vaderlandfe Gezangen wegdragen zullen,
om dat zijne Genie het kragtigfte werkte , in het grote en
heldhaftige. Het blijft nogthans zeker, dat men in dezelve,
verfcheidene in der daad, zo In vinding, als in uitvoering,
zeer fchone ftukken ontmoet, en dat zij alle het merk dragen,
van zijn uitnemend digtvermogen. Hij was Digter in den na- •
druk des woords; zijn digten beftond niet, in, mefenige ver­
andering van woorden, gedurig wederom dezelve beelden te
herhalen, welke zo velen voor hem, reeds duizende malen,
hadden gebruikt en misbruikt, hij fchiep nieuwe. Dit blijkt
treffend, uit de overeenkomst, tusfen zijne gedagten, en die
van

2?* BELLAMY. (JAKOB)
van andere fcheppe^de vernuften, zonder dat hij oöit een'
hunner voortbrengzeis, hadt onder 't oog gekregen; verbaast
Hond hij toen men hem eenma.ft de overeenkomst toonde, tus­
fen een lied van ANACREON, en een ander, 't geen hij'voor-
las, en dooi hem was gedigt, wanneer hij nauwlijks den naam
van ANACREON kende, dit is hem naderhand meermaal, om-
trent'andere grote Digters, vooral omtrent GLFIM gebeurd.
Zijne digtftukken hebben alle ere rollende vloeibaarheid, en
dragen de blijken der gemakkelijkheid, waar mede hij die'op-
fteide. De harmonie welke hij aan zijne rijmloze verfeu wist
te geven, heeft niet weinig toegebragt, om den fmaak, daar
voor, algemener te maken. Door zijn voorbeeld, lost bij,-
met enige weinige anderen onzer beste Digters, de beden­
king op: of niet, met het rijm, ook de weiklank in onze
poëzij, verloren g a? Bij enen hal ven Digter mag dit zo zijn,
en wat fchade? dan na menig vers van BEIXAMY gelezen te'
hebben, zal men, indien men 'er opzettelijk acht op flaat
niet eens gemerkt hebben, dat het rijmloos ware, duideiük
bewijs, voor de harmonie zijner ftukken, en voor de niet
volftrekte onontbeerlijkheid des rijms, tot den weiklank.
Bewust, dat met de beoeffening, de befchouwirg moet gé-
paard gaan, en dat onze Digters het verder zouden gebragt
bebben, hadden zij deze niet te veel .verzuimd, lei hij, zo
dra hem daar toe de gelegenheid verfchaft werdt, zig met ernst
op de theorie der digtkunde toe, en maakte in dezehe géén
geringe vorderingen. Zijn Brief aan Mr. VAN ALPHES, be-
«evens.cen en ander ftukje van den POUfchm Spektor, die hij
bei'e, zonder zijnen naam in het licht gaf, leveren daar van
de bewijzen uit. Hadt het hem mogen gebeuren in dit vak
verder voort te werken, hij zou door zijne gegronde kritiekes,
de Nedertandfe Digtkunde niet weinig voordeels aangebragt
en jonge Digters vee! geleerd hebben; hoewel het te vrezen
is, dat hij zig daardoor tevens, het misnoegen van velen zij­
ner medebroeders, en van het geheel heirieger der Rijmers,
welker fnerpende geesfel hij was, zou op den hals gehaald
hebben, vooral door den toon, op welken hij recenfeerde.
Edel-

BELLAMY. (JAKOB) a 53:
Edelmoedighei 1 en menfchenliefde, blonken in alle zijne
bedrijven uit; daar hij leedt, wan* eer hij ande.en zag lijden.,
was hij, hoe fpaarzaam zeb'e .beueeid, altoos beicid, om an­
deren in het geen hij bezat, te doen delen; alleen in die
ogenblikken, ih welke hij onder vondt, hoe magteloos zonder
hetzelve , het medelijden was, kreeg het geld in zijn oog
enige w v
aarde, in elk ander geval, was hij 'er misfeh en al te
onver.chi'lig omtrent. Van niets hadt hij meer afkoers, dan
van vleijen en kruipen, een afkeer die zo ver ging, dat zij,
door fommige aanzienelijken onder zijne weldoeners, die zijn
karakter niet genoeg kenden, cn meenden dat hij, om het
geen zij ten zijnen voordele toebragten, met lof- en dankdig-
ten in de hand, voor hun behoorde te buigen, als trotshe ;
d en
ondankbaarheid , aangemerkt werdt. Zijne openhartigheid,
zijne getrouwheid, zijne grootheid van ziel, die hem in ftaat'
ftelde, om niemand te vei achten, noch te beledigen, om dat
hij van hem, of in godsdienftige of in ftaatkundige begrippen
verfchilde, won hem ene algemene hcogac'-.ting, bij alle bra­
ven. Hij beminde zijn vadeiland vurig, hij haatte desze'vs
vijand, wie en onder welke partij die ook was. Hij hadt elk
lief, die het vaderland lief hadt, en liet tevens élk zijne bij­
zondere gedagten geheel vrij; onder lieden, van hem veifchil-
lende denkwijzen, haJt hij, in de holgaande tijden dooi hem
beleefd, zijne vei trouwde vrienden, hij was niet klein genoeg,
om paitijdig te kunnen zijn. Schoon ene fterke neiging tot:
het fombeie en ernftige hebbende, hadt hij ene bijzondere,
hem alleen eigen luim, die, in fommige zijner ftukken,
en vooral in zijne gemeenzame gefprekken en brieven, zig
vertoonde; een luim, die zijn gezelfchap allerbehaaglijkst
maakte, en de rimpels der dioefgeestigheid, van het gefron-
zeldftc ge'aat wijken deedt.
Zijn fchertzen, met zekere door min.kundigen uit onver-
ftand, geliefkoosde godsdieniti; e meningen, gaf aan menfehen
van bekrompen doorzigt, en aan de nijd, die beftendige ge­
zellin van grote verdierften, gelegenheid, om niet gunftig
omtrent zijne godsdienftige gevoelens te denken; met giond
wordt

2S4. BELLAMY. (JAKOB)
WOid£ nogthans verzekerd, dat hij, dcor de lezing van ge-
gronde fchrift:n ten voordele der openbaring, volkomen o-
vertuigd was , van 'de waarheid van onzen fchonen Gods-
dienst, en genezen} van die twijfelingen, welke bij hem
waren opgekomen, door zekere liegt beredeneerde, fchoon
welgemeende godvrugtige boeken en gefpiekken, die hij in
zijne jonkheid veslvuldigmalen hoorde en las. Of hij egter
als Leraar, groten opgang zou gemaakt hebben, mag men
twijffelen. Uit zijne in druk gegevene leerredenen blijkt het,
dat hij ver afweek van die wijs van voordragt, welke in de voor­
heen publieke Kerk, tot heden toe, nog allermeest behaagt, en
hij hadt te veel vastheid van geest, om zig blindelings naar den
heerfenden fmaak te rigten. En, daar men in ons land, door
enen Leraar niet wil gefchreven hebben, J
t geen men aan
elk anderen niet kwalijk duidt, is het te vrezen, dat dewijl
het hem onmoogüjk was, zijn Genie aan zijn fortuin op te
offeren, hj ene .aanzienlijke plaats onder de digterlijke mar­
telaars zou beflagen hebben.
Dan van dit alles, zou de tijd alleen de zekeiheid of onze­
kerheid hebben kunnen leren, doch dit is, gelijk alle de
grote vooruitzigten, die men zig van hem met reden vorm­
de, verijdeld; dewijl de levende, de werkzame, de zig tot
een waarlijk groot Genie vormende, en zijne aanvangeajke
grootheid reeds gevoelende BELLAMY, op den n maart 1786,
aan de gevolgen ener verzuimde verkoudheid overleedt, tot
gioot verlies der vaderlandfe digtkunde; tot grievende fmert
voor zijne vrienden; en in het bijzonder voor zijne moeder,
die haar enig kind, en zijner minnares, die enen minnaar
zonder wederga, in hem verloor.
' Het fpreken viel hem in zijne ziekte, te zwaar, dan dat
men iet van zijne laatfte redenen zou kunnen melden. Som­
migen zijner vrienden namen de bezorging zijns lijks op zig;
meer dan één Burger dong naar de eer, om het in zijn graf
geplaatst te zien; en het werdt, onder het algemeen beklag
der hem hoogfehattende Burgerij, in de St. Niklaas Kerk, dcor
enige zijner, meest Zeemfe medefludenten , bijgezet. Zee­
land,

BELLE. BELLECHERE. BELLEGAMEE. 2 S S
land, heeft in BELLAMY, eren Digter voortgebragt, wens
naam het vrij naast dien van deszeivs twee grootften, CATS en
ANTONIDES, mag plaatzen. Vlisfingen, het geen we! op ene
beroemde Digteres, namelijk de door hare vlugge geest en
fche.p vernuft zo beroemde ELTZA;ETH BEKKER, maar op geen
groot Digter roemen mogt, heeft de eer door hem verkre­
gen. En Nederland zal altoos op hem bogen en zijn vroeg
verlies betreuren. G. KuirEi.s, -Levensvei h. van JAKOS
BELLAMY, -voor zijne twee nagel. Leerredenen. Nieuwe Ned. Jaarb.
1784. bl. 1524 en 1938. Vad. Hifi. XXXIL D. bl. 37..
BELLE (JAN VAN), een man uit den burgsrftaat te Haar­
lem, omtrent het midden van deXVIIIde eeuw geleefd hebben­
de, was een gioot kender en vöorftander der nederduitfe taai­
en d :
gtkunde. Men' heeft van hem in druk:

«5* BELLEGARDE. (GABRIEL DU PARC DE)
Jubilceo Ecclefiastico. Infutts. ïógg. in nm. PAQUOT,
Memoir. litter. Tom. XIII. p. 213, 214.
BELLEGARDE (GABRIEL DU PARC DE), is geboren uit
een aaglijk geflagt in Languedok, op het flot Bedegarde, den
18 october 1717. Zijne beoeffeningen der wetenfehappen, in
het ouderlijk huis, ondereen afzonderlijken leeimeester, be­
gonnen hebbende, vervolgde hij die,nadeihand in een kost-
fchool van'geleerde Geestelijken, welke geen minder zorg
droegen, om zijn hart tot de deugd, als zijn verftand voor de
wetenfehappen, te vormen. Van daar ging hij naar Touloufe,
om aan het Hogefchool van die Rad, Iesfen in het kerkelijk
regt te nemen, en verkreeg aldaar den graad van Licentiaat
in de regten. Thans begaf hij zig naar Parijs, alwaar hij zijn
vast verblijf nam, met oogmerk om zig geheel en al aan de
beoeffening van de godgeleerdheid en de kerkelijke wetenfehap­
pen, over te geven. Hier gelukte het hem, in nauwe kennis
te geraken, met de kundigfte Godgeleerden dier Rad, inzon­
derheid met den vermaarden BOURSIER, leraar der Sorbonne,
gelijk mede met den Abt D'ELTEMARE ; welke laatffe hem bo­
venal dierbaar wierdt, en die hij Reeds als meester en vader
befchouwde; zijnde dermate aan hem gehegt, dat, toen deze
naar Holland ging, om aldaar het overfchot zijner dagen door
te brengen, BELLEGARDE zig mede derwaarts begaf, endezen
zijnen vriend bijbleef, tot op zijnen dood, die in het jaar 1770
op Rijnwijk, een landhuis in de nabuurfchap van Zeijst, in de
provintie Utrecht, voorviel.
_ Twee jaar later, begaf zig BELLEGARDE met 'er woon naar
de ftad Utrecht, in gezelfchap van enige vrienden, die zig
nevens hem , met gelijken arbeid bezig hieiden. Het was
daar, dat hij de laatfte hand Ieide, aan de Cclletcion generale
des Oeuvres D'ANTOINE ARNAULD, Dotreur de Sorbonne, die te Lau-
fanne, bij intekening, zedert 1772 tot 1782, gedrukt wierden,
en in 49 Delen in 4to. het licht zagen, daar onder begrepen
de VI. Delen over la perpetultè de la Foi, benevens I. Deel,
bevattende het leven van ARNAULD, en het register op het werk,
weike ftukken afzonderlijk zijn uitgegeven; hebbende tevens
de

BELLEGARDE (GADRIEL pg PARC DE) 257
;de uitgever; deze grote verzameling verrijkt, roet gefchied-
Jcundige voorredenen, welke vervuld zijn met de nauwkeurig-
fte en belangrijkfie nafporingen. Deze arbeid, die I em ge­
durende den tijd van 20 jaien , bezig bieldt, verhinderde hem
egter geenzins, om in den jare 1765, te Utrecht ene andere
aanzienlijke verzameling uit te geven, onderden tijtel van?
Supplementum ad varias colleüknes Q t erum ZEGEKI BEENARDI VAN
ESPEN, in gr. folio, makende een 5de deel uit der werken
van dezen groten Ranonist. In dit Ruk vindt men een om-
Randig levensverhaal van denautheyr, met ophelderingen om­
trent zijne fchriften. Het zelve is ook afzonderlijk in groot
Jlvo. gedrukt.
In den zelvden tusfentijd, gaf ook EELLEGARDE ene korte
gefchiedenis van de RoomsKathoiijke Kerk te Utrecht in'tlicht,
onder den tijtel van: Hifeire abregée de l'Eglife Metropolitaint
d'Utrecht, ftrekkendp zedert haar opkomst tot aan de kerkver­
gadering van Utrecht in 1763, beflaande een deel in klein
gvo. De belangrijke voorreden voor zijn Receuil des temoigna-
ges, rendus a l'Eglife d'Utrecht; waar in de oirfprong en voort­
gang der fchetiringe, tusfen de Katholijken dier Kerk ontRaan,
aangewezen en opgehelderd worden, is insgelijks uit zijne pen
gevloeid. Nog heeft men van BELLEGARDE, buiten verfchei-
den andere fchriften van minder aanbelang: Memoires Hifleri,
ques fur l'affaire de la Rulle Unigenitus dans les Pais-Bas, be­
vattende een aanëenge.chakeld verhaal, van de gebeurtenisfen
in de Nederlanden, ter gelegenheid van die Bulle veroirzaakt,
zedert 1713 tot 1730, 4 delen in i2mo., zijnde dit het eerde
werk dat door hem gemeen gemaakt is,
IMen befpeurd in alle zijne fchriften, dat hij, Ithoon de
leeiHellingen der Roomsgezinde kerk onveranderlijk toege­
daan blijvende, en geenzins aarzelende, om het hoofd dier
kerke in den perfoon van den Paus te erkennen, nogthans
verre af ware van alles te ondei fchrijven , wat de overige
Roomsgezinden , ten aanzien van 's Pausfen onfeilbaarheid
en volftrekte oppermagt over alle de kerken, voorwenden.
Het was hierom, dat hij, hoe zeer zijne geboorte, zijne braaf-
II DEEL. R heid

£SS BELLEGARDE. (GABRIEL DU PARC DE}
heid en de dienften, welken hij aan die kerk bewees, hem
boven zo veel anderen regt tot het bekleden van kerkelijke
Waardigheden gaven, de deur daar toe fteeds voor zig gefloten
vondt, aangezien men tot dezelve niet konde geraken zon­
der z :
g aan de Roomfe Bullen tegen LVNSENIUS en QUESNEL te
onderwerpen. Ondertusfen vondt hij zig omtrent 25 jaren ge­
leden, tot Kanunnik benoemd, bij de hoofd-en primaat-kerk
van Lijon, alwaar zig een broeder van hem bevondt en waar
van de Kanunniken, die bewijzen van hun oud adeldom moe­
ten geven, het teken van 't kruis dragen, en den tijtel van
Graven, plegen te voeren. Dan, daar de arbeid waar aan
hij zig hadde overgegeven, zijn vast verblijf aldaar niet ge­
heugde, verzogt hij wel dra zijn ontflag, en verwierf van 't
kapittel den tijtel vaa Oud-Graav. Hij is geftorvèn te Utrecht,
den 13 december 1780, in den ouderdom van ruim 72 jaren.
Óp de zark, die zijne Hoffelijke overblijfzelen bedekt, ftaat
hét volgende graffchrift gebeiteld •
H I C J i C E T
WóbiHs D. GABRIEL DU PARC DE BELLEGARDE f
Diacefis Narbonenfis in Gallia Clericus,
Nee non infignis Ecclefice Lugdunenjis
Antiquus Canonicus & Comes:
ÏTir pietati ac veritati ah adolescentia deditus :
Scriptis diverfis, ac magnd potisfimum
ARNALDI operum colleüione
De Ecclejia beni meritus:
Ecclefia Batavce, cujus fe caufae totum
Mancipaverat,
Cuique plurimos undiquaque Amices
Conciliaverat,
Nee non adiis longe lateque Ecclefiis t
Multiplici Epifiolarum commercio,
Multd Librorum communicaticne,
Et coniinuis officiis utilisfimus:
Qmnium denique fance doürince amkorii»}
Amicus fidelis fjf fervidus, f$»

BELLr.MANS. (DANIËL) «5$
ïpfe, in paucerum manen, quibus Idsce temporlbus
Carafides & ventas potter fuit, mus è prcecipuis;
Qui, d%m fusceptis in Ecclef.cs commodum
Laboribus
Ardens atque indefesfus incumbit,
Viribus tandem exhaustis,
Obiit in Domino Ultrajetli, in domo dicla
Clarenburg,
Die XIII Decembrit MDCCLXXXIX,
Annos natus LXXII ac peni duos menfes.
Directeuren van het Utrechts Provintiaal Genootfchap van
konden en wetenfehappen, dezen waardigen Man in derzelver
vergadering van 4 meij 1789, tot lid des Genootfchaps verkoren
hebbende, wilde hij dit lidmaatfchap niet aannemen,
dan in hoedanigheid van contribuerend lid. ———• Alg. Konsten
Letter-Bode, IV. D. bl. 50, 51.
BELLEMANS (DANIËL), is in 1641 te Antwerpen geboren.
In den ouderdom van 18 jaren, kwam hij bij de reguliere
Kanunniken van Grimbergen van de Premonjlraterfer orden,
en zijn proeftijd doorgedaan hebbende, ieide hij 'er de
gewijdde belofte van afin 1661. Vier jaren later, wierdt hij
tot Priester-geordent, en vervolgens van ene parochie voorzien
in de heerlijkheid van Horsfen, tusfen Waal en Maas;
maar hij behield dien post niet lang, doordien hij den 21 februarij
1671 in den ouderdom van 32 jaren gedorven is. BEL­
LEMAKS heeft twee verzamelingen van digtdukken of liedekens
nagelaten, onder deze zonderlinge tijtels: 1. ïget Cijtljerftert
ban JESUS/ fpcelenöe je^tigh nicutoe %ki}dim$ op bet groots-
Spubihé ban bet ï|. Sacrament ban Mirakel tot 23jugfeï,
en beffo
lijchen patabijp'-^orjel / tot GODT om ïtoogh bliegbenöe / be*
beïfenbe bcrfeljeijöe gïjee^tcltjbc 5Hicöeben«S ban be

BELLERHS. BELLIGHEM.
den zo gretig gekogt, dat 'er in iss6, reeds een zade druk
van werdt uitgegeven. Ook kan men van deze digtftukjes
getuigen, dat alle niet alleen zeer ftigtelijk zijn, maar ook de
meesten door hun gevoelige en met tederheid vervulde uit­
drukkingen , de zinnen ftrelen en het hart aandoen , ja
dat fommigen zelvs ene zoetvloeijentheid van uitdrukkingen
en verhevene gedagten bevatten, fchoon niet alle met dit
merk zijn geilempelt, en enigen in een vrij gemeenzamen
itijl zxjn gefchreven; zo als bi) voorbeeld het liedeken, dat
dus aanvangt:
m$ meenet $jan ben Cimmerrmui
©an %uvicli nacr SSgügfel miam /
3to3cerbc bij bij ï^crreman/ en;.
Aan het hoofd van dit werkje, is ene Ioffpraak op den
ichrijvër en zijne liedekens geplaatst, door den vermaarden
digter in dat foort van poëzij, ADRIAAN DE POIRTRES. - .
PAQUOT, Memoires litter. Tom. IX. p." 63-65.
BELLERUS (JOANNES), van Antwerpen geboortig, was
e,en geleerd Man en Boekdrukker in genoemde ftad. Hij
beeft het Onomasticum van CONR. GESNERUS, uit het werk van
ROB. STEPHANUS getrokken, op nieuw door hem vermeerderd,
in 1553 uitgegeven. Ook heeft hij een groot aantal woorden
gevoegd, bij het Ditcionarium Latino-Hispanicum ANTONII NE-
/RISSENSIS. Hij is den 13 julij 1595 , zijn geboorteftad
overleden. J. F. FOPPENS, Bibl Belg. pag. 577, 5 7 S.
BELLIGHEM (PERSEVALD VAN) , een blindgeborene,
geboortig van 'Brugge; maakte vrij wat opgang in *t beoeffe-
r.en der letterkunde. Hij woonde in 1530 te Parijs, en be­
moeide zig met Iesfen aan de jeugd te geven. Hij hadt tot
zijn zinfpreuk aangenomen: Bominus illuminat c '
BEL-

BELLOCASSIÜS. EEMMEL, 24*
BELLOCASSIÜS (STEVEN), is geboren teCasfel in Ftten-
deren, nabij het dorp Belle, waar van hij ook zijnen naam
heeft ontleend. Hij leide zig inzonderheid op.de latijnfe digt-
kunde toe, daar hij ook vrij wel in.Haagde; zijn beroep was
Secretaris van het Kapittel van St. Donatus te Brugge, welken
post hij tot aan zijnen dood toe heeft waargenomen, welkecn>
trent het midden der XVIde eeuw is voorgevallen. Kort voor
zijirdqöd maakte hij op zig zeiven, het volgende graffchrift;
Hoe jaceo in tumulo: prins at quam munert vitte
. Exuor, in voto hoe promere carmen erat.
Huc vent, Mc vixi, peregrinte fabula vit»
Nunc aüa est, redeo vita uli perpes eiït,
Cygneo jïc more mei fum funeris ipfe
Cantator. Longum, qui legis ista, vale.
Ook hadt hij een foort van testament gemaakt, in déze be-
ivóordingen!
Calo animam, do corpus humo, do catera mundo,
Ut capiat partem quilibet inde fuam.
. BELLÖCASSIUS heeft in druk uitgegeven: Sylvida Cartidnunu
5? Sanüologión Flandrice. Brugis 1544. 8vo. Item, Legatio.
Hem Flandria- ad CAROLUM V. Imp., 't welk geplaatst is in de
Rerum Cermanicarum feriptores van FREHERUS, Tom, III. pag,
364-173, en in een gelijkfoortige verzameling van STRUvrusj
Tom. lil. p. 196--204. F. SWEERT., Athen. Belg. p. 680.
VAL. ANDR., Éibl. Belg. p. 817. J. F. FOPPENS, Bibl, Mig.
p. 1107. PAQUOT, Mem. liter'.'Tom. I. p. 383-385.
EEMMEL (ABRAHAM VAN), bekleed ene plaats onder
de klasfe der Gefchiedfchrijvers van' ons land, door zijne uit­
gave van ene 'Befcfeijbing bet gtab 3imcr?"fco?t/ 2
in 8bo. ïltrctljt 1760. met fraijè platen vóorzie'n. Dat VAN
BEMMEL niet tot dé Rudien was opgevoed, en in zijne jeugd
Klerk ter Secretarije van Amersfcmt is geweest, leert Ons

i&®s BEMMEL. BEMPDE. ' BEMPDEN,
BEMMEL (GABRIEL VAN), een Jefuit te Leuven, welke
in 1612 in die orden werdt ingelijft; is geweest Secretaris te
Brusfel, en een man, die door zijne geleerdheid heeft uitge­
munt. Hij heeft gefchreven: Triumphos SS. IGNATII DE LOJOLA
ci? FRANC. XAVERII, Societat. Jefu, in Divos relatorum. Brur.
1628. 8vo. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 325.
BEMMEL (WILLEM VAN), een Konstfchilder, is gebo­
ren te Utrecht, en wordt gehouden voor een der beste disci­
pels van ZAGTLEVEN. Toen hij zo ver in de konst gevorderd
was, van op eigen wieken te kunnen drijven, trok hij naar
Romen, om door de beoeffening van keurige modellen gehol­
pen, de konst verder voort te zetten, teffens ook om zijne
neiging te voldoen, welke overhelde, om Italiaanfe gezigten of
landfchappen te verbeelden. Ten einde dan dezen lust te boe­
ten, tekende hij met ijver en grote vlijt te Tivoli, en bragt de
aftekeningen daar na op paneel, zo geestig en natuurlijk, dat
hij groten roem daar door te Romen verwierf. Van daar trok
hij naar Duitsland, daar zijne meeste werken gevonden wor­
den , inzonderheid te Neurenberg. Hij heeft alzins in zijne
ftukken, de wijking , licht en fchaduw, ongemeen konftig '
weten in acht te nemen; en met dat al wordt 'er getwist, of
wer-zijn vernuft en zinrijke geest, of zijn penfeel 't meest ver­
diend geroemd te worden. A, HOUBRAKEN, Schouwburg
I- D. bl. 343.
BEMPDE (JORDAAN of GERARD VAN DEN), is om­
trent 't jaar 1634 te Doornik geboren; wierdt, na zijne eerfte
letterocffeningen volvoert te hebben, Monnik in het Domi-
kaner klooster te Brugge in 1652. Na 16 jaren hier doorga-
bragt te hebben, ftierf hij den 11 maart 1671. Hij heeft ia
't licht gegeven, een digtftuk over 't lijden van den Zaligma­
ker, getijteld: ©en bfoeötafjen ©•ijbaclj. %mbm 1670. in
1 2
°'• PAQUOT, Mem. litter. Tom. IX. p. 370". MORE-
*.Y, Ditlion. ed. de 1740. Tom. II. p. 200.
BEMPDEN (GILLIS VAN DËN), Heer van Kastricum, ver-
maag-

BEN ELBÉRTSZ. BENDIXIUS» 2ó.',
inaagfchapt met de aanzienlijkfte geflagten, is zo wel als zijn
vader EGIDIUS VAN DEN BEMPDEN, Burgemeester te Amfteldam
geweest. In 1720 werdt hij Kommisfaris van kleine zaken,
en in 1723 tot Raad in de Vroedfchap verkoren; in het jaar
daar aan volgende tot Schepen, en eindelijk in 1738 beklom
hij den eerenap van-Burgemeester; welke hoog aanzienlijke
waardigheid hij insgelijks in 1741 en 1747 heeft bekleed; in
welk laatfte jaar WILLEM DE IV, na dat hij tot Stadhouder
Van Holland was aangefreld, bij zijne komst te Amfteldam,
door hem en Burgemeester CORVER, verzeld van den Penfio­
naris STAAL , begroet werdt. Men getuigd van VAÏ( DEN
BEMPDEN, dat hij een kundig Regent was; doch doordien hij
het met de anti-ftadhouderiaanfe partij hield, heeft hij veio
onaangenaamheden van de toen misnoegde gemeente moeten
ondergaan. Hij ftierf den 20 januarij 1748. —— WAGEN.,
Vad. Hifi. XX. D. bl. 95.
BEN ELBÉRTSZ (YSBRAND) , was een der 36 Raderi
in de Vroedfchap der ftad Amfteldam, waar toe hij in 1593'
verkoren was, zijnde hij liet jaar te voren tot Schépen van db
ftad aangefteld. Het achtbaar ambt van Raad bekleedde hij
tot in het berugte jaar van 1618, wordende toen met méér
anderen, op den 3 november door Prins MAURITS, doordien
het hem niet geviel de geweldadige maatregelen van dien
vorst goed te keuren, van eed .en dienst ontflagen. ——.
WAG., Vad, Hift. X.'D. bl. 280. WAG., Befchrijv. van Amfi.
IV. St. bl. 304.
BENDIXIUS (DOMINIKUS), wierdt uit éérlijke ouders
geboren te Sneek in 1523. Hij verloor zijn vader in zijn te-
derfte jeugd, en volvoerde zijne letteroeffeningen aan de plaats
zijner geboorte, onder opzigt van JAN RODIUS een Drentenaar;
en vervolgens onder GERSON of GERARD VAN LEUWAKDEN,
welke naderhand zijn fchoonvader werdt, deze hadt te veren
de latijnfe en griekfé talen, in de ftad waar van hij den naam
droeg, onderwezen. Den ouderdom van 13 jaren bereikt heb­
bende, wierdt BEKDIXIUS met zijnen makker JOACH. Hem^us
R 4' nam-

354 BENDIXIUS. (DOMINIKUS)
naar Haarlem gezonden, benevens enige andere fchoÜeïe'n van
Sneek, om'er zijne letteroefFeningen te vervolgen onder den
geieerden KORNELIS SCÏIONJEUS, als toen Rector der fcholen
van die ftad. Na hier vier jaren onderwijs genoten te hebben,
gfng hij naar Leuren, om in de regten te ftuderen; .doch nauw-
lijks hadt hij een jaar op die Hogefchool geweest, of ene ziek­
te van zijn fchoohvader, noodzaakte hem naar zijn vaderland te
rug te keren. Hij wierdt hier op te Leeuwarden aangefteid tot
Preceptor van de latijnfe fcholen; dan hij verliet die ftad cp
raad of bevel van zijnen fchoonvader, en vertrok naar Zwolle,
als Conreétor van de fcholen aldaar, onder JAN DE NUYS,'
die te voren Re£tor te Sneek en ook te Leeuwarden geweest
was. Enigen tijd daar na, kwam hij te Leuven te r.-g, cp
fterk aanftaan van HOPPERUS; doch daar gekomen zijnde" ver-
ftond hij , dat deze naar Frankrijk was vertrokken ; zig, dus
verftoken ziende van de hulpmiddelen, die hij zig van dezen
triend beloofde, keerde hij naar Leeuwarden te rug. Na hier
verfcheidene wisfelvatligheden van het wankelbare fortuin on­
dergaan te hebben, belloot hij zig tot den geestelijken ftaat
te begeven, en tot Priester geordend zijnde, wierdt hij op-
volgelijk Vikaris, en naderhand Pastoor van verfcheidene dor­
pen in Friesland; de uitmuntende predikgaven die hij bezat,
bezorgden hem een beroep te Sneek, en vervolgens te Leeu­
warden. CUNERUS PETP.I, eerfte Bisfchop van die ftad, getrof­
fen dcor zijne bekwaamheid, maakte hem in 1570 Aartsdia­
ken van de kathedrale kerk. Ten einde dezen post met zo
veel te meerder luister te bekleden, ging hij naar Leuven,
em aldaar met de waardigheid vair Licentiaat in het kerküjfc
regt bekleed te worden. Te Leeuwarden wedergekeerd, hadt
hij het verdriet te vernemen, dat de- Gereformeerden de over­
hand hadden gekregen, en hij door die genen werdt geban­
nen, tegens wien hij met zo veel ijver in zijne predikatiën
als anderzins hadt uitgevaren, en hen als ketters vervolgd.- Hij
moest dus wijken, en begaf zig naar Keulen, vervolgens naar
Ratingen een klein ftadje in het hertogdom van Bergen, waar
Van hij Pastwr werdt. Na drie jaren verblijf aan deze plaats,
ver-

EENINGA. (EG GERUIT) 255
vertrok hij naar Dusfeldorp, alwaar hij van een Kanunnikaat
werdt voorzien, doch van welke waardigheid hij weinig genot
hadt, doordien hij den 14 januarij 1586 in den ouderdom van
62 jaren, overieedt. Schoon BENDIXIUS Jange jaren onderwijs
in de fraije letteren hadt gegeven, was hij egter onbefchaafd
in zijne uitdrukkingen ; 't welk deels meet toegefchreven wor­
den aan zijne verkleeftheid aan de wijsbegeerte van dien tijd,
en deels aan de leerwijze van RAYMOND LULLIUS, die hij
ijverig volgde. Noch de vriendelijke vermaningen van DOMI-
NIKUS BROERSMA, Secretaris van Sneek, en van den Gefchied-
Rhrijver SUFFKIDUS PETRI, noch de raadgevingen van Doktor
STEVEN SYLVIUS die Pastoer van Si. Steven te Groningen was,
die hem voor een Lidlist en Eerbaar uitmaakte, waren toerei­
kende, om hem van dit tweledig gebrek te verbeteren. BENEV
JOIXIUS heeft de volgende werken nagelaten, waar aan getwijf-
feld wordt of gedrukt zijn: 1. Sermones de vita>:da peccati ccca-
fione. 2. Disfert. de Humilitate. 3. De Ira, de Inyidia, de Conti-
nentia, contra luxum £f crapulam. 4. De 'piir'a Castitcte £fc.
SUFFRID. PETRI, de Scriptor. Frif. ed'.t. 2. pag. 4:7-421.
J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. pag. 247, 248. PïqtoÖT, Memoir.
litter. Tom. V. pag. 279 -282.
BENINGA (ECGERIK), is gefpro'en uit een adelijk ftam-
huis in Oostfriesland, 't welk reeds ingevolge het getuigenis
van UBBO EMMIUS, in de XlVde eeuw bloeide; en, waar van
men LUVARDUS BENIKGA als den eeiften bekenden ftamvader
kan aanmerken. LUVARDUS hadt een zoon GEROLD BENINGA ge­
naamd, die in 't jaar 1378 leefde, en voor dat 'er nog Graven
in Oostfriesland waren, het gebied als Heer voerde, over de
vier vlekken Grimarfum, Wirdum, Jindelt en Kempen of Kam­
pen. Deze GEROLD liet twee kinderen na, een zoon en ene
dogter; de zoon AJOLD genaamd, ftierf kinderloos, doch de
dogter HEBA of HEURIG, die als erfdogter de vaderlijke goede­
ren in bezit kreeg, huwde aan IMELO ALLENA van Oosterhui-
zm, zoon van FOLKMAR ALLENA , en ADDA dogter van IMELO
KENESMA, die in 't jaar 1372 ftieif, en een ioon was van
R 5 Kfr

$6$ BENINGA. (EGGERlK)
KENO den jongen, die in 'tjaar 1375 overleed; hebbende cVC
ze KENO een broeder OKKO , en twéé zusters ELBURG en
DODO genaamd , welke Iaatfte in 't jaar r 4 I 4 t r o u v / d e a a n
EDZARD SIRCSENA, fprr.itende uit dit huwelijk voort EKNÓ
Hoveling van Grietzijl, vader van ULRICH, die in 1454 tot
eerften Graav van Gbnfrieslmd wierdt verkoren, en Éh 146,
openthjk daar voor erkend. Gemelde FOLKMAR ALLENA trouw­
de dan FfEBA of HEBRIG BENINGA, erfdogter van Grimarfum,
en plantte dit adeüjk geflagt verder voort, door in den naam
en 'tftamhuis der BENINOA'S zijne nazaten te doen overgaan
verwekkende uit deze HEBA twee zonen, FOLKMAR en AIOLD
BENINGA, welke laatstgenoemde Hoveling was te GrmaHm
tn1 Proost te Hinte, zijnde geftorvèn in x 48 3, en hebbende
NOORDDORP, ingevolge dit
Cï'i^^ hare beeIdtenis 015 enen
**s
ANNO DOM. MO.CCCC.LXXXIIÏ
OBIIT AILD BENIG. PETR. I. HIT.
CAPITAL, IN GRIM., ANNO LXXIII
OBIIT HYMA UXOR. EQUES. R. I. P.
dat is'
S'n 't jaar bt$ f eren MCCCCLXXXIII
m oberfeoen AILD BENINGA/ p ?0o?r in ^üite/
JJoKrfnm te ^iniarfiun. sr n 't jaar LXxm
%i oberieben ö?£elb{5 fttu^outoe HYMA/ nijtoite fu bjcöc.
Deze AJOLD of AILD BENINGA, verwekte twee zonen bij
C HYMA
FOL T ' F
° L
M *
E
» GEROLD
FOLKMAR teelde ook enen GEROLD, en deze weder twee zo­
nen EGGERIK en FOLKMAR. GEROLD de jongfte zoon van ge-
melden AJOLD, verwekte vier kinderen, ene dogter HYMA ge­
naamd, welke aan ULR IC„ VAN DOORNOM, Heer van Ollr-
fum trouwde, onder welkers opzigt in 't jaar w , het ge-
fpiek over den godsdienst te Olderfm wierdt gehouden, tusfen
APORTANOS, eerften Gereformeerden Predikant te Snibden en'

BENINGA. (EGGERIK) i6f
5en Roomsgezinden Doktor LAURENTIUS; voorts drie zonen
SNELLIGER , HOMERUS , en EGGERIG genaamd. HOMERUS was
Abt van 't Tedinger klooster, en Rierf in 1557 den 8 februa­
rij. Dit Tedinger klooster was bij Nutttrmoer in Oostfriesland
in 't jaar 1283 gebouwd door den Abt THEDA ter eere van ST.
BENEDIKTUS, en brande af in 1398. EGGERIK BENINGA de
jongfte broeder van HOMERUS, was Proost te Wener enz. en
fchreef ene ïHronhh ban (0O uétfric^ianb / welke door den Hoog­
leraar ANT. MATTHffius in het VIII. Deel van zijne Veteris cevi
AnaleÜa in 8vo., is uitgegeven, doch niet volledig en ten
énemaien verminkt, naderhand na een der beste affchriften te
Embden berustende, in 1723 aldaar herdrukt, en met aanteke­
ningen en bijgevoegde andere oude Rukken veimeerderd, is
uitgegeven door den Harlinger Predikant EILARDUS F. HAR-
XENROTH in Ato.; makende ook een geheel deel uit van den
tweden druk in 4to. der Analeüa van MATTIMEUS. Deze adelij-
ke kronijkfchrijver is overleden in 1562, als uit dit volgende '
graffchrift blijkt, te zien in 't koor van de kerk te Grimarfum
egter deszelvs beeldtenis, op een groten blauwen Reen uit­
gehouwen.
5Ino bni. 1562. ben 19 €>ct. tferf
•jMntbcfïe un «Crbare EGGERICK
BENINGA tc Onmarfiun / 23ojfiisn/
Sïerfiun/ 3BiböeIstueei-. ï^obr^
linflft, ^otoejï to l&tnet, fïn.ö
oïöer.a"/ im 72. daarna bc erbare/
imöe Dogetfame GELA ban 23o2|mn
SCnberé 'Beninga. to €nim. 230^ $[etf,
aBiöti, 3©cbme/ fine bucpfrutoe.
2Enno 1574 bm 4 Jfcbj. creg olöerf. mi 85.
EGGERIK BENINGA heeft bij zijn huisvrouw GELA, verwekt
twee zoons, GERALD of GARRALD en SNELLINGER, welke Iaat­
fte in zijn vaders plaatze in 1562 Proost te Wener en Hakfiim
wierdt, deze is in 1580 overleden. De Iaatfte van dit oud
«n beroemd adelijk Hamhuis, was enen FOLKMAR BENINGA,
Heer

£

BENNING of BENNINK. (DIRK SIMONSZ.) e&
EENNING of BENNINK (DIRK SIMONSZ.), was i:i
het jaar 1393 Schout te Amfteldam; in 1405 hadt hij, bene-
yens den toenmaligen Schout JAN NOTTAED en AMEL JANS-
ZOON RYZER, de Kabeljauwfe partij toegedaan , deel in den op-
ftand bij de aanvaarding der regering door Hertog WILLEM
verwekt; en waar bij de Priester WILLEM BRUINSZOON het
leven liet. Om deze misdaad van oproer werden de drie -*e
melde perfonen onverhoeds geligt, ter Rad uitgevoerd, voorts
onthalsd,, en in dien ftaat hunne vrienden t'huis gezonden.
Over deze perfonen is wel enig verfchil ? en inzonderheid
over den laatstgenoemden , die bij den ongenqemden ouden
Schrijver in het vonnis THRODORICUS STMON'IS DE HEEMSKERKS
pf DIRK SYMONSZOON VAN HEEMSKERK, genoemd werdt; doch
DAPPER en COMMELYN noemen hem uitdrukkelijk, DIRK SY­
MONSZOON BENNINK. De Burger WAGENAAR heeft hier op aan­
gemerkt, dat de onbekende Schrijver hem den toenaam van
HEEMSKERK, en niet dien van BENNING geeft, en hij dus DIRK
SYMONSZOON van Amfteldam, fchijnt verward te hebben met
DIRK SYMONSZOON van Haarlem, die ook omtrent dezen rijd
gedood werdt, en welligt HEEMSKERK bijgenaamd geweest is.
— — DOMSELAAR, Befchrijv. van Amfteldam, bl. 137. DAP­
PER, Befchrijv. van Amfi. bl. 100. COMMELYN, Befchrijv. van
Amft. bl. 898. WAGEN., Befchrijv. van Amfi. II. St. bl. 199,
200.
BENNING (HILLEBRAND), komt ons voor op het jaar
1577, en wel op dien tijd, toen Anfteldam door- SONOY bï.
zet was. Hij moet toen, het zij den post van Burgemeester-
of wel dien van Geheimfchrijver in die ftad bekleed hebben,
dewijl hij een brief aan SONOY zondt, begeiende dat zijne
knegten zig van alle vijandelijkheden onthielden, doordien do
ondeihandeling, wegens de fatisfactie met den Prins, op een
goeden voet Rond. De overfte SONOY deedt goede beloften;
en om over den fchrijftrant van dezen krijgsman te kunnen
oirdelen, laten wij hier een letterlijk affchrift yan zijnen brief
volgen.
IN-

£70 BENNING. (HILLEERANB)
INSONDERS GOUDE FSDXDT.
V, L. Brief heb ych met blytfchap ferftan dat dy faeken vet
eyn gouden hop fan, dar ych hyt got fynnen fegen fordts to te
VÜlen gcffen, fan dat ych myn follich fal wyllen halden fan ymam
te befehadige kant V. L. fych hyt allen ferfekeren van eenen husman
dan van alle dy onder flat wonen of dy wtter flat follen wyllen ko­
men, al wollenfe geit vp hor haft dragen, ende es ock eyn orfaek dar
van dat ych fellefs met % Knechten Mn gekomen ven fuolcxs ende
dergelicke ver ie komen, hier met wyl ych V. L. den heer befellen
ferwachtende hyer cwe kompfle bynne het Kathufer klofler. Déü
leflen December Anno 77.
V. L. goude f runt
DIEDP.ICH Sofjor.
Ondertusfen hieldt het benauwen der ftad aan; de regering
befloot den 8 januarij, nader aan SOKOY te fchrijven, met
verzoek dat hij haar kennis gave, uit wiens last haar'deze
vijandelijkheden, tegen de Gentfe bevrediging, en tegen den
wil zijner Doorlugtigheid, werden aangedaan, op dat zij we­
ten mogten, waar naar zij zig te voegen hadden. SOKOY ant­
woordde: „ dat hij uit last der Staten van Holland, voor Am-
„ Jieldam gekomen was, niet om iets vijandelijks tegen de Had
„ te ondernemen; maar om te beletten dat door de vijanden '
„ van "t gemene land, iets, ten nadele van het zelve, op de
„ ftad werdt aangevangen." En naardien men ook geklaagd
hadt, dat den boden der ftad de weg naar de afgevaardigden
te Delft werdt afgefneden, voegde hij 'er bij: „ dat men de-
„ zelve vrijelijk naar zijn leger zenden mogt, daar htm geen
„ doortogt geweigerd zou worden." Men nam hier van de
proef ten volgenden dage, en bevondt dat SONOY zijn woord
hieldt. Ondertusfen werdt 'er, nu en dan gefchoten, van bin­
nen en van buiten, zonder dat men regt wist, wie 'er 't eerst
mede aangevangen hadt, waar door ter Wederzijde, enigen
gelood en gekwetst werden. Ook fcholden die van binnen
en d.e van buiten dikwils, vinnig op eikanderen; 't welk de
onderlinge verbittering deedt toenemen. p. BOE, Ned.
OorL

RENNING. (JAKOB) BENNING JANSZOON. (JAN) 271
Oarl. XII. B. bl. 3. (921) enz. WAGEN., Befchrijv. van Amfi.
III. St. bl. 439, 440.
BENN1NG (JAKOB), werdt in 1578 , te Amfteldam met
de verandering der Regering, tot Schepen en Raad aangeileid.
Toen in 1581, geraadpleegd werdt over de opdragt der Hoge
Overigheid aan Prinfe WILLEM DEN I,. was BENNING ee r :'er
genen, die zig 't vinnigst daar tegen verzette; geüjk b'ijkt
uit het befluit van de Vroedfchap, behelzende, dat deze!ve,
op den 1 feptember, befloten hadt, JAKOU JANSZOON BENDING,
JAKOB VAN KAMPEN, JAN LAUREMSZOON en JAKOB TRAKSZOON,
Raden, die weigerden, zijne Doori. Hoogheid, als Hoge Ove­
righeid te zweren, op een boete van 10000 dubbelde Leijdfe
Stenen, tegen den volgenden maandag te dagvaarden, en hen
te verbieden, ondertusfen uit de ftad te gaan. Doch het is
bekend, dat deze zaak, docr de belemmering die dezelve in
Zeeland en Utrecht ontmoette, niet alleen in Amfteldam met
flauwer ijver begost doorgezet te worden, maar geheel be­
koelde, en eindelijk met 's Prinfen dood te niet liep; waar
door dan ook het vonnis der fleenboete, van zelv' verviel.
-• WAGEN., Befchrijv. van Amfteldam, III. St. bl. 478.
IV. St. bl. 33.
BENNING JANSZOON (JAN), was in 1496 Schout te
Amfteldam, en getrouwd aan een rijke boeren dogter van D:e-
ir.cn, met name IMME; deze zou volgens fommigen, de ftigtfter
geweest zijn van het Klarisfen Klooster binnen die And. In
het jaar 1504, bragt Schout JAN te wege, dat de Gelderjen,
die in een fchecpftrijd door de Hollanders gevangen genomen
waren, en daar men 't erg mede voor hadt, genoegzaam al­
len , na 't afleggen van den gewoonlijken é6d, waar bij /ij
zig verbonden, om het ontvangen leed op niemand der Hul-
landeren te zullen wreken, op vrije vccen gefteld werden;
fommigen betaalden enig losge'd; als onder anderen een Pries­
ter , die zig onder de Gelcerfen hadt bevonden, verpandde cm
zig vrij te kopen, de autaarkelk voor 50 goudguldens. •
WAG., Befchr. van Amft. I. St. bl. 107. II. St. bl. 411.
BEN-

H73 PENNING. LENNIÜS. EENOIST.
BENNING (JOHANNES), geboren tc Amersfoort, den 5
februarij 1594- Hij werdt te Leuven tot Doktor in «ie beide
regten verheven, en leraarde aldaar enige jaren; naderhand
•werdt hij lid van den Hogen Raad te Mechelen, en vervol­
gens in 161 r, Prefident te Luxemburg. Hij is een man ge­
weest van een ongemeen fchrander vernuft, en was begaaft
met een ilalen geheugen; ook zou hij het verre gebragt hebben
ware hij niet nog maar 38 jaren oud zijnde uit dit leven
gerukt, den 30 januarij 1632. Hij heeft gefchreven: Hifto-
riam Luxemburgenfem, è diplmnatibus ac documemis antiquis cjfc.
- J. F. ForPENs, Bibl. Belg. pag. 578.
BENNING (STANS), leefde in 't jaar 1566 te Amfteldam,
en Rond bekend voor een ijverig Gereformeerde; hij was het,
die benevens REINIER KANT en nog twee anderen, op den
3 januarij 1567, zeker verzoekfchrift aan Burgemeesteren van
genoemde Rad overleverde, met bede, dat het Prins WILLEM
ter hand gefield mogt worden ; werdende in hetzelve be­
geerd : „ dat de Gereformeerden vrijheid van geweten en gods-
„ dienstoeffening mogten blijven behouden, tot op nader be-
„ vel, bij den Koning en de algemene Staten te beramen.
Doch na dat hier over twee dagen geraadpleegd was met de
Vroedfchap, werdt dit verzoek afgeflagen. WAG., Be-
fchr. van Amfi. III. St. bh 209. '
BENNIUS (JOHANNES), leefde in de XVilde eeuw, en
was Doktor in de godgeleerdheid, en een vermaard Leraar
onder de Roomsgezinden; hij heeft het eerst de gemeente van
Wasfenaar als Pastoor bediend, en naderhand die van Noord-
wijk. Hij overleed te Delft in 1665; den roem met zig in 't
graf dragende, dat hij een braaf man was, gezellig en vrien­
delijk in zijne verkering. Oudheden van Rhijnland,
bl. 394. 602.
BENOIST (ELIAS), Predikant in de Walfe gemeente te
Delft, wierdt van Gereformeerde ouders geboren te Parijs,
den 20 januarij 1640. Zijn vader FRANCOIS BENOIST, was
Kaf-

BENOIST. (ELIASj 273
Kastelein van het hotei la Trimouilk in genoemde ftad, en
Zijne moeder was MARIA CALDERONE genaamd. Men was
bepaalt, om hem tot den koophandel of het beocffenen der
notariële praktijk op te trekken; doch zijne grote lust tot de
letteroeffeningen ontwaar geworden zijnde, liet men hem zij­
ne geneigtheid opvolgen. Na in zijn vaderlijk huis de eerfte
beginzelen der latijnfe taal geleerd te hebben, wierdt hij ne.
gen jaren oud zijnde, in het kollegie van Harcourt geplaatst,
daar hij boven andere jongelingen uitmuntte. Zijnr onder­
wijzer in de digtkunde, pogingen gedaan hebbende, om hein
tot de roomfe belijdenis over te halen, werdt zijne moeder
zulks gewaar, waar op z'rj hem naar een ander kollegie zondt,
om in de rhetorika en philofophie het nodig onderwijs te genie­
ten ; doch deze Iaatfte wetenfehap in 't geheel niet van zijnen
fmaak zijnde, verwisfelde hij wel dra de beoeffening van A-
SISTOTELES, voor de kaatsbaan, de biljard, de romans en do
komedie; zijne ouders lieten hem toen het grieks leren, dat
beter Haagde; vervolgens lieten zij hem onder opzigt van een
Preceptor, door enige provintien van Frankrijk reizen; en
bij bepaalde zijn verblijf enigen tijd teMontauban, om zig ver­
der in de wijsbegeerte te oeffenen. Inmiddels ftierven beide
Zijn vader en moeder, genoegzaam op den zelvden tijd; en
hij zonder agt te geven op de bekrompenheid zijner erfpor-
tie, gaf zig ten enemalen aan de wellust en vermaken over,
en bevondt zig wel dra daar door in enen behoeftigen toeftand.
Ka gedurende twee of drie jaren meest van geleend geld be-
ftaan te hebben, wierdt hij Preceptor, 't welk hem gelegen­
heid gaf, om in de theologie te ftuderen; waar in hij zodanige
vorderingen maakte, dat na proeven van zijne bekwaamheid
tot prediken gegeven te hebben, hij tot den heiligen dienst
wierdt toegelaten, die hij omtrent negen maanden lang op
twee dorpen in Beausfe uitoeffende; vervolgens 20 jaren te
Aienpwiy daar hij een meisje trouwde, bevriend aan de voor-
jiaamfte lieden van die ftad, doch van zulk een verfoeijelijk
karakter, dat zij hem gedurende het lange tijdvak van 47 ja­
ren , tot ene helleveeg heeft verftrekt; hij fpreekt 'er dus •
II. DEEL. S zelv*.

174 BENOIST. (ELIAS)
aelv' van; Uxorem duxit... vkiis omnibus, quct eonjugi paeem
amanti gravin esje posfunt, implicita; avara, procax, jurgioja, in*
conftans £p varia; indejesja contradicendi libidine per annos qua-
draginla Jeptem mijerum ctmjugem omnibus diris affecit. Behal-
ven deze vreesfelijke huisplaag, hadt hij nog andere verdrie­
telijkheden te verduren, die hem door de Roomsgezinden, en
wel inzonderheid door de Hertoginne DE GUISE, ene volle nigte
van LODEWYK DEN XIV, aangedaan werden. De kerk van
Alenpon door de intrekking van het Edikt van Nantes, gefloten
zijnde, fcheepte zig BENOIST te Dieppe in, om naar Holland
over të. fteken, en kwam in 's Hage, alwaar hij in tegen­
woordigheid van de Princesfe VAN ORANJE predikte, en zeer
veel genoegen gaf, doch egter niet in zijn hoop Haagde, om
Kapellaan bij die vorftinne te worden j dan hij wierdt egter ge­
holpen , want die van Deljt beriepen hem tot derden' Pre­
dikant in de Walfe gemeente van die ftad, alwaar hij tot
zijnen dood toe verbleven is. In het jaar 1695> nam hij de
partij van JURIEU, in de gefchillen, welke deze twistzieke
Roiterdamje Leraar, voor de Sijnode tegens ELIAS SAURIN en
andere Predikanten hadt uitftaan. Hij zelve kreeg ook ruiie
met IZAAK JAQUELOT, JAN LE CLERC, en TACO HAYO VAN
HEN HONERT, toen ter tijd Predikant te Amfteldam. Na 51 ja­
ren het predikambt, als een waardig en getrouw Euangelie-
dienaar uitgeoeffend te hebben, verkreeg hij van deDelffe re­
gering den tijtel van Emeritus. In den avondftond van zijn le­
ven verzwakte zijn gezigt zodanig, dat hij verpligt wierdt het
ene oog te fluiten, om met het andere te kunnen zien. Zijn
Iaatfte levensuur genaakte den 15 november 1728, en hij
ftierf in zijn 89fte jaar. Bij zijne XANTIPPE hadt hij drie kin­
deren verwekt, een zoon, die 17 jaren oud zijnde, ftierf, en
twee dogters, waar van de jongfte nog in 1750 leefde, en te
Delft woonde; de oudfte was getrouwd met KAREL ANCILLON,
Predikant te Berlijn, doch dit huwelijk was niet gelukkig, zo
dat BENOIST in 1703 genoodzaakt wierdt, ene reize naar Ber-
l'jn te ondernemen, om zijne dogter te halen, welke in Hol-
land benevens twee kinderen, die zij bij haar man hadt be-
ko-

BENOIST. (ELIAS) 27$
I ftomen, ftierf. BENOIST is een geleerd man geweest, die vee!
• ftnaak en gezond oirdeel bezat, daarbij buitengemeen werk-
II zaam was; de gave was hem eigen om zig zo wei op den
1 leerftoel als in de gemeenzame verkering, met een ongemene
1 kragt en minzaamheid uit te kunnen drukken, lieffelijkefpreek-
I wijzen en welbckookte, aaneengefchakelde redeneringen rol-
4 den als 't ware van zijne tong; daar bij hadt hij een zeer
ij vluggen en gemakkelijken fchrijfftijl. De gefchrevene papieren
i\ welke men na zijnen dood heeft gevonden, ftrekken tot waar-
J borge, dat hij vrij dagt, de waarheid langs allerleije wegen
,j zogt, doch dat hij zig fomtijds in een kronkelend doolhof van
a Zonderlinge en vreemde gevoelens begaf.
Veel, ja zeer veel, heeft deze geleerde man gefchreven,
j waar onder verfcheidene twistfchriften. Wij zullen ons ver-
1 genoegen met.het voornaamfte zijner werken aan onze lezers
te doen kennen, en dit is: 1. Hifioire de l'Edit de Nantes,
contenant les chcjes les plus remarquahlcs, qui Je Jont pasjées eu
France avant fj? cipres Ja piiblication, a l'occajïon de la dlyerjité
des Religions, principalement les contraventions, inexecutions,
chicanes, artifices, violences, £? autres injujiices, que les Rejor-
. més ont Jouffert jusques a l'Edit de revocation en otlobre 1685, a-
vec ce qui a fuivi ce nouvel Edit j'usques d prejent. Imprimé a
' Delft 1695. en V. Vol. in gr. Lte. 2. Ene vertaling van bc~
: venftaande werk in het nederduits, onder den tijtel van: ïfido*
rie öcr niett'rjen ban 't gemtföc Cbibt/ öoo| ï!oning LODEWYK DE XIV
öclcöcn hebben. 4,löet bnboeging ban alle öe gcönihruaar&tgfle
«Sömten/ ©rclatatien/ en anöere atitbcnti)bc (iubben Daartoe
behorenöe. %lh$ cc ene Mare en onjijDige mrjje uit De beroemt»
S 2 ffe

S7S BENOYT. (LEONARD) BENSCOOP. (ARENT VAK)
fk ^ttftiijnn^ fe. famcnnefïcfö en tot op bc;c ttjbcn se&?agfc
ln II Delen in folio., te Amfteldam in 1696 bij JAN TEN HOORN,
zeer frai gedrukt en met konstplaten verfiert. . j. G. DE
GHAUFEPié, Nouv. Dictionaire, Tom. I. Iett. R. pag. 228--2 42,
PAQUOT, Mem, litter. Tom. XIV. pag. 217-248.
BENOYT (LEONARD), gebijnaamd de Waal, was een
der ondertekenaren van 't vermaarde Verbond der Edelen, en
tevens een ijverig voorftander van de hervorming in den gods­
dienst. In de fententien van ALVA wordt hij ook befchuldigd,
geld voor den Heer VAN BREDERODE ontvangen te hebben.
De geleerde TE WATER vertrouwd, zonder egter zulks te dur­
ven verzekeren, dat deze BENOYT tot het adelijke geflagt van
dien naam behoord heeft, en berigt ons, dat hij den 2 junij
1568 , te Brusfel op last van ALVA is onthoofd. . TE
WATER, Verbond der Edelen, II. Stuk, bl. 190. MARCUS, Sententiën,
bl. 162,
BENSCOOP (ARENT VAN), was een der Edelen, die
tegens Graav FLORIS DEN V famenfpanden, en bij 't gevangen­
nemen van dien vorst, na dat WOLFERT VAN BORSSELEN 'S Gra­
ven paard bij den toom gevat hadt, hem den fperwer uit de
hand rukte. Na den beganen moord, bevondt zich deze BENS-
coor, benevens KOSTYN VAN BOTERNISSE, ALEWYN en WILLEM
VAN TEYLINGEN, WILLEM VAN SAANDEN en anderen, op het
Rot Kronenburg, toen het zelve door GUY VAN HENEGOUWEN
hemagtigd werdt; deze, na GERARD VAN VELZEN, VAN SAAN­
DEN en nog enige anderen, aan het volk tot Rilling van der-
• zei ver woede overgegeven te hebben , deedt BENscoor,
TEYLINGEN, en nog twee anderen, op het Rot KervenMm in
Kleefsland voeren. In 1304, bevondt ARENT VAn BENSCOOP
zig, met anderen onder den aanhang van JAN VAN RENESSE;
met dezen, als ook met JAN VAN DER LEEDE, nam hij, na de
nederlaag der Flamingen voor Zierikzee, de vlugt uit Utrecht,
en begaf zig naar de Lek, tegen over Beuzighem, voornemens
zijnde met een fchouw den ftroom over te varen. De meeste
Edelen wier floten hier gelegen waren, hadden mede de zijde
van

BENSIUS. (JOHANNES) BENT. (JOH. VAN RÓFI) 2j?
van RENESSE gekozen, tiitgönomen JAN VAN BEÜZICÖEM, Héér
van Kidlembwg, en nog een, wiens naam niet genoemd wordt.
Deze beiden, die op de zijde der Henegouwers waren, Vah
gemelde vlugt kennis gekregen hebbende, bragten enig volk
in de wapenen, en troffen de vlugtenden, tegen over Kuikiiu
lurg, aan. Op den 16 augustus des gemelden jaars, werdt
RENESSE nevens de zijnen geflagen, én, ingevolge het ver­
haal van WILLEM PROCURATOR, in een fchouw gejaagd, dié
omflaande, hen in 't water deedt fmoren. Behalven REHEssi
fneuvelden hier ARENT VAN BENSCOOP, JAN en PELGRIM VA2S
DER LEEDE , HUIEERT VAN E VERDINGEN; HENDRIK en BER-
•THOLD VAN SciiALKWYK, Heer ARENT VAN BUUREN en velé
anderen, welker getal, op meer dah JOO begroot wordt. • • ' •
WILL. PROCURAT. , adannum 1304. p. 536. MEYERUS, ad unnum
J304. ZüEDER. DE CULENBÖRCH, Orig. Cltkmb. p. 593. W^.
GEN., Vad. Hift. HL D. bi. 78. 90. 179, i8öt
BENSIUS (JOHANNES), geboren te Brusfel, leefde in de
XVIde eeuw, en leraarde de fraije ietteren te Straatsburg. Hij
onderhield een gemeenzame vriendfehap met JOH. STURMIUS
en heeft uitgegeven: 1. Tliefaurum elocutionis Oratoria! greeco-
^ latinum. Bafil. 1581. fol. 2. Locos communes comparandx Rerum
£f Exemplorum copim accommodatos. Ar gent. 1581. ivo. 3. Era-
temata in libros Cicer. de Officiis, Amicitia £f Seneüute. Ib. 1589
1601. 120.
BENT (JOHANNES VAN DER), Konstfchüder, is geboren
te Amfteldam, omtrent het jaar 1650. Hij was een leerling
van ADRIAAN VAN DEN VELDE en WOUWERMAN, naar wien
zijn penfeelwerk wel meest zweemde, zo in verkiezing als
behandeling van fchilderen. Hij bleef ongetrouwd, en woon­
de bij vreemde menfehen in, daar hij een vrije kamér hadt.
Op zekere tijd hadt hij omtrent 4000 guldens op zijn kamer
liggen, wel gefloten in ene kist; deze aanzienlijke fom werdc
hem ontvreemd, terwijl hij enige dagen van huis was; dit
verlies trof hem geweldig, en zo veel te meer, doordien hij
niemand met dien diefftal dorst befchuMigsn; en offchoon hij
S ? een

278 BENTHEM. (ERNST WILLEM Graav VAN)
een waarfchijnlijk vermoeden op zijnen huiswaard hadt, man­
gelde het hem egter aan bewijs; zo dat hij in de droevige
noodzaak was geduld te nemen, en zijn leed te verkroppen;
de goudvink was hem ontvlogen, en 't was niet waarfchijnlijk
dat die tot haar koij te rug zou keren. Kort hier aan wierdt
hij mistroostig, verviel in ene teringziekte, en, na enigen tijd
gekwijnd te hebben, ftierf hij in 't jaar 1690. - A. Hou-
BRAKEN, Schouwburg, III. D. bl. 288, 289. J. C. WEYER-
MAN, Leven der Schilders, III. D. bl. 133, I 3 4. WAGEN.
Befchrijv. van Amfteldam, XI. St. bl. 428.
BENTHEM (ERNST WILLEM Graav VAN), verliet het
Protestants geloof, en' nam in 't jaar 1668 den Roomfen gods-
dienst aan. Zijne gemalin, den Hervormden godsdienst aan­
klevende, zondt toen zijne en hare kinderen, vijf in getal, naar
's Hage, onder de befcherming der Staten. De Gravin volgde
die eerlang zelve, en ftierf in die Hofplaats, den 29 maart
3679- Zij hadt de algemene Staten en den Prins VAN ORANJE
tot voogden over hare vier zonen aangefteid, en werdt in de
kloosterkerk, in 't graf der Prinfen van Bohème, bijgezet. De
Graav haar gemaal, trouwde, in junij daar na, met ene we­
duwe VAN SAXEN, geboren Landgravinne VAN HESSEN; waar
na hij zijne kinderen die zig nog hier te lande onthielden,
onterfde. De Staten, zulks ongaarne vernemende, zonden irl
1685, den oudften zoon, met ernftige brieven van voorfchrij-
ving, af, naar Benthem, op dat hij zig met zijnen vader ver­
zoenen, en verandering in den gemaakten uiterften wil te we-
ge brengen mogt. Doch de Graav bleef onverzettelijk, en de
zoon keerde ohverrigter zake te rug in den Hage. Hij en
zijne drie broeders, vervoegden zig in 't volgende jaar, aan
de rijksvergadering te Regensburg, met een \vijdluftig vertoog,
waar in zij hun goed regt op het Graavfchap verdedigden,
en aanwezen, dat zij alleenlijk uit haat van godsdienst, ont*
e;fd geworden waren; doch met dit al, vondt het vertoog
weinig ingang. Zo men aan het zeggen van D'AVAUX geloof
mag liaan, zo zou de Prins VAN ORANJE, voor zig zei ven,
het

BEN TINK. i 7p
ïjet oog op het Graa"f chap Ber.tïiem gehadt hebben, en dat hij
hiej om hadt te wege gebi agt, dat de Staten zig de zaak det
jonge G.aven hadden aangetrokken. Negtciai. 'du 'Cow&e
fc'AvAux, Tom. V. pag. 230. L> v. AITZEMA; Zaken van St.
en Oorl. VI. D. bl. 593-595. 603. 892, 893- 901, 502.
WAGEN, j Vad. Hift. XV. D. bl. 39. 295.
BENTINK* of gelijk anderen fchrijven, BENTifïfck, dolt
BENTING, is een oud en vermaard geflagt, in 't hertogdom
Celder en het landfchap Overijsjel, en waar van zig ook csn
tak heeft gevestigd in de provintie Van Holland. In de XlVde
eeuw was dit geflagt reeds in groot aanzien; want men lees?
bij PONTANUS, Hift. Gelr. dat reeds op het jaar 1368, Goos-
6EN en JÖHAN BENTINK, beide tegenswoorcn'g waren bij het
fluiten dèr huwelijks-voorwaarden van Hertog EDUARD VAN
GELRÈ. Op het jaar 1377 wordt gemeld van GERRIT BEN-
TINK, lid van de Gelderje Ridderfchap, en in 1392 van JOÜAitf
BENTINK, geërfde tot Ölst. Zij waren reeds toen ter tijd,
als mede in 't vervolg, en nog tegenwoordig, beleend met
aanzienlijke goederen en heerlijkheden; onder anderen, met
die van Berrinklmizen, Aller, Ane, 't Loo, IVesterhoj, tVerke-
ten, DiepenJieim, Schoonheten, Witter.ftein, ten Velde, de Tienden
in Engeland, enz. Onder dit geflagt hebben van 'vroeg af
Mannen uitgemunt, die onder de eerfte voorftanders der edele
Vrijheid een aanzienlijke plaats verdienen; Mannen s die de
voortreffelijkfte ambten en waardigheden, zo in ftaats- als
hadsregering, met luister bekleed, en niet rmVider in krijgs-
bedieningen hebben uitgemunt; ja het mangelt aan geen Man­
nen uit dit geflagt, die hun leven voor het vaderland hebben
opgeofferd; tot ene nog vers in geheugen getuige, verftrekt
hier van, de dapperen Schout-bij-nagt WOLTER JAN GEIWIT
BENTINK, die op den 5 augustus 1781, in den voor de Neder­
landers zo roemrijken zeeflag op Doggersbank, na de Engeljen
veelvuldige afbreuk met zijn fchip de Batavier toegebragt te
hebben, zijne geplukte laurieren in cijpresfen moest verwis-
felen, door ene dodelijke wonde, welke hem in het best van
S 4 zijo

260 BENTINK. (ADOLF) (ALARD) (ALEXANDER)
zijn leven deedfneven, en zijn vaderland van eer en dappere*
Held beroofde. Onze taak eist, dat wij van enige der Man-
oen u.t dit geflagt, ene befchrijving a a n onze lezers mede^e-
leu, wij zullen'dit op ene alphabetife wijze doen, en onder
anderen gebruik maken van de geflagttafelen, te vinden in het
Genealogisch Wapenboek van ABR. FERWERDA, ï. Deel, druk van
I 785; het gebrekkige hiervan, zal ik verbeteren en aanvullen
Uit bengten door ene kundige hand tot die familie behorende
op een verpligtende wijze aan'mij medegedeeld. Het gene
men ten dezen aanziene in de Diclmaire van MORERI, ed. de
1740, en in het Woordenboek van HOOGSTRATEN vermeld vindt
is gants niet nauwkeurig. '
BENTINK (ADOLF) « Loo, zoon van JAN of JOHA*
BENTINK en JANNE, dogter van den Heer van Appelmi; is
geweest Erfjagermeester van de Veluwe, werdt in 1543 be.
Ieend met Berrinkhuizen, Wenerhof, de Timden in Engeland:
voorts in i S 47, met de Heerlijkheid '» Loo. Hij is gehuwd
geweest met MARGARETA VAN VARICK, en overleed zonder
kinderen na te laten in 1548, en wierdt begraven te Apeldoorn.
*
BENTINK (ALARD;, Raad en Hofmeester der Koning-
mne MARGRIET, weduwe van den Hertog van Savoijen, Gou.
Vernante der Nederlanden • was een medeondertekenaar van
haar testament in i S 3o.
Hij is getrouwd geweest met JOHAN-
NA ESTOR , dogter van HENDRIK VAN BONGAARDEN en ANNA
VAN DER SPONt.
BENTINK (ALEXANDER), twede zoon van HENDR*
en van MARGRETA HULS, werdt in 1501 bij overdragt van
GYSBERT ALLER, Heer van de Heerlijkheid Aller op de Velu-
w %
In 1509 droeg ALEXANDER zijn kasteel Schoonderhoek op
aan KAREL Hertog van Gelder, en na dode van zijnen heef
ADOLE BENTINK, hier boven vermeld, werdt hij be'eend met
Berrinkhuizen. Hij teelde bij JANNA VAN ZUILEN, vijf zonen
en twee dogters. 1. KAREL, waar van in 't vervolg. 2 A-
öOLr, Jong geftorvèn. 3. WILLEM, volgt, 4. HENDRIK,
ddor

BENTINK. (ALEXANDER) 28i
tloor huwelijk verenigd, met ene dogter uit den huize van
Kidemburg, waar van hij Drost werdt; hij ft erf zonder'kinde­
ren. 5. WILLEM VAN ZUILEN BENTINK, volgt. 6. MAR-
GRETA, gehuwd met KORNELIS LAHEY. 7. EUSEBIA, gehuwd
met KORNELIS VAN WEESE.
BENTINK (ALEXANDER) , weidt in 1555 Heer van
Aller, in 1564 van Berrinkhuizen, voorts Raad van 't Hof van
Gelderland en Burgemeester van Arnhem. Het was deze, die
nevens GILLIS PIEK en JOACHIM LIERIE, als gemagtigden van
de provintie Gelderland, de Unie van Utrecht aannamen en 011»
dertekenden; zie PIETER PAULUS, Hifi. der Unie. I. D. bl.
23. P. BOR, XIII. Boek, fol. 90. Deze ALEXANOER BEN­
TINK , komt ook Voor, als ondertekenaar van het Ren-et-faal der
nadere Unie; zie v. D. SPIEGEL, Bundel van onuitgegevene Jluk-
ken, bl. 295. ALEXANDER huwde met ALIDA VAN BUKKORST,
bij wie hij vijf kinderen verwekte. 1. KAREL, waar van wij
in 't vervolg zullen fpreken. 2. WILLEM, ongehuwd overle­
den , den 20 december 1640. 3. JANNE, in julij 1610 g e.
trouwd met JAKOB SCHIMMELPENNING, fleer van Engelenburg
en Keil, geftorvèn in 1652. 4. KRISTINA, trouwde in 1615,
met WILLEM VAN HAERSOLTE tot Trst, ftierf in 1638. 5. A-
i/EXANDRiNA, aan ene befmettelijke ziekte ongehuwd overle­
den.
• BENTINK (ALEXANDER), wierdt na den dood van zij­
nen Vader KAREL, in 1646, Heer van Aller en Berrinkhuizen,
vervolgens Burgemeester en Hoogfchout van Arnhem, in welke
hoedanigheid, hij het voorftel in 1675 aan de regering van
die ftad deedt: „ om den Prinfe VAN ORANJE, en deszelvs
„ mannelijke nakomelingen, uit erkentenis zijner uitftekende
„ dienften, de hoge regering des Furftendoms Gelte en des
. „ Graavfchaps Zutphen aan te bieden, onder den tijtel van
„ Hertoge van Gelder en Grave van Ztitfen;" en fchoon dit
voorftel, door een eenparig befluit op den 29 jahiiarij des ge­
noemden jaars, door de Staten van Gehierland, wierdt goedge­
keurd en in ene refohitie veranderd, kwam hier egter gelijk
S s men

é82 EENTINK. (ANDRIES) (BERENT HENDRIK)
men weet geen vervolg op, doordien zijne Hoogheid-, den
20 februarij in de Staatsve. gadering te Arnhem gehouden daar
voor bedankte, met betuiging van zijne hartelijke deelneming
voor het blijk van achting en vertrouwen. WAG., Vad. Hift.
XIV. D. bl. 345-558, alwaar men een omftandig verhaal aan­
treft, van 'tjgene verder over- deze zaak is voorgevallen; en
de waarfchijnlijke redenen, waarom de Prins 'er voor bedank­
te. ALEXANDER huwde met ANNA PEINSE VAN DER AA en
verwekte bij haar verfcheidene kinderen ; zijne huisvrouwe
ftierf den 1 junij 1678, en hij volgde haar omtrent driejaren
later, op den 19 junij i68r.
BENTINK (ANDRIES) , de twede zoon van WILLEM
BENTINK en N. N. DE CROEF VAN ERKELENS , heeft nagelaten
twee kinderen. 1. ELIZABETH, die Prioiesfe van het klooster
Marienhoom, bij Kanten, is geweest. 2. WILLEM BENTINK,
Drost van Emden, die bij zijne eerfte vrouw N. N. VAN DIE-
FENBROEK, ene dogter verwekte, genaamd BINDELIEF, die de
vrouw was van RUTGER VAN HAERSOLTE, tot IVeste'rveld en
Wolfshagen; zij overleed zonder kinderen, den 4 febr. 1659.
Uit het twede huwelijk met N. N. GRAWERT, kwam ene dog­
ter, HADRIANA genaamd, die in 1651 trouwde, met den Rit­
meester SIMON VAN HAERSOLTE, tot Bredenhorst en Zwaluwen*
lurg.
BENTINK (BERENT HENDRIK), zoon van EUSEBIÜS
BORCHARD en ANNA AGNES BENTINK, is geboren den 2 fep­
tember 1703, en was Heer van Schoonheien en Diepenheim,
Dingwaarder van de Hoge Bank van Juflitie, en Lt. Stad­
houder der Lenen van Overijsfel, Ridder van den Duitfen Or­
den, Kommandeur van Dieren, en Coadjutor der Balie binnen
Utrecte, overleed in 1772. Hij trouwde den 12 december
1732 met BONNE ELIZABETH JURRIANA DU TERTRE, welke
den 1 julij 1795 is overleden, en enige dogter was van AM-
BROSIUS DU TERTRE DE ECOSSE , die om de vervolging in Frank-
rijk ontftaan, door de herroeping van 't Edikt van Nantes in
1585, met zijne twee broeders de wijk herwaarts genomen,-
en

BENTINK. (BEKENT HENDRIK) afiy
1

284 BENTINK. (BERENT) *
weest Generaal-Majoor van de infanterie. 10. BERENT H E *
DRIK BENTINK, Heer van Bukhorst, Zalk en Vekaten, geboren
in het jaar 1753; trouwde in 1775 met KAROLINA MEDIO-
SURGIS VAN BORSSELE. Hij is geweest tot op genoemde re­
volutie, Kollonel van de kavallerie; en hieldt in 1787 guar-
Jiifoen te Deventer, toen de jóngst voorgaande revolutie in fep­
tember 17S7 voorviel; bij welke gelegenheid hij het genoe­
gen hadt, 't leven van A. H. CRAMER, Secretaris van die
Had, op ene edelmoedige wijze te befchermen, welke de
dolle gemeente aan hare woedende razernie wilde opofferen.
Zie Verzameling van Plakaaten, Rejolutien en andere authen
Stukken enz. betrekking hebbende tot de gewigtige gébeurten
in 1787 enz. voorgevallen, door mij verzameld en gedrukt,
IX. D. bl. 217. Hij heeft een zoon bij zijn huisvrouwe ver­
bekt, HENDRIK KONING BENTINK, geboren 24 april 1787.
BENTINK (BERENT), de derde zoon van HENDRIK BEN-
TINK, was Heer van Diepenheim en Proost te Deventer. Hij
maakte benevens zijnen mede-edele RATO HERMAN SCHEELE,
en JOH. VAN DER BEEKE, Burgemeester van Deventer, het
drietal Gecommitteerden uit, welke in de verdeeltheden die
in 't jaar 1555 de provin tie vmOverijsJel zo deerlijk teisterden,
"wegens de met hun houdende partij, op eenen geloofsbrief
die uit name der Staten van dat gewest getekend was, naar
fs Hage werden gezonden, om ter vergaderinge van Holland
te klagen, over de ongeregelde wijze van enen Stadhouder te
verkiezen, die onlangs, zo fprakenze, ondernomen was te­
gen de privilegiën en tegen een befluit der Staten van den
39 feptember 1653, waar bij vastgefleld was, dat zulks niet
dan met eenparige Hemmen zou mogen gefchieden. De ver­
dere voortgangen Van dezen tweefpalt, en hoedanig die verre­
gaande twist tot genoegen van beide partijen, inzonderheid
door het fchrander beleid van den Raadpenfionaris JOH. DE
WITT, vereffend wierd, vindt men geboekt bij WAGENAAR
in zijne Vaderlandje Hijlorie, XII. D. bl. 404-412. BERENT
BENTINK, was den 21 december van het jaar 1633 gehuwd
mot

BENTINK: (EUSEBIÜS) (EVERT)' (FILIP) 2S5
met ANNA VAN BLOEMENDAAL, ftierf den 29 julij r668, na
{jij haar verwekt te hebben, de zeven volgende kinderen,
j. WILLEM, ivaar van hier beneden. 2. EUSEBIUS BORCHARD,
insgelijks. 3. ELEONORA SOPHIA, getrouwd met ROBBERT VAN
ITTERSLM, tot Nijenhuis, Landdrost van Zalland. 4. JAN WIL-
|.EM, Graav van Portland, zie beneden. 5. ISABELLA , ge-
trouwd met ALEXANDER SCHIMMELPENNING VAN DER O YEN,
tot Englenburg. 6. ADRIANA, geboren in 1656, getrouwd met
DIDERIK BORRE VAN AMERONGEN, Heer van Zandenburg, en
Hoogfchout van Utrecht. 7. ANNA.
BENTINK (EUSEBIUS) , de oudfte zoon van WILLEM
BENTINK en N. N. DE CROEF VAN ERKELENS, was Heer van
ten Velde en Werkeren, Weidt in 1577 beleend met Esfchcrwei-
de, trouwde in 1570 met JOHANNA VAN ITTERSUM, en verwek­
te bij haar vier kinderen, namelijk: i. WILLEM, die onge­
huwd , voor Wachtendonk fneu-elde. 2. HENDRIK, hier na
*\
vermeld. 3. JOHANNA, eerst de vrouw van FLORIS VAN BOK­
HORST, en daar na van GOOSSEN VAN DER LAUWIK, Drost van
Brevoort, in 1597 beleend met het kasteel ten Velde. 4. So-
ÏHIA.
BENTINK (EUSEBIUS BORCHARD), een zoon van
BERNARD BENTINK en ANNA VAN BLOEMENDAAL, was Heer
tot Schoonheten, Hoogfchout in Mastricht enz., trouwde met
ELIZABETH VAN BRAKEL, en verwekte bij haar twee zoons,
als: EUSEBIUS KAREL BORCHARD BENTINK , Kollonél en Land-
rentmeester van Twente, die in 1706 fneuvelde. 2. WILLEM,
hier van beneden.
BENTINK (EVERT) , Heer van den Berkelenkamp, een
zoon van HENDRIK BENTINK en ERMGAART VAN ANXTEL , over­
leed in 1659, hebbende in huwelijk verwekt bij zijne vrouw
FENNE VAN DER MARK , twee zoons HERMAN HENDRIK en GE­
RARD ADOLF BENTINK; en bij zijn twede huisvrouw nog een
zoon, JOHAN genaamd.
BENTINK (FILIP), een zoon van KAREL BENTINK , is
Gouverneur geweest van Stralen in het oppergedeelte van Gel­
der*

iS6 BENTINK. (GERARD ADOLF) (GODEWYN en JAN)
ieHand. Hij was een der gemagtigden van de zijde der Aarts»
hertogen, die in 1600 naar Bergenopzoom, werdt gezonden, om
over den vrede te handelen; doch welke famenkomst vrugte­
loos afliep. FILIP is getrouwd geweest, met ALVERADE VAN
FLODOEP, vrouwe van Biecht, weduwe des Vrijheers van
Bnnkhorst en Batenburg; bij wie bij beeft verwekt enen zoon
JAN genaamt, die Drost is geweest van Buren; en drie dog­
ters. WAGEN., Vad. Hift. IX. D. bl. 90.
BENTINK (GERARD ADOLF), zoon van EVERT en FEN-
KE VAN DER MARX, wierdt door overdragt van zijnen broeder
HERMAN HENDRIK, Heer van Berkelenkamp; hij trouwde den
7 october 1647, met LUCRETIA CAMANS, die hem vijf kinde­
ren baarde. 1. WILLEM. 2. ELIZABETH, getrouwd met AR-
NOLD BROSCHMADE, Raad des Konings van Spanje, zij over­
leed in IÓOO. 3. FLOIUS. 4. THEODORA KOKNELIA, Nonne
te Vrede. 5. ANNA.
. BENTINK (GODEWYN en JAN), zijn de pudften van
dit geflagt, wiens namen in de gedenkfchriften voorkomen, en
wel in 't jaar 1308, bij gelegenheid van de bezegeling'der
huwelijks-voorwaarden van Hertog EDUARD VAN GELDER met
vrouwe KATRINA VAN BETEREN, oudfle dogter van ALBERT
VAN BETEREN. GODEWYN overleed zonder kinderen , doch
JAN liet een zoon na, HENDRIK genaamd. SLIGTENHORST, in
zijne Gelderfe Gefchiedenifen, bl. 146, fielt dezen als behoord
hebbende tot het kwartier van Arnhem.
BENTINK (HENDRIK), de zoon van JAN, werdt in het
jaar 1400 beleend met de Heerlijkheid Arendsbergen, nu Ber­
rinkhuizen ; doch in de ondertekening des verdrags of verbonds-
briefs der Gelderfe fteden, Nijmegen, Tinei, Bommel, de Graaf,
Maasbommel en Gent, gefloten in 1418, wordt hij genoemd
Heer van Spaldorp. Hij liet vier kinderen na. 1. J 0HAN.
2. HENDRIK. 3. HELMICH; en 4. HILLE.
BENTINK (HENDRIK), een zoon van den vorigen HEN­
DRIK, is getrouwd geweest met MARGRETA HULS, werdt in
I45S

BENTINK, (HENDRIK) j $ )
Ï45

*88 BENTINK. (HENDRIK)
ren. r. ANNA ELSABÓ BEATRIX, Kanonesfe van Almenum'
ove:leden in i 7r 5. 2. MECIITELD HELENA BEATRIX, Kano'
pesfe van ,'t adeüjk Stift Gennep. 3. WOLF, Ritmeester, over-
leed zonder kinderen. 4. KRISTOFFEL, Lt. Kollonel en Rit­
meester onder de Guarde, overleed in 1706 zonder kinderen.
5. HENDRIK WILLEM, Lt. Koüonel. 6. HENDRINA WOLTE-
SA, Kanonesfe te Weerzelo. 7. BERNARD, Heer van Arler en
Witenftein, Lt. KoIIonel, getrouwd met SOPHIA ACNES TER
BRUGGE, dogter van Wittenftein. 8. KRISTINA SEINA, ftierf
in 1707, ongehuwd. 9. GERARD DIDERIK, Kapitein, ftierf
in 1716 in Schotland, ongehuwd. 10. WILHELMINA JUDITH
AGNES, getrouwd met WILLEM BENTINK, Heer van Schoon­
heten.
BENTINK (HENDRIK), Kollonel te paard en Drost van
Twente, verwekte bij zijne huisvrouw M GDALENA VAN ITTER­
SUM, drie dogters. 1. ANNA AGNES, getrouwd met WILLEM
BENTINK tot Schoonheten. 2. MECHTELT ANNA , getrouwd met
LAMBERT JOOST HAMCROICK , tot Arendshorst. 3. JOHANNA
ISABELLA, getrouwd met JAN ZEGER VAN WELVELDE, tot Die-
penbroek.
BENTINK (HENDRIK), zoon van JOHAN of JAN BEN-
•TINK , was Heer tot Leuwenberg en Landdrost van de Vduwe
overleden in 1600; hadt met zijn eerfte vrouw ELIZABETH
VAN SCHERPENZEEL, ene dogter, SOPHIA genaamd, die kort
Jia hare moeder ftierf; zijne twede vrouw was ERMGAART VAN
ANXTEL, waar bij hij gewon: 1. MAARTEN, Heer tot den
Leuwenberg.^ 2. KRISTINA, huisvrouw van KRISTIAAN BARRE.,
VELT, Kapitein. 3. CLEMENTIA, getrouwd met HANS SCHARF,
Kapitein en Gouverneur van Rhijnberg. 4. MARIA, getrouwd
met HERMAN VAN VILSTEREN, in Laarwolde. Uit zijn derde
huwelijk, met SOPHIA VANMOERBEKE, won hij: 5. ODILLA.
6. EVERT, Heer van den Berkelenkamp. 7. ANNA GEERTRUID,
8. MARGRETA, getrouwd met FILIP VAN HOORN, Kapitein
9- ALIDA, jong geftorvèn. zo. JOHAN, waar van hier beneden.
BEN,

BENTINK. (HENDRIK) (HENDRIK ADOLPH) 209
- BENTINK (HENDRIK), was de derde zoon van ALEXAN-
DER BENTINK en JEANNE VAN ZUILEN ; J. W. TE WATER en
anderen, noemen hem Drosfaart v^n Wmidrichem en Kuilem-
lurg, en menen dat zijn huwelijksvermaagfchapping met den
•huize van Kuilemburg, hem naderhand gelegenheid heeft ver-
fchaft, om zig in 1566, bij het bondgcnootfchap der Edelen,
te voegen. Ook bekleedde hij het ambt van Dijkgraav des
lands van Altena, waar van hij in 1571-afftand deedt; wor­
dende daar in op last van ALVA, door PIETER VAN CLOOT-
WYK opgevolgd. MARCUS, Sententiën van den Hertog VAN
ALVA, bl. 433. 484. J. W. TE WATER, Hifi. van 't Verbond
der Edelen, II. Stuk, bl. 191.
BENTINK (HENDRIK), zoon van JAN WILLEM BEN­
TINK, wierdt na dode van zijr.en vader, door Koning GEOR-
GE DEN I. in 't jaar 1716, tot Grave van Boniand verheven,
en voorts tot Gouverneur van Jamaika aangefteld. Hij huwde
met ELIZABETH NOEL, oudfte dogter en mede-erfgename van
WRIOTESLEY BAPTIST , Grave yan Gainsborough, waar bij hij
twee zonen verwekte. 1. WILLEM, Marquis van Tichifeld,
en 2. GEORCE, dus genaamd naar den Koning.
BENTINK (HENDRIK ADOLPH), tot Beverfderde, Drost
van Ysfelmuiden, Hoofdfchout van Mastricht, Raad en Rente-
meester Leneraal der Beden van Braband, geboren den 12 de­
cember 1078; hadt ten vrouwe MACHTELD ANNA VAN WEL-
VELDE, bij wie hij twaalf kinderen heeft verwekt. Hij ftierf
den 3 januarij 1734. Een zijner zonen ADOLPH KAREL BEN­
TINK, Heer van Beverföerde en Nijenhuis, geboren in 1721 is
geweest Generaal-Majoor van de infanterie; deze huwde in
1762 aan AGATHA VAN SLINGELAND, welke den 1 februarii
1775 ftierf, en hij volgde haar in 't graf den 17 junij 1784,
nalatende een zoon, ADOLPH KAREL BENTINK, Heer van Be­
verföerde en Nijenhuis, geboren den 20 augustus 1764;- is ge­
trouwd den 26 april 1789 met MARIE FRANCOISE VAN, AERS-
SEN, geboren den 22 feptember 1767. JOSINA MECHTELD
ANNA, ene der dogters van HENDRIK ADOLPH, is geboren den
II. DEEL. T I .

'VP BENTINK. (HENDRIK FREDERIK) (JAN)
14 junij 1720". Zij huwde den 16 junij 1761, met ALBRECHT
NIKLAAS yAN AERSSEN-BEYEREN, Heer van Voshol, Lt. Ge;
neraal yan de infanterie; geftorvèn den 23 maart 1790, na
zes kinderen ter wereld te hebben gebragt; waar van ene
dogter MECHTELD MARGARETHA VAN AERSSEN, geboren derj
6 januarij 1766, op den 20 januarij 1795 is gehuwd met
WOLF FLORIS VAN HEMERT, toen ter tijd Burgemeester te
Campen; hebbende een zoon in leven, geboren den 10 no­
vember 1795, REINEER WILLEM.
BENTINK (HENDRIK FREDERIK), een zoon van JO­
IIAN BENTINK, was Heer van Genswaart en Barkham; hij
trouwde in 1651, niet ELIZABETH KATRINA RASEIIOORN, die
in 1652 overleed; waar na hij, in het volgende jaar, her­
trouwde met LAURENTIA HOEN , bij wien hij drie dogters en
enen zoon verwekte. 1. ANNA CHRISTOPHORA. 2. PETRONEL-
LA. 3. ELIZABETH. 4. ERMGARD.
BENTINK (JAN), JOHANS zoon, werdt in 14.55 beleend
rr.e: B-'rinkhuizen; hij verwekte bij zijne vrouw N. N. afkom-
ftig uit het Brabands geflagt van BERTHEM, twee zonen, HEN­
DRIK en ALBERT.
BENTINK (JAN of JOHAN), werdt in 1503 Heer van
Berrinkhnzen, en tevens beleend met de Tienden in Enge­
land; hij was Stalmeester en een groot gunfteling van KAREL,
Hertog van Gelder, die hem de Heerlijkheid 't Loo vereerde
en ook beleende met het ambt van Erfjagermeester van de
Velmve, uit aanmerking zijner grootmoeder , die afkomftig
was uit het buis van Heukelom, door welk geflagt dit ambt
jaren lang bediend was. Hij hadt tot vrouwe JANNE , dogter
van den Heer van Appeltem, een der eerfte familien op de
Velmve. Hij verwekte bij haai- vier zonen en vier dogters:
1. HENDRIK, overleed in 1530. 2. MARGARETHA, was Prio-
resfe van het klooster te Zutphen. ' 3. FENNE, Nonne in het
klooster te Tzendoom. 4. ADOLF, hier voor. 5. JAN, Proost
van Arnhem en Deken van Deventer. 6. ANNA, gehuwd met
' ZE-

BENTINK. (JAN WILLEM j 2or
{CECER VAfl ARNHEM; wierdt in 1548, na den dood van A-
DOLF BENTINK, Jagerrneester van de Velwwe, doch welke be­
diening hij nog in dat zelvde jaar afftond, aan FILIP VAN LA-
LAING , Grave van Boogflraun. 7. ALIDA , getrouwd met
FILIP VAN VARIK; en, na den dood van gemelden ADOLF, be­
leend in 1548 met 't Loo en Westerhof. 8. KAREL, die in
3536 ongehuwd geitorven is.
BENTINK (JAN WILLEM), een zoon van EERNARD
BENTINK en ANNA VAN BLOEMENDAAL, plaatile men al vroeg
als Pagie bij WILLEM DEN III, Prinfe van Oranje; en werdt
kort daar na door denzelven tot Kamerjonker bevorderd. In
1675 won hij door een bedrijf, dat zo wel zijnen moed, als
zijne liefde en trouwe voor den Prins op 't levendigfle aan­
kondigde , de hoogde achting, welke die vorst immer aan
iemand zijner gunfte'ingcn betoond heeft, en geen wonder
pok, want BENTINK fis toen zijn Kamerheer en Dro t van
Lingen zijnde, verliet hem niet gedurende den tijd dat hij aan
de kinderziekte krank lag, fchoon hij zelve de pokjes nog
iriet had gehadt. Hij was nagt en dag bij deszclvs b;udc,
hem alles wat hij begeerde met eigen hand toedienende, ca
wel met zulk een onvermoeithcid en verenagtzaming van zig
zei ven, dat de Prins naderhand verklaarde: „ niet te wc-
„ ten, of BENTINK geflapen hadt of niet; maar wel, dat hjj.
„ in zestien etmalen,. niet hadt geroepen, zonder door dezen
,, trouwen dienaar , vaardiglijk, beantwoord te worden."
Doch de Prins was nauwlijks herlteld, of BENTINK Hortte in
de zelvde ziekte, en genas, met veel groter gevaar, fchoon
fpoedig genoeg, om zijne Hoogheid, isiettegenftaande zijne
vriendelijke vermaningen om te huis te blijven, naar 't leger
te verzeilen. Dit, en meer andere blijken van opregte aan­
kleving en toegenegenheid, veroirzaakten dat de Prins zo
grote achting voor BENTINK kreeg, dac hij hem, na dat hij dc
Heerlijkheden van Drum-melen en Bhoon verkregen hadt, in
1677, fchoon buiten Holland geboren, zelvs voor den Here
Van Veorfchtten, dien men gaarne de voorkeuze gegeven hadt,
T 2 in

%9% iBENTINK. (JAN WILLEM)
pi de orden der Ridderfchap befchrijven deedt. Ook hielde
hij hem als zijnen geheimften vertrouweling en eerften Ministé'r;
waar van' men de blijken ontwaar wordt, in zijne zendmg
door dien vorst naar* Engeland in 1677 en 1685; in de
onderhandelingen die hem toevertrouwd wérden in 1688, zo
met de Heren. Van' Amfleldam, den Keurvorst van Brandenburg,
de Hertogen van Lunenburg, Zelle en Wurtenburg, als met dert
"Landgraye van Hes/en, wegens het groot ontwerp van den
pvèrtogt naar Engeland, waar in hij allergelukkigst flaagde.'
Niet minder ijverig toonde hij zig in zijne handelingen met de
Engeljen, zelvs na dat Prins WILLEM aldaar geland was.
ÓRANJE Koning geworden zijnde, werdt BENTINK tot Pair van
't rijk verklaart,'en met de tijfels van Graav van Portland,
Vicomte van Woodftok, in het Graavfchap van Oxford, en Baron
van Cirencenster befchonken; zijnde hij reeds het jaar te
voren, tot eerften Edelman van 's Konings kleer- en bedkamer
benoemd. In 1690 werdt BENTINK door Koning WILLEM,
naar Holland afgevaardigd, om als lid der Ridderfchap, zitting
in de vergadering der Staten van Holland te nemen; ten dien
einde kwam hij den 18 januarij in 's Hage, en twee dagen
later verfcheen hij in der Statén vergadering. Ten zelvden
tijde, leverden de Afgevaardigden van Amfteldam een befluit
hunner Vroedfchap, op den iaden genomen, ter vergaderingeover,
waar in verklaard werdt: „ dat, Burgemeesteren den
„ achtbaren Raad hebbende aangediend, dat de Heer BEN-
„ TINK, Graav van Portland, alle uren, uit Engeland verwant
„ werdt, en, naar alle waarfchijnlijkheid, zitting nemen
„ zou, in hunner Ed. Gr. Mog. vergadering; men hadt goed-
,, gevonden naar te zien, wat hier omtrent, in vroeger tijd
„ voorgevallen ware, en hier op bevonden hadt, dat de Sta-
„ ten, in "t jaar 1586, befloten hadden, dat niemand is
... hunne vergadering verfchijnen zou, die in eed of dienst was
„ van iemand anders, dan van wien hij ter dagvaart was af-
,', gezonden. Dat Holland, den Heer HENDRIK VAN DE KAPELLE
T 0 E
»»
RVSSEL, in den jare 1655, gezogt hadt te doen we-
,j rijjas zcivs uit de vergadering der algemene Staten, omdat
>, hij

BENTINK. (JAN WILLEM) $£|
y, Mj gehouden werdt voor éen befchreven lid der Ridderfthao
}, van Kleve. Dat dié van Holland nog in den jare föo'a
„ pogingen hadden gedaan, om de algeméne Staten tè doen
l, befluitën, dat niemand, in vreemden eed of dienst simde
„ zou toegelaten worden', in derzei ver vergadering; dat hier-
„ om, de Graav VAN PORTLAND, ais zijnde in diénst en eed
„ ener uitheemfe Mogendheid, en hebbende 't regt van in*
„ boorlingfchap en zitting in 't Parlement iri Engeland vei-
„ kregen, onbevoegd was, om zitting te nemen tér vergade-
,, ring van Hol/and" Doch de Ridderfchap en ande'ré. leden
toonden zig ten. hoogden te verwonderen, óver deze verkla­
ring der ftad Amfteldam. Zij merkten aan: „ dat de Graav
„ VAN PORTLAND zijne Majefteit van Grbot-BHtannien verzeld
„ hadt, in enen togt, die met kennis en volkomen' toefterg-
„ ming van den Staat, ondernomen was, en waar van de
„ goede uitflag geoirdeeld werdt te moeten ftrekken, tot qe-
„ veiliging van den Staat, den godsdienst en" de vrijheid.
„ Dat zij hierom verwa'gt hadden, dat de genoemde Graav
„ van zulk een' togt te rug kerende, met alle beleefdheid en
„ dankbaarheid, zou zijn ontvangen geworden in der Staten
„ vergaderinge; doch dat zij daarentegen, met de uiterfte be-
;, vreemding hadden vernomen, dat men hem uit de vergade-
t, ring weren wilde, om dat hij door zijne Majefteit tot de'
„ Gravelijke waardigheid bevorderd was. Dat van ouds, on-
„ der den adel en krijgslieden dezer landen, zeer gebruikelijk
„ geweest was, zig in vreemden krijgsdienst te begeven; maar
* nimma- was verftaan, dat de waardigheden van Hertoge,
„ Grave, Pvidder, of enige anderen, ,welken zij, door üeffe-
lijke daden mogten verkregen hebben, hen onbevoegd
„ maakte, om de voorregten te bezitten, welke zij voor hun
„ vertrek uit deze landen, bezeten hadden. Dat zulks, in 't
ft tegenwoordig geval, te minder behoorde plaats te hebben,
,', om dat de togt naar Engeland, voor gcenen vreemden, maar
„ voor enen togt der Staten zeiven te houden ware;, en dat
;, zijne Majefteit van Groot-Britanje, als Kapitein-en Admhaal
„ der verenigde gewesten, en als Stadhouder van Holland,
T 3 „ en;

2$4 BENTINK. (JAN WILLEM)
„ ene zeer nauwkeurige betrekking hadt tot dezen Staf*- kon*
„ nende ook zulke waardigheden, als de Graav VA» PORT
„ LAND verworven hadt, zeer ftrekken, om het onder'in-
„ goed verftand, tusfen andere Mogendheden en dezen Staaf 0
„ aan te kweken. Wijders, was de refolntie der Staten van'
„ Holland van den jare 1586 niet in gebruik gebragt, ten op.
„ zigte van hun, die gewoonlijk ter dagvaart verfc enen;
„ zijnde, onder dezelven, dikwils zulken geweest, die in eed
„ en dienst van anderen waren, of aan anderen', zelvs aan
„ uithe'emfen, hulde en manfchap gedaan hadden ; waarom
„ men moest oirdelen, dat deze refolutie zag op tijden, zeer
„ veel verfchillende van de tegenwoordigen; of, gelijk n'en in
„ 't jaar 1558 , fcheen begrepen te hebben , afeen gepast
„ moest worden op Staatsdienaars, niet op afgezondenen ter
„ dagvaart, in welken zin alleen, zij nog in gebruik was;
„ behalve dat zij ook niet toepasfelijk was op de Edelen, die
„ uit eigen hoofde ter dagvaart kwamen; daar de refolutie al-
„ leen fprak van zulken, die door iemand ter dagvaart waren
„ gezonden. Nog moest men onderfcheid maken, tusfen uit-
„ heemfen, die in vreemden dienst zijnde, ter vergaderinge
„ zouden willen verfchijnen; en zulken, die reeds gewoon
., aldaar te komen, zig in eed en dienst van anderen bega-
„ ven. De verdere refolutien welke die van Amfteldam aan-
„ haalden, betroffen de vergadering der algemene Staten,
„ tusfen welken en die der Staten van Holland, groot onder'
„ fcheid was. 't Voorbeeld van de Heer HENDRIK KAPELLE
„ TOE RYSSEL kwam te minder te pas, om dat die Heer, nog
„ lang na dat Holland gezogt hadt hem te weren, ter algemene
„ Staatsvergadering verfchenen was. Ook hadt men de Heren
„ VAN DEESEN,- VAN TWIKKELO en VAN PREUSTINGEN, we-
„ gens Overijsjel, ter algemene Staatsvergaderinge en in de
„ Admiraliteit toegelaten, fchoon de eerfte onder de Stenden
„ van Keulen, de twede onder die van Benihem, en de Iaatfte
„ onder die van Munjier behoorde. De Heren VAN KREITIN-
„ GEN en VAN PALSTERKAMP waren in Zutfen en Gelderland be-
„ fchreven geweest, fchoon de eerfte ook ouder de Stenden
„ van {!

fcÉNTINR (JAN WILLEM) Üp|
1, van Munfter, de andere onder die van Kleve behóórde. Ds
„ Heer VAN SALK, hoewel twintig jaren onder de Stendeu
„ van Munfter befchreven zijnde geweest, was èeh lid der
j, Ridderfchap van Overijsjel geworden. In Friesland èn in
,, Stad en Lande, werden vërfcheide Heren, die ook ondér dè
'„ Stenden van Oostjriesland behoorden, tot dé regeringe toe-
„ gelaten, in Holland zelv', ftondt het elk, gevolgelijk bok
„ die van de regeringe, vrij, Lenen van verfcheiden' Mo-
„ gendheden te bezitten, en desaangaande èed en' huldë te
doen. Ook zou mén bevinden, dat verfcheiden' Edeleh al-
„ hier, deel aan vreemde regeringen gèhad hadden. De te-
j, genwoordige Heer VAN OBDAM waj) verfcheiden'jaren ag-
„ tereen, onder de Stenden van Benthem, befchreven én ver-
'„ fchenen. Men zag dan geene reden, waarom den Grave
„ VAN PORTLAND zitting en ftem ter dagvaart geweigerd zou
l, worden, en verzogt Amfteldam, zig hier in té voegen me:
„ de andere leden." Doch dit verzoek hadt zo xveinig ingang,
dat de Afgevaardigden dézer ftad, ziende dat PORTLAND met
der daad zitting nam ter vergadering', zig gelast verklaarden,
om daar tegen op 't ernftigst te protesteren, gelijk zij deden.
In de aantekening, die hier van gemaakt werdt, merkten zij
deze zitting aan: „ als iniluiterde ene volilrekte verandering
„ dér regerin e, en ene omkering van derzelver grondflagen,
„ waaromtrent geene overftemming geleden kon worden. Ook
,j hielden zij voor nietig en van onwaarde alles, wat in 't bij-
„ zijn van den Grave VAN PORTLAND , in de vergadering der
„ Staten, gehandeld èn beftoteh zou worden; en om bij de
„ na :
omelingfchap, den naam niet te hébben, dat zij, in de
„ toelating dés Graavs bewilligd hadden, zeiden zij, uitdruk-
„ kelijken last te hebben, om uit de vergadering té vertrek»
M ken, zo lang de Graav VAN PORTLAND dezélve zou bijwo-
„ nen, latende daar alleenlijk den Penfionaris der ftad; om té
„ horen en te zien." De Ede'en en alle de andere fteden,
behielden zig het regt, om tegen dit protest en deze aanteke­
ning , zulk een protest en aantekening te doen, als zij zouden
te rade worden. En, terftond hier op, verlieten de Algévaar-
T 4 dig-

•4o5 mmm om WILLEB
digden van Amfteldam de vergadering; hunnen Penfionaris Wr'
KORNELIS BORS VAN WAVEREN alleen in dezelve latende bl&-
ven. De Koning van Engeland, midlerwijl kennis bekomen
hebbende van de zwarigheid, welke die van Amfteldam maak-
ten, betde om den Graav VAN PORTLANO ter dagvaart toe te
laten en om de nominatie van Schepenen over te zenden
naar Engeland, toonde 'er zig niet weinig verftoord over Hü
hadt den Grave VAN PORTLAND last gegeven om 't verfehü
over de nominatie te vereffenen, door 't voorflaan van zeke­
ren middelweg, waar van hij niet gezind was af te gaan. Doch
dit nam zijn misnoegen niet weg op die van Amfteldam, 't welk
ten duidelijkflen blijkt uit een brief met 's Konings eigen hand
aan PORTLAND, op den 20 januarij 1690 uit Kenfington gefchre­
ven, waar in zijne Majefteit, onder anderen van deze woor­
den gebruik maakt: „ Tot hier toe gefchreven hebbende ko-
„ men de brieven uit Holland aan. De kwelling, die de He-
„ ren van Amfteldam u willen aandoen ontftaat alleen uit het
„ kwaad hart, welk zij mij toedragen, en valt mij ten hoog-
„ ften verdrietig. Ik hoop, dat gij ze te boven zult komen
„ en dat de andere fteden u de hand zullen bieden. Zo de
„ zaak van de verkiezing der Schepenen afgedaan wordt vol-
„ gens den middelweg, dien ik u bekend gemaakt heb, en
„ die de enigfte is, welke ik gedogen wil, begeer ik, dat gij
„ 'er in begrepen zult zijn; op geenen anderen voet, wil ik
,, mij verdragen." Ook werdt federt, te gelijk over de zaak
des Graven VAN PORTLAND, en over die der verkiezinge van
Schepenen, gehandeld; welke beide na veelvuldige debatten,
bij fchrkkrng gevonden werden. Kort hier na keerde BENTINK
mar Engeland terug; en fchoon deze Heer een even dapper
Krijgsman als ervaren Staatsman was, werdt hij door het be­
lang dat Koning WILLIAM in zijne raadgevingen ftelde, meest '
m de laatstgenoemde hoedanigheid gebruikt. De Engelfe ge-
fch.edfchrijver BURNET weidt breed uit in den lof dien PORT­
LAND, door zijne getrouwheid aan zijnen vorst, verworven
heeft, gaande dezelve zo verre, dat de Koning die nauwe­
lijks wrst te vergelden. Die zelvde fchrijver geeft ook niet
duis-

BENTINK. (JAN WILLEM}' « 9y
duister té kennen, dat BENTINK de man was, die, door ene
ftem aanbevolene briefwisfeling met den Marfchalk DE BOLT-
FLEKS, den grond tot den Rijswijkfm vrede gelegd hadt; en, ns
't Buiten van dien vrede, werdt hij als Ambasfadeur, naar
't Hof van Frankrijk gezonden, alwaar hij met al dien luister
en pragt verfcheen, waar mede zig immer een Afgezant ver­
toond hadt; belopende de kosten daar van, in den tijd van
vijf maanden 800000Hollandje guldens; doch voor deze fomme
werdt de achting voor Koning JACOBUS , aan het Franje Hof,
genoegzaam geheel vernietigd, en die voor Koning WILLIAM
bij velen gevestigd. BENTINK hadt in 't jaar 1700, grotelijks
zijn aandeel in 't fluiten van.'t Traktaat van partage, wegens
"de Spaanje Monarchie; waar uit de Nijd in J
t voigende jaar,
enige gronden van befchuldiging meende te kunnen tiekken,
doch de verheven Staatsman wist de opregthe'd zijner han­
delingen zo duidelijk aan den dag te leggen, dat dezelve
fpoedig verftomde.
Koning WILLIAM in 1702 overleden zijnde, verliet BEN­
TINK kort daar op het Hof, en begaf zig naar zijn landgoed
Euljtrode in Burkshire, alwaar hij is overleden. BENTINK is
twemalen gehuwd geweest; zijn eerfte vrouw was ANNA,
dogter van den Ridder EDUARD VILLERS, zuster van EDUARD,
Grave vmjerjij, Staatjuffer van Koninginne MARIA, en voor
de twedemaal tradt hij in egt met SARA MARIA TEMPLE; bij
welke twee vrouwen hij de 14 volgende kinderen verwekte.
1. MARIA, getrouwd met ALGEROON, Lord-Capel van Hud-
ham, Bürggraav van Malden, Lt. Generaal van de Engelje
troepes. Haar twede man was de Graav VAN DARIG. 2. AN­
NA MARGRETA, getrouwd met ARENT VAN WASSENAAR, Heer
van Duivenvoorden. 3. HENDRIK, Hertog van Portland. 4. FRAN-
SINA WILLEMINA, gehuwd met WILLEM BIRON, Lord Baron
van Rochdale. 5. ELEONORA, ongehuwd overleden. 6. ISA-
EELIA, getrouwd met EVERLYN PIERPONT, Hertog en Graav
van Kinjïon. 7 en 8. Twee zonen, WILLEM genaamd, bei­
de jong in Holland geftorvèn. 9. ELIZABETH. 10. HADRIA-
NA. 11. WILLEM, waar van hier beneden. 12. HENRIETH.
T
5 ( 13.

' «pè BENTINK. (JOHAN) (KAREL)
Ï3. KAREL JÖHAN. 14. BARBARA. WAGEN., Vad. Hij?
XIV. D. bl. 370. XV. D. bl. 302. 428. 435- XVI. D. bl. 27.'
45- 53- 59-
BENTINK (JOHAN), zoon van HENDRIK JANSZ. , werdt
bij SLICHTENHORST, Geld. Gefchied. bl. 229. gebijnaamd, de
Önbefchei3enel Hij en zijn broeder ondertekenden, nevens' an­
dere Edelen; als leden van den landdag, die in 1435 '^Nij­
megen gehouden werdt, ene overeenkomst, gemaakt tusfen
Hertog ARNOLD VAN GELDER en de Edelen en Steden, teri
voordele van den lande. Doch in den Zoenbrief ter vereffe­
ning der gefchillen tusfen den Hertog van Kleef en gemslden
Graav ARNOUD, vindt men dezen JOIIAN, met den gezegden
bijnaam, als den vierden in rang der ondertekenaars. Hij
hadt tot vrouw N. N. dogter uit den huize van Heukelcm, en
verwekte daar bij twee kinderen. 1. JAN. 2. GERRARD, die
Heer was van een kasteel, genaamt Bentink, te Garfden, ge­
legen tusfen Deventer en Zutfen, 'i welk hij en zijne vróuw,
als zonder kinderen zijnde, opdroeg aan DIRK STAKEBRAND.
BENTINK (JOHAN), bijgenaamd de Beste, twede zoon
van HENDRIK, trouwde in 1533 met HENERIKA VAN AVÏREUL;
hij was Rentemeester van de Velmve, en heeftin 1593, 'thuis
Leeuwenburg gebouwd. Hij ftierf in 1600, nalatende'de vier
volgende kinderen. 1. HENDRIK, hier voor befchreven.
2. CLEMENTIA, eerst getrouwd met KRACHT VAN KAMPHUIZEN,
tot Glinthorst; daar na met N. N. VAN HARTE VELD. 3. WIL­
LEM, getrouwd met HENDRIKA VAN ANXTEL. 4. GERBERICH
getrouwd met JAN VAN SCHERPENZEEL, Regter te Doesburg',
daar na met ERNST MOM; en is in 1595 geftorvèn.
BENTINK (JOHAN) , een zoon van HENDRIK en ERM-
CAART VAN ANXTEL; had ter vrouwe MARGRETA VAN VOORST,
tot Hagen; waar bij hij verwekt heeft een zoon, HENDRIK-
FREDERIK, hier boven vermeid.
BENTINK (KAREL), Landrentmeester van de Velmve,
wierdt in 1550 Heer van Berrinkhuizen; bij KATRINA VAN
HAK-

BENTINK. (KAREL) (LAMBERT) (LEONARD) 259
HAKVOORD, zijne huisvrouw, teelde hij de volgende drie zo­
nen en ene dogter. 1. ALEXANDER. 2. Fair, Gouvenreur
van Stralen, hier voor. 3. ADOLF, gehuwd in Italien, en al­
daar overleden. 4. KRISTINA , ongehuwd overleden.
BENTINK (KAREL) , oudfte zoon van ALEXANDER en
ALIDA VAN BUKHORST; was Raad in 't Hof van Gelderland-
Burgemeester te Arnhem, en werdt in 1607, Heer van Aller
en Berrinkhuizen; hij trouwde in 1616, met SOPHIA VAN DER
LAUWIK, en won daar bij. 1. ALEXANDER, die zijnen vader
opvolgde. 2. WILLEM, Faandr'k in dienst van de Republijk,
die ongehuwd ftierf. 3. JANNE SOPHIA. 4. KATRINA. 5.
GEERTRUID.
BENTINK (KAREL), een zoon van WILLEM BENTINK
en LAMME SCHIMMELPENNING:; was Heer tot Berenkamp, en
huwde met ANTONETTA VAN DEELEN, bij welke hij verwek­
te. 1. STEVEN, die tot vrouw hadt JUDITH VAN STEENHER-
GEN , welke hem baarde N. N., Here tot den Berenkamp,
gehuwd aan de freule VAN DEELEN, en N. N. Heer tot der
Aa, gehuwd met de freule SCHIMMELPENNING. 2. LAMBERT-
3. WILLEM, Heer tot der Aa, in 1652 ongehuwd overleden.
4. GEERTRUID , gehuwd met FLORIS VAN BRAXEL , Drost van
Leede. 5. JANNE, getrouwd met GERRARP VAN GALEN, Bur­
gemeester te Hattem.
BENTINK (LAMBERT), zoon van WILLEM BENTINK en
SOPHIA N., is geweest Rentemeester van de kloostergoederen
van Monnikhuizen, buiten Arnhem; deze verwekte bij ziïne
vrouwe GEERTRUID VAN HAKVORT, die de Heerlijkheid Bijier
geërft hadt. 1. WILLEM, Heer van den Bieler. 2. BAKENT,
die te Utrecht ftuderende, door een Poch Edelman doorftokeu
werdt. 3. JANNE.
BENTINK (LEONARD), de derde zoon van WILLEM
BENTINK en N. N. DE CROEF VAN ERKELENS, is geweest Gou­
verneur van Alfen; en heeft bij zijn derde vrouw URSULA
VAN ELDEREN verwekt. 1. ANNA, getrouwd inetN. N. FOP­
PING,

300 BENTIN K. (MAARTEN) (STEVEN; (WILLEM)'
PING, Kapitein. 2. MARGARETA, getrouwd met JoosY STUK­
KE. 3. GEERTRUID, getrouwd met ART JAGO, en daar na met
N. N. DE VERA. 4. WILLEM, hier van beneden. 5. TOHAN
Kapitein. 6. URSULA; deze beide laatften ongehuwd" overleden.
BENTINK (MAARTEN), wiens vader is geweest HEN-
BRIK BENTINK , en moeder ELIZABETH VAN SCHERPENZEEL; was
Kollonel in dienst van den Koning van Spanje* f hij trouwde
aan PETRONELLA, vrij vrouwe van Batenburg en Brenkhrst, bij
wie hij drie kinderen verwekte. 1. FILIP HENDRIK Havenmeester
van den Furst van Nieuburg. 2. HERMAN, Kapitein
in d.enst van den Spaanfen Koning. 3. ANNA CHARLOTTE,
ongehuwd geftorvèn.
BENTINK (STEVEN), de vierde zoon van HENDRIK BEN­
TINK en van GERBERICH LERINK, was Burgemeester te Zutfen.
Hij huwde met ANNA SCHIMMELPENNING, en verwekte bij haar
zes kinderen. 1. ANDMES, ongehuwd aan de pest overleden.
2. GERBERICH, Geestelijke in 't Spiraal te Zutfen. 3. J Ü T TE
in 162S ongehuwd geftorvèn. 4. HENDRIK, mede ongehuwd
op den 6 october 1624 geftorvèn. 5. WILLEM, insgelijks on-
gehuwd aan de pest overleden. 6. JUTTE.'
BENTINK (WILLEM), de derde zoon van ALEXANDER
BENTINK en JANNE VAN ZUILEN, is tweemalen getrouwd ge­
weest; zijn eerfte vrouw was LAMME SCHIMMELPENNING, bij
wie hij drie kinderen verwekte; en bij de twede SOPHIA' N.
nog drie anderen, r. JUDITH, eerst juffer in 't Spiraal te
Zutfen; welke vervolgens trouwde met G. CENTELER, die in
1601 als Ritmeester in den flag van Flaanderen fneuvelde;
waar na zij hertrouwde met THOMAS VAN DER CAPELLE. 2. AN-
DRIES, die zonder kinderen in 1584 overleed. 3. KAREL,
Heer tot de Berenkamp, waar van hier boven. Bij de twede
vrouwe, 4. LAMBERT, waar van hier boven. 5. ALEXANDER
of SANDER, in 1614 ongehuwd overleden. 6. JANNA, in dat
zelvde jaar als jonge dogtér geftorvèn.
' BEN-

BENTINK. (WILLEM VAN ZUILEN) . Q r;
BENTINK (WILLEM VAN ZUILEN), bijgenaamd * Lan­
ge, de vijfde zoon van ALEXANDER BENTINK en JANNE VAN
ZUILEN ; was Rigter van 't Oldebroek op de Velime, Hij beeft
twee vrouwen gehadt; bij de eerfte JUDITH VAN ZUILEN VAN
NYVELT, verwekte hij drie kinderen, en bij de tweede, nog;
drie anderen, i. JAKOB, die ter vrouwe hadt N. N. dogter.
van N. N. VAN HOLTWYK, bij Boel-holt, waar bij hij ene dog­
ter verwekte, ANNA genaamd, die erfvrouwe was van Holt*
wijk, en ten man hadt GEURT VAN RHEENEN. 2. APNOLD,
jong overleden. 3. JUDITH, gehuwd met N. N. VAN RUITEN­
BERG, te Utrecht. 4. JUDITH, ongehuwd overleden. 5. JO­
HANNA, getrouwd met N. N. VAN PALLAND, en KAREL jn zijn
jeugd overleden.
BENTINK (WILLEM), een zoon van HENDRIK BENTINK
en MARGARETA HULS, verwekte bij zijne huisvrouwe, N. N.
DE GROEF VAN ERKELENS , vijf kinderen. 1. EUSEBIUS. 2. AN-
ERIES. 3. LEONARD. 4. HENDRIK, die ongehuwd ftierf. 5.
GEERTRUID, gehuwd met PIETER MULERT.
BENTINK (WILLEM), een zoon van WULP BENTINK
a a r s o l t e
en ANNA VAN H ; ' s
Lt. KoIIonel geweest, en ge­
trouwd aan MARGASETA VAN LAAR, tot Hoherloo, vrouwe van
Langeveldslog, bij wie hij twee kinderen verwekte. 1. WOLF,
getrouwd met AGNES FLORENTINA HADEWICH VAN WELVELDE
en Diepenbroek, 2. ANNA, gehuwd met N. TER BRUCCE, Kol.
koncl,
BENTINK (WILLEM), zoon van ANDRIES BENTINK, is
Drost geweest van Emden, Hij is tweemalen getrouwd ge- •
weest; bij zijn eerfte vrouw N. N. VAN DIEPENBROEK, teelde
hij ene dogter, genaamd BINDELIEF, die de vrouw was van
PUTOER VAN HAARSOLTE , tot Westerveld en Wolfslagen; zij
overleed zonder kinderen na te laten , den 4 februarij 1659.
WILLEM huwde voor de twedemaal met N. N. GRAWERT, die
hem ene dogter gaf, HADRIANA genaamd, welke in 1651.
trouwde met SIMON VAN HAARSOLTE, tot Bredenhcrst en Zw»<
tmmburg, Ritmeester.
BEN-

8»2 BENTINK. (WILLEM) '
BENTINK (WILLEM), zoon van LEQNARD BENTINK en
URSÜLA VAN ELDEREN, was Kapitein; en trouwde eerst met
KLARA STEKKE, en na aflgvighqjd van deze, in 1597 met
THEODORA YAN BUIRSE , tot Horsïwljk, bij Grol. Uit het eer­
fte bed kwam voort WILLEM ; en ANNA , in 1619 met de halve
EJcheder. tiende beleend; getrouwd eerst met GEORGE VAN DE
FELTZ, Kapitein, en daar na met REINOLD HUINGA, Kapi­
tein, dien zij baarde MARGARETA, die ten man hadt ALBERT
VAN DER HEL, Burgemeester te Campen.
BENTINK (WILLEM), een zoon van JAN WILLEM BEN­
TINK en SARA MARIA TEMPLE, was Heer van Rhoon en Pen-
drecht, en befchreven in de orden van de Ridderfchap in Hol­
land, is een Staatsman geweest, die buitengemeen was ver­
kleefd aan WILLEM DEN IV. Hij was de eerfte, welke aan
dien vorst in het jaar 1747, door- een renbode kennis gaf, van
deszei vs aanftelling tot Stadhouder, Kapitein- en Admiraal-
Generaal over Holland; aanmerkelijk was in het antwoord van
zijn Hoogheid aan BENTINK, dat hij verklaarde: „ zig zeiven
„ eerst over zijne bevordering te zullen geluk wenfen, als
„ dezelve bleeke te toetten ter eere van GOD , en tot wet
zijn van het lieve vaderland." Ook 't gene hier bij ge­
voegd werdt: „ dat het grootfte vermaak, welke de Prins, fe-
„ dert de eerfte tijdingen dezer omwentelinge gevoeld hadt,
„ ontftaan was uit het berigt, dat alles zonder ongeluk was
„ afgelopen; zullende hij den Hemel bidden, dat een werk,
„ zo open baarlijk door deszelvs zegel bekragtigd, in't vervolg
„ ook, door geene de minfle bloedftorting bezoedeld zou.
„ worden." Ter gelegenheid van 's Prinfen inleiding in den
Raad van State, deedt BENTINK ene aanfpraak, die zeer op­
merkelijk geoirdeeld werdt. Hj verklaarde te hopen: „ dat
„ de herftelling der oude wijze van Regeringe, ook de cen-
„ dragt in den Staat zou herftellen; dat de raadplegingen,
„ daar door bij tijds, tot rijpheid gebragt, en met den ver-
„ eisten fpoed uitgevoerd zouden worden, en dat de ftraffèn
„ en beloningen, daar door, wijsfelijk zouden worden uitge-
„ deeld.

BENTJNK. (.WILLEM)
^ deeld. Door deze middelen, en onder 't beftier der Prin-
„ fen VAN ORANJE, was," vervolgde hij, „ de Staat gerezen
„ tot dien top van geluk, van waar men dien, onlangs, hadt
„ zien nederftorten, tot zo verre, dat dezelve een fpot voor
„ de vijanden, en een onnutte last voor de vrienden gewor-
* den was. Plij betuigde, wijders, niet te twijffelen, of de
j, Prins zou de voetftappen zijner voorvaderen navolgen, en
„ medewerken, om den Staat, die reeds ten dele overrom-
„ peld was, te bevrijden voor het juk van enen heerszugtigea
„ en trouwlozen nabuur, die met de goede trouw en met de
„ plegtigst bezworen verdragen, openlijk den fpot dreef. Hij
„ hieldt zig ook verzekerd, dat de algemene geneigdheid der
,, ingezetenen tot den Prinfe, die door geen' tijd noch kon-
„ ftenarij hadt konnen uitgewist worden, bij de uitkomst blij-
„ ken zou, regtmatig te zijn geweest; waarom, hij ten be-
„ fluite, verzogt, dat de Raad den Prins de eer beweze,
„ welke men aan zijnen rang en waardigheden verfchuldigd
„ was." De Franfen hielden zig gebelgd over deze aanfpraak,
waar door hun Hof, ten onregte, zo zij waanden, gehoond
werdt. Ook hebben fommigen hunner fchrijveren aangete­
kend, dat BENTINK, wegens de onvoeghjkheid van enigen
zijner uitdrukkingen, vermaand door zijne vrienden, geant­
woord zou hebben: „ dat hij geoirdeeld hadt, bij zulk ene
„ plegtige gelegenheid, dus te moeten fpreken, om 't volk
,, te overtuigen , dat hij geen aanhangeling van Frankrijk ware."
Een hoon, die vele brave Regenten in dien tijd werdt aan­
gewreven. Nog dit zelvde jaar werdt BENTINK als buitenge­
woon Gezant naar Engeland gezonden, alwaar hij ene over­
eenkomst floot, betrekkelijk de verrigtingen van den aanftaan-
den veldtogt. Ook was hij in 1748 een der Afgevaardigden,
Wegens dit Gemenebest, tot den vredehandel van Aken. Den
29 augustus van dit zelvde jaar, kwam BENTINK te Amftel­
dam, om, uit naam van zijne Hoogheid, der Regeringe en
Burgerij af te vragen, of zij hare belangen goedvonden te
(lellen in handen van den Prinfe; doch een der Burgemeeste-
ren kwam' hem aandienen, dat men 't beiluit der Regeringe
hier

33$ BENTINK. (WOLF)
hier omtrent reeds hadt bekend gemaakt aan den Prinfe. Van
wege de Gemeente, kwam enen HENDEK VAN GIMNIG een
Pa.troonmaker van Haarlem met hem fpreken; waar na', uit
zijnen naam, der vergaderinge in de Kloveniers Doele 'afge­
vraagd werdt: „ of zij niet begeerde, dat zijne Hoogheid in
„ de ftad kwame? of zij hare belangen niet aan den Prinfe
„ verblijven wilde; gelijk de Wethouderfehap aan haren kant
,> gedaan hadt? en of zij zig, midlerwijl, niet ftil en vreed.
„ zaam wilde gediagen?» Alle welke vragen met ja beant­
woord werden ; waar op BENTINK na verflag van dit ant>
woord bekomen te hebben, naar SHage te rug keerde. Ver­
dere bedrijven van dezen Staatsman vindt men niet opgete-
^ rrr' ÏÜ ^
2 2 D £ C E M B E I
' WAG.
H l f C
- X X
' D
' b!
" 94. 97, 93. i 7 4 . 179- 284. Memoires
pour IHifu de l'Eurape. Tom. III. part. 2. p. 47.
BENTINK (WOLF), oudffe zoon van HENDRIK BENTIN,
en ELIZABETH VAN ITTERSUM, wierdt in 1622 Heer van Wer-
neren; m 163S Landdrost van Ttfehmdden, en in 1638 Landdrost
van Vollenhove, ftervende nog in dit zelvde jaar Den
9 november 1623 trouwde hij met TEKLA BERINGA, die zonder
kinderen overleed; waar na hij hertrouwde met ANNA
VAN HAARSOLTE, bij wie bij verwekte, i. HENDRIK, hier
voor. 2. ELIZABETH, getrouwd met RUDOLF VAN HOEVEL
Heer van Nijenhuis en Hcvelham, Lt. KoIIonei, 3. WILLEM'
Lt. KoIIonei, hier voor. '
BENTINK (WOLF) tot Langevelslo, geboren in 1680
trouwde aan AGNES FLOEENTINA HEDWICH VAN WELVELDE'
HIJ ftierf den 16, april i 7 2 6 , en zij den 16 april I 7 3 2 n a
zeven kinderen bij'malkanderen te hebben verwekt; waar'van
'

ÏENTINK. (WOLTER JAN GERRIT)
"BENTINK (WOLTER JAN GERRIT), extraordinair
gchout-bij-nagt voor het Kollegie te Amfteldam; was de derde
zoon van BERENT HENDRIK BENTINK en vrouwe BONNE ELI*
ZAIETH JURRIANA DU TERTRE , wierdt geboren in 'E jaar 1745,
en vroegtijdig door kundige Meesters onderwezen in zodani­
ge beginzelen der wetenfehappen, die een jongeling van aan­
zien pasfen, en hem vervolgens in het beroep dat hij ging
aanvaarden te Rade kosten komen. Nauwelijks den ouderdom
van 13 jaren bereikt hebbende, begaf hij zig in 's lands zee­
dienst, en deedt in 1758 zijn eerften togt als kadet of adelborst,
onder het bevel van Kapitein COETSE, met wien hij vervol­
gens nog verfcheidene togten gedaan, en zig zo voorbeeldig
gedragen heeft, dat hij om zijne vriendelijke minzaamheid,
niet alleen van groot en klein bemind en geacht, maar ook
na enigen tijd Luitenant te zijn geweest, om zijne bekwaam­
heid en kundigheid in de zeevaart, tot den rang van Kapi­
tein wierdt bevorderd. In deze hoedanigheid werdt hem het
bevel over 's lands fchip van oorlog de Batavier toevertrouwd;
waar mede hij benevens andere zeehelden, onder het bevel
Van den Schout-bij-nagt JAN ARNOLD ZOUTMAN, ter vervul­
ling van den wensch van alle regtgeaarde Nederlanders, ter red­
ding van de gefchondene eer der Natie, en ter beteugeling
van onzen zo trotzen vijand, als ongetrouwen Bondgenoot,
op den 9 julij 1781, in zee liep; te famen fterk zijnde vijf
fchepen van oorlog, twee fregatten, en nog een kleinder ge­
wapend vaartuig. Men bleef tot het einde van gemelde
maand in zee kruisfen, om en bij den Holland/en wal, me*
oogmerk om zig met de uit Zeeland en de Maas komende
fchepen te verenigen, doch van welke vereniging, gelijk men
weet, door de finguliere directie ter dier tijd plaats vindende,
niets kwam; waarom ook het gemelde eskader naar 't Plie te
rug keerde, werpende voor het gat van de haven, de Holle-
poort genaamd, op den 1 augustus het anker. Op dien zelv-
den morgen, verenigden zig aldaar met hun nog een fchip
van oorlog, vier fregatten, en drie kleine gewapende vaartui­
gen. De vloot was dus in alles 16 zeilen fterk, die benevens 1
H DEKU V .7©

BENTINK. (WOLTER. JAN GERRIT)
70 koopvaardij vaarden, welke zij onder hunne befcherminj
namen,' op; den zelvden dag uit het Vlie zeilden. Men was
flegts vier dagen in zee geweest, en op de hoogte van Dog-
gersbank zeilende, toen met het aanbreken van den volgenden
dag, een grote Engelje vloot, verzeld van verfcheidene oor­
logfchepen, waar over de Admiraal PARKER het bevel voer­
de , ontdekt wierdt, De moedige ZOUTMAN deedt ten zes uren
fein voor de oorlogfchepen om zig in flagorde te fcharen, en
voor de koopvaardijvaarders om Iijwaards af te deinzen, me.c
enige fregatten tot derzelver dekking. Met opgeheesfe vlag­
gen wagtte men met brandend ongeduld, den vijand af, die
met agt zware fchepen, vol zelfvertrouwen van ene zekers
overwinning, en het behalen van enen rijken buit, voor den
wind af, flaatlijk aankwam, meer dan 100 koopvaarders, on­
der de befcherming van enige fregatten loefwaards gelaten
hebbende.; voor dezelve was PARKER, uit hoofde van het aan-,
tal der Hollandje fregatten, zeer bedugt, en blijde dat hij den
wind van de Hollandje vloot hadt. Dan niet voornemens zijn­
de , om deze voor de Natie zo roemrijken zeefiag te befchrij-
Ven, als in zo verre onze brave BENTINT: en zijn fchip de
Batavier, daar deel in hebben gehadt; bepalen wij ons, met te
melden, dat ZOUTMAN omtrent agt uren met zijn onderhebben­
de fchepen de ftrijdvlag ophees, en niet dan voor de Engel­
jen op den afRand van een halven fnaphaanfehoot genaderd
waren, van een der beide kanten gevuurd werdt. Schoon de
moed der Engeljen, behalven door het voordeel van den wind,
kon onderfchrnagd worden door de zwaarte hunner fchepen
en van hun gefchut, en die beide redenen, omgekeerd, kon­
den ftrekken om dien der Hollanderen te doen zinken, was niets
't geen naar vertzaagdheid geleek bij hun te ontdekken. De
Bevelhebbers en verdere Officieren haakten om hun moed
aan de Engeljen te tonen en te koelen; het volk blaakte van
*t zelvde ijvervuur, der mindere magt en het gemis van het
voordeel des winds, zig niet bekreunende, waren zij alleen
bedagt op het vernielen van den vijand, en het behalen van eer
en voordeel voor het vaderland. Moed vulde, de plaats van

J5ENTINK. (WOLTER JAN GERRIT) 3-37
mindere magt. Van wederzijden werdt allerhevigst en wees
dend gevogten, en onze zeehelden toonden op dezen dag, nieï
ontaart te wezen van hunne roemrijke voorvaderen, en aan
de overwinning door hun faevogten, meet 's lands redding
uit de klauw der overbeerfchinge worden toegefchreven. Onze
dappere BENTINK was reeds in het begin van den fiag door
een zwaren kogel, doodlijk aan den fchouder gewond. Hij droeg
het fchcepsbevel met manmoedige bedaardheid over, aan den
tweden Kapitein J. L. BOSCH , die in *t naar boven komen bij­
kans fneefde. Hij zette, door den gewonden Held, bemoe­
digd met de woorden: dat bij eerder alles moest wagen en vep>
gaan, dan afdeinzen! het gevegt op den Batavier tegen de Bien-
faifant zo dapper voort, dat het Engels fchip, na omtrent an­
derhalf uur flaags geweest te zijn, afdeinsde tot op den afftand
van een zesponder fchot, blijvende op dien afftand geftadig
vuren. Een vier-en-zeventiger kwam de Batavier dwars op
zijde, en gaf hem driemalen de volle laag, waar door de kruis-
fteng benevens de vlag van het agterfchip nederftorte, en de
verfchanfing bij het grote wand in brand vloog; deze geblust
Zijnde, Het Kapitein BOSCH terftond een Geus opheisfen. Ge^
melde vier-en-zeventiger den Batavier verlatende, tastte PARKER ,
al dien tijd tegen ZOUTMAN geflagen hebbende, nu met nog
twee andere fchepen het fchip van BENTINK, met een onuit-
fprekelijke woede aan, doch deze beantwoordde dit fchrikkelijk
vuur, en deedt Kapitein BOSCH zijne nog bruikbare ftukken
met dubbel fcherp laden. Het ijslijk vuur van vier fchepen,
die een hagelbui van gloeiende kogels braakten, vernielde al
het ftaand en lopend wand, en de zeilen hingen aanflenteren,
raa bij raa viel neder, de roerpen brak, en het deerlijk ge*
havend fchip, was een wrak gelijk en op generlei wijze te be-
fturen. Middelerwijl fchenen vijf Engelfe fchepen lust tc krij­
gen om den onbeweeglijk liggenden Batavier, die reeds zo veel
geleden hadt, aan te tasten en te nemen, en hielden 'er voor
den wind af na toe. De moedige Kapitein BOSCH , 's vijand?
bewegingen bemerkende, liet terftond het fein van onvermo­
gen om te kunnen volgen neder, en de vlag weder ophalen;
V 2 dff

$08 BENTINK. (ZENO AREND)
dit d;edt de vijanden wederom bij den wind opfteken. HÏet
"óp raakte dé Batavier om en weder bij de vloot, daar het be­
vel ontving om naar de'eerfte haven de beste te'zeilen.
'Onze gékwétftè Held kreeg, zo dia de vloot op de rede
^nTexel was'gekomen, den Ch'irurgij.i van de Admiraliteit
VAN Hussuk aan boord, die de wond allergevaarlijkst oirdeel-
de; hier op' werdt BENTINK naar Amfteldam gevoerd, en ten
liiiize van den Fiskaal J. BOREEL gebragt; alwaar de bekwaam-
öé Artzeh én dé kimdigfte Heelmeesters, alles te werk ftel-
den wat dé konst vermag, om ware 't doenlijk den zo zeer
geliefden BENTINK té behouden. Maar noch" hunne konst,
ïióch 'alle onafgebrokene zorgen en oppasfingen die hij aan
't huis van zijnen hartvriend' genoot, noch alle de voorbiddin­
gen , hadden kragts genoeg hem te redden, en deze jeugdige
Held overleed tusfen den 23 en ziften, nog geen 36 jaren
bereikt'hebbende, en werdt in de Nieuwe Kerk, met ene
zeef aanzienlijke lijkftatie begraven; een gedenkpenning, die j
de Admiraliteit liet vérvaardigen te zijner eere, en een opge­
hangen gedenkteken in het koor dier Kerke, hebben zijnen
naam der" vergetelnisfe ontrukt. Een onzer Nederlandfe Dïg-

UtmiVOGLlQ. (GÜIDÖ) sop
'I geweest Géneraaf-Majoor van dé infanteiié, eh' Kbmmandeur
:
'i yan Mastricht; hij huwde rnet EMILIA AB.'KOLDINA' VAN WAS-
1 EENAAR, Douairière VAN HAMBROICK, én ftierf den ig maart
1778: zij vólgde hém iii *t graf den a'8 juiij 1790.
. EENTIVOGLIO (GÜIDO), fchoon geen Nederlander; vér-
dient egter als Géfchiedfchrijver éne plaats in dit Werk te be-'
kleden. Hij is gefproten uit één zeer aanzienlijk Italiaans ge-
flagt van Bologne a'fkomftig; zijn va'der was KORNEUS' BENTI-
VOGLIO, Marquis van Gualtieri, Ridder van de ordén' van St.
Michiel, dié tweemalën dén post van Luitenant of Plaatshóuder
in Italien wegens HENDRIK DEN II, Koning van Fra?ikrijk be­
kleedde , én naderhand ovér het leger van AI.FOESUS als Gene­
raal het bevel voerde; zijne moédér, dé twede vröuw van
KORNELIS, was ISAEELLE of ELIZABETH BENDADEI, de dogter
van NIKLAAS BENDADEI, een Edelman van Ferrarel GUIDO
wierdt in deze ftad omtrent 't jaar 1579 geboren; én was de
derde zoon van zijné moeder. Na énige beginzélen van let-
teroeffcningen, zondt men hem riaar Padua, alwaar hij fnelié
f; vorderingen in de fraijé Ietteren maakte. Hij bevondt zig in'
1 1597 in die ftad,' tóen Hértog ALFONSUS DE II, dén 27 ódto-
I her van dat jaar, ftierf. CAESAR Ö'EST, neef van dien Hertog,'
beweerde, dat hem het regt van opvolging behoorde, Jttéldé
zig in bezit van Fèrraré en hardde zig tegens de banblixems
van CLEMENS DEN VIII; doch zig van het grootfte aantal zij-
: her bondgenoten verlaten vindende, en inzonderheid van Ko-
I
I ning HENDRIK DEN IV, g3f hij zijn hertogdom aan den Paus'
river.' Alvorens deze bevrediging gefchiedde, hadt dé Mar­
quis HIPPOLYTUS BENTIVOOLIO, broeder van GUIDO', zig'aan'
1 het hoofd dér krijgsmagt van CAESAR geplaatst, 't welk den
i i Kardinaal ALDOBRANDINT, neef' van den Paus, die het bevel'
ever 't kerkelijk leger voerde,' in hevigen toorn tegens hem
deedt ontftéken. De jongé GuiDo begaf zig van Padua naar
: Rome, met inzigt om den toorn van den Kardinaal té doen be­
daren; zulks gelukte hem; en hij bragt zelvs veel toe tot den'
vréde', waar over hij met den Kardinaal BANDINI handéldsV
V 3 eti

3io BENTIVOGLIO. (GU1DO)
en die reeds in januarij 1598 gefloten wierdt. Na zulk een
gelukkigen uitflag, tvierdt hij zeer minzaam - door den Opper-
• ' priester ontvangen, die zig inet zeer veel plegtigheid op den
8 rneij van dat zelvde jaar naar Ferrari begeven hebbende hem
de bediening van geheimen Kamerraad opdroeg, en teffens'ver­
lof gaf, om zijne letteroeffeningen tePadua te gaan voleinden.
BENTIVOGLIO zig vervolgens met 'er woon naar Rome begeven
hebbende, trok tot zig de achting van alle brave lieden. PAU-
LDS DE V , die in 1605 den Heiligen zetel beklom, plaatfte
hem terftond onder het getal der Referendarisfen; en enigen
tijd daar na, fchonk hem die Paus den tijtel van Aartsbisfchop
van RJwdus, cn zond hem in de hoedanigheid van zijnen Nun­
tius naar de Nederlanden, aan het Hof van Brusfel, belast met
een groot aantal belangrijke zaken, waar, van hij zig tot ge­
noegen van beide de Hoven kweet, en teffens den eerbied en
liefde van alle die met hem verkeerden tot zig trok. Zedert
ging hij naar Frankrijk in de zelvde hoedanigheid, en deedt
'er zig niet minder door klein en groot hoogachten en bemin­
nen. Hij bevondt zig nog in dat rijk, toen PAÜLUS DE V,
hem tot Kardinaal Priester in 1621 benoemde; dit was de
tiende en Iaatfte verkiezing, welke genoemde Paus kort voor
zijnen dood deed, die den 28 januarij van dat jaar voorviel.
Zo dra BENTIVOGLIO naar Rome was vertrokken, vertrouwde
hem LODEWYK DE XIII, de belangens van Frankrijk bij den
H* Stoel. Die vorst begunftigde hem in 1622 met het Bis­
dom van Riez iir Provence, en met de Abtdije van St. Valeri
in Pikardijen. BENTIVOGLIO nam van de laatstgemelde bedie­
ning bij procuratie bezit den 26 februarij 1623; en ftondt 'er
in 1627 van af, ten voordele van zijnen neef JAN BENTIVO­
GLIO. De veelvuldige bezigheden die hem te Rome werkzaam
hielden, hem niet toelatende om te Riez zijne woonplaats
te vestigen, vertrouwde hij het beftier van dat Bisdom aan
LODEWYK DUCHAINE , Bisfchop van Senez, en hij ontdeed 'er zig
Tan in 1626, met toeftemming van URBANCS DEN VIII en van
LODEWYK DEN XIII. Die Paus den 29 julij 1644 geftorvèn
zijnde, ging BENTIVOGLIO, benevens de andere Kardinalen,
den .

BENTIVOGLIO; (GÜIDö) §H
Hen 27 augustus in 't Konklave, bin hem 'een 'opvolger te
kiezen; maar elf nagten doorgebragt hebbende zonder een
oog te kunnen fluiten , veroirzaakt door de brandende hit;e
die 'er plaats vondt, ftierf hij 'er den 7 feptember 'daar op
volgende, in den ouderdom Van 6$ jaren, en op enen tijd
dat men gegronde redenen van hoop hadt, dat zijne verdiens­
ten hèm tot de opperfte kerkelijke waardigheid zouden bebbqri
verheven; Zijn lighaam wierdt zonder gedenkteken noch graf­
fchrift , in de kerk van Sc. Süvester op Manie Cavallo begraven.
BENTIVOGLIO bezat een allerzagtaartigst en befchaafd karak­
ter ; was matig, kuis, edelmoedig en een warm vriend; voorts
doordringend van geest, gepaard bij een fchéi-p vernuft e'i
goed oirdeel; voeg hier bij buitengemene werkzaamheid cn
voortvarendheid, en dan zal het niemand verwonderen, dat
hij grotelijks bekwaam was in het behandelen van ftaatszakcu.
Hij bezat den geest van beftiering zo goed als iemand, en hij
heeft door zijn gedrag, 't welk altoos geregeld en ftigtelijk
was, bewezen, dat die geest geenzins onbeftaahbaar is met
ëne mannelijke godsvrugt.
Deze geleerde man heeft verfcheidene werken zo ih 't la-
tijn als italiaans uitgegeven, die allernet het ftempel van ge*
Zond oirdeel gemerkt zijn. De meesten daar van zijn zo in
ft Rans, engels als nederduits vertaald. Inzonderheid munteii
daar onder uit; zijne Idtthaalftocften ban De 33cDcrIanöfe gta--
binticn/ gedrukt in 8vo. te Rotterdam, 1648, volgens de ver­
taling van R. CARPENÏIER ; en zijne t0cöcrIanöfc bijtonen/
vertaald door H. GLAZEMAKER , gedrukt te Amfteldam 1675 {
in 4to. De HiftoriefchrijvërHOOFT, noemt hem: „ den uit-
5 ftekenden Kardinaal, wiens pen de gelukkigfte, in zijnen
;, zin, onder alle de uitheemfchen, die ooit onze Zaken ten
„ hiftorifchen tonele bragten, zig gewaardigt heeft, ha'rèh
„ e leien arbeid aan eën onvergankelijk werk te hefteden, dat
g' den nederlandfen naam in 't voorhoofd voert." Met dit
al, wordt hij doof fommigen van partijdigheid befcbuldigd,
't welk men tragt të bewijzen, door de minagting,' die hij
póót Prins WILLEM DEN I. betoont, gevoegd bij de vcragf
4 mi

| i i IÈNTIV0GLIO. (GÜIDO)
ting, waar mede bij de Onroomfen behandelt. Wel is war-
dat men niet kan zeggen, dat hij onzijdig is; doch men dient
jn aanmerk.ng te nemen, dat hij zulks in den ftrikften zin
met konde zijn; redenen van Staat noodzaakten hem hier toe
als zijnde een dienaar van Romens Kerk; doch dat hij in alle'
gevallen zijne partijdigheid zoude hebben doen uitfchittesen
is ene volftrekte onwaarheid ; men behoeft flegts zijne wer­
ken te doorbladeren, om fpoedig ontwaar te worden, dat hij
den Nederlanderen hunnen verdienden lof niet onthoud. Ja
maar hij is partijdig tegen den Prins en den Godsdienst van
den Staat: het is zo, wij bekennen het; maar hoe zou hij
toch den ban des Konings tegens ORANJE, voor onwettig heb­
ben kunnen verklaren, indien hij zig uit hoofde van zijne»
godsdienst, karakter en gezantfchap, niet als een ketter wil-
de doen voorkomen? Ten aanzien van derge'ijke za.en,
houde men dan vooral in 't oog, wie BENTIVOGLIO was, en
vergelijke voorts zijne fchriften met die van F. STRADA eu
anderen, want dan eerst zal zijn luister in 't helderfte licht
fchijnen, en zijne bekwaamheid 't best gekend worden. Ten
aanzien van de magt der Stadhouders en 't getal der Magi-
ftraatsperfonen in de fteden, dwaalt hij grotelijks, doch zulks
zijn van die gebreken, welke aan mangel van locale kundig­
heid en flegte onderrigting moeten toegefchreven worden,
en geenzins onder de klasfe van partijdigheid kunnen gerang-
fchikt worden. Daar is een buitengemeen fraaiie druk vari
zijne Brieven in 't licht, te Londen 1727, in 2 delen in 120,
Uitgegeven; ook houdt MIBJBUS hem voor den Schrijver van
de Commentarii mum Ecclefiastkarum a CLEMENTIS VIII. Pon-
tificatu ad tempora UEBANI VIII. Komen, Bibl. vet. &
tw. Jo. FABRICII, Hifi. Biblioth. Part. III. p. H T. Gallix
Christ. I. Col., 4 I 2. g X. Col. 1240. Catal. Bibl. BUNAV.
Tom. I. Vol. II. p. 1 0 7 7. C. SAXI, Onom. literar. Pars VI.
P- 358. Mam, Scriptam fceculi XVII, uit. edit. p. 313.
M. CHAZOT DE NANTIGNY, Geneal. hiftorique des Rois, Empc-
teurs &c. Paris 1736. jfa Ato. Tom. II. p. Ö 0 4. Journal des
Sar. janvier 1750. edit. de Hollande. p. 133. PAQUOT, Mem.
lit-

BENTZMA. BERCHEM.' 213
fitten Tom. XIII. p. 79--88. A. PARS, Naamrol der Bat. en
Hall. Schijven, bl. 94. HOOPT, Ned. Hift. XXII. Boek.
1
BENTZMA (PIETER BOETIUS), was van een adelijk
geflagt, en wierdt geboren te Staveren in Friesland. De t'd
waar in hij leefde in aanmerking genomen, maakte bij goede
vorderingen in de letteroeffeningen; hij wierdt Pastoor te
Boxum, een dorp een uur ten zuidwesten van Leeuwarden ge­
legen , en hij verkreeg veel gezag. Hij was een vriend ge-
weest van PIETER AUKFMA, maai' zig tot de partij der Schie-
ringers begeven hebbende, raakte hij met hem in onmin, en
mishandelde hem na zijnen dood in zijne fchriften. SUFFRIDUS
PETRI geeft niet duidelijk te kennen, waar in die fchriften be-
ftonden, welke in zijnen tijd aanwezig waren; alleen meldt
bij, dat zij de beroertens in Friesland ten onderwerpe hadden;
en dat de Schrijver om geen andere reden de pen hadt opge­
vat, dan om aan de nakomelingfchap een getrouw tafereel der
rampfpoeden van zijnen tijd na te laten. Hij leefde omtrent
't jaar 1490. SUFFR. PETRI, Dec. IX. n. 2. p. 107-113.
PAQUOT, Mem. litterair., Tom. IV. p. 296.
BERCHEM (LAMBERTUS VAN), een Godvrezend en
geleerd man, is geweest Gijmnaflarch en Rector der triviale
fcholen in 's Hertogenbosch. Hij heeft in 't licht gegeven:
ï. Leges Scholce Sylvceducenfis, typis TURNHOUTI, 1603. in Bva.
1. Enchiridion Prccdicationum. Ibid. in fémo. J. F. FoK
PENS, Bibl. Belg. p. 796".
BERCHEM (NIKLAAS VAN), Konstfchüder, geboren in
1624, was de zoon van PIETER KLAASZE^ van Haarlem; die
pok een Schilder- was, cn in het begin niet dan visfen fchil­
derde , doch naderhand kleine ftukjes, daar doorgaans een ta­
fpitje in kwam, met allerhande foort van fuikerbanket, in
een zilveren fchaal of porceleinen fchotel. Behalyen zijn
vader, dat een gemeen konftenaar was, heeft onze BERCHEM
verfcheiden brave meesters tot zijn onderwijzers in de konst
gchadt; als JAN VAN GOYEN, KLAAS MOJAART, PJETJSR FRAN-
V 5 9*

214 BERCHEM. (NIKLAAS VAN)
*• G
A N
« ' J WttJj en ten laatften zijnen neef Grov"
BAPTIST WSENINX; welke alle zig vereerd gehouden hebben'
dat ze zulk een helder licht in de konst hebben ontftoken'
gelijk hij op zijne beurt heeft kunnen roemen, op een groot
aantal van leerlingen die door zijn onderwijs tot grote mees
ters opgekweekt zijn. Hij wierdt inzonderheid ,\ ten aanzien
Van zijne leerwijze geroemd, als mede dat hij de gave bezat
öm de jeugd bijzonder tot ijver en naarftigheid aan te fpórén'
waar toë hij in 't gemeen fpreukeh en vaarsjes aan de hand
hadt, als onder anderen dit:
Nimmer moet g' u zelf, Gezellen f
'Schoon in 't leeren moeite fteekt,
En g'er veeltijds 't hoofd mee breekt;
'Twijl een ander leegloopt, kwellen,
Of het ijv'ren laten ftaan :
Denk : ik zal meer Joon ontvangen
Voor mijn moeite, en roem erlangen,
Wanneei de andere beed'Ien gaan.
Daar benevens was hij minzaam, beleefd, en van een ÖrÜ
befproken wandel; j a een man van uitftekende naarftigheid:
en met dit al kop zijn lieve wijfje, de dogter van den konfti-
gen Landfchapfchilder ]AN WILS; wanneer hij in groten ijver
aan zijn Werk ftii zat te arbeiden, en zij geen géritzél vart
*em hoorde, fomtijds wel met de ftok van een raagbol van­
onder tegen de zoldering aan bonfen, om hem, zo hij voor
zijn ezel in fiaap gevallen mogt zijn, te wekken, ia zij'hieldt
hem doorgaans zodanig kort van geld, dat bii fomtijds fraaije
prenten te koop ziende, daar hij zin in hadt, als zijn vrouw
zig in geen goeden luim bevondt, en zig huiverig toonde, om '
'tfaem te fchieten, het geld van zijne leerlingen daar tóe
leende; en wanneer hij een fchilderij verkogt, daar zij de
neus met over hadt, dan zo veel van de fom afkneep, om de
gemaakte fchuld buiten haar weten te betalen, en dus alle
onlusten voor te komen. Ook was hij zodanig op konftige
tekeningen van Jtaliaanfe èn andere meesters vérffingerd, dat

BERCHEM. (NIKLAAS YAN) 3iS
Éij geen rust noch duur hadt, dezelve te koop wetende, voor
en al eer hij 'er bezittel- van was; en niet minder liefhebberij
hadt hij voor fraije prentkonst, ja dorst voor een print van
RAFAëL URBINO, verbeeldende den Bethkhemfen kindermoord
met den Sparreboom, 60 guldens hefteden. Dit maakte ook
dat van zijn nagelaten papierkonst, welke kort na zijn over­
lijden te Anjleldam verkogt werdt, een aanzienlijke fom gelds
gekomen is.
Zo als wij gezeid hebben, was VAN BERCHEM, bijzonder
«aarftig, daar bij vaardig in 't fchilderen, en al 't geen hij
inaakte was meestentijds verkogt, eer hij 't afgedaan hadt.
JUSTUS VAN HUISUM , die in 1665 bij hem de konst leerde,
getuigd, dat hij in dien tijd een large wijl voor een Heer
fchilderde, die hem tien guldens daags gaf, en dat hij van
°s morgens vroeg tot vier uuren na den middag, gemeenlijk
voor den ezel zat, en 't zelve met zo veel genoegen eii lust
deedt, dat hij 'er fomWijl een deuntje onder zong. Ook ge­
tuigen die hem hebben zien werken, dat hij fchilderde of hij
J
er mede fpeelde, 't geen ook aan de dartele penfeeïtoetfen
overal in zijne werken te befpeuren is. Daarenboven ftrekt
het tot verwondering, dat daar hij zijn werk heeft gemaakt,
om bijna alles te fchilderen, egter elk ding op zig zelve zo
goed in zijn foort is, dat het t'famengevoegt zijnde, een uit­
muntend geheel uitmaakt, en bezwaarlijk valt te beoirdelen,
tot welk deel van 't zelve zijn penfeel bekwaamst was. Dan
bovenal verdient verwondering, hoe dat een Konftenaar die
zo vele ftukken gefchilderd heeft, zo menigvuldige verande­
ringen van fchikldngen en voorwerpen, zo dat gene naar eik-
anderen gelijken, heeft weten te bedenken. De Burgemeestei'
VAN DER HULK te Dordrecht, liet hem een groot ftuk fchildê-
ren, verbeeldende een bergagtig landfehap, met osfen, koei-
jen, fchapen, beelden enz.; en te gelijk bedelde hij 'er e:n
aan JAN BOTH, belovende aan elk 800 guldens, en een ge-
fchenk daar te boven voor die zig best gekweten hadt; wan­
neer zij nu die ftukken gedaan zijnde, dezelve nevens mal­
kanderen vertoonden, zeide bij: elk van u heeft zijn vlijt ge­
toond ,

41* BERCHEM. (WILLEM VAN) BERCHSM en RANST.
toond, tn gaf aan beiden èrie verering; waarlijk bet rest*
middel om den ijver in de Konftertaars aan te vuren'
NIKLAAS VAN BERCHEM, ftierf den i 8 Februarij'ïgg,' e n
wierdt den 23 in de Wester Kerk te iZ w,-/«n begraven. -1^
A. LIOOBRAKEN, Schouwburg fcfc. IJ. D; bl. 100-114.
BERCHEM (WILLEM VAN), een Geldersman van ge­
boorte, is eerst geweest Pastoor te Nieï, vervolgens Kanun­
nik van de St. Stevens Kerk te Nijmegen; hij ftierf in 't jaar
14ÖÖ, en heeft gefchreven : 1. Compendium Chronicarum Gehlce •
i divcrfu, ut pmfatur, Chronicis in longum protraclis. Men
ymdt in deze Kronijk veel van * geen andere landen betreft
inzonderheid gebeurtenisfen in Flaanderen, Holland en elders
voorgevallen; het begint met de woorden: Creator omnium
Deus cjc. Dit handfchrift wordt te Antwerpen bewaard en
een verkort uittrekzel daar van, is te zien in de Martiniktk
te Leuven. 2. Hifioria captivitatis AEOLPHI Gelrice Ducis, 'c welk
•bewaard wordt onder de archiven van dit Hertogdom te
Nijmegen, ingevolge getuigenis van VAL. ANDR • * 7 F
FOPPENS Bibl Belg. pag. 391. J. D. VAN LEEUWEN, thans
lid der Eerfte Kamer, in Prof. ad Chronicon Tickrfi p 2 2
. BERCHEM en RANST, zijn de namen van een'oud ad*
luk g flagt gefproten uit.een jonger zoon der Heren van
MecheM. Deze was ARNOUT BARTHOUT, Heer van Berchem
en Ranst, zoon van WOUTER BEN H, Heer van Mechelen'
Zun oudfte broeder , en opvolger van den vader, waltout
TER DE III. ARNOUT BARTHOUT leefde in-'t jaar I2-I2 Zim
ene zoon, WOUTER VAN BERCHEM,gezegd RANST, heeft doo"
WOUTER zijnen oudften zoon, den ftam Voortgeplant, deze' •
" "
M R
^
C N
"
M H
* W
CONSTANTINA
VAN BERCHEM, die i„ i 5 3 S overleden is. üit hem is voor"
gekomen JAKOB VAN RANST, die ten vrouwe hadt JOUANNA
VAN LADEGEM, waar bij hij teelde WILLEM VAN RANST. De­
ze edelmoedig van aart en te beet van hoofd, om zig berei­
den te gedragen, in de tegenwoordigheid van hen die zig,
met flepende procesfen, en handelingen, gegrond op de' „5
voe«"

BERCHT. BERCKELAAR. BERESTEYN. gï ï
."poering yan 's Konings plakaten, meester van zijn vaders goe­
deren maakten, en bovendien een afkeer hebbende van de
handelwijzen, die met de Onrocnnfen gehouden werden, begaf
zig in 't jaar 1587, uit de overheerde naar de vrije Nederlanden,
vaar in, en bijzonderlijk in Zeeland, uit hem en zijne ge-
malinne KATRINA COLVE, vele aanzienlijke nazaten voortge­
komen zijn. Onder deze heeft JAN zoon van JAKOB VAN BER-
OHEMÏ, gehuwd aan RACHEL DE POTTERE, nagelaten JAN VAIT
BERCHEM, Ridder, Gecommitteerden in de Rekenkamer van
Zeeland, wegens den eerRen Edelen, en begraven in de Franfer
Kerk te Middelburg. JAKOB VAN BERCHEM , zoon van PIETER,
was Hofmeester van Prinfe MAURITS; hij trouwde in 1621 met
ELIZABETH VAN SCHOUWEN. Bij SMALLEGANGE vindt
men het gehele gefiagtregïster van BERCHEM ; zie zijne Kronijk
van Zeeland, fol. 719, 720.
BERCHT (JQANNES VAN) , geboren te Biest, is Kanun­
nik van de St. Sulpitius Kerk aldaar geweest, daar na Geeste­
lijke onder de Augustiner orden , in de groene valei nabij'
Brusfel; hij was voorbeeldig in leer en wandel en een weifpre-
ktxnd redenaar. Ook heeft hij gefchreven, doch is ongedrukt
gebleven : Cpmmentarlos in Evangelium Luca, £f in Ffalmaf-
Bavidicos. —— J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 578.
BERCKELAAR (JOANNES), uit 's Hertogenbosch van ge­
boorte, heeft gefchreven en in 't licht gegeven: 1. Inftruüio-
nem brevem de Ratione fdniïcc Reformat'onis generalis, è fcriptura
eolletlam. Colon. 1580. Svo. 2. Diüionar.um Germanico-Latinum,
(tan] diverfis Orationum formulis. Antv. 1556. —— J. F. FOP­
PENS, Bibl. Belg. p. 578.
BERESTEYN (PAUWELS VAN), is gefproten uit een
zeer aanzienlijk geflagt, waar van heden nog aframmelin­
gen , inzonderheid in de vrouwelijke linie gevonden wor­
den, zo te Belft als elders in Holland. Hij wierdt geboren
in genoemde Pad den 8 meij 1548, alwaar hij ook zijne eer­
fte letteroeffeningen volvoerde. In den ouderdom vrfn 26 ja­
ren,

S-? BERESTEYN. (PAUWELS VAN}
ren, huwde hij den 28 januarij 1574, mee VOLKERA Nnoi.it'
dogter van NIKLAAS ADRIAANSZOON en MARIA DUYST, bij wel­
ke hij zes zonen en zes dogteren geteeld heeft. Onder die
komen GYSBERT, KOENELIS en ARENT, bijzonder in aanmer­
king; want de eerstgemelde, welke MARIA PRINS tot vrouw
gehadt heeft, won bij dezelve eerst ene dogter, die met Mr.
ABRAM OYENS getrouwd, de ouders waren van MARIA O YENS
vrouw van KORNELIS DE JONGE , Lieer van Ellemeet, Ontvan­
ger generaal van de Unie; en voorts nog een zoon GYSBERT.
VAN BERESTEYN, wiens dogter MARIA MAGDALENA, trouwdo
met ADRIAAN VAN ASSENDELFT, en moeder is geweest van
AGNIET, KORNELIA, MARIA, en GERARD VAN ASSENDELFT-
Des twedens, te weten KORNELIS VAN BERESTEYNS dogter A-
ÜATA VAN BERESTEYN hadt tot egtgenoot THEODOOR VALLENSIS,
-laad en Burgemeester te Delft, midsgaders Curator van de
Akademie te Leijden, en won bij denzeiven JAKOB, KOENE-
LTS, en KORVINA VALLENSIS ; wier eerfte Raadsheer is geweest
in 't Hof van Braband, vervolgens in dat van Heiland in 's Ha­
ge; de twede Raad en Schepen te Delft, en de Iaatfte mes
GERARD VAN EOESSELE getrouwd geweest is. Eindelijk dc
derde, zijnde ARENT VAN BERESTEYN, die tot vrouwe hadt;
MARIA VAN DER GRAAF , won bij dezelve negen kinderen,
wier oudfle ene dogter en SARA genaamd, trouwde met Mr'.
ABRAM HOOGENHOEK , en teelde ene dogter MARGRETA Hoc-
GENHOEK, vrouw van den Delftfen Burgemeester HUYG 'S GRA-
VEZANDE, midsgaders ABRAM HOOGENHOEK, en MARIA'HOO­
GENHOEK , vrouw van Mr. ANTONY WEVERING , Raad, en na­
derhand Burgemeester te Delft; en eindelijk ANNA HOOGEN- .
HOEK, vrouw van Mr. FRANK VAN BI.EYSWYK, Raad en Sche­
pen, vervolgens. Ontvanger der gemene Landsmiddelen, en
meermaals Burgemeester derzelve ftad. PAUWELS VAN BERE­
STEYN zelv, was in 't jaar 1596 geworden Veertigraad der
ftad Delft; bekleedde vier jaren daar na het Schepensambt;
de zeven volgende jaren het Burgemeesterfchap; was de twee
daarna komende jaren Weesmeester; in 't jaar 1615, The­
faurier der ftad; woonde in 1625 als lid der Regering varf
Delft

BERG. (Gravin YAN DEN) tjjg .
Delft de begraafienis van Prins MAURITS bij, en ftierf eindelijk
den 23 november van dat zelvde jaar, in den ouderdom
yan 77 jaren, na dat hij het geluk en vermaak hadf genoten
van, den 21 april des voorgaanden jaars, zijne gouds bruiloft
houdende, alle zijne twaalf kinderen, dat vrij zeldzaam
is, en 36 kindskinderen aan zijne tafel te hebben, welke ieder
pret den volgenden befchreven gedenkpenning wieiden befchon-
'ken, en waar van de rand en opfchriften in 't latijn houdende
, wij hier in 't nederduits plaatfen.
Op de voorzijde ftaat 's mans borstbeeld nevens dat zijner
gemalinne, welke den 27 feptember 1634, in den ouderdom
van 79 jaien, 8 maanden, en 4 dagen is overleden. Het
randfchrift luidt aldus: PWWELS VAN BERESTEYN, oud 75 ja­
re?',. VOLCKERA NiKpLAï, oud 69 jaren. Binnen een flangeroud
leest men op de tegenzijde boven twee kraaijen, die iu
haar nest zitten, dit opfchrift: De zorg van 't huis. De langlevende
eendragt. 1624. Deze kraaijen zijn bij dc Ouden eveneens
alhier, niet alleen voor het zinnebeeld van de huwelijksec.ndragt,
zo als op enige overgeblevene Romcinfe grafflenett
kan gezien worden, maar ook voor dat van enen langen en
yoprfpoedigen leeftijd gehouden- Voorts leest men in den
rand het vervolg van het eerfte randfchrift: Vijftigjarige Egt-
genoten zijnde, hebben dit ter gedagtenis aan hunne Nakomelingen
agtergelatcn. JOAN. PIERII VALERIANI , Hitrogl. lib. XX.
JOACH. OUDAAN, Roomfche Mogenth. bl. 388. GER. VAN LOON,
Nederl. Hiflotïepenn. II. D. bl. n5l--l£>3.
BERG (Graven VAN DEN) , ook van 's Herenberg, genoemdty
zijn hunnen oirfprong verfchuldigd aan het aloude en ver­
maarde geflagt der WASSENAAREN : vermits JOHANNES DE
TWEEDE VAN WASSENAAR, Heer van Polanen, van der Lek en
Breda, bij zijne gemalinne MARGRETA VAN DER LIPPÈ, in ds.
XlVde eeuw, teelde OTTO, den ftamvader der Keren of Gra­
ven YAN DEN BERG. Deze OTTO, ontving met SOPHIA, erfdogter
van FREDRIK, en Heer van 's Herenberg, de Heerlijkheid
van de". Berg, in 't graavfchap Zutfen; niet verre van,

32» BERG. (Graven VA» EEN}
de ftad Emmerik gelegen. In 1428 overleden "zijnde, liet hij
het graavfchap na aan zijnen enigen zoon WILLEM, die, oni
de veelheid zijner goederen, den toenaam van de Rijke be­
kwam. Zijne gemalin was LOKKE, dogter van EVERWYN",
Graav van Bentheim. Na zijn overlijden, in 1464, volgde
hem zijn zoon OSWALD, die, in 1468, of, gelijk anderen
willen, in 1473, dcor Keizer FREDRIK DEN III, tot Rijks-
graav verheven werdt. In het jaar 1456 was hij in den egt
getreden met ELIZABETH, dogter des Graven VAN MEURS; hij
ilierf in 1506, en werd gevolgd door zijnen zoon WILLEM,
die door den enen DE II, en door den anderen DE III, ge­
noemd wordt. Deze WILLEM, dien wij DEN II noemen, was
in 1503, getrouwd met ANNA, ene dogter van Here JAN VAK
BOKSMEER; welke ANNA dezen haren man ten huwelijk aan-
bragt de Heerlijkheden Boksmeer, Haps, Stevenswaard en Spal-
beek; waar van hij egter niet lang bezitter was; want hij over­
leed in 1511, nalatende OSWALD DEN II, die in 1545 over­
leed, en drie zonen, benevens ene dogter, naliet. WILLEM
DE III, zijnde de oudfte zoon, volgde zijnen vader op; hij
hadt ter vrouwe MARIA VAN NASSAU, dogter van WILLEM,
Grave van Nasfau, Vianden, Dietz, Dillenburg, zuster van
Prinfe WILLEM DEN L Hij teelde bij haar agt zoneh, en
even zo vele dogters, en werdt opgevolgd van HERMAN, den
oudften zoon; deze overleed in den dienst des Konings van
Spanje, in iöri, en liet na ene dogter, MARIA ELIZABETH
genaamd, over welke de twee broeders vah HERMAN, FRE­
DRIK en HENDRIK, de voogdij aannamen. Tot huwbare jaren
gekomen zijnde, trouwde zij met haren neef ALBERT, zoon
van FREDRIK , dien zij Bergen-op-zoom ten huwelijk aanbragt.
*t Is bekend dat HENDRIK lang de Spaanfe zijde aankleefde, en
den Nederlanden groot nadeel tcebragt. Plet leger der Span­
jaarden gebiedende, nam hij het Stadhouderfcbap van Gelderland
op zig; doch, in het jaar 1632, de Spaanfe trotsheid niet lan­
ger kunnende dulden, verklaarde hij zig voor de Staten, en
gaf daar van, in enen openen brief, aan de Gouvernante der
Nederlanden kennis. Zijne eerfte vrouw was MARGARETHA VAU
WIT-

BERG. (Graven VAN DEN) 321
WITTHEM; in 1630 hertrouwde hij met HIEROKYMA KATRI-
NA, dogter van GEORG FREDRIK, Grave van Spaar, waar bij
hij vijf dogters verwekte. Hij Rierf in 't jaar 1638, nalaten­
de, beha'ven gemelde dogters, nog een onegten zoon, HER­
MAN genaamd, die, door den Koning van Spwje, genaturali-
feerd en met vele voorregten befchonken werdt. OSWALD,
mede een broeder van HENDRIK, werd in den flag bij Ame-
rongen, in 1586, doorfchoten. FREDRIK, die vóór HENDRIK,
Gouverneur van Gelderland geweest was, was mede in dienst
des Konings, werd Ridder van 't Gulde Vlies, en overleed in
1618, nalatende bij FRANCISKA RAVANEL, dogter van EUSTA-
CHIUS VAN RATIGNY , een zoon, als mede ene dogter, ge­
naamd ELEONORA KATRINA FEREONIA. Deze trouwde in 1634,
met FREDRIK MAURITIUS DE LA TOUR D'AUVERGNE, Hertog van
Bouillon, en ftierf den 14 junij 1657. Zijn zoon ALBERT was
de eerfte, die tot den Gravenftand verheven werdt; hebbende
in den jaie 1653, een memorie op den Rijksdag te Regenslurg
ingeleverd, waar in aangetoond werdt, dat het graavfchap
Berg, voor meer dan 400 jaren, voor ene afzonderlijke Heer-
fchuppij erkend was; waar op dan ook aan zijn verzoek vol­
daan werdt. In een twede huwelrjk verwekte hij een' zoon,
OSWALD genaamd, die zijnen broeder ALBERT opvolgde. De­
ze in 1710, zonder kinderen komende te overlijden, hadt tot
erfgenaam verklaard FRANCISCUS WILLEM, Graav van Hohen-
Zolre, een kleinzoon zijner zuster MARIA KLAEA, die gehuwd
geweest was met MAXIMILIAAN, Graav van Hohenzolre. FRAN­
CISCUS WILLEM, geboren in 1705, verwekte, bij zijne gema­
lin MARIA KATRINA, dogter van Grave JOHAN KRISTOFFEL
TRUCHZES INZELL , in 't jaar 1724 , een zoon , die JOHAN
BAPTIST JOSEPH OSW.'.> FRANCISCUS genaamd werdt. Deze
volgde zijn vader, na ziin dood, in 1737; en, volgens den
laatften wil deszelven . rnoest de Bisfchop van Roemende in
der tijd hem ten voogd verftrekken. Deze voogdijfchap werdt,
na den dood van des Graven moeder , door deszelvs groot­
moeder, JOHANNA VICTORIA VAN MONTFOORT, Douarieie VAN
HOHENZOLRE, den Bisfchop betwist. Het proces, daar over
II. DEEL. X ont-

gal BERG, (Graav HENDRIK VAN DEN)
©ntftaan, is, naar men zegt, aan den fpijker blijven hangen..
Na dus een algemene fchets van dit geflagt gegeven te hebben,
zullen wij nog van enige bijzondere Mannen die het beroemd
gemaakt hebben,-verflag doen.
BERG {Graav HENDRIK VAN DEN), een der zonen van
WILLEM, hadt zig, gelijk zijn vader, in dienst des Konings
van Spanje begeven, In het jaar 1607 werdt Erkekns, door
Prins FKEDESIK HENDRIK, bij verrasfing ingenomen, en bij
die gelegenheid, deze Graav HENDRIK zijn neefs gevangene.
Zijn broeder FREDRIK, die mede in'dienst van Spanje was,
nam, ter wrake hier over, een aanflag op Aardenburg voor;
doch het verraad tijdig ontdekt zijnde, liep zijn aanflag te
fliet, en de verraders ontvingen hunne verdiende ftraffe. Na
dat hij uit zijne gevangenis ontflagen was, fcheen het geluk
hem meer gunftig te zijn. Om van alle zijne verrigtingen niet
te gewagen, zeggen wij alleenlijk, dat hij in 'tjaar 1621, naar
het huis te Reide ingenomen te hebben, het beleg voor Gulik
floeg, 't welk hij bij verdrag innam, za als hij ook, in 't vol.
gende jaar, de fchans Papemuts bemagtigde. In 't jaar 1624,
zig van de ftrenge vorst bedienende, deedt hij een invaj
in de Velmve. Het vlugten der dorpelingen, die niet onder
brandfchatting zaten, werdt algemeen; doch de ftrenge koude
bragt den vijand ook veel nadeels toe. Den 21 februarij ver­
anderde het weder fpoedig: dus hij zig genoodzaakt vond, hals
over hoofd de Velmve te verlaten, 't welk men toen den Spaan-
fen Vasten-avond noemde, bij welken naam nog heden een' der
Hiftorieprenten van dien tijd bekend is. Om den voorttogt
Van Graav HENDRIK naar Holland te beletten, had Prins MAU­
RITS zig in perfoon naar Utrecht begeven, en orde gefield tot
het openbijten der rivieren , tot aan den zeekant toe. De
vijand vertoonde zig wel voor Arnhem, doch ondernam geene
belegering. Van meer voordeel voor hem was zijn aanflag
op der Staten leger, in 1626, tusfen Emmerik en Reesj doch
zo dra hetzelve op de been was, vond hij zig gedwongen, na
enig voordeel behaalt te hebben, te rug te keren.
Toen

BERG. (Graav HENDRIK VAN DEN) 353
ToCn Prins FREDRIK HENDRIK, in het jaar 1629, 't beleg
Voor 's Hertogenbosch geflagen hadt, begaf Graav HENDRIK VAN
EEN BERG zig, in de maand meij, aan het hoofd van het
Spaanfe leger, op weg, met oogmerk om.de ftad te ontzetten;
ftaande hij zig te Turnhout neder. Zijne magt belfond uit
30,000 Knegten, en zeventig Kornetten paarden. Kort,daar
na legerde hij zig te Sprang; doch hoe meer de Graav nader»
de, hoe meer de Prins op zijne hoede was. Vrugtloos deed
VAN DEN BERG verfcheidene aanvallen op het Staatfe leger,
en zag dus alle zijne pogingen verijdeld. Den Bosch moest
zig eindelijk aan den Prinfe overgeven. Gelukkiger Haagde
de Graav in zijnen togt over den Tsjel, en deed daar op een
tweden inval in de Velmve, bemagtigde Amersfoort, en andere
fterkten; doch het innemen van IVefel deed hem de Velum
wederom verlaten.
e n
Graav HENDRIK VAN DEN BERG, in het jaar 1634., ^ Ko­
ning van Spanje een veertigjarigen dienst bewezen hebbende,
begon, uit misnoegdheid over het gezag, dat den Spanjaarden
in de Nederlanden gegeven werdt, een afkeer van dien dienst
te krijgen, en werdt te rade van partij te veranderen. Door
den Giaav VAN WARFUsé hadt hij reeds in het voorjaar, in
het geheim, met den Prins VAN ORANJE doen handelen. Na
het overgaan van Venlo en Roermonde, begaf hij zig naar Luik*
van waar hij, van dit zijn voornemen en befluit, bij bijzon­
dere en openbare brieven, aan de Infante en aan het gemeen
kennis gaf; nodigende al het krijgsvolk, dat onder hem, of
onder de Spaanfe Veldoverften gediend had, tot voorftand van
den Roomfen godsdienst, zig bij hem te voegen, om de Span­
jaarden te verjagen; dan 'er vielen hem minder toe dan hij ge-
dagt hadt. De algemene Staten befloten ook, op 's Prinfen
raad, op zijnen naam enig volk te werven. Te Brusfel be­
greep men, dat de Leuvenaars, door hem te ontvangen, de
onzijdighe'd gefchonden hadden; doch de Graav erkende open­
lijk, dat zij van zijn voornemen geen kennis gehadt hadden.
Hij werdt te Brusjel voor een landverrader en muiter ver­
klaard, en ene beloning beloofd aan elk, die hem in handen
X 2 wist

324 BERG. (Graav WILLEM VAN DEN)
wist te krijgen. In het volgende jaar werd hij, benevens heï
volk dat hij verzameld hadt, bij voorraad, in eed en dienst
van de Verenigde Gewesten aangenomen. Op deze xvijze was
bet, dat de zoon wederkeerde tot hun, die door den vader
verlaten waren. WAGEN., Vad. Hift. IX. D. bl. 226,
X. D. bl. 422. 445. 486. XI. D. bl. 36. 93-95. 97. 160. .
BERG (Graav WILLEM VAN DEN), was de oudite zoon
yan OSWALD DEN II, en door huwelijk vermaagfehapt aan
Prinfe WILLEM DEN I. van Oranje; door welke geboorte ea
huwelijksvermaagfchapping hij onder de eerften van den lande
geteld werdt; welke eer hij egter, door zijne onftandvastige
bedrijven, niet weinig ontluisterd heeft. In den aanvang der
beroerten had men reden te vermoeden, dat hij een even ge­
trouw voorftander der vaderlandfe vrijheid zou geweest zijn,
als zijn behuwd broeder; want hij verzette zig niet alleen
tegen GRANVELLE, maar omhelsde ook de leer der Hervorm­
den, fchoon het niet zeker is dat hij hunne belijdenis onder­
tekend heeft, hoewel velen dit uitdrukkelijk melden. Hij
was één van de 400 Edelen, die het Verbond onderteken-,
den, en keurde de verrigting der Bondgenoten, ten aanzien
van het overgeven van 't fmeekfehrift, 'goed. Hij vervoeg*
de zig, den volgenden dag, met hun ten Hove, om hulp­
middelen, ter bereiking van hun doelwit, te beramen. De
Penfionaris WESEMBEEK vermeld: „ Den vierden april heb-
„ benfe hare zaken gereed gemaakt, maar fijn nog niet ten
,, Hove gegaan, alfo zij feiden nog te verwachten de Gra-
„ ven VAN DEN BERG ende CUILEMBORG, die noch niet geko-
„ men waren; den vijfden ten Hove gegaan zijnde, kwamen
„ den zesden weder, in de order als daags te voren, de leste
„ zijnde met die genen, die boven genoemd fijn, de Graven
,, VAN DEN BERG en CUILEMBURG, die middelertijd gekomen
waren en goetgevonden hadden het gene gedaan was."
In deze gedagte bleef hij volharden, tot op de vergade­
ring der Edelen te St. Truijen , en deedt, gelijk meer an­
deren, zijn üot 'Hee! of Hcdel verfterken, en in ftaat van
te-

BERG» (Graav WILLEM VAN DEN) §2$
tegenweer fteileri. Dan hoe mannelijk hij zig in 't eerst fcheen
te gedragen, toonde hij egter, wel haast zijne lafhartigheid;
want hij was een der eerften, die zegt, zo dra J
er fcheu'
ring onder de Edelen ontftond, en 'er zig ene vrees Voor dé
Landvoogdesfe , opdeedt, met den Koning te verzoenen;
biddende zelvs -VIGLIUS, met de vleijendfte woorden, zijn
voorfpraak te willen zijn, met belofte van een getrouw dienaar
des Konings te zullen zijn en blijven. Hier door geraakte
zijne achting bij de Edelen in 't voetzand. Bij ALVA, wiens
voornaamfte oogmerk was, den Adel uit te roeijen, vond hij
geen heul, voor dat hij vernederd was; want de'trouwloze
Hertog, in plaats van aan zijne beloften gehoor te geven,
deed hem openlijk indagen; bij niet verfchijning, bannen, en
zijne goederen verbeurd verklaren. Zig dus door zijne'ori-
ftandvastigheid in enen wanhopenden ftaat gebragt ziende
keerde hij zig weder tot ORANJE, die hem den last tot het
werven van krijgsvolk aanbetrouwde, ja zelvs ene geheime
briefwisfeling met hem waagde. Men moet tot zijhen lof zeg­
gen, dat hij van dien tijd af tot in 1572, den lande vele
dienften deedt, door het innemen van vele fteden en fterk ten
in Gelderland, Friesland, Overijsjel en 't Stlgt. Dan te ras wordt
men ontwaar, dat zijne onftandvastigheid weder den meester
over hem fpeelde; verlatende hij, op eenmaal* niettegenftaan-
de zijn aanbod om den vijand het hoofd te bieden, alle de in-
genomene fteden en fterkten, en met vrouw en kinderen,
en met alle zijne roerende goederen, de vlugt nemende naar
Westphalen. Men kan ligtlijk vermoeden, dat de vijand 'er zig
zo fpoedig meester van maakte, dat die van Friesland daar door
in den grootften angst geraakten, en die van Zutfen en Naar-
den duizend redenen hadden, om wraak over VAN DEN BERG
te roepen; In den aanvang fchreef men zijn gedrag toe aan
lafhartigheid en kwaad beleid * waar door bij zo zeer in den
haat van 't gemeen verviel, dat ORANJE, die geen kans zag,
de Noordhollanders tot de aanneming van SOKOY te doen be-
Willigen, hun, geveinsdelijk, dën Graav VAN DEN BERG, als
Gouverneur, voorfloeg; doch zij verklaarden hier op, nog
X 3 lie-

326 BERG. (Graav WILLEM VAN DEN)
liever den weerbarftigen SONOY , dan den lafhartigen VAN DEN
BERG te willen aannemen; waar mede ORANJE zijn oogmerk
bereikte. Engeland werd hem ontzegd; in Nederland achtte hij
zig niet veilig; dus vondt hij, in 't jaar 1577, zig genood­
zaakt, den geveinsden te ipelen. Door twee Afgezanten gaf
bij den algemene Staten kennis van enige geheime pogingen
der vijanden; doende tevens zijnen dienst, lijf en goed, ten
beste van het vaderland, aanbieden. Weinig had het gefaalt,
of hij zou het vertrouwen der Staten weder gewonnen heb­
ben, en, benevens de Graven VAN HOHEKLO, tot'S Prinfen
Luitenant aangefteld zijn; doch een kwade pas, dien de Gel-
der/en deden, gaf hem gelegenheid, zijn verraderlijk karakter,
ten nadele der Nederlanden, in vollen dag te Rellen. Graav
JAN VAN NASSAU, over wiens aanftelling tot Stadhouder van
Gelderland hij zig zeer gebelgd toonde, ontfloeg zig in 't jaar
1581, ter oirzake van den handel met ANJOU, van dien post;
waar op de Graav VAN DEN BERG in deszelvs plaats werd
gekozen. Te meer verwonderde men zig daar over, om dat
die van Arnhem verklaard hadden, Graav WILLEM LODEWYK
zijnen vader te zullen doen opvolgen. Men kan niet ontken­
nen; dat ORANJE hem, op zijn verzoek, brieven van voor-
fchrijving verleend hadt; doch hadden de Staten van Gelder­
land die brieven wel ingezien, zij zouden begrepen hebben
dat ORANJE die verkiezing eerder berispte, dan goedkeurde.
„ Mijn zwager (fchreef de Prins) biddende om aanbeveelin-
„ ge tot het Stadhouderfchap, heeft mij verklaart zijne grote
„ lust en begeerte, tot den dienst der gerechtige zaak des va-
„ derlands. Ik mogte wenfchen dat hij die wat eerder bewe-
„ zen hadde. Doch beter fpade, dan nimmer." Hoe weinig
aandrang dit fchrijven ook in zig bevatte, werden 'er, egter,
eigen belangs halven, gevonden, die zijne verkiezing door­
drongen. Met den avond kwam hij binnen Arnhem, en aan­
vaardde zijn ambt. Het leed niet lang, of zijn verraderlijke
handel met PARMA werd door BARNEVELD en ALDEGONDE,
ontdekt, en hij, op a
s Prinfen last, gevangen gezet, doch
jjonder ftrarfc ondergaan te hebben, weder losgelaten; dus
/ 060

BERG. (JAN of JOHAN VA:J &S») »i 7
men zig verwonderen lnoet, hoe hij den doorzigtigften vorst
heeft kunnen misleiden, of men moet den Prins Van te grote
toegevendheid omtrent hem verdagt houden-. Graav VAN DEN
BERG fchroomde niet* de allerplegtigfte belofte te doen, den
Staat getrouw te zullen zijn; nogthans deêd hij kort daar na
blijken dat bij een' verrader een eed van weinig belang is;
hij verklaarde zig openlijk voor de partij des Konings, in wiens
dienst hij en zijne drie zonen zig begaven, en daar in ook
Volhardden, uitgelomen Graav HENDRIK, die zig weder tot
der Stateh zijde begaf. Het hier ter nedergeftelde zal voldoen
om Graav WILLEM als een trouwloozen Bondgenoot, lafhar­
tig Krijgsbevelhebber, onwaardig Stadhouder, en voor een
Man, die van WILLEM DEN I, zo veel als het licht van
de duisternis verfchilde, te doen kennen* •• WAGEN. »
Pad. Hifi. VI. D; bl. 368, 369. 402. VII. D. bl. 504, 505=
j- W. TE WATER, Verbondfchrift der Edelen, II. D- bl. 195-.
MARCUS, Sententien van ALVA, bl. 170;
BERG (JAN of JOHAN VAN DEN), was een der GevoU
tnagtigden, die in 't jaar 1709 en vervolgens, door de Ko-
iiinginne van Engeland en de Staten der Verenigde Nederlan­
den Waren aangefteld om de Spaanfe Nederlanden, in zo venë
ze huh in handen gévallen waren, fchoon op naam Van Ko-
ijiing KAREL te doen beftiëren, zij vergaderden te Brusfel, en
Vertoonden gëzamentlijk de opperfte magt dier landen; ja zij
maakten fomtijds zelvs verandering in de Regering, herftellehs
de onder anderen, in 't begin des jaars 1709, den geheimen
Raad, die te voren afgefchaft was. Ook WaS 'er in october
des jaars 1711 een nieuw reglement gemaakt op de Regering,
getekend door den Gravë VAN ORRERY en onzen JOHAN VAN
JDEN BERG als Gevolmagtigden, 't welk door den Raad van
Staten der Spaanfe Nederlanden, aangenomen waSj zo verre
het met hunnen godsdienst en der landen Voorregten over­
eenkwam. VAN DEN BERG nam dezen post van Gevolmagtig-
de waar tot op het fluiten Van J
t Barrière traktaat in 1715;
In 't jaar 1717 werdt hij Burgemeester te Leijdm-, en in
X 4 1725*

32S BERG. (JAN VAN DEN) BERG. (IZAAK VAN DEN)
1725, Dijkgraav van Rliijnlami. In 1748 bekleedde bij nog
de Burgemeesterlijke waardigheid, en doordien hij tot de anti-
ftadhouderiaanfe partij behoorde, wierdt zijn huis door 'tgrauw
aangevallen, en met moeite door de fchutterije befchermd;
hij zelve'van 't ftadshuis komende, wierdt door 'tkanaiije on-
heusfelijk bejegend en bedreigd; en onderging eerlang het lot
met zo vele andere brave Regenten, van door den Stadhou­
der van zijnen post verlaten te worden, fchoon hij reeds te
voren ontflag hadt verzogt van zijne bediening. WAG. ,
Vad. Hift. XVII. D. bl. 436. XVIII. D. bl. 74. XX. D.
bl. 302.
BERG (JAN VAN DEN), Konstfchüder, geboren te Alk­
maar, was van der jeugd af aan tot de konst geneigd, en
werdt bij HENDR. GOLTZIUS , om daar in op vaste gronden on­
derwezen te worden, befteld; maar GoLTzrus zijn vader een
fchoolraeester zijnde, die met 'er woon naar Braband vertrok­
ken was, moest JAN als onderkoning, met de plak het rijk
der lerende jeugd een tijd lang helpen beftieren, en het pen­
feel voor de pen venvisfelen; egter nam hij in zijn tusfenüjd
de penfeeloeffening naarftig waar, te meer doordien hij gele­
genheid vondt, om bij P. P. RUBBENS te verkeren,'die den
ijver tot de konst hoe langs hoe meer in hem aanvuurde. JAN
wist zig pok zodanig in de gunst van dezen roemrijken Kon-
ftenaar te dringen, dat .hem die tot Rentemeester en opzigter
over zijne landgoederen Relde, uit welken hoofde hij zig
meest te Yperen moest onthouden, daar hij ook overleden is.
• A, HOUERAKEN, Schouwburg, II. D. bl. 15.
BERG (IZAAK VAN DEN) , heeft geleefd in het Iaatfte ge­
deelte der XVIIde eeuw. Het blijkt dat hij in de Regten
heeft geftudeerd en tot Meester in die wetenfehap is bevor­
derd; ook dat hij enige jaren als Kapitein zijn vaderland, de
Nederlandse Republijk, heeft gediend; doch met een toeval aan
de voeten bezogt zijnde, geraakte hij buiten ftaat om langer
dienst te kunnen doen; en gaf zig in zo verre weder aan de
bsoeffening der regtsgeleerdheid over, dat hij een groot aantal
Con>

BERG. (MATHYS VAN DEN) 3 1 P
Confultatien en Advijfen van voorname Nederlandse Regtsge-
teerden bijeen verzamelde, en die in 1602 door den druk
onder den tijtel van Nederlands Adviisboek gemeen maakte, in
4. delen in 4to., daar hij nog een vijfde bijvoegde, onder den
naam van Kort Begrip. Dit weik 't welk om deszelvs nut on­
gemeen getrokken wierdt, was egter om zo te fpreken bezaaid
met drukfeilen, die genoegzaam hetzelve op elke bladzijde
ontcïerden. In 1782, gaf de fchrijver dezes, een tweden druk
daar van in 't licht, die geheel verbeterd, van de veelvuldigs
drukveilen gezuiverd, en met notabele Advijfen is vermeer­
derd ; en waar bij nog daar te boven, agter ieder der 4 delen
een uitvoerig register is geplaatst, teffens tot Kort Begrip van
dit werk verRrekkende. . Opdragt geplaatst voor liet I. Deel.
BERG (MATHYS VAN DEN) , Konstfchüder, een zoon
van JAN, is in het jaar 1615 te Mechelen geboren; in 't eerst
leerde hij de konst bij zijnen vader, die gelegenheid vondt om
hem het onderwijs van RUBBENS te bezorgen, waar van bij
geen der geringde leerlingen werdt. MATIIYS hadt een vaste
hand van tekenen, en was onophoudelijk bez!g, zeiv tot in
zijn ouderdom, met naar 't leven en de beste fchilderijen, die
hem voorkwamen , te tekenen. Doch zijn vernuft door 't ge-
ftadig naarvolgen van anderen, als 't ware Romp geworden,
verftrekte tot een beletzei, om iets van eigen vinding te ver­
vaardigen ; immers men vindt wel van hem een overvloed van
konftige namaakzels, maar zelden een Ruk van eigen ordinan­
tie. Veelmalen tekende hij het afbeeldzel van zijnen vader,
in allerhande ftand en kleding, waar van fommige tekeningen
onder de konstminnenden berusten. Hij wierdt den 1 augus­
tus 1646 broeder van het St. Lukas-gllde te Alkmaar, en over­
leed aldaar in 1687. •• HOUBRAKEN, Schouwburg., II. D.
bl. 15.
BERG (THEODOOR KORNELIS VAN DEN), is geweest
Rector der latijnfe fcholen te Utrecht, en heeft door zijne ge­
leerdheid, tot eer van zijne vaderftad verftrekt; men heeft
van hem in druk: Profopopejam adfliüi cjf corrupti Belgii. Traj.
X S Ö-

§33 BÈRGÈ. (RUTGER TEN)
typis HEEM. BORCULOII. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p.
827. J. F- FOPPENS, Bibl. Belg. p. 1121. C. BÜRMANNI, Tr»
jecl. eruditum, p. 27.
BERGE (RUTGER TEN), heeft zijn naam en die van ziji
«e makkers beroemd gemaakt in 's Jands gefchiedenisfen, door­
dien hij benevens 150 jongelingen, die gedurende het beleg
van Groningen zig aan het Hogefchool aldaar als Studenten be­
vonden» hunne boeken daar latende, naar 't voorbeeld van
die van Leijden, het geweer in de hand grepen, en aldus uit
deze dappere jeugd een bijzonder corps wierdt opgerigt; die
uit hun midden tot Kapitein kozen WICHER WICRERS^ onzen
RUTGER TEN BERGE ais Luitenant, en SCATO GOKKINGA tot
Faandrik. Van dezelve kwam dagelijks een derde gedeelte,
gedurende het gantfe beleg, in de wapenen, aan wier kloek­
moedigheid de befcherming, van dat gedeelte des onderwals
't welk in de konst Fausfs braie wordt genoemd , en dat 't
meest voor de vijandelijke aanvallen bloot lag, was toever­
trouwd, en met ene onvertzaagde dapperheid wierdt verde­
digd; zulks men dezelve des nagts, veelmalen op de bortst-
wering brandende fakkels heeft zien planten, om te beter uit-
21'gt op de vijandelijke werken te hebben; waar op zij fomtijds
gehele lagen gaven. Waarom Curateuren der Hogefchool, na
dat het beleg opgebroken was, den betoonden heldenmoed der
in de wapenen gekomen jeugd willende vereeuwigen, den
Hoogleraar MENSINGA geboden, van al het voorgevallene ene
aanfpraak op te Hellen, welke den 8 november dezes jaars in
"tkoor der Akademie-kerke gedaan wierdt; wordende ook na
't eindigen derzelve, de lijst der in de wapenen gekomene Stu­
denten opgelezen, en in de tegenwoordigheid van den Magi.
ftraat, de Hoogleraars en van andere genodigden, ieder Stu­
dent in dankbare erkentenis, zijner voor de ftad betoonde
trouwe, met een zilveren gedenkpenning befchonken; waar
van pp het voorftuk, en boven het wapenfchild der Hoge-
fchole, zijnde een opengeflagen Boek, op *t welke hetfchild
van Groningen en de Ommelanden gehegt isj PALLAS de Be-
fsherm-

BERGEN. (DIRK VA») 33I
ichermgodin der Wijsheid ftaat, tusfen verfcheidene oorlog*
vWapenen, en ter wederzijde : UNITA VIRTUS. De vereende dap­
perheid. Het ruggeftuk heeft geene verbeelding, maar in het
midden dit opfchrift: IN MEMORIAM OBSIDIONIS, ET LIEERATIG-
NIS GRONINGJE, CIVIBUS ACADEMIAÏ AB ORDINIBUS OS BENEMERI-
TA DONO DATUM. Gefchenk „tot gedagtenis van het beleg ende
verlosfing van Groningen, door de Staten aan de leden der Hoge-
fihole , wegens hunne vérdienften gegeven. Rondom welk op­
fchrift op deze, en de befchrevene verbeelding der andere
zijde, in de randen tot omfchrift ftaat: CURATORES ACADEMIE
GRONING.SE ET OMMELANDM, CUM DEO, AD UTRUMQUE PARATI
ANNO 1672. De Beftierders der Hogefchole van Groningen en de
Ommelanden met Gods hulpe, tot beide gereed. In 't jaar 1672.
«—— VALKENIER, Verward Europa, bl. 783. Ontroerd Neder­
land, I. D. bl. 352. 363. 376. G. v. LOON, Nederl. Gedenkp.,
III. D. bl. 101.
BERGEN (ADRIAAN JANSZ. VAN) , zie ADRIAAN
JANSZ.
BERGEN (DIRK VAN) , Konstfchilder , een Haarlemmer
van geboorte, kwam ter wereld omtrent 't jaar 1670. Hij
behoorde onder het getal der brave leerlingen welke ADRTAAN
VAN DE VELDE door zijne konstlesfen geteeld, nagelaten heeft.
Zijn gewone werk was het fchilderen van osjes, koeitjes,
fchaapjes, beeldjes en landfehappen, gloeijend en helder ge­
kleurd als die van zijnen konstrijken meester, doch zo uitvoe-
rig niet, ook de bomen en 't landfehap wat zwaarmoediger
getrost; maar met dat al, vindt men beesjes in fommige zij­
ner ftukken, die ongemeen fraai en natuurlijk getekend zijn.
Onze DIRK deedt een togtje naar Engeland, doch de for­
tuin hem daar niet gunftig zijnde, kwam hij fpoedig in zijne
geboorteftad te rug, daar hij redelijk wel voor zijn konst be­
taald wierdt. Hij was een zeer wel gemaakt man, daar bij
buitengemeen goed befpraakt, vriendelijk en gul, vol grap­
pen , en altijd lustig en vrolijk, waar door hij bij elk een be­
mind, en in alle gezelfchappsn met vermaak gezieu wierdt:
ïnasr

332 BERGEN. (GERARDUS VAN) (LÖDEWYK VAN)
inaar zijn gezellige aart maakte dat hij veeltijds gelde»
loos was, en het fpreekwoord volkomen op hem paste, ze
gewonnen zo verteerd; want rils hij geld ontvangen hadt voor
een ftukje fchilderij, kost hij meteen opgeruimd hartej het­
zelve op ene reis met zijne makkers verteren; zijnde dan
doorgaans zijn zeggen: men moet niet zorgen voer den morge
. Dit maakte ook, dat toen hij ftierf 'er zo veel niet-over was
om hem behoorlijk ter aarde te beftellen, waarom zijne goede
vrienden in alle herbergen daar hij gewoon was te verkeren,
daar toe opzamelingen van penningen deden. - A. Hou-
BRAKEN, Schouwburg, III. D. bl. 91, 92. J. C. WEYERMANJ
Leven der Schilders, III. D. bl. 258.
BERGEN (GERARDUS VAN), is geweest ftads medicijne
Doktor te Antwerpen; hij ftierf den 15 feptember 1583, en
heeft gefchreven: 1. Continent, de Herba Panicea. 2. De Prce-
fervatione £? Curatione morbi mticularis, & Calculi, typis PLA
TINI, 1563. ivo. 3. De Pestis pnejervatione. Ibid. 1565. ivo.
apud BELLERUM, 1587. i6mo. 4. De confultationibus Medi-
corum: £f methodicce Febrium curatiovis, commentariolum.
1586". ivo. J. F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 345.
BERGEN (LODEWYK VAN), was in het jaar 1569, doof
Prins WILLEM DEN I, aangefteld tot Onuer-Admiiaal der
vloot. Meer andere Mannen van dezen naam ontmoet men
in de Vaderlandje Gejchiedenisjen; onder anderen, twee gebroe­
ders, JAN en KORNELIS VAN BERGEN, die zig in het.jaar 1483
in dienst van MAXIMILIAAN, Rooffisch Koning, bevonden, en
door wien zij, tegen FILIP VAN KLEEF, ter bewaringe van
Mechelen, waar in zijn zoon FILIPS zig bevond, afgevaardigd
werden. Zij volvoerden niet alleen den last, maar namen
ook Vilvoorden in, en verfterkten het tegen die van Brusjel,
dat in de magt van den Klevenaar was. Doch ai hun bedrijf
was niet in ftaat om MAXIMILIAAN uit zijne moeijelijkheden
te redden. In het jaar 1491 vindt men KORNELIS gemeld on-
der die genen, welke de ftad Sluis aan de landzijde bezette-
den, en in het land van Kadzant een fterk bolwerk oprigtten;
dat

EERGII. QFRANCK VAN DEN) 333
dat egter niet toereikende was, om de magt van den Klevenaar
te fnuiken. In het jaar 1500 bevond Heer JAN VAN BERGEN
zig tegenwoordig bij den doop van KAREL, naderhand Keizer,
en bekend als de Vijfde van dien naam. Heer JAN VAN BER­
GEN bekleedde toen de waardigheid van Afgezant des Hofs van
Braband. Onder alle de gefchenken, die de vorst ontving,
ivas geen van de minften het Gouden Zwaard, dat hem door
dezen Heer VAN BERGEN verëerd werd. Bij de huldiging van
MARGRETA, laatst weduwe van den Hertog van Savoije, als
Landvoogdesfe, in 't jaar 1507, bevond hij zig onder de E*
delen te Dordrecht: zo als ook een van dezo broeders, in het
volgende jaar, tot een der medeuitvoerderen van den laatften
wil der Landvoogdesfe aangefteld werdt, die, naar alle waar-
fchijnlijkheid, Heer JAN zal geweest zijn, vermits hij, bene­
vens anderen, als Raad en Kamerling der Voogdesfe, naar
Engeland werdt afgevaardigd, om de dogter des Konings van
dat Rijk, voor haren neef KAREL , ten huwelijk te verzoeken.
In 1513 was hij een van die, welke het verbond tusfen MAXI­
MILIAAN en den Hertog van Gelder, uit naam van den eerst*
gemelden, ondertekenden. In 1525 werdt hij genoemd Ridder
van't Gulde Vlies, waar toe KORNELIS mede, in 1501, vcrhe-,
ven was, bij de ondertekening van 't verdrag, gefloten tusfen
de Koninginne moeder van Frankrijk en de Landvoogdesfe der
Nederlanden , dat te Breda tot ftand gebragt was. Waar uit
men ziet dat hij tot de gewigtigfte zaken van het land ge­
bruikt is geworden. HAR^EUS, Annales Brabant., Tom.
I. fol. 520. De Excellente Kronijk van Flaanderen, fol. 208.
MEERBEEK, Kronijk, fol. 3. Groot Flakaatboek, IV. D. fol. 16.
EERGH (FRANCK VAN DEN), geboortig van Delft, is
eerst Raadsheer geweest in het Hof van Holland, en nader­
hand in den groten Raad te Mechelen, in welke ftad hij in
1559 is overleden. Hij was een zoon van KLAAS FRANKENSZ.
VAN DEN BERGH, die in den jare 1511 en enige volgenden,
Schepen te Delft is geweest. FRANCK wordt onder de klasfe
der geleerde lieden gerangfchikt. ——— Befchr. derflad Delft,
in fvlio, bl. 669.
B E R
"

334 EERGHE. BERGHEN'.
BERGHE (ELIGIUS VAN DEN), naar den tijd waar in hij
leefde, voor een geleerd man gehouden, is geweest Kanun­
nik prebendaat op 't Hof in den Hage. Hij Relde zig bij acte
van den 23 junij 1557, borge voor Heer JOIIAN BLEECKERT,
ook Kanunnik prebendaat in de domestike Kapelie van de Co.
Majt. Grave van Holland. J. DE RIEMER, Befchr. van
's Gravenliage, I. D.' bl. 260.
BERGHEN (ANTONY VAN), is geweest Abt van St. Ber.
tinus. Men leest in de Kerk van die Abtdije dit graffchrift
het welk hem genoegzaam zal doen kennen: Hic jacet bonct
memorie Rever. in Christ. Pater., Dominus ANTONIUS DE BERGIS
primo Montis S. Maria in Burgundia, deinde S. Trudonis Leidien-
fs, ty tandem hujus S. Bertini, Monafteriorum Abbas, qui obiit
anno 1531, 22 januarii, poftquam huk JEdi prcefuit annis 33,
menfibtts 5, diebus 26, cetatis fuce anno 76. Hij heeft gefchre­
ven: Hijioridm Ordinis Equitum Aurei Velleris, a PniLirro Bo-
NO, DttCiC Burgundie jjjpe. anno 14.29, infiituti. —— J. F.
FOPPENS, Bibl. Belg. p. 70.
BERGHEN (MAXIMILIAAN VAN) , uit een doorlugtig
geflagt gefproten, is eerst geweest Deken van St. Gummarus,
vervolgens Kanunnik te Mechelen, Brusfel enz., voorts Aarts­
bisfchop van Kamerijk. Het volgend graffchrift in de Hoofd­
kerk te Kamerijk geplaatst, zal hem voldoende aan onze le­
zers bekend maken: D. O. M. S. MAXIMIEIANO A BERGIS,
primo Archicpiscopo, Duci Cameracenfi, Comiti Cameralejii, Sacri
Imperii Principi, qui anno M.D.LXV. Synodo Provinciali habita,
Concilii Tridentini Decreta pmmts in Belgia promulgavit, deinde
a Comitiis hnperii Auguftce Vindelicorum reverfus, alteram Synodum-
Diocafanam habuit, Fidem Catholicam adverfus nafcentes ha-refes non
minus feliciter quam firenuè tutatus eft, feditioforum hominum mo-
tibus, fumma prudentia in limine compresfis. Tandon cum ex cele-
bri comitatu Annce Auftriaca Philippi II, futura conjugis in Ili-
fpaniam proficiscentis, ipfe Bergis ad Zomam fecesfisfet, apoplexia
correptus IK, Kalendas feptembris Anno M.D.LXXX. Archiepisce-
patusjui XIV, fabito occubuit, t relato huc defuntli corpore. LU-
DO-

BERGHEN. BERGHEYCK,
33*
-jovicus DE BARLAIMONT ejus fuccesfor F. C. Tu anima, i lec­
tor, bene precare. —— J. F. FCTFENS, Bibl. Belg. p. 88ï.
BERGHEN (PAULUS VAN) , is te Nijmegen geboren, xvas
Priester van de orden der Jefuiten, en is lange ja ;en Zende­
ling in Holland geweest, het laatst te Leeuwarden in Friesland,
alwaar hij is geftorvèn. Men heeft van hem: ÏBcocrlcggcnoe
ï!atcchip*inu?7 geöniht te ïïoemion&e in 1666, J. F.
ForrENS, Bibl. Belg, p. 939.
BERGHEYCK (ARNOLD VAN), bij enigen bekend onder
den naam van het griekfe koppelwoord Orydriut, het welk berg
en eijck betekend; heeft zijn naam ontleend, van het kleine
gehugt Bergheijck, in Braband, vier uren ten zuidwesten van
Eindhoven gelegen, alwaar hij op 't einde van de XVde'of in
het begin van de XVIde eeuw ter wereld kwam. Hem be­
zielde van der jeugd af aan een fterke drift voor het bcoeffe-
nen der fraaije ietteren; en nog maar een kind zijnde, lei hij
zig'met ijver toe op de griekfe taal, waar in hij het onderwijs
genoot van JAKOB MARIN, Rector in 's Hertogenbosch, en ver­
volgens van RUTGER RESCIUS , Profesfor in het kollegie van de
drie Talen aan het Hogefchool te Leuven. TAS, in die taal zo
wel als in de latijnfe bekwaam gemaakt hebbende, ftudeerde
hij in de Philofophie, en maakte 'er naar de eeuw waar in hij
leefde, goede vorderingen in; vervolgens wierdt hij een tame­
lijk ervaren Theologant, ingevolge het getuigenis van zijnen
vriend DOMINIKUS SYLVIUS, die omtrent het jaar 1514 en ver­
volgens , gemeenzaam met hem verkeerde. BERGHEYCK woon­
de enigen tijd te Gent bij een Abt van St. Pieter of van Mont-
Blondin, waarfchijnlijk om hem voor Schrijver of Secretaris te
dienen. Hij verliet dit huis in 1530, en opende te Anguien
ene fchool tot onderwijs in de fraaije letteren, waar in hij een
groot aantal aanzienlijke jongelingen tot leerlingen bekwam.
Zijne onophoudelijke werkzaamheid, matte zijn lighaam zoda­
nig af dat zijn leeftijd 'er door verkort wierdt, en hij in 1533
in den bloei van zijne jaren ten grave daalde. Wij hebben van
hem: Summa linguee Grceece, utilisfima Grammaticam Grcecam au-

33

BERK. BERK. (DIRK) 337
.Vieretdeels jaren moesten betaald werden; het eerfie termijn
verfcheen den 8 feptember, en het Iaatfte op St. Jan van het
volgende jaar, waar na het fchijnt, dat RUDOLF naar zijne Pas-
torie is te rug gekeerd. Den 8 januarij 1441 , maakte de
zelvde Regering een nieuw accoord met hem, waar bij zij aan­
nam om hem in 't vervolg 100 guldens jaarlijks te geven. Paii9
EUGENIUS DE IV. in 1443 fommige prebenden van St. Pieter te
Leuven bepaald hebbende, om enige leerRoelen in de Theolo­
gie en liet Kerkelijk-regt te onderhouden, verkreeg onze Dok­
tor 'er ene van, en verbond zig, om jaarlijks die wetenfehap
te doorlopen, zijne Iesfen op zon- en feestdagen verrigtende,
ofwel op zodanige tijden, dat 'er geen andere Iesfen gegeven
wierden. BERINGHEN nam dezen taak waar tot op zijn dood,
welke te Leuven voorviel den 4 october 1459. Men heeft van
hem. 1. Confesjicnale, fuper cap. Omnis utriusque, extra ia
Pandt. £f Remisf. 2. De celebratione Misfarum. 3. De Baptis-
tno £f ëjüs effettu. 4. De Mnifiro Baptismi. 5. Reportata ad
Clementinas. Deze verhandelingen worden in gefchrifte be­
waard bij de reguliere Kanunnikken van St. Martijn, te Leu­
ven. VAL. ANDR., Bibl. Belg. p. 735. J. F. FOPPENS,
BW. Belg. p. 1051. PAQUOT, Memoir. litterair. Tom. XI. p.
113-115-
. LERK, is de naam van een oud aanzienlijk geflagt, oir-
fpronkelijk uit Kleefsland, dat zig te Dordrecht heeft gevestigd,
en waar van wij aangetekend vinden: dat JAN BERK- is ge­
trouwd geweest, met AGNETA VAN DUSSELDORP, wonende
beide tot Emmerik, en lieten na twee zoons, HENDRIK en
MATHYS BERK. HENDRIK trouwde met LUCRETIA VAN JEUKE-
REN , dogter van DIRK VAN JEUKEREN en van GEESJEN FED-
DERS, beide van Wezel; zij verwekten vier kinderen: WOU­
TER, DIRK, ANNA en AREND BERK. —,— M. BALEN, Bt- 1
fchrijving van Dordrecht, bl. 939,
BERK (DIRK), de tweede zoon van HENDRIK BERK en LU­
CRETIA VAN JEUKEREN, heeft ter vrouwe gehadt, ERKENRAAD
VAN BERKENRODE, dogter van JAN VAN BERKENRODE, oirfpron-
.II. DEEL. Y K E.

338 BERK, (DIRK) BERK. (GERRIT)
kelijk van Haarlem en van EMERENTIA BISSCHOPS, van Rotter-
•dam, bij wien hij zeven kindei en teelde; JUDITH, LUCRETIA,
HENDRIK, JOHAN, GEROT, MATTHYS , en EMERENTIA BERK.
< JVÏ. BALEN, Ibid.
BERK (DIRK), oudfte zoon van JOHAN BERK en JOHANNA
VAN DIEMEN , is geweest Secretaris van de Weeikamcr in
1635, wierdt Griflier der Munte in 1636, Raad in 163S, in
1643 Schepen, en in 1653 Burgemeester van 's Heren wegen
te Dordrecht. Hij trouwde den 6 november 1635, met JOHAN­
NA DE ROOVERE, dogter van POMPEJUS DE ROOVERE, Schout
van Dordrecht, en van MARGARETA MUY? VAN HOLY, waar bij
hij de volgende agt kinderen verwekte: 1. Een dogter geboren
den 4 december 1636, ftieif kort na de geboorte. 2.. MAR,
CARETA BERK, geboren den 16 januarij 1638; overleden den
6 meij daar op volgende. 3. JOHANNA BERK, geboren den 10
april 1659; trouwde in 1658 met Mr. ÉNGELISEF.T KETTLER,
Raad van GEORG. KRISTIAAN, vorst van Oostfriesla: d; welke
den 11 meij 1676 overleed, na tien kinderen bij haar verwekt
te hebben. 4. POMPEJUS BERK. 5. JOHAN BERK, vroegtijdig
geflorv-n. 6. JOHAN BERK, die volgt. 7. MARGARETA BERK,
geboren den 7 meij 1646; trouwde in feptember 1677 met
PIETER LIENS, Bailjuw en Dijkgraav van Oud- en Nieuw Vos-
maar, die bij haar een zoon mét name ADRIAAN verwekte.
8. DIRK BERK, jong overleden. M. BALEN, M fupra,
bl. 942. ' 1
BERK (GERRIT), derde zoon van DIRK BERK en ERKEN-.
RAAD VAN BERKENRODE , is Secretaris geweest van de Admira­
liteit te Rotterdam; hij huwde met LIDIA VAN DIEMEN, dog­
ter van PIETER VAN DIEMEN ent van MARGARETA VAN BEAU­
MONT, bij wie hij_negen kinderen verwekte: 1. MARGARETA
BERK, getrouwd met PIETER BASELIERS,' te Middelburg. 2.
DIRK BERK, in 1640 Raad in de Vroedfchap te Dordrecht,
ongehuwd .overleden: 3.. EMERENTIA BERK. 4. EMERENTIA
BERK.,; 5. JAKOB BERK. 6. JOHANNA BERK. 7. LUCRETIA
BERK ,• getrouwd geweest met Mr. WALTHERUS VAN DER POOR-
KuS TE,

BERK. (HÜYBERT) BERK. (JOHAN) 3 3g
«•E, welke drie kinderen bij haar verwekte. 8. JAKOS BERK,
p. ERKENRAAD EERK. M . BALEN, ut fupra, h\. 94.4.
BERK (HUYBERT), de twede zoon van MATTHYS BERK
en WILHELMJNA TAK, trouwde te Middelburg in Zeeland, aan
JAKOMINA SCHOONENBOOM , en verwekte bij haar agt ktude-
jen: JAKOMINA, WILHELMA, MARIA, ANNA, JAKOB, HUY-
.BERT, MATTHYS en JOHAN BERK. . M . BALEN, ut fupra,
bl. 950.
BERK (JOHAN), de twede zoon van DIRK BERK en van
ERKENRAAD VAN BERKENRODE; wierdt in 1607 fubftimit Se­
cretaris, in 16T3 Griffier der Munte in Holland, en in 1622
Schepen'en effectief Secretaris van de Weeskamer , in 1633
Thefaurier , en in 1650 Burgemeester der Rad Dordrecht. Den
15 meij 1607 , trouwde hij met JOHANNA VAN DIEMEN, dogter
Van JAN VAN DIEMEN en 'van MARGARETA VAN BEAUMONT, bij
wien hij agt kinderen verwekte: 1. Mr. DIRK BERK. 2. JA­
KOB BERK. 3. EMERENTIA BERK, welke den 29 feptember
1638 huwde met 'KRISTIAAN SNELLEN, Heer van Werkendam.
4. MARGARETA BERK, trouwde.den 12 oclober 1640 met JO­
HAN HALLINCQ, die eerst Raad, vervolgens Schepen, en in
1664 en 1668 geweest is Burgemeester der ftad Dordrecht.
5. LUCRETIA BERK, jong overleden. 6.' LYDIA BERK, insge­
lijks. 7. Nog ene LUCRETIA , mede zeer jong geftorvèn. 8. ER­
KENRAAD BERK, den 27 februarij 1646 getrouwd met Mr. JO­
IIAN REPELAAR. M . BALEN, ut fupra, bl. 941.
BERK (JOHAN), zoon van DIRK BERK en JOHANNA DE
ROOVERE, geboren den 28 augustus 1643, is geweest Contra-
Tolleur van de convoijen en licenten te Hoorn; is tweemalen
getrouwd geweest; voor 'teerst, op den 15 meij 1668 met
zijne nigte JOHANNA SNELLEN, dogter,van JAN SNELLEN en
EMEPENTIA BERK, bij wie hij twee dogters heeft verwekt,
JOHANNA en EMERENTIA BERK; zijne twede vrouwe was MAR­
GARETA MASIER , bij wien hij geene kinderen heeft verwekt.
——— M . BALEN, ut fupra, bl. 944,
Y 2 BERK

340 BERK. (JOHAN)
BERK (JOHAN), eerfte zoon van MATTHYS BERK en van
WILFJELMINA TAK, is te Dordrecht geboren in 1635. Hij be­
kleedde in zijne vaderftad van de jaren 1591 af tot in 1622
ïngefloten, de aanzienelijke waardigheden van Secretaris',
Schepen, Penfionaris enz. In 1607 Penfionaris zijnde, werdt
hij benevens JAKOB VAN MALDEREN, bekledende de plaats van
den eerfte Edele in Zeeland, als buitengewoone Gezanten naar
Engeland, gezonden; zij deden aan Koning JAKOB, die van
den Staat der Verenigde Gewesten nader berigt verlangde, bre­
de opening beide van de" magt en inkomften, die thans om­
trent tien millioenen in 't jaar beliepen, en van de lasten van
den Staat; vertonende tevens, hoe veel 'er naar 't oirdeel
van WILLEM DEN I, Prinfe van Oranje, en van den Raad van
Staten, te kort fchoot, om den oorlog met hoop van enen
goeden uitflag, te konnen voortzetten. De Koning gaf hun
met algemene bewoordingen te verftaan, dat hij de zaak zij,-
ner Bondgenoten ter harte zou nemen; dan gaarne zou hij ge­
zien hebben, dat zij geen verdrag begerende te fluiten naar
zijnen zin, nog enigen tijd in oorlog gebleven waren. Hij
bevroedde ligfelijk, dat hier van zijn eigen veiligheid en de
behoudenis van Ierland, grotendeels afhing, zo lang hij zig
niet nader verbonden hadt met Spanje; doch hij begreep te­
vens, dat het den Staten meest ontbrak aan geld, welk hij
hun tot nog toe, nimmer verftrekt hadt, en ook tegenwoordig
niet wist te bekomen; hij zag derhal ven wel, dat het hem
kwalijk voegen moest, te raden tot den oorlog. Naderhand
bekleedde de Dordfe Penfionaris nog andere gezantfehappen,
als naar Denemarken, Engeland en de republijk van Venetien.
Hij is tweemalen getrouwd geweest, het eerst met ERKENRAAD
VAN BERKENRODE, weduwe van zijnen neef DIRK BERK; de
twede was MARIA BOTSEN, dogter van Dr. KORNELIS BUYV
SEN, Schepen te Breda en Lijfmedicus van Prinfe MAURITS
van Oranje, en MARIA MANEKOPS. Bij de eerfte vrouw heeft
hij vier kinderen verwekt, als: 1. MATTHYS BERK. 2. Do-
SOTHEA BERK, getrouwd met JOSEF KOEIMANS. 3. HUYBERT
BERK, Ridder van St, Markus en Kapitein te Venetièn, nader­
hand

BERK. (JOHAN) BERK. (MATTHYS) 341
band Schepen te Dordrecht, is den 26 meij 1645, ongehuwd
overleden. 4. AGNIETBERK, is getrouwd geweest met PIETEK.
VAN DER BURG, Schepen en Secretaris te Middelburg in Zee­
land. Hij ftierf den 17 augustus 1627, oud zijnde 62 jaren
en ruim 3 maanden; zijnde in de piaats zijner geboorte in het
familiegraf van BERK begraven. Onder zijne afbeelding, uit
wit Italiaans marmer gehouwen, leest men dit onderfchrift:
Ouod es fut, futn quod eris. En op een zwarte Dinantfche voet-
ftenen tafel, in vergulden letteren. Hicjitus eft, Vir genen
nobiiis, fed animo virtuteque nobilior, JOANNES BERKIUS, J. C.
in Urbe hac natali Ann. XXIII. Primus a Conjiliis, Syndicus &?
o Secretis. Dumque Munia hcec obiit Pnepuentkm Feederatx
Belgkat Ordinum ter ad Reges legatus; bis ad ferenisfimum Mag-
ms Britannia Regem JACOEUM. A quo virtutis ergo, Eques au-
tatus creatus eji. Atque iterum legatus ad CIIRISTIERNUM IV.
Dania Regem. Postea autetn in Hollandia Curia Senator def.gna-
tus. Et ad Serenisjimam Venetorum Rempub. legatus prcpe per
quinquennium. Unde Patrice fuorum amore diu dejiderata, fcepius-
que postulata redeundi accepta potestate vin Aug. An. M.DC.XXV1L
Redux. Jucunda Liberorum amicorumque gratulatione, fummoque
Civium applaufu, exceptus. (Heu breve gaudium) die xvm ejus-
dem Menfis Ingenti fuorum ac Civium moerore terras reliquit. An-
nos natus_ LXII. Menfes III. Dies XV. M. BALEN, Be­
fchrijv. van Dordrecht, bl. 134, 135. 945. WAGEN., Vad. Hifi.
IX. D. bl. 274, 275.
BERK (JOHAN), zoon van MATTHYS BERK en ALIDA DE
ROOVERE, is opvolgelijk Schepen, Secretaris en Penfionaris
gedurende de jaren 1650 tot 1655 ingefloten, van de ftad
Dordreclit geweest; hij trouwde met LUCRETIA RUISCH, doch
verwekte bij haai- geene kinderen. — — M . BALEN, ut
fupra, bl. 949.
BERK (MATTHYS), oudfte zoon van Ridder JOHAN BERK
en ERKENRAAD VAN BREDERODE , is ook Ridder geweest en
Vrijheer van Gcdjchalk-Oird, voorts Schepen, daar na Secre­
taris en eindelijk in 1634, Penfionaris der ftad Dordrecht; hij
Y 3 trouw-

3 + 2 BERK. (POMPEJUS)
trouwde met ALIDA DE ROOVERE , dogter van POMPEJUS DS
ROOVERE, Schout van Dordrecht en MARGARETA MUYS VAN
HOLY, bij wien hij negen kinderen heeft verwekt: i. ERKEN­
RAAD BERK , vroeg overleden. 2. MARGARETA BERK, ge­
trouwd met Mr. JOHAN VAN DER BURCH, Heer van Niemands-
vriend , Burgemeester te Dordrecht.. 3. Mr. JOHAN BERK.
4. ERKENRAAD BERK, jong overleden. 5. ERKENRAAD, jong
overleden. 6. ANNA BERK , jong overleden. 7. AREND
BERK, jong overleden. 8. POMPEJUS BERK. 9. ERKENRAAD
BERK , trouwde voor de eerftemaal met Mr. ADRIAAN SNOUK
in 1667, Veertig der ftad Dordrecht, voorts Welgeboren of
Mansman van den Hove en Hoge Vierfchaar van Zuidholland;
en voor de twedemaal, met HUGO VAN ARKEL , Burgemeester
en Bailjuw van Schoonlioven. ——— M. BALEN , ut fupra,
bl. 948.
BERK (POMPEJUS), jongfte zoon van MATTHYS BERK
en ALIDA DE ROOVERE, is opvolgelijk Agt, Schepen, Veer­
tig en Burgemeester der ftad Dordreclit geweest; voorts Dijk-
graav van Mijns-Heren Land van Moerkerken , Goudfclialkoird en
Hoogheemraad van de Alblasferviaard, Gecommitteerde in de
Admi aliteit te Rotterdam, en meermalen ter vergaderinge van
de Staten van Holla-id. In de verfchillen tusfen de Regering
der ftad Dordreclit en Prins WILLEM DE III, hieldt POMPEJUS
de zijde van den Stadhouder. Dit verfchil hadt zijne oirfprong
over het maken van ene nominatie van Agten; om hier van
enig begrip te geven, achten wij niet ondienftig onze lezers
te berigten: dat voor de revolutie van het jaar 1795, de
Vroedfchap of Oudraad te Dordrecht uit 40 perfonen beftond,
bij welken nog agt wierden gevoegd, die door den Stadhouder,
uit een driedubbel getal, welke door de Gildens plegen be­
noemd te worden, verkoren werden, of om op zig zeiven,
of liever nevens de 40 Raden, de Gemeente te verbeelden;
voorflagen te doen ter verbetering der ftad, en te ftemmen in
de verkiezing van Burgemeesteren. Zij droegen den naam van
Goede Luiden van Agten, en bragten famen twaalf ftemmen
• . uit,

BERK. (POMPEJUS) , 3 4 J
uit, om dat zij in oude tijden uit twaalf "perfonen, plagten te
beftaan. De Öud-Purgémééstérs,
bij gefchrifte verwittigd zijnde van de ongeregeldheden* die
hunnes oirdeels, in 't doen der nominatie begaan was, dagt dé
Prins, als Stadhouder het regt te hebben, om tot onderzoek
ene kommisile uit het Hof van Holland naar Dordrecht té zen­
den , dan de Regering van de ftad het vol houdende, moestert
zij tot tweemalen toe onvérrigter zake naar 'f Hage te rug ke­
ren. Doch Prins WILLEM ZO gemakkelijk zijne hèerszugtigé
inzigten niet latende varen, wist na ingenomen advijs van het
Hof, waar van de meeste leden van zijne hand vlogen, het
zodanig te beleggen j dat niettegenftaande de zaak voor de
Staten was gebragt, 'er ten derdenmalen ene Commisfie van
drie Raadsheren en 's Hofs Griffier naar Dordrecht werdt ge­
zonden; en tegens dé wille en het genoegen der Regering
aan, het voorgenomen onderzoek deden, en het zodanig be-
leiden, dat de Stadhouder volkomen zijnen zin kreeg. Indien
rnen het beloop der voorafgegane zaken, welke door 's lands
Ge chiedfchrijvers van dié tijd më.ie^eJeeld wordénj met aan-
dagt gadeflaat, zal men zonder vermetel te zijn, natuurlijk
moeten befluiten, dat de voorgewende ongeregeldheden,- en
het doen der nominatie tot de verkiezing der Goede Lidden van
Agten te Dordrecht, enkel een opgeworpen balletje was; om
het bepaalde ontwerp van WILLEM DEN III, ten einde zig
van fommigé Regenten, die eed en pligt betragtehde, niet
in alle zijne maatregelen wilden treden, uit den wég té rui­
men; want kort geleden, hadt hij op ene willekéurige wijze
liegen leden d é hem niet aangenaam waren, uit de Vroed­
fchap te Utrecht ontzet, en afhangelingen van hém daar voor
in de plaats aangefteld; en zo als hij te Dordrecht gehandeld
hadt, deedt hij omtrent gelijktijdig ook te Leijden, verkiezen­
de vier perfonen tot Schepenen * buiten de noniinitie. Somï
'4 -, mi

344 BERK. (NIKLAAS VAN)
migen verhalen, dat de Raadpenfionaris FACEL, geen genoe­
gen fchepte in 't gene zijne Hoogheid te Dordrecht onderno­
men hadt, en dat de Prins hier toe voornamelijk aangezèt ge­
weest was, door den Here VAK HALEWYN, die op eigen be­
vordering bedagt, Burgemeester ARENT MUYS VAKHOLY, op
wien zijne Hoogheid misnoegd was, om dat hij in gemoede,
fterk voor 't Beftand geijverd hadt, zogt te doen ontzetten
van de Regeringe; en die voor zig zei ven op 't Raadpenfiona-
ïisfchap zou gevlamd hebben;- ook voegt men hier bij, dat
MUYS ftaat gemaakt hadt, dat hij door WILLEM vastgehouden,
en naar Loeveftein gevoerd geworden zou zijn, en dat. hij zig
des getroost zou hebben, indien 't gebeurd ware ; doch of
men dit niet dorst wagen, is onzeker; doch vast gaat het eg­
ter, dat MUYS, ter voldoening van wraak, het volgende jaar
uit de Regering wierdt gezet.
Wij keren na dezen uitftap te"rug, tot POMPEJUS BERK, om
te berigten, dat hij is getrouwd geweest met zijne nigte, MAR­
GARETA DE ROOVERE, dogter van PIETER DE ROOVERE, Here
van Hardinxvelt, Bailjuw van Zuidholland, en van SOPHIA DE
BEVEREK, bij wien hij tien kinderen heeft verwekt. .
Negociat. du Comte D'AVAUX, Tom. IV. p. 115. 117. 121. 123.
248. 307. Tom. V. p. 232. WAGEK., Vad. Hift. XV. D. bi.
2S9--27S). M. BALEN, Befchrijving van Dordrecht, bl. 950.
BERK (NIKLAAS VAN) , lid der Regering van de ftad Ut­
recht, was in 1608 een der Gemagtigden, om in 's Hage met
SPINOLA en de vier andere Spaanfe Gezanten, over het fluiten
van ene vrede of beftand te handelen; in 1611 werdt hij uit
het lid der Gekorenen ontflagen, en zedert buiten bewind ge­
houden, tot in 1618, wanneer Prins MAURITS hem na 't af­
danken der Waardgclders de Utrechtfe Regering veranderende,
hem in Rijzenherg tot Burgemeester aanftclde. In 't jaar i6i9
wierdt VAN BERK onder de befchuldigers geteld, die tegens OL-
DENBARNEVELT en UITENBOGAARD getuigden; dan deze Iaatfte
heeft hem op de voldoenendfte wijze wederlegd, en middag­
klaar getoond, dat BERK zig zei ven heeft tegengefproken. In
de

BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAK) 3.-5
de Historie der Regtspleging van OLDENBAP.NEVELT , leest
men, dat deze BEEK ellendig is overleden, en dat zijn affter-
ven, kort voor de uitdaging van UITEKBOGAARD , voor Chris­
tus regterftoel, dus jammerlijk zou gevolgd zijn. Leven
van UrTENBOGAARD, bl. 253. BRANDT, Hiftorië der Regtsple­
ging bl. 322. WAGEN:, Vad. Hifi. IX. D. bi. 321. X.
D. bl. 234. 349- 352.
BERKEL of BERCKEL (ENGELBERT FRANCOIS VAN),
Broeder van PIETER JOHAK VAK BERCKEL , Raad en Burgemees- 1
ter van Rotterdam, en eerfte Gezant van de Bataaffe rèpuBlijk bij
de verenigde Staten van Noord-Amerika, is géboren te Amfteldam
den 8 oclober 1726, uit een aanzienlijk Hollands geflagt. Hij hadt
tot vader ENGELBERT VAN BERCKEL, die geweest is Burgemees­
ter en Hoofdofficier van Amftels grote koopftad, en Bewind­
hebber der Oostindifche kompagnie aldaar; zijne moeder ene
afftarrimèling van de aloude familie der HOGÈNDORFEN, droeg
de voornamen van THEODORA PETRÓNELLA. VAN BERCKEL
©effende zig in de grondbeginzclcn der letterkunde en talen •
aan de latijnfe fcholen van zijn vaderftad, en maakte daar in
fpoedig zodanige vorderingen, dat hij nog zeer jong naar het
Hogefchool va^ Utrecht trok, om zig aldaar verder in het be­
oeffenen der fraaije letteren en wetenfehappen te bekwamen.
Ook ftudeerde hij met zo veel ijver en noeste vlijt in de
regtsgeleerdheid, dat hij met een üitftekenden roem, op den
15 augustus 1748 tot Doktor in beide de regten wierdt gepro­
moveerd. Hier op verkoos hij 's Hage tot zijn woonplaats,
ten einde aldaar voor de Hoven van Juftitie de praktijk uit te
oeffenen. Het duurde ook niet lang, of VAN BERCKEL maakte
als Advokaat veel opgang, beijverende zig ongemeen om zijne
Cliënten wel te dienen, en daar bij ene proefhoudende eer­
lijkheid in agt nemende. De fnipperuren, die hem van zijne
praktijk overfeboten, befteedde hij met de uiterfte nauwgezet­
heid om zig verder niet alleen in de regtsgeleerdheid, maar
ook in de ftaatkunde te bekwamen, in welke beide vakken,
men getuigd vindt, dat hij zeer ervaren was en uitgemunt
Y 5 heef.

3 46 BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN)
heeft. Ook wierdt zijn naam hier door beroemd, zo dat dé
Regeerders van Amfteldam. hem in augustus 1762, tot haren
Penfionaris aanftelden, in welken zwaarwigtigen post, diéniet
zonder onaangenaamheden en hindernisfén voor hém is ge­
weest, doch daar hij zig altoos met mannenmoed heeft doorge­
worfteld, hij is verbleven tot in 't laatst van feptember 1787
als wanneer hij kort na de voorgevallene revolutie, daar voor
heeft bedankt.
Een ieder die geen vreemdeling in 's lands gefchiedenisfen
is, weet, dat wanneer in 1778 de Noord-Amerikaanfe Staten
door Frankrijk voor een onafhangelijk Gemenebest waren ver-
klaard, en een verdrag met het zelve hadden gefloten, deze
nieuwe Republikeinen ook zogten, onze Gewesten, door een
verbond van vriendfehap en koophandel aan zig te verplig-
ten. WILLIAM LEE, werdt tot dien einde als hun Gezant her­
waarts gezonden, om daaromtrent voorflagen te doen, welke
daar van opening deedt aan den Amfteldamjen kooprnan JAN
DE NEUFVILLE, welke hier van kennis gaf aan Burgemeesteren
van die ftad. Dezen begrepen, aan de ene zijde, dat het on-
moogiijk was, dewijl de Noord-Amerikanen , door Engelandj
niettegenftaande de toenmalige onderhandelingen tot ene ver­
zoening, voor geen onafhangelijk volk erkend waren, enig
voorftel ter vergadering van de Staten van Holland, tot het
aanvangen van eigenlijke onderhandelingen over dit ftuk -te
doen; doch zij hielden zig van de andere zijde, niet min o-
vertuigd, dat het, uit overweging der dagelijks toenemende
naijver, ten aanzien van den handel en zeevaart dezer lan­
den, hun onvermijdelijke pligt was, van de openingen dooi­
den Amerikaan/en Kommfsfaris gegeven, zodanig een gebruik
te maken, als de gefteldheid van zaken gehéngde en in hun
vermogen ftondt. Overeenkomftig hier mede, gelastten Bur­
gemeesters hunnen oudften Penfionaris, onzen VAN BERCKEL,
om aan LEE te verklaren: „ dat bijaldien de aangevangene
„ onderhandelingen tusfen Engeland en Noord- Amerika * geen
„ uitfluitende bedingen ten nadele van de Republijk zouden'
„ hebben, Burgemeesters als dan van hunne zijde, zo dra de
„ ön-

BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN) , 4 7
'„ onafhangelijkheid van Noord-Amerika, door Engehnd erkend
„ zou zijn, alles zouden aanwenden, wat in bun vermogen
„ was, om het ommercie-tractaat, zo ah het zelve dan ont-
„ worpen en goedgekeurd zoude zijn, bij de verdere Bondge-
„ noten tot vastheid te helpen bre gen." Ook was door VAN
Br.RCit-.i- nrct kcnn!« van Burgemeesteren, JAN DE NEUFVILLE
te werk gefield, om cc handelingen met WILLIAM LEE voor;
tc zetten, ei ttfit fenzelven een ontwerp van een commercie-
trafiaat linten tc ilelUm, het welk zo dra de erkentenis van
de oiunia'igelijkheid der Amenkoanfe Staten door Engeland, daar
zou mopen zijr., tot een voorwerp van overweging der Staten
van Htll&nd, dcor es Regering van Amfteldam zou kunnen
woorden voorhield. Dan ene zeer onvoorziene gebeurtenis,
deed dit geheim ten tweden jare aan den dag komen. HENRY
LAUKÜMS namelijk, gewezene Voorzitter van het Amerikaaife
Congres, uit Amerika herwaards overilekenJe, wierdt door een
Engels fregat genomen, en fchoon hij een doos me: papie;en
over boord hadt geworpen, wierdt dezelve door de Engelfen
opgevist, doordien bij mangel van geen genoegzaam lood daar
aan gehangen te hebben, de doos te ligt was om te kunnen
zinken, en het was in deze doos dat men onder meer andere
papieren, ook de onderhandelingen van JAN DE NEUFVILLE
met WILLIAM LEE vondt.
Bijster veel gerugt maakte deze zaak in' Engeland, en het
martelde aan de zijde van deszelvs Staatsbefiier, aan geen
zwue klngten en bittere verwijten tegens de Verenigde Gewes­
ten cn derzelvex Bcftui;rdcrs; men wilde daar aan de gedaante
der misdaad van gekwetfte Majefteit des Konings van Enge-
tnd ..f.-un, en at« éne famenfpanning met de wederfpannelin-
gen der Bri'fe krone doen voorkomen. Hadt Amfteldam van
den aanving der onkwen af aan, zig minst naar de imzigten
var, /Iij.-i'-nu wi len Ichikken, de Regeerders dier ftad kon
aten DU brandmerke- als aan ene hoofdmisdaad fchuldig, cn
dt ft '-Sajing eniger leden, onder bedieiging van enen oor­
log vorderen. VAN'PERCEEL hoepel hij klaarblijkelijk, flegf.-
als Minister de bevelen zijner principalen hadt volvoerd,
•,. ; •. M; wieidt

34.8 BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN)
wierdt egter perfoneel het voorwerp, tegen 't welk de ver­
gramde Stadhouder en het Engelfe Minifterie, hunnen vuiien
zwadder uitfpuwden. YORKE de Engelfe Gezant, leverde
op den 10 november 1780, een vertoog in ter vergadering
van Hun Hoog Mogenden, waar in ene opftapeling van al
wat nijd en tomeloze kwaadaartigheid kan verzinnen, was
te vinden. Ook wierdt onder anderen, van wegen den En­
geljen Koning niet minder geëist: ,, dan dat de Penfionaris
„ VAN BERCKEL en deszelvs medepligtigen, openbaar zouden
geftraft worden, als verftoorders van de algemene rust en
„ fcheurers van het regt der volken." Men vondt 'er zelvs
hier te lande, zo fel op den Penfionaris en die verder de
hand in deze zaak gehad hadden, gebeten, dat zij beweerden:
niets beters te kunnen uitdenken, dan die genen, welke
„ deel hadden in het beramen van dit Rrafwaardig ontwerp,
„ naar Engeland over te zenden, op dat de Koning naar wel-
gevallen, met die fchuldigen mogt bandelen." Die inboe­
zemingen , zulke, en foortgeüjke verregaande gezegdens, wa­
ren voorlopers van 't gene YORKE verder in de gemelde me­
morie aan Hun Hoog Mogenden inbragt; want naar gewoon­
te 's Konings vriendfehap jegens deze Gewesten, tot walgens
toe opgevijzeld, en den natuurlijken vijand van beiden, gelijk
hij Frankrijk noemde, op 't hatelijkst afgefchilderd hebbende,
vaart hij op dezen heftigen en dreigenden toon, dus voort:
„ Reeds een geruimen tijd geleden, hadt zijne Majefteit on-
„ telbare aanduidingen gehadt, yan de waarlijke oogmerken
„ ener tomeloze Cabale. Maar de papieren van den Heer
„ LAURENS , zogenaamd Voorzitter van het voorgewend Con-
s, gres, hebben de ontdekking gedaan vaneen complot, waar
„ van geen voorbeeld té vinden is in de jaarboeken van de
„ Republijk. Het blijkt uit deze papieren , dat de Heren
„ van Amfteldam reeds in de maand augustus des jaars 1778,
„ ene heimlijke verftandhouding hebben aangevangen met de
„ Amerikaanje Weerjpannelingen, dat 'er lastbrieven en volmag
„ ten door hun zijn afgegeven, betrekkelijk tot het fluiten
„ van een verbond van onverbrekelijke vriendfehap met die
„ Weer-

BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN) 349
Z Weerfpannigen , fchoon onderdanen van een Souverein,
„ met wien de Republijk, door de dierbaarfte verbintenisfen
„ op 't nauwst verbonden is. Dat de aanleg gers van dit com-
„ plot 't niet lochenen, maar integendeel erkennen, en het
„ fchoon vrugteloos tragten te regtvaardigen. Het is in deze
„ omftandigheid , dat zijne Majefteit, zig verlatende op de
„ billijkheid van hun Hoog Mogenden, ene uitdrukkelijke af-
„ keuring vordert van een gedrag zo onregelmatig, en niet
„ minder ftrijdig met hunne geheiligdfte verbintenisfen, dan
met de grondwetten van de Republijk. Op gelijke wijze eist
„ zijne Majefteit ene fpoedige voldoening, geëvenredigd aan
„ de belediging, mitsgaders dat de Penfionaris VAN BERCKEL, en
„ diens Medepligtigen, openbaar worden geftraft, als verjioorders
van de algemene rust en /dienders van het regt der volken. Zijne
„ Majefteit houdt zig verzekerd, dat 't antwoord van hun Hoog
„ Mogenden fpoedig, en, in alle opzigten , voldoende zal
„ zijn. Maar, zo het tegendeel mogt gebeuren, zo hun Hoog
Mogenden weigerden te voldoen aan een zo regtmatig ver-
„ zoek, of 't zelve met ftilzwijgen tragten te leur te ftellen,
„ 't geen als een weigering zal aangezien worden. In dat ge-
„ val, kan de Koning niet anders doen dan de Republijk aan-
„ zien als goedkeurende de aanflagen, die zij weigert af te
„ keuren, en te Rraffen. Door dusdanig een gedrag zal de
„ Koning zig gedrongen vinden tot het nemen van die maat-
„ regelen, welke de handhaving van zijne waardigheid, en
„ der wezenlijke belangen zijn's volks, van hem vorderen."
Met zuik een hoon en aantijginge bezwaard, Heet VAK
BERCKEL den volgenden winter, zijner onfchuld zig ten vollen
bewust, oirdeelde hij het geleden ongelijk niet langer te moe­
ten verkroppen. Op den 4 meij 1781, vervoegde hij zig met
een uitvoerig vertoog, de kenmerken van zijne' kunde en braaf­
heid dragende, bij de Staten van Holland, verzoekende om vrij
gefproken te worden vart dien laster: „ Wel hadt hij, die.
„ reeds omtrent negentien jaren, als Penfionaris van AmjieU
„ dam, de vergadering van Hun Ed. Groot Mogenden bijge-
j, woond hadt, opgemerkt, dat de leden der Hoge Regeringe
„ den

350 BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS vu;)
„ don buitenfpcrigen Rap des Engeljen Ridders, met ftilzw-L
„ gen en veragting, hadden beantwoord, en was hij ook ge-
„ negen geweest die zaak op de zelvde wijze te behandelen-
„ maar zig van alle perfonen, in YORKS vertoog voorkomen-
„de, aileen met name genoemd en bechreven vindende als
„ boven- aiie fchuldig, en het hoofd van een complot, be-
» greep hij, na rijpen rade, zo verregaand ene kwetzing
„ van zijne eer niet te kunnen gedogen, en verpligt te zijn,
„ zig voor 't gemeen en de nakcmeiingfchap, bij welke hij be-
„ ledigd was geworden, van zodanig een laster, hoe eer hoe
„ beter, te moeten" zuiveren; ene handhaving van zi'men
„ naam te noodzaakiijker geworden, dewijl men' na de uitga-
„ ve van dat fchendend vertoog, niet hadt nagelaten, aileiiei
„ nadelige gerugten , ten zijnen opzigte uit te firoijen, en
,, zelvs in de nieu «papieren te verfpreiden. Reeds voor
„ lang zou hij zig ten. dien einde bij Hunne Ed. Groot Mog.
„ vervoegd hebbben, dan hij hadt den uitflag hunner raad.
« piegingen willen afwagten; in welken tusfentijd YORKE op
„ nieuw ce fti afoeffening, onder zeer fterke en gants onge-
„ hoorde bedreigingen voiderde " Voorts betuigd den Pen­
fionaris r „ dat hij na ene bedaarde overweging, het tot be-
„ reiking van zijn oogmerk het best hadt geoirdeeld, zig bij
„ Hunne Ed. Groot Mog. te vervoegen, om aan de ene zijde
„ op de overtuigendfte wijze te doen zien, dat hij zig geen-
„ zins aan het ftrengile onderzoek van zijne daden en gedrag
„ poogde te onttrekken, indien tegen alle verwagting, door
„ deze of gene befcheiden, van wegens den Engeljen Staats-
„ raad ingeleverd, Hun Ed. Groot Mog. in 't begrip mogten
„ gevallen wezen, dat er zelvs maai- enige fchijn was voor
„=de gegrondheid. der befchuldigtng door den Ridder YORKE
„ .tegen hem a 1
gegeven; of aan de andere zijde, bij ontftente-
„ tenisfe van dusdanige bezwarende befcheiden, van Hun Ed.
.„ Groot Mog., zodanig ene verklaring van zijne onfchuld
„ verwerven, als hem tegen a !e vermoedens kon dekken. Te
„ meer hadt hij tot het doen van dezen ftap befloten, dewijl
„ hij zig verzekerd hieldt, dat de bekende biihjkheid van Hun
., Ed.

BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN) %\
„ Ed. Groot Mog. geenzins kon toelaten, de nodige ordres
„ niet te Rellen, om een Min'ster van een der aanzienlijkfte
„ fteden van Holland behoorlijk te regt te doen Rellen om
„ ten voorbedde van andeien, geRraft te worden, indien hij
„ daden gepleegd of vermoedens gewekt hadt, van zig zover-
„ re te buiten gegaan te hebben als hem wierdt. ten laste ge^
„ legd; of wel, in tegendeel, dat Hunne Ed. Gr. Mog. an-
,, derzins geen zwarigheid zouden maken, hem.ene verjaring
*„ van onfchuld te verlenen, welke hij, in den bijzondei en za-
„ menloop van omftandigheden, waar in deze zaak zig be-
3, vondt, met des te meer regt fcheen te mogen vorderen om
„ dat zijne befchuldigers buiten het bereik van de ordinaris
„ JuRitie dezer landen gefield zijnde, hij in de onmooglijkheid
„ was,.om, door dat middel, ene behoorlijke voldoening,
„ wegens die belediging te kunnen verwerven. -
' Het was dan
op deze gronden, dat hij ten flotto verzogt: „ dat in 'tenRe
„ geval, de befcheiden ten fpcedigften mogten overgezonden
„ worden aan den Hoofdofficier der 'Rad Amfteldam, om het
„- regt van de Hoge Overheid desaangaande tegen hem te kun-
„ ren waarnemen, en aan hem aldus de gelegenheid te ver-
„ fchaffen, om zijn gefchonde eer, voor "t oog der gantfe we-
„ reld, door middel van de ordinaris JuRitie te kunnen ver-
„ dedigèn; óf in het tegengeflelde geval, wanneer Hun Ed.
„ Gr. Mog. geene befcheiden ten zijnen natiele ter hand ge-
„' Reld waren, noch ter hand gefield hadden kunnen werden
„ hem daar van verklaring te verlenen; ten einde daar mede
„ alle lasterende gefpreki-en , en invlegtincen in de -nieuws-
„'papieren, kragtdadig te kunnen tegengaan."
. Het liep aan tot, in het laatst des jaars 1782 , eer aan deze
verdrietige zaak-een einde werdt gemaakt. Amfteldamfe Koop­
lieden trokken zig dezelve, ten langen Iaatfte aan. In april
des genoemden jaars, ene zamenkomst belegd hebbende, na­
men zij in dezelve in overweging, om aan de Regerin, hunner
ftad een verzoekfehrift aan te b e:'en, dat de Heer VAN BERC­
KEL, in wien de Beurs van Hollands grootfte koopftad zulk'een
wel gegrond vertrouwen ftelde, m de onderhandelingen met
ft- i den

352 BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN)
den Here ADAMS mogt gebruikt worden; als mede, dat bi]
ten dien einde, gelijk voorheen, de Staatsvergaderingen van
Holland zou bijwonen; en dat, indien 'er zig onverhoopt zwa­
righeden hier tegen mogten opdoen, de Regering der Rad de
volkomene regtvaardiging van den Penfionaris wilde bewer­
ken. Dit oogmerk, zo vol blijks van hartlijke genegenheid
der Kooplieden voor dien braven Staatsman, welken zij zo
gaar ne in de waarneming van zijn post herfleld zagen, bleef
onuitgevoerd; doordien men begreep, ene zaak van dien aart'
aan het wijs beRuur der Regeringe te moeten overlaten, en
dat het herflel van den Penfionaris, zonder de allerminfte tus-
fenkomst der Burgerije, veel luisterrijker zou wezen. Intus-
fen verwekte het lang verwijl dat VAN BERCEEL, in de vol la
bekleding van zijn Penfionarisfchap tradt, met in 's Hage ter
dagvaart te verfchijnen, niet weinig gemors; men dagt, dat
Amfteldam hier aarzelende, in den eerst betoonden ijver ver-
flapte ; ja de drift floeg over om te zeggen: „ wordt VAN
„ BERCKEL t'huis gehouden, dan moet hij fchuldig zijn, en is
„ hij fchuldig, hoe veel te meer dan die Regeerders, op wier
„ uitdrukkelijkcn last hij alles verrigtte?" doch dit morrend
misnoegen zweeg, en de wens der Kooplieden wierdt ver­
vuld, toen dc Regering-van Amfteldam in november 1782 be-
floot, dien Penfionaris de Statenvergadering wederom als hun­
nen Gelastigden te doen bijwonen.
Zedert dien tijd heeft VAN BERCKEL , fteeds getrouw aan
zijne loffelijke Staatsbeginzelen, geen gering aandeel gehadt
in de pogingen, die van tijd tot tijd wierden te werk gefteld,
om het Stadhouderlijk gezag binnen de vereiste palen te rug
te brengen, en andere wederregtelijkheden, die hij voor Staat
en vaderland fcbadelijk oirdeelde, te beteugelen; het was dus
ook geen wonder, dat men in 1787, na de revolutie door het
inroepen der Pruisffche heierbenden te wege gebragt, zijnen
naam gemeld vindt op de lijst der Staatsmannen, welke onder
den naam van fatisfatïie aan den onbegrensden ftaatszugt en.
wrede wraaklust van de Princes, huis vrouwe, van den gewe­
zen Stadhouder , moesten werden opgeofferd. Met dit al,
beeft

BERKEL. (ENGELBERT FRANCOIS VAN) 3 S J
heeft hij nog tijdig vrijwillig afftand van zijn post als Penfionaris
gedaan. Men vindt 'er, die van oirdeel waren, dat
ambtsontzetting niet het enig kwaad zoude zijn , welke men
voor hadt hem te doen ondergaan, maar dat zelvs zijne perfooniijke
veiligheid met enig gevaar gedreigd wierdt. Zeker
is het immers, dat VAN BERCKEL vele aanmaningen, doch
allen naamloos ontving, dat hij wel zou doen, om de ftad
en het land te ruimen. Met dit al befloot hij te blijven, en
hadt zedert moeds genoeg, om zijn gehouden gedrag, in ftads
en ftaatszaken, openlijk te verdedigen, in een geichrift tot
tijtel voerende: ^fctjSjlbe ban Mt. E. F. VAN BERCKEL, OUÖ
penfionaris? öcr ito Jïmfeöam / aan ben ÏJcere Mt. NN.
&ouöen&e amtoco:D op cent * gebgaagöe eforföarien/ raatai&e
ben in&oub bet itóemqrien ban Den Jgterc Mt. JOACHIM
RENDOEP. kaarten 1793- in 84». Deze Amfteldamfe Burgemeester,
met gants andere beginzels bezield dan onze Penllonaris,
hadt hem in zijne bekende Memorie», op ene

UA BERKENRODE,
bj reprffectaue, was het doel dat deze brave vaderland'
poogde. Ongemeen ijverig was hij ook ter onderfteuning
yan al het geen den koophandel en zeevaart tot begtmftigftg
••." ilrekte. In een woord, VAN BERCKEL was een eerlijk en,
|tmdig Staatsman, die den post waar in hij gefield was, altoos
mgt luister heeft bekleed, het Heil, des Volks voor ene dier-
bare grondwet.hieldt, en de vuige kwaadaartigheid waar me-
•de hij fomwijlen is aangevallen, met mannelijk dapperheid
heeft'te keer gegaan en overwonnen. —— Medeged. Berig-
te»,' Vad, Hift.' XXVI. D. bl. 4.22'. &c. Nieuwe Neder',.
Jaarb, 1780. bl. 21.2. 422. Verzameling van Staatsft. bij CHAL-
.MOT, II. D. bl. 6.
BERKENRODE, is. de naam van een aloud adelijk geflagt,,
s;ger.tlijk te Haarlem te huis horende, waar van JAN VAN
AXLSM de eerfte was; doch deze zo wel als zijne nakome­
lingen hebben cj en naam van HAARLEM verlaten, om die. van
BERKENRODE aan te nemen, naar het land of ftuk lands, hun
gefehonken, volgens inhoud des Leenbriefs van Graav FLO-
EIS in het jaar 1284 verleend, en te vinden in het Charter­
boek vjn MIERIS. Wie de ftigter van het huis of kasteel daar
pp ftaande, geweest zij, kan met geene zekerheid bepaald
worden, maar wel dat J
er voor de Reformatie in die Heer­
lijkheid ene kapel ftondt, aan St. Agatha gewijdt, die door.
een eigen Pastoor bediend wierdt. In 1573, wierdt het gant-
fa gebouw ten enemalen door de Spanjaarden vernield; doch,
gaar tra veel grootfer en heerlijker weder opgebouwd, pron­
kende, met enen Italiaanfen gevel* dan dit onderging de nood­
lottige ramp yan 's nagts tusfchen den 4 en 5 meij 1747 ten
enemalsn door de vlammen verteerd en in een puinhoop ver­
anderd te worden. De Heer LESTEVENON , vader van den
tegenswpordigen bezitter, deedt hetzelve binnen korten tijd,
nog pragtiger dan het voorgaande herbouwen. Dan keren wij
tot JAN•-VAN-HAARLEM, te rug, deze' overleed in .1305, nala­
tende ARNOLD VAN BERKENRODE, wiens verdere geflagt-hjst
men bij GOUDHOEVEN en VAN LEEUWEN .kan.nazien, bij wien,
. . . .ook

BERKHE1DEN. (GERRIT)
*ok aangetekend ftaat, dat in 't jaar 1559 HENDRIK VAN BER­
KENRODE met die Heerlijkheid verlijd werdt, als mede dat hij
ter vrouwe hadt MARIA VAN PERSYN. Onder meer andere
beroemde Mannen van dit geflagt, wier namen in de vader-
landfe gefcbiedenisfen genoemd worden, munt uit GERRIT,
als zijnde het deze, die in 1572, met PIANS KOLTERMAN en
PIETER KIES, oirzaak was, dat Haarlem aan de zijde ; !
er Sta­
ten overging, en ALVA tot vijand verklaarde. GOEDELA VAN
BERKENRODE, ene der dogters van HENDRIK en MARIA PERSYN,
huwde in 1618, met haren neef FLORIS VAN ALKEMADE, aan
wien zij, onder andere goederen , ook BERKENRODE ten huwe­
lijk bragt. Hun zoon HENDRIK VAN ALKEMADE, verkogt in
1649 deze Heerlijkheid, aan BENJAMIN POULLA, Ridder Ba­
ronet en Schepen der ftad Amfteldam; welke in 1691 door de
Staten-van Holland daar mede verlijd zijnde, dezelve bij zijn
dood in 1711 overliet aan zijne vrouwe ELIZABETH THIELENS,
d e na dat de leenverheflïng -gefchied was, in 1712, in een
twede huwelijk trad, met JAN TRIP, Burgemeester en Raad
der ftad Amfteldam, aan wien zij bij haar overlijden, zonder
kindereu na te laten, in 1725, hare goederen en den tijtel
van Heer van Berkenrode, gedurende deszelvs leven ten erve
naliet, en na zijn overlijden, aan MATTHEUS LESTEVENON
haren agterneef, die in 1746 Schepen van Amfteldam, daar
na Houtvester van Brederode, en in 1750 Ambasfadeur, van
deze Republijk aan 't Hof van Frankrijk werdt; zijnde on­
langs overleden , en de Heerlijkheid Berkenrode op zijnen
zoon overgegaan.. S. AMPZING, Befchr. van Haarlem, bl.
7. 16. 27. WAG., Vad.. Hift, VI, D. bl. 367. 412. XX. D.
bl. 37ö-.
BERKHEIDEN (GERRIT), Konstfchüder, is geboren te
Haarlem, in het jaar 1629. Zijne lotgevallen zijn zodanig
verbonden met die van zijnen broeder JOB, dat wij 'er hier
niets anders van zullen zeggen, dan dat hij zig bijzonderlijk
•bepaalde tot het fchilderen van aangename gezigten, van hui-
,zen, grote gebouwen, kerken, als ook deurgezigten vau de
Z 2 He.

35^ BERKHEIDEN. (JOB)
Here- en Keizersgragt, wederzijds met bomen beplant, «n
met allerhande kleine beeldjes opgefiert, welk hij alles naar
't le,ven aftekende, en daar na konftig en uitvoerig op tafe­
relen bragt. GERRIT kwam ongelukkig aan zijn einde, want
den ouderdom van 70 jaren bereikt hebbende, liep hij in den
avondltond van *-t gezelfchap komende, in de Brouwersgragt,
en verdronk op den IQ augustus 1698. A. HOUBR. ,
Schouwb. UI'. D. bl. 197.
BERKHEIDEN (JOB), Konstfchüder, mede van Haarlem
geboortig , was de oudfte broeder van GERRIT , en werdt,
een opgefchoten jonge zijnde, door zijnen vader op 't boek­
binden belleld, doch hij ki'eeg daar ras tegenzin in, en .
wilde een Schilder worden; de ouders waren hem hier in te
wille, en zogten een braaf meester voor hem op, bij v/ien
hij de grondbeginzelen van die edele konst leerde. JOB be­
ijverde zig met zo veel lust en vlijt, dat hij binnen korte
jaren al een fraaij ftiikje koste fchilderen; 't welk zijn broeder
GERRIT zodanig bekoorde, dat hij insgelijks de handen aan
die konstploeg begost te flaan, en de ene om 't zeerst tegens
den anderen ijverde, doch elk in een bijzonder vak, daar
2ijn geneigtheid 't meest toe overhelde.
JOB op eigen wieken denkende te kunnen drijven, verliet
zijn meester, zette zig aan den rhijnkant neder, en maakte
zig bij de dorpelingen tusfen Leijden en Utrecht bekend, daar
hij vele van voor een geringe prijs uitfchilderde, zig daar
door naar 't leven oe-Tende, en van 't model nog geld toe
bedong. Hier mede gedaan werk krijgende, begaf hij zig
weder tot het fchilderen van moderne beeldjes, gezelfchappen,
boertjes en dergelijken, tot dat de lust hem bekroop om te
gaan reizen; hij fioeg zijn broeder GERRIT'zulks voor, die
aariftonds gereed was, en zij befloten een togt naar Diritsch-
ïand te doen. Te Keulen onthielden zij zig enigen tijd, om
enige kleine medegenomen flukjes voor geld te verwisfelen,
't wglk hun gelukte; hier door'geraakten zij onder anderen
in kennis met een geestelijk fusje, die kort geleden haren
broe-

BERKHEIDEN. (JÖBj 357
broeder die Priester was doof dé dood hadt verloren; zij waS
hier innerlijk bedroeft övêr, en floeg aan onze Schilders
voor, of zij niet in ftaat zouden zijn haal- daar' eén afbeeldzei
van te vervaardigen, op dé befchrijving die zij 'er van zoüde
geven; vreemd klonk huri dit voorftel in de oren; JOB keek
op GERRIT; en deze weder op JOB; eindelijk zeide de
Iaatfte, na zig enigen tijd hedagt te hebben, dat hij zulks!
aannam; zij togen aan 't werk, en volvoerden het tot genoe­
gen van de Begijn, die zij mede affchiiderden, en ruim door
baar betaald wierden. Van Keulen nokken zij naar Hefdeh
lerg, alwaar toen ter tijd de Keurvorst van de Paliz zijne
hofhouding hieldt. Doordien die Vórst dagelijks met een
grote ftoet ter jagt uitreed, namen de beide broeders die ge-
legenheid waar, om twee fchilderftukken te vervaardigen,;
waar op de beeidtenis van den Keurvorst, fommige voornam^
Hovelingen, als mede den Opper-jagermeester, vrij aartig en
gelij ende afgebeeld waren; dan geen harts genoeg hebbende
om die zeiven den Vorst aan te bieden, bedagten zij de vond
om die op malkanderen ie binden, en fn ene galfeöj te zét­
ten, dien hij altoos doorkwam wanneer hij ter jagt ging; zij had­
den 'er iemand bij geplaatst, die last hadt, oiri wannéér 'ft?
gevraagd mogt worden, wie hetzelve daar neergezet hadt, te"
antwoorden, dat het Malers waren, en in zodanigêh herberg
r„ huis lagen; waar op zij heen gingen'. De Vorst hier-
voorbij komende, viel 'er fhaks zijn oog op, deed dé roi
losmaken, en Bekeek de fchilderftukken met verwondering;
te meer, doordien hij 'er zijn eigen afbeéldzél éfi dié van
VCifcheidene zijner Hovelingen in on'tdékte. Hij liet ftral.s
de M.riers roepen; prees grotelijks hun könst, be.aaldè rij­
kelijk en befchonk hun daar te boven mét een'gou'en pen­
ning. Straks werdt ook aan élk van hun eén paard gebragt;
om de jagt te verzeilen; hoe weinig lust zij"'ér ook toé had­
den; dorsten zij het niet weigeren; dan het bragt hen in de
grootfte angst, doordien Zij het paardrijden ongewoon; het als
een middel befchóuwden om den hals" té breken; Op 'de
paarden geholpen zijndezagen zij telkens ns elkander W
ï *) wig

3 s 8 BERKHEIDEN. (JOB)
wie 't eerst zandruiter zou worden; zij kwamen 'er nogfhans
heelhuids af, doch droegen wel zorg om in 't toekomende
geen deelgenoten weer van dit adehjk vermaak te zijn.
Na een geruimen tijd hun konst aan dit hof geoeffe.-d te
hebben, kregen zij eindelijk een tegenzin in het hooffe le­
ven ; en J03 zeide op zekeren morgen tot GERRIT : „ Broer
„ wat hebben wij 'er ook aan, altijd onder vreemde ogen te
„ ,,zijnT"-als wij in Holland waren bij ons oud gezelfchap,
„ hadden wij fomwijlen een vermakelijk pi aatje over de konst,
„ onder een fmakelijk pijpje." GERRIT beried zig niet lang,
maar gaf ras zijne toeftemming; en zij fpoedden zig eerlang
naar hunne geboorteftad, daar zij met ene zuster buis hiel­
den; en van waar zij, wanneer enige fchildei Rukjes in ge­
reedheid hadden, naar Amfteldam trokken om die te verko­
pen, en een vrolijken avond met de konstoeflénaars door te
brengen. Op een van deze partijen gebeurde het, dat iemand
Van 't gezelfchap Rofce op zijne doorlugtige afkomst en de
beroemde bedrijven van zijne voorvaderen. JOB, dat een
koddige ziel was, gaf hem niet toe, maar verzon een gantfe
legende van dappere daden door zijne voorvaders verrigt, en
rekende eindelijk uit, dat hij van koninglijken bloede afdam­
de , doch voegde hij 'er bij, het is van JAN BËUKELSZOON VAN
LEYDEN, die zig te Munfter liet kronen; hier op ontftond een
hartig gelag, en M . CONSART maakte dit tweeregelig versje:
Te Munfter was eertijds een Koning. JAN VAN EEYDEN,
Een voorzaat van 't geflagt der geestige BERKHEIDEN.
GERRIT was bezadigder en ook meer ingetogen van aart;
dikwils vermaande hij zijnen broeder, om zo los en ruw niet
heen te praten; teffens betuigende, dat het hem verveelde,
wanneer zij te famen in gezelfchap waren , te moeten ho­
ren , dat hij alleen uit potzigheid, de menfen een partij leu­
gens voor waarheid zogt op de mouw te fpelden. Wanneer
het dan gebeurde, dat hij met zijn broeder naar 't gezelfchap
ging, maakte hij alvorens beding met hem, zeggende: ,, hoor
„ JOB, als gij al te grof liegt, zal ik de hand op mijn borst
» legv

BERKHOUT. (ADRIAAN ÏEDING Vis)
f, leggen ^ Iet 'ér 'óp, dit zal een teken zijn, 'dat het hoog
„ genoeg \s, hóu dan op." Voor 't overige hèsft 'mén ïéld-
zaam twee broeders gezien j 'die zó veel van malkander hiel-
den, dat dë een wilde, was den anderen aangenaam, joh
'ftierf den 23 november 1693'. A. HÖUBRAKEN, Schomv
burg. III'. D. bl. 189-198.
BERKHOUT (ADRIAAN TEDING vijfcj} afkomftig van
feen oud en aanzienlijk geflagt in 'Holland, is Raadsheer in den
Hove van Holland geweest; en wierdt door Hun Hoog Mog.
benevens KRISTÓFFEL BIESMAH, Burgemeester Van WjtMgifi
'en ADOLF DE WAAL', Heer van Moersbergen, in 1615 naar
Le:mvarden in commisfie gezonden \ óm de ontftané gêfcSiilen
'over het kiezen der Regering in die Rad, tusfen de Burgerij
en Qe Regering ontftaan, ware *t mooglijk te beflegten èn
te bèvi'edigeu. Het ging ih die Rad zo hevig tegens malkan-
deren , dat toen de tijd der jsariijkfe verandering van de Re­
gering daar was*, de Gemagtigden der Burgerij 'er tegen pró',
testeerden;

3Co _ .XHOÜT. (ADRIAAN 'BEDING VAN)
„ geleerd werdt, toegedaan, en vaste goederen in de ftad bs-
„ zittende : dat zij, daarenboven , nog vier perfonen noemen
„ zouden; doch niet uit de Vioedfchap, of uit de 20 Hop-
„ luiden en Faandriks der Schutterij; dat de Vroedfchappen
„ en Burger-Orficiers bij dezen vier, eik nog vier perfonen
„ zouden voegen; welke 12 nog 6 anderen tot zig kiezen,
„ en daar na bun getal, bij Iotinge, tot op de helft, dat is
„ 9 verminderen zouden; welke 9 Eletteurs of Kiezers der
„ nieuwe Wethouderen zoud n zijn, en de plaats van enen
„ Burgemeester en twee Schepenen, die jaarlijks zouden af-
„ gaan, uit de eerstgenoemde 12 perfonen verVulIen," De
tegenswoordige Regering voorziende, dat men haai- uit het
bewind ftellen zou, viel klagtig aan de algemene Staten;
die hier op bewogen, meent men, door den Raadpeniionaris
OLDENBARNEVELD , enen ernftigen brief naar Leeuwarden lieten
afgaan, waar in het gezag des Stadhouders en der twee Kolle-
gien , naar fommiger oirdeel veel te laag gefield werdt; ook
wierdt tc en de bovengemelde Commisfie naar Leeuwarden ge­
zonden, waar van alle de drie leden den remonftrarten toe­
gedaan zijnde, de veranderinge der tegenswoordige Regering
zogten te voorkomen. Doch tegens het einde des jaars, ont-
ftondt 'er zulk een geweldigen oploop, dat men voor een
bloedbad begon te vrezen , waarom BERKHOUT en zijne mede
Gecommitteerden, 't bevorderen van hun oogmerk moesten
opgeven. De Stadhouder, benevens de beide Kollegien, ver­
anderden de Magiftraat benevens de Vroedfchap, Rellende
drie Burgemeesteren aan, die voor 't jaar 1610 in 't bewind
waren geweest, nevens enen der tegenwoordigen; waar na
zig alles begon te fchikken tot rust.
Het is bekend, dat den Raadsheer BERKHOUT in 1618', be- -
nevens nog iemand, bij den Heer OLDENBARNEVELD,. daags
voor de gevangenneming van dien edelen grijsaart kwam,
om hem te waaifchouwen, wat 'er in til was, en dat hij
zittende op zijn koelvat, met zijn ftokje in de hand, zeide,
't zijn boze men/en, daar bijvoegende, onder 't ligten van zij­
len hoed, mijne Heren, ik bedank u voor de waarfchouwing;
nog-

BERKMAN. (HENDRIK)'BERKUM. (HENDRIK VAN) göt
nogthans vondt hij niet raadzaam te wijken. Dat BERKHOUT
een groot vriend van OLDENBARNEVELD moet geweest zijn a
blijkt uit de vreze, die bij hadt, wegens een zijner gefchrif-
ten, door hem uit Friesland aan den Advokaat gezonden; een.
gefchrift, dat volgens het eigen zeggen van BERKHOUT, te
zeer naar vrijheid frnaakte. In de Hiflorie der Re gis pleging
vindt men, dat het fchrift, 't welk zijne bekommering veroir­
zaakte, hem door ALBERT BRUININK, zijnde een van die,
welke de papieren van 's Lands Advokaat verzekerd hadden$
weder ter hand was gefield geworden. v. D. SANDE ,
JSfed. Gef. V. Boek, bl. 6> WAGEN., Vad. Hijh X. D.
bl. 88--P2.
BERKMAN (HENDRIK) , Konstfchüder, was uit dei
Klundert geboortig; hij was een Schilder van fchermutzelin^
gen en kleine battailjes, maar hadt moeite om daar mede di 01
de wereld ie geraken, waarom hem JORIAA^S, waar van hy
een tijdgenoot was, en dus in de XVIde eeuw heeft geleefd
ried, zig tot het gioot fchilderen te begeven; hij deedt zulks
en 't gelukte; zig ten dien einde in Zeeland ne rzettendej
daar hij ook geitorven is. — A. HOUBR. , Sclmiwb. I. D.
fci. 158.
BERKUM (HENDRIK VAN), is geweest Putoor van de
Roomsgezinde Gemeente te Schoonhoven, en is na zijnen dood
van hem door den druk gemeen gemaakt: Öefcfejling öcr
fiaö ^choonhoben /

352 BERLAIMONT. (FILIP) BERLIKÓM. (BÓÜDEWYN)

BERLO of BERLOO. BÊRNARÖ, (JACÖBÜS) 363
Bibl. Belg, p, 97. J.T. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 115, j ^ .
KENS, 2'r$&. rf« Brab. Supp. T. II. p. 3£ 4 I BI,OUKHU& ad
Sannazar. p. 110. PAQUOT, Mem. litier. Tom. IV. p. 111.
BERLO of BERLOO, was een der ondertekenaren vari
't Verbond der Edelen. De geleerde TE WATER, is van oir;
deel, dat hij afkomftig zou geweest zijn, uit het edel Bra-
bands geflagt van dien naam, 't welk aldaar in de XIITde
eeuwe, in groot aanzien was,' en ook gebleven is. Dat zijn
Ed. in die gedagte te meer verfterkt, is de verbindtenis vart
dat geflagt met die van MERODE, MONTAYE enz. Jammer 'r,
het intusfen, dat al de vlijt,' door die onvermoeide nafpoor-
der aangewend, tót nog toe vrugteloos geweest is, om ons
dezen, zo wel als BERMEL en BERNAN, cf BERK AU, en meer
anderen, nader te doen kennen. DE ROUCK, Nederl. Het.
bl. 34.0. gewaagd ook van dit geflagt. Het zou, naar "t fchrij­
ven van fommigen, afdalen uit de Graven VAN LOO. Wat
hier van zij, deszelvs oudheid en hoog aanzien is onbetwist­
baar. Zie LE CARPENTIER, Hift. Geneal. dés Pais-Bas. Part,
III. pag. 269- 390. 584. 602. 791. en vooral 8o8.- CHSTS-
TIN/EUS, fur. Her. Pait. I. pag. 165. 290. De Baron VAN
BERLO is, in 't jaar 1668 tot den Gravelijken Ram verheven.
Nibiliaire des Païs-Bas, Tom. II. pag. 448. In deze eeuwe
is BERLO vermaagfchapt geweest aan J
t huis van WASSENAAR ,
volgens deszelven Hamlijst. Niet onwaarfchijnlijk is de Graav
VAN BERLO, die in 't jaar 1690 in de flag van Fleurij tegens
de Franfen, fneuvelde, een affiammeüng van dit geflagt,
— WAG., Vad. Hift. XVI. D. bl. 105. J. W. TE WA­
TER, Hift. van 't Verbond Edelen. II. D. bl. 209.
BERNARD (JACOBUS), Hoogleraar en Predikant in de
Walfe Gemeente te Leijden, is geboren den, 1 feptember 1658
te Nions in Dauphint. Zijn vader was SALOMON BERNARD,
Gereformeerd Predikant, en zijne moeder MAGDALENA GALA-
TIN van een aanzienlijke familie te Geneve. Hij leide de gron­
den zijner ftudie in een Radje van die zelvde provintie, daar
ene kleine Hogefchool was; hier oefl'ende hij zig inzonder­
heid

3Ó| BERNARD. (JACOBUS)
heid in de philofophie en wiskunde; waar ha hij zig naar
Geneve begaf; daar hij met zijnen vriend en bloedverwant
LE CLERC; onder den vermaarden CHOUET in dè philofophie*
en onder FILIP MESTREZAT,- FRANC. TURRETTTN en LODEWYK
TRONCHIN, inzonderheid in de theologie oeffsnde, lerende
teffens het hebreeuws hij MICHIEL TURRETTIN een neef van
FRANCISCUS. In 1679, zijnde het 2ofte zijn's ouderdomst
wierdt hij Predikant 'mji Dauphineefe daar hij eerst op het
dorp Venterol en vervolgens op dat van Vivfobre predikte; doch
hij wierdt veipligt in 1683 het rijk te ruimen, begevende zig
naar Geneve, vervolgens naar Laujanne; en voorts naar Hol­
land, alwaar hem zijn bloedvriend LE CLERC bij een' man vari
aanzien aanbeval, die hem te Gouda een jaargeld bezorg le.
Ter laatstgemelde plaatje in 't huwelijk getreden zijnde, be­
gaf hij zig ter woon naar 's Hage, alwaar hij zig onledig
hieldt, met het onderwijzen van jongelingen in de philofophie
en matematifche werenfebappen, predikende ook nu en dan al­
daar, als mede te Gouda, tot dat hij in 1705 in de hofplaats
van Holland, ais Predikant in de Walfe Gemeente beroepen
werdt. De Iesfen die hij aan de jeugd voortging te geven ,
waren zo wel ingerigt, dat ze hem niet alleen veel roerri
en achting verwierven, maar ook gelegenheid gaven, dat
toen Profesfor DE VOLDER het emeritusfehap werdt vergund,
BERNARD dien post als Lector gedurende zes jaren voor hem
waarnam, ten einde van we'ken tijd de Hoogleraar overleden
zijnde, hij in zijne plaats werdt aangefteld. Hij las ongemeen
veel, doch niet anders dan goede boeken, en in een aanè'en-
gefchakelde orde, wetende ook met veel vrugt gebruik vari
het gelezene te maken. Men wil dat BERNARD niet tot de
eèrftè klasfe van die verhevene wiskónftenaars behoorde, welke
door een diepzinnig onderzoek, ondekkingen doen die hun
beroemd maken; maar met dit al,' wist hij de grondbeginzelen
van die wetenfehap en verdere voortgang daar in, op ene zo
nette en duidelijke manier te onderwijzen en te verklaren,
dat het al een grote botterik moest zijn die hem niét kóste
bevatten. Inzonderheid waren zijne Iesfen over dè natnur-
krm-

BERNARD. (JACOBÜS) 36?
Juinde te gelijk nauwkeurig, en teffens door Voorbeelden ep-
geklaart, ongemeen bekwaam om de aandagt gaande te houden,
en als 't ware den geest in te dringen. In zijn wijsgerige
leerwijze, volgde hij grotendeels het fistema van CARTESIUS,
doch na, dat hij in zijne Iaatfte jaren de werken van NEWTOS
met ingefpannen aandagt beoeffend hadt, begost hij aan fom­
mige Cartefiaanfe Hellingen te twijfelen, en volgde in vele
opzigten de lcerftellingen van den laatstgenoemden Wijsgeer.
Ontwijffelbaar zoude de?.e geleerde man fnelier voortgangen
in de wetenfehappen die hij leraarde gemaakt hebben, ware
het niet dat hij door zijne grote bezigheden daar in te rug ge­
houden was geworden; want behalven de zorgen, die ene
talrijke jeugd we :
ke zijne Iesfen kwam horen, van hem vor­
derde, en het waarnemen \an zijn leraarsambt, dat hij met
alle zorgvuldigheid en ijver deedt, fchreef hij het vervolg van
de Nauvelles de la Repitblique des Lettres, een werk waar me­
de de vermaarde BAYLE zo veel roems verworven heeft;
voeg hier nog bij, dat hij nog uren van zijnen werkzamen tijd
afzonderde, om aan verfcheide jonge Franje Godgeleerden,
Iesfen te geven, dienftig om hen in de christelijkewelfprekent-
heid te oeffenen, en voor den leerftoel bekwaam te maken;
waar van ook verfcheidene zijne moeite volkomen beantwoord
hebben, en de geheugenisfe van BERNARD aan vele Kerken
dezer landen heeft dierbaar gemaakt. Denkelijk hadt BERNARD
nog nuttiger voor de jeugd geweest, indien men hem de pro-
fesiie in de theologie hadt opgedragen, want het is onbe­
twistbaar, dat in die wetenfehap zijne bekwaamheid inzonder­
heid uitmuntte; de nauwkeurigheid om" zijne denkbeelden in
behoorlijke orde te fchikkeir, die hem zo eigenaartig was, en
die neg ppgekiaart wierdt door zijne oeffeningen in de'meet*
kuhds, gevoegd bij'ene diepe kundigheid in de oosterfe talen,
maakte hem ongemeen bekwaam om in den zwaren zin dec
gewijde fchriften door te dringen, en daar van de nauwkeu-
rigfte denkbeelden mede te delen; tot getuige hier van, ver-
ftrekken fommige trekken'uit zijne leerredenen, in welke hij
ineer op leerzaamheid en duidelijk betoog doelde,.: dan otn
toe-

3(56 ;BgRNARp. (JACOBUS)
toejuichingen yan welfprekentheid te erlangen; bij-ftelde alle-
zijne pogingen te werk om de verhevenfte waarheden, zelvs
voor de.eenvoudigfte- klasfc van menfehen bevatbaar te ma­
ken, en zulks door zijne duidelijke leertraht en eenvoudigheid
,van ftijl, zonder dat evenwel de bekwaamfte toehoorders reden
hadden, om zig de tijd die zij in zijn gehoor doorbragten te be­
klagen; het is wel waar, dat hij dezelve niet verrukte, door fijn
uitgepiozene en vergezogte redeneringen, of door een beval­
lige zwier van uitdrukkingen; maar teffens is het ook waar
dat hij zijne toehoorderen nimmer ledig wegzond, maar dat men
altoos uit zijne predikatiën naar huis keerde met ftigting, en
verligte denkbeelden over de ftoffe dien hij hadt verhandeld;
ja zonder grootfpraak kan men zeggen, dat BERNARD een der
beste modellen is geweest, voor die genen, welke verlangen
ware christen redenaars te worden; ook was zijne gewoonte,
om de leerredenen dien hij uitfprak, in haar geheel te fchrij­
ven en van buiten te leren, Denkelijk hadt de Akademie en
Kerk langer genot en dienst van dezen waardigen man geno­
ten , ware het niet dat ene al te onmatigen arbeid zijne le­
vensgeesten uitgeput, en naar alle waarfchijnlijkheid zijne
dagen verkort hadden; door zijn geftadig fpreken en rede­
neren , wierdt zijn long aangeftoken, en deze borstkwaal ver­
ergerde zodanig in maart 1718, dat hij den 27 april daaraan­
volgende, in den ouderdom van 60 jaren, zijn nuttig leven
eindigde, nalatende ene weduwe met een zoon en twee
dogters.
. De voornaamfte werken die hij gefchreven heeft zijn :
I. Epijiola. de Tokrantia, ad clarisj. virtm T. A. R. P. T. O. L,
A., Jcripta ad P. A. Q. J. L.A. Gouda 16S9. in 12». 2. Trai­
té de la Repentance tardive, Amjt. 1712. in I2 Q
. 3. De ïExel,
Unce de la Religion'&c., 2 vol. Amji. 1714, in. BVQ. Voorts
nog behalven de Nouvelles. de la Republique des Eettres., waar
van hier boven is gefproken, heeft BERNARD het ver volg ge­
fchreven. yan de Bibliotheque univerjelle, van 1691 af tot het
«inde toe. Ook heeft hij gewerkt aan het Supplement'du Diïtio-
naire de L. MORERI, in den jare 171Ö uitgegeven, welkers
groot-

BERNARD. (JOHANNES STEPHANUS) 3 t fj
grootfte gedeelte uit zijne pen is voortgekomen; nog heeft hfi
het Receuil des traiüez de Paix, de Trève,- de Neutralité, de Jus-
penjions d'-armes, Alliance, & d'autres Aües publiez, &c. faits
entre les Empereurs, Rois, Republiques, Princes, autre Puis­
sances de l'Europe, & des autres parties du monde, depuis Van de.
J. C. 536. jusqu' cï prefent; le tout redigé par ordre chronologiqiè ,
accompagné de notes. La Playe 1700. 4 vol. in folio; in orde
gebragt, en met een Voorreden verrijkt. Aan de Hijloire ab-
tegée de l'Europe heeft hij mede gearbeid, en vervolgens aan
de Lettres Hiftoriques, waar van hij de eerfte jaren gefchreven
heeft. —— Catal. Bibl. BUNAV., Tom. I. vol. II. p. 1079. C,
SAXI, Onomast. literar. Pars V. p. 374. NICERON., Mem. Tom.
I. p. 130-138. PAQUOT, Mem. litter. Tom. VI. p. 351-358*.
Journal litteraire de l'ann. 1718. Tom. X. pr. païtife. Boekzaal,
1718. a. bl. 632.
BERNARD (JOHANNES STEPHANUS), geboren te
Berlijn in. het jaar 1718, is medicijne Doktor geweest. Hij
heeft het grootfte deel van zijn leven in de Nederlanden door-
gebragt, en lang gewoond te Amfteldam , te Harderwijk en
laatst te Arnhem, alwaar hij in het jaar 1792, in goeden ou­
derdom, geftorvèn is. Hij heeft zig in de geleerde wereld
bekend gemaakt, door vele. uitgaven van Griekfe Schrijvers
over de Genees- en Heelkunde, als DEMETRIUS PEPAUOMENUS,
de Podagra; Anonymi, LitroduBio anatomica; HYPATUS, departi-
bns Corporis ; PSELLUS de Lapidum-virtutibus; PALLADIUS, de Fe?
bribus; SYNESIUS, de Febribus, en THEOPHANES NONNUS, Ept-
terne de Curatione morborum, welk Iaatfte werk in 1794 en 1795
in twee delen in 8vo. te Gotha is uitgekomen, en aangekon­
digd in de Algemene VaderlandJ. Letteroejf.,1795. No. XI. bl.
494, en in de fjitgememe ZitttMum geituna 1795. No. 131 en
No. 260. august. bl. 457. Hij heeft Zig ook door anderen oir-
deelkundigen arbeid bij de liefhebbers der Griekfe letterkunde
verdiend gemaakt, als door de volledige uitgaaf van THOMAS
MAGISTER gedrukt te Leijden 1757 in gr.^vo.; door enige ver­
gelijkingen van Griekfe handfchriften van n'ORViu.E.ever E*
RO*

368 BERNARD. (WILLEM) BERNARDS (WlLMAR)
jRDTiANUs, en GALENUS, in de Obfervat. Miscellan. nova. Tom.
JX. p- 999-IOI9- en p. 1020--1056; en, eindelijk door zijne
aanmerkingen op Griekfe Schrijvers, in de Atla literaria Socie-
tatis Rheno-TrajeBins, Tom. L p. 199-212. -' Zie ook,
WETSTEIN, adMatth, Cap. XVIL vs. 2. PIERSON, Prafat. ai
Moerid. Attic. p. 5-7. C. SAXI, Onomast. literar. P. VIL p,
fii. fq. Sïcutf 0cL SuïcpaJ XI. SEft v(. 650-667,
BERNARD (Wil LEM), is onder de Roomsgezinde Bra­
banders die in de XVL'.e eeuwe leefden, een beroemd Godge­
leerde geweest. Hij heeft gefchreven: De Sacrarum Literarum
coramunione éi? fenfu. De ritibus Cathulicx Ecclefice. De Sepultu-
fis. Pdrif. 1547. Bvo. J. F. FOPPENS, Bibl Belg. p. 392.
BERNARDS (WILMAR), wierdt omtrent "t jaar 1510 ge­
boren te Eecke, een dorp in Flaanderen tot de Kastellenie;y?H
Kasfel behorende. Hij oeffende zig te Leuven in de Philofo­
phie, en veikieeg. té 1520, bij de algemene promotie de der­
de graad, leraarde vervolgens die wetenfehap in het kollegie
der Lelie van gemelde Rad; en maakte in tusfen gebruik van
zijne ledige uren, om zig in de regtsgelecrtheid te oeffei en.
Den 10 november 1538 wierdt hij tot buitengewoon Hoogle­
raar in het ker elijjf regt aangefteld, en hij bekwam teffens
het kanonikaat aan die ieerftoel gehegt. Den 31 augustus van
't volgende jaar, verkreeg hij de doktorale waardigheid in
beide de regten. DOMINIKUS. CASCAERT", die de eerRe Ieer­
ftoel in het kerkelijk regt te Leuven vervulde, den 9 junij
1548 gefto:ve;? zijnde, wierdt BEKNARDS in derzclver plaatze
aangefteld. Twee jaren later, trok hij op bevel van Keizer
KAREL EEN V,,-benevens RUAKD TAPPER en enige andere
Godgeleerden van de Leuvenfe. Hogefchool, naar het Concilie
van Trente. In 1557 in de Nederlanden te rug gekeerd zijnde,
wierdt hem ene Raadsheersplaa s in den Hogen Raad te Meche­
len opgedragen; doch hij bedankte voor die aanzienlijke waar­
digheid; en verbleef als Profesfor te Leuven tot-op zijn dood,
welke voorviel den 23 januarij 157-0 , in .het bofte jaar van
ïijn ouderdom. Bij uiterfteii wille, hefprak hij 60 dukaten
jaar-

BERNART. (JOHANNES) m
jaarlijks, om twee jongelingen aan Leuvens Hogefchool, in
de regten te doen ftuderen.
WILMAR BERNARDS was een van de drie Godgeleerden, dia
benevens MARTINÜS RITHOVE, Bisfchop van Iperen, ANTONI
HAVET, Bisfchop van Namen en GERARD VAN HAMERICOURT,
Bisfchop van St. Omer; daar nog bijgevoegd waren, JAKOD
MEERTENS en HIPPOLITUS PERSYN, Prefidenten der Geregts-
hoven van Flaanderen en Utrecht, in 1565 te Brusfel ten hove
wierden ontboden, en daar, op last van den Koning, onder
anderen hun gevoelen werdt gevorderd over het Ketterftraffen ;
't welk hier op uit kwam: „ dat de dienst GODS en de wel-
„ Hand des vaderlands geene verandering gedoogden, ten
„ ware, veelligt, omtrent onbejaarden en berouwhebbenden,
„ die men naar 't kerkelijk regt wat zagter handelen kon."
SWEERTIUS zegt, dat hij ene verhandeling heeft gefchreven,
'de Ptcnis Canonicis, benevens nog enige anderen, die niet in
't licht zijn gegeven. J. F. FOPPENS, Biblioth. Belg.
p. 1160., daar in het graffchrift verkeerdelijk gefield wordt,
dat BERNARDS den 10 februarij zoude overleden zijn. PA­
QUOT, Memoir. litterair. Tom. XV. p. 281-285. WAGEN.,
Vad. Hifi. VI. D, bl. 109, 110.
BERNART (JOHANNES), geboren te Mechelen in 't jaar
1567, was een regtsgeleerde,-gefchied-en letterkundige. Hij
heeft te Mechelen voor den Hogen Raad als Advokaat geprak-
tifeerd; trouwde in januarij 1594 te Brusfel, met KATRINA
BREUGEL, dogter van WILLEM BREUGEL, in die ftad Raadsheer
in den Raad van Brdband, bij wie hij twee kinderen verwek­
te, die hem zo wel als zijne huisvrouw hebben overleefd;
hij ftierf inden bloei van zijne dagen, nog nauwelijks 34 jaren
bereikt hebbende, den 17 januarij 1601. Zijn vriend NI­
KLAAS OUDARTIUS, Kanunnik en Officiaal van Mechelen, heeft
hem met het volgende graffchrift vereerd:
Hac tegüur parva magnus BERNARTIUS urna,
Clara nifi toto fama quod orbe volat:
Quam famam fun&i doüisfima fcripta mirentur:
II. DESL. Aa Sm

5-TO BERNIERS, VAN DEK BUSSCHE.. (LUBBERT)
Sive ea ad Hijloriam,. Jive ea ad Aonidas >
Seu magis ad Sophia. Jint exornanda vireta.
AM Jpes, cum tanto quanta jepulta viro.
BERN ART heeft in 't licht gegeven i i. De utilitate legenda
Bcpria, libr. IK Anlv. 1589 £f 1593- in 8vo, 2. Commenta-
mokm de Lima eppidi ab Plollandis occupati liberatione^ Mecbk
1596- in 8w. 3. Schoüa in STATH PAPINII Opera, ad vetera.
€Mces recenf.ta. Antv. typis- PLANTINI , 1594.. 8vo.. 1607.
£w. 4, Commentarium in Silvas ejusdem Poeta; typis- iisdeitu
1599» oro. 5. Commentarium Notas in BoêTHiüM de Con-
filaiime Philojophia. Ibid. 1607. 8 va.. 6. Vitam £f Martyrium
MAKIX. STÜART* Regina- Scotia. Antv. 1588.. Svo.. 7. Oratio-
item inftmere JQANNIS HAUCHINI , II. Mechlinienjis Archiepiscopi,
fattitam. Lovan. 1589^ 8vo. J. F. FOPPENS-, Bibl. Belg,
p. 578. PAQUOT, Mem* litter. Torn. XV. p. 107-112. SAXI»
Onom. liter. P. IV. p. 25.
BERNIERS VAN. DESS BUSSCIIE (LUBBERT), geboren
ter Zwolle, omtrent het einde van de XlVde eeuwe, was de
zoon van BERNIER JANSSEN, Schepen van die Rad. Zijne
«erfie letteroefeningen aldaar voleindigt hebbende, trok bij­
naar Bohemen, om te Praag zijne ftudien te vervorderen „ daar
hij binnen kort den trap van Baccalaureus verkreeg. Tot Zwol
te rug gekeerd zijnde, wierdt hij getroffen, dóór de ftigtelijka
levenswijs, welke 'er door de Klerken van 't Gemene leven,
een genootfchap door GERARD DE GROOT ingefteld, wierdt ge­
leid , en hij nam het befluit om zig bij hen te voegen; ten
dien einde vertrok Iiij in ftilte naar Deventer, en begaf zig
onder de beftiering van den godvrugtigen FLORENS RADEWYNS.
Zijn vader zulks gewaar geworden zijnde, zond bode op bode
om hem te rug te doen komen, en van befluit te verande­
ren; doch alle pogingen waren vrugteloos, want LUBBERT
bleef volftandig in zijn befluit volharden. Zijn vader kort
hier op krank geworden zijnde, aan welke ziekte hij ook
Rierf; ging LUBBERT hem', bezoeken, en verzoende zig 20
hartgrondig met hem^ dat de ftervende man, hem alle de
goederen ter handftelde, die bij na zijnen dood moeste erven;
' hij

BERNSAU. (HENDRIK WILLEM) 37^
hij gaf die aan zijn meester FLORENS, ten einde die tot be­
hoef van het genootfchap te befteuen ; en deze maakte 'er ge­
bruik van tot ftigting van het huis, dat tot de eerfte woning
verft.ekte, welke de genoemde Klerken als hun eigendom be-
woondei, en welk gebouw in 1391 voltooid wierdt. Het
zelvde jaar wierdt BERNIERS tot Priester gefchoren, welke
waardigheid hij flegts zeven jaren overleefde, ftervende den
26 j lij 139S, in den bloei van zijn leven, weggerukt door
ene befmettelijke ziekte, welke in dezen tijd niet alleen Over-
ifsjïl, maar vele andere landfehappen tot ene verwoestende
piaag verftrekte. THOMAS A KEMPIS, kwam LUBBERT gedu­
rende zijne ziekte bezoeken, en verftrekte hem tot geen ge-
ringen troost. Hij werdt begraven op het St. Lebuinus kerk­
hof. Men heeft van dezen godvrugtigen man: 1. Epijiola
ad Dcminwn Fkrentium, weinig dagen voor zijnen dood ge-
'fchr even. 2. ColleEla qucedam.ex devotis exercitlis Domini LUBER-
'TI. Deze ftukken worden gevonden in de werken van THO-
•iiAS A KEMPIS; edit. Coln. 1660. Tom. III. p. 103, 104. &
208-112. J- F. FOPPENS, Bibl. Belg. p. 822. PAQUOT,
Mem. 'litter. Tom. X. p. 315, 316. THOM. A KEMPIS, vita
D. LUEBERTI BERNERI, ubi mox, p. 94-108. DUMBAR, Anal.
T. I p. Ai.jeqq.
• BERNSAU (HENDRIK WILLEM), Hoogleraar in de
Godgeléértheid te Fra::eker, wierdt geboren te Linnepe in
Bergsland, in het jaar 1717. Zijn vader HENDRIK genaamd,
is ai laar Predikant geweest van 1687 a
f
t o t
173r, in welk
jaar hij is overleden. HENDRIK WILLEM, heeft zijne akade-
mlfe oefeningen volvoert aan de Hogefcholen van Duisburg
en Marpurg'; in 1737 wierdt hij aangenomen als Kandi.laat,
en bezogt vervolgens de meeste Duitje Akademien. In 1746
kwam hij van Leijden naar Franeker afzakken, daar hem de
blinde fortuin was wagtende, want hij wierdt, dat vrij onbe­
grijpelijk is, op wiens aanbeveling ons ( nbekend, van Kan­
didaat tot Theologie Profesfor aan deze Hogefchool aangefteld;
'wordende vervolgens hem op den 13 april ingevolge het ge­
bruik., zonder enig voorafgaand examen de waardigheid van
Aa 2 J>ok-

BERNÜLF of BERNOLD,
Doktor in de Theologie opgedragen; en in meij 1740, deed
Kj zijn- inwijding? redevoering, de ratione Cetti in Theologi
tonftituendL 1
Men kan niet zeggen, dat BERNSAU in de ware betekenis
van het woord, een geleerd Man is geweest; zeker is het
egter, dat bij het Sijstema en de Loei communes van de Theolo
vet Rond-; daar bij een Ral en geheugen hadt; ook wist hij zij­
ne coïlegien te veraangenamen, door het verhaal van aller-
leie zonderlinge gebeurtenisfen en fprookjes:, waar van fommi­
gen, hoe ongelooflijk ook voorkomende, egter waar moeten
geweest zijn, doordien de Profesfor om zijne toehoorders geen
twijfeling over te laten, die veeltijds met een helklinkend
bevestigend woordje bekragtigde. Hij Rierf na ene ziekte van
enige weken den 16 april 1763. Geene van zijne nageble-
vese Kollegaas in de Theologie, HERM. VENEMA, PETR, CON-
jtAM of MGIO. GILLISSEN, fchijnen lust gehadt te hebben, om
ene loffpraak over hem te doen; doordien op verzoek van de
weduwe, de lijkoratie is gefchiedt door den Hoogleraar in de
franfe taal JACOBUS GARCIN.
Onze BERMSAÜ heeft de volgende werken in 't licht gege­
ven'' t' Theologie Dogmaticce methode fcientifica pertra
Pars L vol. ï. de Deo ejusque attrilmtis; cum Proefat. CHR
WöLFit Halae, 174$. ito. Vol. 2. II. de S. S. Trinitate ts De*
tretis divinis'; Lugd. Bah 1747. Dit werk is door den Hoog­
leraar in 1755 eu i7'5°~> door enige hoofdflukken de Qreationt
$§ Angelis,- bij wege van akademife dispuiten vervolgd, 3.1
Thefes felefta de vera Hcrmencuticae ratione. Fran.- 1751. A
Compendium Theologise Dogmaticce, methodo fcientifica p
Frarii 1755.' Ato. 5. Onomasticon facrum, 2. Tom. Fran. &
LtoVi 1762. ito. Hier in vindt men fommige artikels, die het!
Waar lijk vreemd moet voorkomen, in het werk van enen f
Profesfor in de Godgeleértheid te ontmoeten. —— Zie ook :
Èv L; VRIEMOET, Athen. Frif. pag. 859. Boekz., 1763. a.
bh 616;
BERNÜLF' of BERNÖLD i wierdt in 'tjaaf iaij, op ene j
geer' Üflhdérh'ngê wijze,- de opvolger van AMELBOLD, en dus
dc

•BERNÜLF of BERNOLQ. 373
«!e twffitigfte der Utrechte Bisfchoppen. Zo .'ra gemelde ADEL-
JSOLD overleden was, ortftond 'er, onder de Kapittelheren,
een hevige twist, over de verkiezing van enen opvolger.
Staande die onenigheden, bevond Keizer KOENRAAD DE III,
«ïg nu te Nijmegen, dan te Aken, en ook wel te Keulen, en
«irdeelde, om den twist te beflisfen, raadzaamst, zig, met
zijne zwangere gemalinne GISELA, naar Utrecht te begeven.
Da-,, wat gebeurt 'er? De Keizer in het dorp Oosterbeek,
op de Velmve, zijnde gekomen, overviel der Keizerin de ba­
rensnood. Sommigen verhalen, dat zij op den weg verloste
van haren zoon, naderhand Keizer HENDRIK DEN III, en dat
zij be, evens haar kind in het huis van den Pastoor BEEHUS.»
gebiagt werdt. Anderen willen, dat zij in het huis diens mans,
Ea dar de Keizer zig reeds te Utrecht bevond, van haren zoon
zou verlost zijn. Hoe het ook mag' zijn, dit is ten minften
ze-er, dat gemelde Pastoor aan den Keizer de tijding hier van
bragt, kort na dat door de twistende Kanunnikken, voor die
keer, aan den Keizer de volle magt was gegeven, om iemand
die hem goeddagt, tot de Bisfchoplijke waardigheid te ver-
beffen. De Keizer, uitermate vrolijk over de tijding, hem
door BERNULF gebragt, befcbonk den armen Priester met de
Bisfchoppelijke waardigheid. Gelukkig,bij dat alles, dat hij
een man was, die 'er toe gefchikt fcheen te zijn; -zijnde niet
ontbloot van geleertheid, bezittende daar bij een gezond oir­
deel , en die zig om te regeren, tamelijk wel wist te gedra­
gen. BERNULF maakte fpoedig vrede met Graav DISK DEN
Hl. van Holland, tegen wien ADELBOLD, gedurende zijn bs-
ihiur, geoorloogd hadt. Graav DIRK overleden zijnde, ver-
zogt hij den Keizer, de Kerk van St. Maarten aan derzefver
recht te willen helpen, en den Hollander daar aan doen we­
dergeven 't huis te Merwede, Bodegraven en Zwammerdam, 20
als hij voorgaf, aan het Stigt te zijn ontnomen. Hij voegde

3 ? 4 BERNULF of BERNOLD.
land eerst zo klein, heeft zig door dergelijke roverijen groot
, gemaakt," enz. Op dit verzoek befloot de Keizer, in 't
jaar 1047, zig naar Utrech te begeven, van daar in Holland
te rukken, alles te verwoesten, en bet huis te Merwede, mjt
den Merwefiroom, fè**bemagtigen, en in handen van den B;s- '
fchop te Rellen. Dan dit bezit duurde niet lang; want na
dat de Keizer vertrokken was, deed Graav DIRK DE IV, den
Bisfchop zijne gramfchap gevoelen, heroverde niet alleen zijn-
wettig regt op het huis te Merwede, maar liep zelvs, met bran­
den en verwoesten, het gantfe Stigt af. De Graav wel voor­
ziende , dat de Keizer dit niet ongewroken zou laten, deed
alle moeite om hem alomme vijanden te verwekken, die hem
werk verfchaften, en waar mede hij zig vereende. Dit egter,
verhinderde niet, dat de Keizer, in 't jaar 1047, te rug
kwam, en enige vaste plaatfen in Holland veroverde, warr
onder, die door L. SCHAFNAEUROENSIS , genoemd worden, Flater-
dinge of Vlaerdingen en Rhijnhurg; wordende, door den aan­
naderenden winter, verhinderd, meer overwinningen te ma­
ken. KOENRAAD DE II, gelijk ook zijn zoon HENDRIK DE
III, deden, van tijd tot tijd, grote giften aan dezen Bisfchop.
HENDRIK fchonk aan hem, of liever aan St. Maarten, niet
alleenlijk een aanzienlijk deel van 't land van Drenth, maar
daarenboven vele goederen in Friesland, tusfen de Lauwer en
de Eems, en geheel Groningen; waar door fommigen hebben
willen verftaan, als of de ftad Groningen, met alle hare reg; j
ten en eigendommen, daar door zoude zijn weggefchonken
aan de Kerk van Utrecht. Dan, UBBO EMMIUS onderligt on»
hier van beter, als hij zegt, dat daar door alleenlijk verftaan
moet worden, een Landgoed, dat Keizer HENDRIK om of nabij
Groningen bezat, benevens andere heerlijkheden. Ook zijn
'er, die, ten aanzien van Drenth, hier door geheel Drenth en <
Twenth, met tollen, munten en den aankleve van dien ver­
ftaan. De giftbrief willen zij dat getekend zou zijn te Utrecht,
in 't jaar 1040. Zes jaren later, kreeg hij tot een gefchenk,
de ftad Deventer: ook Amelanden, (waar door Amelande, gele­
gen aan den Tsjel, niet verre van Deventer, moet verftaan
wor

BERONICIUS. (PETRUS J'ÖHAïv^lMS) 375
Worden,') welke gifte aan de Utrechfe Kerk:, door anderen,
*op het jaar 900 gefteld wordt. Onze oude Kronijk Relt Cc
*4 Deventer en Ameland op Ï04Ö, 'en die van Drenth -op
ïcjp; fchoon de Schrijver daar van te voren gezegd had, dat
Bishop RATBOUD, overleden in 't jaar 917, van Keizer Lo-
HEWYK en Koning KAREL van frankrijk, de bevestiging van
Deventer en Thiel verworven had. -Dan, men dient hier fcg
aan te merken, dat Deventer, benevens andere Reden en lan»
•Ven, mee;malen in oude tijden vervreemd, en van den enen
•op den anderen overgegaan zijn-, '-en nu eens na weinige, 'dan
weder na 'vele jaren,, door de Keizers, die het ligt viel te 'ge­
ven , aan de Bisfchoppen gefchonken werden; zo 'dat het zee?
Onooglijk is-, dat ook in 1046 dergelijke gifte gedaan -is.
BERNULF, als Bisfchop, heeft binnen Utrecht zijnen naam
•vereeuwigd, door het ft-'g en der twee Koilegiafe Kerken, als
'die van St. Peter, en van St, Jan Baptist; 'en ook binnen De-
yenter, door de St. Lelmimic tCn* yoMm hij de Kanunnikken-,
mt St.'Salvators Monjler te'Utrecht, in plaatfte. Hij 'overleed,
?na een beftuur van 27 jaren, in 1054; hebbende, igeduren-
•de dien tijd, 'de regering van zeven Roomfe .Paufen beleefd,
Na zijne begraven is, die gefchiedde in de gemelde St. Picters
•Kerk, werdt hij opgevolgd door WILLEM VAN GELEER. ..
A. MATTÏÏ. , ad Anonym. de Rebus Ultraj. p. igo, BÊTCA, ÏH
BERNULPHO, p. 39. Vossius-, Jiarboeken. 'Oude Hall. Kromjh
GOUDHOEVEN. WINSÊMJUS. VELDENAAR. Bat. Sacra, I. D,
bl, 650-657, WAGEN., Vad. Hift. II. D. bl. .154-156.
BERONICIUS (PETRUS JOHANNIDES), van rommigen
'gegist dat hij uit Staats-Flaanderen öf Braband, zoude herkomftig
zijn; heeft zijn voornamen levens ijd, die in 't midden dei
XVilde eeuwe was, in Zeeland geiteen. Hij was "een man die
zig zo door zijne uitmuntende geleertheid en bijzondere vaar-
«digheid in de digtkonst, als door zijne flordige levenswijs, en
ongefchikt zedelijk fcaiakter, buitengemeen vermaard heeft ge­
maakt. De franje, engelfe en italiaanfe talen fprak'hij meester­
lijk ; de latijtife verftond hij zo volkomen, dat de beroemde
A-a * Cao-

• 37

BERONICIUS. (PETRUS JOHANNIDES) 377
jfcfie in den jare r684 overleden is, in 1674 in Zeeland zijnde,
in gezelfchap geraakte van enen jongen heer, die wonderen
van BERONICIUS verhaalde. AKTONIDES, en andere vreemde­
lingen, die zig in dat gezelfchap bevonden, beving hier op de
lust om dit zonderlinge mensch te zien, en BERONICIUS wierdt
ontboden. De knaap verfchijnt, en vertoonde aan het gezel-
fchap, een klein, zwart, dik, rond mannetje, die een kleed
op zijn lijf hadt, dat ter nauwernood het koperkleurige vel van
zijnen huid bedekte; doch toen men hem met aandagt bekeek,
vertoonde zig in zijn gelaat ene ftatige ernsthaftigbeid, zijne
ogen tintelden als helderfchijnende fterren, en men wierdt in
de beweging van zijne armen en benen, ene wonderlijke en
fteeds aanhoudende fnelheid ontwaar. Enigen van het gezel­
fchap fpraken hem aan, teffens hem vragende, of het waar­
heid was, 't gene zijn leerling ten aanzien van zijne zon­
derlinge bekwaamheden getuigde? „ Waarheid!" gaf hij ten
antwoord, „ ja zekerlijk is dat waarheid, wat deze van mij
,, gezegt heeft;" en wanneer een van allen daar op aanvoer­
de, dat zij moeite hadden zulks te geloven; wierdt de knaap
gramftorig, en voer tegen allen uit, zeggende: „ om dat gij-
„ lieden weetnieten en domkoppen zijt, denkt gij dat een an-
„ der ook zo dom en onkundig moet zijn." Zijne gewone
onbefcheidenheid en korfelheid, werdt ditmaal nog fterker aan­
gevuurd, doordien hij, gelijk meermalen gebeurde, den beker
wat te veel geligt hadt; dit maakte ook, dat hij verregaande
aan 't fnoeven ging, en de wonderbaarlijke vlugheid van zij­
nen geest in de fterkfte bewoordingen voordroeg, en aandrong,
dat hij voor de vuist alle foorten van vaarfen konde maken.
Doch het gezelfchap aan wien hij die fnorkerijën voordroeg,
was van begrip een razenden Roeland bij zig te hebben, en
deed hem dit min of meer gevoelen; 't welk ten gevolge hadt,
dat hij vloekende en tierende ten huize uitliep, en op dien
tijd geene proeve van zijne vlugge bekwaamheid gaf.
Den volgenden dag, was het zelvde gezelfchap te Middelburg
weder bij malkander. Men iprak onder anderen over tafel,
van den jongften zeeflag, waarin de Hollanders en Zemven zo
Aa 5 dap.

378 BERONICIUS. (PETRUS JOHANNIDES)
dapper tegens de Engeljen gevogten hadden; en in welken
bioeJigen ilag de Kapitein DE HAAZE, een Zeeuw, gefneuvèld
was, op wien ANTONIDES voor de vuist dit fraije graffchrift
tnaakte :
DE HAAS, een fiere Leeuw in 't Eritfche zee-gevet,
Stondt pal in 't midden der gepreste.Waterhonden,
Tot hem een kogel heeft voor uit naar God gezonden,
Om wraak te vordren van 't gefchonden waterregt, *
Sta Vreemdeling, en zeg, tot glorie van de Zeeuwen,
Dat hier de Haazen zelfs veranderen in Leeuwen.
Dit vaars was nauwelijks afgefchreven, of BERONICIUS komt
met zijnen leerling de kamer inftuiven; verontfchuldigde zig
over het gene 'er daags te voren was voorgevallen, en ver­
zegt dat men hem zulks te beste wilde houden, teffens zig
aanbiedende om aan het gezelfchap ene proef van zijnen vlug.
gen digtgeest te geven. Zulks wierdt .gretig aangenomen;
waarop ANTONIDES hem zijn vaars liet zien, en 'er zijn oirdeel
over vroeg. BERONICITJS las en herlas het, prees het zeer
en zeide hier op.- „ Wat belet mij, dat ik het niet terftond
„ m latijnfe vaarfen overbrenge?" men bekeek hem hier op
met verwondering, prikkelde zijne eerzugt aan, en liet een
ongeduldig verlangen blijken om deze vrugt van zijnen geest
te aanfehouwen. Hier op begonnen 's mans ogen te tintelen,
zijne aderen als 't ware door digtvuur ontfteken te zwellen'
en zijn gehele lighaam beefde. Alvorens hij aan 't werk ging,'
verzogt hij vrijheid om den naam van den Zee-Kapitein DE HAA­
ZE of DE HAAS, waar in de knoop van het gehele puntdigt
bevat was, door enige omfchrijving te mogen verklaren, door­
dien de aartigheid buiten dat in het latijn niet was uit te druk­
ken; zo als men gereed ftond om dit met een bewilligend aut-
woord te vergunnen, riep hij luidkeels: „ Daar heb ik 't al
„ gevonden; ik zal hem Dajypus noemen, want dat woord
„ betekend met nadruk, een Dier dat ruige poten heeft, en
„ wordt bij. de Grieken voor een Haas gebruikt. Kom aan
„ lees mij twee regels tevens voor, ik zal u die in 't latijn
» ge-

BERONICIUS. (PETRUS JOHANNIDES) 3 7 ?
p geven." BUIZERO, die een van het gezelfchap en ook een
Poëet was, begost hier op te lezen, en BERONICIUS bragt zon-
der zig lange te bedenken, deze deftige vaarfen tc yoorfchijn.
Egregia DASYPUS rsferens virtutt Leonem,
In bello, adverfus Eritonas, fuper cequora gesto
Impavidus pelago ftttit, aggrediente molosfum
j4gmine }rquem tandem glans ferrea tnifit ad astra,
Vinlictce cupidum violato jure profundi.
Advena, quisqnis ades, Zelandai encomia gentis
, • Jfta refer; lepores demta quod pel ie leonem
A.fumant, nostro quotquot verfantur in orbe.
Zo dra de Digter deze weergaloze proeve, van zijne vlug­
heid en geleertheid gegeven hadt, ving hij aan te lachgen dat
hij fchudde, en Rak de hand om hoog, om ais 't ware ziine
zegepraal aan te duiden, en te roemen, dat hij de aanwezen-
de gasten, verre boven hunne verwagting voldaan hadt. Het
is ook waar, elk was van verwondering opgetogen, elk roem­
de zijne bekwaamheid; en BERONICIUS was hier zo uitbundi"
vrolijk en in zijn fchik over, dat hem de-lust beving, om het
zelvde dat.hij in 't latijn gedaan hadt, nu ook eens in 't grieks
te beproeven. Hij krouwt hier op twee of driemalen zijn
kop, intusfen met zijn vurige ogen cp de grond ftarende, en
zegt wel dra onafgebroken het zelvde puntdigt in griekfe vaar­
fen op; roepende zo dra hij ten einde was: daar liebji liet nu
ook in 't grieks. Elk ftond niet minder dan de eerfte reis van
verwondering opgetogen, en men wierdt niet moede om ziji.e
welverdiende loffpraak uit te drukken. BERONICIUS begost
toen weer te lachgen en te fchertzen, vrolijk roemen 'e, dat
hij hen zo aartig bedrogen hadt, en zo veel meer wist, als zij
zig verbeeldden. Jammer is het maar, dat wij het griekfe
moeten misfen, en zulks om geen andere reden dan^om dat
hij het al te. fcbjelijk begon op te zeggen, eer iernand gereed
koste zijn om het na te fchrijven. Het is intusfen zeker, dat
JOHAN FREDRIK GYMMCH , waar van wij boven fpraken, toen
ter tijd Profesfor in het grieks te Doesburg, die aldaar tegen-
-, wöor-

58P BERONICIUS. (PETRUS JOHANNIDES)
w.iordig was, en het u'tfpreken van het vaars met de uiterfte
bewondering en aandagt aanhoorde, van oirdeel was, het
g .eks nog veel fraijer dan het latijn te zijn. Na deze geno­
me .e proeven, wierdt BERONICIUS nog op verfcheidene andere
wijzen getoetst, doch hij gaf bij aanhoudendheid, zulke 'fpre-
kende blijken van zijne geleerdheid en vaardigheid, dat hij
fteeds nieuwe verwondering verwekte. In het leven van hem
door den geleerden A. BORREMANS in het latijn befchreven,
zal men meer fta'en van zijn vernuft, en vlugge vaardigheid in
de digtkonst ontmoeten; als onder anderen ook, boe hijdeHoI-
landfe couranten voor de vuist in latijnfe verfen overbragt enz»
Vraagt men, waar dit zonderling mensch, wiens gelijken
nog-nimmer gevonden is, het eerfte levenslicht aanfchouwde,
of wie zijne o..ders geweest zijn ? zulks is en blijft een raad-
zei, wat 'er fommigen ook van mogen gisfeu, dat noch nie­
mand met grond heeft kunnen oplosfen. Hem zeiven gevraagd
wordende, waar zijn vaderland was? antwoordde hij: waar
't mij welgaat. Dit weet men,' dat hij jaren lang in Engeland,
Frankrijk en de Nederlanden heeft rondgezworven , als een
fchooijer die even als BIAS, alles wat hij bezat, met zig rond
voerde. Men zeide hem dikwils, dat zijne kundigheid ene
Hoogleraars plaats waardig was, waarop hij doorgaans ant­
woordde : dat hem zodanig afgezonderd en in het Jlof wroetend lt
ven niet behaagljk voorkwam. Het afbeeldzel van BERONICIUS ,
in een letterfchilderij nagebleven, vertoond hem als een klein,
roetzwart, rond en dik mannetje, oud en flordig gekleed;
wanneer men zijn bedrijf of handtering gadeflaat, zal men
moeten geloven, dat die fchilderij egt is; want dikwils won
hij de kost, als hij daar gebrek aan hadt, doordien hij buiten
dat niets deedt, met fchoorfteenvegen, fcharen en mesfen te
flijpen, en meer dusdanige verrigtingen van den zelvden aart.
Boven alle andere tijdkortingenen bezigheden, washemdeaan-
genaamfte, voor gochelaar of jan pottagie te fpelen, en het ge­
mene volkje te bedotten; dan was hij in zijn ware element,
dan leefde hij met genoegen, en was vrolijk, al hadt hij
geen duit in den zak, of kleed aan 't lijf; want over kost en
kle-

EEROTIUS. (JAN) §83
klederen was hij nimmer bekommerd; „ De natuur," was
zijn zeggen, „ is ras voldaan, en het is mij onverfchiliig, of
„ ik als een Graav dan als een Bedelaar gekleed ga." Hij
maakte weinig werk van boeköeffeningen, en dagen lang ag-
ter een konde hij in de gemeenfte kroegen, onder het flegtfte
foort van volk, met den neus in 't glas zitten, en zijnen drink-
lust bot vieren; waarfchijnlijk ook, dat de dronkenfchap zijnen
dood verhaast heeft, want hij werdt even buiten Middelburg,
in een moddeifloot dood gevonden; 't welk de Digter Bui-
ZERO aanleiding gaf, om dit volgende graffchrift op hem te
maken;
Hier ligt een wonderlijke geest,
Die leefde en ftierf ge'ijk een beest.
Hq was een wonderlijke fater:
Hij leefde in wijn , en ftierf in water.
De naam van BERONICIUS is vereeuwigd door zijne Georgar-
ehontomachia enz. of 23oetcn- en

SM BERSACQUES. BERSELIUS.
geboren te Valencknnes, heeft uit het Trans in 't latijn een
werk vertaald, dat tot tijtel heeft: Commentarium Jeu potius
ttimm Expeditionis Tunkece , a CAROLO V. Imperatore Jemp
Augusto, anno M.D.XXXV. Jusceptce, JOANNE ETRO.IO. LOY.
1547- klein ia 0
, J. F. FOPPENS, Bibl, Belg. p. 579.
PAQUOT, Mem, litter. Tom. HL p. 406. '•
. BERSACQUES (DIONYS DE) , wierdt te Anas, waarfchijnlijk
omttent het jaar 1510, geboren. Hij was de oudfte
zoon van JAKOB DE EERSACQUES en van zijn eerfte vrouw, zijnde
deze JAKOB het zevende kind van FILIPS DE BERSACOUES,
Heer vm'Welle, en van JACO3A DE VULLY, vrouwe van Mmerwè.
DIONYS volvoerde zijne letteroeffeningen te Leuven,
wierdt tot Licentiaat in de regten bevorderd, en praktifeerde
als Advokaat voor de Gereg&boven. Hij trouwde en verwekte
een zoon LODEWYK genaamd, welke den geestelijken (laat
omhelst hebbende, Kanunnik van de Hoofdkerk te St. Omer
wierdt; ook was deze Doktor in beide de regren; wierdt den
'2 j.inuarij 1576 tot Deken van zijn Kapittel verkoren , en
ftierf'den 27 december 1595. DIONYS DE BERSACQUES heeft
gefchreven : De origine, ferie £? rebus gestis Comitum Arteftg
• PAQUOT, Mem. litter. Tom. XII. p. 255-257.
BERSELIUS (PASQUIER), was de zoon van een Kom-
misfaris der ftad Luk, en wierdt in 1480 geboren te Biet Jet,
een dorp twee uren daar van afge'egen. Na zijne letteroeffe­
ningen met ongemeen veel lof vplbragt te hebben, wierdt hij
den 2 junij 1501, Benedictijner Monnik te St. Laurent, mede
nabij Luik gelegen, en bragt het overige van zijn leven in
dat klooster door, zig inzonderheid me: lezen en ftuderen be­
zig houdende, tot welk einde hij een vrij talrijke boekerij wist
te verzamelen, die hij altoos in zijn celle bewaarde. Ook
beoeffende hij de fchilderkonst, en in 1523 de kapel le van
St. Denijs die bouwvallig was,»en daar hij gewoon was de
Misfe te. doen, heb!ende. doen herftellen, ilerde hij die op
met fchiiderijen van zijn eigen maakzel, In 1535 wierdt hij,
door de waterzugt aangetast, die een einde van zijn leven
maak-

KERTHA. (LODEWYK) BERTHOLF. (HILARIUS) 3*j
maakte, den ouderdom van bijna 55 jaaren bereikt hebbende.
BERSELIUS is een geleerd man geweest, ook niet onkundig
in de hebreeuwfe en griekfe talen, daar bij was bij een
liefhebber der digtkonst, en hadt vrij wat vorderingen in de
fraije letteren gemaakt. Men heeft van hem: Epistolm duce ad
ERASMUM. Die Brieven zijn de 18S en 132 brieven van den
nieuwen druk zijner uitgegevene werken. Ook heeft men van hem
vijf Ruks zesregelige vaarfen, waar van ieder het onderwerp
bevat der hoofdftukken van een werk, gesteldiAngelideQtrrü
hus Sabinis, Poet» laureati, de excidio Civitatis Leodienfis libri
VI; ex fchedis clarisftmi viri Domini Baronis DE CRASSIER, uitgegeven
door MARTéNE en DURAND in hunne Amplïsfima Collec-
tk, Parif. FRANC. MONTALANT, 1729. in fol., Tom. IV. Col.
1379--1500. VAL. ANDR., Bibl. Belg., p. 229, 230.'
MARTéNE g> DURAND, ubi fupr. PAQUOT, Mem. litter.'Tom.
X. p, 67--70.
BERTHA (LODEWYK), wierdt in 1620 te Brugge geboren,
toog het Dominikaner Monnikenkleed aan, ei^deedt
zijne geloften den 19 oftober 1644. Vervolgens'bekleedde
hij trapswijze de bedieningen van Onder-Prior, Zanger, Procureur
en Sijndicus van zijn klooster.. Hij was algemene Prediker
toen hij op den 12 augustus 1697 ftierf, in den ouderdom
van 77 jaren. ECHARD zegt, dat zijne nagelatene werken,
tot bewijzen van zijne geleertheid en godsvrugt verftrekken!
Onder anderen heeft bij gefchreven; 1. Origópagarum Christianum
orbem devastantkim, ab uno ex familia Pradicatorum Opus
tdleStm. Brugis 1658. 12 0
. 2. Medicus Christianus detegens
fanguineis lacrymis deplorandam ferrei hujus fceculi ccecitatem, prefentium
imminentium plagarum originem; prcefcribens remedia
tam ex S. fcriptura quant ex SS. Patribus defumpta , ad omnem
Chrisiiance Reipublka fiatum fanandum fcrV. ——- PAQUOT, Memoir.
litier. Tom. \ T
L p. 361, 362,
BERTHOLF (HILARIUS), is geboren te Gent, omtrent
't einde derXVde eeuw, en bevatte in een allermismaaktst en
lelijk lighaam, een treffend fchoon verftand.' Hij beoeffende.
vroeg-

384 BERTHOLF. (HILARIUS)
vroegtijdig de geleerde talen en fraije wetenfehappen; was nog
jong zijnde reeds een uitmuntend Digter, en verdiende daar
door de achting van ERASAIUS. BERTHOLF, dien geleerden man
niet kennende, verftond op zekeren dag dat hij zig te Gent
bevond; hij wagtte hém bij den uitgang van een kerk op, en
Bood hem een digtftuk van zijn maakzel aan. ERASMUS wierdt
door de fraiheid daar van, zodanig getroffen, dat hij tegens
KAREL UITENHOVEN die hem verzelde, aan 't oor fluisterde;
hoe is 't mooglijk dat zulke fchone. vaarfen, het voortbrengs
een zodanig lelijk gevormd mensch kunnen zijn? het befluit
dat men den Digter aan tafel moest zien; BERTHOLF was een te
groot liefhebber van de fmul om dit te weigeren, hij verfcheen
derhalven op de eerfte nodiging, en ERASMUS kost zig niet
bedwingen om deszeivs neus met verbazing te begluren;
het is ook waar, dat de Natuur 'er geene ftoffe toe hadt ge-
fpaard, en dat de konst, ik verfta die welke door BACCHUS
aan zijne kwekelingen wordt onderwezen, 'er 't zijne hadt
bijgevoegd, met die in derzei ver gantfe uitgeftrektheid, met
purperverwige karbonkels te voorzien. ERASMUS hem dan
op zijn gemak bekeken hebbende, zeide: „ toe BERTHOLF
„ gij moet ons een puntdigt maken, 't welk met de woorden;
„ begint: Najus Bertulphi;" deze die gekfeheren verftond,
en dadelijk de dampen van het druivenfap in zig voelde wer­
ken, voldeedt hem op 't oogenblik, en bewaarheide het gene
'er van een beroemd, Digter gezegd is:
—— Satur eft, cum dieft HORATIUS: Ohe!
Onze Bibliotheekfehrijvers houden plotzelijk bij deze plaats
op, en berigten ons niets verders van het leven van BER­
THOLF. Men vindt egter, dat hij zedert dien tijd in Frankrijk
gereisd heeft, het Hof aldaar in 't voorjaar van 1526 bezogt,
en dat hij ruim vier jaren daar na, namelijk den 30 novem­
ber 1530 zig te Lijons bevond, alwaar hij zeer gemeenzaam
met RABELAIS verkeerde, welke onlangs in die ftad was ge­
komen. Deze vriendfehapsverbindtenis was ongemeen wel
geforteerd, en kwam ten aanzien van den aart der belang-
heb-
I

BERTIN. (OMER DE Sr.) BERTIüS. (ABRAHAM) 385
hebbenden vrij wel bij malkanderen, want beide hadden veel
•erfland, de een zo wel als de andere hadt een vrolijk hu­
meur, en de loftuitingen die RAGELAIS aan de godheid van het
druivenfap in zijn Pantagruel heeft gegeven, bewijzen ten
overvloede, dat dien geestigen ligtmis, gants geen vijand van
de vies is geweest. SANDERUS zegt, dat BERTHOLF enige vro­
lijke digtftukjes te Keulen heeft uitgegeven Qudicros £? facetos
yerfus), en VALER. ANDREAS , voegt 'er bij, dat die in 1530
gedrukt wierden. Nog verzekeren beide die Schrijvers, dat
BERTHOLF verfcheidene geleerde brieven aan ERASMUS heeft
gefchreven, en dat hij inzonderheid door de brieven van den
Rotterdammer Geleerde aan hem, is bekend geworden.
FRANC. RAEJXAIS , epijt. ad BERN SALIGNACUM , intcr dar.
Viror. epift. 100., editas ah JOH. BRANT. Amfi. 1702. in 8ro.
p. 280. D. ERASMI, oper. Tom. III. uit. edit. p. 1. col. 937.
SANDERUS, de Gaudavenfib., p. 57, 58. J. F. Fori-EKS, Bibl.
Belg. p. 380. PAQUOT, Memoir. litter. Tam. IX. p. 102-104.
EERTIN (OMER DE ST.), wierdt omtrent 't jaar 164$
te Oostende geboren, en gaf zig in de orden der ongefchoeide
Karmeliten, toen hij 20 jaren oud was. Drie jaren later,
wierdt hij tot Priester geordent, naderhand droeg men hem
de bediening van Onder-prior op, en hij ftierf te Antwerpen
den 28 februarij 1689, in het 45(1.0 jaar zijnes ouderdoms.
Hij heeft door den druk gemaakt: 1. Thefaurus aureus divina-
rum Monitionwm S. Maria; Magdalence de Pazzis. Antv. 1687.
121110. 2. ©cn intomöioftcn Chipten/ fiaiiöefcnbc ban bchu
toenöirjfje obcrtrnbonjfïc/ bic öc Cbjtótcnen met SFcfii €Mpta
moeten fjebbcn. 2 ©den. 3£ntm. 1685. PAQUOT Me­
moir. litter. Tom, X. p. 368.
BERTIUS (ABRAHAM), geboren te Leijden, den 15
vaart róro, was de oudfte zoon van den beroemden PETRUS
BERTIUS. Hij is geweest een Geestelijke van de orden der
ongefchoeide Karmeliten, en gedurende 30 jaren Misiionaris
van die orden te Leijden. Hij was een braaf mensch en ftierf
H- DEKL-. Bb z a c

m O^j (PAULUS of WENCESLAUS)
?afr vakdagen te, 1683». Onder anderen heeft hij uitgegeven*
Cognkio, mnoris Christi.. ito.. Parifiis.. 164.7. 2. Virtvtes Re.
imjurenem decent Principem, o|>?« /fcgj Ca///a? infcripuim.
4§0.. PariJ, 1647. $ Mwfof. convenendi Ilceretiqos. 8vo.
5650, 4. Explicatie Symboli Apostolorum, Oraüoms Dominica &
ISabttatienis Angelica. Rothom, 1653. *» iaaw., 5. O»*.
WÜ? » Wte plurium Carmeliterutn êfcalccatortm
•pbme- illuftrium. ito.. Antv. 1670, 6. C/sr* demonjlratio Ank
C/lorum. Religiom.s Catholicce,, omm |u« faculi fetlas. 8vo.
Aiitv. 1671. en nog -enige, anderen. J. F. FOPPENS
Bjbh. Belg., p. 991, 992.
BERTIUS. (JAN), de jongfto zoon van PETRUS BERTIUS*
geboren te Leijden, den 6 maart 1615.. Hij is de Stigtec
pweest van de Franfe Misfie der ongefchoeide Karmeliten ij
*l-flage x en naderhand Prior van het Karmeiiten-Klooster op
*t eiland Afetóe-, alwaar hij is geftorvèn den 27 ocToberig62;
Zijnde een man geweest, van een bijzondere godvrugt en ge-
leertheid. Hij heeft gefchreven :• Traüat. de SS, Eucharistice
S#eramnto :• in qm è SS., Scripturis demonjlrat rcalem Corporis
ChrLti prejentiam*, nomen & fignificatum Tranfubfiantiatwm
windkat cf potejlatem Ecclefiae ad prohibenduum Laïcis ufwn Cali*.
(is j ac probat in Misfa offerri verum ac proprium Sacrificium. Ita
$e eo Ribliotheca Scriptorum Carmelitarum excalceatorum, P. MAR-
TTALIS a S, JOHANNE, edita Rothomagi, anno 1730. -
f F, FOPPENS, BH Belg., p. 148, NICERON, Mem. Tom.
XXX, p, 91,
BERTIUS (PAULUS of WENCESLAUS) , de tweede
•éÖB van PETRUS BERTIUS, wierdt geboren te Leijden den 19
juli} 1612, Hij begaf zig onder de ongefchoeide Karmeliten,
Cn deed openbare profesfie van die oiden, den 1 julij 1629.
In 1642, volgde hij Pater P.. RRUNQ D E ST, YVES naar Aleppo,
en leerde het arahisch van den Pater CELESTVN DE 8, LmuyiN,
G?n brogier van den vermaarden Gpuus; met dezen vertrok
hij in junij paar d©ï berg Libanon, alwaar de Maranken hun
hvt Klooster van St, Elteeys ga,yen, Maar nauw'jjks was hij
dm-

BERTIUS. (PETRUS) 3S7
daar gekomen, of hij wierdt in augustus door de rodeloop
sangetast, 't welk hem noodzaakte zig naar Tripoli te doen
roeren, alwaar hij den 10 feptember 1643, overleed, 31
jaren oud zijnde. NICERON, Mem. Tom. XXXI. p. gi.
BERTIUS (PETRUS), wierdt den 14 november 1565,
te Beuren of Beveren, een dorp in Flaanderen, op de grenzen
van. de bisdommen van Tperen en Brugge gelegen, geboren,
alwaar zijn vader woonde, die de Roomfe Godsdienst hadt
verzaakt, om de Protestantfe te omhelzen. Nauwlijks drie
maanden oud zijnde, verzelde hij zijne ouders naar Engeland,
doordien dezen, ten einde de vervolging te ontgaan, ver-
pligt wierden uit Nederland te wijken. Toen hij zeven
jaren oud was, wierdt hij in een der voordeden van Londen
ter fchool befteld, bij KRISTIAAN RycK,^ie hem de grond-
beginzelen der griekfe, latijnfe en franfe talen leerde; terwijl
PTKTERNKLLA LANSBERG . een zeer geleerd meisje , hem in
het fchrijven en de muzijk onderwees.. Twaalf jaren bereikt
hebbende, liet zijn vader , die intusfen Predikant te Rotterdam
was geworden, hem in Holland komen, en zondt hem naar de
nieuw opgcrigte Hogefchool te Leijden; hier genoot hij het
onderwijs in de hebreeuwfe taal van HERMAN RENNECKER,
in de fraije letteren van JUSTUS LIPSIUS en BONAVENTURA VUL-
CANIUS, en in de theologie van WILLEM FEUQUIERE, LAM-
BERTUS DANEAU en anderen. Zijne letteroeffeningen hielden
hem bezig tot in *t jaar 1582, toen hij een aanvang maakte
fchoon nog maar 17 jaren oud, om zelve aan anderen onder­
wijs te geven. Hij deedt zulks eerst te Antwerpen, gedurende
drie- maanden, vervolgens te Oostende agt maanden, ts Mid­
delburg een gants jaar, en te Goes vijf jaren. Na verloop van
dezen tijd vernomen hebbende, dat 'er een Onderregents­
plaats in het fchool te Leijden open ftondt, vroeg hij 'er om,
en verkreeg die, hij maakte vlijtig gebruik van liet verblijf
in deze ftad, om zijne ftudien voort te zetten, en befteeddc
de ledige tijd, die hem van 't waarnemen zijner fchool, over­
bleef, om de kolieken der Profesforen bij te wonen.
Bb 2 Twee

$8( ïffiRTIUS. (PETRUS)'
Twee jaren later, vergezelde hij JUSTUS LIPSIUS naar Duhi*
feid, met voornemen, om aan TERONIMUS ZANCHTUS, ANTONV
Qi vmrr en andere geleerde Protestanten, dié zig roem ver­
worven hadden een bezoek te geven; doch te Frankfort ka*
mende, vernam hij dat beide overleden waren; dit deedt hem
beiluiten, om zfg te Heidclberg op te houden , zo ter oirzake
van dc beioemde Bibliotheek, die 'er toen ter tijd aanwezfg
yas,, als om nut te trekken uit de verkering met'de geleerde
• Mannc-n, welke zfg in die ftad bevonden. Hij maakte hier
• egter geen lang verblijf, want ondervindende, dat het klimaat
niet gunftfg voor zijn lighaamsgeftel was, vertrok hij naar
Strartslurg, alwaar hij enigen tijd zig bezig hieldt, om aan jon­
gelingen in k bijzonder onderwijs te geven, na daar toe vrïjr
beid van den Akademifen Senaat verkregen te hebben; en het
is zeer waarfchijnlijk, dat hij in deze ftad zijne redevoering
«leedt, cn ook liet drukken: met bc ScbigJjriö fel het naja*
gCil ban bril lïöcm. GmSe % MoJtfti* m af.petmaa Gloria.
Vervolgens wierdt hij door Curatoren van het Leijdfe Hoge­
fchool beroepen, tot de Regentsplaats m het nieuw aangelegde
Kollegie aldaar} hij nam het aan, doch deedt alvorens ene
reis, nicttegenftaande'het in den winter was, door Bohémeti,
0éfiih, Men en Rusland. Zijne nieuwsgierigheid voldaan
iijnde, nam hij bezit van zijne waardigheid te Leijden, dia
M
n
- e t l c , e r a e
» algemene goedkeuring waarnam. Voorts
wierdt hem het opzigt over de Akademife Bibliotheek toe­
vertrouwd; hij bragt dëze've het eerfte in orde, en fchikte
die in onderfékeidene klasfen; en, in 1595 deedt hij de cata?
jógus daar van drukken, met ene voorafgaande brief of ver-
h'andeüng, over de orde en het nuttige gebruik dat men van
ene Bibliotheek kan maken; onder den tijtel van s Nomenclatar
'Rjblhtheca Academies Lugduno Bstarce cum Epijiola de erdine e
?;•)•',•: rjH. Lugd. Bat. 1595. i
i>'M:,ii:n huwde hij met ANNA MARIA KUCHLIN, dogter van
JAN •RupHi.iN, Opperregent van het Staten Kollegie te Leij-.
é?H en deze in 1606 zijnde komen te fterven, wierdt BER-
Tfys in (tezelys plaatze aangefteld, welke post hij egter met
gro.

BERTIUS. (PETRUS)
gïote weerzin aanvaardde, de moeiten en verdrietetëkhedea
Voorziende, welke de uitceffening daar van-, hem •zoude wi-
'oirzaken; want hij was de .gevoelens van ARMIWIUS toege­
daan >, en zag zig daar door aan de haat dor GOMARISTEN bleofr
gefield. Dit bleek 't eerst door de lijkreden die hij den 2'i
'october röoo over ARMINIUS deedt. GOMARUS viel hem aa"n>
weike ge-
Vonden wordt aan het hoofd enes werks Van dezen 'geièeld^f
Man, getijtelt: tdrnica collatie per JJurt: 'hm j&föfëi3c© :Jt>

393
BERTIUS. (PETRUS)
Kio, de Prcedestinatione. Hij zegt op ene plaats van dezen
brief: „ dat de Doktoren, welke zig niet gefcbaamd hebben ,
„ om te fchrijven, dat GOD de menfehen zodanig gefchapen
„ heeft, dat zij kosten zondigen, maar ook op dat zij zouden
„ zondigen, doordien hij door geen ander middel tot zijn
„ doeleinde konde geraken, aan Keizer TIBERIUS geleken,
„ die wanneer hij ene maagd wilde doen om hals brengen,
„ 't welk tegens het gebruik der Romeinen ftreedt, hij haar
„ alvorens door den beul liet onteren;" en hij haalt bij
deze gelegenheid aan, PISCATOR advetfiïs SCHATMANN. Deze
wierdt hier knorrig over, en doopte deze aanhaling met den
naam van laster, en BERTIUS begreep verpligt te zijn, om zig
te verdedigen, 't welk hij deedt, met 't uitgeven van 't vol­
gende werk: Apologeticus ad Fratres Belgas, in quo Calumnix
crimen ipfi a JOANKO PISCATORE, Theologo Herbornenjï, imme-
rito impaüum dlluitur. Lugd. Bat. 1614. in kto. BERTIUS ban"
delt in de voorreden, over de wijze van twisten, over de
pligten, waar aan die genen welke twisten, zijn verbonden,
als mede over het ware middel, om regtmatig theologife ge­
fchillen te beoirdelen. De beroemde GROTIUS, dagt vrij gun-
ftig over dit werk, fchoon hij 'er nogthans dingen in vondt,
die beter waren gezwegen , of ten minften thans niet tijdig,
waren: Ómnia qua; adverfus PISCATOREM disputasti, veltementer
mild probari (perfcripfi); fed interim esje qiupd&m, qua; mild vs-
deantur intuta, certe ijntempestiva. BERTIUS'voegde bij dit werk,
ene verhandeling over de gefchiedenis van PELAOIUS; daar
GROTIUS gants niet over in zijn fclrik was; hij fchrijft ten dien
aanziene aan UITENGOCAART : „ welke kwaadaartige gevolg-
„ trekkingen zal men niet maken, over de wijze, waar op
„ den Schrijver, PELAGIUS zoekt te verdedigen, en hoe vele
„ vernieuwde onlusten zal zulks niet te wege kunnen bren-
„ gen:" hij laakt 'BERTIUS , de rust van kerk en ftaat opge-
offert te hebben, aan de begeerte om zijne verdraagzaam­
heid en geleertheid in 't openbaar te doen blijken; en hij kan
zig niet genoeg ver wondei en, dat BERTIUS ZO fpoedig het ver­
driet hadt vergeten, die de enkele tijtel van zijn boek over
de

feER'ïïÜS. '^PETRUS) §S?

39*
BERTIUS. (PETRUS)
jeugd iets anders hadt onderregt ? was zijn antwoord: „ dat
„ enige dingen in de Confesfie niet zo klaar waren uitgedrukt,
„ dat hij in die dingen iets voor zig zeiven hadt vastgeileld,
„ doch met vrijheid voor de jeugd, om anders te gevoelen."
Op de vraag, welke die dingen waren? antwoordde hij, „ zulks
„ nu niet te weten, maar verzogt vrijheid zijne papieren te
„ halen; " verklarende vervolgens, „ bij zijne Hellingen,
„'wegens de mooglijkheid van den afval der Heiligen, te
„ volharden, wijl de gehele oudheid daar mede overëen
„ kwam. Dat hij ook de vijf Artikelen der Remonftramen
„ aannam, maar die misfchien anders zou verklaren, en dat
.„ mooglijk geen twee Remonftranten die eveneens zouden
„ uitleggen." Verder klaagde hij, „ dat in het uitgeven van
„ zijne Diatribe, waar in bevonden was, dat hij verder ge-
„ gaan was dan de Remonftranten, ter kwader trouw gehan-
„ deld was; doch erkende egter het gevoelen der Regtvaardig-
maki?ig, zo als het daar was uitgedrukt," Op de vraag,
of hij Zijne feilen zou willen verbeteren, en de Sijnode voldoening
geven? was zijn antwoord, „ dat men hem eerst moest onder.
„ regten; want hem onbewust was, zig ergens in verlopen
„ te hebben. " Waar op hem door de Sijnode het H. Avond­
maal ontzegt werdt; en befloten dat de Kerkenraad van Leijden
zoude werkzaam zijn om hem beter te onderregten, en zo hij die
onderregting niet aannam, dat als dan de kerklijke Cenfure verder
bij trappen aan hem zoude geoeffent worden, tot de excommunica­
tie toe, welke zoude werden uitgefleld, tot de naaste particuliere
Sijnode, enz. BERTIUS vraagde , hier op, of de Sijnode voor­
nemens was, alle de genen, die de vijf Artikelen der Remon­
ftranten toeftemden en omhelsden, van het Avondmaal te
weren? Dan hem werdt geantwoord, dat zijn vonnis be.
rustte op zijne gevoelens, boven de vijf Artikelen gaande;
waar op hij uitborst: „ Nu mag ik zeggen, den dag be-
„ leefd te hebben, dat iemand van de tafel des Heren wordt
„ afgebannen, om een gevoelen, dat van de gehele oude
„ Kerk voor goed gekend is.. Ik kan niet begrijpen, dat de
„ magt der fleutelen zig zo ver uitftrekt."
BER-

BERTIUS. (PETRUS) 3

m SËRTÏÜS. (PETRUS)
lipfia. 1662. in iawfc en agter de CLUVERII IntroduUh fe
univrrfam Geographiam. 5. Imperium Caroii Magni £? ftül
r
« Dit is een Kaait, die ook in vièien
is gttdeSllj en in den Atlas van HONDIUS. Amfi. 1654. gé*
plaatst. 6. Varia Grlis univeifi & ejus parium, Tabulce XX-.
Geographice, ex antiq:-is Geographis £f Hijlorieis confeilae
PETRLM BERTIUM, in Ato. oblong*. Bij deze geographilè wer*
ken kan men nóg voegen, fclióon enigzints Van enen Vérfchib
lenden aait, dat gene, het welk hij ter gelegenheid van den
Dijk vervaardigde, die de Kardinaal RICHELIEU hadt doen
ïn- kên om de haver van Rochlle tè fluiten; zijnde getijte't :
De Aygeflus Pontibus hatleuus ad mare extruilis digestur»
Hovum. PtiriJHt* 1629, In 8V». en ook geplaatst in het tweede
Deel van de Nuvus Th-faurus Antiquitatum Romanarum van
SAI.I.EIVCRÉ.
Te Parijs gekomen zijnde , verzogt hij om de betaling Vari
ften jaar tiaétoiuent als Geographus, dat men hem fchuldig'was;
doch hij ontmoete daaromtrent zwarigheden. Den 11 juni)
hieldt BERTIUS ene bijeenkomst met de Piedikanten van Ohx-
renten-, en verzogt om het Avondmaal bij hun te mogen gér-
fcruiken, doch zij weigerden hem zulks. Dezé weigering
deedt hem gevoelig aan; enige Leraars van de Sorbonne maak­
ten gebruik van zijn harteleed, en dé behoeftigheid waar mé­
de hij hadt te wo'rftelen'; zij overreedden hem ten laatfiren,
om den Roomfen Godsdienst te omhelzen , en hij deedt open­
bare afzwering in handen van HENDRIK DE CONDY, Kardinaal
de Retz, Bisfchop van Parijs. De Heer BRANDT vei haait-,
dat hij op de zelvde dag van zijne afzwering een bezoek gaf
aan den Holland/en Ambasfadeur LANGERAK, aan wien hij met
een zeer treurig gelaat kennis gaf, van zijne Godsdienst-veran­
dering. Hij gaf voor, hier zedert lang reeds het befluit toè
te hebben genomen, niet alleen om de onenigheden ën gè>
Mveldige twisten die 'er tusfen de Remonftranten en Gomaristeü
plaats vonden, maar wel inzonderheid om dat het Sijrode van
Leijden, hem van de tafel des Heren hadt Uïtgeflcteft 5. eii
hem zelvs met de excommunicatie en affnijding als ledemaat
dier

•BERTIUS. (PETRUS) ^
der Kerke' bedreigd* De Ainbasfadeur, benevens de beroem­
de PIETER DU MOULIN, fielden al wat in h..n vermogen was
te werk, om BERTIUS van gedagten te doen veranderen; maar
te vergeefs. „ Hij beklaagde zig bitter over de handelwijze die
,, men ten zijnen aanziene hadt gehouden. Wanneer hij van zij-
,, ne Godsdienst-verandering fprak, zeide hij, dat liet geene
„ verwonderenswaardige zaak was; dat hij enkel tot de fchoot
5, van de oude Katholijke Kerk was te rug gekeerd, tot welke
de Kerkvaders hadden behoord. Hij-klaagde over zijne a-nn-
}, moede, die hem buiten ftaat ftelde om aan zijn huisgezin
s, het nodig onderhoud te verfchafien. Eindelijk beleed hij,
„ ene plegtige belofte aan de Leraars van de Sorbonne te hcb-
„ ben gedaan, in de hoop van ene bediening te bekomen enz."
Deze bijzonderheden worden gevonden, in ene brief, die de
Heer LANGERAK naar Holland zondt. BERTIUS zelv' fchreef
'er ook ene aan Gecommitteerde Raden van Holland, waar
in hij, na gezegd te hebben, dat hij tot de Roomfe belijdenis
Was overgegaan, 'er bijvoegt: „ Ik verwagt hier enige bedió-
„ ning, door middel van welk ik mijne dagen gerust zal kun-
nen Rijten, en mijn huisgezin doen beftaan, zijnde ik van
,, mijn beroep in Holland beroofd geworden, en onweerdig gere-
„ kend om enige bezigheid waar te nemen." Men ziet door
dit alles, dat verdriet en nooddruft, de gróte drijfveren zijn
geweest, die hem bewogen hebben, zodanig te handelen;
h welk nog meer wordt bevestigd,, door 't gene ROBBERT
EUSTACHIUS aan enen zijner vrienden fchrijft, hier in beftaan­
de: „ dat BERTIUS hem op den i julij is komen bezoeken;
„ dat hij hem verbazend ontroerd voorkwam; dat hij ftamel-
„ de, bleek was, van angst zweette, dat hij zugtte cn tranen
,, Hortte; en dat al wat hij fprak uitkwam, om zig over de
„ flegte bebandeling tc beklagen, die de Comaristen hem
„ hadden aangedaan: dat hij door enige weinige woorden die
„ hem ontfnapten, moet oirdelen, dat hij niet of ten min-
„ ften zeer weinig van gevoelen is veranderd, en dat hij om
geen andere reden is Rooms geworden, dan om aan een
„ beftaan te geraken, daar hij zedert langen tijd, op zulk
„ een 1

306 BERTIUS. (PETRUS)
„ een miferabele wijze om bedelde." Hxfitabat mifer turbafuf.
mimi, jam paliebat, jam Judabat, jam tïtubabat in iacesfu t jam.
Jüspirabat, jam laclirymabatur, neqtie quicquam qtiod opponent fiay
lebat praeter injurias iftorum Gomaristarum, quibus 'tam aterbi,
imo tam Jceleraté exagitatus habtenus fuisfet. Mihi tarnen juspicio
est, fermonïbus quibusdam illitis innixa, eum in Jententiis aut nihil ,
tui parum certè hatlenus mutasfe , nee alio fine in panes illai
tranfivisfe, quam ut fiipendiurfi faum ex cerario regio obtvierèt,
quod fcio quam miferé antea per tot dieram heb'domadas frufira.
inendicaverit. Dient nog aangemerkt, dat BAILLET in zijne
Jugemens des Scavans, Tom. VI. Part. i. p. 83. geheel den
bal misflaat, met te zeggen, „ dat BERTIUS reeds in Holland
„ Van Godsdienst is verandert."
Kort na dat BERTIUS het Roomfe geloof hadt omhelst, wierdi
hij tot Profesfor in' de welfprekentheid in het Kollegie van
Boncowt benoemd, alwaar hij bij het aanvaarden van zijne
bediening, op den 2 october ene redevoering deedt over dé
beweeggronden die hem tot de Roomfe belijdenis hadt deert
oveigaan. Deze redevoering die gedrukt is, voert tot tijtel}
Oratio, cur reliüa Leyda Parifios commigrarlt, (jf Haerefi repu-
didta Romino-Catholicam fidem amplexus fit.
Zijne huisvrouwe en 6 kinderen, die hij bij haar hadt ver­
wekt, en nog alle zeer jong, waren in Holland gebleven.
Zij befloot egter met haar gezin naar Parijs te gaan, en BER*
' TIUS liet haar volkomen vrijheid om in hare geioofsbelijdenisfe
te volharden; dan zij volgde reeds het jaar daar aan* in 1621
:zijn voorbeeld, en gelijk men gemakkelijk kan begrijpen,
Werden de kinderen in die zelvde ftroom weggerukt! Toert
men in Holland zijne geloofsbelijdenis verftond, fchreven de
hevigfte Contra-Remonftraiiten zulks als ene misdaad aan de
Arminianm toe; waar uit men ziet, tot welke flappen de
geest van partijfchap, en enen verkeerden ijver voor den gods-
dienst in ftaat is de mensch te geleiden, en aan hem niet al­
leen de iesfen van den zagtmoedigen en verdraagzamen JESUS
de infteller van den Christelijken Godsdienst, ten enemalert
uit het oog te doen verliezen, maar- zelvs de gemeenfte ftel^

BERTIUS. (PETRUS) 35/
ftgels van billijkheid met voeten te treden. De Zeloten onder
de Gmnaristen, zeiden van de Arminianen: „ dat het pausdon*
„ in hun hart verfcholen lag; dat hunne leer ingerigt was om.
„ die in te voeren; dat BERTIUS het eerfte voorbeeld hado
„ gegeven, en dat E^SCOPIUS, UITENBOGAARD, GREvrNKHO-
„ vius en de anderen, wel fpoedig zijn voorbeeld zouden vol-
„ gen." NIKLAAS VISSCIIER , een Boekverkoper te Amftel*
dam, die verfcheidene malen aldaar Diaken en Ouderling watf
geweest, fchaamde zig niet om een fpotprint over deze ge­
beurtenis in 't licht te geven, die tot fchande van het mensch-
dom verftrekt, en welke thans door de liefhebbers van prent"
.fronst, als ene zeldzaamheid wordt bewaard.
BERTIUS werdt zedert tot Hiflorlefchrijver van den Koning
aangefteld, en in 1625 werd: hij met ene Ieerftoel voorzien
als Koninglijke Profesfor extraordinaris in de mathefis- Hij
ftierf den 13 oftober 1629, jn het 64H0 jaar zijnes ouderdoms,
en wierdt in de Kerk der ongefchoeide Karmeliten begraven;
zijne vrouw overleefde hem tot in 1647.
Niemand kan ontkennen, of BERTIUS is een zeer geleerd en
werkzaam mensch geweest, doch die, om het in 't beste licht
te plaatzen, niet grondig fchijnt overtuigd te zijn geweest,
van de leer, waar in hij is opgevoed, en die hij als Regent>
van het Staten Kollegie te Leijden met zo veel ijver heeft ver­
dedigd. Hij liet vier zoons na, van drie welke zig in de or­
den der ongefchoeide Karmeliten begaven, hebben wij boven
gefproken. De vierde, ook JAN genaamd, die Benedictijner
Monnik was, heeft men nog een latijns fmeekfehrift van voor
handen, door den ouden BERTIUS gefteld, om voor hem do
Priorij van St. Denijs te Varennes te bekomen: Pro JOANNE
BERTIO ejus füio, Religiofo ordinis S. BenediÜi, in caufa Prkratus
S. Bitmyfü de Varennis ad Parlamentum Parifienfe Jura Sup-
plïcaüo. in 410. Uit al het aangevoerde fchijnt het te blijken,
dat BERTIUS ten cnemalen aan den Proteftantfcn Godsdienst
hadt vaarwel gezegd; en dat inzonderheid eigenbelang, dia
hem dezelve hadt doen verlaten, hem noopte, om zijne kin­
deren met alle zorgvuldigheid in het Roomfe geloof op te voe­
den,

£ | BERTIUS, (PETRUS)
dan, doordien zij zelvs zo verre gingen van zig tot Misfionai
ïisfen te doen gebruiken,
- Quid non mortalia peEtora cogis,
Auri facra fames.
Behalveu,. de reeds door ons in den loop van dit Artikel,
bijgebragte werken van dezen geleerden Man, zijn 'er nog
enige anderen, die men alle opgeteld vindt, in de Memoires
pour Jervir a VHijloire des Hommes illuftres^ par NICERON, Tom,
XXXI. p. 93-100. FABRKJII, Bibl. Grceca, Tom, III.
p. 414. Vossius, de Sciéntüs Matliemat. p, 260. & Jcq, FR,
SWEERTII, Athen. Belg. p. 602. JOH. FABRICII, Hift. Bibk
Part. III p. 399. & Part. V. p. 28. CRENII, Animadv. Philoh
Part, V. p. 250-255. GOTTL. KRANTZTUS ad Conringiüm. pv
218. P. BURMANNUS, major, ad Syllog. Epist. Tem, I. p. 578,
die op ene zonderlinge wijze van hem fpreekt, P. FREHERI %
Theatrum. Part. IV. p. 1524. met zijn Afbeeldzel. J. F. FOP­
PENS, Bibl. Belg. p. 953-955- bij wien men insgelijks zijn»
Afbeelding aantreft. Epijiola Ecclefiasticx & Theologie®. Amft..
1684. in jolio. p. 88. 386, 387. 630. C. SAXI, Onom. liter.
Pars IV. p. 4.9. fff -Anal. p. 569. J. G. DE CiiAUFEpié,
Nouv. Dictionaire, Tom. I. lett. B. p. 265-267. DAV. CLE­
MENT, Bibl. curleuje, Tom. III. p. 239, 240. PAQUOT,
Memok. litterair. Tom. XIV. p. 1-23. ORLEP.S , Befchr. van
Leijden. G. BRANDT , Hift. der Reformatie, I. II. en IV.. D.eel»
BAUDART, Kerk. en Wereldl.. Gefchkd. L. D, bL $8»
RECfty

E E Q ï S T E E
V A N DE
P E R S O N E N
W A A R V A N ÏN DIT D E E £
GEHANDELD WORDT.
Bladz, BladZj
Baacx (joachim), Rooms Baart (Pieter), Doktor in de
Priester te Utrecht. . I. Geneeskunde te Leeimar-
Baan (Jan de), Konstjchil- ^en. . . .19.
der. . . 1. Babuer (Theodoor), Konst-
Baan (Jakob de), Konstjchil- Jchiluer. . .
Ar, . . 5, Eaccareili, zie BakkereeJ.
Baanst, tüqud adelijk Ge- Baccius (Martinus),Aarts*
Jlagt. . . 7- priester te Iperen. . 11.
Baarland , beroemd adelijk Bacherius (Andreas Eïi-
Gejlagt. , . 8. gius), H ogieraar in - de
Baarland (Adriaan van), Regten te Bourges.. 12,
Hoogleraar in de• Weljpre- Bacherius (Jodocius), Ka.
kendheid. , 9. nw.nik te Erusjel. 12.
Baarland (Hubert van), Bacherius (Johannes Au-
Gmeesmeester te Namen. 9. gustinus), Prior van een
Baarland (Michiel van), Augustjner Klooster. 12.
'Regtsgeleerde. . ' 9. Bacherius (Petrus), Hoog-
Baarïand (Simon van), l^ar in de Godgeleerdheid
Letteroefenaar. . 1
I 0.
U L e m e n
' '> *h
Bacherius (Wolfert), Klerk
gaarde (Kaspar van), zie w n den Raadpenjionaris
Eaileus. Joh. de Witt. . 13.
Baarsdorp (Kornelis van) , Bach (Jacobus), Med. Dok-
Genees- en Karmerheer van tor. . • . 14.
%eizer Karei den V. 10. Bachiene (Johan Hendiik),
• Baarsdorp (Marinus), Rooms- Predikant te Utrecht. 14.
Pastoor te Biezelingen. 10. B ac
hiene (Philip Jan) ,
r- r r. - U N n Hoogleraar in de Godse-
(Amold), Raadsheer \ KrdheiA en Predikant"te
ffl' t Hop van Mechelen. 10, Utrecfa. 16
• ; \ Ba-

4Q0 R E G I S T E R .
Eladz.
Bachiene (Willem Albert),'
Hoogleraar en Predikant
te Mastidcht. . irj.
Bacx (Ramhout), Kanunnik
en Pastoor van de Kathedrale
Kerk te Antwerpen. 18.
Bacquere (Benedifhis de),
Prior van het Cisterienfer
Klooster tc Bsugge. 19.
Baculeto (Michiel de) ,
Hoogleraar in de Godgeleerdheid
te Keulen. 19.
Baden-'- Tranciscus), Konstfchüder.
. . 19.
Ba i S (Jodoeus), een geleerd
Boekdrukker. 21.
Baeex van Baerlandt (Adriaan),
Deken vanSt. Pieter
te Oirfchct. , 22.
Baecks, zie Baacx.
Baerle (Jan van) , Inquifiteur
Generaal. . 23.
Baers (Johannes), Predikant
te Scherpenzeel, te Fijnaart
&c. . . 24.
Baersdorp, zie Baarsdorp.
Baerfius (Hendrik)', Wiskonflenaar
cn Boekdrukker
te Leuven. , . 24.
Bagelaar (Joan), aanzienlijk
Burger te Amfteldam,
. . 24.
Baggaert (Johannes), Stads
Med. Doktor te Middelburg.
. . 24.
Ballieul (ASgidluS of Gillis
de), Kanunnik van St,
Pieter te Leuven. . 25,
Baillieur (Lodewijk Jofeph
de), Jefuit, , 26.
Bladz;
Bailleu, verhonden Edele. 26,
Baillij (Gesluin le), Ver-,
trouwde van den Hertog
van Rennenberg. . z6i
Baii'ij_ (David), Konstfchüder.
. . 28,
Bajus (Jacobus), Hoogleraar
in de Godgeleerdheid
te Leuren. . .
Bajus (Michiel), Hoogleraar
in de Godgeleerdheid
te Leuven. . . «o.
Bajus (Petrus), Advokaat. 31,
Bakc (Laurens) , beroemd
nederlands Digter. . 31.
Bakenesfe , voornaam Geflagt
in Kennemerland. 33.
Bakhuizen (Ludolf), Konstfchilder.
. .
Bakhuizen (Ludolf), Konstfchüder.
. . 27.
Bakker (Adriaan), Schout
te Haarlem. . . 3^
Bakker (Adriaan), Konstfchüder.
. . 4 o,
Bakker (Jakob) , Konstfchüder.
. . 40.
Bakker (Jan de), Priester
te Woerden. / . . 41.
Bakker (Kornelis Adriaanszoon)
, Penfionaris te
Zierikzee.. . , 4 2.
Bakker (Meeuwis Meindertszoon),
Uitvinder der
Kameelen om Schepen te
Vgten^ , . 42,
Bakkereel (Guiliam en Gillis),
Konstfchilders. 42.-
Balcï

R £ G I
BlaJz.
Balck (Dominikus), Hoogleraar
in de Regtsgeleerdheid
te Franeker. . 43,
Balck (Evei hard), Hoogleraar
in de Regtsgeleerdheid
te Harderwijk. 44.
Balbian (Josfe), Med. Doktor
te Gouda. . 46.
Falbian (Kornelis), Med.
Doktor. . . 46.
Balderik, Bisfchop van Utrecht.
. . 47.
Eajdeus (Philippus), Predikant
op Ceijlon. . 47.
Ialhinus, Bisfchop van
Utrecht. . . 47.
Balduinus de II, Bisfchop
van Utrecht. . 48.
Balduinus (Franci-cus) ,
Hoo leraar in de Godgeleerdheid.
. . 48.
Balduinus (Pafcnaii'is) ,
Brio-- van het Klooster
Pakittphin. . 60.
Balen (Rendrik var) ,
Konstfchüder. . 60.
Balen (Mathijs), Gefchiedfchrijver.
. .61.
Balen (Mathijs) , Konstfchüder.
. . 62.
Balen (Pieter Kristoffel
van), Gefchiedfehrijver. 63.
Balinghem (Antonij van),
Jefuit. . . 63.
Balinus (Johannes), Priester
te Wezel. . 63.
Baljuw (N.), Konstfchüder.
. , $4.
II, DEER
S T E R , ioï
Bladz-.
Ballaert (Michiel;, Hoogleraar
in de Godgeleerdheid.
. . 64,
Balling (Pieter), Priester
te Haarlem. . 64.
Balneavis (Henrij) , Lt.
KoIIonei bij 't regiment
van Stuart. . . 6$,
Balten (Pieter) , Konstfchüder.
. . 67.
Baltensz. (Frans), Boekdrukker
te Dordrecht. 67.
Balthafar Gerards, Moordenaar
van Prins Willem
den I. . . 67-
Baltin (Adriaan), Penfionaris
der fiad Brugge. 70»
Balduinus (Benediktus) ,
Bamboots, zie Laar CPietcr
van)
een geleer: e Schoenmaker. 48.
Bameester (Hans), Konstfchüder.
, . 70
Banelt (Johannes), Geestelijke
van de orden der
Kruisbroeders.- . 70;
Banjaart (Albe;t), Tegenfirever
van de Gravin Ada. 70.
Banjaart (Dirk Jansfen),
Schout van Hoorn. . 71,
Bank (Laurens) , Hoogleraar
in de Godgeleerdheid
te Franeker. . 74,
Bankert (Adriaan), Lt.
Admiraal van Zeeland. 74.
Bankert (Johan), Kapiteinter
zee. . . 78.
Bankert (Joost van Trappen)
, Kommandcur ter
zee. , 79.
Cc Bank-

R. E G I
Bladz,
Jïankhem (Jan van), Prefident
van den Hogenraad
in Holland.. < , 82,
Bankhem (Jan van), Badjuw
van \r Hage. , 83,
Banning (Frans), zie Kok,
Banning (Jan Bodecher),
Hoogleraar in de Wijsbegeerte
te Leijden. 84.
Bamrius (Johannes Albertus).
Priester en Mufikant
te Haarlem. , , 84.
Barbancon (Konftantijn) ,
Kloosterling van de orden
da; Kapucijnen. . 84.
Barbeijrac (Jan), Hoogleraar
in de Regten te Gronhgen.
, , 85.
Barbieux (Anthonij), Dominikaner
Monnik. . 80,
Bard (Petrus), Vikaris generaal
van de orden der
Coenobiters. . 87.
Bardes (Willem Dh'kszoon),
Schout van Amfteldam.
| . . 87.
Bardes (Willem), Burgewec
tef te Amfteldam. go.
Barends Parend), Geuze
Vrijbuiter. . , 02.
Barends (Willem), Kapitein
ter zee. . 92.
Barendzcn (Dirk), Kmist-
Jrhüdei;. , . pj,
Barendzoon (Herman) ,
Krankbezoeker te Amfteldam,
. , 94,
Barken (Niklaas), Profesjor
en predikant van. de hpog*
duitje Gemekte hi's Hage. 94,
g T E a,
Blad*
Bar'aeus (Kasper of Gaspar),
Hoogleraar in de
Wijsbegeerte te Amfteldam.
, , ' pj*
Barlaeus (Lambertus) ,
Hoogleraar in de Griekje
taal te Leijden. , 100.
Barlaeus (Melchior), een
geleerd Man. . 101.
Barlaimont (Gillis van),
Krijgsbevelhebber . ior.
Barlandus, zie Baarland.
Barlotte (Claude la) , •wakker
Krijgsheld. . 101»
Barneveld, zie Oldenbarneveld,
Barres (Anatolius de),
Kamerheer van Keizer Kar^l
den V. , I02.'
Bart (Jan), Kaper ter zee. 103»
Bartel Entes, zie Entes.
Bartels (Gerard), Konst-
Jchilder. , . 115.
Bartholomsi (Kornelis),
Kanunnik van de orden der
Augustijnen. . 113,
Bartoiet, Kon.tfchilder. 113.
Barueth (Johannes), Predikant
te Dordrecht. 113,
Barwell (Daniël Oftavius),
Schipbreukeling. , 114,
Barzauis (Gaspar) , Bekeerder
der Heidenen. 115,
Bas (Dirk), Burgemeester
te Amfteldam. . 115»
Bafelius (Jakob), Predikant:
te Vlisfingen, • . 116,
Bafelius (Jakob), Predikant
te Kerhvcrven. . xi6\

R E e ï
Bladz.
Bafelius (Niklaas) , Med.
Do tor en Chirurgijn tê
St. Wijnoxbergen. i: 6.
Bafelius (Pieter)j Dominikaner
Monnï . . ï 17.,
jgailliéus Marchetus fja>
kobus) , Gejchiedfhrijver.
-. •. tijs
Bafinus (Thomas)-, Aartsbisfchop
van C.cf rea. 117,
Bafius ( Johan nes.) > Secretaris
van Delft. . nS-,
Basnage (Jakobus), Predikant
in ae w.ilfe Gemeente
te Rotterdam. -. 110.
Basfée (Adam de la), Kanunnik
van St. Pie er te
Rijsfcl. . -. 123.
Basfce (Bonaventure de la),
Kapucijner Mvmük: 12 4-.
Basfeliers (Bakhafar), Prediker
behorende tot de orden
der Recolletten. \ 12 4-.
Basfen (Dirk Reinier van),
Burgemeester te Arnhem. 124.
Basfon (Adriaan), Regtsgeleerde
te Gouda. 125.
Bateliér (jakobus) , Remonftrants
Predikant in
's Hage. . 12 (Si
Baten (Hendrik), Kanunnik
en Zanger van de
Hoofdkerk te Luik. 127,
Batenburg (Gijsbert en
Diderik), edel Broederpiar,
op bevel \>an AIVa onthoofd:
: : I28>
Battinyius (Rudolphus) *
Med, Doktor en WiskonftenaaYi,
: ; ii>ö\
S T Ë R> tfj
Bladz,
Battus (Partei), door dé hiqufitie
vernlgd: -. tï$>
Br.fL.s (Jakobus), Secretar's
van Bergénopzoifn, -)-5 Hoogleraar
in i,e Godgeleerdheid. 139,
Bauhuis (Berhaïd) ffifuit, 140-,-
Eauldri \PauIus)* Hoogleraar
in de Krtei jke Gefchiedenis
te Uirechh i\'ï,
Baufe'e, een zeer -aanzien*
lijk Br bands Geflagt. i 4-f >
Beaux (Gaspar) , Predikant
in de walje C-etneente te
-Le-wwarden, \ 1455
Bax (Pauius en Marcelis),
een Broed-rpaar 'vrijheid*
minnende NedenandjeHeb
den. -. -. • ïï^
Baxius '(Niklaas)* Vikaris
te Antwerpen: • 4 471
Saijle (Pieter)_ :, Hoogleraar
in dc Wijsbegeerte -
te Rotterdam. t Hè-.
Paiju's i 'sh B'3ji&
té i t>&-

+Q4 R E G I S T E R .
Bladz,
Beatrix, zeer zonderling dooide
Goddelijke Voorzienigheid
bewaard. . 179.
Beaumont, aanzienlijk Hollands
Geflagt. . 18c.
Beaumont (Dirk van) , Burgemeester
te Dordrecht. 1S0.
Beaumont (Simon van),
Penfionaris der fifld Rotterdam.
. . 184.
Beaumont (Simon), Secretaris
der Staten van Holland.
. . . . 185.
Beaufardus (Petrus), Med.
, Doktor en Hoogleraar in de
' Mathefis te Leuven. 186.
Bcauvais (Remigius), een
Kapucijner Monnik en zeer
geagt Prediker. . 186.
Bebber (Izaak) , Doktor
in de Medicijnen te Dordreclit.
. . .186.
Becanus (Johannes Goropius)
, Med. Doktor te
Antwerpen. . .187.
.Becanus (Martinus) , beroemd
jefuit, Biegtvader
van Keizer Matthias. 190.
Becanus (Pieter), Kanunnik
te Aken. . 19?.
Becanus (Siwert), Karme-
liter Monnik. . 191.
Becanus (Willem), uitmuntend
Digter en Redenaar. 192.
Becardus (Johannes), Hoogleraar
in de Godgeleerdheid.
. . .192.
Becius (Johannes), Predikant
onc.tr 't kruis en
Hoogleraar te Middelburg.
. „ .192.
Bladz.
Beck (David), Konstfchil-
*r« * • -194.
Beek (Geertruijd Hendriks
van), ene gewaande Toveres
te Utrecht. . 195.
Beek (Johannes van), Kanunnik
te Utrecht. 197.
Beek (Kornelis), Kanunnik
en Prior te Utrecht. 198.
Beek (Pieter van), Stigter -
van een Hofje te Amfteldam.
. . . igg.
Beeke (Johan van der),
Burgemeester te Deventer. J99.
Beekman (Izaak), Rektor
der latijnfe fcholen en voornaam
Mathemst'cus te
Dordrecht. . , . 203.
Beekman (Martinus), Drosfaard
en Dijkgraav van
Asperen. . . 205.
Beeldemaker (Frans), Konstfchüder.
. . 205.
Becldemaker (Johannes) ,
Konstfchüder. . 206.
Beels (Leonard), Predikant
te Amfteldam. . 207.
Beels (Marten Adriaan),
Burgemeester te Amfteldam.
. . . 207.
Beer (Aart de), Konstfchüder.
. . 210.
Beer (Boudewijn de), Pastoor
der Hoofdkerk te Gent. 210,
Beer (Jan de), Rektor van
St. Servaas te Mastricht. '21a.
Beer _ (Joost de) , Konstfchüder.
. , 210-
Beerendrecht (Jan van),
Schout te Leijden. 211.
Bee-

R E e Ï S T E R * f05
Bladz.
Beeringg (Gregorius) ,
Konstfchüder. -. iïh
Beerwoud , Bevelhebber te'
Bergenopzoom. •> aft»
Bega (Kornelis),, Konst-
Jchilder. - > 2II.
Begijn (Abraham), Konstfchüder.
' -. •• 2i 2
°
Beirlinck, sie Beijerlinck.
Beiling (Albert), Krijgsbe>
velhebber. -. -213.
Beima, zie Beijma.
Beintema van Peima (Johannes
Ignatius Worp),
Med, Doktor, . 214.
Beisfelaar (Martinus) ,
Predikant te Vlisfingen. 215.
Beke (Rudolf van der) ,
'Digter en Hijloriefdiri^
ver. ., - . 216.
gekker (Balthafar)-, Predikant
te Amfleldmn. 216.
Bekker (Johannes Hendrik)
, Predikant te Jelfum.
-. 244.
Bel (Johannes de) , Priester
en Kanunfiik van St.
i.Limberts Kerk te Luik. 245.
Bell (f heodorus van der) ,
Predikant teRhijnsburg. 245.
Bellamij (Jakob), Student
in de Theologie. -. 246.
Belle (Jan "van), een Man
uit den bargerfiand -te
.Haarlem. . . 255.
^ellecheie (Jakob), Prefident
van het Hol' Provinciaal
Van Utrecht. 255.
Bellegambe (Francois) ,
Jejuiu , •. 255.
Blada,
Bellegarde (Gabrïël duParc
de)-, Kanumih . 25'5.
Bellemans '(Daniel),-Pne>
ter en Parochiaan in de
Heerlijkheid van Horsfen. 255,.
Bellerus (Johannes) , een
geleerd Man en Boekdrukker
te Antwerpen. 2U».
-Bellighem (Perfevald van),
een blindgeborene Letteroeffenaar.
, 2;'öo.
Bellocasfius (Steven), Secretaris
van het Kapittel
• St. Donatus te Brugge. 2ÖI 5
Bemmel (Abraham van),
Klerk ter Secretarije van
•Amersfoort. •. •. 261*
Bemmel \ Willem Tan) ,
Konstfchilder. . 262-.
SBcmpdc ( ]01 daan of Gerard
van den), Dominikaner
Monnik te Brugge, 262,
Ben E bertz. '(Ysbrand) ,
Vroedfchap der ftad Amfteldam.
•. , 263.
Benedixius (Dominikus) ,
Aaitsdiaken te Leeuwar-
•den. * t 263.
Beninga '(Eggerik), Hoveling
van Grimarfum &C, 265.
Beninga (Sicko), Bouwmeester
en Raadsheer te Groningen.
; -o 2'

£06 R E G I S T E Pv.
Bladz,
Benning Janszoon (Jan),
Schout te Amfteldam. 271.
Bentink (Alexander), Heer
van Aller '&c. . 280.
Bentink (Alexander), Raad
to 't Hof van Gelderland
en Burgemeester van Amlm.
. . 281.
Bentink (Alexander), Burgmeester
en Hoogfchout
iitn, Arnhem. , _ 2$t.
Bladz.
Bentink (Andries). 2-82.
Benning (Johannes), Lid
van den Hogen Raad te
Mechelen. . . 272.
Benning (Stans), Burger
te 'Amfteldam. . 272.
Bennius (Johannes), Rooms-
Pastoor te A T
• Bentink (Berent Hendrik),
Dingwaardèr van de Hogebank
van JufHtie, en Lt.
StadJiouder aer Lenen van
• Overijsfel. . - . 2&e,
Bentink (Berent), Heer van-
Diepenheim en Proost. te
oo'rdwijk. 272.'
-Benpit (Eiias), Predikant
ttt de watje Gemeente te
Delft. . . 2 7 2 >
Deventer. . .284.
Bentink (Eufebius), Heer
van te-n Velde en Werkeren.
. . 285..
Benoijt (Leonard), Onder­ Bentink (Eufebius Bortekenaar
van het 'Vertoond chard), Heer van Sch on-
dn Edelen. . 276. heten, Hoogfchout in Mas.
Benscoop (Arent van), een tricht . 285,
der f amengefpannen Edelen Bentink (Evert), Heer van
tegens Graav Floris den
V- . . 276. Benfius (Johannes), Leraar
in de fraije letteren te
Straatsburg. . 277.
Bent (Johannes van der),
Konstfchüder. . 277.
Berkèlenkamp. . 285.
Bentink (Filip), Gouverneur
van Stralen. . 285.
Bentink (Gerard Adolf),
Heer van Berkèlenkamp. 286.
Bentink (Godewijn en Jan),
de bekende oudften van dit
Bentbem (Ernst
Gfaav van).
Willem
. 278.
Geflagt. . . 286.
Bentink (Hendrik), bijge­
Bentink, oud en vermaard naamd de Beste. 287.
Geflagt. , 270. Bentink (Hendrik), Land­
Bentink (Adolf), Heer van drost van Zalland. 287»
Berrinkhuizen £fV. 280. Bentink (Hendrik), Land­
Bentink (Alard) , Raad en drost van Zalland. 287.
Hofmeester van Koningimte Bentink (Hendrik), Koïlo-
Margriet. . . 280. 'nel te paard, en Drost van
Twente. . , 28f>
Bentink (Hendrik), Heer
tot Lettwenberg en Landdrost
van de Veluwe. 288. •
Bentink (Hendrik), Drosfaart
van Woudrifhem en
Kuilenburg. , 289.
Bcrr

& E G I
Bladz.
Bertink (Hendrik), Grave
van Portlanden Gouverneur
van Jamaika. . 289-
Bentink (Hendrik Adolph),
Drost van Yfeimuiden,
Hoofdfchout van Mastricht,
Raad en Reutemeester generaal
der Beden in Braband.
. . 289-
Bentink (Hendrik Frederik),
Heer vanGenswaart
en Barleham. . 290.
Bentink . (Jan), Heer van
Berrinkhuizen. . 290.
Bentink (Jan of Johan),
Stalmeester en Gunfteling
van Karei , Hertog van
Gelder. . . 290.'
Bentink (Jan Willem) ,
Heer van Urummelen en
Rhoon, Graav van Portland
&c. . . 291.
Bentink (Maarten), KoIIonei
in dienst van den Koning
van Spanjen. 300.
S T E R . faf
Bladz.
Bentink (Willem). 301.
Bentink (Willem van Zuilen)
, Rigter van 't Oldebrock
op dc Veluwe. 301.
Bentink ' (Willem) , Lt.
KoIIonei. . 30L
Bentink (Willem), Drost
van Emden. , 30L
Bentink (Willem), Kapitein.
. . 302.
Bentink (Willem), Heer
van Rhroon enPendrecht,
befchreven in de orden van
de Ridderfchap in Holland.
. . 30Z.
Bentink (Wolf), Heer van
Werkeren, Landdrost van
Vollenhove. . 304."
Rentink (Wolf). totLangevelslo.
. . . 304.
Bentink (Wolter Jan Gerrit),
extraordinair Schout-
Bentink (Johan) , gebijbij-nagt
voor het Kollegie
naamd de Onbefcheidene. 298.
te Amfteldam, . 305;.
Bentink (Johan) , gebij-
Bentink (Zeno Arend),
naamd de Beste. 258.
Gcneraal-Majoorvan de In­
Bentink (Karei), Landrenfanterie , en Kommandeur
te-meester van de Vei uwe. 289. van Mastricht. . 308.
Bentink (Karei), Heer tot
Berenkamp. . 209.
Bentivoglio (Guido), Gefchiedfckrijver.
. 309,
Bentink (Lambert), Rente- Bentzma (Pieter Eoetïus),
meester van de kloostergoe­
Rooms-Pastcor teBoxum. 313.'
deren van Monnikhuizen. 299.
Berchem (Lambertus van),
Bentink (Leonard) , Gou­ Gijmnafiarch en Rektor der
verneur van Alfen. 299. latijnfe fcholen in 's Hertogenbosch.
, 313.
Berchem (Niklaas van),
Kon-tfclülder. , 313-
Bentink (Steven), Burge Berchem (Willem van) ,
meester te Zutfen. 3:0. Kanunnik van de St. Ste­
Benrink (Willem). 300. vens Kerk te Nijmegen. 315.
Cc 4 Eer-

Bladz.
'Berchem en Ranst, een oud
& E C I S • T IC R,
adelijk Geflagt. 316.
Bercht (Joannes van) , Kanunnik
van St. Suipitius
Kerk te Diest. . 317.
Berckelaar (Joannes), een
geleerd Man in 's Hertogenbosch.
. 317.
Berg (Willem van den),
Bevelhebber in dienst van
de Nederlander* , .324.
Berg (Jan of Johan van
den), Burgmeester te Leijden.
. . 327.
Berg (Jan van den) ,
Ko;:.'tfcldldcr. . .328.
Berg (Izaak van den),
Regtsgeleerde. . 328'
Berg (Matthijs van den),
KonstfcMlder. * 329.
Berg '(Theodoor Kornelis Berk (Huijbert). „ 339.
van den), Rektor der la­
Berk (johan), Burgemeester
tijnfe fcholen te Utrecht. 329.
Berge (Rutger ten), Student
te Groningen. . 330.
Bergen (Adriaan Jansz.
van) , zie Adriaan Jansz.
Bergen (Dirk van), Konstfchüder.
. . 331..
Bergen (Gerardus van) ,
Stads Med. Doktor te Antwerpen.
. .332.
Bergen (Lodewijk van),
Onder-Admiraal der Nederlandfe
vloot. . 33^
Bergh (Franck van den),
Ranlsheer Ju 't Hof van
Holland en naderhand te
Mechelen. . 333,
Berghen (Anthomj van),
fierefteijn (Panwels van), Abt van St. Battims, 334,
Burgemeester te Delft. 317. Berghen (Maximiliaan
Berg '(Graven van den), van), Kanunnik te Meche­
of's Herenberg. 319. len. . . . 334.
Berg (Hendrik van den), Berghen (Paulus), Jefuit,
eerst Bevelhebber in dienst Zendeling te Leeuwarden. 335,,
van Spanjen, en naderhand Bergheijck (Arnold van),
in die der Nederlanden. .322. Leraar in de fraije letteren
te Anguien. , 335^
Beringhen (Rndoif van),
Hoogleraar in het Kerkelijk
regt te Leuven. 335,
Berk, oud aanzienlijk Ge-
* - .337,
Berk (Diik). ; 33^
Berk (Diik), Burgemeester
te Dordrecht. , 338,
Berk (Ger rit) , Secretaris van
de Admiraliteit te Rotterdam.
, » 338,
te Dordreclit. , 339,
Berk (Johan), Contrarolleitr
van de convoljen en licenten
te Hoorn. .339»'
Berk (Johan) , Secretaris en
Penfionaris te Dordrecht. 340.
Berk (Johan), Sxretaris en
Penfionaris te Dordrecht. 341,'
Berk (Matthijs), Penfionaris
te Dordreclit. .341.

R E G I S T E R ,
Bladz.
Berk (Pompejus), Burgemeester
te Dordrecht. 34.2.
Berk (Niklaas van) , Lid
der Regering vanUtrecht. 344.
Berkel of Berckel (Engelbert
Francois van) ,
Penfionaris te Amfteldam. 345.
Berkenrode, aloud adelijk
Geflagt. . . 345-
Berkheiden (Gerrit), Konstfchüder.
. . 355-
Berkheiden 1
(Job) , Konstfchüder.
. - 356.
Berkhout (Adriaan Teding
van), Raadsheer in het
Hof van Holland. 359-
Berkman (Hendrik), Konstfchüder.
. . 361.
Berkum (Hendrik van) ,
Booms-F'astoor te Sclioon-
• hoven. . .361.
Berlikom (Andreas van). 362.
Berlikom (Boudewijn) ,
eerfte Griffier van het Hof
van Braband in 'sHage. 362.
Berlo of Bierloo, Ondertekenaar
van 't Verbond der
Edelen. . . 363.
Bernard (Jacobus), Hoogleraar
in de Wijsbegeerte
en Predikant in de walfe
Gemeente te Leijden. 363.
Bernard (Johannes Stephanus),
Med. Doktor. 367.
Bernard (Willem), beroemd
Gidgeleerde. . 368.
4*9
Bladz-
Bernards (Wilmar), Hoogleraar
in het Kerkelijk
regt te Leuven. 3

BERIGT VOOR DEN BINDER,
De PLAATEN te plaatzen in 't II. DEEL.
I. Pourtrait van G BARLEUS. . Bladz. 96.
II. van JAN BART. . , i o 4 i
III. van H. Graav v. D. BERGH. —• - 322.
IV. van PETRUS BERTIUS. —.- ««8.