Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Op de grens van spel en overtreding
fysieke blokkade: de groep jongeren was zo omvangrijk dat het bruidspaar er niet doorheen
kwam. Af en toe werden de echtelieden zelfs met allerhande voorwerpen bekogeld. 21
In ieder geval was de inzet van het tegenhouden of het schutten altijd de bruid, aan wie pas
vrije doorgang werd verschaft als het bruidspaar voldoende geschenken had overhandigd. Een
andere benaming voor het ritueel was schenkbruüoft. Deze benaming verwees niet zozeer naar de
schenking op zich, maar naar de aard van de giften. 22
De geschenken bestonden namelijk voor­
al uit drank. In ruil voor de bruid verlangden jongeren bier, wijn of sterke drank. Voor deze ge­
schenken bestonden allerlei benamingen, maar meestal werd gesproken van kwansebbier, het­
geen zoiets betekende als ruilbier: in ruil voor het bier gaven zij de bruid aan haar echtgenoot.
Rooijakkers stelt dat het ritueel van de kwanselbieren stoelde op wederkerigheid: de aan­
tasting van de huwelijksmarkt werd gecompenseerd door de achterblijvende jongeren af te
kopen met drank. Waarschijnlijk had het ritueel in Holland dezelfde betekenis. Zijn interpre­
tatie zou in ieder geval kunnen verklaren waarom juist jongeren het voortouw namen in acti­
viteiten rond het schutten. Door de bruiloft verloren zij als ongehuwden immers een poten­
tiële huwelijkspartner. Rooijakkers' stelling wordt bevestigd door het belang van kwanselbier
in het ritueel. Het woord kwansel betekende namelijk ruilen of uitwisselen. 23
Het is dan ook
aannemelijk dat het schutten een rituele barrière naar de huwelijkse staat vormde, waarbij de
schutters de kwanselbieren als afbetaling van de wegversperring zagen.
Schutten van de bruid als overtreding
Het schutten van de bruid in de hiervoor beschreven vorm behoorde tot de gangbare over­
gangsrituelen en was normaal gesproken geen aanleiding tot ingrijpen van overheid of kerk.
Het gebruik op zich was dan ook geen probleem, het waren de bijverschijnselen waartegen
magistraat en kerkenraad protesteerden. Predikanten van de gereformeerde kerkenraad
klaagden dat het schutten van de bruid gepaard ging met harde muziek, rumoer en scher­
mutselingen. 24
De bruidsopeisers begonnen soms al tijdens de kerkelijke inzegening met hun
activiteiten en maakten daarbij zoveel kabaal dat de kerkdienst amper was te verstaan. Zo
klaagde de Rotterdamse kerkenraad in 1685 dat het gebed tijdens een trouwdienst niet te ver­
staan was geweest door het rumoer van de jongeren buiten. In Pijnacker klaagden de predi­
kanten in 1627 ook over lieden die tijdens de huwelijksceremonie bij het portaal van de kerk
muziekinstrumenten bespeelden. 23
De jaren daarna bleef het probleem spelen. De kerkenraad vond de kwestie dermate ern­
stig dat zij meerdere malen het Rotterdamse stadsbestuur tot maatregelen maande. 26
Het was
bepaald geen nieuw probleem. De gereformeerde kerk besprak de ergernissen rond het
schutten van de bruid niet alleen op stedelijk, maar ook op regionaal niveau. Op classicale
21 Van Alkemade en Van der Schelling, Nedei-landselw displegliglieden 1, 537; Haks, Huwelijk en gezin, 67.
22 Bijvoorbeeld: Algemeen Rijksarchief Den Haag (hierna ARA), Archief Classis Delft en Delfland: Registers van de
handelingen van de classis Delft en Delfland, 1582-1708 (hierna Classis Delft en Delfland), inv.nr. 1, fol. 68 (Noot­
dorp, 1 september 1588).
23 VWV7TII, 679; Rooijakkers, Rituele repertoires, 329.
24 Een overeenkomstige houding was bij de gereformeerde autoriteiten in Duitsland te zien: Joel F. Harrington, Reor-
dering marriagf' and sorudy in llrformaluni C,i>rmon\ (Cambridgc 1995) 210-214.
25 GAR, Kerkenraadsnotulen Rotterdam, inv.nr. 7, 27 maart 1685; ARA, Classis Delft en Delfland, inv.nr. 3, fol. 72
(Naaldwijk, 12 april 1627).
26 GAR, Kerkenraadsnotulen Rotterdam, inv.nr. 7, fol. 412, 4 maart 1693.