Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

De frustratie van Adriaen van der Donck, kolonist in Nieuw-Nederland
Het is niet onmogelijk, maar geenszins vaststaand, dat deze petitie het plan uit 1648 betrof
om een delegatie naar de Staten-Generaal te sturen. Het doel hiervan was onder meer om
hulp uit de Republiek te krijgen tegen de voortdurende druk vanuit de omringende Engelse
koloniën, die probeerden delen van Nieuw-Nederland in te lijven. Volgens Van der Donck,
toen mogelijk al één van de leden van de Negen Man, stond Stuyvesant in eerste instantie niet
ongunstig tegenover dit idee. Integendeel zelfs, hij drong er sterk op aan. Maar toen het de
Negen Man duidelijk werd dat Stuyvesant een stevige vinger in de pap wilde hebben wat be­
treft de inhoud van de petitie, nam hun enthousiasme af. Samenwerking met Stuyvesant zou
iedere vorm van kritiek op de WIC onmogelijk maken. Na enige vertraging besloten de Ne­
gen Man desondanks een delegatie naar patria te sturen en zij verzochten Stuyvesant om daar­
toe de gehele gemeenschap bijeen te mogen roepen. Waarschijnlijk doelden zij op een bij­
eenkomst van de inwoners van Nieuw-Amsterdam, waarvoor ze de Engelse dorpen op Long
Island, die eveneens onder het gezag van de WIC vielen, niet wilden uitnodigen. De directeur-
generaal trachtte vervolgens de opdracht van de delegatie te beïnvloeden en deed een aantal
voorstellen, die in de ogen van de Negen Man 'gants met ons voornemen niet accorderen en
ons erachtens onpracticabel waren'. 9
Vermoedelijk gaf Stuyvesant de voorkeur aan een bij­
eenkomst in de vorm van een landdag waarop ook de Engelsen aanwezig zouden zijn. 10
Als
hoogste bestuurder in de provincie kon hij moeilijk een algemene landdag toelaten waarvan
een deel van de bevolking uitgezonderd werd. Gevolg van het meningsverschil was dat Stuy­
vesant geen toestemming gaf voor een aparte bijeenkomst van de bevolking van Nieuw-Am­
sterdam. Voor de Negen Man was dat geen probleem:
soo ginghen wy dan henen, en spraecken de gemeenten van huys tot huys aen. Van dese tijt
af ontbranden den Generael in toorn [..], hoewel wy niet anders wisten, of hadden zijn or-
dre hier in ghevolcht. 11
Het moge duidelijk zijn dat de huichelachtige houding van de Negen Man de verhoudingen
evenmin ten goede kwam als Stuyvesants toorn. De situatie kwam tot een uitbarsting in maart
1649, toen ontdekt werd dat Van der Donck in het geheim een vertoog voor de Staten-Gene­
raal had opgesteld. Stuyvesant reageerde furieus en liet Van der Donck onmiddellijk opslui­
ten. 12
Van der Donck werd er onder meer van beschuldigd in zijn geschrift sommige Com­
pagniedienaren in Nieuw-Nederland belasterd te hebben. Door het ontbreken van notulen
van directeur-generaal en raden is het niet zeker hoe het verdere verloop van de rechtszaak
tegen Van der Donck was. Duidelijk is wel dat hij op een gegeven moment werd vrijgelaten,
om vervolgens samen metjacob Wolphertsz van Couwenhoven en Jan Evertsz Bout als dele­
gatie van de Negen Man naar de Republiek af te reizen.
9 Adriaen van der Donck, Vertoogh van Niru Nctlniaiull ('s-Gravcnhage 1650) 45.
10 Zie NYSA, NYCM 4: 425 (21 februari 1649; NYHMW: 580) voor een oproep voor een landdag waar ook de Engelse
dorpen op Long Island aan mee zouden doen.
11 Van der Donck, Vertoogh, 46.
12 NYSA, NYCM 4: 426 (4 maart 1649; NYHMW: 580-581).
77