Amersfoort Onder Ons 26 - Appelmarkt - Amersfoort op de Kaart

archeologie
26
Amersfoort onder ons
Appelmarkt
Archeologisch onderzoek op
een plein in de binnenstad,
voorafgaand aan de plaatsing van
ondergrondse afvalcontainers.
Centrum voor Archeologie
Gemeente Amersfoort
april 2011

Amersfoort onder ons
Appelmarkt
Archeologisch onderzoek op
een plein in de binnenstad,
voorafgaand aan de plaatsing van
ondergrondse afvalcontainers.
Centrum voor Archeologie
Gemeente Amersfoort
april 2011

Onderzoeksgegevens
Onderzoek: Afvalberging Appelmarkt
CIS-code / OM nr.: 32432
SIC: AP’08
Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort
Uitvoerder Centrum voor Archeologie, Gemeente Amersfoort
Datum onderzoek: 8-12-2008 t/m 16-12-2008 en 18-5-2009 t/m 16-10-2009
Locatie / adres: Appelmarkt, Amersfoort
Perceel: 7995
Gemeente: Amersfoort
Provincie: Utrecht
Kaartblad: 32B (Amersfoort)
ABP: 12, Binnenstad
CMA / AMK: Hoge waarde (monumentnr. 12.282)
Coördinaten (RDstelsel): centrum: x 155.217, y 463.238, nw-hoek: x 155.517, y 463.351,
no-hoek: x 155.232, y 463.239, z-hoek: x 155.213, y 463.223
Omvang: onderzoeksgebied: circa 445 m2 De originele onderzoeksadministratie en de vondsten bevinden zich
in het archeologisch archief en depot van de Gemeente Amersfoort.
colofon:
Amersfoort onder ons 26
ISSN: 1872-5945
© april 2011
uitgave: Centrum voor Archeologie (CAR), Gemeente Amersfoort
tekst: drs. M.K. Wijker
foto’s: Centrum voor Archeologie, Gemeente Amersfoort (tenzij anders vermeld)
tekeningen: Centrum voor Archeologie, Gemeente Amersfoort (tenzij anders vermeld)
historisch kaart- en beeldmateriaal: Archief Eemland (tenzij anders vermeld)
vormgeving: drs. T. d’Hollosy
druk: Mailfors BV
Amersfoort onder ons is de reeks waarin het Centrum voor Archeologie van de Gemeente Amersfoort de
standaard eindrapportages (zoals bedoeld in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) van de door
hun uitgevoerde archeologische onderzoeken publiceert. De reeks staat onder redactie en autorisatie van
de stadsarcheologen van de Gemeente Amersfoort: mevr. drs. F.M.E. Snieder en dhr. drs. T. d’Hollosy.

Inhoud
Inhoud
Voorwoord
Inleiding
De locatie
De landschappelijke situatie
De historische context
De archeologische omgeving
Het onderzoek
Het resultaat
De vondsten
Synthese
Conclusie
Nawoord
Literatuur
Bijlagen
3
5
7
8
9
10
16
20
24
54
70
74
80
82
84
afbeelding 1, uitsnede uit de
topografische kaart van 2006 met
daarop de binnenstad van Amersfoort
en omgeving en de locatie van het
onderzoeksgebied (in rood).
3
INHOUD

afbeelding 2, De Appelmarkt tijdens het archeologisch onderzoek
(foto Ronald Kersten).

Voorwoord
Het is 2009 en Amersfoort viert uitbundig haar 750 ste verjaardag. De stad
staat een jaar lang bol van de feestelijkheden en wij - de stadsarcheologen
van Amersfoort - hebben een grote opgraving op de planning staan,
midden in het historische centrum van de oude stad.
Met weinig moeite zijn ook de meest kritische tegenstanders ervan te
overtuigen dat het onderzoek doorgang moet vinden omdat het juist zeer
goed binnen de festiviteiten past: er is geen beter moment denkbaar om
750 jaar aan geschiedenis (en misschien wel meer) zichtbaar te maken.
Beloofd moet wél worden om extra nadruk te leggen op de publieks -
mogelijkheden van het onderzoek en hierbij flink uit te pakken.
Alsof een opgraving in de binnenstad óóit onopgemerkt blijft...
We plaatsten met opzet lage hekken en informatieborden om de opgraving
en er waren iedere dag extra medewerkers aan om tekst en uitleg aan
de vele toeschouwers te geven. Locale, regionale en nationale media,
burgers en buitenlui, collega-archeologen, mede-ambtenaren, bestuurlijke
én kerkelijke leiders trokken in een lange stoet aan de opgraving voorbij,
soms met honderden per dag. En met al die aandacht kwam ook het
enthousiasme: ongemerkt waren de omstandigheden ontstaan waarin de
burgemeester en wethouders door de bevolking werden gevraagd al het
muurwerk te beschermen; waarin plannen voor glasplaatbestrating werden
aangedragen en waarin een klein, middeleeuws varkentje kon uitgroeien
tot een locale beroemdheid.
De opgraving is zeker een memorabel feest geworden en niet in de
laatste plaats voor de opgravers zelf. Door het enthousiasme van al die
mensen langs de hekken, leerden ze wederom:
Archeologie lééft in Amersfoort.
Francien Snieder, Maarten van Dijk en Timo d’Hollosy,
de stadsarcheologen van Amersfoort.

4 afbeelding 3, de Appelmarkt rond 1910,
gezien in de richting van de Muurhuizen
(bron: Archief Eemland).

Inleiding
De gemeente Amersfoort wil op verschillende
plaatsen in de historische binnenstad meer
dan 100 ondergrondse afvalcontainers
plaatsen. De Appelmarkt is de eerste locatie
waar een dergelijk systeem zal worden
geplaatst. Na plaatsing zal het hele plein
heringericht worden. Hierbij zullen onder
andere op een drietal verschillende plekken
bomen op het plein worden geplant.
Het plaatsen van de containers en het
planten van de bomen zal het archeologisch
bodemarchief ter plekke verstoren of zelfs
helemaal vernietigen.
Verwachting en verplichting
Naar verwachting bevinden zich binnen het
plangebied archeologische resten; het
gebied ligt immers binnen het historische
centrum van Amersfoort en heeft een hoge
archeologische waarde. De kans dat tijdens
graafwerkzaamheden archeologische resten
worden aangetroffen is vrijwel zeker. De
hele Amersfoortse binnenstad is om die
reden als Archeologisch Belangrijke Plaats
(ABP 12) aangewezen en valt daarmee
onder de Monumentenverordening van de
Gemeente Amersfoort. Voor ABP’s geldt
dat alle bodemverstorende werkzaamheden
dieper dan 30 centimeter zonder tussenkomst
van de gemeentelijke archeologen
niet zijn toegestaan.
Archeologisch onderzoek
De geplande graafwerkzaamheden
omvatten diverse kleine ingrepen die alle
afzonderlijk onder zocht dienden te worden.
Het probleem bij dergelijke kleine onder -
zoeken is dat ze archeologisch zeer moeilijk
te interpreteren zijn en ook het onderlinge
verband ontbreekt. Bij een zodanige
versnippering van het archeologisch
onderzoek van het bodemarchief gaat
zeer veel informatie verloren. In overleg
is daarom besloten het plein in zijn geheel
archeologisch te onderzoeken.
Het onderzoek is tussen december
2008 en oktober 2009 in verschillende
fases uitgevoerd door het Centrum voor
Archeologie van de Gemeente Amersfoort
en stond onder de verantwoording van
mevr. drs. F. Snieder en dhr. drs. T. d’Hollosy.
De dagelijkse leiding lag in de handen van
dhr. drs. M.K. Wijker, hierbij afwisselend
geassisteerd door mevr. T.S. Stolk MA,
dhr. drs. S. Brussé en mevr. I. Delwel.
De opgravingsploeg bestond voorts uit enkele
vaste medewerkers van de Centrum voor
Archeologie. Het grondwerk is uitgevoerd
door J. Ruitenbeek v.o.f. uit Amersfoort.
De resulaten van onderzoek zijn uitgewerkt
door -, en onder leiding van dhr. M.K. Wijker,
het aardewerk is onderzocht door
mevr. W. van den Heuvel en dhr. A. Clazing,
het bot door dhr. H. de Boer, het glas door
mevr. W. van den Heuvel, het bouwmateriaal
en natuursteen door dhr. H. van den Hauten,
hout en leer door dhr. G. Boekenoogen, het
pijpaardewerk door mevr. S. van der Linde, en
het metaal door dhr. H. de Jong. Het
historisch onderzoek is gedaan door
dhr. A. Clazing en dhr. A. van der Glas. De
overige vondst- en gegevensverwerking is
uitgevoerd door de vaste medewerkers van
het Centrum voor Archeologie.
Resultaat
Dit rapport bevat de resultaten van het
historisch en het archeologisch onderzoek.
7
INLEIDING

8
DE LOCATIE
afbeelding 4, luchtfoto uit 2005 van de
historische binnenstad van
Amersfoort met de locatie van het
onderzoeksgebied (in rood).
afbeelding 5, detail uit de luchtfoto uit
2005 van de Appelmarkt en omgeving,
met de locatie van het onderzoeks -
gebied (in rood) en enkele toponiemen
(in geel). De locatie is bij veel
archeologen wel bekend: aan de
oostzijde van de Kerkstraat is de
bebouwing (met glazen koepel)
van de voormalige Rijksdienst voor
Oudheidkundig Bodemonderzoek
(R.O.B.) te zien en in één van de
panden aan de westzijde van dezelfde
straat hebben ruim 10 jaar lang de
stadsarcheologen van Amersfoort hun
onderkomen gehad.
De locatie
Plangebied
De Appelmarkt ligt in het historisch centrum
van middeleeuws Amersfoort. Het is een
driehoekig plein dat ligt tussen Groenmarkt,
Havik en Muurhuizen. De Appelmarkt wordt
aan drie zijden omgeven door straten met
woonhuizen en een aantal bedrijven.
Onderzoeksgebied
Het onderzoeks gebied is kleiner dan het
volledige plan gebied: het bodemarchief
onder de straten wordt niet bedreigd en is
derhalve niet onderzocht.
Muurhuizen
Havik
Papenhofstede Groenmarkt
St. Joriskerk
Muurhuizen
Appelmarkt
Waag
Recent gebruik
Voorafgaand aan het onderzoek was de
Appelmarkt een bestraat plein en
(gedeeltelijk) in gebruik als terras.
Toekomstig gebruik
Op het plein komen vier ondergrondse
afvalcontainers (2x2 meter). Deze zullen
tot 3 meter diep worden ingegraven. Ook
worden er op de hoekpunten van het plein
bomen geplaatst, waarvoor gaten van 1x1
meter worden gegraven met een diepte van
1 meter.
Kerkstraat
Muurhuizen

De landschappelijke situatie
Stuwwal en vallei
Amersfoort ligt gedeeltelijk op een hoogte,
een uitloper van de Utrechtse heuvelrug en
deels in de laagte van de Gelderse vallei.
Het reliëf heeft zijn vorm grotendeels
gekregen aan het einde van de voorlaatste
ijstijd (Saalien, 236.000- 126.000 v. Chr.,
ook wel Riss-glaciaal genoemd), toen het
landijs tot aan Midden-Nederland reikte. De
ijsmassa stuwde de bevroren ondergrond
omhoog en vormde zo de stuwwallen, die
we kennen als de Utrechtse Heuvelrug en
het Veluwe-Massief. Het binnen de stuwwal
uitgeslepen bekken vormde de basis van
de Gelderse Vallei.
Dekzand
Poolwinden verplaatsten tijdens de
laatste ijstijd (‘Weichselien’, 116.000 tot
11.500 jaar geleden), waarbij het ijs ons
land niet bereikte, enorme hoeveelheden
zand waarmee het bekken vol stoof.
Tijdens opeenvolgende stuif-fasen werd
een vlakke deken van zand (dekzand) met
daarop duinen (dekzandruggen) afgezet.
Beeklopen
Diverse beken zochten tussen de dekzand -
ruggen hun weg. Ter hoogte van het huidige
Amersfoort komt een aantal van hen vanuit
het zuidoosten bij elkaar en stroomt sindsdien
gezamenlijk als de rivier de Eem
verder naar het noorden. Hoe de beken
oorspronkelijk tussen de hoogtes in het
binnenstedelijk gebied van Amersfoort
door stroomden is al jaren één van de
archeologische onderzoeksdoelen.
Hoogte en reliëf
In en om het lage en natte gebied van de
Gelderse Vallei kwamen de hoogtes van de
stuwwal en dekzandruggen als eerste voor
bewoning in aanmerking; de mens heeft
zich vanaf de Prehistorie op deze droge
plekken gevestigd. Het is niet verwonderlijk
dat de oudste landwegen juist over deze
hoogtes lopen.
In het huidige stadsbeeld van
Amersfoort zijn de hoogtes van de
dekzand ruggen nog steeds herkenbaar;
bijvoorbeeld bij de Hof, Varkensmarkt,
Bloemendalse straat, Langestraat en Kamp.
Onderzoeksgebied
Op de geomorfologische kaart
van Nederland ligt het onderzoeks -
gebied in ongekarteerd gebied (wegens
bebouwde kom, binnenstad). 1 Hetzelfde
geldt voor de bodemkaart van Nederland,
waardoor niet alleen het bodemtype maar
ook de grondwatertrap onbekend is. 2 De
hoogtelijnen van het onderzoeksgebied
liggen tussen 2.15 en 2.40 m +NAP.
1 Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1:50.000, Stichting voor Bodemkartering 1977, blad 32 Amersfoort.
2 Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, Stichting voor Bodemkartering 1966, blad 32 West Amersfoort.
afbeelding 6, uitsnede uit de
geo morfologische kaart met daarop
in rood de stuwwal weergegeven, in
geel de dekzandvlaktes met de
dekzandruggen (geel gespikkeld) en in
bruin de beekdalen met de beken. Het
niet gekarteerde deel (de bebouwde
kom) is wit. De rode cirkel markeert de
locatie van het onderzoeksgebied.
afbeelding 7, Amersfoort en omgeving,
beeklopen en stuwwal.
9
DE LANDSCHAPPELIJKE SITUATIE

10
DE HISTORISCHE CONTEXT
afbeelding 8, de natuurlijke Eemloop
(blauw), enkele oude wegen (bruin),
de mogelijke locaties van de voorde(s)
(cirkels) en de tracés van beide
stadsmuren (in rood) ingetekend op
de (bij)kaart van Jacob van Deventer uit
1560. De lichtblauwe cirkel markeert de
locatie van de Sint Joriskerk en daarmee
ook de vermoedelijke locatie van
de bisschoppelijke hof. De rode
driehoek betreft de Appelmarkt.
De historische context
De Appelmarkt ligt in het historische centrum
van Amersfoort, een stad met een middeleeuwse
oorsprong. Geschreven bronnen
gaan terug tot het begin van de 11 de eeuw.
Voorde en nederzetting
Aan het begin van de Late Middeleeuwen
lag aan de voet van de Utrechtse heuvelrug
een boeren nederzetting met akkerland.
Deze nederzetting groeide uit tot de huidige
stad Amersfoort. De vroegste vermelding van
deze plek dateert uit 1028; in een oorkonde
wordt gesproken over: akkerland te
Amersfoirde. De naam betekent ‘voorde door
de Amer’ en duidt op een doorwaadbare
plaats (voorde) door de rivier de Eem
(Amer); de plek waar men het natte, laag -
gelegen gebied het beste kon oversteken.
3 Kemperink 2009, pp. 64 en 65.
Hofstede
De kruising van bovengenoemde landroutes
met het water werd een belangrijke en
strategische plek waar de bisschop van
Utrecht een hof vestigde om vandaar uit het
nog woeste gebied van de Gelderse Vallei
te ontginnen en te besturen. De hofstede
werd bewoond door een voogd, die in naam
en opdracht van de bisschop handelde.
De boeren uit de omgeving brachten hier
hun tienden (belastingen) in natura, die
vervolgens naar Utrecht werden vervoerd.
De voogd (of meier) behoorde tot de stand
van de ministrialen, die in de loop van de
12 de eeuw een erfelijke positie bereikten.
De vroegste betrouwbare bron vermeldt
Hendrik van Amersfoort als voogd in een
oorkonde van 1227. 3 Hoe lang het geslacht
Van Amersfoort al op de hofstede in functie
was en hoe lang de hofstede hier gevestigd
was weten we niet. De vroegste vermelding
van de ontginningen dateert uit 1132, maar
zal waarschijnlijk al eerder zijn begonnen.
De hofstede zal vóór deze ontginningen
zijn gebouwd.
De hofstede lag strategisch, moest goed
bereikbaar en goed verdedigbaar zijn. De
plek waar nu de Sint Joriskerk staat voldoet
aan deze vereisten. Over de weg bereikbaar
via de Langestraat en over het water
via de Eem. Verdedigbaar door de meander
van de Eem. De huidige Sint Joriskerk ligt
op een relatief hoge zandopduiking, die in
noordelijke richting stijl duikt naar het water
van de Eem en die naar het zuiden (de
Hof), richting Krommestraat, langzaam
lager wordt. Bij het archeologisch onderzoek
op de Hof (1991) is een zes meter brede

gracht gevonden. Deze loopt in oost-west
richting, afbuigend naar de Lavendelstraat.
De gracht dateert uit de 12 de eeuw en is
tegen het eind van die eeuw door een
overstroming (mogelijk de grote stormvloed
van 1170) dichtgeraakt. Deze gracht wordt
geinterpreteerd als de zuidelijke begrenzing
van het hofstedelijk terrein.
De exacte plaats van de hofstede is niet
bekend, maar de toren van de huidige kerk
maakte zeer waarschijnlijk deel uit van de bij
de hofstede behorende hofkapel. De - nu
inpandige - Romaanse toren wordt gedateerd
tussen 1190 en 1200. 4 Over het uiterlijk van
de hofstede weten we niets. Mogelijk was
het woonhuis van de voogd van steen. In
de directe omgeving (opgraving Kerkstraat /
Muurhuizen en opgraving Hof) zijn enkele
tufstenen en fragmenten gevonden, die
van deze hofstede afkomstig kunnen zijn.
Ze kunnen echter ook afkomstig zijn van
de kapel, want in de toren van de Sint
Joris kerk zijn ook tufstenen verwerkt.
Haven?
Aan de westzijde van de Hof, daar waar later
in de Middeleeuwen het stadhuis staat, heeft
gelijktijdig met de bovengenoemde gracht,
ook water gestroomd. In de vulling bevonden
zich brokken tufsteen en scherven uit de
12 de eeuw. Een verbinding met deze gracht
was er niet. Het kan een insteekhaventje
zijn geweest in verbinding met de Eem,
waar goederen aan wal konden worden
gebracht. 5 Het is mogelijk dat in deze tijd
al marktactiviteiten plaatsvonden op de Hof.
Waar zich precies aan de westzijde van de
Hof water bevond, is op enkele plaatsen
archeologisch wel vastgesteld, maar is
4 Emmens 1998, pp. 47 - 49.
5 Krauwer en Snieder 1994, p.36.
van wege het grillig verloop ervan, verder
erg lastig te voorspellen. Het was nat, maar
op enkele verhogingen, natuurlijke zand -
opduikingen, stonden al kleine houten
huizen, zoals ter plaatse van de panden
Hof 11 en 12.
Rondom de hofstede ontstond een nederzetting,
die in de loop van de 12 de eeuw met
de komst van handels- en ambachtslieden
én de boeren en inwoners van de nabij
gelegen, maar wegkwijnende nederzetting
Lisiduna (Oud Leusden) steeds groter werd.
Amersfoort, stad en stadsmuren
In 1259 kreeg Amersfoort stadsrechten.
Ter verdediging werd om de jonge stad
een stadsmuur aangelegd en deze was
omstreeks 1300 gereed. Het tracé liep
ter plaatse van de huidige rooilijn van de
Muurhuizen, aan de binnenkant van de
Westsingel, Zuidsingel, Weverssingel en
het Zand. De bij deze muur behorende
stadspoorten (3 land- en 3 waterpoorten)
zijn enkele decennia eerder gebouwd
dan de muur zelf.
De 14 de eeuw werd voor Amersfoort een
periode van grote bloei en groei en al snel
was de ommuring te klein geworden.
Omstreeks 1390 werd begonnen met de
aanleg van een tweede stadsmuur, die pas
rond 1450 werd voltooid.
De economische welvaart van de 14 de eeuw
zette niet echt door in de eeuwen erna. De
groei van het stedelijk gebied stagneerde al
in de 15 de eeuw en Amersfoort bouwde pas
aan het eind van de 19 de eeuw buiten haar
middeleeuwse muren.
11
DE HISTORISCHE CONTEXT

12
DE HISTORISCHE CONTEXT
afbeelding 9, uitsnede uit
de stadsplattegrond (hoofdkaart) van
Van Deventer uit 1560.
afbeelding 10, uitsnede uit de kaart
van Braun en Hogenberg uit 1588.
afbeelding 11, uitsnede uit de kaart van
Blaeu uit 1649.
Stadsplattegronden en oude kaarten
De oudste bekende stadsplattegrond en
kaart waarop Amersfoort staat afgebeeld
is gemaakt door Jacob van Deventer en
uitgegeven in 1560. Op deze kaart staan
voornamelijk strategische wegen en de
belangrijkste gebouwen afgebeeld. Bebouwd
gebied is met een rode kleur aangegeven
- zonder enige details aangaande de
bebouwing, onbebouwd terrein heeft een
gelige kleur en een groene kleur duidt op
bomen en tuinen. Op de kaart is de
Appelmarkt rood ingekleurd, wat dus
bebouwing suggereert.
Uit omstreeks 1588 dateert de kaart van
Braun en Hogenberg. Deze kaart is veel
gedetailleerder, alle bebouwing in de stad
lijkt te zijn ingetekend. Het onderzoeks -
terrein is ook op deze kaart als bebouwd
getekend. De oostzijde van de huidige
Appelmarkt wordt begrensd door een pand
en een muur, aan de noordzijde staan twee
panden. De bebouwing aan de westzijde
lag zowel aan de Appelmarkt als aan de
toenmalige Papenhofstede.
Uit de 17 de eeuw zijn ook twee kaarten
bekend waarop het onderzoeksterrein
staat afgebeeld, de ene kaart is van
Joan Blaeu uit 1649 en de andere kaart is
uit 1657 en vervaardigt door J. Jansonius.
De beide kaarten zijn nagenoeg identiek,
zelfs de vreemde hoek waaronder de
Papenhofstede - en daarmee ook de
Appelmarkt - is getekend komt overeen.
Op beide kaarten is de Appelmarkt als
onbebouwd terrein - een plein - afgebeeld.
De bebouwing is blijkbaar gesloopt.

Een ander opvallend punt is dat aan de
achterzijde van de bebouwing aan de
Papenhofstede een rijtje nieuwe huizen
is gebouwd en deze huizen lijken op de
Appelmarkt georiënteerd - een situatie
die we in de huidige bebouwing nog
altijd terugvinden. De open strook grond
tussen de huizen aan de Papenhofstede
en die aan de Appelmarkt, waar de
achtererven (en tuinen?) zich bevonden,
is inmiddels volgebouwd.
Uit de 18 de eeuw ontbreekt helaas ieder
kaartmateriaal van Amersfoort, maar het
beeld van een open plein komt ook weer
naar voren uit 19 de -eeuwse kaarten,
waaronder de kaarten van Slits uit 1823
en Thomkins uit 1846.
De vorm van de Appelmarkt is tegenwoordig
nog steeds hetzelfde als op de kaart van
Thomkins en ook de bebouwing komt
grotendeels overeen. Een aantal gebouwen,
rondom de Appelmarkt, is tegenwoordig
weliswaar afgebroken en vervangen, de
begrenzingen zijn gelijk gebleven.
afbeelding 12 (linksboven), uitsnede uit
de kaart van Jansonius uit 1657.
afbeelding 13 (boven), uitsnede uit
de kaart van Slits uit 1823, ingekleurd
en van opmerkingen voorzien door
dhr. J.D.H. van der Neut, Amersfoorter,
amateurhistoricus en tot 1963 ambtenaar
van het kadaster.
afbeelding 14, uitsnede uit de kaart van
Thomkins uit 1846.
13
DE HISTORISCHE CONTEXT

14
DE HISTORISCHE CONTEXT
afbeelding 15, detail uit de luchtfoto
uit 2005 van de Appelmarkt en
omgeving, met enkele genoemde
toponiemen (in geel), panden (in rood)
en het poternepoortje ter plaatse van het
pand Muurhuizen 179 (gele pijl).
Historische bronnen
De oudste bekende informatie die mogelijk
over het onderzoeksgebied gaat, dateert
uit 1317. De bisschop van Utrecht, Guy van
Avesnes, schenkt in een brief een deel van
zijn hof aan de pastoor van Amersfoort,
Nicolaas van Zierikzee. Het geschonken
terrein lag dicht tegen het kerkhof (de huidige
Groenmarkt): “…iuxta cimiterium ibidem…”
en was nat en drassig en doorsneden door
wegen: “…cum fossatis et itineribus…”. Het
omschreven gebied omvat vermoedelijk de
huidige Appelmarkt en Papenhofstede.
Appelmarkt
De oudste vermelding van de Appelmarkt
is afkomstig uit een transportregister uit
1617. De Appelmarkt bestond toen nog niet
al te lang aangezien in de bron sprake is
van de nieuwe Appelmarkt. 6 Uit andere
teksten blijkt dan ook dat het plein voordat
het Appelmarkt heette, bekend stond als
Ganzenmarkt: eertyds was alhier een
groote Markt en vertiering van Gansen en
ander Gevogelte. 7 De oudste vermelding
van de Ganzenmarkt dateert uit 1593. 8
Muurhuizen
Havik
Papenhofstede
Muurhuizen
Appelmarkt
Waag
Groenmarkt
St. Joriskerk
Kerkstraat
6 Transportregister 1617-04-26 …”huis op ’t St Joriskerkhof
met een uitgang op de nieuwe Appelmarkt”…
7 Van Bemmel 1760, p. 56.
Tegenwoordig staan rondom de Appel markt
huizen en van deze gebouwen is de
geschiedenis onderzocht waarbij de Blaffert
(het huisgelden boek van Amersfoort vanaf
1755 tot omstreeks 1805) als uitgangspunt
heeft gediend.
Vagevier, Latijnse School en Stadswaag
De huizen aan de noordzijde van de
Appelmarkt kennen een geschiedenis die
in de bronnen teruggaat tot in de 16 de
eeuw. Het oudste vermelde pand dat aan
de noordzijde van de Appelmarkt heeft
gelegen is het Vagevier, tegenwoordig
Muurhuizen 108-110. Het pand zal,
gezien zijn bouwstijl omstreeks 1500 zijn
gebouwd, de oudste bekende vermelding
dateert echter uit 1615-1618. 9 De huidige
achtergevel van het gebouw is van zekere
allure met kruis vensters, bogen, dagkanten,
middendorpels en een tandlijst langs de
dakvoet. In deze imposante achtergevel
heeft oorspronkelijk de ingang tot het
gebouw gezeten, die dus aan de
Appelmarkt lag. In de 17 de eeuw is het
pand als predikantswoning in gebruik.
Ook aan oostzijde van de Appelmarkt heeft
volgens de kaarten in elk geval vanaf de
16 de eeuw bebouwing gestaan. Het pand
op de hoek met de Groenmarkt kent een
lange geschiedenis: hier was tussen 1525
en 1622 de Latijnse School gevestigd en
vanaf 1622 de stadswaag. In 1865 is het
afgebrand en het huidige pand er gebouwd. 10
Kerkstraat
Aan de noordoostpunt van de Appelmarkt
ligt, in het verlengde van het plein, de
Kerkstraat, genoemd naar de St. Joriskerk
8 Toegangsnummer 0099, Archieftitel: Gecombineerd
Sint Pieters- en Bloklandsgasthuis te Amersfoort.
9 Notariële archieven 10176.

waar de straat vrijwel recht naar toe loopt.
De straat komt voor op de kaart van Van
Deventer uit 1560 en de oudste vermelding
van de straatnaam dateert uit 1652. 11
Bij archeologisch onderzoek ter plaatse van
Muurhuizen 179 is een 13 de of 14 de -eeuws
poternepoortje in de eerste stadsmuur
opgegraven, die in het verlengde van de
Kerkstraat ligt. Het is daardoor aannemelijk
dat die straat toen ook al bestond. 12
Papenhofstede
De Papenhofstede is de straat die ten
westen van de Appelmarkt loopt. De oudste
vermelding van de naam dateert uit 1468. De
naam verwijst naar de Papen (kanunniken)
die ooit in deze straat hebben gewoond. 13
Kanunniken en immuniteitsgebied
Even ten zuiden van de Appelmarkt ligt de
St. Joriskerk, op de plaats waar de bisschop
van Utrecht circa 1100 een hofstede stichtte.
In 1317 werd door Guy van Avesnes, de
toenmalige bisschop van Utrecht, een stuk
van het bisschoppelijk bezit in de stad aan
de pastoor van de Joriskerk geschonken.
Het gebied gelegen binnen de versterking
te Amersfoort naast het kerkhof met zijn
water en wegen omvatte vrijwel zeker de
Appelmarkt en de Papenhofstede. Toen in
1337 aan de St. Joriskerk een kapittel werd
verbonden, werd hier een immuniteits -
gebied gesticht, waarbinnen de kanunniken
van het kapittel, speciaal aangesteld om
op vaste uren de officiële gebeden van de
kerk te onderhouden, zich vestigden. 14 De
immuniteit was een afgesloten gebied bij de
10 Brongers 1998, p. 299.
11 Inventarisnummer 436-19.
12 Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1996-1997,
pp.34 en 35.
13 S. Muller Fz (1890), 220-222 en Archief Eemland
Resoluties 79v (Ao 1468); Druk: Fruin, 1892-1903, p. 77.
kerk, waar slechts het kerkelijk recht van de
betreffende geestelijke instelling gold. Hier,
langs de Papenhofstede, bouwden de
kanunniken voor zichzelf huizen met de
achterzijde naar de (huidige) Appelmarkt
gelegen. Vanaf de 17 de eeuw zijn aan de
achterzijde van deze huizen nieuwe
panden gebouwd, die met de voorgevels
naar de Appelmarkt liggen.
Stadsbranden
Uit een aantal historische bronnen blijkt
dat Amersfoort meerdere malen met
stadsbranden te kampen heeft gehad. 15
De oudste brand die in de bronnen wordt
vermeld dateert uit 1340: Als wanneer op
een goeden Vrydag in de Binnen-Stad een
hevigen brand ontstondt, die van zulk een
gevolg was, dat het grootste gedeelte van
dezelve Binnen-Stad, alsmede de Sint Joris
Kerk geheel afbrandde. 16 In 1520 woedde in
Amersfoort nog een keer een grote brand.
Deze brand zou achter de Sint Joriskerk
zijn begonnen: …voortgaande door de
Papenhofstede, Langestraat en de Kamp…
Na de brand in 1520 is direct begonnen
met de wederopbouw van de huizen aan
de Papenhofstede. In een acte, geschreven
op 12 november 1520, staat het volgende
te lezen: Deken en kapittel oorkonden
dat zij te zijn overeengekomen om het
mandaat of de kapittelhuizen die de
kanunniken vrij bezaten, maar die allemaal
zijn verbrand tijdens de grote brand van
Amersfoort weer uit te geven… 17 Zeker
deze laatste brand, maar vermoedelijk
ook de brand uit 1340, heeft op het
onderzoeksterrein gewoed.
14 Sint Joris, regestnr. 11, inv.nr.1, fol. 1-3 (1337 aug.21)
Voor een vertaling zie Van Bemmel 1760, p66.ff.
15 Van Bemmel 1760, pp. 921, 928, 930, 952, 976.
16 Van Bemmel 1760, p. 921.
17 Toegangsnummer 0165, Archieftitel Capittel van Sint
Joris te Amersfoort.
15
DE HISTORISCHE CONTEXT

16
DE ARCHEOLOGISCHE OMGEVING
afbeelding 16, opgraving van het
Mooierplein in 1998 met in het vlak de
vele donkere verkleuringen waar de
palen van de houten boerderij uit de
11de eeuw hebben gestaan.
De archeologische omgeving
Amersfoort kent een lange traditie van
archeologisch onderzoek; sinds 1984
beschikt de Gemeente over een eigen
archeologisch beleid en een eigen archeologische
dienst (Centrum voor Archeologie).
Door de jaren heen is uit onderzoeken
steeds meer informatie aan het licht
gekomen over de rijke geschiedenis van
de stad en het omliggende gebied. Het
algemene beeld dat uit die onderzoeken
naar voren komt, is dat de hoger gelegen
plekken in het landschap (de dekzandruggen
en de stuwwal) al vanaf de Prehistorie
door mensen werd bewoond en gebruikt.
Rond het jaar 1000 woonden boeren in het
- hoog gelegen - zuidelijk deel van de latere
stad. In de omgeving van de Koestraat en
de Grote Haag zijn verschillende boerderijen
uit de 11 de en 12 de eeuw gevonden. De oudste
boerderijen van de middeleeuwse neder -
zetting zijn tot nu toe op het Mooierplein
opgegraven. Ze dateren van het begin van
de 11 de eeuw. De oorspronkelijke Eemloop
volgde in die tijd ongeveer het huidige
tracé Zuidsingel - Weversingel en Havik.
Ook de bisschop koos voor zijn hofstede
een natuurlijke hoogte: een kleine zand -
opduiking, verdedigd door omringend water
en dicht bij de voorde. Opgravingen in de
directe omgeving van de Sint Joriskerk
maken het aannemelijk dat de hofstede zich
bevond ter plaatse van de huidige kerk.
Door verbetering van de waterafvoer en
ophoging, is het lager gelegen, natte gebied
geschikt gemaakt voor bewoning en
gebruik. Op meerdere plaatsen in de stad
zijn ophogingslagen aangetroffen. De oudste
stammen uit de 12 de eeuw. Beide stads muren
zijn in opgravingen meerdere malen aangetroffen.
Archeologisch onderzoek heeft op
verschillende plekken aangetoond dat de
eerste stadsmuur ter plaatse van de huidige
rooilijn van de Muurhuizen liep. Ook van
diverse poorten zijn resten gevonden, die
een vroegere datering dan de muur zelf
hebben; men is dus begonnen met de bouw
van de poorten en daarna met die van de
muur. Hetzelfde geldt voor de tweede muur.
Opgravingen in de ‘stadsuitleg’, de zone
tussen beide stadmuren, tonen aan dat het
agrarisch gebruik nog een tijd voortduurde,
nadat het gebied binnen de muur was
komen te liggen (om veelal na één of enkele
generaties alsnog plaats te maken voor de
oprukkende stad).

1
Archeologische vondsten en onderzoeken
In het Archeologisch Informatiesysteem
(ARCHIS) staan binnen het onderzoeks -
gebied geen archeologische vindplaatsen
geregistreerd, in de directe omgeving van
het onderzoeksgebied staan echter wel veel
meldingen geregistreerd; in de binnenstad
van Amersfoort zijn al vele archeologische
onderzoeken uitgevoerd.
Enkele opgravingen die in het kader van dit
project het vermelden waard zijn, zijn die op
de Hof in 1991, op de Groenmarkt in 1997
en 2007, in het pand Appelmarkt 14 in
1990, op de hoek van de Kerkstraat met
Muurhuizen in 1984 en 1985 en klein
onderzoek in de tuin van Kerkstraat 6.
de Hof 18
De opgraving op de Hof heeft veel informatie
opgeleverd: een 12 de -eeuwse gracht die
vermoedelijk om de bisschoppelijk hof heeft
gelegen, een mogelijke insteekhaven en een
18 Meldingsnummer 43304.
2
5
3
4
aantal paalsporen van een houten gebouw
(boerderij) spreken tot de verbeelding. De
gracht en insteekhaven zijn begin 13 de eeuw
gedempt. Het houten gebouw is afgebroken
en het terrein werd vrijgemaakt voor nieuwe
bebouwing. Hiervan zijn leemvloeren, een
haardplaats en waterputten gevonden. Begin
14 de eeuw worden de eerste stenen huizen
op de Hof gebouwd. Ook zijn sporen van
gebouwen uit de 16 de eeuw aangetroffen.
Uit het laatste kwart van de 14 de eeuw (1375)
is een met afval dichtgestorte drenkplaats
gevonden. De opvolger bleek een grote
stads waterput op het midden van het plein.
Deze is na de opgraving weer opgebouwd
en in ere hersteld.
afbeelding 17, uitsnede uit de
topografische kaart met de in
de tekst genoemde archeologische
onderzoeken in de omgeving van het
onderzoeksgebied (rode driehoek)
op de Hof (1), de Groenmarkt (2),
Appelmarkt 14 (3), hoek Kerstraat
/ Muurhuizen (4), en Kerkstraat 6 (5).
afbeelding 18, de resten van de
stadswaterput zoals deze circa vier
meter onder de bestrating van de
Hof zijn aangetroffen.
17
DE ARCHEOLOGISCHE OMGEVING

18 Groenmarkt 19
DE ARCHEOLOGISCHE OMGEVING
afbeelding 19, de locatie van
uitgevoerde archeologische
onderzoeken en vondstmeldingen
in de omgeving van de Appelmarkt:
1 - Groenmarkt, 2 - Appelmarkt 14,
3 - hoek Kerkstraat en Muurhuizen,
4 - Kerkstraat 6.
Tijdens twee afzonderlijke opgravingen
op de Groenmarkt zijn resten van het
St. Joriskerkhof aangetroffen. Wanneer het
kerkhof precies in gebruik is genomen is niet
bekend. Uit diverse bronnen blijkt dat het
kerkhof tot 1602 in gebruik is geweest. De
18 de -eeuwse historicus Abraham van Bemmel
zegt dat in 1621 de grond van S. Joris
Kerkhof, die met boomen beplant, en met
een muur en staketsel omzet was, bij het
aangrenzende plein (de Appelmarkt) werd
getrokken. De grens van de begraafplaats
is niet bekend; mogelijk bevinden zich dus
ook nog graven op de huidige Appelmarkt.
1
2
19 Meldingsnummers 25115 en 26670.
20 Meldingsnummer 26676.
4
3
Appelmarkt 14 20
De opgraving in de kelder van het pand, de
oude waag, op de hoek van de Appelmarkt
en de Groenmarkt bracht 15 de -eeuwse
funderingen aan het licht. Dit toonde aan
dat hier al sinds de Late Middeleeuwen
bebouwing aanwezig was; dus ruim een
eeuw eerder dan de archiefbronnen dit
vermelden. De tevens blootgelegde
resten van een oven maken de vroegere
aanwezigheid van een bierbrouwerij
waarschijnlijk. Het onderzoek toonde
tevens aan dat het natuurlijke zand zich
dieper dan 3 meter onder het huidige
maaiveld bevond. Dit terwijl de naastgelegen
St. Joriskerk bijvoorbeeld op een hoger
gelegen zandopduiking ligt.
Hoek Kerstraat en Muurhuizen 21
In de jaren 1984 en 1985 is op de hoek
Kerkstraat/Muurhuizen een archeologisch
onderzoek uitgevoerd. Hier zijn sporen uit
het einde van de 12 de en de 13 de eeuw aangetroffen,
die aan de eerste ingebruikname
van het terrein kunnen worden gekoppeld.
Hierbij moet vooral worden gedacht aan
sloten. In een daarop volgende fase, 1300 -
15 de eeuw, is het terrein opgehoogd en zijn
de eerste sporen van bewoning aangetroffen,
in de vorm van afvalkuilen en leemvloeren.
De laatste fase beslaat de periode na de
15 de eeuw. Uit deze periode zijn onder
andere funderingen, (afval)kuilen en
beerputten gevonden.
Kerkstraat 6 22
In 1992 heeft in de tuin van Kerkstraat 6 een
klein onderzoek plaatsgevonden. Hierbij zijn
een waterput en een beerput aangetroffen,
die uit de 14 de -15 de eeuw dateren.
21 Meldingsnummers 26665, 26668 en 26685.
22 Meldingsnummer 26743.

Amateur-archeologen
Bij de Archeologische Werkgemeenschap
voor Nederland (AWN), afdeling Vallei en
Eemland, zijn geen gegevens bekend over
vondsten en/of activiteiten van amateurs
in het onderzoeksgebied of de directe
omgeving, anders dan bovengenoemden.
Archeologische verwachting:
Archeologische resten kunnen overal
binnen het onderzoeksgebied worden
aangetroffen. Het bodemarchief binnen
het onderzoeksgebied is naar verwachting
redelijk tot goed, maar kan plaatselijk sterk
in kwaliteit variëren; bodemgebruik in de
binnenstad is al eeuwen zeer intensief.
Als er sporen en/of vondsten aanwezig
zijn, kunnen deze al dicht onder het
maaiveld voorkomen.
Prehistorie & Romeinse tijd
(300.000 – 450 na Chr.)
Bewoningssporen uit de Prehistorie zijn in de
omgeving van de binnenstad voornamelijk
op de dekzandruggen en de flanken ervan
aangetroffen. Het betrof hier met name
mesolithische resten (kuilen en vuursteenvindplaatsen)
en bewoningssporen uit de
IJzertijd. Soortgelijke gronden komen in de
binnenstad eveneens voor, maar (bewonings)
sporen zijn tot op heden zelden aangetroffen;
Analyse
De informatie die uit deze opgravingen naar
voren komt toont aan dat al in de 12 de eeuw
in de omgeving bewoning aanwezig was.
Vanaf de 12 de eeuw worden bewonings -
sporen aangetroffen en uit de 14 de eeuw
dateren de eerste stenen huizen. Het
aantal stenen huizen neemt gestaag toe.
Dit past goed in het beeld van een kleine
nederzetting, die langzaam uitgroeit tot
een stedelijk centrum.
hoogstwaarschijnlijk zijn deze verdwenen
door opvolgend eeuwenlang intensief bodemgebruik
en egalisatie. Prehistorische sporen
worden daarom niet direct verwacht, maar
kunnen ook niet geheel uitgesloten worden.
Middeleeuwen (450 - 1500 na Chr.)
Bewoningssporen van vroegmiddeleeuwse
oorsprong worden niet verwacht; tot op
heden is hiervoor geen archeologische of
historische aanwijzing gevonden; de stad is
ontstaan uit een middeleeuwse nederzetting,
met een datering die niet verder dan de 11 de
eeuw lijkt terug te gaan. Sporen uit de
(Late) Middeleeuwen worden in een enorme
verscheidenheid en diversiteit verwacht;
passend binnen een stedelijke context.
Nieuwe Tijd (1500 na Chr. - heden)
Bewoningssporen uit de Nieuw Tijd zullen
eveneens verwacht mogen worden, in een
enorme verscheidenheid en diversiteit,
typerend voor binnenstedelijke archeologie.
19
DE ARCHEOLOGISCHE OMGEVING

20
HET ONDERZOEK
afbeelding 20, een stadskernopgraving
is een ingewikkelde zaak. Binnen
een beperkte ruimte en met krappe
bewegingsvrijheid moet het onderzoek
uitgevoerd worden, terwijl te allen tijde
rekening moet worden gehouden met
omliggende panden, kabels en leidingen.
Tegelijkertijd dienen de werkzaamheden
volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse
Archeologie (KNA) en bovenal ook veilig
te verlopen. Het speelt zich af onder
het toeziend oog van een groot en
geïnteresseerd publiek. Dit alles vergt
improvisatie en aanpassingsvermogen
van het gehele opgravingsteam.
Het onderzoek
Onderzoeksdoel en onderzoeksvragen
Doel van dit onderzoek was allereerst het
documenteren van alle archeologische
gegevens en het veiligstellen van al het
aanwezige materiaal, om daarmee de
informatie uit het bodem archief ter plaatse
te behouden, wat van belang is voor kennis
over het verleden. Specifiek zou worden
gekeken naar de bodemopbouw en het
gebruik van het terrein in de Late
Middeleeuwen. De meeste onderzoeks -
vragen hangen hiermee samen. Dit zijn
deels algemene vragen, die voor de hele
stad gelden, en deels specifieke vragen,
gericht op de betreffende locatie.
Op de onderzoekslocatie aan de Appelmarkt
hebben onder andere de volgende onderzoeksvragen
en thema’s centraal gestaan:
Algemeen:
1- Is op basis van het onderzoek de
natuurlijke gesteldheid van het gebied
te reconstrueren?
2- Wat is de aard, omvang en datering van
de binnen het onderzoeksgebied aanwezige
vindplaats(en), en de gaafheid en
conservering ervan?
3- Welke periodes zijn binnen het
onderzoeks gebied vertegenwoordigd en
op welke manier? Hoe verhouden deze
zich tot de bekende aanwezige periodes in
de regio?
4- Zijn er op basis van de archeologische
resten uitspraken te doen over de gebruiksen
bewoningsgeschiedenis van deze locatie
en de gebruikers/bewoners (status, leefwijze,
herkomst), eventueel gespecificeerd naar
periode (fasering)?

5- Hoe verhoudt deze informatie zich tot
gangbare theorieën en bekende bronnen,
zoals historisch kaartmateriaal en archiefstukken?
6- In hoeverre heeft de natuurlijke gesteldheid
van het gebied een rol gespeeld bij
het ontstaan en de ontwikkeling van het
cultuurlandschap en de nederzetting?
7- Is er op basis van de resultaten uit dit
onderzoek een aanpassing of nadere
invulling van de archeologische verwachting
voor de omgeving van het onderzoeksgebied
te maken?
Specifiek:
8- De vroegste historische kaarten (Van
Deventer en Braun & Hogenberg) tonen in
tegenstelling tot later kaartmateriaal
bebouwing aan op de Appelmarkt. Wordt dit
archeologisch ondersteund of weerlegd?
9- Onderzoek in de nabije omgeving van de
Appelmarkt toonde grote verschillen in de
hoogte van het dekzand aan. Wat kan er
gezegd worden over het verloop van het
natuurlijke zand en de bodemopbouw op
deze locatie?
10- De Appelmarkt ligt in een bocht van de
vroegere Eem (huidige Havik) die hier
meanderde. Is in het onderzoeksgebied nog
iets van deze oever zichtbaar?
11- De noordgrens van de vroegere
St. Jorisbegraafplaats is nooit vastgesteld
bij eerder onderzoek (Groenmarkt 1997
en 2007). Is de begraafplaats of haar
begrenzing op deze locatie archeologisch
aan te tonen?
Algemene werkwijze
Werkputten, vlakken en profielen
Middels ‘werkputten’ - bij voorkeur
recht hoekige ontgravingen of opgravingsputten
- wordt een terrein onderzocht. In
principe wordt gestopt met het vlaksgewijs
verdiepen op het niveau (het ‘vlak’) waar
archeologische sporen zichtbaar worden.
Na documentatie van de zichtbare sporen
en aangetroffen vondsten, wordt verder
verdiept naar het volgende vlak of tot alle
sporen verdwenen zijn. Ook de wanden
van de werkputten, de ‘profielen’, worden
gedocumenteerd. Deze leveren informatie
over de bodemopbouw en gelaagdheid
van het terrein.
afbeelding 21, het onderzoek op de
Appelmarkt kreeg veel aandacht
van de lokale en regionale media.
afbeelding 22, niet alleen dat wat in de
bodem aangetroffen wordt, maar ook het
weer is zeer bepalend voor de voortgang
en het verloop van een opgraving.
21
HET ONDERZOEK

22
HET ONDERZOEK
afbeelding 23, het is vooral de
informatiewaarde van vondsten waar de
archeoloog in is geïnteresseerd; wat
betekent het dat juist dit voorwerp op die
exacte plek is achtergebleven?
afbeelding 24, voor het inmeten
van sporen, vondsten en werkputten
wordt onder andere gebruik gemaakt
van digitale meetapparatuur.
Sporen en vondsten
Archeologische resten omvatten sporen en
vondsten. Sporen zijn ontstaan door
bodemverstorende (menselijke) activiteiten
in het verleden, vondsten zijn de materiële
resten die zijn achtergebleven. Nadat een
spoor is gedocumenteerd (foto, tekening,
inmeting), wordt er een ‘coupe’ (dwars -
doorsnede) doorheen gezet, om de diepte,
gelaagdheid en vorm vast te stellen. De
vondsten die bij het aanleggen, opschaven
en couperen worden gedaan, worden per
spoor verzameld en geadministreerd. Van
de inhoud van bepaalde sporen kunnen
voor nader, specifiek onderzoek allerhande
typen monsters (bijvoorbeeld botanisch,
zoölogisch, pollen, dendrochronologisch
of chemisch) worden genomen.
Documentatie
Ter documentatie van de sporen, vondsten
vlakken en profielen worden opnames,
tekeningen en beschrijvingen gemaakt.
Vlakken, profielen en coupes worden op
schaal getekend op watervaste film met
millimeter raster en gefotografeerd (dia’s en
digitaal). Alle relevante gegevens worden
geadministreerd op lijsten en formulieren.
Per dag wordt een logboek bijgehouden dat
samen met alle documentatie in een map,
het ‘protocolboek’, wordt bewaard. 23
Binnen de werkputten wordt in een lokaal
meetsysteem gemeten. Dit meetsysteem
wordt met behulp van een Total-Station in
RD-coördinaten ingemeten. Deze gegevens
worden in een meetrapport vastgelegd en
aan het protocolboek toegevoegd. Alle
meet punten krijgen de codering MP met
een volgnummer.
Verwerking van gegevens en vondsten
Direct na de opgraving worden de vondsten
gereinigd en gedetermineerd, de opgravings -
gegevens gedigitaliseerd en gearchiveerd.
Tijdens een evaluatiegesprek wordt besloten
welke sporen nader uitgewerkt moeten
worden en welke vondsten door specialisten
nader bekeken moeten worden.
Uitwerking en analyse
Tijdens de uitwerkingsfase worden de sporen
23 Er zijn bij dit onderzoek 282 spoornummers en 454 vondstnummers uitgedeeld, 886 opnames gemaakt en 9
A0-tekenvellen gebruikt.

geanalyseerd en in structuren gegroepeerd.
Het vondstmateriaal geeft aanwijzingen voor
de datering en functie ervan.
Deponering en archivering
Het resultaat van de opgraving krijgt
meerwaarde na plaatsing ervan in een
groter geheel: de gehele geschiedenis van
Amersfoort. Hierdoor - en uit toekomstig
onderzoek - zullen nieuwe vragen opkomen.
Wellicht zullen de gegevens en het materiaal
uit dit onderzoek ooit met ‘nieuwe ogen’
bekeken worden. Daarom worden alle
opgravingsgegevens en alle vondsten
bewaard in het archeologisch archief en
depot van de Gemeente Amersfoort.
Uitvoering en strategie
De opgraving is in twee fases uitgevoerd.
Allereerst is in december 2008 (fase 1) de
noordwest hoek van het plein onderzocht
en de plaatsen waar bomen geplant gaan
worden, op de drie hoekpunten van het
plein. Daarna is vanaf mei 2009 de rest van
het hele plein archeologisch onderzocht
(fase 2). Hierbij is eerst een strook langs de
oostkant van het plein opgegraven, waar
de containers gepland waren (fase 2A).
Daarna is het midden van het plein
onderzocht (fase 2B), waarna het zuiddeel
aan de beurt kwam (fase 2C). Door op deze
wijze op te graven, zou de plaatsing van de
containers niet worden vertraagd en het café
aldoor verzekerd zijn van voldoende ruimte
voor het terras op het plein.
Werkputten
In totaal zijn zes verschillende werkputten
aangelegd. Alle werkputten hebben de
codering ‘WP’ met een volgnummer
gekregen. De grootte van de verschillende
werkputten varieerde. De reden hiervoor
verschilde per put. De grootte van
werkput 1 is bepaald door de grootte
van de te plaatsen
afvalcontainers.
Werkput 2 is niet
groter dan het
1
boomgat waarvoor
het is gegraven.
5
Werkput 3 beslaat de
oostelijke helft van het
plein en de omvang
werd wederom bepaald
door de ruimte die de
ondergrondse afval -
containers in zouden
nemen. Werkput 4 besloeg
een groot deel van het
6
midden van het plein, op
een kleine strook in het
zuiden na. Deze strook is
opgegraven als werkput 6.
Werkput 5 lag ten noorden
van werkput 1 en ten westen
van werkput 4.
afbeelding 25, een opgraving is een zeer
administratieve bezigheid doordat alle
sporen en vondsten mét hun onderlinge
samenhang goed gedocumenteerd
moeten worden.
4
3
afbeelding 26, werkputten en nummers.
2
23
HET ONDERZOEK

24
HET RESULTAAT
afbeelding 27, reconstructietekening van
de natuurlijke bodemopbouw met
onderin het dekzand (1)
de venige ophogingslaag (2)
de overstromingslaag (3)
en bovenin de ophogingslagen (4)
4
3
2
1
Het resultaat
Binnen het onderzoeksgebied zijn diverse
archeologische sporen en vondsten aan -
getroffen. De oudste sporen dateren uit de
middeleeuwen en de jongste hebben een
zeer recente datering: uit de 21 ste eeuw.
Sporen en structuren
De sporen die bij dit onderzoek zijn
aangetroffen, dateren uit de Middel eeuwen
en de Nieuwe Tijd. De middel eeuwse sporen
bestaan uit ophogingen, beschoeiingen,
palen, paalkuilen, sloten, funderingen,
(afval)kuilen, plaveisel, water- en beerputten,
greppels en begravingen. De sporen uit de
Nieuwe Tijd bestaan uit (muur)funderingen,
(afval)kuilen, waterputten en ophogingslagen.
Vondstmateriaal
Het vondstmateriaal dat tijdens de opgraving
is gevonden is heel divers. De oudste
vondst is een aardewerkscherf uit de 12 de
eeuw, de meest recente scherf dateert uit
de 20 ste eeuw. Behalve aardewerk is er ook
glas, metaal, bot, pijpaarde, leer en - zoals
eerder genoemd - veel hout gevonden.
Daarnaast zijn er 36 monsters genomen,
de residuen van de gezeefde monsters zijn
opgeslagen in potten voor vervolgonderzoek.
west oost
Bodemopbouw
De onverstoorde grond, het dekzand, ligt
dusdanig diep onder het huidige maaiveld
dat het niet mogelijk was dit overal goed vrij
te leggen. Op een aantal plaatsen is met de
graafmachine een klein kijkgat gegraven,
waarbij in een aantal gevallen (mogelijk)
het dekzand is aangetroffen. Het is gezien
de diepte en de geringe grootte van deze
kijkgaten niet mogelijk dit met zekerheid te
zeggen. De putwanden stortten na het vrijleggen
keer op keer in, waardoor de profielen
niet nauwkeurig bestudeerd konden worden.
Het zand is alleen midden op het plein en
aan de noordwestzijde aangetroffen: het ligt
hier op een hoogte van 1,04 m onder NAP.
Aan de noord- en oostzijde is het zand niet
aangetroffen, het ligt hier te diep om op te
graven, in elk geval dieper dan 2,00 m onder
NAP. Bij de opgravingen op de hoek van de
Muurhuizen en de Kerkstraat halverwege
de jaren ‘80 van de vorige eeuw, is het
dekzand op een hoogte van 0,80 cm bóven
NAP aangetroffen. Het onderzoek in de tuin
van Kerkstraat 6 liet eenzelfde beeld zien.
Venige ophogingslaag
Op de dekzandhoogte midden op het plein
ligt een zwarte venige laag die nogal in dikte
varieert. De laag neemt vanaf het midden
van het onderzoeksterrein in dikte (1,17 m
dik) in oostelijke richting af en is in het oosten
helemaal niet gevonden. Het betreft een
ophoging uit het begin van de 13 de eeuw.
Verspoeld zand
De venige laag wordt afgedekt door een
pakket zand dat over het hele onderzoeksterrein
is aangetroffen. In tegenstelling tot
de eerder genoemde laag, is de zandlaag

het dikst in het oosten; meer dan 1,50 m,
en het dunst in het midden; 43 cm. De laag
duikt aan de oostzijde van het terrein steil
naar beneden en lijkt hier uiteindelijk direct
op het natuurlijke zand te liggen. De laag
vertoont duidelijke sporen van verspoeling
door water.
Ophogingslagen
Op dit zand zijn verschillende ophogings -
lagen gevonden, dit zijn pakketten zand
die door mensen zijn opgeworpen om het
terrein op te hogen om zo overstromingen te
voorkomen en het op die manier bruikbaar
te maken (en te houden). In deze pakketten
is een grote verscheidenheid aan vondsten
gedaan, waaronder een complete bierkruik
van steengoed en - voor Amersfoortse
begrippen - véél houtvondsten. Deze zijn hier
door de invloed van de hoge grondwaterstand,
goed geconserveerd. Middels deze
vondsten wordt het oudste ophogingspakket
in de 13 de eeuw gedateerd.
Interpretatie
Het beeld dat naar voren komt, is dat het
terrein van nature grote hoogteverschillen
kende, met het hogere gedeelte centraal op
het onderzoeksterrein en een natte laagte
aan de noord en oostzijde. Uit eerdere
opgravingen blijkt dat het natuurlijke zand
ter hoogte van Muurhuizen weer abrupt
omhoog komt. We hebben hier te maken
met de oevers van een waterloop, die
langs de noord- en oostzijde van het
onderzoeksgebied heeft gestroomd. De
verspoelde zandlaag die over het hele
terrein is aangetroffen, wordt als een
overstromingslaag geinterpreteerd.
De vroegste aanwijzing voor menselijk
ingrijpen in het terrein houden direct
verband met deze natte omstandigheden.
De ophogingslagen geven duidelijk aan
dat de mens vanaf de 13 de eeuw geen
genoegen meer nam met de natte situatie
en het risico op overstromingen.
Gebruiksfasen
Binnen de bewonings- en gebruiksperiode
van het terrein (13 de eeuw tot heden) zijn
vier gebruiksfasen te onderscheiden. In de
eerste fase wordt de waterloop beschoeid en
het droge deel van het terrein opgehoogd
en in gebruik genomen. In de tweede fase
wordt de waterloop gedempt en krijgt het
terrein een geheel nieuwe bestemming. De
derde fase betreft een herinrichting en pas
in de vierde fase zien we hier het plein
zoals we dat nog steeds kennen. De fasen
worden hieronder chronologisch behandeld.
afbeelding 28, uitsnede uit de
topografische kaart met daarop het
onderzoeksgebied (in rood) en een
schematische weergave van de deels
waargenomen (linker oever) en deels
geconstrueerde (rechter oever) loop
van het water (in blauw). De zwarte lijn
betreft de ligging van het profiel met de
bodemopbouw van de vorige afbeelding.
25
HET RESULTAAT

afbeelding 29, archeologen bezig met
het documenteren van een deel van het
zuidprofiel van werkput 3.

Gebruiksfase 1: ophoging, beschoeiing en bebouwing
Sporen uit de eerste gebruiksfase van het terrein betreffen een ophogingslaag, verschillende
typen beschoeiingen langs de waterkant en enkele houten bouwsels op het droge land-deel.
Ze dateren alle uit de 13de en 14de eeuw.
Ophogingslagen en overstroming
De oudste aanwijzing voor menselijk ingrijpen
in het terrein, is de eerste ophogingslaag.
Middels een veenpakket, door mensen
opgeworpen, is het terrein langs de waterloop
opgehoogd om het zo droger te maken
en op die manier beter bruikbaar te maken.
De laag ligt direct op de onverstoorde
grond, is zwart venig van samenstelling en
bevatte een grote verscheidenheid aan
vondsten, die de ophoging een datering in
de eerste helft van de 13 de eeuw geven. 24
De ophoging bleek niet afdoende, want de
laag wordt afgedekt door een pakket wit
grijs zand. Dit zand is tijdens een natte fase
(overstroming) op het onderzoeksterrein
afgezet. In de laag zijn spoellagen zichtbaar
en zijn stukjes leisteen, houtresten en kleine
kiezels gevonden. Dateerbaar materiaal is
helaas niet aangetroffen, maar dankzij de
onder liggende laag die uit het begin van de
13 de eeuw dateert en de bovenliggende laag
die begin 14 de eeuw dateert, kan de overstroming
in de 13 de eeuw worden gedateerd.
Beschoeiingen
Na de overstroming is wederom opgehoogd
nadat langs de waterkant een beschoeiing
was aangelegd. Aan de noord- en oostzijde
van het terrein zijn ongeveer op de hoogte
waar het verspoelde zand sterk daalt, resten
van oeverbeschoeiingen aangetroffen. De
beschoeiing is niet overal volledig vrijgelegd,
maar in een aantal coupes verspreid over het
terrein opzocht waardoor de oorspronkelijke
lijn van de beschoeiing gereconstrueerd kon
worden. Hierbij kwamen ook verschillende
methodes en materialen aan het licht:
vlechtwerk, houten planken en baksteen.
24 De aardewerkvondsten die de laag dateren bestaan uit proto- en bijna steengoed, blauwgrijs- en kogelpot aardewerk.
afbeelding 30, bovenaanzicht van de
Appelmarkt met links het drogere landdeel
(in geel), rechts de waterloop (in
blauw) en de lijn van beschoeiingen (in
rood) daartussen.
afbeelding 31, restanten van de
beschoeiing bestaande uit vlechtwerk
tussen een rij van vertikaal
geplaatste paaltjes.
27
HET RESULTAAT

afbeelding 32, archeologen bezig met
het vrijgraven en onderzoeken van de
beschoeiing van houten planken.
De bakstenen muur daarboven is
van jongere datum.

Vlechtwerk
Het overgrote deel van de beschoeiing
bestond uit ongeveer 25 cm uit elkaar en
verticaal in de grond geplaatste stammetjes
of paaltjes, met een bewaarde lengte van
circa 40-45 cm. Aan de bovenste 30 cm
waren horizontaal tussen de palen takken
gevlochten. De beschoeiingspalen worden
middels 14 C-onderzoek in het laatste kwart
van de 13 de eeuw gedateerd.
Houten planken
In het noorden heeft de beschoeiing er
anders uitgezien: hier zijn eiken planken
tegen verticaal geplaatste stammen of
palen bevestigd. Van één plank was de
oorspronkelijke breedte meetbaar (36 cm)
en deze plank was meer dan 220 cm lang.
Nader onderzoek heeft uitgewezen dat
de planken herbruikte scheepsplanken zijn:
in een aantal planken zijn ronde gaten
zichtbaar, waarin oorspronkelijk houten
pennen hebben gezeten waarmee ze aan
de spanten van schip bevestigd waren. In
een aantal gevallen zaten de pennen nog in
de planken. Op de onderkant van de meer
dan twee meter lange plank zaten nagels,
op regelmatige afstand ingeslagen.
De nagels verbonden de plank overnaads
met de onderliggende plank in de
beschoeiing. Of deze laatste plank in het
schip ook de onderliggende plank (de
onderling) was, is niet duidelijk. 25
De planken zelf vertonen helaas té weinig
kenmerken om aan een bepaald type schip
te kunnen worden toegeschreven. Wel is
duidelijk dat ze afkomstig zijn van een schip
dat in de kogge-traditie past. 26
afbeelding 33, bovenaanzicht van de
Appelmarkt met de beschoeiing op de
grens tussen nat (blauw) en droog (geel)
met aangegeven waar deze bestond uit
houten planken, vlechtwerk en baksteen.
25 De planken zijn voor het onderzoek nat gehouden en bewaard in een roestvrijstalen bak, geschonken door de firma Huygen Mechanisatie te Bunschoten.
26 mondelinge mededeling van Alice Overmeer, maritiem archeoloog, verbonden aan het Nieuwland Erfgoed Centrum te Lelystad.
hout
vlechtwerk
vlechtwerk
en
baksteen
afbeelding 34, detailfoto van de
beschoeiing met oude scheepsplanken,
waarop onderaan de bovenste plank
nog duidelijk de nagels te zien zijn.
29
HET RESULTAAT

30
HET RESULTAAT
afbeelding 35, zijaanzicht van de
kademuur - gezien vanaf de westzijde -
zoals deze strak tegen de beschoeiing
met vlechtwerk was aangebouwd.
afbeelding 36, bovenaanzicht van de
kademuur met de rollaag van bakstenen.
Kademuur
In het oosten van het onderzoeksterrein
is in de lijn van de beschoeiing een brede
bakstenen muur aangesneden. De muur
lag strak tegen de buitenzijde van de oudere
beschoeiing en had zelf aan de buitenzijde
(oostkant) wederom verticale palen met
vlechtwerk, die gelijktijdig met de muur zijn
aangelegd. De palen stonden zowel aan
land- en waterkant strak tegen de muur
aan. Het vlechtwerk aan de westzijde van
de muur is volledig vrijgelegd, aan de
oostzijde van de muur was dit niet mogelijk
omdat de muur daar grotendeels op de
grens van het onderzoeksterrein lag.
De twee-en-een-half-steens muur is
maximaal 71 cm breed en kon over een
lengte van meer dan 5 m worden gevolgd,
tot waar de muur in het zuiden in een
profiel verdween. Aan de noordkant is de
muur in een latere periode afgebroken.
De oostzijde van de muur was getrapt
gebouwd: breed onderin en versmallend
naar boven, terwijl de westzijde geen
vertanding heeft. De muur is regelmatig
opgebouwd uit een wisselende laag van
kops gelegde stenen met daarop een laag
streks geplaatste stenen. Een deel van
de bewaarde bovenste lagen is als een
zogenaamde rollaag gelegd; een in het
verband van een muur gemetselde laag van
op hun kant gemetselde stenen, gebruikelijk
bij deuropeningen en doorgangen. De rollaag
is ongeveer 90 cm breed en heeft mogelijk
een kleine op- of afstap gevormd. Het
baksteen formaat (25,5 x 12,5 x 6,25 cm)
wijst op een datering in de 14 de eeuw.
Interpretatie
De muur staat - net als de beschoeiing -
op de overgang tussen nat en droog; ten
oosten ervan heeft water gestaan. Dit wordt
nog verder onderbouwd doordat de oostzijde
van de muur, dus de waterzijde, een lichte
vertrapping kent. Deze is gebouwd om te
voorkomen dat de muur in die richting weg
zou zakken. Dit betekent waarschijnlijk ook
dat de muur een functie heeft gehad, die in
verband staat met water. De muur wordt dan
ook als kademuur geïnterpreteerd, met een
plek (bij de rollaag) om te laden en te lossen.

afbeelding 37, bovenaanzicht van de
kademuur, vanaf het noorden gezien,
met links ervan de waterzijde en
rechts ervan de droge landzijde.

32
HET RESULTAAT
afbeelding 38, bovenaanzicht van de
Appelmarkt met de sporen behorende
tot de eerste gebruiksfase waaronder de
afvoergoot (rode cirkel) en de houten
constructie met tonnen (zwarte cirkel).
afbeelding 39, deel van de houten constructie
bestaande uit twee liggende
houten palen en afdekkende planken.
afbeelding 40, detailtekening van de
houten constructie en de drie tonnen
(bovenaanzicht)
Afvoer
Tijdens de aanleg van een van de vele
coupes is behalve de beschoeiing ook een
houten afvoer gevonden, die in oostelijke
richting afliep (en dus diende ter afwatering
- misschien wel afvalwater? - van het droge
terrein). Aan de afvoer zijn geen specifieke
sporen van bebouwing gerelateerd.
Houten constructie met tonnen
Aan de binnenzijde van de houten planken
beschoeiing, is in de 14 de eeuw een houten
constructie gebouwd. Deze constructie
bestond uit twee in de lengte richting
liggende palen van ongeveer 1,30 m lang.
De palen lagen evenwijdig aan elkaar en
werden afgedekt door planken. Deze
planken lagen haaks op de palen en
vormden zo een platform. Het oostdeel
van de palen was niet met planken bedekt,
waardoor hier een rechthoekig gat ontstond.
Ten oosten van deze constructie stond een
vierkante houten bekisting. Tegen vier verticaal
in de grond geslagen palen waren met
behulp van nagels planken bevestigd. De
bekisting bleek op en om een bodemloze
houten ton te zijn gebouwd. De ton stond
op een klein houten platform, dat op
bakstenen was gefundeerd. Direct ten
zuiden van deze ton zijn nog twee tonnen
aangetroffen. De verschillende tonnen en
de rechthoekige opening waren gevuld met
beer, ook is een aantal dateerbare vondsten
gedaan, die de constructie en de tonnen in
de 14 de eeuw dateren. De tonnen hebben,
gezien hun inhoud, als latrine dienst gedaan.
Interpretatie
In deze eerste gebruiksfase werd een nat
stuk land in gebruik genomen. Het laag
gelegen terrein lag dicht tegen een waterloop
aan en werd tegen overstroming
opgehoogd. Deze eerste ophoging heeft
niet gebaat, het terrein is alsnog overstroomd
geraakt. Hierop is verder opgehoogd en is
aan de noord en oostzijde van het terrein
een oeverbeschoeiing geplaatst. Een deel
van deze beschoeiing is in een latere
periode vervangen door of versterkt met
een bakstenen muur, die als laad- en
losplaats dienst heeft gedaan.

afbeelding 41, één van de tonnen
behorende bij de houten constructie, met
vier palen eromheen.
27
HET RESULTAAT

34
HET RESULTAAT
afbeelding 42, deel van de omheiningsmuur,
gezien van bovenaf. Slechts de
onderste 4 baksteenlagen (de rode bakstenen
op de foto) en de steunberen
behoren tot de muur uit deze fase.
De witte bakstenen zijn van een
jongere herbouwfase.
afbeelding 43, detail van één van de
steunberen aan de oostzijde van de
omheiningsmuur.
Gebruiksfase 2:
Tegen het eind van de 14de eeuw vond er een grote verandering plaats: het natte deel van
het terrein lijkt te zijn verzand en drooggelegd en de beschoeiingen hebben hun functie
verloren. Ter plaatse ervan is een lange en hoge muur gebouwd, waarin ook de oude kademuur
wordt opgenomen. Binnen het ommuurde terrein heeft in deze fase ook bebouwing
gestaan. Van deze vroege bebouwing zijn alleen delen van funderingen bewaard gebleven.
Opheffen waterloop
De tweede gebruiksfase van het terrein
vangt aan met de demping van de oude
waterloop, mogelijk na -, of in combinatie
met verzanding (een bekend verschijnsel in
en om Amersfoort). Bovenuit de dempingsvulling
kwam vondstmateriaal uit het einde
van de 14 de of het begin van de 15 de eeuw.
Muur
Vrij dicht onder de pleinbestrating werd een
muur aangetroffen die over een lengte van
20 m kon worden vervolgd. Ondanks vele
verstoringen, kon de oorspronkelijke muur
goed worden gereconstrueerd; ze volgt min
of meer de lijn van de beschoeiing en het
stukje kade. Deze muur heeft echter een heel
andere functie gehad: het is een omheining.
De oorspronkelijke muur was anderhalfsteens
breed en slechts de onderste vier
baksteenlagen ervan waren bewaard
gebleven; samen nauwelijks 30 cm hoog.
De aangetroffen muurfragmenten waren
opgebouwd uit hele bakstenen met een
formaat van 23,5 x 12 x 6 cm. De stenen
waren met lemig zand gevoegd, niet
ongebruikelijk bij muurfunderingen, omdat
deze hierdoor beter bestand is tegen
bewegingen en verschuivingen.
Steunberen
Om de paar meter was de muur aan de
oostzijde versterkt met steunberen; verticale
bakstenen constructies ter versterking van de
muur tegen zijdelingse druk. Ze voorkomen
dat de muur weg zou zakken.

Om de discussie over het behoud van
de aangetroffen muur en het onderzoek
naar de mogelijkheden voor het zichtbaar
houden ervan (middels een glasplaat in
de bestrating) voldoende tijd te geven,
is de werkput met de muur tussentijds
met schoon zand dichtgegooid en van
tijdelijke bestrating voorzien.
Gebruikmakend van de mogelijkheden
die voorhanden waren, hebben de
archeologen met donkere stenen uit
de oude bestrating, de ligging van de
muur gemarkeerd en de opgravings -
werkzaam heden tijdelijk naar een
ander deel van het plein verplaats.

afbeelding 45, onder de omheiningsmuur
kwam een slietfundering tevoorschijn.

De gebruikte bakstenen komen overeen
met die waar de muur zelf uit is opgebouwd.
De steun beren liggen op ongeveer 1,50 m
van elkaar en verschillen qua formaat. Ze
zijn dieper gefundeerd dan de muur en
staan in een schuine hoek, ‘koud’ tegen de
muur aan gebouwd. Mogelijk zijn ze pas op
een hoger (niet meer aangetroffen) niveau
in verband met de muur gemetseld. Het
gebruik van de steunberen is een sterke
aanwijzing dat de muur een aanzienlijke
hoogte heeft gehad.
Slietfundering
Bij het weghalen van de muur - archeologen
moeten nu eenmaal overal onder kijken,
opzoek naar oudere lagen - bleek deze op
een zogenaamde slietfundering te zijn
gebouwd. Dit is een vorm van funderen die
zeer geschikt is voor bouwen op slappe
grond (hier: de oude, gedempte waterloop).
Voor de slietfundering is eerst een
funderingsgreppel gegraven waarin
horizontaal palen zijn gelegd, afgedekt
door zand. De muur is vervolgens op deze
zandlaag gebouwd.
Datering
De muur is gefundeerd in een laag waar
materiaal uit het einde van de 14 de - begin
15 de eeuw komt en wordt afgedekt door een
laag die uit het begin van de 16 de eeuw
dateert. De gebruiksfase van de muur ligt
dus tussen circa 1400 en het begin 16 de
eeuw. De houten palen van de sliet -
fundering zijn met de 14 C-methode tegen
het einde van de 14 de eeuw gedateerd.
De muur heeft een groot terrein omheind,
hoe groot dit gebied precies is geweest is
niet duidelijk, het kon immers niet volledig
worden opgegraven.
afbeelding 46, overzicht van alle sporen
behorende bij fase 2, met in de lijn van
de beschoeiing van de vorige fase een
grote, bakstenen muur (dikke rode lijn).
afbeelding 47, bovenaanzicht van de
horizontaal geplaatste stammetjes
van de slietfundering.
37
HET RESULTAAT

38
HET RESULTAAT
gebouw 2
gebouw 1
afbeelding 48, overzicht van de sporen
behorende tot de tweede gebruiksfase
met de locatie van de twee gebouwen.
afbeelding 49, detailtekening
(bovenaanzicht) van de resten
van gebouw 1.
afbeelding 50, de twee zuilfunderingen
binnen gebouw 1.
Bebouwing
Op het terrein binnen de omheiningsmuur is
een aantal sporen en structuren aangetroffen
waarin twee gebouwen te onderscheiden zijn.
Gebouw 1
Puinfundering (F140)
Aan de zuidkant van het onderzoeksgebied
is de fundering van een oost-west lopende
muur aangesneden, haaks liggend op de
omheiningsmuur. De fundering bestond uit
een puinbaan en liep vanaf de omheiningsmuur
in westelijke richting, maakte een
knik naar het zuid westen en verdween
vervolgens in het profiel. Op een aantal
plaatsen is de onderste baksteenlaag van
de fundering bewaard gebleven; deze
bestond uit breukstenen met een formaat
dat overeen lijkt te komen met die van de
stenen uit de omheiningsmuur. De fundering
liep tegen de muur en deze werd er niet
door onderbroken; het is dus duidelijk dat
ze gelijktijdig met de omheiningsmuur in
gebruik is geweest. De bouw van deze
muur wordt - net als de omheiningsmuur -
in de 14de-15de eeuw geplaatst.
Bakstenen poeren
Ten westen van de omheiningsmuur (F135)
en ten zuiden van puinfundering (F140)
zijn twee bakstenen poeren gevonden.
De poeren waren 3 baksteenlagen hoog
en anderhalve steen breed, waarbij de
bovenste steenlaag slechts één-steens
betrof. Het gebruikte steenformaat
bedroeg 26 x 13 x 6 cm. Op de oostelijke
poer lag een platte ronde natuursteen.
Deze steen was met behulp van mortel
aan de poer bevestigd. Op de westelijke
poer lag geen natuursteen, het is echter
aannemelijk dat ook hier een soortgelijke
steen heeft gelegen.

De poeren hebben als basis voor een
houten zuil gediend, die op de natuursteen
was geplaatst. Deze stijl van bouwen voorkomt
dat vocht uit de bodem via bakstenen
in de paal trekt, waardoor deze kan gaan
rotten. Door de paal op een natuursteen te
plaatsen kon dit worden voorkomen. De
poeren werden afgedekt door een laag die
uit de 15 de -16 de eeuw dateert, waardoor de
gebruiksfase van de poeren vóór die
periode komt te liggen. Het is aannemelijk,
gezien stratigrafie en datering, dat de zuilen
met de puinfundering onderdeel van één en
dezelfde constructie uitmaakten, waarvan
de omheiningsmuur de buitengevel heeft
gevormd. Het was echter niet mogelijk tot
een zinvolle reconstructie te komen.
Gebouw 2
In de uiterste noordwest hoek van het terrein
is een aantal muurfragmenten aangetroffen
die ook tot de tweede gebruiksfase horen.
Eén van deze muurfragmenten (F52) werd
grotendeels afgedekt door jonger muurwerk
(F6). De oude muur had een iets andere
oriëntatie dan deze jongere muur en kon
daardoor onderscheiden worden. Het oude
muurfragment bestond nog slechts uit enkele
stenen en had een noordwest-zuidoost
oriëntering. Min of meer haaks op deze
muur is een ander muurwerk aangetroffen
(F5). Het baksteenformaat van zowel F52
als F5 is dezelfde, namelijk 23/22,5 x 11 x 6
cm. De muren stonden niet (meer) met
elkaar in verband, maar het is goed mogelijk
dat dit oorspronkelijk wel het geval was.
Over muurfragment F52 lag een centimeter
dikke brandlaag waarin laat 15 de - tot vroeg
16 de -eeuws aardewerk is gevonden. De
muur is dus niet later dan 1525 gesloopt.
De laag waar de muren in/op zijn gebouwd
dateert uit de 14 de eeuw. Het gebouw zal
met andere woorden in de 14 de eeuw zijn
gebouwd en ergens in de loop van de 15 de ,
begin 16 de eeuw door brand zijn verwoest.
afbeelding 51, detailtekening
(bovenaanzicht) van de twee
muren van gebouw 2.
afbeelding 52, resten van muur F52 en
de jongere herbouw F6 met een iets
andere oriëntatie.
afbeelding 53, zijaanzicht van muur F52
en de jongere herbouw F6.
39
HET RESULTAAT

40
HET RESULTAAT
afbeelding 54, overzicht van de sporen
behorende tot de tweede gebruiksfase
waaronder de stookplaats (rode cirkel),
de vermoedelijke oven (zwarte cirkel) en
de waterputten (in blauw).
afbeelding 55, de resten van de
stookplaats, bestaande uit vijf bakstenen
en een breuksteen in een cirkel.
afbeelding 56, de resten van een
bakstenen constructie die
vermoedelijk als oven heeft gediend.
Overige Sporen
Centraal op het onderzoeksgebied is binnen
de omheiningsmuur een aantal afzonderlijke
bakstenen constructies gevonden.
Stookplaats
In het westen is een kleine stookplaats of
oven gevonden. Deze bestond uit vijf
complete bakstenen (23/22,5 x 11 x 6 cm)
en één breuksteen, die in een cirkel op hun
kant stonden. De grond binnen de cirkel
bevatte een grote concentratie houtskool.
De stookplaats werd afgedekt door een
laag waarin 15 de -16 de -eeuws aardewerk is
gevonden; de gebruiksfase ligt dus hiervoor.
Oven?
Ten zuidwesten van de omheiningsmuur is
een tweede bakstenen constructie gevonden,
die grotendeels was verstoord. Een aantal
op de langszijde staande bakstenen,
vormden een rechthoekige opening van 1
meter bij 0,36 m. Aan de zuidzijde sloot een
bakstenen (werk)vloer aan, op de staande
bakstenen. Dit vloertje was ter hoogte van
de opening twee lagen dik,
het is goed mogelijk dat dit oorspronkelijk
overal het geval is geweest. De opening was
waarschijnlijk volledig door een bakstenen
vloer omgeven. Aan de andere zijden
zijn een aantal plat liggende bakstenen
aangetroffen, die dit doen vermoeden.
De constructie werd afgedekt door een
15 de -16 de -eeuwse laag en lijkt op zichzelf te
staan, er zijn geen andere sporen gevonden
die ermee in verband kunnen worden
gebracht. Wat de precieze functie van de
constructie is geweest, is niet duidelijk, maar
een bakstenen werkvloer rondom een rechthoekige
opening doet vermoeden dat het
oorspronkelijk een (bakkers)oven is geweest.
Waterputten
Ook zijn twee waterputten gevonden, die
tot fase 2 worden gerekend. Het zijn
vermoedelijk twee bakstenen waterputten
geweest, zeker is dit niet. Beide putten zijn
in het verleden volledig afgebroken en
dichtgegooid met baksteen en ander puin.
Dit materiaal is mogelijk afkomstig van
de opbouw van de put, sporen van een
ton zijn niet aangetroffen.

De putten waren tot in het grondwater
ingegraven, wat gezien de diepte van de
putten niet al te ver onder het toenmalige
maaiveld heeft gelegen. In beide putten is
een gering aantal vondsten gedaan, die
allemaal uit de 15 de eeuw dateren.
Afvalputten
In de zuidwest-hoek van het onderzoeks -
gebied is een deel van een rechthoekige
bakstenen constructie (F39/F44) opgegraven.
Ze lag slechts gedeeltelijk binnen het
onderzoeksterrein en kon dus niet volledig
worden opgegraven. Het bouwsel bestond
uit rommelig geplaatste bakstenen en was
mogelijk met behulp van planken afgedekt.
De bodem bestond uit verveend materiaal,
mogelijk het restant van veen. In de
constructie zijn onder andere grote
fragmenten van twee verschillende
vetvangers uit de 15 de eeuw gevonden.
Een aantal meter ten zuidoosten hiervan
is een soortgelijke constructie gevonden.
Gedeeltelijk verborgen in het zuidwest
profiel is een door bakstenen omgeven
afvalkuil/put (F249) opgegraven. In de
kuil zijn behalve grote hoeveelheden
mossel resten een aantal min of meer
complete aardewerk potten uit de 15 de
eeuw gevonden.
Ten oosten van muur F135 is een
grotendeels verstoorde afvalkuil (F262)
aangetroffen. In deze kuil is onder andere
een groot fragment van een vetvanger
gevonden. De vondsten geven de kuil een
datering in de 14 de -15 de eeuw.
afbeelding 57, overzicht van de sporen
behorende tot de tweede gebruiksfase
met de locatie van de afvalkuil F39/F44
(rode cirkel).
afbeelding 58, al tijdens het onderzoek
viel op dat in de rechthoekige afvalkuil
F39/F44 veel aardewerkfragmenten
van vetvangers zaten.
41
HET RESULTAAT

42
HET RESULTAAT
varken
rund
afbeelding 59, overzicht van de sporen
behorende tot de tweede gebruiksfase
met de locatie van het varken (rode
cirkel) en het rund (zwarte cirkel).
afbeelding 60, de resten van het varken.
afbeelding 61, het inmeten van het
rundergraf tijdens het onderzoek.
Dierbegravingen
Behalve de funderingen is ook een tweetal
dierbegravingen aangetroffen.
Varken
Ten noorden van fundering F140 en ten
westen van de omheiningsmuur is een deel
van een varkenskelet gevonden.
Rund
In het zuidoostprofiel van werkput 4 lag
een deel van een runderskelet.
Voor beide begravingen geldt dat er geen
duidelijke kuil zichtbaar was, waar het dier
in was begraven. Beide begravingen worden
dankzij de aardewerkvondsten die met de
skeletten in verband kunnen worden
gebracht, in de 14 de -15 de eeuw gedateerd.
Het gaat hier waarschijnlijk om dieren
die aan een ziekte zijn overleden; er zijn
geen slacht- of onthuidingssporen op de
skeletten aangetroffen.

Plaveisel met goot
Buiten (ten oosten van) de omheiningsmuur
is een gedeelte van een natuurstenen
plaveisel gevonden, met parallel daaraan
een bakstenen afvoergoot. Het plaveisel
bestond uit ovaal-ronde natuurstenen keien
en kan het best worden vergeleken met
een kasseienbestrating zoals we dat tegenwoordig
nog kennen. Het wordt dan ook als
straat geïnterpreteerd. Het plaveisel is
gelijktijdig met de muur in gebruik geweest
en lag strak langs de steunberen. Het laat
duidelijk zien dat het gebied ten oosten van
de omheiningsmuur droog was komen te
liggen; het plaveisel lag direct op de bovenste
laag van het vulpakket; de waterloop is na
demping van bestrating voorzien.
Goot
Het plaveisel werd doorsneden door een
bakstenen goot. Deze bestond uit vlakliggende
bakstenen die aan weerszijden
werden ingesloten door op hun kant staande
bakstenen. Het plaveisel heeft oorspronkelijk
ook ten westen van de goot gelegen, hoewel
het hier minder goed bewaard is gebleven.
Einde Fase 2
De hierboven beschreven funderingen,
muren en andere sporen waren allemaal
afgedekt met een laag waarin laat-15 de en
vroeg-16 de -eeuws aardewerk is gevonden,
waarvan het jongste aardewerk niet ouder
is dan 1525. Behalve aardewerk zijn in
deze laag - en dan met name direct óp
de muurfragmenten van gebouw 2 - veel
houtskoolresten aan getroffen, die doen
vermoeden dat deze gebruiksfase door
een brand aan haar einde is gekomen.
De brand zal - gezien de vondsten - ergens
in het eerste kwart van de 16 de -eeuw
hebben plaatsgevonden.
Interpretatie
Een belangrijk kenmerk van deze fase is
het opheffen van de waterloop. De oude
loop is aan het einde van de 14 de eeuw
gedempt en van bestrating met natuurstenen
keien voorzien. Dit is een aanzienlijke
wijziging in het stadsbeeld. Een tweede
belangrijk kenmerk is de bouw van de
hoge omheiningsmuur ter plaatse van de
buiten gebruik geraakt beschoeiing. Met
de muur werd nadrukkelijk een terrein van
de buitenwereld afgescheiden. Op het
onderzoeksgebied hebben binnen deze
muur minstens twee gebouwen gestaan
waarvan de functie niet op basis van de
archeologische gegevens vastgesteld kan
worden. Binnen het ommuurde terrein
hebben ook twee waterputten en twee
afvalkuilen gelegen. Daarbij zijn hier
minstens twee dieren begraven; een
varken en een rund - een sterke aanwijzing
dat hier dieren werden gehouden. Een
brand aan het begin van de 16 de eeuw
maakt een einde aan deze gebruiksfase.
plaveisel
afbeelding 62, overzicht van de sporen
behorende tot de tweede gebruiksfase
met de locatie van het plaveisel met de
goot (zwarte cirkel).
afbeelding 63, het plaveisel ten oosten
van de omheiningsmuur.
43
HET RESULTAAT

44
HET RESULTAAT
afbeelding 64, het onderscheid tussen
de resten van de omheiningsmuur mét
steunberen uit de tweede fase (onderin
in rode baksteen) en de herbouw van de
muur zonder steunberen in de derde
gebruiksfase (in vanwege de gebruikte
mortel wit uitgeslagen bakstenen) was
tijdens het onderzoek goed te zien.
afbeelding 65, om de herbouw van de
omheiningsmuur recht te krijgen, is aan
de oostkant op de verzakte resten
ervan een rij tegels in het
metselwerk geplaatst.
Gebruiksfase 3:
In de daaropvolgende fase vonden een aantal veranderingen plaats; de omheiningsmuur
werd herbouwd en het hele terrein erbinnen heringericht. De weg buiten de muur werd
van nieuw plaveisel voorzien.
Herbouw (F155) omheiningsmuur (F116)
Grote delen van de omheiningsmuur zijn
aan het begin van deze fase herbouwd. De
reden hiervoor is niet eenduidig; mogelijk
was de muur ernstig beschadigd (samenhangend
met de brand?) of verzakt. De
jongere bouwfase is op vele plaatsen in de
muur duidelijk te herkennen. De herbouwde
muur bestaat grotendeels uit breuk stenen.
Hierin verschilt de herbouw duidelijk met de
oude muur, die vooral uit complete bakstenen
is opgebouwd. Het gebruikte baksteen -
formaat van de herbouw is overigens wél
gelijk aan die van de stenen uit de eerste
fase; vermoedelijk zijn het ook herbruikte
stenen van de eerste fase van de muur.
De nieuwe muur is gedeeltelijk - een halve
steen - náást de funderingsresten van de
oude muur gebouwd.
Verzakking
De funderingen (en daarmee waarschijnlijk
ook de bovenbouw) van de oorspronkelijke
omheiningsmuur vertoonden duidelijke
sporen van verzakking en wel naar het
oosten, in de richting van de aangeplempte,
slappe grond van de gedempte waterloop.
Voor deze verzakking is bij de herbouw
gecompenseerd door op de plaatsen waar
de verzakking het ergst was, tegels in de
fundering te verwerken ter egalisatie. De
oude fundering konden blijkbaar niet overal
worden hergebruikt; op een aantal plaatsen
iis ze volledig gesloopt en is de nieuwe

muur op een laag puin gefundeerd. In deze
puinlaag is 16 de -eeuws materiaal gevonden,
waarmee de herbouw op z’n vroegst in de
16 de eeuw kan worden geplaatst.
Steunberen
De steunberen zijn niet in de nieuwbouw
opgenomen, ze zijn tot op de onderste
lagen afgebroken en over de resten is een
stoep aangelegd, die direct tegen de nieuwe
muur aan lag. Waarschijnlijk was het
verzakkingsgevaar geweken en de grond
aan de oostzijde van de muur inmiddels
een stuk steviger (droger) geworden, dan
dat het geval was in de 14 de eeuw - toen de
eerste versie van de muur werd gebouwd.
Ondanks de veranderingen lijkt de functie
van de muur dezelfde te zijn gebleven.
Plaveisel
De stoep die tegen de muur is aan gelegd,
was tussen de 80 en 90 cm breed en
bestond uit verschillende formaten
baksteen. Deze stoep is over de bestrating
uit fase 2 heen gebouwd. De eerste zeven
rijen waren stenen met het formaat 30 x 14
x 8 cm, de laatste twee rijen bestonden uit
een kleiner formaat steen van 22 x 10,5 x
5 cm. Direct tegen de muur bevond zich
een rij plat liggende stenen, de volgende rij
bestond uit op de kopse kant geplaatste
bakstenen en de daarop volgende rijen
bakstenen waren op de strekzijde geplaatst.
De stoep werd afgesloten door een goot;
een liggende baksteen ingesloten door
twee op hun kant staande bakstenen. De
goot en de laatste rij bakstenen heeft een
kleiner formaat steen dan de rest van de
stoep, mogelijk betreft het hier een latere
aanpassing van de stoep.
afbeelding 66, overzicht van alle sporen
behorende bij de derde gebruiksfase,
met de herbouwde omheiningsmuur
uit de vorige fase met drie gebouwen
daarbinnen. Het terrein buiten de
omheiningsmuur is herbestraat.
afbeelding 67, restant van het bakstenen
plaveisel buiten de omheiningsmuur.
45
HET RESULTAAT

46
HET RESULTAAT
afbeelding 68, detailtekening
(bovenaanzicht) van de resten
van gebouw 3.
afbeelding 69, de resten van gebouw 3,
zoals deze vlak onder de bestrating van
de Appelmarkt werden aangetroffen.
Bebouwing
Gebouw 3
Aan de noordwest-zijde van het terrein
heeft de herbouwfase van de omheiningsmuur
(F155) een dubbele functie gehad. Ze
omsluit een groot terrein en heeft gelijktijdig
als noordmuur van een gebouw aan de
binnenzijde van het terrein dienst gedaan.
Dit gebouw heeft ook gedeeltelijk gebruik
gemaakt van oude funderingen, die aan de
voorgaande fase zijn toegeschreven.
De zuidmuur (F6) van dit nieuwe gebouw
heeft bijvoorbeeld gebouw 2 grotendeels
overbouwd en heeft een andere (westelijker)
oriëntering. Ze is tot zes lagen hoog
bewaard en liep door tot de uiterste noordwest
punt van de Appelmarkt, de grens
van het onderzoeksterrein. De oostmuur
van het gebouw wordt gevormd door een
muur (F3), die op een aantal plaatsen ook
tot zes lagen bewaard is gebleven.
Behalve de muren is ook een gedeelte van
een vloer, die in het huis heeft gelegen,
bewaard gebleven. Deze bestond uit
verschillende herbruikte bakstenen en een
aantal natuurstenen. De grootste baksteen
had afmetingen van 28 x 14,5 x 7 cm en
de kleinste baksteen was 22 x 10 x 5,5 cm.
In de hoek met muur F6 en F3 bevond zich
een uitsparing in de vloer waar een haard
of kookplaats was. In deze kookplaats is
aardewerk en een ijzeren ketting gevonden.
De ketting heeft mogelijk als haal dienst
gedaan. Een haal is een ketting die boven
een haard of stookplaats hing waaraan een
ketel heeft gehangen.

Gebouw 4
Puinbaan
Ten oosten van dit gebouw is een puinbaan
vrijgelegd. Op een aantal plaatsen lagen op
de puinbaan bakstenen in situ. De bakstenen
met een formaat van 22,5 x 10 x 5 cm lagen
met de strekzijdes parallel aan elkaar.
De puinbaan heeft dus als fundering voor
een één-steense muur van een gebouw
gediend. De zuid- en oostmuur kunnen
worden gereconstrueerd. Op de hoek van
de zuid- en oostmuur zijn ook bakstenen in
situ bewaard gebleven, die een soort goot
lijken te vormen.
De puinbaan is de fundering van een
tweetal muren geweest, die samen met
de omheiningsmuur en de oostmuur van
gebouw 3 een gebouw hebben gevormd.
De fundering is op een laag gebouwd
waarin 16 de -eeuws materiaal is gevonden.
Binnen gebouw 4 is een rij van platliggende
en op hun kant staande bakstenen
gevonden. De functie hiervan is niet duidelijk
het doet nog het meest aan een restant van
een bakstenen afvoer denken.
afbeelding 70, detailtekening
(bovenaanzicht) van de resten
van gebouw 4.
afbeelding 71, de puinbaan behorende
bij gebouw 4.
afbeelding 72, detailfoto van de
bakstenen afvoer in de puinbaan
behorende bij gebouw 4.
47
HET RESULTAAT

48
HET RESULTAAT
afbeelding 73, detailtekening
(bovenaanzicht) van de resten
van gebouw 5.
afbeelding 74, de resten van de vloer
in gebouw 3, zoals deze vlak onder
de bestrating van de Appelmarkt
werden aangetroffen.
afbeelding 75, muur F112 vanaf de
noordzijde gefotografeerd. Duidelijk is
de vertanding van de fundering te zien.
Gebouw 5
Ook op de hoek met de Groenmarkt hebben
veranderingen in bebouwing plaatsgevonden.
Gebouw 1 is afgebroken en ter plaatse is
een aantal andere muren gebouwd.
Van de muur aan de noordzijde, F112, zijn
de onderste elf baksteenlagen (70 cm
hoog) bewaard gebleven, opgebouwd uit
verschillende formaten baksteen. De muur
is om de 2,50 meter verstevigd met drie
vierkante bakstenen poeren. De noordzijde
van de muur heeft acht vertandingen en is
- in vergelijking met de zuidzijde - netjes
gebouwd. Dit lijkt erop te wijzen dat de
noordzijde van de muur een aanzichtzijde
is geweest. De zuidzijde van de muur is
minder zorgvuldig gemaakt, de vertandingen
ontbreken en de muur is niet afgewerkt.
De muur is met deze zijde tegen een
aarde kant geplaatst, waardoor deze zijde
zo onregelmatig is gebouwd. Ze volgt,
zij het iets zuidelijker, dezelfde lijn als
fundering F140 (fase 2) en maakt eenzelfde
kleine knik in zuidwestelijke richting. Hoe
lang de muur oorspronkelijk is geweest is
niet duidelijk, ze verdwijnt in het zuidwesten
in een profiel. In het noordoosten staat de
muur koud tegen de herbouwde omheiningsmuur.
De bovenste laag is gedeeltelijk in
verband met deze muur gemetseld, de
beide muren zijn met dus gelijktijdig in
gebruik geweest.

afbeelding 76, de resten van gebouw 5.
De opgraving aan de Appelmarkt
toonde ook hoe dicht onder het
huidige oppervlak de archeologische
resten zich in Amersfoort bevinden.

50 Een paar meter ten zuiden van muur F112
is een aantal eenvoudige funderingen
gevonden. Eén fundering liep min of meer
parallel met F112. Deze fundering (F108)
sloot in het westen aan op een noordoostzuidwest
lopende muur (F104). Van beide
funderingen waren slechts de onderste twee
lagen bewaard gebleven en deze bestonden
uit verschillende formaten baksteen.
HET RESULTAAT
afbeelding 77, detailtekening
(bovenaanzicht) van de resten
van gebouw 5 met de locatie van de
deuropening in muur F103 (rode
cirkel), het bordes (zwarte cirkel).
afbeelding 78, de fundering van het
bordes zoals dat tijdens de opgraving
zichtbaar was.
Deuren en bordes
Ten zuiden van F104 is een parallel aan
F108 lopende muur gevonden (F103), die
in het westen wordt verstoord door een
voormalig boomgat, waardoor niet helemaal
duidelijk is hoe deze muur in verband heeft
gestaan met F104. In het oosten van muur
F103 heeft een (deur)opening gezeten. De
positie van de deur is duidelijk herkenbaar.
Aan de buitenzijde van muur F135 is een
rechthoekige aanbouw zichtbaar, mogelijk de
fundering van een bordes, die de toegang
vanaf de straat tot het gebouw vormde.
Dergelijke bordessen, vaak met één of twee
treden, zijn tegenwoordig nog steeds te zien
bij een aantal huizen op de Appelmarkt.
De hierboven beschreven funderingen
F103, 104 en 108 omsluiten een bakstenen
vloer, die in het zuidoosten tot in de deuropening
heeft gelopen. Tussen F112 en
F108 en F104 heeft waarschijnlijk ook een
bakstenen vloer gelegen. Deze vloer is niet
overal even goed bewaard. Tussen F112
en F108 zijn op een aantal plaatsen plat
liggende bakstenen gevonden, die als
restant van een vloer kunnen worden
gezien. Ten westen van F104 is een groter
gedeelte van de vloer bewaard gebleven.
Hier is een bakstenen vierkante bak (F105)
ingegraven. De vloer was met name rondom
de bak nog intact gebleven. Op de vloer lag
een zwarte humeuze laag waarin aardewerk
uit het einde van de 16 de / begin 17 de eeuw
is gevonden. Aangezien de herbouwfase
van de omheiningsmuur in het begin van de
16 de eeuw wordt geplaatst, heeft dit gebouw
een korte gebruiksfase, van ongeveer 75 tot
100 jaar gekend.
Hoe het gebouw er precies heeft uitgezien
is niet geheel duidelijk, maar de herbouwde
omheiningsmuur zal de buitenmuur aan de
oostzijde van het gebouw hebben gevormd.
Muur F112 wordt eveneens beschouwd als
de buitenmuur aan de noordzijde van het
gebouw. De eenvoudige funderingen F104
en F108 betreffen waarschijnlijk binnenmuren
waarmee twee ruimtes zijn gecreëerd die
beide van een bakstenen vloer waren
voorzien. De noordelijke ruimte maakt
een wat ‘gang’achtige indruk en leidt naar
de buitendeur met het bordes in de
omheinings muur. De zuidelijke ruimte wordt
begrensd door muur F103. Het is vooralsnog
onduidelijk of muur F103 een binnen- of
buitenmuur betreft.

Bakstenen put en twee constructies
De genoemde bak (F105) ligt direct tegen
de muur F104 van gebouw 5. De vierkante
bak mat ongeveer 1 meter bij 1 meter en
heeft minimaal één baksteen hoog boven de
vloer uitgestoken. Op de bodem lagen plat
liggende dakpannen. De bak was volledig
gevuld met afval (vondsten), waaronder
het blad van een kleine schep. Gezien het
feit dat de bak inpandig lag en de geringe
grootte, zal ze oorspronkelijk niet als afvalput
zijn gebouwd. Het materiaal dat in de
bak is gevonden dateert uit de 16 de eeuw;
de bak is pas met de afbraak van gebouw
5 volgegooid met afval. De oorspronkelijke
functie van de bak is niet achterhaald - voor
een waterput is deze niet diep genoeg.
Vrijwel direct ten noorden van de bak is nog
een kleine bakstenen constructie gevonden
(F106). Deze constructie bestond uit een
aantal schuin op hun kant staande bakstenen,
die mogelijk ooit een cirkelvormig bouwsel
hebben gevormd. 27 De constructie stond op
de bakstenen vloer om een opening in de
vloer die met verbrande leem was gevuld
vermengd met houtskool en verbrand bot.
De op hun kant staande bakstenen en de
verbrande materie suggereren dat de
constructie ooit een klein oventje of iets
dergelijks is geweest. Elders op het terrein
is in een opening in een bakstenen vloer
eveneens verbrande leem gevonden. De
op hun kant staande bakstenen zijn hier
weliswaar niet aangetroffen, maar gezien
de grootte gelijkenis met F106 het is zeer
waarschijnlijk dat het hier om eenzelfde
bouwsel, met een soortgelijke functie gaat.
27 De rand van bakstenen leek sterk op de ronde bakstenen constructie F172 uit de vorige gebruiksfase.
afbeelding 79, precies in de
coupewand door de bak F105
is het ijzeren blad van een
schep aangetroffen.
afbeelding 80, het deels al opgegraven
spoor F106. Van de rand met opstaande
stenen is alleen nog een deel aan de
rechter-bovenzijde van de foto zichtbaar.
afbeelding 81, kuil F1 in vloer F2 toont
gelijkenissen met spoor F106.
51
HET RESULTAAT

52
HET RESULTAAT
afbeelding 82, overzicht van de
sporen behorende tot de derde
gebruiksfase met de locatie van de
afvalkuilen (in oranje) en de
beerton (rode cirkel).
afbeelding 83, één van de met
verbrande leem gevulde afvalkuilen.
(Afval)kuilen
Over het hele onderzoeksterrein verspreid
zijn verschillende kuilen gevonden, die
volledig met verbrande leem waren gevuld.
In de meeste gevallen zaten tussen de leem
houtskoolbrokken en verbrand bot (waar -
onder veel vis en gevogelte). De inhoud
van de kuilen wordt met voedsel-bereiding
of het nuttigen ervan in verband gebracht.
De verbrande botresten waren helemaal
gecalcineerd en verhoudingsgewijs vrij
klein. Bij normale voedselbereiding treedt
geen calcinatie van bot op. Waarschijnlijk
zijn de botten, na de nuttiging van het
vlees, in een brandend vuur gegooid.
De verbrande leem kan het restant van de
haard zijn geweest, maar het is ook mogelijk
dat de leem bij de bereiding van het voedsel
is gebruikt. Er zijn recepten bekend waarin
vis en gevogelte in leem worden gebakken.
Het dier wordt in de leem verpakt en in het
vuur gelegd. Als het eten lang genoeg in
het vuur heeft gelegen wordt het lemen
pakket open gemaakt en kan het gevogelte,
vrij van veren en de vis, vrij van schubben
(deze zitten in de leem) worden genuttigd.
Beerton of beerkuil
Behalve de kuilen met verbrande leem is
ook een kuil opgegraven met een bruine
humeuze buitenrand en een groenbruine
kern. De humeuze buitenrand is mogeljik
het restant van een weggerotte houten
constructie (ton?). De vulling van de kuil
heeft het meest weg van mest of beer met
daarin veel botresten en zaden en relatief
weinig aardewerk (dat dateert uit de 15 de -
16 de eeuw). De inhoud van de kuil wordt als
een (geleegde) beerput/kuil geïnterpreteerd.
Interpretatie
Na de brand is de grote omheiningsmuur
herbouwd, de functie van de muur blijft
hetzelfde alleen het uiterlijk is gewijzigd. De
steunberen werden niet meer noodzakelijk
geacht en zijn niet herbouwd. Ook binnen
de muur werden opnieuw - maar meer -
gebouwen opgericht. In functie en gebruik
van het terrein binnen de muur zijn geen
duidelijke verschillen met gebruiksfase 2
waargenomen. Ook buiten de muur wordt
de bestrating, zoals die in fase 2 was, min
of meer hersteld.

Gebruiksfase 4
De vierde en laatste gebruiksfase van het terrein begint als de bebouwing op de
Appelmarkt is verdwenen: alle huizen én de omheiningsmuur zijn afgebroken en het
onderzoeksterrein heeft vanaf dat moment de functie van plein, zoals we dat nu ook nog
kennen. Dit betekent niet dat er sinds die tijd geen ingrepen in de bodem meer hebben
plaatsgevonden. De overgrote meerderheid daarvan zijn in de 19de -20ste eeuw uitgevoerd,
waaronder de aanleg van een riool met een aantal vertakkingen.
Sloop bebouwing en aanleg plein
Tegen het einde van de 16 de eeuw of aan
het begin 17 de eeuw werd alle bebouwing,
inclusief de omheiningsmuur, binnen het
onderzoeksgebied gesloopt en het terrein
tot plein omgevormd door het te voorzien
van bestrating - de jongste voorloper van
de huidige verharding. Met name uit de 19 de
en 20 ste eeuw dateren een aantal bodem -
ingrepen, veelal samenhangend met de
aanleg van riool, gas, electra en water.
Dergelijke sporen zijn zelf niet zozeer
archeologisch interessant, maar wel van
archeologisch belang, doordat ze de
hiervoor beschreven sporen en resten
behoorlijk hebben aangetast. Ze worden
derhalve door de archeologen wel onderzocht
en gedocumenteerd.
Telefoonmast
Eén van deze ‘subrecente verstoringen’
betrof een opvallend grote en diepe kuil in
het midden van het plein. Bij onderzoek van
oude fotos bleek op een aantal daarvan
een hoge telefoonmast zichtbaar, die
centraal op het plein tegen het einde van
de 19 de eeuw - begin 20 ste eeuw is opgericht.
Dergelijke telefoonmasten hebben verspreid
door de stad gestaan en zijn eind jaren
dertig van de vorige eeuw verwijderd. De
vierkante kuil kan met grote zekerheid aan
de telefoonmast worden toegeschreven;
gezien de hoogte zal ze stevig en diep zijn
gefundeerd, overeenkomstig de kuil. Van de
mast zelf is niets teruggevonden.
Interpretatie
Het begin van deze fase wordt gemarkeerd
doordat er een eind komt aan de bebouwing
op het onderzoeksterrein en het wordt
omgevormd tot het huidige plein. Op basis
van de archeologische gegevens valt dit
tegen het einde van de 16 de eeuw of aan
het begin 17 de eeuw plaats.
afbeelding 84, foto van de Appelmarkt
uit circa 1900 met daarop de schaduw
van de telefoonmast die in het centrum
van het plein heeft gestaan.
afbeelding 85, luchtfoto uit circa 1929
waarop de telefoonmast op de
Appelmarkt duidelijk te zien is.
53
HET RESULTAAT

54
DE VONDSTEN
materiaal fragmenten
Aardewerk 1824
Bot
11728
Constructie 2817
Glas
112
Hout
>999
Leer
21
Metaal
264
Pijpaarde
5
Steen
727
Textiel
0
Vuursteen
13
tabel 1, materiaal en aantal.
De vondsten
Het materiaal dat tijdens deze opgraving is gevonden, is heel divers. De oudste vondst is
een aardewerkscherf uit de 12de eeuw, de meest recente is een scherf die dateert uit de
20ste eeuw. De vondsten worden niet alleen gebruikt om de sporen waar ze in aangetroffen
zijn te dateren en de functie ervan te bepalen, maar ze vertellen ook een eigen verhaal.
Het grootste deel van het vondstmateriaal is
met de hand, troffel en schep verzameld bij
het aanleggen van de werkputten, vlakken,
profielen en bij het couperen en uitgraven
van de sporen. Alle vondsten zijn gewassen,
gedroogd en genummerd. Vervolgens zijn ze
gesorteerd, gedetermineerd en per materiaal
apart in zakken opgeborgen. Daarna volgde
een tweede determinatie ronde, waarin het
vondstmateriaal door materiaalspecialisten
per spoor is bestudeerd om uiteindelijk tot
een datering en functie voor het betreffende
spoor te komen. De verkregen gegevens
zijn daarbij in een database ingevoerd.
Waar nodig zijn behoudenswaardige
vondsten geconserveerd en gerestaureerd.
Hieronder worden de materiaalgroepen
alfabetisch behandeld.
Aardewerk
De materiaalgroep aardewerk bestaat uit
vaatwerk gemaakt van gebakken klei.
Het vormt een belangrijk dateringsmiddel
voor archeologen. De breekbaarheid van
het materiaal zorgt voor een beperkte
gebruiksduur, waardoor het continu
bij geproduceerd moet worden, volgens de
laatste technologische ontwikkelingen en
mode-wensen. Aardewerk kan daardoor
goed gedateerd worden op basis van
gebruikte kleisoort, techniek, vorm en
versiering. Bovendien blijft het materiaal
goed geconserveerd in de bodem; het is
vaak de omvangrijkste materiaalgroep die
op opgravingen wordt aangetroffen.
Materiaal en methoden
Aardewerk wordt door archeologen op basis
van het uiterlijk, de productie wijze, de kleisoort
en de herkomst in ‘baksel groepen’
verdeeld. Soms krijgt zo’n groep de naam
van het uiterlijk (‘rood bakkend aardewerk’,
vanwege de kenmerkende rode kleur) of
de naam van de plaats of het gebied van
herkomst (‘Maaslands aardewerk’). De
bakselgroepen zijn veelal tijdgebonden;
vaak in één of enkele eeuwen tijdsbestek.
Binnen dit tijdsbestek kan de specifieke
vorm van een voorwerp leiden tot een meer
nauwkeuriger datering. Voor de materiaal
beschrijving is gebruik gemaakt van
het Classificatiesysteem voor Laat- en
Postmiddeleeuws aardewerk en glas (v2.1).
Analyse materiaal Appelmarkt
In totaal zijn tijdens het aanleggen en
afwerken van de verschillende werkputten,
sporen en lagen, 1824 fragmenten aardewerk
verzameld. De overgrote meerderheid ervan
bestaat uit scherven, een aantal gevallen
betreft een (archeologisch) compleet object.
Aan het aardewerkmateriaal zijn geen
sporen van verwering of verploegen te
vinden. Het materiaal is in goede staat.
Het oudste aardewerk is een wandscherf uit
de 12 de eeuw, afkomstig uit Andenne. Ze is
aangetroffen in de oudste ophogingslaag.
Het overige aardewerk zal volgens de
fasering zoals die is onderscheiden in het
voorgaande hoofdstuk worden behandeld.

Fase 1 (13 de – begin 14 de eeuw)
De oudste sporen van menselijke activiteit
op het terrein zijn de ophogingslagen uit
de eerste gebruiksfase. In de oudste laag is
- op die ene Andennescherf na - uitsluitend
13 de -eeuws aardewerk gevonden van de
bakselgroepen blauwgrijs- en kogelpot -
aardewerk, proto- en bijna-steengoed en
(zeer sporadisch) roodbakkend aardewerk.
Het laatste betreft enkele glazuurloze
scherven van kannen en kommen met een
oranjerode kleur, die vanaf het einde van de
13 de eeuw voorkomen. In de jongere lagen
komt ook vroeg 14 de -eeuws aardewerk voor.
Er zijn in totaal 127 scherven die uit de
eerste fase komen, dit is nog geen 7% van
het totale aantal aarde werk vondsten van
de opgraving. Des te opvallender is het
dat uit deze periode twee vrijwel complete
voorwerpen zijn gevonden: een bierpul van
proto-steengoed uit het midden van de 13 de
eeuw en een (wijn)beker van een vroeg
soort steengoed, die min of meer hetzelfde
dateert. De overige vondsten uit de 13 de
eeuw zijn klein en fragmentarisch, typisch
materiaal dat in een ophogingslaag kan
worden verwacht.
Bierpul
Steengoed ontstaat door klei onder hoge
temperaturen te bakken zodat het versintert
en zodoende waterdicht wordt. De bierpul is
gemaakt in de periode dat men nog nét niet
in staat was om de ovens heet genoeg te
stoken; daarom spreken we van van protosteengoed.
De bierpul heeft een inhoud van
meer dan een liter.
afbeelding 86, het wijnbekertje (links) en
de bierpul (rechts) op half-ware grootte.
55
DE VONDSTEN

56
DE VONDSTEN
afbeelding 87, één van de
vetvangers, van bovenaf gezien, op
schaal (1:3) afgebeeld. Links zit het
handvat, onder de schenktuit. Aan
de ontbrekende zijde bevindt zich
gewoonlijk een ophang-oog.
Fase 2 (14 de eeuw - begin 16 de eeuw)
In deze fase is het terrein intensiever in
gebruik geweest. Dit is ook duidelijk te
zien aan het aantal aardewerkvondsten:
deze zijn in vergelijking met de voorgaande
periode verachtvoudigd. 28 In totaal zijn 1083
scherven met zekerheid aan deze fase toe
te schrijven. De overgrote meerderheid
bestaat uit rood bakkend aardewerk,
gevolgd door grijs gedraaid aardewerk en
(‘echt’) steengoed.
Drie afvalkuilen
Een drietal afvalkuilen wordt tot deze fase
gerekend. Het materiaal dat uit de oudste
afvalkuil (F262) afkomstig is, dateert uit
de 14 de en 15 de eeuw. In de 13 fragmenten
aarde werk zijn vier voorwerpen
herkend: een kan van steengoed en
een grape (kookpot), een pot en een
vetvanger van roodbakkend aardewerk.
Een vetvanger
(ook wel
spit schotel) is
een voorwerp
dat gebruikt
werd bij het
roosteren van
vlees aan een
spit. Het vocht
en vet dat
hierbij vrij
kwam werd in
een vetvanger
opgevangen
en kon zo later
worden her gebruikt.
Vet werd beschouwd als
een waardevol restproduct.
Het materiaal uit de andere twee kuilen,
dateert tussen de 15 de eeuw en de vroege
16 de eeuw. Afvalkuil F39 bevatte 14
fragmenten aardewerk, die tot zeven
voorwerpen konden worden herleid: een
kan van laat steengoed en een grape, een
kan, een pispot en twee vetvangers van
roodbakkend aardewerk. De derde afvalkuil
(F249) bevatte 106 fragmenten aardewerk,
afkomstig van vijf laat-steengoed schenkkannen
en drie bakpannen, zeven grapen,
drie pispotten, een vetvanger en twee
identieke schepbekers van rood bakkend
aardewerk. Een schepbeker is
bedoeld om vloeistoffen op te
scheppen, als drinkbeker
zijn de voorwerpen niet
geschikt, ze hebben
namelijk een tamelijk
gesloten vorm.
Hoewel het oudste
voorwerp uit deze laatste
kuil een pispot van een
type betreft dat gewoonlijk
in de eerste helft van de
15 de eeuw wordt gedateerd,
ontbreken de voor die tijd
typerende bakselgroepen
als echt-steengoed en
grijsbakkend gedraaid
aardewerk echter geheel in
de kuil: al het overige materiaal
dateert uit het einde van de 15 de
en het begin van de 16 de eeuw. De
pispot is blijkbaar lang meegegaan.
28 hierbij moet wel rekening worden gehouden met het feit dat fase 2 een langere periode betreft dan fase 1

Analyse
De drie afvalkuilen hebben een duidelijk
huishoudelijke vulling en afgezien van de
drie pispotten, passen alle voorwerpen
binnen categorieën koken, eten en drinken.
Opvallend is de aanwezigheid van de vier
vetvangers en twee schepbekers in deze
drie kuilen. Vetvangers en schepbekers
worden in Amersfoort zelden gevonden.
Fase 3 (begin 16 de eeuw – begin 17 de eeuw)
Ruim 600 scherven zijn niet met zekerheid
aan deze korte gebruiksfase toe te wijzen;
van de 243 scherven die uit de 16 de eeuw
dateren, zal een deel tot gebruiksfase 2
hebben gehoord. Vergelijkbaar zal een deel
van de 411 fragmenten uit de 17 de eeuw tot
de volgende fase behoren. Het betreffen
veelal kleine fragmenten roodbakkend
aardewerk, waarvan niet duidelijk is tot wat
voor een voorwerp zij behoorden, waardoor
een nauwkeuriger datering niet mogelijk is.
Afvalkuil
Eén afvalkuil (F105) wordt met zekerheid
tot fase 3 gerekend en in deze kuil bevonden
zich 156 fragmenten - vrijwel uitsluitend
roodbakkend - aardewerk, waaruit twee
bakpannen, twee grapen, een kop, twee
potten en twee testjes gereconstrueerd
kunnen worden. Voor een voorraadpot
op standring is geen parallel gevonden,
het betreft een nog niet eerder gevonden
of beschreven type. De enige niet-roodbakkende
scherven zijn een rand van een
majolicabord en een wandfragment van
laat, bewerkt steengoed.
Het materiaal dateert allemaal uit de 16 de
eeuw, een aantal vondsten zou ook uit het
begin van de 17 de eeuw kunnen dateren. De
kuil wordt derhalve rond 1600 gedateerd.
afbeelding 88, één van de
twee schepbekers van roodbakkend
aardewerk (schaal 1:2).
afbeelding 89, de voorraadpot van
onbekend type, van roodbakkend
aardewerk (schaal 1:2,5).
57
DE VONDSTEN

58
DE VONDSTEN
afbeelding 90, het 14de eeuwse fragment
van witbakkend aardewerk met een
lichte groene glazuur. Het betreft hier
het fragment van een vetvanger,
waarschijnlijk geïmporteerd uit
het Maasland (afgebeeld
op ware grootte).
afbeelding 91, het fragment
goudlusteraardewerk, op ware grootte.
Fase 4 (17 de eeuw – heden)
Uit deze laatste fase zijn slechts 179
scherven gevonden, waarvan de overgrote
meerderheid uit ingravingen afkomstig is
en niet aan structureel gebruik of
bewoning kan worden gekoppeld.
Opvallende overige vondsten
Wanneer de aardewerk -
vondsten uit de rest van de
opgraving worden betrokken
in het overzicht, valt direct
het grote aantal vetvangers
en braadspitopleggers op.
Een braadspitoplegger is
een soort vetvanger,
maar met hoge,
opstaande oren met
daarin openingen
en inkepingen
waarin een draaispit
of vleespen
kan worden
geplaatst. In totaal
zijn de resten van
12 vetvangers en 2
braadspitopleggers
gevonden en dat zijn
er meteen meer, dan er
tot nu toe in totaal - na 25 jaar
opgraven in Amersfoort - zijn
gevonden. Eén van de vetvangers was
uitgevoerd in witbakkend aardewerk
afkomstig uit het Maasland. Een
vergelijkbaar voorwerp werd gevonden
in Den Bosch. 29
Andere opvallende vondsten zijn een deel
van een kom met goudlusterversiering en
een fragment van een Haffner tonpot.
29 Janssen 1983, p. 205, afb. 4.
Goudluster aardewerk is afkomstig uit
Spanje, werd vanaf de 13 de -14 de eeuw
gemaakt en heeft een kenmerkende
goudglans versiering. Het komt niet veel
voor in ons land. Als het al wordt gevonden
dan is dat veelal in een rijke context. In
Amersfoort is het nog niet eerder
aangetroffen. De scherf is gevonden in
een laag die uit de 15 de -16 de eeuw dateert.
Tonpotten of varkenspotten werden gebruikt
als stoofpot en hebben een ongewoon
uiterlijk. Het zijn kleine tonnetjes, al dan niet
in de vorm van een varken, staand op vier
poten, waarbij een deel van de bovenzijde
als deksel heeft gefungeerd. Ze worden
weinig gevonden en zijn geassocieerd
met hogere milieus (zogenaamde kasteelvondsten).
Haffner aardewerk is witbakkend
aardewerk afkomstig uit het Rijnland of
Maasdal. Het aangetroffen fragment heeft
inwendig loodglazuur met mangaan stippen,
de buitenzijde is ongeglazuurd. In de pootjes
zijn vinger afdrukken zichtbaar.
Interpretatie
De functies van het aangetroffen aardewerk
liggen allemaal in de sfeer van verwarming,
keuken- en tafelgerei. Het goudluster en de
aangetroffen vormen als vetvangers, de
braadspitten en de tonpot laten zien dat
de gebruikers ervan welvarend
waren. Vetvangers, braadspitten
en tonpotten
worden veel in
kasteel opgravingen
gevonden en
duiden op een
hoge mate
van welstand.

Bot
Bot vormt na aardewerk de omvangrijkste
materiaalgroep die is aangetroffen tijdens
de opgraving. Het botmateriaal is gevonden
bij de aanleg van de verschillende
werkputten en afkomstig uit (afval)kuilen
en een tweetal begravingen.
Materiaal en methoden
Het materiaal is gewassen, geteld en elk
bot(fragment) gemeten en gewogen en zo
mogelijk op diersoort en anatomisch element
gedetermineerd. Indien de determinatie van
diersoort niet mogelijk was, is onderscheid
gemaakt tussen kleine, middelgrote en grote
dieren (small, medium en large mammal).
Niet determineerbare botvondsten zijn als
indet (indeterminabel) geregistreerd. Alle
botvondsten zijn op specifieke kenmerken,
afwijkingen en bijzondere sporen bekeken.
Analyse materiaal Appelmarkt
Al het aangetroffen bot materiaal (11728
fragmenten) is onderzocht; hieronder zullen
enkel de twee dierbegravingen uit de 14 de /
15 de eeuw en het botmateriaal uit een aantal
(afval)kuilen worden behandeld. Het gaat
daarbij om vier afvalkuilen uit de 15 de en
16 de eeuw en een zevental kuilen met verbrande
leem en bot uit gebruiksfase 3.
Dierbegravingen
Er is een runderskelet en een varkenskelet
geborgen. Het runderskelet is deels
opgegraven en bevatte in totaal 94 botten
met een gewicht van 3711,3 gram. Het is van
een dier met een leeftijd van 15-20 maanden.
Deze leeftijdsbepaling is gebaseerd op het
distale deel van de humerus, die volgroeid
is in tegenstelling tot het proximale deel van
de radius. De geschatte schofthoogte is
124,2 cm. 30 Als pathologie valt een
aandoening van de linker metacarpus
(middenvoetsbeentje van een voorpoot) op:
osteochondritis van het proximale mediale
gewrichtsvlak. Het is een rondvormige
stoornis van 8,5 mm groot, ontstaan door
slechte doorbloeding. Het beest liep
waarschijnlijk mank.
Van het varkenskelet zijn 208 botten
geborgen met een gewicht van 1590,4 gram.
Het is daarmee vrijwel volledig aanwezig,
er ontbreken alleen gedeeltes van de poten.
De geschatte schofthoogte is 74,8 cm. 31
Het is een jong dier van circa 16 maanden.
De leeftijdsbepaling is gebaseerd op het
gebit. Opvallend is de aanwezigheid van
een abces (5,6 x 6,3 mm) in de linker
mandibula linguaal (de tongzijde van de
onderkaak) bij de tweede molare (kies).
Het varken en rund zijn duidelijk niet voor de
consumptie gebruikt, op de botten zijn geen
slacht- of onthuidingssporen aanwezig.
30 Op basis van de lengte van de volledig volgroeide rechter metacarpus 202 mm. Driesch & Boessneck 1974.
31 Op basis van de lengte van de niet volgroeide volledige linker femur 205 mm. Teichert 1969.
afbeelding 92, de resten van
het rundergraf.
59
DE VONDSTEN

60 Afvalkuilen en afvalputten
In de vier 15de- en 16de-eeuwse afvalkuilen
(F22, F39, F105 en F249) zijn 3498 bot -
fragmenten gevonden. Meer dan de helft
van de vondsten is afkomstig uit afvalkuil
F22, mede doordat uit deze kuil een aantal
monsters is genomen, dat veel botmateriaal
heeft opgeleverd. Uit de kuil komen opvallend
veel visfragmenten (1963), waarvan de
paling de grootste groep vormt. Opvallend
zijn ook de vele delen van insecten: 82
delen van kevers, 120 poppen (pupparia)
van de kamervlieg, 120 pupparia van de
fruitvlieg, een ruwe pissebed en een deel
van een duizendpootachtige. De aanwezigheid
van deze dieren suggereert dat de
afvalkuil enige tijd open heeft gelegen.
DE VONDSTEN
tabel 2, het botmateriaal uit de
vier afvalkuilen, onderverdeeld
naar diersoort. Squamata (schubben)
zijn niet meegeteld. Ook de microfauna
van F22 is buiten de tabel gelaten.
In afvalkuil F39 zijn de botten van runderen
en varkens gevonden, waarop slachtsporen
aanwezig zijn. Het type slachtsporen duidt
erop dat deze dieren voor hun vlees zijn
geslacht. Op de scapula (schouderblad)
van een varken zijn vraatsporen van een
hond herkend.
Het botmateriaal afkomstig uit afvalkuil
F105 bestond voor 85% uit vis en
mosselresten. In dezelfde kuil is ook een
rechter snijtand uit de onderkaak van
een mens gevonden.
Op een heel klein percentage (< 1,4 %) van
alle botfragmenten uit de afvalkuilen waren
brandsporen zichtbaar.
Soort F22 F39 F105 F249 Totaal
Mens, Homo sapiens 1 1
Rund, Bos taurus 3 2 12 3 .
Schaap/geit, Ovis/Capra 28 1 29
Geit, Hircus capra 1 1
Varken, Sus domesticus 5 2 24 2 .
Kat, Felis catus 2 2 4
Konijn, Oryctolagus cuniculus 1 1
Zoogdieren indet. 37 7 111 12 .
Huishoen, Gallus gallus domesticus 4 12 3 .
Wilde eend, Anas platyrhynchos 1 1
Vogel indet. 8 10 5 .
Paling, Anguilla anguilla 241 38 .
Karperachtigen, Cyprinidae 136 4 140
Brasem, Abramis brama 1 1
Blei, Abramis bjoerkna 1 1
Winde, Leuciscus idus 3 3
Pos, Gymnocephalus cernuus 29 22 51
Baars, Perca fluviatilis 2 1 2 5
Spiering, Osmerus eperlanus 28 28
Haring, Clupea harengus 113 39 1 .
Kabeljauw, Gadus morhua 31 15 1 .
Schelvis, Melanogrammus aeglefinus 26* 41 5 .
Schollen, platvis, pleuronectidae 1 1 1
Schol, Pleuronectus platessa 19 19
Bot, Platichthys flesus 39 4 43
Vis, indet. 1144 680 1824
Poelslak, Lymnaea sp. 1 1
Gewone alikruik, Littorina littorina 3 2
Gewone mossel, Mytilus edulis 41 27 117 31 .
Mariene mollusken 116 184 11 .
Totaal 2031 40 1348 79 3498

Leemkuilen
Uit de verschillende leemkuilen (F1, F7,
F113, F114, F167, F176 en F177) kwamen
in totaal 2641 botfragmenten, waarvan
meer dan de helft (1861 fragmenten) van
zoogdieren. Hier moet bij worden opgemerkt
dat de overgrote meerderheid in de categorie
indeterminabel valt. Dat betekent dat de
fragmenten te klein waren om aan een
bepaalde diersoort toegeschreven te
worden. De fragmenten waar de diersoort
wel van kon worden bepaald waren over
het algemeen ook vrij klein en wogen
gemiddeld niet meer dan 12 gram. De
overige botfragmenten waren afkomstig
van vogels en vissen. Vrijwel al het
bot materiaal dat in leemkuilen is gevonden
had brandsporen, was soms zelfs
geheel gecalcineerd.
Interpretatie
Het aangetroffen botmateriaal uit de
afvalkuilen, afvalputten en leemkuilen
laat een opvallend grote hoeveelheid
(meer dan helft) aan visresten zien; er
werd duidelijk veel vis gegeten. Tussen de
verschillende vissoorten die in de afvalkuilen
zijn aangetroffen, valt de kabeljauw op.
Het is een zeevis die niet iedereen zich
kon veroorloven.
De aanwezigheid van de vetvangers en
spithouders laat zien dat men ook grote
stukken vers vlees at, een luxe voor die tijd.
De huishoudens die hun afval achterlieten
op het onderzoeks terrein, aten dus
gevarieerd en konden zich ook luxere en
duurdere soorten voedsel permitteren.
tabel 3, het botmateriaal uit de
zeven leemkuilen, onderverdeeld
naar diersoort.
Soort F1 F7 F 106 F113 F114 F167 F176 F177 Totaal
Rund, Bos taurus 2 3 12 4 2 23
Schaap/geit, Ovis/Capra 15 1 1 17
Schaap, Ovis aries 1 1
Varken, Sus domesticus 1 1 1 3
Hond, Canis familiaris 1 1
Konijn, Oryctolagus cuniculus 7 7
Zoogdieren indet. 84 629 56 655 169 175 41 1809
Huishoen, Gallus gallus domesticus 11 8 6 14 5 4 48
Huisduif, Columba livia 2 2
Wintertaling, Anas crecca 1 1
Wilde eend, Anas platyrhynchos 2 1 10 13
Vogel indet. 37 30 2 31 6 47 5 158
Paling, Anguilla anguilla 1 2 8 8 2 21
Karperachtigen, Cyprinidae 3 1 4
Snoek , Esox lucius 3 3
Pos, Gymnocephalus cernuus * 2 * 1 3
Baars, Perca fluviatilis 8 1 9
Spiering, Osmerus eperlanus 1 1
Zalm, Salmon salar 1 1
Haring, Clupea harengus 28 13 1 20 8 2 72
Kabeljauw, Gadus morhua 1 5 1 7
Schelvis, Melanogrammus aeglefinus 5 7 5 17
Schollen, platvis pleuronectidae 8 8
Schol, Pleuronectus platessa 7 2 9
Vis, indet. 33 60 9 77 89 23 13 304
Gewone mossel, Mytilus edulis 1 1
Mariene mollusken 10 4 16 5 10 43 10 98
Totaal 219 749 136 811 328 315 1 82 2641
61
DE VONDSTEN

62 Botanische resten
Botanische resten in archeologische
context betreffen de in de bodem bewaarde
(macroscopische) plantenresten; met name
zaden en pitten. Aan de hand van de zaden
kunnen de verschillende planten soorten goed
herkend worden en het voorkomen van
bepaalde plantensoorten kan iets zeggen
over het natuurlijke landschap, klimaat en
milieu, het bodemgebruik, het cultuur -
landschap (welke gewassen zijn verbouwd,
opgeslagen en waar), import en handel.
Botanisch resten uit beerkuilen en putten
kunnen informatie geven over het voedings -
patroon. Plantenresten blijven echter, net
DE VONDSTEN
tabel 4, de resultaten uit het
waarderend onderzoek van de
twaalf botanische monsters, waarbij
het aantal (V=veel, W=weinig,
G=geen, X=aanwezig) en de mate
van conservering (S=slecht, M=matig,
R=redelijk, G=goed en U=uitstekend)
per monster en per categorie
is aangegeven, waarbij (v) voor verkoold
staat en (o) voor onverkoold.
houtskool
cultuurgewassen (v)
kafresten (v)
wilde planten (v)
totaal # soorten (v)
soortvariatie (v)
cultuurgewassen (o)
32 De botanische monsters zijn onderzocht door BIAX-Consult te Zaandam.
kafresten (o)
wilde planten (o)
totaal # soorten (o)
soortvariatie (o)
Conservering (o)
als alle andere organische materialen,
niet altijd goed in de bodem bewaard. Voor
botanisch onderzoek worden grondmonsters
genomen die - na zeven over verschillende
zeven (maaswijdte 1 cm; 0,5 cm en 0,25 cm)
- onder een microscoop door een paleobotanicus
worden geanalyseerd.
Analyse materiaal Appelmarkt
Tijdens de opgraving zijn 28 botanische
monsters genomen. Twaalf hiervan zijn
waarderend onderzocht. 32 Dit houdt in dat
wordt gekeken of het monster überhaupt
botanisch materiaal bevat dat interessant
genoeg is om uitvoerig onderzocht te worden.
bot
V.nr F.
nr.
20 1 x x w w w
gebruiksgewassen
walnoot (v),
tamme kastanje? (v)
wilde vegetaties
turf (v)
33 22 x v v v v v u graan, fruit,
akkeronkruiden,
groenten/kruiden,
sierplanten,
medicinale kruiden
heidesoorten
171 113 x x w w g els (v) turf (v)
173 114 x w w g druif (v) turf (v)
218 176 x x w w g w w g s bramenpitje veg. v. vochtige /
natte plaatsen
turf (v)
219 177 x w w w veg. v. vochtige /
natte plaatsen
turf (v)
220 167 x x w w w walnoot (v),
duivenboon? (v)
333 244 v w v v v g graan, fruit, kruiden akkeronkruiden,
medicinale kruiden heidesoorten
359 242 w w g v w v v v m graan, fruit, kruiden akkeronkruiden, turf
medicinale kruiden veenvegetatie
363 249 x v v v v s graan, fruit,
groenten/kruiden
akkeronkruiden
395 255 x v w v v v g graan, fruit,
groenten/kruiden,
sierplanten,
medicinale kruiden
akkeronkruiden
481 39 x v w r v v m graan, fruit,
akkeronkruiden,
groenten/kruiden,
medicinale kruiden
oevervegetatie

Leem-, afval- en beerkuilen
Een zestal leemkuilen zijn botanisch onderzocht.
Uit het onderzoek blijkt dat ze een
gering aantal determineerbare plantenresten
bevatten met af en toe verbrand consumptieafval,
zoals walnootdoppen en druivenpitten.
De theorie dat de kuilen zijn gevuld met
afval dat afkomstig is van voedselbereiding
of juist het nuttigen ervan, wordt door het
botanisch materiaal ondersteund.
Ook de inhoud van een drietal afvalkuilen is
botanisch onderzocht. De monsters bevatte
veel plantaardige resten, de vulling bestond
vermoedelijk uit beer. Met name kuil F22
is erg rijk aan soorten. Er zijn veel graan -
zemelen, fruitpitten en zaden van groenten
en vruchten aangetroffen. Opvallend is de
vondst van een exotische specerij: de
paradijskorrel. Het is een specerij dat
afkomstig is uit west Afrika en werd gebruikt
als een alternatief voor peper. Het kreeg
ook geneeskrachtige eigenschappen
toegeschreven. Een zeldzame vondst is
het zaadje van een goudsbloem; deze
plant werd als sierplant gehouden en
om haar medicinale eigenschappen.
Tenslotte zijn ook een drietal beerkuilen
onderzocht. Deze zijn alle drie erg rijk aan
plantenresten. Met name die uit features
F255 en F244 zijn goed geconserveerd.
In F255 is de plant akelei aangetroffen,
een bijzondere vondst. In het wild was dit in
Nederland in het verleden (en tegenwoordig
nog altijd) een vrij zeldzame soort. Het was
in de middeleeuwen echter een populaire
sierplant. 33 Een aantal middeleeuwse en
jongere bronnen kennen aan de plant een
geneeskrachtige werking toe. 34
33 Fischer 1929.
34 Van der Meer, 2009.
Constructieaardewerk
Onder constructieaardewerk worden alle
voorwerpen van (gebakken) klei gerekend,
die specifiek voor bouwdoeleinden zijn
gemaakt, zoals bakstenen, dakpannen en
tegels. Ook hutteleem, waarmee wanden
van houten huizen werden afgesmeerd,
wordt tot deze groep gerekend, net als
stucwerk en mortel. Deze voorwerpen
vertellen niet alleen iets over de bebouwing
maar kunnen soms ook ter datering
worden gebruikt.
Analyse materiaal Appelmarkt
Bij het onderzoek aan de Appelmarkt zijn
2817 fragmenten constructieaardewerk
aangetroffen. Tussen de 830 baksteen -
fragmenten zijn slechts enkele complete
bakstenen aangetroffen, waarvan het
formaat gemeten kon worden. Van enkele
tientallen fragmenten kon het oorspronkelijke
baksteenformaat herleid worden. Al deze
maten kunnen we vergelijken met bakstenen
van meer of minder bekende datering die
elders in de stad zijn te vinden.
Complete stenen van het formaat kloostermop
zijn niet aangetroffen; wel enkele
fragmenten waarvan de meetbare maten op
een kloostermop wijzen. De bakstenen met
een formaat van circa 23 x 11,5 x 5,5 cm
passen bij de tweede stadsmuur (rond 1400
gebouwd en in de 19 de eeuw afgebroken).
De baksteenformaten waaruit de eerste
stadsmuur rond 1300 is opgetrokken (28 x
14 x 7 cm), zijn niet op de Appelmarkt
aangetroffen. Wel is baksteen aangetroffen
van het formaat uit de muurhuizen. Deze zijn
ontstaan na de sloop van de eerste stadsmuur,
na het midden van de 15 de eeuw.
Baksteendatering
Net als aardewerk heeft
baksteen vanaf haar intrede
een ontwikkeling door de
eeuwen heen gemaakt. De
meest onderscheidende
kenmerken en veranderingen
betreffen de kleur en - met
name - het formaat van de
stenen. De eerste bakstenen
hadden hetzelfde grote
formaat als de natuurstenen
moppen die zij gingen
vervangen. Dit formaat is nu
bekend als kloostermop. Om
praktische redenen werden
de formaten allengs kleiner.
Ook voor de manier waarop
bakstenen in een muur
gerangschikt zijn (het metselverband)
zijn verschillende
patronen mogelijk. Ook hieruit
kan een datering volgen.
Tijdens archeologisch
onderzoek worden van
muurwerk hoofd zakelijk de
funderingen aangetroffen.
Deze zijn lastiger te dateren:
hierin werden namelijk vooral
hergebruikte en gebroken
stenen verwerkt, geplaatst
zonder enig vast patroon
(wild verband). Herbruikte
stenen zijn veelal te
herkennen aan metselof
mortelsporen op
de buitenzijde.
63
DE VONDSTEN

64 Glas
Glas is een verbinding van silicium
(kwartszand), met soda en/of potas en kalk.
Potas, oftewel kaliumcarbonaat, ontstaat
bij de verbranding van hout; soda werd
verkregen uit zee-planten. Glas is een
kwetsbare materiaalsoort en net als
aardewerk goed te dateren. Het kan ook
iets zeggen over de rijkdom en status van
de gebruikers: in de 14de en 15de eeuw werd
glas in onze streken voornamelijk gebruikt
door edelen en geestelijken.
DE VONDSTEN
Het meeste gebruiksglas dat hier wordt
gevonden, werd geïmporteerd uit Duitsland,
waar het tussen de 13de en 18de eeuw werd
vervaardigd in zogenaamde glashutten. Deze
hutten lagen in de bossen, die de grondstoffen
(zand en potas) en brandstof voor
het maken van glas konden leveren. Het
glas dat daar werd gemaakt, wordt ook
wel Woudglas of Potasglas genoemd en
heeft een kenmerkende groenige kleur.
Ten westen van de Rijn werd vanaf de 16de eeuw ook glas geproduceerd. Hierbij werd
voornamelijk gebruik gemaakt van varens
om de benodigde potas te verkrijgen. Dit
glas, met een doorzichtig gelige kleur,
wordt wel Varenglas genoemd. Sodaglas,
helder en kleurloos, werd onder andere in
Venetië gemaakt.
Materiaal en methoden
Voor de materiaalbeschrijving is gebruik
gemaakt van het Classificatiesysteem voor
Laat- en Postmiddeleeuws aardewerk en
glas (v2.1).
Analyse materiaal Appelmarkt
Vrijwel al het aangetroffen glas (in totaal 112
fragmenten) betreft Potasglas. Een vorm die
veel is aangetroffen is de ribbelbeker. Dit zijn
drinkbekers, die met ribbels zijn versierd en
in de 14 de en 15 de eeuw worden gedateerd.
De ribbels zijn verkregen doordat de mal
waarin het glas is geblazen een ribbelpatroon
had. Ze zorgden voor meer grip op het glas.
In drie van de vier afvalkuilen (F39, F105,
F249) uit de 15 de en 16 de eeuw, is glas
gevonden. In kuil F39 zijn drie fragmenten
van ribbelbekers gevonden, die alle drie in
de 15 de eeuw worden gedateerd. Uit kuil
F105 komen een zestal fragmenten
vensterglas en een mogelijk fragment van
een fles uit de 17 de eeuw. Van een vijftal
scherven kon de vorm niet meer worden
herleid. Kuil F249 leverde de meeste
glasfragmenten op, in totaal zijn 56
scherven gevonden, waarbij de overgrote
meerderheid afkomstig was van ribbelbekers.
Al deze fragmenten worden in het einde
van de 14 de , en in het begin van de 15 de
eeuw gedateerd.
Interpretatie
De glasvondsten uit kuil (F105) ondersteunen
de aardewerkdatering van de kuil in de
16 de -17 de eeuw. In de twee andere kuilen
(F39 en F249) zijn fragmenten van
(minimaal) zeven ribbelbekers gevonden,
van een type dat tot in de 15 de eeuw
voorkomt en zeker in Amersfoort een luxe
product was. De datering van deze twee
afvalkuilen - de aardewerkvondsten geven
een datering in de 15 de en 16 de eeuw - kan
hiermee ook worden aangescherpt: een
15 de -eeuwse datering ligt gezien het glas
meer voor de hand dan een datering tot in
(het begin van) de 16 de eeuw.

Hout
Hout is een veel gebruikt materiaal: vrijwel
overal beschikbaar, betrekkelijk goedkoop
en gemakkelijk te bewerken. Door de grote
variatie in soorten met ieder hun specifieke
eigenschappen, is het geschikt voor de
vervaardiging van de meest uiteenlopende
gebruiks- en kunstvoorwerpen. Daarnaast is
het ook veel toegepast als bouwmateriaal.
Er worden bij opgravingen in vergelijking
tot de andere materialen over het algemeen
relatief weinig houten voorwerpen gevonden.
Hout werd vaak her gebruikt of eindigde als
huiselijke brandstof of energie bron voor de
nijverheid. Dat wat wél in de bodem terecht
is gekomen, blijft daar slecht bewaard.
Hout is organisch materiaal en daardoor
onderhevig aan allerlei natuurlijke afbraakprocessen.
Alleen in natte omstandigheden,
zoals in waterputten, stadsgrachten,
beerputten en onder grondwaterniveau, kan
hout (afgeschermd van zuurstof) bewaard
blijven. Een uitzondering hierop vormt
verbrand hout (houtskool). Dit is in feite
ook geen hout meer, maar koolstof.
Houtvondsten vertellen de archeoloog niet
alleen iets over het historische gebruik van
hout maar bevat ook veel informatie over de
gebruikers, de vondstlocatie, historische
bewerkingstechnieken en handel. Het kan
tevens gebruikt worden voor 14C-onderzoek. Materiaal en methoden
De houtvondsten zijn op de vindplaats
geregistreerd en afzonderlijk verpakt in
plastic zakken met wat water erin, om
uitdroging te voorkomen. De vondsten zijn
voorzichtig gereinigd onder stromend water
en nat beschreven, gemeten, op schaal
getekend en - indien nodig - gefotografeerd.
De functie is onderzocht, waarbij naast de
vorm ook naar gebruiksporen is gekeken.
Waar mogelijk is de houtsoort vastgesteld.
Bijzondere vondsten zijn geconserveerd.
Analyse materiaal Appelmarkt
Het hout dat is gevonden bestaat uit
planken, palen, stammen, tonnen en
een houten afvoer. Ook is een vrijwel
complete houten deksel gevonden.
14 C-onderzoek
In totaal zijn drie monsters geselecteerd
en opgestuurd voor 14 C-onderzoek: twee
houten beschoeiingspalen van het vlechtwerk
en een paal van de slietfundering. 35
De strategie hierachter was erop gericht
een beter inzicht te krijgen in de periode
waarbinnen het vlechtwerk in gebruik was
en om een preciezere datering voor de
bouw van de omheiningsmuur met
steunberen te krijgen.
Het vlechtwerk
De 14 C-datering van de beschoeiingspalen
levert - na calibratie - twee daterings -
uitkomsten (vanwege de standaardafwijking);
één in de 13 de eeuw en één tegen het einde
van de 14 de eeuw.
De ene paal (GrN-32469) dateert uit de
periode 1363 tot 1385 óf uit de periode
1226 tot 1306. De waarschijnlijkheid van
de datering tussen 1363 en 1385 is
slechts 11%, in tegenstelling tot de
datering tussen 1226 en 1306; die 89% is.
De laatste datering is met andere woorden
veel aannemelijker.
35 Het monster met behulp van de conventionele 14C-methode gedateerd door prof. dr. ir. J. van der Plicht (Centrum
voor Isotopenonderzoek, Rijksuniversiteit Groningen.
36 Stuiver en Reimer, 1993.
14 C-onderzoek
14C-onderzoek is een methode
om de ouderdom van organisch
materiaal te bepalen. Deze
methode is op het principe
gebaseerd dat ieder levend
organisme (bijvoorbeeld een
boom) voortdurend koolstof
opneemt in de vorm van CO2. Een klein deel van deze koolstof
bestaat uit het radioactieve
koolstof-14 ( 14C-isotoop). Deze hoeveelheid koolstof
blijft, zolang een organisme
leeft, constant. Wanneer het
sterft neemt het aantal koolstof-14
isotopen door natuurlijk
verval af. De verhouding van
koolstof-14 ten opzichte van
andere stabiele koolstofatomen
(koolstof-12) loopt terug, met
een halveringstijd van 5730
jaar. Deze afname kan worden
gemeten waardoor de absolute
ouderdom van het organisme
kan worden bepaald. Het
resultaat van een dergelijk
onderzoek bestaat uit een
zogenaamde BP waarde van
het monster. BP staat voor
Before Present en dit
betekent “voor 1950”.
Deze BP waarde is een
meeteenheid die nog naar
onze jaartelling moet worden
omgezet (gecalibreerd).
Bij dit onderzoek is gebruik
gemaakt van het programma
Calib50136 rev. 5.0.1 voor de
dataset IntCal04.
65
DE VONDSTEN

66 De datering van de andere paal (GrN-32470)
biedt gelukkig weinig ruimte voor discussie:
deze datering heeft een waarschijnlijkheid
van 95%. De datering van deze paal staat
met andere woorden vrijwel vast en ligt
tussen 1264 AD en 1294 AD. Het vlechtwerk
moet tegen het einde van de 13de eeuw
worden gedateerd, waarschijnlijk ergens
tussen 1264 en 1294.
DE VONDSTEN
tabel 5, overzicht van de
uitgevoerde 14C-dateringen. De omheiningsmuur
GrN-32552 betreft het monster van een
paal uit de slietfundering. De uitkomst van
het 14 C-onderzoek biedt ook hier weer twee
dateringsmogelijkheden; de één dateert van
1309 tot 1361 en de andere tussen 1386 en
1412, met een lichte statistische voorkeur
voor de eerste datering. Het aardewerk dat
met de bouw van de muur in verband kan
worden gebracht, dateert uit het einde van
de 14 de eeuw / het begin van de 15 de eeuw
en past beter bij de tweede mogelijkheid.
Het is om die reden dan ook het meest
aannemelijk uit te gaan van de datering die
ligt tussen 1386 en 1412. De bouw van de
muur met de slietfundering wordt daarmee
rond 1400 geplaatst.
Fnr. Vnr. lab-code materiaal datering (BP) datering (cal AD 2σ) contextdatering
135 429 GrN-32469 Hout 715 ± 35 BP 1226 AD - 1306 AD (0.8862)
1363 AD - 1385 AD (0.1138)
13de eeuw
271 446 GrN-32470 Hout 715 ± 20 BP 1264 AD - 1294 AD (1) 13 de eeuw
178 263 GrN-32552 Hout
(bast)
580 ± 20 BP 1309 AD - 1361 AD (0.6718) einde 14
1386 AD - 1412 AD (0.3232)
de- begin 15de eeuw
Leer
Vanouds werden ontvleesde en soepel
gemaakte vachten van allerlei dieren als
beschermende lichaamsbedekking en als
tentmateriaal gebruikt. Het echte leer
ontstond pas na de uitvinding van het
looiproces. Door de inwerking van looi -
middelen als gemalen eikenschors (eek) of
andere tannine bevattende stoffen, wordt
het materiaal waterdicht, sterk en duurzaam.
Het aantal toepassingen is daarmee ook
veel groter. Leer is soepel en stevig genoeg
om het te versieren, te vouwen, er patronen
uit te snijden en deze te naaien naar gelang
het gewenste gebruiksdoel. Vanaf de
Prehistorie werd het dan ook veelvuldig
toegepast, voornamelijk in kleding en
schoeisel, buidels, scheden voor messen en
zwaarden, tuig voor rij- en trekdieren en tal
van andere persoonlijke uitrustingsstukken.
Archeologisch leer blijft, net als het ander
organisch materiaal, in de bodem het best
bewaard in een natte, van zuurstof
afgesloten context.
Materiaal en methoden
Leer dat lang in de bodem heeft gezeten,
is erg kwetsbaar en moet voorzichtig - liefst
met aanhangende grond - uit de natte bodem
worden gehaald. Het wordt direct in een
plastic zak met water geborgen en zolang
het leer niet geconserveerd is, moet het nat
worden bewaard. Zo snel mogelijk na berging
wordt het behoedzaam met de vingers en
een zachte kwast onder stromend water
gereinigd, waarbij heel voorzichtig de
geplette stukken worden uitgevouwen. Het
conserveren zelf geschiedt in een bad met
polyethyleenglycol 600 (PEG, een vloeibare
kunststof), waarin het minstens vijf weken

lijft liggen. Hierna wordt het aan de lucht
gedroogd. Het is dan stevig genoeg om
verder te worden onderzocht. Van elk leerfragment
wordt daarbij aan de hand van de
vorm en de afmeting, de aanwezigheid van
naden en versieringen, de verstevigingen en
de resten van naaigaren zo goed mogelijk
het snijpatroon bepaald. Daarmee kan het
oorspronkelijke voorwerp, functie, herkomst
en datering worden vastgesteld. Aan de
hand van het patroon van haar inplant, dat
bij elke diersoort anders is, kan de leersoort
worden vastgesteld.
Analyse materiaal Appelmarkt
Bij het onderzoek op de Appelmarkt zijn in de
onderste ophogingslagen 21 leerfragmenten
aangetroffen uit de 14 de en 15 de eeuw.
Schoeisel
Vrijwel alle leren fragmenten betreffen
onderdelen van schoeisel waartussen twee
wreefbanden van trippen (een soort slippers
met dikke houten zool) door de uitbundig
uitgestoken versiering, goed opvallen
tussen de gebruikelijke Amersfoortse
leervondsten. Ze duiden er tevens op dat
de eigenaar in goeden doen was.
Handschoen
Of de zeer bijzondere vondst van een handschoen
hier ook op duidt, moet nog nader
beschouwd worden. Het is voor de eerste
maal dat er een bij archeologisch onderzoek
in Amersfoort werd gevonden. Heel bijzonder
ook omdat er nauwelijks handschoenen uit
archeologische context bekend zijn en
zeker niet uit de 14 de en 15 de eeuw, in
welke periode deze Appelmarkt-vondst
moet worden geplaatst.
De opgegraven handschoen is niet
ongeschonden uit de bodem gekomen.
Wat rest is het uiteinde met drie - vrij korte -
vingers, waarvan één waarschijnlijk voor de
duim. Het leer is van goede kwaliteit en
volgens een eerste analyse afkomstig van
een hert. Verder valt op dat de naden
vakkundig zijn gestikt. Het is de vraag of
het een handschoen betreft met vijf vingers
of een met drie vingers (een in tweeën
gespleten want). Uit de resten is dat moeilijk
op te maken, maar gezien de kwaliteit en
fijnheid van materiaal en vervaardiging lijkt
het eerder een dure vijfvingerige handschoen
te zijn.
Handschoenen waren een
symbool van macht in de
Middeleeuwen. Ze werden
gedragen door koninklijken en
hoge kerkelijke heren. Hoog
geplaatste wereldlijke heren
kregen handschoenen bij
speciale gelegenheden als
geschenk. Het gold als
symbool voor het overdragen
van bevoegdheden of macht.
Buiten dit zeer exclusieve
gebruik werden handschoenen
in de Middeleeuwen niet
algemeen gedragen. Gewone
mensen droegen gewoonlijk
wanten en dan vooral ter
bescherming bij het uitoefenen
van bepaald handwerk. Dit
waren wanten zoals wij ze
kennen, maar er bestonden
ook ‘gespleten wanten’ of de
‘drievingerige handschoenen’.
Het deel waar de vingers
instaken was daarbij heel kort.
afbeelding 93, een bijzondere vondst: een
leren patroondeel van een handschoen
uit de 14de of 15de eeuw (ware grootte).
67
DE VONDSTEN

68
DE VONDSTEN
Metaal
Het gebruik van metalen voorwerpen begon
in Nederland rond 2000 v.Chr. en markeert
het begin van de Bronstijd. Toen men de
techniek van smelten en smeden eenmaal
onder de knie had, kon men metaal tot
vrijwel elke vorm bewerken. Metaal kreeg
daardoor steeds meer de voorkeur als
grondstof boven steen. Het was hard,
duurzaam, bewerkbaar en - niet
onbelangrijk - ook móói. Het vond zijn
toepassing vooral in gereedschappen,
wapens, sieraden en geld.
Materiaal en methode
Tijdens de opgraving worden metaalvondsten
luchtdicht en vochtig verpakt en zo snel
mogelijk gereinigd, beoordeeld, geteld
en beschreven. Vrijwel al het metaal
komt gecorrodeerd uit de bodem.
Dit proces van oxidatie dient
zo snel mogelijk te
worden gestopt,
om de
voorwerpen
te kunnen behouden,
te onderzoeken en zonodig te
restaureren. Een snelle behandeling
is noodzakelijk. De voorwerpen
worden eerst middels een alkalisch
sulfietbad ontzout, waarna
de corrosie chemisch
en/of mechanisch wordt
verwijderd. Hierna wordt
het object gefixeerd of
geïmpregneerd, om het
af te sluiten voor zuurstof en vocht om
verdere corrosie te voorkomen.
Analyse materiaal Appelmarkt
De metaalvondsten die bij deze opgraving
zijn aangetroffen bestaan uit ijzer, koper,
lood en messing. Alleen een aantal
opvallende ijzervondsten zal hier
onder nader worden besproken.
IJzer
Meer dan 80% van de vondsten is
van ijzer, dat hiermee de
grootste vondstgroep
binnen het
metaal vormt.
Hiervan bestaat meer
dan de helft uit fragmenten van vierkante,
gesmede spijkers, van klein tot groot,
afkomstig uit houtconstructies. Dergelijke
spijkers kunnen slecht worden gedateerd,
ze komen voor vanaf de Romeinse tijd
en werden tot in de 19 de eeuw gemaakt. Ze
zullen hier verder niet worden behandeld.
Lanspunt
Een bijzondere vondst vormt de 16 de -eeuwse
lanspunt, gevonden in een ophogingslaag.
Het is een eenvoudig type lans zonder

versieringen, ze is enigszins beschadigd
aangetroffen. De lans had oorspronkelijk
twee pareerstangen en een zeskantige
schacht, die deels is afgebroken. De totale
lengte van het blad bedraagt
32 cm, de lengte van het
restant van de
schacht
bedraagt 17 cm.
De grootste breedte van
het blad is 5 cm en ter hoogte
van de pareerstangen 9 cm.
De lanspunt is gerestaureerd.
Overige vondsten
Behalve de lanspunt is nog een aantal
ijzervondsten het vermelden waard. In
één van de 16 de -eeuwse afvalkuilen (F105)
is het blad van een spade (spitschep)
aangetroffen (Vnr. 164). Het blad heeft
een lengte van 17 cm en een breedte van
11,5 cm. Centraal over het blad loopt een
rib. De schacht is 10 cm lang en heeft een
diameter van 4 cm. De spade verkeerd in
een slechte staat, het meeste metaal van
het blad is verdwenen. De spade kon
daardoor niet worden gerestaureerd.
Uit een andere kuil (F39) kwam een leernaald
(Vnr. 47) met een lengte van 16,5 cm
en een breedte dan wel dikte van 6 en 3 mm.
De naald heeft oorspronkelijk een houten
heftje gehad. Op 4 cm vanaf de
punt van de naald zit
een recht-
hoekig
gat (5-2mm)
voor de draad.
Uit één van de ophogingslagen
kwam een ijzeren wandkandelaar
tevoorschijn (V99). Het betreft een
kaarshouder met zijwaardse stift ter
bevestiging ervan in hout of muur. Het is
een zeer simpele vorm die bekend is uit
de 15 de eeuw. In de storthoop vrij gegraven
grond werd een tweede, identieke
wandkandelaar gevonden.
Als laatste dienen twee tafelmessen (Vnr.
326 en Vnr. 157) te worden genoemd. In
het lemmet van beide messen is met koper
een merkje (in een vierkant stempelveld)
geslagen. Dergelijke messen zijn bijzonder,
het slaan van een merkje was relatief duur
en wijst in de richting van luxe. De messen
worden in de 14 de eeuw gedateerd. Het
merkteken op één van beide messen is
overigens precies hetzelfde als het teken
op een mes dat tijdens de opgraving van de
Hof in Amersfoort is gevonden.
Overige materialen
De 727 fragmenten natuursteen
(voornamelijk kiezels, keien en dakleidelen)
en de vijf steelfragmenten pijpaarde worden
hier niet nader besproken; zij voegen niets
aanvullends toe aan het voorafgaande.
afbeelding 94, de16de-eeuwse lanspunt
in gerestaureerde staat, op ware grootte.
afbeelding 95, de 15de-eeuwse wandkandelaar (ware grootte).
afbeelding 96, detailopname van het
merkteken (zeven maal vergroot).
69
DE VONDSTEN

70
SYNTHESE
Synthese
De oudste vondst op de Appelmarkt betreft
een 12 de -eeuwse scherf van Andenneaardewerk.
Amersfoort was in deze periode
een sterk groeiende nederzetting, met een
bisschoppelijke hofstede. De hofstede
bevond zich ter plaatse van de huidige
Joriskerk, dicht bij het onderzoeksterrein
gelegen. Hoewel uit bronnen duidelijk is dat
het onderzoeksgebied in de 12 de -eeuw bij
deze bisschoppelijke hof hoorde, ontbreken
alle archeologische sporen van dit gebruik.
Het terrein was toen vooral (te?) nat en
drassig, met aan de oostzijde een (natuurlijke
of gegraven?) waterloop. De westzijde van
het terrein lag wat hoger en droger.
Eerste gebruiksfase
De archeologische resten geven aan dat het
onderzoeksgebied in de 13 de eeuw voor het
eerst door mensen duidelijk in gebruik is
genomen: middels een ophoging met venig
materiaal (waar vandaan?) heeft men
geprobeerd om het hogere deel aan de west -
zijde gebruiksklaar te maken. Deze eerste
ophogingen hebben niet het beoogde
resultaat behaald (of waren nog niet gereed),
daar het hele onderzoeksgebied nog in
diezelfde 13 de eeuw overstroomd is geraakt.
Na deze waterramp is langs de oever van
de waterloop een beschoeiing geplaatst en
het terrein verder opgehoogd, om het te
beschermen tegen volgende over stromingen.
De opzet lijkt geslaagd: aanwijzingen voor
latere overstromingen ontbreken. Het is de
vraag hoe deze grote ingrepen zich relateren
aan grootschalige wijzigingen binnen het
Amersfoort van de 13 de eeuw, waaronder de
aanleg van (eerste) stadsmuur en de singels.
Na de ophoging en beschoeiing tegen
het einde van de 13 de eeuw is het terrein
duidelijk in gebruik genomen. In het zuidoosten
is aan het begin van de 14 de eeuw
langs een deel van de beschoeiing een
brede muur gebouwd, die als kademuur
of keermuur wordt geïnterpreteerd. De
waterloop sluit aan op het Havik, alwaar
zich in deze periode een haven bevond.
Latrine
Aan de waterkant, ter hoogte van de
plankenbeschoeiing, is in diezelfde periode
een latrine met een aantal beertonnen
gebouwd. Het is een duidelijke aanwijzing
dat zich in de directe omgeving een
gebouw (woonhuis) heeft bevonden.
Het zal waarschijnlijk aan de huidige
Papenhofstede hebben gelegen. Mogelijk,
maar minder aannemelijk is dat het gebouw
1 uit de opgraving betreft, dit wordt namelijk
wat later gedateerd: in de 14 de -15 de eeuw.
Nieuwe eigenaar en gebruikers
Voor deze periode zijn we echter niet
alleen beperkt tot de archeologie,
historische bronnen bieden ook de
nodige informatie, met betrekking tot
het onderzoeksterrein. Zoals eerder is
gesteld, maakt het onderzoeks gebied
deel uit van het gebied gelegen binnen
de versterking te Amersfoort dat in 1317
door de bisschop aan de pastoor van de
St. Joriskerk werd geschonken. Een
verandering van eigenaar betekent vaak
ook een verandering van inrichting en
gebruik. Wellicht is de bouw van de
kademuur hieraan gekoppeld. Twintig jaar
na de eigendomsoverdracht kwamen hier
de kanunniken van het kapittel wonen.
Hun komst zien we mogelijk terug in de
bouw van de latrine.

Tweede gebruiksfase en immuniteit
Twee grote ingrepen omstreeks 1400
markeren de overgang van gebruiksfase 1
naar gebruiksfase 2: de waterloop werd
gedempt en op de lijn van de beschoeiing
werd een grote muur met steunberen
gebouwd. De muur heeft primair als
omheiningsmuur gediend waarmee een
deel van de huidige Appelmarkt van de
buitenwereld werd afgesloten. Dit beeld
past goed bij de immuniteit van het kapittel
van de St. Joriskerk dat hier rond de
Papenhofstede gezocht moet worden. Een
dergelijke immuniteit vormde een eigen
rechtsgebied binnen de stad (binnen de
immuniteit gold het kerkelijk recht en daarbuiten
het stedelijk recht) en om dit verschil
aan te geven waren de immuniteitsgebieden
veelal ommuurd. De omheiningsmuur wordt
dan ook geïnterpreteerd als de muur die de
immuniteit omsloot. Tot die tijd fungeerde
de waterloop als grens.
Met de bouw van de muur verandert
ook de inrichting van het binnenterrein:
de restanten van twee gebouwen zijn
gevonden in de vorm van muurwerken en
een tweetal zuilbases. De exacte functie
van deze gebouwen is op archeologische
gronden niet te bepalen. Ook zijn de
resten van twee waterputten en afvalkuilen
gevonden, deze wijzen in de richting
van bewoning.
Openbare weg
Buiten de muur verandert er ook veel:
tegen het einde van de 14 de eeuw heeft
de waterloop haar functie verloren (er zijn
aanwijzingen dat het hele gebied droger
is geworden) en werd gedempt. Mogelijk is
37 toegangsnummer 0165 o.a. Inv.nr. 22 en 1 fol.62v.-63r.
38 Van Bemmel 1760, p. 931. Oorspronkelijke bron: de Kroniek van Sint Aagten.
er een relatie met de bouw van de tweede
stadsmuur, omstreeks 1400, waarbij het
Spui en de Nieuwe Eem werden gegraven
en de haven van het Havik naar buiten de
stad werd verplaatst. Ter plaatse van de
voormalige waterloop werd een natuurstenen
plaveisel gelegd, met een goot voor de
afvoer van (regen)water.
Brand
De tweede gebruiksfase eindigt nogal
abrupt. Eén van de gebouwen is zichtbaar
door een brand verwoest, op de funderingen
is een duidelijke brandlaag aangetroffen die
middels de aardewerkvondsten erin aan het
begin van de 16 de eeuw wordt gedateerd.
De laag waarmee de andere muurwerken
en sporen uit de tweede gebruiksfase zijn
afgedekt dateert eveneens uit het begin
van de 16 de eeuw.
Uit historische bronnen blijkt dat in 1520
een grote stadsbrand een groot deel van
de stad heeft verwoest, waaronder de
bebouwing op de Appelmarkt. In een acte
van 12 november 1520 van het capittel van
St. Joris staat te lezen dat heel ons
mandaat ofte huizen verbrant zijn. 37 Ook de
18 de -eeuwse geschiedschrijver Van Bemmel
refereert aan de brand: in deze laatste
brand van 1520 werd het gantsche
Mandaat en alle de Wooningen van de
Capittelheeren van S. Joris, tusschen de
Lavendelstraat en de Appelmarkt mede
geheel en al verteerd. 38
Het is verleidelijk in de brandlaag de
stadsbrand van 1520 te zien. Gebruiksfase
2 eindigt dan met de stadsbrand van 1520,
waarna direct gebuiksfase 3 aanbreekt.
71
SYNTHESE

72 Derde gebruiksfase; herbouw immuniteit
Uit de bronnen blijkt dat direct ná de brand
is besloten de huizen van het kapittel weer
op te bouwen. Dit laatste komt ook uit de
opgraving naar voren. Vrijwel alle bebouwing
is herbouwd met slechts een klein aantal
veranderingen en op een iets andere plaats.
SYNTHESE
Of de immuniteitsmuur onder de brand te
lijden heeft gehad, is uit de bronnen niet
bekend en is ook niet uit de opgraving
gebleken. Maar daar de muur tot op de
fundering - op een aantal plaatsen zelfs
volledig - is afgebroken en geheel opnieuw
is opgebouwd (met dezelfde stenen?!)
zal de schade aanzienlijk zijn geweest.
De steunberen waren blijkbaar niet meer
nodig en zijn niet herbouwd. Ook de straat
buiten de muur werd van nieuwe verharding
voorzien; deze keer van baksteen.
Op het binnenterrein zijn nieuwe gebouwen
tegen de immuniteits muur gebouwd, waarbinnen
en omheen veel huishoudelijk afval
in afvalkuilen begraven is. Vrijwel al dat
materiaal staat direct in verband met koken
en eten. Ook de verbrande leem heeft
mogelijk met voedselbereiding te maken
gehad. Het is opvallend dat het botmateriaal
hier voor de overgrote meerderheid uit
visresten bestaat, waar elders in de stad
meestal vlees en gevogelte domineert. Een
verklaring hiervoor kan gevonden worden in
het feit dat de kanunniken die binnen de
immuniteit woonden, zich aan de bijna 200
vastendagen moesten houden die door de
kerk werden voorgeschreven. Op deze
dagen was het niet toegestaan vlees te
eten en ter vervanging daarvan at men vis.
Rijkdom
Het aardewerk en glas dat in de afvalkuilen
en putten is gevonden, duidt op een grote
mate van welvarendheid in de 15 de en 16 de
eeuw. Hierbij moet worden gedacht aan
de grootte hoeveelheid vetvangers, braadspitten
en de tonpot die zijn gevonden.
Dergelijke voorwerpen werden gebruikt bij
de bereiding van grote stukken (vers) vlees,
iets wat veel mensen in Amersfoort zich in
die tijd niet konden veroorloven (men at
geconserveerd vlees). Ook de vondst van de
verschillende ribbelbekers laat zien dat de
kanunniken rijk en welvarend zijn geweest.
Vierde gebruiksfase
Tegen het einde van de 16 de eeuw kwam er
een abrupt einde aan alle bebouwing binnen
het onderzoeksgebied. De immuniteitsmuur
werd afgebroken en alle bebouwing werd
gesloopt. In het westdeel van het onder -
zoeks gebied is een bak gevonden, die
gevuld was met materiaal dat uit het einde
van de 16 de eeuw dateert. Deze bak is met
de afbraak van het huis dichtgegooid met
afval en vormt de sluitvondst, de laatste
indicatie voor bewoning op het onderzoeksterrein.
Daarna is het terrein opgehoogd en
bestraat en omgevormd tot het plein zoals
we het nu nog steeds kennen.
Archeologisch gezien is er geen verklaring
voor de reden waarom alle bebouwing in één
keer is afgebroken, historisch gezien wel:
Het einde van de 16 de eeuw is een rumoerige
periode in de geschiedenis van Nederland;
de 80 jarige oorlog met Spanje is in volle
gang en tegelijkertijd vinden er binnen
het geloof grote veranderingen plaats
(reformatie). In maart 1579 werd Amersfoort

gedwongen toe te treden tot de Unie van
Utrecht (de Alteratie), een verbond van een
aantal verenigde gewesten en steden tegen
het katholieke Spanje. Dit heeft gevolgen
gehad voor zowel de politieke als kerkelijke
machtsverdeling in de stad en dus ook voor
het kapittel en de immuniteit. In maart 1580
kwam er in Amersfoort een verbod op het
openbaar uitoefenen van katholieken missen.
Dit betekende dat de immuniteit en het
kapittel vanaf dat moment niet meer in hun
toenmalige (katholieke) vorm konden blijven
bestaan. De immuniteit werd opgeheven -
het kerkelijk recht bestond immers niet
meer in Amersfoort - waarmee ook de
immuniteitsmuur haar functie verloor.
Het grondgebied van de immuniteit viel
uiteindelijk de stad toe. In dit licht is het
duidelijk dat de muur werd afgebroken en
daarmee ook de huizen die tegen de muur
aan waren gebouwd.
Het einde van gebruiksfase 3 kan met
behulp van de historische bronnen scherper
worden gesteld: het zal ná de Alteratie van
1579 en vóór de oudste vermelding van de
Appelmarkt (Ganzenmarkt) in 1593 hebben
plaats gevonden. De kaart van Braun en
Hogenberg, uitgegeven in 1588, stelt de
datering mogelijk nog wat scherper: op de
kaart - waarvan men aanneemt dat deze de
situatie van circa 1580 weergeeft - staat de
immuniteitsmuur mét aangebouwde huizen
nog overeind.
Op alle kaarten van na de 16 de eeuw wordt
het onderzoeksgebied afgebeeld als plein.
Op deze kaarten is goed te zien dat achter
de bebouwing aan de Papenhofstede een
nieuwe rij huizen is gebouwd.
In de 19 de en 20 ste eeuw vindt een aantal
ingrepen in plaats, waarvan het plaatsen
van een ontsierende telefoonmast aan het
begin van de 20 ste eeuw - vanwege de
actualiteit? - zeer tot de verbeelding
spreekt. Dergelijke masten hebben op
verschillende plaatsen in Amersfoort (en
heel Nederland) gestaan. De mast is
omstreeks 1928 weggehaald en sindsdien
is het plein onbebouwd gebleven.
73
SYNTHESE

74
CONCLUSIE
Conclusie
Aan het begin van dit rapport zijn vragen geformuleerd, die centraal stonden tijdens
het archeologisch onderzoek op de Appelmarkt. In de voorafgaande paragrafen zijn de
onderzoeksresultaten gepresenteerd en het kader geschetst, aan de hand waarvan in dit
hoofdstuk de vragen beantwoord worden.
Is op basis van het onderzoek de
natuurlijke gesteldheid van het gebied
te reconstrueren?
De opgraving heeft een duidelijk beeld
opgeleverd wat betreft de natuurlijke
gesteldheid van het onderzoeksgebied. De
locatie lag van oorsprong in de binnenbocht
van de Eem (het huidige Havik) en is
vanuit die hoedanigheid meerdere malen
overstroomd geraakt. Het onderzoeksgebied
had aan de noord- en oostzijde een natte
laagte (met waterloop) en liep in (zuid-)
westelijke richting omhoog.
Wat is de aard, omvang en datering
van de binnen het onderzoeksgebied
aanwezige vindplaats(en), en de
gaafheid en conservering ervan?
Binnen het gehele onderzoeksgebied zijn
(geheel volgens verwachting) diverse
archeologische resten aangetroffen. De
overgrote meerderheid van de vondsten
en sporen dateert uit de 13de tot 16de eeuw.
De oudste vondst is uit de 12de eeuw. Een
klein aantal resten dateert uit de 17de tot
19de eeuw en uit de periode vanaf de 19de eeuw zijn vrijwel geen vondsten aangetroffen,
maar wel een aantal ingravingen. In vrijwel
alle sporen zijn vondsten gedaan, de kwaliteit
van de vondsten en sporen verschillen van
zeer goed tot matig. De oudste sporen
passen binnen het beeld van een in
ontwikkeling zijnde nederzetting, terwijl alle
latere sporen goed binnen een stedelijke
context passen.
Welke periodes zijn binnen het onderzoeksgebied
vertegenwoordigd en op
welke manier?
Binnen het onderzoeksgebied zijn drie
periodes vertegenwoordigd: Middeleeuwen,
Nieuwe Tijd en Nieuwste Tijd. Ze beslaan
de periode vanaf de 13de eeuw tot heden.
Het onderzoeksgebied is sindsdien continu
door mensen in gebruik geweest. Hierin zijn
op archeologische gronden vier verschillende
gebruiksfasen te onderscheiden:
Gebruiksfase 1 beslaat de 13 de en een groot
deel van de 14 de eeuw. Het is een periode
waarin het onderzoeksterrein (en een deel
van de omgeving) nog erg nat was. In deze
fase werd het drogere deel van het terrein
opgehoogd en langs de waterloop werd een
beschoeiing met keer- of kademuur
gebouwd. Binnen de muur zijn de eerste
sporen van bewoning aangetroffen in de
vorm van muurresten en een latrine.
Gebruiksfase 2 betreft de periode eind
14 de eeuw tot begin 16 de eeuw. De periode
start met grootschalige veranderingen: de
waterloop werd gedempt en de beschoeiing
werd afgebroken. Op de plaats van die
oude land-watergrens werd (rond 1400) een
omheiningsmuur met steunberen gebouwd,
die het onderzoeksterrein van de rest van
de stad afscheidde. Aan de buitenzijde van
de muur is een stoep met afvoer aangelegd.
Binnen de muur zijn de eerste sporen van
bewoning aangetroffen in de vorm van

muurresten en afvalkuilen. Deze fase eindigt
begin 16 de eeuw, met een grote brand.
Gebruiksfase 3 loopt van het eerste kwart
van de 16 de eeuw tot het eind van die eeuw
en kenmerkt zich onder andere door de
herbouw van de omheiningsmuur en een
aantal nieuwe gebouwen die tegen deze
muur werden aangebouwd. Aan deze
bebouwing kwam eind 16 de (begin 17 de
eeuw?) abrupt een einde.
Gebruiksfase 4 loopt van eind 16 de eeuw tot
heden. Deze periode betreft de plein-fase
van het onderzoeksgebied; de Appelmarkt.
Op een aantal ingrepen na, verandert er na
de sloop van alle bestaande bebouwing niet
veel aan het uiterlijk van de Appelmarkt.
Archeologisch gezien bestaan deze
ingrepen onder andere uit de aanleg van
een riool en het plaatsen dan wel verwijderen
van een telefoonmast eind rond 1900 en
het graven van verschillende boomgaten in
de 20 ste eeuw.
Hoe verhouden deze zich tot de bekende,
aanwezige periodes in de regio?
Gezien de ontstaansgeschiedenis van
Amersfoort en de ligging van het onderzoeksgebied
(dicht tegen de bisschoppelijke
hof) werden ook sporen uit de 11de en 12de eeuw verwacht; deze zijn echter niet
gevonden. Het ontbreken hiervan kan
worden verklaard doordat het terrein in
deze fase nat en dus onbewoonbaar was.
Bewonings- en gebruiksporen uit de
13 de -14 de eeuw zijn bij vele opgravingen in
de binnenstad gevonden en horen tot de
vroegstedelijke (deels nog agrarische en
natte) fase van Amersfoort. De sporen uit de
latere fases kunnen aan de verstedelijking
van Amersfoort worden gekoppeld. De bij
deze opgraving aangetroffen sporen passen
goed in dit beeld, met de aantekening dat
vele van de 15 de - en 16 de -eeuwse sporen
tot de immuniteit van het Capittel van de
St. Joriskerk hebben gehoord en daarmee
ook hun geheel eigen geschiedenis hebben.
Zijn er op basis van de archeologische
resten uitspraken te doen over de
gebruiks- en bewoningsgeschiedenis van
deze locatie en de gebuikers/bewoners
(status, leefwijze, herkomst), eventueel
gespecificeerd naar periode (fasering)?
Het vroegste bewijs voor menselijk ingrijpen
is het opwerpen van een ophogingslaag,
die dateert uit de 13de eeuw. Vanaf dat
moment is de invloed van de mens continu
zichtbaar op het onderzoeksterrein. Na
ophoging verschijnen aanwijzingen van
gebruik en bewoning (zoals de kademuur
en de latrine) maar hieruit is weinig op te
maken over de gebruikers en bewoners.
Het ophogen van het onderzoeksterrein en
het plaatsen van de beschoeiing zijn echter
ingrepen, die een zekere vorm van organisatie
vereisen. Gezien de ligging van het
onderzoeksgebied, onderdeel van de
bisschoppelijke hof, of anders in ieder geval
grenzend aan de hof, is het zeer aannemelijk
dat de opdracht tot het ophogen van de bisschop,
dan wel pastoor zelf afkomstig was.
De tweede fase start met de bouw van een
grote omheiningsmuur, die het drogere deel
van het terrein min of meer afsloot van de
rest van de stad. Binnen het ommuurde
terrein werden een aantal gebouwen en
75
CONCLUSIE

76 bouwsels opgericht. De status van de
mensen die binnen het ommuurde terrein
leefden, zal hoog zijn geweest. Zo is - om
te beginnen - de bakstenen muur die om
het terrein is geplaatst, behoorlijk imposant
geweest. Behalve dat de steunberen
moesten voorkomen dat de muur weg zou
zakken, betekende het ook dat de muur tot
aanzienlijke hoogte kon worden opgebouwd.
Een hoge muur van baksteen zal, in een
jonge stad vol houtbouw, macht en rijkdom
hebben uitgestraald. Van de gebouwen die
destijds binnen het terrein stonden is weinig
teruggevonden. Toch is het gebouw met
de twee zuilbases opvallend. Het zal van
aanzienlijke grootte zijn geweest. Het afval
uit de aangetroffen (afval)kuilen laat zien
dat de bewoners tot de welvarende klasse
behoorden. In totaal zijn 12 vetvangers,
2 braadspitopleggers, een tonpot en een
aantal ribbelbekers gevonden. Dergelijke
voorwerpen wijzen op luxe en rijkdom. De
vetvangers en braadspitten laten zien dat
men grote stukken vlees bereidde en at.
In een aantal kuilen is verbrandde leem en
bot van veel vis en gevogelte gevonden,
waaronder de resten van kabeljauw, een
vissoort die toentertijd een luxeproduct was.
De mensen die hier leefden konden zich
dus veel, vers en luxe voedsel veroorloven.
Het einde van fase twee wordt gemarkeerd
door een brand, die de bebouwing op en de
muur rond het onderzoeksterrein verwoestte.
CONCLUSIE
De derde fase is van korte duur geweest,
maar heeft wel een grote hoeveelheid
bewoningssporen (muren, funderingen en
een afvalkuil) opgeleverd. Ondanks deze
korte gebruiksfase kan het een en ander
over de status van de bewoners uit deze
fase worden vermeld, een beeld wat
overeenkomt met fase 2. Hoewel het afval
dat in de afvalkuil is gevonden, is redelijk
standaard is (het ligt allemaal in de sfeer
van keuken- en tafelgerei), blijkt de echte
rijkdom van de bewoners in deze fase vooral
uit iets anders. Alle bebouwing, inclusief
de omheiningsmuur is na de brand direct
weer opgebouwd. Aan de binnenzijde van
de muur zijn zelfs een nieuw gebouw
neergezet. Achter dit snelle daadkrachtig
handelen, moet een financieel sterke groep
mensen hebben gestaan. Desondanks
eindigt deze gebruiksfase snel en abrupt
met de sloop van alle bebouwing.
De vierde fase is de periode waarin het
onderzoeksterrein niet meer is bewoond
maar als plein fungeerde. Het gebruik als
openbare ruimte staat in schril contrast met
de rijke beslotenheid van het afgeschermde
terrein uit de vorige twee gebuiksfasen.
Hoe verhoudt deze informatie zich tot
gangbare theorieën en bekende bronnen,
zoals historisch kaartmateriaal en
archiefstukken?
Alle archeologische informatie vormt een
duidelijke aanvulling en invulling van het
beeld dat niet alleen uit historische bronnen
en kaartmateriaal naar voren komt, maar
ook op de resultaten van omliggende
archeologische onderzoeken.
De oudste bekende informatie over het
onderzoeksterrein kan worden gevonden in
een brief uit 1317, waarin de bisschop van
Utrecht een deel van zijn hof in Amersfoort
aan de pastoor schenkt. Dat gebied lag
dicht tegen het toenmalige kerkhof aan, de

huidige Groenmarkt en was in die periode
nat en drassig, een situatie die overeen
komt met fase 1 uit de opgraving. De
opgravingen op hoek Kerkstraat-Muurhuizen
hebben laten zien dat ook dit terrein in de
12 de -13 de eeuw met overtollig water te
kampen had. Verscheidene sloten zijn voor
de afwatering gegraven. Bovendien is het
terrein, net als de Appelmarkt, in de 13 de
eeuw opgehoogd.
In 1337 is aan de St. Joriskerk een kapittel
verbonden; een college van kanunniken of
koorheren. De kanunniken hebben waarschijnlijk
aan de (huidige) Papenhofstede
gewoond, een straat, net ten zuiden van
het onderzoeksgebied. Het gebied waar de
kanunniken woonden wordt de immuniteit
genoemd. Hoe die immuniteit er precies
heeft uitgezien, kan niet uit de bronnen
worden opgemaakt. Ook de historische
kaarten bieden geen uitkomst; de oudste
bekende kaart is die van Jacob van
Deventer en die dateert uit de 16 de eeuw.
De archeologische resten geven wél extra
informatie: de omheiningsmuur plaatst de
immuniteit inderdaad op deze locatie,
gebruikmakend van een begrenzing die
teruggaat op een oudere land-watergrens.
Binnen de immuniteit hebben gebouwen
gestaan en de bewoners waren welgesteld,
wat aansluit bij het beeld van kanunniken.
De toename in bebouwing in de 14 de -15 de
eeuw blijkt ook uit andere opgravingen. Het
onderzoek in de kelder van Appelmarkt 14
heeft ook muurfragmenten uit de 15 de eeuw
opgeleverd en ook op de hoek Kerkstraat-
Muurhuizen verrijzen vanaf de 15 de eeuw
de eerste bakstenen huizen.
39 toegangsnummer 0165 o.a. Inv.nr. 22 en 1 fol.62v.-63r.
Het einde van fase 2 wordt gekenmerkt
door het verdwijnen van alle bestaande
bebouwing, als gevolg van een brand. Deze
brand is waarschijnlijk de stadsbrand van
1520, waarbij de immuniteit in vlammen
op is gegaan. 39
In dezelfde bronnen wordt gemeld dat de
huizen van de immuniteit direct na de brand
weer zijn opgebouwd, dit komt ook naar
voren uit de opgraving. Deze herbouwfase
markeert het begin van fase 3. Voor deze
fase hoeven we ons niet meer te beperken
tot alleen de geschreven bronnen, zoals
reeds vermeld zijn er uit deze periode ook
een aantal kaarten bewaard gebleven. Op
de kaart van Jacob van Deventer uit 1560
is de Appelmarkt als een rood ingekleurd,
dit betekent dat het terrein bebouwd was.
Gedetailleerder is de kaart van Braun en
Hogenberg met de situatie van circa 1580,
waarop ook duidelijk huizen zichtbaar zijn
aan de Papenhofstede en een gedeeltelijk
bebouwde en ommuurde Appelmarkt.
De huizen die aan de oostzijde van de
Papenhofstede staan grenzen direct aan
de Appelmarkt. Deze bebouwing ligt buiten
het onderzoeksterrein en is dan ook niet
aangetroffen. De bebouwing die op de
Appelmarkt staat ingetekend, komt aardig
overeen met de aangetroffen funderingen,
die in fase 3 worden gedateerd. De muur
op de kaart komt echter niet exact overeen
met de opgegraven omheiningsmuur.
De derde gebruiksfase eindigt abrupt tegen
het eind van de 16 de eeuw met de sloop van
alle bebouwing en omheiningsmuur. Dit
moment valt samen met de Alteratie, waarin
de immuniteit werd opgeheven.
77
CONCLUSIE

78 Uit de daarop volgende vierde gebruiksfase,
is geen enkele nieuwe bebouwing binnen
het onderzoeksgebied aangetroffen en lijkt
het als (markt)plein min of meer haar
huidige vorm te hebben gekregen. Ook dit
wordt door de nodige bronnen ondersteund,
waaronder een historische bron uit 1617
waarin voor het eerst sprake is van de
Appelmarkt. De geschied schrijver Van
Bemmel meldt echter, dat de Appelmarkt
voor dezen de Gansenmarkt heette. In
een transportregister uit 1593 wordt voor
het eerst melding gemaakt van de naam
‘Ganzenmarkt’. 40
CONCLUSIE
Op de kaart van Blaeu uit 1649 wordt het
onderzoeksgebied voor het eerst als plein
afgebeeld. De hoek waarin Blaeu de
Appelmarkt en Papenhofstede tekende, is
niet helemaal juist, maar het beeld dat wordt
geschetst klopt wel met de bevindingen uit
de opgraving. Een andere grote verandering
is de nieuwe bebouwing aan de westzijde
van de Appelmarkt. De huizen aan de
Papenhofstede grenzen niet aan het plein,
achter die huizen is nieuwe bebouwing
geplaatst, met de voorkant naar het plein,
(zoals de situatie tegenwoordig nog steeds
is). Deze nieuwe huizen zullen tussen het
einde van de 16 de eeuw, ná het verdwijnen
van de omheiningsmuur en de bebouwing
op de Appelmarkt en voor het midden van
de 17 de eeuw (datering van de kaart van
Blaeu) zijn gebouwd. Uit kaarten en bronnen
vanaf de 17 de eeuw blijkt ook dat de
Appelmarkt continu onbebouwd is gebleven
en de functie van plein heeft gehouden. Op
een aantal foto’s uit het einde van de 19 de of
begin 20 ste eeuw, is een grote telefoonmast
te zien die op het plein heeft gestaan.
40 Van Bemmel 1760, 56
De historische gegevens maken het
mogelijk de verschillende fases die tijdens
het onderzoek zijn onderscheiden in te
vullen en de dateringen aan te scherpen.
Fase 2 eindigt waarschijnlijk met de stadsbrand
van 1520, waarmee ook het begin
van fase 3 exact bekend is. Deze eindigt
ergens tussen 1580 (kaart van Braun en
Hogenberg) en 1593 (eerste vermelding
Ganzenmarkt).
In hoeverre heeft de natuurlijke gesteldheid
van het gebied een rol gespeeld bij
het ontstaan en ontwikkeling van het
cultuurlandschap en de nederzetting?
De vroegste aanwijzing voor menselijk
ingrijpen in het terrein houdt direct verband
met de natte omstandigheden. Op het terrein
zijn verschillende ophogingslagen gevonden,
door mensen opgeworpen om het terrein
droger te krijgen voor gebruik. De eerste
ophoging heeft zijn doel gemist want
ondanks de ophogingen is het terrein
overstroomd. Hierop is aan de noord en
oostzijde van het terrein een beschoeiing
geplaatst, waarna er geen overstromingen
meer plaats hebben gevonden. Sindsdien
is het terrein voortdurend in gebruik geweest.
Overigens is in de recente percelering niets
meer terug te vinden van deze natte fase.
Is er op basis van de resultaten uit dit
onderzoek een aanpassing of nadere
invulling van de archeologische
verwachting voor de omgeving van het
onderzoeksgebied te maken?
Uit het onderzoek is gebleken dat de hoge
archeologische verwachting klopte. Een
nadere aanpassing zou in die zin kunnen
dat bij toekomstige opgravingen in deze

omgeving rekening moet worden gehouden
met de natte omstandigheden van het terrein
in de 13 de eeuw. Bovendien kan worden
uitgegaan van het feit dat ook onder de
huidige straten nog archeologische resten
aanwezig zijn.
De vroegste historische kaarten (Van
Deventer en Braun & Hogenberg) tonen
in tegenstelling tot later kaartmateriaal
bebouwing aan op de Appelmarkt. Kan
dit archeologisch ondersteund of
weerlegd worden?
De kaarten van Jacob van Deventer en
Braun en Hogenberg blijken vrij nauwkeurig
de situatie weer te geven. Uit de opgraving
is onomstotelijk vast komen te staan dat de
Appelmarkt in de 16de eeuw gedeeltelijk was
bebouwd. De bebouwing behoorde bij de
immuniteit die hier heeft gelegen en door
een imposante omheiningsmuur was
afgescheiden van de omgeving.
Onderzoek in de nabije omgeving van de
Appelmarkt toonde grote verschillen in
de hoogte van het dekzand aan. Wat kan
er gezegd worden over het verloop van
het natuurlijke zand en de bodemopbouw
op deze locatie?
Het onderzoeksterrein ligt dicht tegen het
Havik aan, een oude arm van de Eem.
Deze rivier heeft een sterke invloed gehad
op de vorming en ontwikkeling van het
onderzoeksterrein. Het natuurlijke zand is
niet overal aangetroffen, dit lag veelal te
diep onder het maaiveld. Op een aantal
plaatsen is een kijkgat gegraven waaruit
blijkt dat het zand vanuit het noorden en
noordwesten in zuidelijke richting omhoog
loopt. Aan de oost- en noordzijde van het
terrein daalt het zand sterk, tot meer dan 2
meter onder NAP. Onderzoek aan de
Kerkstraat-Muurhuizen heeft uitgewezen
dat het zand hier rond de 80 cm boven
NAP ligt, wat betekent dat het over een
korte afstand ook weer sterk stijgt. In de
laagte tussen beide waarnemingen
stroomde een (natuurlijke?) waterloop.
Het terrein buiten de waterloop is vanaf
de 13 de eeuw opgehoogd en intensiever in
gebruik genomen.
De Appelmarkt ligt in een bocht van de
vroegere Eem (huidige Havik) die hier
meanderde. Is in het onderzoeksgebied
nog iets van deze oever zichtbaar?
Tijdens de opgraving is over het hele
onderzoeksterrein één grote overstromingslaag
aangetroffen, die met een grote
waarschijnlijkheid aan de Eem kan
worden toegeschreven.
De noordgrens van de vroegere St.
Jorisbegraafplaats is nooit vastgesteld
bij eerder onderzoek (Groenmarkt 1997
en 2007). Is de begraafplaats of haar
begrenzing op deze locatie archeologisch
aan te tonen?
Nee, van de begraafplaats zelf is niets
aangetroffen. Het onderzoeksgebied ligt
dus buiten de (noordelijke) begrenzing
ervan.
79
CONCLUSIE

Nawoord, archeologie boven de grond
Amersfoort heeft een goede traditie als het gaat om zichtbaar
maken van archeologische resten in het stadsbeeld; we kennen
onder andere de weergave van de Lieve Vrouwekerk in de
bestrating, de waterput op de Hof, de glasplaten in de vloer aan
de Kamp 82, de joodse begraafplaats aan de Bloemendalse
Buitenpoort en de bronzen plaquettes bij een groot aantal
voormalige opgravingslocaties.
Gestimuleerd door het enthousiasme van omwonenden, collegae
en het stadsbestuur om de geschiedenis van de Appelmarkt
zichtbaar te maken, zijn de resultaten van het archeologisch
onderzoek uitgangspunt geworden voor de herinrichting van het
plein. Het ontwerp hiervoor is gemaakt door landschapsarchitect
Anton Bijlholt. Door niveauverschil en kleurgebruik in bestrating
- waarbij slim gebruik is gemaakt van beschikbare materialen -
is de voormalige waterloop onderscheiden van het hogere
landdeel. De grens tussen beide, de lijn waar de beschoeiing is
aangetroffen en de omheiningsmuur heeft gestaan, is in de
bestrating gemarkeerd met een natuurstenen rand, waarin de
verschillende beschoeiingsvormen (muur, vlechtwerk en hout)
zijn weer gegeven. Een zitplaat(s) met zuil van natuursteen,
waarin de bierpul, wijnbeker en lanspunt zijn verwerkt, fungeert
als blikvanger op het plein. De nieuwe inrichting van het plein
markeert niet alleen het 750-jarig bestaan van de stad, maar
verbeeldt de lang verborgen geschiedenis van deze plek.
Monumentje

Replica
Wat de bierpul bijzonder
maakt, is dat hij ongeveer
750 jaar oud is en dus
dateert uit de periode dat
Amersfoort stadsrechten
kreeg. Voor de archeologen
was dit een goede reden
om hier replica’s van te
laten vervaardigen: een
bijzondere souvenir aan
het jubileumjaar.

82
LITERATUUR
Literatuur
Barends, S., et al. (red.), 1986: Het
Nederlandse Landschap: een historischgeografische
benadering, Utrecht.
Bemmel, A. van, 1760: Beschrijving van de
stad Amersfoort, Dezelver Regeeringsform,
Burgerye en Gilden, Jaarmarkten, Handel
en Negorie, Vryheid en Grondgebied; mitsgaders
Van het recht in het Derde Lith der
Staatsche of Provinciaale Regeering;
Alsmede Stads Privillegien en Handvesten,
Rampen en Onheilen enz, Meest uit echte
Stukken en Brieven zaamgesteld, Utrecht,
heruitgave 1969, Zaltbommel.
Brongers, J. A., 1998: Historische
Encyclopedie van Amersfoort, Amersfoort.
College voor Archeologische Kwaliteit,
2005: Kwaliteitsnorm Nederlandse
Archeologie (KNA), versie 2.2. Amsterdam.
Dekker, C. en M. Mijnssen-Dulith, 1995: De
Eemlandtsche leege landen; Ontginningen
rond de mond van de Eem in de 12e en
13e eeuw, Utrecht.
Driesch, A. von den, & J. Boessneck,
1974: Kritische Anmerkungen zur
Widerristhohenberechnung aus
LangenmaBen vor- und fruhgeschichtlicher
Tierknochen,in: Säugetierkundliche
Mitteilungen 22, pp. 325-348.
Emmens, K., 1998: De Sint-Joriskerk te
Amersfoort; Van hofkapel tot kapittelkerk,
Amersfoort.
Engelenhoven, A., en F.M.E. Snieder, 2005:
Middeleeuwse huizen in Amersfoort, Bussum.
Fischer, H., 1929: Mitteralterliche
Pflanzenkunde, München.
Halbertsma, H., 1959: Zeven eeuwen
Amersfoort, Amersfoort.
Haslinghuis, E.J., en H. Janse, 1997:
Bouwkundige termen. Verklarend woordenboek
van de westerse architectuur- en
bouwhistorie, Leiden.
Janssen, H.L.(red.), 1983: Van Bos tot stad,
Opgravingen in ’s-Hertogenbosch,
’s-Hertogenbosch.
Kemperink, R.M., 2009: De nederzetting
tot het eind van de dertiende eeuw, in:
Kemperink, R.M. en B. Elias (red.), Bruit
van d'Eem. Geschiedenis van Amersfoort,
Utrecht.
Krauwer, M. en F.M.E. Snieder (red.), 1994:
Nering en vermaak. De opgraving van een
veertiende-euwse markt in Amersfoort,
Utrecht.
Meer, W. van der, ea, 2009: Archeobotanisch
onderzoek aan macroresten, pollen, en hout
uit middeleeuwse sporen van de vindplaats
Leiden-Aalmarktschool, in: Biaxiaal 399.
Melchior, S.E., 1955: Blaffert van het
huisgeld uit de resolutie boeken, berustende
ten gemeentearchieve van Amersfoort,
1755, Amersfoort.
Morel, J.-M.A.W., 2004: De stadsplatte -
gronden van Amersfoort, in: Flehite.
Historisch jaarboek voor Amersfoort en
omstreken 2004 V, Amersfoort, pp. 82-126.

Muller, S. Fz 1890: Over claustraliteit bijdrage
tot de geschiedenis van de grondeigendom
in de middeleeuwse stede, Amsterdam.
Provincie Utrecht, 2002: Cultuurhistorische
Hoofdstructuur van de provincie Utrecht,
Utrecht (kaart).
Rootselaar, W.F.N, van, 1878: Amersfoort,
777-1580, Amersfoort (de door dhr. J.A.
Brongers in 1995 gedigitaliseerde versie).
Stiboka, 1966: Bodemkaart van
Nederland, schaal 1:50 000. Blad 32
Oost Amersfoort uitgave 1965. Stichting
voor Bodemkartering, Wageningen.
Stiboka/RGD, 1977: Geomorfologische
kaart van Nederland schaal 1:50 000.
Stichting voor Bodemkartering/Rijks
Geologische Dienst, Wageningen / Haarlem.
Stuiver, M. , en P.J. Reimer, 1993:
Extended 14 C Data-Base and Revised Calib
3.0 14 C Age Calibration Program, in:
Radiocarbon, 35, pp. 215-230.
Teichert, M., 1969: Osteometrische
Untersuchungen zur Berechnung der
Widerristhöhe bei vor- und frügeschichtlichen
Schweinen, in: Kühn-Archiv 83, pp. 237-292.
Fruin, R. (red.), 1892-1903: De middeleeuwse
rechtsbronnen der kleine steden
van het Nedersticht, ‘s Gravenhage.

Bijlagen
BIJLAGEN
84 alle-sporenkaart.
6
204
244
13
42
36 6 18
10
39
44
22
23
5
19
37
4
20
7
8
161
242
3
12
201
169
142
155
156
178
184
157
182
1
2
179
163
168
158 164 165 166
167
146
145
147
129
126
128
121
122
120
119
115
127
117
132
116
139
115
134
118
111
110
135
153
113
140
114
149
112
108
150
107
106
125
105
101
152
28
103
112
160
112
254
246
204
159
177
249
176
172
173
171
175
174
9

Fnr. WP Vlak Profiel Omschrijving Opmerking Datering Fase
1 1 1 Stookplaats, plek met veel HK en BOT 16de eeuw 3
2 1 1 Vloer (tegel-, leem-, etc), Bs fundering om F1 heen 16de eeuw 3
3 1 1 Muur (fragment), muur Bs fundering 16de eeuw 3
4 1 1 Uitbraaksleuf, recente verstoring/greppel 19de-20ste eeuw 4
5 1 1 Fundering / fundament, muur Bs fundering 14de-15de eeuw 2
6 1 1 Muur (fragment), muur Bs fundering 16de eeuw 3
7 1 1 Afvalkuil, plek met veel HK + BOT 16de eeuw 3
8 1 1 Uitbraaksleuf, bleek recent te zijn met PVC waterafvoerpijpen erin 19de-20ste eeuw 4
9 1 1 Waterput/waterreservoir, afgebroken en dichtgestort met puin; recent? 15de eeuw 2
10 1 1 Puin, puinplek, puinlaag, puinbaan—>uitbraak muur? 16de eeuw 3
11 1 1 Ophoging, kunstmatig ophogingslaag met veel puin 16de-17de eeuw 3
12 1 1 Ophoging, kunstmatig met veel NST keien 16de-17de eeuw 3
13 1 1 Vloer (tegel-, leem-, etc), Bs vloertje 16de eeuw 3
14 1 1 Laag, verbrand, ligt over o.a F13 heen 16de-17de eeuw 3
15 1 1 Ophoging, kunstmatig ophogingslaag in Westen van wp1 (onder F11) 15de-16de eeuw 2
16 1 1 1 Laag, natuurlijk? Onduidelijk 14de-15de eeuw 2
17 1 1 1 Kleilaag (natuurlijk / antropogeen), kleibandje - 2
18 1 1 Haardkuil, verbrande vierkanten plek (in vloer F13) met veel AW (incl zo goed als heel AW potje) 16de eeuw 3
19 1 1 Afvalkuil, plek met veel HK + BOT 16de-17de eeuw 4
20 1 1 Haardkuil, AW potje 1520-1600 3
21 1 1 Verstoring, coupe tekening greppel F8? 19de-20ste eeuw 4
22 1 2 Afvalkuil, vulling spoor boven F39/F44 1520-1600 3
23 1 2 Afvalkuil, rand beerkuil boven F44/F39; bruin lemig 1520-1600 3
24 2 1 Ophoging, kunstmatig venige zwarte laag (laag 1) 14de-15de eeuw 2
25 2 1 Ophoging, kunstmatig venige zwarte kleilaag (laag 2) 14de-15de eeuw 2
26 3 1 Laag, puinige laag 1600-20ste eeuw 4
27 3 1 Laag, zwart ophogingspakket 15de-16de eeuw 3
28 3 1 Fundering / fundamentBs fundering 1520-1600 3
29 1 2 Ophoging, kunstmatig dobrgevl zand + puin (=F11?) 16de-17de eeuw 4
30 1 2 Laag, ligrbr zand + puin mortel (uitbraak put) 15de-20ste eeuw -
31 1 2+3 Laag, dogrbr zand + HK + mortel (kleine puinfragm) 15de-16de eeuw 3
32 1 3 Laag, mogelijk F15? 15de-20ste eeuw 3
33 2+3 Laag, na de 16de eeuw 4
33 1 3 Laag, Bs puin boven F7 na de 16de eeuw 4
34 1 3 Laag, grbr gevl zand + puinig 17de eeuw 4
35 1 3 Kuil, dobrgr zand + puin 17de eeuw 4
36 1 3 Gebouw / Bouwsel, houten plank 15de eeuw - 1520 3
37 1 3 Laag, grijs zand. Ronde plek 14de-15de eeuw 2
38 1 3 Laag, ? 14de-15de eeuw 2
39 1 3 Afvalkuil, vulling met AW vetvanger 15de eeuw-1520 2
40 1 3 Laag, donkere ophogingslaag 14de-15de eeuw 2
41 1 3 Laag, donkere ophoginslaag 14de-16de eeuw 2
42 1 3 Laag, (water)put?, donkere buitenrand 14de-15de eeuw 2
43 1 3 Zandlaag (natuurlijk), verspoelde dekzand? Daaronder zit weer donkere vulling met veel vondsten 13de-14de eeuw 1
44 1 3 Gebouw / Bouwsel, Bs rand om F39 (rommelig) Lijkt op geimproviseerde beerkuil 15de eeuw-1520 2
45 1 4 Laag, geel zand bandje 16de-17de eeuw 4
46 1 4+8 Laag, librgr zand + Bs + Mortel 15de-16de eeuw 3
47 1 4 Laag, ligrlibr zand + mortel + Bs + HK 15de-16de eeuw 3
48 1 4+8 Laag, brzw humeuze laag + leembrokjes 14de-15de eeuw 2
49 1 4+8 Laag, br lemig zand/humeus 14de eeuw 2
50 1 4 Laag, als F49, maar lichter + houtresten 14de eeuw 2
51 1 4+8 Laag, als F50, maar zonder houtresten 14de eeuw 2
52 1 2 Fundering / fundamentBs muurfundering schuin onder F6 14de-15de eeuw 2
53 1 5 Laag, laag in profiel 5 14de-15de eeuw 2
54 1 5 Laag, =F15? 14de eeuw 2
55 1 3 Laag, puinig zwart zand + Bs + mortel 14de-15de eeuw 2
56 1 3 Laag, =F41 14de-16de eeuw 2
57 3 Laag, 14de-15de eeuw 2
57 1 6 Laag, dobrdogr zand + mortel 14de-15de eeuw 2
58 1 6 Laag, dobrdogr zand 14de-15de eeuw 2
59 1 6 Laag, ligr/gr zand 14de-15de eeuw 2
60 1 6 Laag, grdobr zand + kleiklontjes 14de-15de eeuw 2
61 1 6 Laag, grbr zand + iets HK 14de-15de eeuw 2
62 1 6 Laag, zwdogr zand + HK, iets lemig 14de-15de eeuw 2
63 1 6 Laag 14de-15de eeuw 2
64 1 6 Laag 15de-16de eeuw 3
65 1 6 Laag, verbrand zwart laagje 16de eeuw 3
66 1 5+8 Laag, zwart humeuze laag onder F37 in P5 14de eeuw 2
67 1 7 Laag, ligr lemig zand etc…in P7 15de eeuw 2
68 1 7 Laag, dogr zand + mortel + HK in P7 15de eeuw 2
69 1 7 Laag, ligr gevl zand 15de eeuw 2
70 1 7 Laag, dogrbr zand etc in P7 14de eeuw 2
71 1 7 Laag, dobr venig zand + mortel etc in P7 13de-14de eeuw 1 / 2
72 1 8 Laag, glgevl vulzand in P8 14de eeuw 2
100 3 1 Laag, Zwarte laag op vloer 17de eeuw 4
101 3 1 Kuil, kuil 1520-1600 3
102 3 1 Vloer (tegel-, leem-, etc), Bakstenen werkvloer. 1520-1600 3
103 3 1 Fundering / fundamentMuur/fundering. 1520-1600 3
104 3 1 Fundering / fundamentMuur/fundering. 1520-1600 3
105 3 1 Put Beerkuil van baksteen. 1520-1600 3
106 3 1 Stookplaats Leemkuil. 1520-1600 3
tabel 4, overzicht van de
gedocumenteerde sporen;
featurenummer, werkput, vlak,
profiel, tekening, opgraver,
omschrijving, datering en periode
85
BIJLAGEN

86
BIJLAGEN
107 3 1 Puin, puinplek, puinlaag, Insteek F104. 1520-1600 3
108 3 1 Fundering / fundament, Muur/fundering. 1520-1600 3
109 3 1 Fundering / fundament, Muur/fundering. 1520-1600 3
110 3 1 Fundering / fundament, Muur/fundering. 1520-1600 3
111 3 1 Fundering / fundament, Muur/fundering. 1520-1600 3
112 3 1 Fundering / fundament, Muur/fundering. 1520-1600 3
113 3 1 Kuil, Leemkuil. 1520-1600 3
114 3 1 Kuil, Leemkuil. 1520-1600 3
115 3 1 Plaveisel, Stoep. 1520-1600 3
116 3 1 Fundering / fundament, Fundering. 14de-15de eeuw 2
117 3 1 Verstoring, Greppel (recent). 19de-20ste eeuw 4
118 3 1 Laag, Geel vuil vulzand. 16de-17de eeuw 3/4
119 3 1 Kuil, Paalgat? 16de-17de eeuw 3/4
120 3 1 Kuil, Paalgat? 16de-17de eeuw 3/4
121 3 1 Kuil, Paalgat? 16de-17de eeuw 3/4
122 3 1 Kuil, Paalgat? 16de-17de eeuw 3/4
123 3 1 Kuil, Rechthoekig 17de eeuw 4
124 3 1 Goot, afvoer, riool, Gootje van baksteen. 16de eeuw 3
125 3 1 Vloer (tegel-, leem-, etc), Bakstenen vloer. 1520-1600 3
126 3 2 Plaveisel, Bakstenen plaveisel (restant). 16de eeuw 3
127 3 2 Fundering / fundament, Bakstenen steunbeer. 14de-15de eeuw 2
128 3 2 Fundering / fundament, Bakstenen steunbeer (=F265) 14de-15de eeuw 2
129 3 2 Plaveisel, Rommelig gelegde baksteenstructuur. (stoep) 16de eeuw 3
130 3 2 Puin, puinplek, puinlaag, Puinfundering onder stoep (Laag). 16de eeuw 3
131 3 2 Laag, Zwarte humeuze laag. 16de -17de eeuw 3/4
132 3 2 Puin, puinplek, puinlaag, Puinrestant steunbeer? 14de-15de eeuw 2
133 3 2 Goot, afvoer, riool, Restant bakstenen goot? 14de-15de eeuw 2
134 3 2 Fundering / fundament, Bakstenen steunbeer. 14de-15de eeuw 2
135 3 2 Muur (fragment), Fundering van muur. 14de-15de eeuw 2
136 3 2 Goot, afvoer, riool, Bakstenen goot. 14de-15de eeuw 2
137 3 2 Plaveisel, natuurstenen plaveisel 14de-15de eeuw 2
138 3 2 Paal, Paalkuil met houten paal. 14de-15de eeuw 2
139 3 2 Graf (onderdeel), Begraving (varken) in F131. 15de eeuw 2
140 3 2 Fundering / fundament, Fundering laag, baksteenpuin MO. 14de-15de eeuw 2
141 3 2 Laag, Laag boven F135 en F134. 15de-16de eeuw 3
142 3 2 Fundering / fundamentSteunbeer (baksteen). 14de-15de eeuw 2
143 3 2 Verstoring, Verstoring, riool, baksteenpuin MO. 19de-20ste eeuw 4
144 3 2 Puin, puinplek, puinlaag, Plek met hh/mortel; Geen spoor. 17de eeuw of jonger 3/4
145 3 2 Kuil, Puinkuil, BS, MO.17de eeuw of jonger 3/4
146 3 2 Verstoring, Verstoring? Br, BS MO 17de eeuw of jonger 4
147 3 2 Verstoring, Verstoring? Zwartbruin za. 17de eeuw of jonger 4
148 3 2 Laag, Zwarte laag, humeus, Baksteen, aardewerk = F131 14de-15de eeuw 2
149 3 2 Fundering / fundament, Bakstenen poer. 14de-15de eeuw 2
150 3 2 Fundering / fundament, Bakstenen poer. 14de-15de eeuw 2
151 3 2 Fundering / fundament, Fundering muurtje. 16de eeuw 3
152 3 2 Puin, puinplek, puinlaag, Bleek niets te zijn 14de-15de eeuw 2
152 3 2 Puin, puinplek, puinlaag, Natuurstenen plaveisel. 14de-15de eeuw 2
153 3 2 Fundering / fundament, Bakstenen constructie. 14de-15de eeuw 2
154 4 1 Kuil, Leemkuil 1520-1600 3
155 4 1 Fundering / fundament, Baksteen. 1520-1600 3
156 4 1 Fundering / fundament, Baksteen. 1520-1600 3
157 4 1 Puin, puinplek, puinlaag, Puinbaan. 16de-17de eeuw 3
158 4 1 Kuil, Puin (recente put). 19de-20ste eeuw 4
159 4 1 Waterput/waterreservoir, dichtgegooide put. 15de eeuw 2
160 4 1 Kuil 16de-17de eeuw 3
161 4 1 Verstoring, Sleuf voor Gresbuis? 19de-20ste eeuw 4
162 4 2 Laag, Laag 16de-17de eeuw 3/4
163 4 2 Goot, afvoer, riool, Bakstenen gootje? 16de eeuw 3
164 4 2 Goot, afvoer, riool, Bakstenen goot op puinfundering. 16de eeuw 3
165 4 2 Fundering / fundament, Bakstenen fundering. 1520-1600 3
166 4 2 Fundering / fundament, Bakstenen fundering. 1520-1600 3
167 4 2 Kuil, Verbrande leemkuil. 1520-1600 3
168 4 2 Fundering / fundament, Puinbaan. 1520-1600 3
169 4 2 Plek, depressie / natuurlijk 15de-16de eeuw 2
170 4 1 Puin, puinplek, puinlaag, Puinfundering. 1520-1600 3
171 4 2 Graf (onderdeel), Rund 14de-15de eeuw 2
172 4 3 Stookplaats, Bakstenen stookplaats. 1520-1600 3
173 4 2 Fundering / fundament, Bakstenen fundering. 14de-15de eeuw 2
174 4 2 Puin, puinplek, puinlaag, Mortelbaan. 14de-15de eeuw 2
174 4 2 Puin, puinplek, puinlaag, mortelbaan 14de-15de eeuw 2
175 4 2 Kuil, Kuil Runderbegraving. 14de-15de eeuw 2
176 4 3 Kuil, Verbrande leemkuil. 1520-1600 3
177 4 3 Kuil, Verbrande leemkuil. 1520-1600 3
178 4 3 Fundering / fundament, Slietfundering. 14de-15de eeuw 2
179 4 3 Vloer (tegel-, leem-, etc), Baksteenconstructie. 14de-15de eeuw 2
180 4 3 Laag, Laag 14de-15de eeuw 2
181 4 3 Kuil, Vulzand slietfundering 14de-15de eeuw 2
182 4 3 Paal, Houten paal 14de-15de eeuw 2
183 4 3 Kuil, Boomgat uitgediept 19de-20ste eeuw 4
184 4 3 Fundering / fundament, Bakstenen steunbeer. 14de-15de eeuw 2
185 4 3 9 Laag, Laag in profiel 14de eeuw 2
186 4 3 9 Laag, Laag in profiel 15de-16de eeuw 3

187 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 15de-16de eeuw 3
188 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
189 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 15de-16de eeuw 2/3
190 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
191 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
192 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
193 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
194 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
195 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
196 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
197 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
198 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-15de eeuw 2
199 4 3 9 Laag, Laag in profiel. 14de-15de eeuw 2
200 4 3 Paal, Houten paal. 14de-15de eeuw 2
201 4 3 Laag, donkerbruin venige band. 14de-15de eeuw 2
202 4 3 Laag, Laag vuil geel bruin gevlekt zand. 14de-16de eeuw 2/3
203 5 2 Vloer (tegel-, leem-, etc), Bakstenen (werk)vloer. 1520-1600 3
204 5 2 Veenplek / veenpakket, Hout, venig pakket 14de-15de eeuw 2
205 5 2 Laag, Laag zwart venig humeus. 14de-15de eeuw 2
206 4 3 Vloer (tegel-, leem-, etc), Bakstenen vloer. 14de-15de eeuw 2
207 4 10 Laag, Laag 7. 16de eeuw 3
208 4 3 Laag, Laag m o.a. Coupe A Slietfundering. 14de eeuw 2
209 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
210 4 11 Laag, Laag in profiel. 17de eeuw 3/4
211 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de eeuw 3/4
212 4 11 Laag, Laag in profiel. 14de-15de eeuw 2
213 4 11 Laag, Laag in profiel. = F160? 14de-16de eeuw 2/3
214 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
215 4 11 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
216 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de eeuw 3
217 4 11 Laag, Laag in profiel 16de/17de eeuw 3
218 4 11 Laag, Laag in profiel. 15de/16de eeuw 2/3
219 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de eeuw 3
220 4 11 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
221 4 11 Laag, Laag in profiel. 15de-16de eeuw 2
222 4 11 Laag, Laag in profiel. 14de-16de eeuw 2/3
223 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3
224 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3
225 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3
226 4 11 Laag, Laag in profiel. 15de-16de eeuw 2/3
227 4 11 Laag, Laag in profiel. 14de eeuw 2
228 4 11 Laag, Laag in profiel. 14de eeuw 2
229 4 11 Oever, oeverbeschoeiing, Houten planken beschoeiing (scheepshout) 13de-14de eeuw 1
230 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
231 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
232 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de-17de eeuw 3/4
233 4 11 Laag, Laag in profiel. 16de eeuw 3
234 4 4 Greppel, Greppel. 14de eeuw 1
235 4 4 Paal, Paal. 13de-14de eeuw 1
236 4 4 Kuil, Kuil. 13de- 14de eeuw 1
237 4 4/5 Laag, Onderste ophogingslaag. 13de-14de eeuw 1
238 4 4 Laag, Laag. 13de-14de eeuw 1
239 4 3 11 Laag, Laag 16de-17de eeuw 3/4
240 4 3 11 Laag, Laag. 16de-17de eeuw 3/4
241 4 3 11 Laag, Laag. 16de-17de eeuw 3/4
242 5 2 Beerput, Een vierkante houten bekisting zat om deze put heen gebouwd 13de-14de eeuw 1
243 5 2 Paal, Houten paaltje. 13de-14de eeuw 1
244 5 2 Beerkuil, Houten constructie die nagebruik dienst heeft gedaan als beerput 13de-14de eeuw 1
245 6 1 Fundering / fundament, Baksteen constructie 16de eeuw 3
246 6 2 Puin, puinplek, puinlaag, puinbaan 14de-15de eeuw 2
247 6 3 Laag, vulzand grondverbetering 14de-15de eeuw 2
248 6 2 Puin, puinplek, puinlaag, puinfundering van F112 16de eeuw 3
249 6 3 Afvalkuil, afvalkuil 15de eeuw 2
250 5 3 Paal, Houten paal. 13de-14de eeuw 1
251 5 3 Fundering / fundament, (Stijger)plank 13de-14de eeuw 1
252 5 3 Paal, Houten spant, tegen het zuiden van F229 13de-14de eeuw 1
253 5 3 Paal, (Stijger)paal zuid. 13de-14de eeuw 1
254 5 3 Beerput, Houten ton nummer 2 13de-14de eeuw 1
255 5 3 Beerput, Houten ton nummer 3. 13de-14de eeuw 1
256 5 3 N Paal, (Stijger)paal noord, onder F242. 13de-14de eeuw 1
257 3 3 Oever, oeverbeschoeiing, Houten beschoeiing. 13de-14de eeuw 1
258 4 Laag, Laag 7 uit profiel onder F116. 14de-15de eeuw 2
259 3 Laag, Laag 3 (net onder hout). 14de eeuw 2
260 3 Oever, oeverbeschoeiing, Paaltjes verdiepen langs F135. 13de-14de eeuw 1
261 3 Oever, oeverbeschoeiing, Vlechtwerk beschoeiing tegenover huisnummer 6 (F261). 13de-14de eeuw 1
262 3 Afvalkuil, Afvalkuil ten zuiden van poer F112. 14de-15de eeuw 2
263 3 Paal, Grote houten paal met punt, onder of naast? fundering F135. 13de-14de eeuw 1
264 3 3 Laag, venige laag 14de eeuw 2
265 3 Fundering / fundament, steunbeer 14de-15de eeuw 2
266 3 Oever, oeverbeschoeiing, hout beschoeiing 13de-14de eeuw 1
267 3 Oever, oeverbeschoeiing, hout beschoeiing alleen gefotografeerd 13de-14de eeuw 1
268 3 Oever, oeverbeschoeiing, hout beschoeiing alleen op foto 13de-14de eeuw 1
87
BIJLAGEN

88
BIJLAGEN
tabel 5, overzicht van de aangetroffen
vondsten: vondst nummer, feature,
verzamelwijze, aantal, materiaal en soort,
voorwerp, type en datering.
269 3 Laag 13de-14de eeuw 1
270 3 Laag 14de eeuw 1/2
271 3 Paal, alleen op foto 13de-14de eeuw 1/2
272 3 Oever, oeverbeschoeiing, omgeslagen beschoeiing 13de-14de eeuw 1
273 3 Laag 14de-16de eeuw 2/3
274 3 Laag 14de-16de eeuw 2/3
275 3 Laag 14de eeuw 2
276 3 Kuil 14de-16de eeuw 2/3
277 3 Paal, alleen op foto 14de-16de eeuw 2/3
278 3 Laag 14de-15de eeuw 2
279 3 Laag 14de-15de eeuw 2
280 3 Laag 13de eeuw 1
281 3 Goot, afvoer, riool, houten afvoer (digitaal ingetekend) en gefotografeerd 13de-14de eeuw 1
282 3 Oever, oeverbeschoeiing, beschoeiingspalen 13de-14de eeuw 1
Vnr. Fnr. Verzamelwijze N Materiaal en soort Voorwerp Type Typecode Opmerking Datering
1 - Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 47 fragment(en) DIV DIV AW, CON, MET & STN 14-19
2 15 2 bodemfragment(en) AW R ??? 2 x pootje 15de/16e
2 15 1 randfragment(en) AW R OLIELAMP r-oli- lijkt op bak als van r-oli 6 16
2 15 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan- lichtbruin opp 14
2 15 1 randfragment(en) AW WIT GRAPE hafner ha-gra- 2 passende randscherven 15B-16de
2 15 1 fragment(en) AW WIT XXX tonpot ha-ton- 1losse passende scherf 16b-16d
2 15 voorwerp(en) MET IJZER
2 15 1 voorwerp(en) MET IJZER LANS ijzeren lanspunt. Schacht 6-kantig en deels afgebroken. 16
2 15 1 fragment(en) STN LEI
2 15 1 fragment(en) VST BROK natuurlijk rode vuursteen.
3 14 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW R ??? inder, grape pot,kan? 16/17
3 14 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW R ??? deel van bloembak of wijde test. Indien test dan 15e eeuw 15/16
3 14 Scheppend/schavend 1 fragment(en) MET IJZER SCHARNR geheng Fragment van een scharnier met twee gehengen
4 17 Monstername 1 fragment(en) STN
5 16 Troffelend 3 fragment(en) AW S1 KAN s1kan rand wand en bodemfrgm 14/15
6 4 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R PAN bak r-bak- 15
6 4 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) STN
7 18 Troffelend voorwerp(en) GLS
7 18 Troffelend voorwerp(en) XXX AFVAL klodder teer, weggegooid
8 19 Monstername 2 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant zeer slechte staat, hoofdzakelijk roest.
9 7 Monstername 2 fragment(en) GLS ??? ??? 2 minieme splinters1/2 mm dik. 1x iets gebogen, dus beker oid.17?
9 7 Monstername 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- volledig onherkenbaar door glaspest en lemige aankoeksels 16/17
9 7 Monstername 3 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant zeerslechte staat, hoofdzakelijk roest.
10 7 Troffelend 1 randfragment(en) GLS POTASGLS BEKER glad? klein randfrgm 16
11 7 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? dikwandig wijd, kom ofpot? 16/17
11 7 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
12 20 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? beroet 16
12 20 Troffelend 11 fragment(en) AW R GRAPE r-gra- grote niet beroete grape met vingerindrukken onder de rand. 15d/16A
12 20 Troffelend 3 fragment(en) AW R KAN r-kan- 7 scherven totaal maar te plakken tot 3 frgmn 16A
12 20 Troffelend 1 fragment(en) AW R KAN r-kan- 16?
12 20 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R POT bloem r-blo- 16?
12 20 Troffelend 2 fragment(en) AW R POT bloem r-blo- 1x bodem met grote ovalen standlob 16?
12 20 Troffelend 1 randfragment(en) AW R TEST r-tes-5 rand en opstaand steeltje, licht beroet 16/17
12 20 Troffelend 4 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 fragment met sterk gebogen rand. Hoekstuk.
12 20 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
12 20 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER KETTING S-schakels Lengte schakels 5-6 cm, @ van de oogjes 2 cm.
13 22 Troffelend
14 25 Stortvondsten
15 - Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 fragment(en) DIV DIV AW, MET & STN 16-18?
16 23 Monstername 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
16 23 Monstername 1 fragment(en) STN LEI
17 22 Monstername
18 22 Monstername 3 fragment(en) CON ??? ??? Lijkt zeer ijzerhoudend
18 22 Monstername x fragment(en) CON BAKSTEEN ???
18 22 Monstername 1 fragment(en) CON DAKPAN ???
19 23 Monstername 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Brandspoor?
19 23 Monstername 1 fragment(en) STN LEI DAKLEI
20 1 Monstername 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant uit botanisch monster, slechte staat.
20 1 Monstername 1 fragment(en) STN
21 1 Monstername 2 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- aangetast door glaspest en oerige aankoeksels. 16/17
22 21 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW WIT GRAPE w-gra- kraagrand, geel glazuur uitwendig beroet 16
23 25 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 5 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant Vier spijker fragm. En mogelijke een haakje?
24 5 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat 2e sradsmuur 1400
25 3 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat 2e stadsmuur 1400
26 15 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW GRIJS ??? zeer wijd voorwerp, kan of pot 14/15
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R ??? indet wijd voorwerp. Alleen uitw glazuur. Kraagrand. Tuinbak? ?
26 15 Kraanwerkzaamheden 3 wandfragment(en) AW R ??? indet 16
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 bodemfragment(en) AW R ??? van pot of kan, verder indet 14/15
26 15 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) AW R GRAPE pootje kan ook nog 16a zijn. 2 wandscherven, beroet. 15
26 15 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) AW R OLIELAMP r-oli- onderbak met schenklip. 16d
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R POT r-pot- smalle 3 cm hoge hals, verder wijd model 14
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R POT r-pot- rechte rand als van pot 20 16
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW S1 KAN schnelle s1- 16b
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan- slanke kan met scherpe uitsekende ribbel onderop schouder. 14d-15a
26 15 Kraanwerkzaamheden 2 randfragment(en) AW S1 TRECHBEK s1-tre- dunwandig. 2x 2 passende scherven 15

26 15 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S2 KAN 16
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET IJZER ??? Restant van een sleutel, een vergrendeling?
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET IJZER ??? Stuk roest, zonder zuiver ijzer (niet meer magnetisch)
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET IJZER ???
26 15 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) MET IJZER MES tafelmes 2 fragm van tafelmessen, met angel, geen merkjes. 14-16
26 15 Kraanwerkzaamheden 5 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant spijkers; 75 tot 40 mm lang ca 10 mm dik
26 15 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) MET IJZER XXX sintel
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET KOPER ??? Koperen strip
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) PYP PIJPAARD PIJP
26 15 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) STN LEI
27 9 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R ??? bodem van pot of kom, b.v. r-pot5, r-kom-5 amf. 14c-15A
27 9 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? iets beroet, dikwandig. 15/16
28 26 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R ??? buitenkant nog dun en slecht glazuur. pot kan of grote grape 16d-17e
28 26 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) AW R BORD r-bor Meerdere scherven maar alles passend. 16
28 26 Scheppend/schavend 5 fragment(en) AW R GRAPE r-gra- Sterk beroet te passen tot 2 grotere frgmn, wsch van 1 ex 16d-17A
28 26 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R TEST inw beroet, uitwn overvloedig loodglazuur. 18
28 26 Scheppend/schavend 4 fragment(en) AW WIT ??? kan of grape met kraagrand, oor iets toegeknepen 16
28 26 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
28 26 Scheppend/schavend 3 fragment(en) STN LEI
28 26 Scheppend/schavend 7 fragment(en) STN LEI DAKLEI nagelgaten
29 27 Troffelend 1 randfragment(en) AW R ??? rand als van r-kop-1 maar zwaar beroet. 16
29 27 Troffelend 2 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan 15/16
30 22 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW GRIJS ??? zeer hard gebakken 14
30 22 Scheppend/schavend 1 fragment(en) AW R ??? bodemdeel van vetvanger? Vrijwel vlak.of niet beroete bakpan 16/17
30 22 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R ??? kleine indet scherf 15/17
30 22 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN
31 8 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW INWIT ??? 1 cm2, wsch van kop 19
31 8 Scheppend/schavend 3 fragment(en) AW R ??? 16
31 8 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON ??? ??? Aardewerkl m spoern organisch. Gebogen. Dakpan??
31 8 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Dit formaat is ook in muurhuizen gevonden.
31 8 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
31 8 Scheppend/schavend 5 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 Fragm met nok. Kern v/h baksel is zwart
32 22 Monstername 3 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX 1 fragment bewaard
32 22 Monstername 22 gram CON MORTEL XXX
32 22 Monstername 6 fragment(en) STN LEI DAKLEI
33 22 Monstername 7 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
33 22 Monstername 3 fragment(en) CON MORTEL XXX
33 22 Monstername 2 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- 2 minfrgmn. Sterk aangetast, nu goudkleurig 13/17
33 22 Monstername 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
34 22 Monstername
35 22 Troffelend 5 fragment(en) AW R ??? min of meer beroet; grape of bakpan 15/16
35 22 Troffelend 9 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 fragm bewaard
35 22 Troffelend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 fragm bewaard
35 22 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL PLAVUIS Hard kalkfragm
35 22 Troffelend fragment(en) CON MORTEL XXX
35 22 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
35 22 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
35 22 Troffelend 4 fragment(en) STN
35 22 Troffelend 4 fragment(en) STN Onbewerkte veldkei
35 22 Troffelend 14 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
36 31 Troffelend 2 fragment(en) AW R GRAPE? wsch grape. 14c/15e
36 31 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan- 14
37 32 Troffelend 2 wandfragment(en) AW GRIJS ??? overlangs gespleten. Wijde containervorm 14
37 32 Troffelend 2 fragment(en) AW R ??? 1x miischien bodemfrgm van bord, ander indet 16
37 32 Troffelend 1 randfragment(en) AW R PAN bak r-bak- wijd randfrgm , uitw beroet, inw loodglazuur. 15/16
37 32 Troffelend 1 randfragment(en) AW S1 DRINKSCH s1-dri-3 klein randfrgmvan drinkbeker. 14A
37 32 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S5 KAN s5-kan- 13
37 32 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
38 4 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS ??? grape of kanwand 14/15
38 4 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? wijd frgm wsch van kan. 14/15
38 4 Troffelend 1 randfragment(en) AW R ??? Uitw beroet. Dikte als kop, maar wsch grapesoort of komvorm 15
38 4 Troffelend 1 randfragment(en) AW R ??? onreg dun loodglazuur, wsch kleine grape. 15/16
38 4 Troffelend 10 wandfragment(en) AW R ??? enkele beroet, verder indet 15
38 4 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? dik als min waterkruik maar geen glazuur. 18?
38 4 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? 14
38 4 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 ??? 17A
38 4 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S5 KAN 13
38 4 Troffelend 1 MET IJZER ??? min of meer rond ijzer plaatje, @ 14 mm
38 4 Troffelend MET IJZER ???
38 4 Troffelend 5 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 20mm tot ca 40 mm lengte en 6 tot 8 mm doorsnede
38 4 Troffelend 1 fragment(en) PYP PIJPAARD PIJP 1 steelfragment
38 4 Troffelend fragment(en) PYP PIJPAARD PIJP
38 4 Troffelend 7 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
39 25 Monstername
40 25 Troffelend 9 fragment(en) LDR - DIV oa fragment handschoen 14-15
41 24 Monstername 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Brandsporen?
42 24 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW GRIJS ??? lobvoetbodem, van kan of kom 14
42 24 Troffelend 1 fragment(en) AW S1 KAN s1-kan smalle hals, blos op oorrand. 15
43 25 Troffelend x fragment(en) LDR - SCHOEN Diverse schoenfragmenten 14-15
44 - Kraanwerkzaamheden
45 37 Troffelend 1 oorfragment(en) AW GRIJS KAN 14
45 37 Troffelend 1 randfragment(en) AW S1 KAN hals lijkt getaiileerd, dan 15a 14-15a
89
BIJLAGEN

90
BIJLAGEN
46 42 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW GRIJS ??? 1x wand met net aanzet naar lobvoet, 1x met vage rib. 14
46 42 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R PAN bak r-bak- rand als r-bak-1 15
46 42 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S1 ??? 14
47 39 Troffelend 3 fragment(en) AW GRIJS ??? 2x wand, 1x klein randfrgm. indet 14
47 39 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? indet wand 15/16
47 39 Troffelend 1 pootje(s) AW R GRAPE r-gra- klauwpoot zoals van op de hof 14c/15a
47 39 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R KAN r-kan- 2 losse maar passende scherven 15/16
47 39 Troffelend 1 fragment(en) AW R VETVANGR r-vet-1 steel tussen de 2 poten aangezet.lengte bij benadering 50 cm. 15
47 39 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? vrijwel vlak frgm indet 14
47 39 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 ??? klein frgm 15/16
47 39 Troffelend 2 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan- lijkt kan 28, zie alk’97 p.73 nr.219 16A
47 39 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
47 39 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
47 39 Troffelend 1 randfragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek-2 rand, net iets van kruispatroon te zien. Cil of tonvorm. 15b-15c
47 39 Troffelend 1 randfragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek-2 waarschijnlijk horend bij rand van V 58 15
47 39 Troffelend 1 voorwerp(en) MET IJZER NAALD leernaald leernaald, L 16,5 cm, br/dikte 6 en 3 mm.
47 39 Troffelend 1 stuk MET IJZER SPIJKER hoefnagel Hoefnagel met omgeslagen punt
47 39 Troffelend 2 fragment(en) STN
47 39 Troffelend 6 fragment(en) STN LEI 1 Fragm bewaard
48 39 Monstername 73 gram CON MORTEL XXX
48 39 Monstername 8 fragment(en) STN LEI
49 Scheppend/schavend
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 wandfragment(en) AW R ??? 14d/15/16
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R ??? wsch graperandje, kort, uitstaand, niet verdikt 14d/15
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW R KAN r-kan ongeglazuurde kanbodem met wsch 4 lobben. Helderrood. 14d/15a
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R POT pis r-pis- pispotrand , naar buiten afgeschuind 14d/15a
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan- 14
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW S5 ??? 13
50 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) MET IJZER AFVAL Waarschijnlijk sub-recent. subrecent?
51 31 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R ??? 1x test?, 1x beroet=grape, 1x buikfrgm, indet 15
51 31 Troffelend 1 randfragment(en) AW S1 TRECHBEK s1-tre 15
51 31 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 KAN 2.5 mm dik, wijd frgm met ribbels uitw. 15d/16?
51 31 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX Aan 1 zijde glad afgewerkt. Decoratiefragmentje?
51 31 Troffelend 3 bodemfragment(en) GLS POTASGLS BEKER gl-bek-2 conisch model 15
51 31 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER Waarschijnlijk het restant van een vierkante spijker
51 31 Troffelend 1 fragment(en) PYP PIJPAARD BEELD pijpaarde, vermoedelijk beeldfragment 15/16e eeuw
51 31 Troffelend 3 fragment(en) STN LEI 1 bruine lei
52 38 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom-10 14A
53 37 Troffelend 1 randfragment(en) AW KGP POT kogel rand als kp-kog-4 13
53 37 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? dunwandiger dan doorsnee kan, misschiev trechterbekerfrgm 14/15
54 41 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 oorfragment(en) AW GRIJS KAN 14
54 41 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW R GRAPE beroete wand, inw ook spaarzaam 14c/15
54 41 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S2 KAN 16
54 41 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) AW S4 ??? 13/14
54 41 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 10 fragment(en) STN LEI
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW INWIT BORD iets gegolfde vlag, accoladeversiering? 19
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW PORS BORD niet in ev syst 19/20ste eeuw
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW PORS BORD ep-bor- klein bord/grote schotel 20ste eeuw
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) MET IJZER HENGSEL draad Gedeelte van een hengsel van een metalen emmertje?
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant vierkante gesmeedde spijker, in goede staat.
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant lange vrij goed geconserveerde spijker.
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) MET IJZER XXX blik, cons Een fragment van een conserve blik
55 40 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 stuk MET MESSING RING Sluitring? De rand van de ring is licht gekarteld
56 36 Troffelend
57 35 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? do loodgl inw. 16/17
57 35 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R ??? dikke standring, uitw roetaanslag. alle scherven passend 17
57 35 Troffelend 1 randfragment(en) AW R KOP r-kop- 2 passende scherven 17
57 35 Troffelend 1 fragment(en) PYP PIJPAARD PIJP 1 pijpensteelfragment
58 39 Troffelend 3 fragment(en) AW R KAN r-kan- 1x rand van kleine kan 2x wand van grote kan geen plazuur 14c-15A
58 39 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan- hoort bij kanfrgmn van v 47 16
58 39 Troffelend 1 randfragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek-2 rand van ton of conisch model 15
59 44 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN 1 complete steen met fragment, door mortel samengekleefd.
59 44 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN
60 44 Troffelend
61 54 Troffelend 4 fragment(en) AW GRIJS ??? 1x lobvoetaanzet en vlakke bodem, 3x wand.,van grape of kan 14
61 54 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN jacoba s1-kan- 14
61 54 Troffelend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
61 54 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL ???
61 54 Troffelend 1 fragment(en) CON XXX ??? Gebogen fragment. Deel van ornament?
61 54 Troffelend 6 fragment(en) MET AFVAL sintel Verscheidene fragm. Van sintels, varierend van ca 15 tot 45 mm doorsnede
61 54 Troffelend 7 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
62 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S1 ??? vrij veel zandpitjes. 14
62 71 Kraanwerkzaamheden 1 voorwerp(en) AW S5 KAN s5-kan-3 oor enigszins beschadigt, verder compleet 1220-1275
63 71 Monstername 0 liter(s) MON BOTAN
63 71 Monstername 0 MON BOTAN
64 46 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW INWIT ??? 19
64 46 Troffelend 2 fragment(en) AW R ??? worstoortje en wandfrgm, verder indet 14c-15
64 46 Troffelend fragment(en) STN LEI
64 46 Troffelend 3 fragment(en) STN LEI
65 66 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW S1 KAN jacoba s1-kan- iets blos op oor 14
66 65 Monstername
67 64 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? licht beroet, wsch grape. 15/16

67 64 Troffelend fragment(en) CON MORTEL
67 64 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL
68 69 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
69 71 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
70 63 Troffelend 3 fragment(en) STN LEI
70 63 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI DAKLEI Restant van spijker nog aanwezig
71 37 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS ??? verdikte (worst)rand.kom of grape. 14
71 37 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? kan of trechterbeker 14/15
71 37 Troffelend 2 fragment(en) AW S4 KAN 1x wand met buikribbel 1x rand, oranjebruine engobe 13
72 41 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
73 68 Troffelend 1 stuk MET METAAL AFVAL
73 68 Troffelend 1 fragment(en) STN
74 70 Troffelend 3 wandfragment(en) AW S1 ??? 14
74 70 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S5 KAN s5-kan- 13
75 39 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R POT pis r-pis- behoorlijk aangekoekt 15
75 39 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R VETVANGR r-vet-1 oude reparatie zichtbaar. Fijn lobpootje. 15
75 39 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
76 39 Monstername 14 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? fragmenetn met verfrestant. Brandpsoor?
76 39 Monstername 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? Verfspoor, oker
76 39 Monstername 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
77 46 Troffelend randfragment(en) AW R KOM lijkt op r-kom-42. kraagrand met deels glazuur 16
77 46 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? 14
77 46 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
78 50 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
79 60 Troffelend 1 fragment(en) AW R stukje baksteen ?
79 60 Troffelend 1 fragment(en) STN
80 11 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R ??? wsch grape overlangs gespleten maar alle 3 passend in/uitw 16/17
80 11 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R ??? 2x passend van pot of kan, 1x indet, inw geen lood 16/17
80 11 Troffelend 1 oorfragment(en) AW R ??? wsch van bakpan. 15/16
80 11 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R GRAPE uitw beroet 16
80 11 Troffelend 2 randfragment(en) AW R POT r-pot- geen dekselgeul 16
80 11 Troffelend 3 fragment(en) AW WIT BAKPAN hafner ha-gra- 16b-16c
81 55 Troffelend 2 fragment(en) AW S1 KAN 1x overgang hals/schouder, 1x wand met rib en blos. 14/15
82 66 Monstername 3 fragment(en) CON MORTEL PLAVUIS
82 66 Monstername 4 voorwerp(en) MET IJZER SLAK sintel zeer kleine sinteltjes, iets magnetisch.
82 66 Monstername fragment(en) MET IJZER SPIJKER
82 66 Monstername 6 fragment(en) STN LEI
83 37 Troffelend 1 randfragment(en) AW R ??? kom?kanrand? 14
84 14 Troffelend
85 58 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R ??? 1x inw loodglazuur, 1x uitw loodglazuur. ?
86 53 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? inw geen lood, uitw 1 spet. Indet 14/15
86 53 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 KAN 2 passende scherven 14
86 53 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
86 53 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
87 47 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
88 62 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? scherf helder rood, wijd model 14
88 62 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S1 ??? 14/15
89 38 Troffelend 1 randfragment(en) AW R ??? kraagrand van grape of kom 16/17
89 38 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 KAN 14
89 38 Troffelend 2 stuk STN
90 49 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS ??? Wsch kogelpotje met oor. 13
90 49 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS ??? 14
90 49 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? 1 cm2 14
91 51 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 ??? 14
91 51 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
91 51 Troffelend 1 stuk MET IJZER SPIJKER
92 48 Troffelend 2 wandfragment(en) AW GRIJS ??? van kan of kom 14
92 48 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R ??? 14c-15
92 48 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
93 57 Troffelend
94 9 Scheppend/schavend 3 wandfragment(en) AW R ??? indet 15/16
94 9 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW R ??? r-gra-4 of r-pis-1 15
94 9 Scheppend/schavend 3 fragment(en) AW R ??? inw. zwart glazuur, uitw spetten, do gr. Oor beroet 15
94 9 Scheppend/schavend 1 stuk MET IJZER XXX IJzeren bocht 20 x 20 cm, diam. 40 mm, Zeer recent.
95 71 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) AW S4 BEKER s4-bek 13B
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW KGP kom? Gedraaide rand, maar kogelpot-aw 13
96 71 Kraanwerkzaamheden 3 wandfragment(en) AW KGP 13
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW R 14/15
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S2 16
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S4 13B/14A
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW S4 KAN s4-kan-1 13B
96 71 Kraanwerkzaamheden fragment(en) CON TEGEL KACHEL
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 stuk STN
96 71 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) STN KALK Krijt
96 71 Kraanwerkzaamheden 3 STN LEI XXX 1 fragment met spijkergat
97 23 6 wandfragment(en) AW GRIJS 14
97 23 17 wandfragment(en) AW KGP 13
97 23 18 wandfragment(en) AW R 15
97 23 5 wandfragment(en) AW R 15/16
97 23 4 fragment(en) AW R GRAPE voorraadpot r-gra 16
97 23 8 fragment(en) AW S1 14
97 23 1 voorwerp(en) AW S1 SPINSTN s1-spi 15 ?
91
BIJLAGEN

92
BIJLAGEN
97 23 3 wandfragment(en) AW S2 15/16
97 23 23 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 6 fragm bewaard. I fragm gesinterd. 1 fragm met kanaaltjs
97 23 2 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
97 23 8 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant fragm in zeer slechte staat.
97 23 30 voorwerp(en) MET SLAK-M SLAK sintel schone sintels, geen metaalsporen. @ ca 2-3 cm, enkelen groter.
97 23 1 fragment(en) STN
98 71 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW GRIJS KAN g-kan 14
98 71 Kraanwerkzaamheden 12 wandfragment(en) AW KGP 13
98 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW PINGS 12-13A
98 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S1 14
98 71 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW S4 13B
98 71 Kraanwerkzaamheden fragment(en) AW S4 KAN S4-KAN 13B
98 71 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S5 13A
98 71 Kraanwerkzaamheden 9 CON BAKSTEEN BAKSTEEN kloostermo 13-14 eeuw
98 71 Kraanwerkzaamheden voorwerp(en) MET IJZER SLAK sintel “”schone”“ sintel, geen ijzer aanwezig.
98 71 Kraanwerkzaamheden fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant geheel verroest, geen metaal meer aanwezig.
98 71 Kraanwerkzaamheden 1 voorwerp(en) MET SLAK-M SLAK sintel lijkt verbrand leisteen (brandstof), maar kan wellicht ook gesmolten AW zijn.
98 71 Kraanwerkzaamheden 22 fragment(en) STN LEI DAKLEI 3 Fragm. Met spijkertgat.
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW ANDEN 12
99 25 Kraanwerkzaamheden wandfragment(en) AW ANDEN
99 25 Kraanwerkzaamheden 6 wandfragment(en) AW GRIJS 14
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM melkteil g-kom 14
99 25 Kraanwerkzaamheden 4 wandfragment(en) AW R 14/15
99 25 Kraanwerkzaamheden 7 wandfragment(en) AW S1 14
99 25 Kraanwerkzaamheden 10 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
99 25 Kraanwerkzaamheden 40 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 2 fragm beward, waarvan 1 met brandsporen.
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON HUT HUTTELM
99 25 Kraanwerkzaamheden fragment(en) CON MORTEL XXX
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
99 25 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) CON MORTEL XXX
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 voorwerp(en) MET IJZER KANDELR wandhouder kaarshouder met stift ter bevestiging in hout of muur. eeuw
99 25 Kraanwerkzaamheden 9 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant nog in redelijke staat.
99 25 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET IJZER WERKTUIG spatel ?? vierkante steel met plat spatelvormig uiteinde ??
99 25 Kraanwerkzaamheden 5 fragment(en) STN
99 25 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) STN LEI ???
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) STN LEI DAKLEI
99 25 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) VST BROK
150 100 Troffelend 4 pootje(s) AW R 16/17
150 100 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R 16/17
150 100 Troffelend 7 randfragment(en) AW R 16/17
150 100 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R 16/176
150 100 Troffelend 24 wandfragment(en) AW R 16/17
150 100 Troffelend 1 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 16
150 100 Troffelend randfragment(en) AW R GRAPE
150 100 Troffelend 5 fragment(en) AW WIT 16/17
150 100 Troffelend 3 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 Fragm bewaard
150 100 Troffelend 2 fragment(en) CON MORTEL DAKPAN
150 100 Troffelend 1 bodemfragment(en) GLS POTASGLS FLES ? ? Mondrand naar binnen geslagen,dus moeilijk drink/schenkbaar ?
150 100 Troffelend voorwerp(en) MET IJZER SCHARNR
150 100 Troffelend voorwerp(en) MET IJZER SCHARNR duim
150 100 Troffelend 1 voorwerp(en) MET IJZER SCHARNR duim duim bewaard als voorbeeld, nog 2 andere exemplaren in te slechte staat.
151 101 1 randfragment(en) AW MAJOL BORD m-bor past aan scherf uit vnr 154 17A
151 101 1 bodemfragment(en) AW R 17
151 101 1 randfragment(en) AW R POT r-pot 17
152 100 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R 16/17
152 100 Troffelend 2 oorfragment(en) AW R 16/17
152 100 Troffelend 24 wandfragment(en) AW R 16/17
152 100 Troffelend 3 fragment(en) AW R BAKPAN r-bak 16/17
152 100 Troffelend 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 16/17
152 100 Troffelend 1 fragment(en) AW R VETVANGR spithouder r-vet inkeping in zijkant, voor de pen met het gebraad 16?
152 100 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16/17
152 100 Troffelend 3 fragment(en) AW WIT 17
152 100 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
152 100 Troffelend 7 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 6 fragm afgev
152 100 Troffelend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
152 100 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
153 106 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 16/17
153 106 Troffelend 1 oorfragment(en) AW R GRAPE voorraadpot r-gra als vnr 154 , maar niet hetzelfde exemplaar 16
153 106 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Aan beide zijden ruw. Breuin
154 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) AW JYDDEPOT 17
154 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) AW MAJOL BORD m-bor 17
154 Kraanwerkzaamheden 10 wandfragment(en) AW R 16/17
154 Kraanwerkzaamheden 2 bodemfragment(en) AW R 16/17
154 Kraanwerkzaamheden 2 oorfragment(en) AW R 16/17
154 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) AW R geen glazuur. Welk voorwerp? Test? 16/17?
154 Kraanwerkzaamheden 3 randfragment(en) AW R 16/17
154 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R BAKPAN r-bak-2 beroet 16
154 Kraanwerkzaamheden 11 fragment(en) AW R BORD r-bor 17A
154 Kraanwerkzaamheden 1 oorfragment(en) AW R GRAPE voorraadpo r-gra oor van grote vooraadpot zoals A34 van Aap’05 15
154 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R KOM r-kom 16/17
154 Kraanwerkzaamheden wandfragment(en) AW S2

154 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan klein fragment 17
154 Kraanwerkzaamheden 4 fragment(en) AW WIT 16/17
154 Kraanwerkzaamheden 2 randfragment(en) AW WIT KOM w-kom 17
154 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
154 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS groen glazuur
154 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) STN KALK
155 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
155 1 randfragment(en) AW MAJOL KOM m-kom 16
155 18 fragment(en) AW R 16/17
155 1 randfragment(en) AW R BAKPAN r-bak klein randfragment van zeer grote bakpan 16/17
155 1 randfragment(en) AW R GRAPE voorraadpot r-gra 16/17
155 1 randfragment(en) AW R VETVANGR r-vet klein fragment met aanzet van schenklip 15/16
155 1 wandfragment(en) AW S1 14
155 1 bodemfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16/17
155 1 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 17
155 1 bodemfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 17
155 1 randfragment(en) AW WIT 16
155 1 wandfragment(en) AW WIT 16/17
155 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
155 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
155 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
155 1 fragment(en) STN LEI
155 1 stuk STN LEI SPEELSCH Speelschijfje middeleeuws?
155 1 stuk STN LEI SPEELSCH Speelschijf middeleeuws?
156 Kraanwerkzaamheden 3 wandfragment(en) AW FAIENCE 17
156 Kraanwerkzaamheden 13 randfragment(en) AW R 16/17
156 Kraanwerkzaamheden 2 bodemfragment(en) AW R 17
156 Kraanwerkzaamheden 32 wandfragment(en) AW R 16/17
156 Kraanwerkzaamheden 3 bodemfragment(en) AW R 17
156 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 17
156 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 17
156 Kraanwerkzaamheden 2 bodemfragment(en) AW R GRAPE voorraad r-gra grote pot 17
156 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R KOP r-kop 16B/17A
156 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) AW R OLIELAMP r-oli 16/17
156 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R POT r-pot 17
156 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) AW R VUURKLOK r-vst Type dat voor een in de muur gebouwde haard diende 17
156 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S1 14
156 Kraanwerkzaamheden 3 wandfragment(en) AW S2 17
156 Kraanwerkzaamheden 3 wandfragment(en) AW WIT 17
156 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Oud type Pater? Binnenkant met mortel
156 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN paternon 1 Fragment met glazuurstrook
156 Kraanwerkzaamheden 5 fragment(en) CON TEGEL TEGEL Blauwe decoratie
156 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- stukje vlakglas 13-18
156 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) STN
156 Kraanwerkzaamheden 5 fragment(en) STN LEI ??? 1 fragment bewaard
157 113 Kraanwerkzaamheden 5 wandfragment(en) AW R 16/17
157 113 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW R VETVANGR r-vet past aan vnr 170 16/17
157 113 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW WIT 16
157 113 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW WIT 16/17
157 113 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET IJZER MES tafelmes fragm tafelmes met ingeslagen merkje, 14 - 15
158 Kraanwerkzaamheden 18 wandfragment(en) AW R 16/17
158 Kraanwerkzaamheden 1 bodemfragment(en) AW R 16/17
158 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 16/17
158 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) AW S2 16/17
158 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW WIT 16
158 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
158 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
158 Kraanwerkzaamheden 1 voorwerp(en) MET SLAK-M SLAK sintel
158 Kraanwerkzaamheden 3 fragment(en) STN LEI ??? Grijs en oranje
159 Troffelend 1 wandfragment(en) AW KGP 13
159 Troffelend 9 wandfragment(en) AW R 17
159 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16/17
159 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT 16/17
159 Troffelend 2 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- weinig verweerd. Vage loodvattingafdruk. 17/18e
160 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW GRIJS 14
160 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R 16/17
160 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 15
161 105 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW MAJOL BORD bek 16B/17A
161 105 Scheppend/schavend 7 randfragment(en) AW R 16/17
161 105 Scheppend/schavend 24 wandfragment(en) AW R 16/17
161 105 Scheppend/schavend 10 fragment(en) AW R BAKPAN r-bak-8 beroet past aan scherven uit vnr 188 16B
161 105 Scheppend/schavend 1 bodemfragment(en) AW R BAKPAN r-bak beroet 16/17
161 105 Scheppend/schavend 3 fragment(en) AW R GRAPE r-gra 16 / 17
161 105 Scheppend/schavend 13 fragment(en) AW R GRAPE r-gra 16/17
161 105 Scheppend/schavend 7 fragment(en) AW R KOP r-kop-1 16B/17A
161 105 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) AW R POT voorraaad r-pot-nieuw 16
161 105 Scheppend/schavend 5 fragment(en) AW R POT r-pot 16 / 17
161 105 Scheppend/schavend 2 randfragment(en) AW R TEST r-tes ronde bak 16 / 17
161 105 Scheppend/schavend 2 randfragment(en) AW R TEST r-tes-1 vierkante bak; inwendig beroet 16B/17
161 105 Scheppend/schavend 2 randfragment(en) AW R TEST r-tes-4 16
161 105 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S2 16
161 105 Scheppend/schavend 10 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 8 fragm afgev.
93
BIJLAGEN

94
BIJLAGEN
161 105 Scheppend/schavend 4 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 3 fragm afgev
161 105 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN i fragm afgev
161 105 Scheppend/schavend 3 fragment(en) CON MORTEL XXX
161 105 Scheppend/schavend 1 stuk CON TEGEL PLAVUIS Geel glazuur.
161 105 Scheppend/schavend 5 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant + loden sluitringetje, 3 cm, uiteengevallen.
161 105 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
161 105 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN
161 105 Scheppend/schavend 2 fragment(en) STN
161 105 Scheppend/schavend 3 fragment(en) STN
161 105 Scheppend/schavend 3 fragment(en) STN LEI
161 105 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI
162 105 Troffelend 5 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 fragm bewaard.
162 105 Troffelend 4 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 Fragment met nok.
162 105 Troffelend 6 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 Fragm bewaard
162 105 Troffelend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
162 105 Troffelend 1 fragment(en) STN
162 105 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
162 105 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI DAKLEI
163 Troffelend 19 wandfragment(en) AW R 17
163 Troffelend 1 fragment(en) MET KOPER NESTEL veter fragm nestel van geslagen,gerolde latoenkoper. 16-17
164 105 Scheppend/schavend 1 fragment(en) MET IJZER SCHOP spade fragm van spade (spitschep), in slechte staat
165 118 Scheppend/schavend 9 wandfragment(en) AW R 16/17
165 118 Scheppend/schavend 3 fragment(en) AW R GRAPE voorraad r-gra 16/17
165 118 Scheppend/schavend 2 fragment(en) AW R POT r-pot 17
165 118 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN
166 Kraanwerkzaamheden 26 wandfragment(en) AW R, S2 & WIT 16
167 116 Troffelend 110 gram CON MORTEL XXX
168 116 Troffelend 10 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Daktegel of plavuis? Aan alle zijden mortel, Ware lengte 23 cm.
169 116 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
170 113 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R 16/17
170 113 Troffelend 2 fragment(en) AW R VETVANGR r-vet ophangoog 16/17
170 113 Troffelend 1 fragment(en) STN
171 113 Troffelend fragment(en) AW R
171 113 Troffelend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
171 113 Troffelend 4 fragment(en) CON MORTEL XXX
171 113 Troffelend fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
172 113 Troffelend 4 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 4 fragm spijker.
173 114 Troffelend 1 fragment(en) AW ??? klein fragment onzeker of het Aw is
173 114 Troffelend fragment(en) AW ???
173 114 Troffelend 1 fragment(en) GLS ??? ??? klein groen bolletje (doorsn 0,9 mm), geen kraal. ?
174 122 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R 17
174 122 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE voorraad r-gra 16/17
174 122 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16/17
175 124 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN Uit goot. Grijs met geel
176 115 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
177 115 Troffelend 6 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN kloostermo 13-14 eeuw
178 121 Troffelend 4 wandfragment(en) AW R 17
178 121 Troffelend 2 randfragment(en) AW R VUURSTLP r-vst 17
178 121 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
178 121 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
179 120 Troffelend 29 fragment(en) AW R 16/17
179 120 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R heel klein fragment van bord (weser of Werra)? Gele scherf 17
179 120 Troffelend 1 randfragment(en) AW R PISPOT r-pis 17
179 120 Troffelend fragment(en) AW S2
179 120 Troffelend 2 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan 17
180 118 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R 17
180 118 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R 16/17
180 118 Scheppend/schavend 1 bodemfragment(en) AW R 16/17
180 118 Scheppend/schavend 1 fragment(en) AW S2 FLES s2-fle 17
180 118 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- veelhoekig frgm verder indet 13/17?
180 118 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- fijne regelmatige beknabbeling op een deel Goudkleurig patina 13/17
180 118 Scheppend/schavend 8 fragment(en) STN Velfkei
181 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 fragment(en) DIV CON & MET
182 116 Troffelend
183 123 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW FAIENCE 17
183 123 Scheppend/schavend 1 fragment(en) AW R van een kromsteert ? 17
183 123 Scheppend/schavend 3 wandfragment(en) AW R 17
183 123 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW WIT 17
184 106 Troffelend 1 fragment(en) AW R ?
185 106 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 16/17
185 106 Troffelend 2 fragment(en) MET IJZER AFVAL fragm spijker ?
185 106 Troffelend 3 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
185 106 Troffelend 1 fragment(en) MET KOPER SPELD knopspelt fragm knopspelt, 1 cm met gewonden knop, zeer slechte staat.
186 105 Troffelend 5 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui 5 minifrgmn uit zeefmonster. Ernstige glaspest, 13/17
186 105 Troffelend 4 fragment(en) MET KOPER NESTEL veter fragm van 2 of 3 nestels, plus een fragm kledinghaakje
187 105 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? Verbrand?
187 105 Troffelend 1 fragment(en) GLS ??? ??? wit bolletje zonder doorboring.indet. ?
187 105 Troffelend 5 fragment(en) GLS POTASGLS ??? 3 of 4 mm2 niets aan te bepalen. Ernstige glaspest. ?
187 105 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS FLES ? ? licht gekromd frgm. Dikte kan horen bij fles.verder indet 17/18
187 105 Troffelend 5 fragment(en) MET KOPER SPELD knopspelt kleine fragm van een of meer knopspelden, geen knop.
188 105 Troffelend 8 fragment(en) AW R 16/17
188 105 Troffelend 2 fragment(en) AW R BAKPAN r-bak-8 Beroet. past aan vnr 161. 16B

188 105 Troffelend fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
188 105 Troffelend 7 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 2 fragm Bew
188 105 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- ruitfrgm. 15/18e
188 105 Troffelend 1 fragment(en) STN
188 105 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
189 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW GRIJS 14
189 Scheppend/schavend 6 wandfragment(en) AW R 15/16
189 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
190 130 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW R 17
190 130 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) AW R OLIELAMP r-oli stam van de lamp 16/17
190 130 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW WIT 17
190 130 Kraanwerkzaamheden 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
191 Kraanwerkzaamheden 13 wandfragment(en) AW R 16
191 Kraanwerkzaamheden 4 wandfragment(en) AW S2 16
191 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON XXX BOUWFRAG
191 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R 17
192 131 Kraanwerkzaamheden 4 wandfragment(en) AW R 16/17
192 131 Kraanwerkzaamheden 2 randfragment(en) AW R GRAPE 16/17
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW R POT r-pot 17
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R POT r-pot 15/16
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R VETVANGR r-vet 15
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW R VUURSTLP r-vst kjlein onduidelijk fragment van hafronde vuurstolp 17
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S1 14
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW S4 KAN s4-kan 13B
192 131 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW WIT of steengoed met engobe? 17?
193 141 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW MAJOL KOM m-kom- 13-14
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 11 fragment(en) AW R voornamelijk scherven van grapen gezien de beroeting 15/16
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S1 15
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 15/16
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN pater/non
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Groen glazuur op slib
194 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) STN LEI
195 131 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R 15
195 131 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Nok
196 Kraanwerkzaamheden 6 fragment(en) AW R 16
196 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW S1 14
196 Kraanwerkzaamheden 1 randfragment(en) AW S1 DRINKSCH s1-dri 14
196 Kraanwerkzaamheden 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan gevuld met schelpkalk 14
196 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
197 22 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) GLS ??? VENSTER vlakglas gl-rui- bros lichtbruin geworden door glaspest. 13/17
197 22 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) GLS POTASGLS ??? totaal ondeterminabel. Misschien stukje van glasdruppel 15/19e
197 22 Kraanwerkzaamheden 2 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER uit 1 mm zeefmonster. Minder dan 2 mm2 15/19e
198 103 Kraanwerkzaamheden
199 103 Monstername 75 gram CON MORTEL XXX
200 104 Monstername 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN Onregelmatig van maat. Formaat muurhuizen 15-16e eeuw?
201 104 Monstername 195 gram CON MORTEL XXX
202 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
202 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW R 14/15
202 Scheppend/schavend 4 randfragment(en) AW S1 14
202 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
202 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) MET IJZER AFVAL ijzer/roes brokje ijzer/roest concretie, ntd.
202 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant kort, omgeslagen spijkertje. Mogelijk uit scheepshuid, klein bootje.
202 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI
203 131 Detectorvondsten 6 fragment(en) AW JY 17
203 131 Detectorvondsten 8 wandfragment(en) AW R 17
203 131 Detectorvondsten 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
203 131 Detectorvondsten 1 fragment(en) GLS POTASGLS ROEMER gl-roe- stamfrgm van berkemeier of roemer met 1x doornnop 16d/17A
203 131 Detectorvondsten 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
203 131 Detectorvondsten 1 fragment(en) STN
204 Kraanwerkzaamheden 11 fragment(en) AW R deels beroet 15/16
204 Kraanwerkzaamheden 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
204 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16A
204 Kraanwerkzaamheden 5 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN oa. met gedeeltelijk groen glazuur.
204 Kraanwerkzaamheden 1 fragment(en) STN
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 wandfragment(en) AW GRIJS 14
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW GRIJS 14
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 randfragment(en) AW GRIJS 14
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW GRIJS KAN g-kan 14
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM melkteil g-kom 14
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 16 wandfragment(en) AW R 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 voorwerp(en) AW R GRAPE r-gra lijkt op r-gra-2a maar is het niet 15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 7 fragment(en) AW R KOM r-kom 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW R KOM r-kom 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW R PISPOT r-pis 15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R VETVANGR r-vet 15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW S1 DRINKSCH s1-dri 14
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 fragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
95
BIJLAGEN

96
BIJLAGEN
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S2 14/15
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 wandfragment(en) AW S4 13B
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW WIT VETVANGR w-vet hoort bij (past niet aaan) vnr. 410 14?
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 30 Fragm afgevoerd
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS 2 Fragm afgevoerd
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel fragment(en) MET IJZER SPIJKER
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 5 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 2 fragm afgevoerd, 3 lange spijkers conserveren.
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant Te slecht om te conserveren.
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) STN
205 148 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) STN LEI
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW MAJOL BORD m-bor 16d/17
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 14 wandfragment(en) AW R 15/16
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 15
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 pootje(s) AW R GRAPE voorraad r-gra grote platte standlob van voorraadvat 15/16
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) AW WIT GRAPE ha-gra 16
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) AW WIT KOP w-kop 16
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 stuk CON TEGEL PLAVUIS
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) MET IJZER AFVAL ijzer/roes brok plaatvormig ntd ijzer-roest concretie.
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
206 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) VST BROK natuurlijk Brokje vuursteen gedeeltelijk gedehydrateerd en gedeeltelijk cortex
207 109 Monstername 1 randfragment(en) AW R 16/17
207 109 Monstername 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
208 109 Troffelend 90 gram CON MORTEL XXX
209 107 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra 16/17
210 139 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
210 139 Troffelend 5 wandfragment(en) AW R 16/17
210 139 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R 15
210 139 Troffelend fragment(en) AW R VETVANGR r-vet 15/16
210 139 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
210 139 Troffelend 3 fragment(en) AW S2 16/17
210 139 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? Brandsporen?
210 139 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
210 139 Troffelend 4 fragment(en) MET IJZER AFVAL divers 1 fragm spijker, 1 fragm stripje ijzer, 2 sintels
210 139 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
210 139 Troffelend 1 fragment(en) STN KALK
210 139 Troffelend 2 fragment(en) VST BROK natuurlijk ca 3x2x1 en 2x1x1 cm
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 oorfragment(en) AW GRIJS 14
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW MAJOL BORD m-bor 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 13 fragment(en) AW R 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R BAK 15
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) AW R BAKPAN r-bak 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW R BORD r-bor 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra bereot 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE voorraad r-gra standlob van grote voorraadpot 16
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) AW R OLIELAMP r-oli 16/17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R POT r-pot 17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) AW R VERGIET r-ver 16/17
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) AW R VETVANGR braadspit r-vet ophangat voor spit vergl. Exemplaar Ap’08 vnr 152 16/17?
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S1 14
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S2 16
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON TEGEL TEGEL
211 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
212 160 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 bodemfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16
212 160 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- 13/17
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 18 wandfragment(en) AW R beroet 15/16
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R BAKPAN r-bak beroet 15
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW R KOMFOOR r-kmf beroet. Luchtgaten doorgestoken 15/16
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) AW R OLIELAMP r-oli 16
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 wandfragment(en) AW S2 16
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16B
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 wandfragment(en) AW WIT 16
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN formaat 1e stadamuur 13eeuw
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Pater of non. Brandsporen
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 5 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 11 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 11 spijkers in redelijke staat,deels gebogen
213 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
214 162 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 4 wandfragment(en) AW GRIJS 14
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 16 fragment(en) AW R 15
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) AW R KOM r-kom 16
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R POT voorraad r-pot-30 is een rode uitvoering van g-pot-5 14/15
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan-3 14B
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 15
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW S1 TRECHBEK s1-tre 15
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat 1e stadsmuur va 1300

215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat 2e stadsmuur 1400
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKTEGEL Niet geheel vlakke tegel. Daktegel of andere afdekkking. xxx-17a
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 stuk CON TEGEL PLAVUIS
215 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) STN LEI
216 158 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW R 16/17
216 158 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) GLS ??? FLES ? ? recent, melkfles o.i.d. 19/20e
216 158 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 fragment(en) MET IJZER AFVAL ??? restant platgedrukte ronde ijzeren bus ???
216 158 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 stuk MET IJZER BOUWMAT Ijzerdraad L 23 cm doorsnede 0,5 mm
217 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 voorwerp(en) AW S1 KAN s1-kan 14
218 176 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX
219 177 Scheppend/schavend
220 167 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW R mogelijk kom 14
220 167 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN
220 167 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON MORTEL
220 167 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI DAKLEI
221 167 Scheppend/schavend 7 wandfragment(en) AW R 15
221 167 Scheppend/schavend 4 wandfragment(en) AW S2 16/17
221 167 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- Dikke zelfkant 13/17
221 167 Scheppend/schavend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
222 169 Scheppend/schavend 4 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra 15/16
222 169 Scheppend/schavend 16 wandfragment(en) AW R GRAPE r-gra 15
222 169 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S2 15
222 169 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- dik frgm.. Misschien ook van kelderfles(bodem?) 15/19e
222 169 Scheppend/schavend 1 fragment(en) MET LOOD AFVAL looddruppels, afval bij loog gieten.
222 169 Scheppend/schavend 2 stuk STN
223 154 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW R beroet 16
224 172 Scheppend/schavend
225 172 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Bruin glazuur
226 171 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW GRIJS DEKSEL g-dek 14
226 171 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW KGP 13
226 171 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
226 171 Scheppend/schavend 50 gram CON MORTEL XXX mengsel van mortel en baksteen
226 171 Scheppend/schavend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
226 171 Scheppend/schavend 2 fragment(en) STN
226 171 Scheppend/schavend 3 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
227 178 Handmatige graafwerkzaamheden
228 179 Troffelend 1 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra
228 179 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S4 13B
228 179 Troffelend 1 fragment(en) STN
228 179 Troffelend 5 fragment(en) STN LEI
228 179 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
229 Kraanwerkzaamheden 10 fragment(en) AW R 16
229 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW S1 14
229 Kraanwerkzaamheden 2 wandfragment(en) AW S2 16/17
230 163 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat koppelpoort. Kleur niet.
231 180 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM melkteil g-kom 14
231 180 Scheppend/schavend 3 fragment(en) AW R GRAPE r-gra 14/15
231 180 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14
231 180 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14/15
231 180 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN
232 173 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
232 173 Troffelend 1 fragment(en) STN
233 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
233 Troffelend 17 wandfragment(en) AW R 16
233 Troffelend 3 wandfragment(en) AW S1 14
233 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S2 16
233 Troffelend 6 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
233 Troffelend 1 fragment(en) GLS ??? ??? fles? Gekromd frgm. 18/19e
233 Troffelend 4 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 4 fragm spijker, te slecht om te conserveren.
233 Troffelend 7 fragment(en) STN
233 Troffelend 27 fragment(en) STN LEI
234 185 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
234 185 Troffelend 9 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 fragm bewaard.
234 185 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
234 185 Troffelend 1 fragment(en) STN
235 186 Troffelend 2 fragment(en) AW R GRAPE beroet 15/16
235 186 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
235 186 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
235 186 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER voetbeker? gl- 16/17
235 186 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
236 159 Troffelend 1 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra kraagrand 15/16
236 159 Troffelend 2 randfragment(en) AW R PISPOT r-pis-1 kalkaanslag 15
236 159 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Misbaksel
236 159 Troffelend 13 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
236 159 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 15B-17
236 159 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
236 159 Troffelend 700 gram CON MORTEL XXX
236 159 Troffelend 2 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Geel glazuur. 1 fragm afgev.
237 187 Troffelend 9 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Dikte komt voor in 1e stadsmuur en muurhuis. 14-15 eeuw
237 187 Troffelend 6 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Met nok. 1 Fragm bewaard
237 187 Troffelend 2 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
238 188 Troffelend 1 randfragment(en) AW KGP rand dakvormig afgeschuind 13
97
BIJLAGEN

98
BIJLAGEN
238 188 Troffelend 4 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 fragm bew.
238 188 Troffelend 2 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 2 koppen met fragm spijker.
238 188 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
239 189 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R 16
239 189 Troffelend 3 fragment(en) AW R KOMFOOR r-kmf-10 gaten van binnen naar buiten doorgestoken 15B
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN non of mon
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
239 189 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Met fractie groen glazuur
239 189 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
239 189 Troffelend 1 fragment(en) STN
239 189 Troffelend 3 fragment(en) STN LEI
240 190 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
240 190 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI Bruine lei
241 191 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 16
241 191 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R GRAPE r-gra kraagrand 15/16
241 191 Troffelend 19 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 2 Fragm bewaard
241 191 Troffelend 2 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
241 191 Troffelend fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
241 191 Troffelend 4 fragment(en) STN LEI
242 192 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
243 193 Troffelend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
244 194 Troffelend 7 wandfragment(en) AW R 16
244 194 Troffelend 1 randfragment(en) AW R TEST r-tes 16
244 194 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT 16
244 194 Troffelend 35 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Dikte formaat Muurhuizen en Koppelpoort < 1600
244 194 Troffelend 2 fragment(en) CON TEGEL KACHEL
244 194 Troffelend 1 fragment(en) GLS MELKGLAS ? ? ? 17/18
245 195 Troffelend 2 wandfragment(en) AW GRIJS 14
245 195 Troffelend 39 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
245 195 Troffelend x fragment(en) CON MORTEL XXX
245 195 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
245 195 Troffelend 4 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant Te slecht om te conserveren.
245 195 Troffelend 2 fragment(en) STN
245 195 Troffelend 1 fragment(en) STN
245 195 Troffelend 6 fragment(en) STN LEI
246 188 Troffelend 33 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 2 fragm bewaard
246 188 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
246 188 Troffelend 4 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS 1 Fragm bewaard
246 188 Troffelend 4 fragment(en) STN LEI
247 196 Troffelend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX 2 fragm bewaard
247 196 Troffelend 60 gram CON MORTEL XXX
248 197 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 16/17
248 197 Troffelend 6 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 2 fragm bewaard
248 197 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN ??? Of toch plavuis?
248 197 Troffelend 6 fragment(en) CON MORTEL XXX
249 198 Troffelend 16 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 2 Fragm bewaard.
249 198 Troffelend 3 fragment(en) STN
249 198 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
250 199 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
250 199 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 15
250 199 Troffelend 2 fragment(en) MET SLAK-M SLAK sintel 2 kleine lichte sintels.
250 199 Troffelend 1 fragment(en) STN
250 199 Troffelend 4 fragment(en) STN LEI
251 155 Troffelend
252 155 Troffelend 95 gram CON MORTEL XXX
253 155 Troffelend 4 wandfragment(en) AW R 16
253 155 Troffelend 1 oorfragment(en) AW R 16 ?
253 155 Troffelend 1 randfragment(en) AW R 16/17
253 155 Troffelend 1 randfragment(en) AW R BAK 15?
253 155 Troffelend 1 randfragment(en) AW R POT r-pot 16/17
253 155 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S1 14
253 155 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 past aan vnr 254 15/16
253 155 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16/17
253 155 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER AFVAL bandijzer fragm dik bandijzer, ntd subrecent
253 155 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER LEPEL recent steel van lepel of vork, roestvrij, recent. recent
253 155 Troffelend 1 fragment(en) STN
254 155 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
254 155 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 15/16
254 155 Troffelend 5 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 fragm bewaard
254 155 Troffelend 1 fragment(en) CON HUT XXX
254 155 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
255 170 Onbekend 2 wandfragment(en) AW R 15
255 170 Onbekend 1 randfragment(en) AW R POT r-pot 15/16
255 170 Onbekend 2 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
255 170 Onbekend 1 bodemfragment(en) AW S4 KAN s4-kan 13B
255 170 Onbekend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 Fragm bewaard
255 170 Onbekend 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
255 170 Onbekend 1 fragment(en) MET IJZER AFVAL bandijzer fragm bandijzer, ntd.

256 180 Troffelend 1 fragment(en) MET LOOD AFVAL loodstrip loodstrip met profiel voor glas-in-lood venster.
257 203 Troffelend 3 wandfragment(en) AW GRIJS 14
257 203 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R 15
257 203 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16/17
257 203 Troffelend 5 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
257 203 Troffelend fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
257 203 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL TEGEL geel glazuur
257 203 Troffelend 2 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
257 203 Troffelend 2 voorwerp(en) MET SLAK-M SLAK sintel lichte sintels.
257 203 Troffelend 3 fragment(en) STN
257 203 Troffelend 15 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
257 203 Troffelend 1 fragment(en) VST BROK natuurlijk
258 180 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom-7 14c
258 180 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
259 Troffelend 3 voorwerp(en) AW GRIJS 14
259 Troffelend 1 randfragment(en) AW S1 14
260 Kraanwerkzaamheden 1 bodemfragment(en) AW GRIJS 14
260 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW R 15/16
260 Kraanwerkzaamheden 4 wandfragment(en) AW S1 14
260 Kraanwerkzaamheden wandfragment(en) AW S2 15/16
260 Kraanwerkzaamheden 1 wandfragment(en) AW S4 13B
261 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 7 wandfragment(en) AW GRIJS 14
261 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R BAKPAN r-bak-17 beroet 15B
261 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra 15
261 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW R KAN water r-kan 13B/14
261 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
261 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 bodemfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 15
262 Scheppend/schavend 8 wandfragment(en) AW GRIJS 14
262 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW GRIJS POT g-pot 14
262 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW R 15
262 Scheppend/schavend 6 randfragment(en) AW S1 14
262 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX
262 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN groen glazuur. 1 fragm afgev.
262 Scheppend/schavend 8 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
262 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant omgeslagen spijker met grote kop, mogelijk uit scheepshuid.
262 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN
262 Scheppend/schavend 2 fragment(en) STN LEI 1 frsgm beward
263 178 Troffelend
264 178 Troffelend
265 180 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14
266 208 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
266 208 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
267 207 Troffelend 1 randfragment(en) AW R kraagrand 16/17
267 207 Troffelend 4 fragment(en) AW WIT KOP w-kop 16
268 181 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra 14/15
269 212 Troffelend 1 fragment(en) MET KOPER KANDELR 3-poot 3-tenig klauw-voetje, grof gegoten. Donker, bijna zwart patina. 13de - 14de
270 179 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
271 178 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant + een kleine sintel, @ 1 cm.
272 204 Troffelend 3 wandfragment(en) AW GRIJS 14
272 204 Troffelend 2 fragment(en) AW GRIJS KOM g-kom-6 14
272 204 Troffelend 1 randfragment(en) AW R 15
272 204 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R KOM r-kom 14
272 204 Troffelend 2 fragment(en) STN ???
273 203 Troffelend 4 fragment(en) STN BOUWFRAG 3 fragmenten, 1 bewaard
273 203 Troffelend 2 fragment(en) STN BOUWFRAG 1 fragment bewaard
274 203 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN 1300
274 203 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN
275 178 Troffelend
276 178 Troffelend
277 206 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
278 184 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
279 184 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
279 184 Troffelend 111 gram CON MORTEL XXX
280 205 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
281 204 Troffelend 1 voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER rechthoeki
282 178 Troffelend
283 178 Troffelend
284 178 Troffelend
285 227 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
286 228 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
286 228 Troffelend 1 wandfragment(en) AW KGP 13
286 228 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
286 228 Troffelend fragment(en) MET IJZER SPIJKER
287 180 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
287 180 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S5 KAN s5-kan 13A
288 209 Troffelend 10 wandfragment(en) AW R 16
288 209 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT 16/17
288 209 Troffelend 5 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 4 fragm afgev
288 209 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS ??? 15?
288 209 Troffelend 1 fragment(en) PYP PIJPAARD BEELD fragmentje van pijpaarden beeldje (4 x 4 cm)
289 210 Troffelend 12 wandfragment(en) AW R 17
289 210 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 17
99
BIJLAGEN

100
BIJLAGEN
289 210 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
290 211 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT zie ook vnr 293 16
291 212 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
291 212 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
291 212 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R 14/15
291 212 Troffelend x fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
291 212 Troffelend 20 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 19 fragm afgev
291 212 Troffelend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
291 212 Troffelend 1 fragment(en) STN
291 212 Troffelend 1 fragment(en) STN
291 212 Troffelend 4 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
292 213 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
293 214 Troffelend 4 wandfragment(en) AW R 16/17
293 214 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT vgl. vnr 290 16
294 216 Troffelend 5 wandfragment(en) AW R 16/17
294 216 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S2 16
294 216 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT 16
294 216 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
295 217 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 17
295 217 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S2 KAN 16
296 218 Troffelend 1 wandfragment(en) AW WIT 16
296 218 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat muurhuizen 15 E
296 218 Troffelend 34 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 32 fragm afgev
296 218 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN
296 218 Troffelend 3 fragment(en) CON MORTEL XXX
296 218 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
296 218 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
296 218 Troffelend fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
296 218 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
297 219 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R beroet 16/17
298 220 Troffelend 7 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1 fragm bewaard.
298 220 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
299 222 Troffelend randfragment(en) AW GRIJS
299 222 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS KAN water g-kan-4 14
299 222 Troffelend 4 wandfragment(en) AW R 15/16
299 222 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S4 13B
299 222 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN 20 Fragm afgevooerd
299 222 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
299 222 Troffelend 1 fragment(en) STN ???
299 222 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
300 223 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 10 Fragm afgevoerd
300 223 Troffelend 20 gram CON MORTEL XXX
300 223 Troffelend 2 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- zeer aangetaste frmn, inmiddels ondoorzichtig en kruimelig. 13/17
300 223 Troffelend 1 fragment(en) MET SLAK-M SLAK sintel
300 223 Troffelend 1 fragment(en) STN
300 223 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
301 224 Troffelend 15 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 130framm afgevoerd
301 224 Troffelend 13 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Groen glazuur.
301 224 Troffelend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
301 224 Troffelend 20 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS 2 fragm bewaard
302 225 Troffelend fragment(en) CON BAKSTEEN XXX
302 225 Troffelend 7 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX 6 fragm afgev
302 225 Troffelend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
303 226 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
303 226 Troffelend 2 randfragment(en) AW R GRAPE r-gra 15
303 226 Troffelend 1 randfragment(en) AW S1 15
303 226 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16A
303 226 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN maten komen voor in koppelpoort en muurhuizen.
303 226 Troffelend 57 gram CON MORTEL XXX
304 230 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R 16/17
304 230 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW R 16
304 230 Troffelend 19 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 3 fragm bewaard
304 230 Troffelend 13 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 12 fragm afgev
304 230 Troffelend 7 fragment(en) STN
304 230 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
305 231 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R 16
305 231 Troffelend 1 randfragment(en) AW R OLIELAMP r-oli klein fragment van schaal 16/17
305 231 Troffelend 23 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 22 fragm afgev
305 231 Troffelend 3 fragment(en) CON MORTEL XXX
305 231 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
305 231 Troffelend 1 fragment(en) STN Natuurlijk steentje. Het is niet uitgesloten dat het als wetsteen is gebruikt.
305 231 Troffelend 1 fragment(en) STN
305 231 Troffelend 2 fragment(en) STN LEI
306 232 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
306 232 Troffelend 12 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 11 fragm afgev.
306 232 Troffelend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
306 232 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
307 162 Scheppend/schavend 6 wandfragment(en) AW GRIJS 14
307 162 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW KGP 13
307 162 Scheppend/schavend 4 randfragment(en) AW R 15
307 162 Scheppend/schavend 16 wandfragment(en) AW R 15
307 162 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14

307 162 Scheppend/schavend 1 oorfragment(en) AW S1 KAN s2-kan 16
307 162 Scheppend/schavend 8 wandfragment(en) AW S2 16/17
307 162 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW WIT KOP w-kop 16
307 162 Scheppend/schavend fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
307 162 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 9 fragmenetn afgevoerd.
307 162 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX 1 fragm bewaard
307 162 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Geel. Witte slib met loodglazuur
307 162 Scheppend/schavend 3 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
307 162 Scheppend/schavend 7 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
307 162 Scheppend/schavend fragment(en) STN
307 162 Scheppend/schavend 5 fragment(en) STN
307 162 Scheppend/schavend 10 fragment(en) STN LEI 3 fragm bewaard
307 162 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI
307 162 Scheppend/schavend 20 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
308 208 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM melkteil g-kom-7 14
308 208 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM melkteil g-kom schenklip 14
308 208 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
308 208 Troffelend 4 wandfragment(en) AW S1 14
308 208 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
308 208 Troffelend fragment(en) CON BAKSTEEN ???
308 208 Troffelend voorwerp(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
308 208 Troffelend 1 fragment(en) STN
308 208 Troffelend 1 fragment(en) STN PHYLIET SLIJPSTN wetsteen
309 235 Troffelend 2 fragment(en) STN
309 235 Troffelend 3 fragment(en) STN BASALT
310 221 Troffelend 2 wandfragment(en) AW GRIJS 14
310 221 Troffelend 1 wandfragment(en) AW KGP 13
310 221 Troffelend 6 wandfragment(en) AW R 14/15
310 221 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R GRAPE r-gra 15
310 221 Troffelend 1 randfragment(en) AW R KOM r-kom 15
310 221 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S1 15
310 221 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
310 221 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16
310 221 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 VELDFLES s2-vel 15
310 221 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
310 221 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? Bruin glazuur
310 221 Troffelend 4 fragment(en) CON MORTEL XXX
310 221 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- driehoekje vlakglas. 13/17
310 221 Troffelend 6 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant 6 fragm, ca 3 - 5 cm
310 221 Troffelend 9 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
311 215 Troffelend
312 225 Troffelend 3 wandfragment(en) AW R 14/15
312 225 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 15/16
312 225 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S5 13A
312 225 Troffelend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
312 225 Troffelend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKTEGEL
312 225 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS ??? ? ? vaag gekromd frgm 14/17
312 225 Troffelend fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
312 225 Troffelend fragment(en) MET IJZER SPIJKER
312 225 Troffelend 4 fragment(en) STN
312 225 Troffelend fragment(en) STN
313 229 Troffelend 4 wandfragment(en) AW GRIJS 14
313 229 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R 14/15
313 229 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S1 14
313 229 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16
313 229 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Geel-bruin fragment, aan alle zijden glad.
313 229 Troffelend 1 fragment(en) VST BROK Schijnfossiel, lijkt op botfragment.
314 231 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 16/17
314 231 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16
314 231 Troffelend 1 voorwerp(en) AW S2 SPINSTN s2-spi ?
314 231 Troffelend 7 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 6 fragm afgev
314 231 Troffelend 8 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 1 fragm glazuur.6 fragm afgevierd.
314 231 Troffelend 7 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
314 231 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
314 231 Troffelend 1 fragment(en) STN
315 238 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
316 237 Troffelend 2 bodemfragment(en) AW BG 13B
316 237 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW BG 13B
316 237 Troffelend 1 randfragment(en) AW BG 13B
316 237 Troffelend 9 wandfragment(en) AW BG 13B
316 237 Troffelend 1 randfragment(en) AW BG KAN bg-kan 13B
316 237 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS KAN g-kan 14
316 237 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R 14/15
316 237 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
316 237 Troffelend 2 fragment(en) AW S4 KAN s4-kan 13B
316 237 Troffelend 1 voorwerp(en) AW S5 BEKER s5-bek-nieuw 13A
316 237 Troffelend 4 fragment(en) LDR
316 237 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
316 237 Troffelend 10 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
316 237 Troffelend 5 fragment(en) STN STNKOOL
316 237 Troffelend 2 fragment(en) VST BROK natuurlijk vorstsprong, ca 6x1x1, brok natuurlijk vst, ca 8x3x1 cm
317 234 Troffelend 5 fragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
101
BIJLAGEN

102
BIJLAGEN
318 235 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
319 233 Troffelend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
320 236 Troffelend
321 236 Troffelend
322 Stortvondsten
323 239 Troffelend 4 wandfragment(en) AW R 16/17
323 239 Troffelend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- ruitfrgm 13/17
323 239 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
324 240 Troffelend 7 wandfragment(en) AW R 16/17
324 240 Troffelend 1 randfragment(en) AW R TEST r-tes ronde test 16/17
324 240 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S2 16/17
324 240 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S2 16
324 240 Troffelend 3 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN 2 fragm afgev
324 240 Troffelend 1 fragment(en) STN
325 241 Troffelend 5 wandfragment(en) AW R 16/17
325 241 Troffelend 1 randfragment(en) AW R BORD r-bor 17
325 241 Troffelend 1 fragment(en) STN
325 241 Troffelend 1 fragment(en) STN LEI
326 205 Troffelend 4 wandfragment(en) AW GRIJS 14
326 205 Troffelend 2 wandfragment(en) AW R 14/15
326 205 Troffelend wandfragment(en) AW S1
326 205 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S1 14
326 205 Troffelend 1 voorwerp(en) AW S1 KNIKKER 15
326 205 Troffelend 1 voorwerp(en) BOT BOT SPEELKT glijder Speelkoot, plantair volledig afgevlakt en door gebruk beschadigd
326 205 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER MES tafelmes lemmet met koper een merkje ingeslagen in een vierkant stempelveld 14
327 237 Scheppend/schavend
328 237 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI Bruine lei
329 237 Onbekend 3 fragment(en) AW GRIJS 14
329 237 Onbekend 1 randfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
329 237 Onbekend 5 wandfragment(en) AW KGP deels beroet 13
329 237 Onbekend 1 wandfragment(en) AW KGP of grijs? 13/13B
329 237 Onbekend 1 wandfragment(en) AW S1 14
329 237 Onbekend 1 wandfragment(en) AW S4 13B+
329 237 Onbekend 2 fragment(en) AW S4 KAN s4-kan 13B
329 237 Onbekend 1 bodemfragment(en) AW S5 BEKER s5-bek 13B
329 237 Onbekend 10 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 9 fragm afgev
329 237 Onbekend 4 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
329 237 Onbekend 17 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 15 fragm afgevoerd
329 237 Onbekend fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
329 237 Onbekend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
329 237 Onbekend 2 fragment(en) CON HUT XXX
329 237 Onbekend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
329 237 Onbekend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
329 237 Onbekend 170 gram CON MORTEL XXX
329 237 Onbekend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
329 237 Onbekend fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Groen glazuur
329 237 Onbekend fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
329 237 Onbekend 10 fragment(en) LDR
329 237 Onbekend 1 fragment(en) STN
329 237 Onbekend fragment(en) STN BASALT Basaltlava
329 237 Onbekend fragment(en) STN BASALT
329 237 Onbekend 65 fragment(en) STN LEI 2 fragm bewaard
329 237 Onbekend 75 fragment(en) STN LEI 3 frag bewaard
329 237 Onbekend 60 fragment(en) STN LEI de 2 fragmenten met spijkergat bewaard
329 237 Onbekend 47 fragment(en) STN LEI ??? 1 fragm bewaard
329 237 Onbekend 1 fragment(en) STN STNKOOL
330 242 Troffelend 2 wandfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
331 Scheppend/schavend 3 wandfragment(en) AW GRIJS 14
331 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW PORS 20
331 Scheppend/schavend 4 wandfragment(en) AW R 15/16
331 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14
331 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S5 13A
331 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) BOT BOT SPEELKT glijder speelkoot met afgesleten, beschadigde hoeken
331 Scheppend/schavend 4 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
331 Scheppend/schavend 2 fragment(en) VST BROK natuurlijk ca 5x1x1 en 2x1x1 cm
332 244 Troffelend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
333 244 Troffelend
334 Schavend 2 wandfragment(en) AW GRIJS 14
334 Schavend 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 15
334 Schavend 3 fragment(en) AW S2 16
334 Schavend 2 fragment(en) STN LEI
335 245 Schavend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
335 245 Schavend 1 wandfragment(en) AW R beroet 14/15
335 245 Schavend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
336 246 Schavend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN formaat 2e stadsmuur 1400
337 248 Schavend fragment(en) GLS
337 248 Schavend 5 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- verdikte zelfkant. Dikke pestkoek eromheen 13/17
338 Schavend 2 wandfragment(en) AW GRIJS 14
338 Schavend 3 wandfragment(en) AW R 14/15
338 Schavend 2 wandfragment(en) AW S1 14
338 Schavend 2 wandfragment(en) AW S2 14/15
338 Schavend 1 wandfragment(en) AW S4 13B

339 249 Schavend 1 randfragment(en) AW R 15
339 249 Schavend 4 wandfragment(en) AW R 16/17
339 249 Schavend 3 randfragment(en) AW R BAKPAN r-bak-18 beroet 16
339 249 Schavend 3 fragment(en) AW R BAKPAN r-bak beroet 15/16
339 249 Schavend 1 fragment(en) AW R BAKPAN r-bak-1 beroet 15/16
339 249 Schavend 1 voorwerp(en) AW R BEKER schepbeker r-spb-2 16
339 249 Schavend 1 voorwerp(en) AW R BEKER schepbeker r-spb-2 16
339 249 Schavend 11 fragment(en) AW R GRAPE r-gra 15
339 249 Schavend 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 15
339 249 Schavend 5 fragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 15
339 249 Schavend 2 voorwerp(en) AW R GRAPE r-gra-38 beroet 15
339 249 Schavend 6 fragment(en) AW R GRAPE r-gra NIET beroet 15
339 249 Schavend 18 fragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 15
339 249 Schavend 1 voorwerp(en) AW R PISPOT r-pis-11 Kalkaanslag. Voorwerp compleet en ongebroken gevonden 16
339 249 Schavend 19 fragment(en) AW R PISPOT r-pis-1 ongeglazuurd. Scherf rood , buiten grijs. Spatten lekglazuur. 14/15A
339 249 Schavend 1 randfragment(en) AW R PISPOT r-pis-18 15B
339 249 Schavend 1 randfragment(en) AW R VETVANGR r-vet 15/16
339 249 Schavend 3 wandfragment(en) AW S2 16
339 249 Schavend 1 voorwerp(en) AW S2 BEKER trechterbe S2-tre- 16
339 249 Schavend 4 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan-1 14d/15a
339 249 Schavend 1 voorwerp(en) AW S2 KAN s2-kan-31 16
339 249 Schavend 2 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan 16
339 249 Schavend 5 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan kraagrand 16
339 249 Schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
339 249 Schavend 20 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER hoek. Ribb gl-bek- 2x ronde bodems, 1 beker zwart, 1 x gelige glaspest. 14d/15
339 249 Schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- gelig opaak. 13/17
340 Schavend 1 voorwerp(en) AW R GRAPE kookpot r-gra-10 15
340 Schavend 1 randfragment(en) AW R KOM r-kom onbekend in Dev Sys 15
340 Schavend 1 randfragment(en) GLS POTASGLS BEKER gladde gl-bek- randfrgm van wsch ribbelbeker 14d/15A
341 242 Monstername 1 wandfragment(en) AW R 14/15
341 242 Monstername 2 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 1 fragm bewaard
342 242 Monstername 4 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 1 fragm bewaard
343 242 Monstername
344 242 Monstername 3 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 1 fragm bewaard
344 242 Monstername 2 fragment(en) STN LEI
344 242 Monstername fragment(en) STN LEI
345 242 Monstername 1 fragment(en) CON ??? ??? Aan beide zijden groen glazuur
345 242 Monstername 3 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 1fragm bew.
345 242 Monstername 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
345 242 Monstername 1 fragment(en) STN
345 242 Monstername 1 fragment(en) STN LEI
346 242 Schavend 8 wandfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
346 242 Schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14
346 242 Schavend fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
346 242 Schavend 9 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN 3 fragm bewaard
346 242 Schavend 2 fragment(en) CON MORTEL XXX
346 242 Schavend 6 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
346 242 Schavend 1 fragment(en) STN
346 242 Schavend 5 fragment(en) STN LEI ??? 1 fragm bewaard
346 242 Schavend fragment(en) STN LEI ???
347 242 Monstername
348 242 Monstername 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
349 244 Scheppend/schavend
350 244 Scheppend/schavend
351 244 Scheppend/schavend
352 244 Scheppend/schavend
353 244 Scheppend/schavend
354 244 Scheppend/schavend
355 244 Scheppend/schavend
356 244 Scheppend/schavend 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 14/15
357 244 Scheppend/schavend
358 242 Monstername
359 242 Monstername 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
359 242 Monstername 1 stuk STN
359 242 Monstername 2 fragment(en) STN
360 242 Monstername
361 242 Monstername
362 242 Scheppend/schavend
363 249 Scheppend/schavend 7 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 1 fragm bewaard
363 249 Scheppend/schavend fragment(en) CON MORTEL XXX
363 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI
364 244 Scheppend/schavend
365 244 Scheppend/schavend
366 244 Scheppend/schavend
367 242 Scheppend/schavend
368 242 Scheppend/schavend
369 242 Scheppend/schavend 4 fragment(en) CON BAKSTEEN XXX 1 fragm bewaard
370 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS donkergroen glazuur
370 249 Scheppend/schavend 4 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek- ziel, 2x rand, 1x wand van ribbelbeker. 14d/15A
370 249 Scheppend/schavend 6 fragment(en) STN LEI 2 fragment bewaard. 1 zwart met spijkergat, 1 rood
370 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) VST BROK natuurlijk
371 249 Scheppend/schavend
103
BIJLAGEN

104
BIJLAGEN
372 249 Scheppend/schavend
373 249 Scheppend/schavend 3 randfragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek- dunwandig, weinig aangetast 14d/15A
373 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI
374 249 Scheppend/schavend
375 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Geel Glazuur
375 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON HUT XXX
375 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS Bruin, glazuur?
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
376 249 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON DAKPAN DAKPAN Met nok
376 249 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON HUT Leem met schelp
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON HUT XXX
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON MORTEL
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX Hard pleister
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
376 249 Scheppend/schavend fragment(en) CON TEGEL PLAVUIS
376 249 Scheppend/schavend 4 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek- nauwelijks aangetast.1xrand, 3x wand. 14d/15A
376 249 Scheppend/schavend 15 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek- tonvorm. Gekruiste ribbels tot bovenkant. Gelig verweerd. 14d/15A
376 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS VENSTER vlakglas gl-rui- kan passen bij frgm van V. 339 gelig omkoekt 13/17
377 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN
377 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
377 249 Scheppend/schavend 4 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek- 14d/15A
377 249 Scheppend/schavend 4 fragment(en) STN LEI 1 fragm bewaard
377 249 Scheppend/schavend 1 fragment(en) VST BROK natuurlijk
378 242 Scheppend/schavend
379 242 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW BG 13B
379 242 Scheppend/schavend 4 wandfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
379 242 Scheppend/schavend 6 wandfragment(en) AW R wrsch een kom Aw komt overeen met vnr 346 14
379 242 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R 14
379 242 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R grijze scherf/ rode buitenkant (halfbakken) deels groene glz 14/15
379 242 Scheppend/schavend wandfragment(en) AW R
379 242 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14
379 242 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
379 242 Scheppend/schavend 4 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Brandsporen. 2 Fragm bew.
379 242 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS ??? VENSTER vlakglas gl-rui- gematteerde ruit met verf? 19/20ste eeuw
379 242 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN STNKOOL
380 244 Monstername
381 244 Scheppend/schavend
382 244 Scheppend/schavend
383 244 Scheppend/schavend
384 244 Scheppend/schavend
385 244 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN formaat 2e stadsmuur 1400?
385 244 Scheppend/schavend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN formaar 2e stadsmuur 1400
386 244 Monstername
387 250 Scheppend/schavend
388 251 Scheppend/schavend
389 252 Scheppend/schavend
390 253 Kraanwerkzaamheden
391 254 Kraanwerkzaamheden
392 254 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
392 254 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 15
392 254 Troffelend 1 randfragment(en) AW S5 KAN s5-kan kraagrand 13A
393 229 Troffelend
394 255 Kraanwerkzaamheden
395 255 Troffelend
396 255 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 15
396 255 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S4 13B
396 255 Troffelend 5 fragment(en) STN LEI
396 255 Troffelend 3 fragment(en) STN LEI DAKLEI spijkergat
397 255 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS POT g-pot 14
398 229 Scheppend/schavend
399 243 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
400 229 Scheppend/schavend
401 229 Scheppend/schavend
402 229 Scheppend/schavend
403 229 Scheppend/schavend
404 229 Scheppend/schavend
405 229 Scheppend/schavend
406 229 Scheppend/schavend
407 229 Scheppend/schavend
408 229 Scheppend/schavend
409 256 Scheppend/schavend
410 148 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW WIT VETVANGR w-vet 14?
411 Scheppend/schavend 4 fragment(en) CON BAKSTEEN ???
412 249 Scheppend/schavend
413 258 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 3 fragment(en) AW GRIJS 14
413 249 Scheppend/schavend 3 fragment(en) AW GRIJS 14
413 249 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
413 258 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 2 wandfragment(en) AW GRIJS KOM g-kom 14
413 258 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14/15
413 258 Bij aanleggen werkput/vlak/profiel 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14B/15
413 249 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14B/15

413 249 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14/15
414 Scheppend/schavend 4 fragment(en) AW S1 KAN s1-kan zwarte (teer?) aanslag inwendig 14
415 259 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
415 259 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S1 14
416 260 Scheppend/schavend
417 261 Scheppend/schavend
418 178 Scheppend/schavend
419 Scheppend/schavend 6 wandfragment(en) AW S4 13B
420 135 Scheppend/schavend 9 wandfragment(en) AW GRIJS 14
420 135 Scheppend/schavend 2 fragment(en) AW KGP 13
420 135 Scheppend/schavend 5 wandfragment(en) AW R 14/15
420 135 Scheppend/schavend 12 fragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
420 135 Scheppend/schavend 2 wandfragment(en) AW S2 16
420 135 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S4 13B
420 135 Scheppend/schavend 1 randfragment(en) AW S4 KAN s4-kan 13B
420 135 Scheppend/schavend 2 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
420 135 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN
420 135 Scheppend/schavend 1 fragment(en) STN LEI
421 260 Scheppend/schavend 3 wandfragment(en) AW S1 14
421 260 Scheppend/schavend 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
422 261 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
422 261 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
422 261 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW R KAN 14
422 261 Scheppend/schavend 4 wandfragment(en) AW S1 14
422 261 Scheppend/schavend 3 wandfragment(en) AW S2 14/15
422 261 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW S2 15
423 262 Scheppend/schavend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
423 262 Scheppend/schavend 1 bodemfragment(en) AW R GRAPE r-gra beroet 15
423 262 Scheppend/schavend 9 fragment(en) AW R POT r-pot 15
423 262 Scheppend/schavend 1 voorwerp(en) AW R VETVANGR r-vet-1 pootje onder het oor 15
423 262 Scheppend/schavend 1 oorfragment(en) AW S2 KAN s2-kan 14/15
423 262 Scheppend/schavend 3 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? brandsporen
423 262 Scheppend/schavend 1 fragment(en) CON MORTEL XXX
423 262 Scheppend/schavend 1 fragment(en) GLS POTASGLS BEKER ribbel gl-bek-1 tonvorm, gekruist ribbelpatroon. Aanwezig tot bodemkromming. 14d/15A
424 149 Scheppend/schavend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
425 150 Scheppend/schavend 2 fragment(en) CON BAKSTEEN BAKSTEEN Formaat dicht bij muuurhuizen/dievetoren
426 263 Scheppend/schavend
427 116 Scheppend/schavend
428 261 Scheppend/schavend
429 135 Scheppend/schavend
430 242 Troffelend 1 fragment(en) MET IJZER SPIJKER vierkant
431 112 Troffelend
432 112 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
432 112 Troffelend 1 randfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
433 112 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R
434 273 Troffelend 4 fragment(en) CON BAKSTEEN ??? 1 fragm bewaard
435 280 Troffelend 2 wandfragment(en) AW S4 13B
435 280 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S5 KAN s5-kan 13A
436 280 Troffelend 2 fragment(en) LDR
437 275 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
438 276 Troffelend
439 264 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS KAN g-kan schenklip 14
439 264 Troffelend 1 randfragment(en) AW GRIJS KAN water g-kan-4 schenklip 14
439 264 Troffelend 2 fragment(en) AW GRIJS POT 14
439 264 Troffelend 2 fragment(en) AW GRIJS POT g-pot 14
439 264 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
439 264 Troffelend 1 wandfragment(en) AW R 14/15
439 264 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
439 264 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
439 264 Troffelend 3 fragment(en) LDR
440 278 Troffelend 9 fragment(en) AW S2 KAN s2-kan gedeeltelijk bedekt met (vervuilde?) glazuur. 14/15
441 138 Kraanwerkzaamheden
442 116 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
443 265 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN formaat 2e stadsmuur 1400
444 270 Troffelend 1 bodemfragment(en) AW S1 KAN s1-kan 14
445 272 Troffelend
446 271 Troffelend
447 269 Troffelend 1 wandfragment(en) AW GRIJS 14
447 269 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S1 14
447 269 Troffelend 1 wandfragment(en) AW S5 13B
448 135 Troffelend 2 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
449 282 Troffelend
450 277 Troffelend
451 281 Troffelend
452 281 Troffelend
453 116 Troffelend
454 178 Troffelend 1 stuk CON BAKSTEEN BAKSTEEN
105
BIJLAGEN

106
BIJLAGEN
1. AP’08, 161 A5
2. r-pot-67
3. 1500-1600
4. 26/28/16 cm
5a. roodbakkend
5b. inw.loodglazuur, uitw. spaarzaam
5c. groeven
6a. standring
6b. 2 worstoren, verticaal opgetrokken
7. pot
8.
9.
1. AP’08, 316 A6
2. s4-bek-1
3. 1275-1350
4. 8.8/7.9/5.0 cm
5a. bijna-steengoed
5b.
5c. ribbels
6a. fijn uitgeknepen standring
6b.
7. beker
8. Siegburg?
9. Beckmann 1975 T 73 nr. 2

Centrum voor Archeologie
Gemeente Amersfoort
Langegracht 11, 3811 BT Amersfoort
Telefoon (033) 463 77 97 Fax (033) 463 03 32
E−mail: archeologie@amersfoort.nl
Internet: www.amersfoort.nl/archeologie
ISSN: 1872−5945