Wegwijs FWI deel I - ACV Openbare Diensten

Wegwijs in de federale
wetenschappelijke instellingen
Deel I
Het statuut en de lijst van de
federale wetenschappelijke instellingen
V.U. : Mark Saenen, ACV-Openbare Diensten, Helihavenlaan 21, 1000 Brussel
Geert DEWULF
Secretaris
ACV-Openbare Diensten
2012

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
INHOUDSOPGAVE
Inleiding ......................................................................... 5
DEEL I ..............................................................................................................................
HET STATUUT EN DE LIJST VAN DE FEDERALE
WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN ........................... 6
1 Het statuut van de federale wetenschappelijke instellingen ........... 6
1.1 De reglementaire basis.............................................................. 6
1.2 De oprichting, de afschaffing en de samensmelting van de federale
wetenschappelijke instellingen ........................................................ 6
1.3 De opdrachten en taken ............................................................ 6
1.3.1 De algemene permanente opdrachten en taken ......................................... 6
1.3.2 De andere activiteiten en opdrachten ........................................................ 7
1.4 De hiërarchische onafhankelijkheid ............................................ 7
1.5 De indeling in categorieën op basis van welbepaalde criteria ....... 7
1.6 De gemeenschappelijke organen bij iedere wetenschappelijke
instelling ........................................................................................ 8
1.7 De organogrammen van de instellingen van eerste categorie en
tweede categorie ............................................................................ 8
1.8 Het werkelijke organogrammen van de Federale Wetenschappelijke
Instellingen .................................................................................... 8
1.9 De personeelsleden van de wetenschappelijke instellingen .......... 9
1.10 De vastlegging van de personeelsstatuten ................................ 9
1.10.1 De statuten van het personeel belast met een leidinggevende functie en van
het wetenschappelijk personeel ........................................................................ 9
1.10.2 De statuten van het personeel belast met een managementfunctie, het
personeel belast met een staffunctie en het administratief en technisch personeel10
1.11 Het personeelsplan ............................................................... 10
1.12 de algemeen directeur: een managementfunctie -1................. 10
1.13 de functie van operationeel directeur, de staffunctie van directeur
van de ondersteunende dienst en de specifieke wetenschappelijke
functies........................................................................................ 11
1.13.1 De functies naast de functie van de algemeen directeur ......................... 11
1.13.2 De operationeel directeur ..................................................................... 11
1.13.3 de directeur van de ondersteunende dienst ........................................... 12
1.13.2 Hoofd van een wetenschappelijke dienst of een wetenschappelijk
programma .................................................................................................... 12
1.14 de wetenschappelijke raad .................................................... 13
ACV Openbare Diensten 2

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.14.1 De aanwijzing en mandaat van de leden van de wetenschappelijke raad . 13
1.14.2 De samenstelling van de wetenschappelijke raad ................................... 13
1.14.3 De vervanging van leden van de wetenschappelijke raad ....................... 14
1.14.4 De voorzitter en de vice-voorzitter van de wetenschappelijke raad .......... 14
1.14.5 De opdracht van de wetenschappelijke raad .......................................... 14
1.14.6 De reiskosten van de leden van de wetenschappelijke raad .................... 14
1.14.7 De huishoudelijk reglement van de wetenschappelijke raad .................... 15
1.14.8 De leden van comités als lid van de wetenschappelijke raad ................... 15
1.15 de directieraad...................................................................... 15
1.15.1 De samenstelling van de directieraad ................................................... 15
1.15.2 De voorzitter van de directieraad .......................................................... 16
1.15.3 De opdracht van de directieraad ........................................................... 16
1.15.4 De huishoudelijk reglement van de directieraad ..................................... 17
2 De lijst van de federale wetenschappelijke instellingen .............. 17
3 De federale wetenschappelijke instellingen die ressorteren onder de
Minister bevoegd voor het Wetenschapsbeleid ............................... 19
3.1 Het Algemeen Rijksarchief en het Rijksarchief in de Provinciën 19
3.1.1 Het Algemeen Rijksarchief en het Rijksarchief in de Provinciën ................. 19
3.1.2 Het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en hedendaagse Maatschappij25
3.2 De Koninklijke Bibliotheek van België ....................................... 26
3.2.1 De Koninklijke Bibliotheek ...................................................................... 26
3.2.2 Het Museum van de 18 e eeuw ............................................................... 27
3.3 Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie .......................... 28
3.4 Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ..... 30
1° De insectenzaal (entomologie) .................................................................... 30
2° De Afrikaanse vissen .................................................................................. 31
3° De Coleoptera Staphylinidae en de biogeografie .......................................... 31
4° De mijtenverzameling van Prof. J.-C. Lions .................................................. 31
5° De walvissenzaal ....................................................................................... 31
6° De mineralenzaal (mineralogie) met een collectie van : ................................ 31
7° De Iguanodons van Bernissart .................................................................... 31
8° De schelpenzaal (malacologie) .................................................................... 32
9° De bibliotheek .......................................................................... 32
3.4.2 De Belgische Geologische Dienst ............................................................ 33
3.4.3 De Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee en het
Schelde-estuarium ......................................................................................... 34
3.5 Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium .................. 35
3.6 Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België .................... 38
3.7 Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika ............................... 39
3.8 De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis .................... 41
3.8.1 Welke zijn het? ...................................................................................... 41
3.8.2 Het Jubelparkmuseum ........................................................................... 41
3.8.3 De Hallepoort ........................................................................................ 43
ACV Openbare Diensten 3

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.8.4 De Musea van het Verre Oosten ............................................................. 44
3.8.5 Het Muziekinstrumentenmuseum ............................................................ 45
3.9 De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België .............. 46
3.9.1 Welke zijn het? ...................................................................................... 46
3.9.2 Het Museum voor Oude Kunst ................................................................ 46
3.9.2 Het Museum voor Moderne Kunst ........................................................... 46
3.9.3 De Musea Constantin Meunier en Antoine Wiertz ..................................... 47
3.9.4 Het Magrittemuseum ............................................................................. 47
3.10 De Koninklijke Sterrenwacht van België .................................. 48
3.10.1 De Koninklijke Sterrenwacht van België ................................................. 48
3.10.2 Het Planetarium ................................................................................... 49
4 De wetenschappelijke instellingen van de Staat die ressorteren
onder de Minister bevoegd voor de Volksgezondheid ...................... 50
4.1 Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid ...................... 50
4.2 Het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie52
5 De wetenschappelijke instellingen van de Staat die ressorteren onder
de Minister bevoegd voor de Landbouw ......................................... 55
5.1 De Nationale Plantentuin van België ......................................... 55
6 De wetenschappelijke instellingen van de Staat die ressorteren onder
de Minister bevoegd voor de Justitie .............................................. 59
6.1 Het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie ........ 59
7 De wetenschappelijke instellingen van de Staat die ressorteren onder
de Minister bevoegd voor Landsverdediging ................................... 61
7.1 Het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis . 61
ACV Openbare Diensten 4

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
INLEIDING
De wetenschappelijke instellingen van de Staat, hierna federale
wetenschappelijke instellingen genoemd, behoren tot de oudste instellingen
van de overheid in ons land.
Hun statuut van deze instellingen werd vastgesteld met het koninklijk besluit
van 20 april 1965 tot vaststelling van het organiek statuut van de federale
wetenschappelijke instellingen.
In dezelfde periode kwamen ook de statuten van het betrokken personeel tot
stand. Er werd onderscheid gemaakt tussen het wetenschappelijk personeel
en het toegevoegd vorsingspersoneel en het beheerspersoneel.
Het koninklijk besluit van 21 april 1965 tot vaststelling van het statuut van
het wetenschappelijk personeel der wetenschappelijke instellingen van de
Staat en het koninklijk besluit van 16 juni 1970 tot vaststelling van het
statuut van het toegevoegd vorsingspersoneel en het beheerspersoneel van
de wetenschappelijke instellingen van de Staat vormden daartoe de basis
naast de bestaande regelgeving wat betreft het statuut van de
Rijksambtenaren.
Met de Copernicushervorming kwamen stilaan nieuwe tendenzen opzetten en
werd met het koninklijk besluit van 30 april 1999 tot vaststelling van het
statuut van het administratief en technisch personeel van de
wetenschappelijke instellingen van de Staat in de vervanging voorzien van
het statuut van het toegevoegd vorsingspersoneel en het beheerspersoneel.
Met het koninklijk besluit van 25 februari 2008 tot vaststelling van het
statuut van het wetenschappelijk personeel van de federale
wetenschappelijke instellingen werd in een nieuw statuut voorzien wat
betreft de betrokken personeelsleden.
Het koninklijk besluit betreffende de aanduiding en de uitoefening van de
management-, staf- en leidinggevende functies in de federale
wetenschappelijke instellingen vormde tenslotte het sluitstuk inzake de
afstemming met de federale overheidsdiensten.
De “Wegwijs in de federale wetenschappelijke instellingen” bestaat dan ook
uit meerdere delen: een eerste deel is gewijd aan de federale
wetenschappelijke instellingen en hun statuut; een tweede deel bespreekt de
management-, staf en leidinggevende functies; een derde deel belicht het
statuut van het wetenschappelijk personeel en een vierde deel gaat over het
statuut van het administratief en technisch personeel.
ACV Openbare Diensten 5

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
DEEL I
HET STATUUT EN DE LIJST VAN DE FEDERALE
WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
1 HET STATUUT VAN DE FEDERALE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
1.1 DE REGLEMENTAIRE BASIS
Het statuut van de federale wetenschappelijke instellingen is opgenomen in
het koninklijk besluit van 20 april 1965 tot vaststelling van het organiek
statuut van de federale wetenschappelijke instellingen, zoals het later werd
gewijzigd.
1.2 DE OPRICHTING, DE AFSCHAFFING EN DE SAMENSMELTING VAN DE
FEDERALE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
De federale wetenschappelijke instellingen worden door de Koning (d.w.z. bij
koninklijk besluit, zie deel I, punt 1.2) opgericht, op voorstel van de
bevoegde Minister, nadat de Federale interministeriële commissie voor
wetenschapsbeleid erover een gemotiveerd advies heeft uitgebracht en op
advies van de in Ministerraad.
Hun opdrachten (zie deel I, punt 1.1.3) en hun categorie (zie deel I, punt
1.1.5) worden door de Koning vastgelegd onder dezelfde voorwaarden,
onverminderd de bepalingen van de administratieve en begrotingscontrole.
1.3 DE OPDRACHTEN EN TAKEN
1.3.1 DE ALGEMENE PERMANENTE OPDRACHTEN EN TAKEN
De federale wetenschappelijke instellingen vervullen in hun geheel of
gedeeltelijke opdrachten inzake wetenschappelijk onderzoek,
wetenschappelijke expertise, experimentele ontwikkeling, bewaring en
valorisatie van hun patrimonium of dienstverlening aan derden en dat meer
in het bijzonder ten bate van de Belgische onderzoeksgemeenschap in haar
geheel.
Zij vervullen ook dienstverlenende taken die aan die opdrachten zijn
verbonden.
ACV Openbare Diensten 6

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.3.2 DE ANDERE ACTIVITEITEN EN OPDRACHTEN
De Minister onder wiens gezag de wetenschappelijke instelling is geplaatst,
kan deze belasten met onderzoeksactiviteiten of met opdrachten van
openbaar dienstbetoon die niet behoren tot haar permanente bevoegdheden.
Dit onder meer bij toepassing van artikel 3 van het koninklijk besluit van 18
januari 1965 betreffende de financiering van programma‟s van collectief
fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.
De algemeen directeur mag in dit geval een beroep doen op personeel
aangeworven bij arbeidsovereenkomst en de andere uitgaven met betrekking
tot deze activiteiten en opdrachten vastleggen, binnen de perken van de
begrotingskredieten, waarin is voorzien en met de goedkeuring van de
Minister.
1.4 DE HIËRARCHISCHE ONAFHANKELIJKHEID
Voor de wetenschappelijk instellingen die onder het gezag staan van de
Minister tot wiens bevoegdheid het Wetenschapsbeleid behoort en voor die
onder het gezag staan van de Minister tot wiens bevoegdheid de
Volksgezondheid behoort, wordt ieder document bedoeld in het kader van
het statuut van de federale wetenschappelijke instellingen dat aan de
betrokken Minister moet worden voorgelegd steeds via de Voorzitter
meegedeeld.
1.5 DE INDELING IN CATEGORIEËN OP BASIS VAN WELBEPAALDE CRITERIA
De wetenschappelijke instellingen worden ingedeeld in twee categorieën:
een instelling is bijgevolg van eerste of tweede categorie.
De indeling wordt uitgevoerd volgens de criteria die zijn goedgekeurd door
de Ministerraad, nadat de federale interministeriële commissie voor
wetenschapsbeleid erover een gemotiveerd advies heeft uitgebracht.
Deze criteria hebben betrekking op:
- de getalsterkte en het personeel dat een academisch diploma bezit
uitgereikt na een cyclus van ten minste vier jaar universitair
onderwijs;
- de getalsterkte van het personeel van alle overige kwalificaties;
- het bedrag van de werkingsuitgaven;
- de wetenschappelijke oriëntaties van iedere instelling.
ACV Openbare Diensten 7

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.6 DE GEMEENSCHAPPELIJKE ORGANEN BIJ IEDERE WETENSCHAPPELIJKE
INSTELLING
Iedere instelling omvat ten minste de volgende organen:
- een wetenschappelijke raad;
- een directieraad;
- een jury.
De jury wordt samengesteld conform de voorwaarden vastgelegd door de
Koning, met het oog op de selectie, de bevordering en de evaluatie van de
leden van het wetenschappelijk personeel.
1.7 DE ORGANOGRAMMEN VAN DE INSTELLINGEN VAN EERSTE CATEGORIE
EN TWEEDE CATEGORIE
Volgens de bepalingen van het statuut omvatten de instellingen van eerste
categorie:
- een algemene directie;
- een ondersteunende dienst;
- operationele directies die in voorkomend geval ingedeeld zijn in
wetenschappelijke, administratieve of technische diensten.
Volgens de bepalingen van het statuut omvatten de instellingen van tweede
categorie omvatten:
- een algemene directie;
- een ondersteunende dienst;
- en wetenschappelijke diensten.
Naargelang hun behoeften kunnen zij ook technische en administratieve
diensten omvatten.
Elk organogram wordt vastgelegd door de bevoegde Minister op voorstel van
de algemeen directeur dat wordt voorgelegd na een met redenen omkleed
advies van de wetenschappelijke raad.
1.8 HET WERKELIJKE ORGANOGRAMMEN VAN DE FEDERALE
WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
Tussen de wetgeving en de praktijk is er enigszins verschil ontstaan. De
verwijzing naar de teksten van de recente organogrammen zijn opgenomen
in de teksten die de diverse instellingen beschrijven (zie Deel I, punt 2).
ACV Openbare Diensten 8

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.9 DE PERSONEELSLEDEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
Elke instelling kan volgende personeelscategorieën omvatten:
- personeel belast met een managementfunctie;
- personeel belast met een staffunctie;
- personeel belast met een leidinggevende functie;
- zowel statutair als contractueel wetenschappelijk personeel;
- zowel statutair als contractueel, administratief en technisch personeel.
Een bijzonder situatie vormt het personeel aangeworven bij
arbeidsovereenkomst dat wordt aangeworven voor bijkomende
onderzoeksactiviteiten of opdrachten van openbaar dienstbetoon (zie deel I,
punt 1.3.2).
1.10 DE VASTLEGGING VAN DE PERSONEELSSTATUTEN
Er is onderscheid gemaakt tussen enerzijds het personeel belast met een
leidinggevende functie en van het wetenschappelijk personeel en anderzijds
het personeel belast met een managementfunctie, het personeel belast met
een staffunctie en het administratief en technisch personeel.
1.10.1 DE STATUTEN VAN HET PERSONEEL BELAST MET EEN LEIDINGGEVENDE FUNCTIE
EN VAN HET WETENSCHAPPELIJK PERSONEEL
De statuten van het personeel belast met een leidinggevende functie en van
het wetenschappelijk personeel worden door de Koning vastgelegd op
voorstel van de Minister die bevoegd is voor Wetenschapsbeleid, bij
besluiten vastgesteld na overleg in de Ministerraad, na advies van de
Federale interministeriële commissie voor wetenschapsbeleid.
De Commissie geeft haar advies binnen dertig dagen vanaf de datum van
aanvraag van het verzoek. Zodra die termijn is verstreken, wordt het advies
geacht gunstig te zijn.
De statuten kunnen op voorstel van de Minister die bevoegd is voor het
Wetenschapsbeleid, na akkoordbetuiging van de Minister die bevoegd is voor
Ambtenarenzaken, worden aangevuld met bepalingen die toepasselijk zijn op
één of meerdere instellingen.
ACV Openbare Diensten 9

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.10.2 DE STATUTEN VAN HET PERSONEEL BELAST MET EEN MANAGEMENTFUNCTIE,
HET PERSONEEL BELAST MET EEN STAFFUNCTIE EN HET ADMINISTRATIEF EN TECHNISCH
PERSONEEL
De statuten van het personeel belast met een managementfunctie, het
personeel belast met een staffunctie en het administratief en technisch
personeel worden vastgelegd door de Koning op voorstel van de Minister die
bevoegd is voor Ambtenarenzaken, bij besluiten vastgesteld na overleg in de
Ministerraad.
1.11 HET PERSONEELSPLAN
Elke instelling krijgt een personeelsplan.
Het personeelsplan bepaalt, per functie, het aantal statutaire en contractuele
personeelsleden uitgedrukt in voltijdse equivalenten.
Het personeelsplan wordt vastgelegd door de bevoegde minister mits het
gunstig advies van de Inspecteur van Financiën en het akkoord van de
Minister van Ambtenarenzaken en Begroting.
Het personeelsplan kan worden ingepast in dat van de Federale
Overheidsdienst of de Federale Programmatorische Overheidsdienst
waaronder de instelling ressorteert.
In dat geval wordt het uitgewerkt met inachtneming van de procedure die
van toepassing is op het zogenaamde personeelsplan.
1.12 DE ALGEMEEN DIRECTEUR: EEN MANAGEMENTFUNCTIE -1
In elke instelling is er een managementfunctie -1 voor de functie van
algemeen directeur van de instelling.
Die functie wordt toegekend, gewogen en bezoldigd volgens de bepalingen
door de Koning vastgesteld.
De algemeen directeur verzorgt de wetenschappelijke en administratieve
leiding van de instelling.
ACV Openbare Diensten 10

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
De algemeen directeur verricht in het bijzonder volgende taken:
- de ontwikkeling van een strategische visie, de uitvoering van zijn
managementplan en de operationele plannen voor wat betreft de
voorbereiding, de uitvoering en de evaluatie van de aan de instelling
toegekende opdrachten;
- de organisatie van de instellingen en de coördinatie van haar
activiteiten;
- de naleving van de professionele en wetenschappelijke deontologie
van alle personeelsleden;
- de uitvoering van de beslissingen van, naargelang het geval, de
Regering, de bevoegde Minister of de betrokken Voorzitter.
De algemeen directeur wijst het lid van de directieraad aan dat hem vervangt
ingeval hij afwezig of verhinderd is.
1.13 DE FUNCTIE VAN OPERATIONEEL DIRECTEUR, DE STAFFUNCTIE VAN
DIRECTEUR VAN DE ONDERSTEUNENDE DIENST EN DE SPECIFIEKE
WETENSCHAPPELIJKE FUNCTIES
1.13.1 DE FUNCTIES NAAST DE FUNCTIE VAN DE ALGEMEEN DIRECTEUR
Naast de functie van de algemeen directeur worden volgende functies
gecreëerd:
- de leidinggevende functie van operationeel directeur;
- de staffunctie van directeur van de ondersteunende dienst;
- de specifieke wetenschappelijke functies van hoofd van een
wetenschappelijke dienst en hoofd van een wetenschappelijk
programma.
Deze functies worden toegekend en bezoldigd volgens de door de Koning
vastgestelde bepalingen.
1.13.2 DE OPERATIONEEL DIRECTEUR
In iedere instelling van eerste categorie is er ten minsten één operationeel
directeur.
De operationeel directeur maakt deel uit van het wetenschappelijk kader en
is binnen de instelling belast:
ACV Openbare Diensten 11

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
- hetzij, met een themagebonden leiding of een groep activiteiten met
betrekking tot het geheel of een gedeelte van de opdrachten van de
instelling;
- hetzij, in voorkomend geval, met de leiding van een of meerdere
geografische vestiging(en) die gelegen is(zijn) op een andere plaats
dan de centrale zetel van de instelling.
1.13.3 DE DIRECTEUR VAN DE ONDERSTEUNENDE DIENST
De directeur van de ondersteunende dienst geeft binnen de instelling steun
aan de algemeen directeur bij het beheer van de:
- human resources;
- begroting en de boekhouding;
- informatie- en communicatietechnologie;
- logistiek en de veiligheid;
- juridische aangelegenheden.
De directeur van de ondersteunende dienst oefent zijn bevoegdheden onder
het hiërarchische gezag van de algemeen directeur;
Eenzelfde directeur van een ondersteunende dienst kan zijn tijd verdelen
over verscheidene instellingen, op voorwaarde dat hij uitsluitend activiteiten
verricht als directeur van en ondersteunende dienst in elk van die
instellingen.
In alle gevallen, de oprichting van gedeelde directeur zal moeten gebeuren
via protocollen waarin geregeld wordt hoe de tijd en de kosten onder de
betrokken instellingen worden verdeeld.
1.13.2 HOOFD VAN EEN WETENSCHAPPELIJKE DIENST OF EEN WETENSCHAPPELIJK
PROGRAMMA
Een wetenschappelijke dienst of een wetenschappelijk programma is een
eenheid of een door de directieraad van de instelling ingestelde groepering
van personeelsleden om een betere organisatie ervan te garanderen in het
kader van de uitvoering van zijn opdrachten en het behalen van zijn
doelstellingen.
De wetenschappelijke dienst past in een lange termijnbeheer van de
instelling.
Een wetenschappelijk programma is op zich tijdelijk.
ACV Openbare Diensten 12

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Om ze te kunnen oprichten, moeten die structuren minstens een van de
volgende voorwaarden vervullen :
1° behalve het hoofd, een aantal voltijdse equivalente medewerkers tellen
van minstens vier leden van het wetenschappelijk personeel;
2° beschikken over een eigen jaarbudget van minstens 500.000,00 euro.
Het in aanmerking genomen budget omvat de totale middelen waarover de
betrokken eenheid beschikt om haar doelstellingen te halen. Zij kunnen
afkomstig zijn van diverse, publieke of private, nationale of internationale
bronnen, en omvatten met name de werkingskredieten, de investering en de
afschrijving van het op jaarbasis berekende materiaal, alsook de
bezoldigingen van de aan voornoemde eenheid toegewezen
personeelsleden..
1.14 DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
1.14.1 DE AANWIJZING EN MANDAAT VAN DE LEDEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE
RAAD
De leden van de wetenschappelijke raad van iedere instelling worden door
de Koning aangewezen op voorstel van de bevoegde Minister voor een
mandaat van zes jaar dat verlengbaar is.
De Minister formuleert zijn voorstel op basis van een dubbeltal opgesteld
door de algemeen directeur. Die lijst omvat een aantal kandidaten dat gelijk
is aan het dubbel van het aantal toe te kennen mandaten in beide
categorieën (zie 1.1.14.2) van leden.
1.14.2 DE SAMENSTELLING VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
De wetenschappelijke raad omvat minstens zes leden in de instellingen van
eerste categorie en minstens vier leden in de instellingen van tweede
categorie, evenveel Nederlandstaligen als Franstaligen.
Er zijn twee categorieën: interne en externe leden.
Zo is voor de ene helft de wetenschappelijke raad samengesteld uit de
algemeen directeur en houders van een functie van operationeel directeur.
Wat betreft de wetenschappelijke instellingen van tweede categorie, worden
de interne leden van de wetenschappelijke raad gekozen onder de leden van
het wetenschappelijk personeel die met de leiding van een dienst van de
wetenschappelijke instelling zijn belast.
ACV Openbare Diensten 13

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Voor de andere helft is de wetenschappelijke raad samengesteld uit
wetenschappelijke prominenten van buiten de instelling gekozen om hun
kundigheid in de activiteiten voor wetenschappelijk onderzoek of in die welke
verband houden met het wetenschappelijke, historische, artistieke of
documentaire patrimonium of, in voorkomend geval, met de activiteiten op
het stuk van de kennisgeving.
1.14.3 DE VERVANGING VAN LEDEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
In geval van definitieve verhindering of overlijden van een lid van de
wetenschappelijke raad, wordt in zijn vervanging voorzien volgens dezelfde
procedure (zie deel I, punt 2.14.2). Het aangewezen lid voltooit het
mandaat van het lid dat hij vervangt.
1.14.4 DE VOORZITTER EN DE VICE-VOORZITTER VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
De voorzitter wordt gekozen door de Raad onder de wetenschappelijke
prominenten van buiten de wetenschappelijke instelling.
De algemeen directeur is van rechtswege vice-voorzitter van de
wetenschappelijke raad voor de duur van zijn mandaat van algemeen
directeur.
De voorzitter en de vice-voorzitter behoren tot een verschillende taalrol.
1.14.5 DE OPDRACHT VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
De wetenschappelijke raad geeft richting aan de wetenschappelijke activiteit
van de wetenschappelijke instelling.
Hij legt zijn adviezen voor aan de bevoegde Minister over de uitvoering van
de opdrachten van de instelling, met inbegrip van de dienstverlenende taken
die verband houden met de wetenschappelijke onderzoeksactiviteiten.
Ten minste één vergadering per jaar moet worden besteed aan de
goedkeuring van het jaarverslag van de wetenschappelijke instelling.
1.14.6 DE REISKOSTEN VAN DE LEDEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
De algemene regeling inzake reiskosten (dit is een KB van 18 januari 1965) is
van toepassing op de externe leden van de wetenschappelijke raad. Zij
worden daartoe gelijkgesteld met de Rijksambtenaren behorende tot de
klasse A4.
ACV Openbare Diensten 14

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.14.7 DE HUISHOUDELIJK REGLEMENT VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
De wetenschappelijke raad legt zijn huishoudelijk reglement vast. Het wordt
in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd.
1.14.8 DE LEDEN VAN COMITÉS ALS LID VAN DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD
De wetenschappelijke raad kan zich omringen met een of meer comités
gespecialiseerd in een van de opdrachten van de instelling.
In geval van oprichting, geeft het comité voorafgaand advies aan de
wetenschappelijke raad in de wetenschappelijke aangelegenheden waarvoor
het bevoegd is. Het comité kan geen enkele bevoegdheid krijgen inzake
benoeming, aanstelling of beheer van het personeel van de wetenschappelijk
instelling.
De voorzitter van het comité wordt uitgenodigd op de vergaderingen van de
wetenschappelijke raad wanneer een agendapunt betrekking heft op de
bevoegdheden van zijn comité: in dat geval neemt hij deel aan de
beraadslagingen van de wetenschappelijke raad met raadgevende stem.
De leden van het comité worden gekozen voor een mandaat van maximum
zes jaar door de bevoegde Minister uit een dubbeltal opgesteld door de
algemeen directeur die permanent lid is. Het mandaat van het comité loopt
in elk geval ten einde na afloop van het mandaat van de leden van de
wetenschappelijke raad.
In geval van definitieve verhindering of overlijden van een lid van de
wetenschappelijke raad, wordt in zijn vervanging voorzien volgens dezelfde
procedure. Het aangewezen lid voltooit het mandaat van het lid dat hij
vervangt.
1.15 DE DIRECTIERAAD
1.15.1 DE SAMENSTELLING VAN DE DIRECTIERAAD
In de wetenschappelijke instellingen van eerste categorie omvat de
directieraad de algemeen directeur, de operationeel directeurs en de
ondersteunende directeurs.
In de wetenschappelijke instellingen van tweede categorie omvat de
directieraad de algemeen directeur en de leden van het wetenschappelijk
personeel die met de leiding van een dienst zijn belast.
ACV Openbare Diensten 15

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.15.2 DE VOORZITTER VAN DE DIRECTIERAAD
De directieraad wordt voorgezeten door de algemeen directeur of bij
ontstentenis door het lid van de directieraad aangewezen door de bevoegde
minister op voorstel van de betrokken Voorzitter (van de FOD of POD).
De directieraad vergadert op geldige wijze indien ten minste drie leden
aanwezig zijn.
1.15.3 DE OPDRACHT VAN DE DIRECTIERAAD
De directieraad staat de algemeen directeur bij in het dagelijks beheer van
de wetenschappelijke instelling.
Binnen de instelling oefent hij de opdrachten uit die zijn toegewezen aan het
directiecomité van een federale overheidsdienst krachtens artikel 5 van het
koninklijk besluit van 7 november 2000 houdende oprichting en
samenstelling van de organen die gemeenschappelijk zijn aan iedere federale
overheidsdienst en, in voorkomend geval, zonder een inbreuk te vormen op
die welke werden toegewezen aan het directiecomité van de federale
overheidsdienst waaronder hij ressorteert en in het bijzonder voor de
opstelling van het ontwerp van begroting en het ontwerp van
personeelsplan.
De opdrachten vermeld in het KB van 7 november 2000 zijn de volgende: het
directiecomité:
- wordt belast met het beheer van de federale overheidsdienst,
overeenkomstig het strategisch plan;
- formuleert alle nuttige voorstellen met betrekking tot de werking van
de federale overheidsdienst en verzekert de coördinatie tussen de
diensten onderling en hun activiteiten;
- het stelt het begrotingsontwerp en de eventuele aanpassing hieraan
voor;
- het houdt toezicht op de uitvoering van het begrotingsontwerp;
- werkt het personeelsplan (zie 1.2.11) uit op basis van de ontwerpen
opgesteld door de houders van een managementfunctie en zendt het
voor akkoord aan de Minister.
Hij oefent de andere bevoegdheden uit die hem worden toegekend bij
specifieke besluiten genomen ter uitvoering van het organiek statuut van de
federale wetenschappelijke instellingen.
ACV Openbare Diensten 16

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
1.15.4 DE HUISHOUDELIJK REGLEMENT VAN DE DIRECTIERAAD
De directieraad legt zijn huishoudelijk reglement vast. Het wordt in het
Belgisch Staatsblad gepubliceerd.
2 DE LIJST VAN DE FEDERALE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
De federale wetenschappelijke instellingen zijn opgenomen in het KB van 30
oktober 1996 tot aanwijzing van de federale wetenschappelijke instellingen.
Er is onderscheid gemaakt als volgt :
1°
de wetenschappelijke instellingen van de Staat die ressorteren
onder de Minister bevoegd voor het wetenschapsbeleid,
met name :
- Het Algemeen Rijksarchief (AR) en het Rijksarchief in de Provinciën (RAP);
- De Koninklijke Bibliotheek van België (KBR);
- Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie (BIRA);
- Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) ;
- Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK);
- Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI);
- Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA);
- De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG);
- De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB);
- De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB).
ACV Openbare Diensten 17

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
2°
de wetenschappelijke instellingen van de Staat die
ressorteren onder de Minister bevoegd voor de
volksgezondheid,
met name:
- Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV);
- Het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie (CODA).
3°
de wetenschappelijke instelling van de Staat die ressorteert
onder de Minister bevoegd voor de landbouw,
met name :
- De Nationale Plantentuin van België (NPB).
4°
de wetenschappelijke instelling van de Staat die ressorteert
onder de Minister bevoegd voor de justitie,
met name:
- Het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC).
5°
de wetenschappelijke instelling van de Staat die ressorteert
onder de Minister bevoegd voor de landsverdediging,
met name:
- Het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis (KLM).
ACV Openbare Diensten 18

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3 DE FEDERALE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN DIE RESSORTEREN
ONDER DE MINISTER BEVOEGD VOOR HET WETENSCHAPSBELEID
De wetenschappelijke instellingen van de Staat die
ressorteren onder de Minister bevoegd voor het
wetenschapsbeleid,
3.1 HET ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN HET RIJKSARCHIEF IN DE
PROVINCIËN
3.1.1 HET ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN HET RIJKSARCHIEF IN DE PROVINCIËN
Het Algemeen Rijksarchief en het Rijksarchief in de Provinciën is een federale
wetenschappelijke instelling dat belast is met de zorg voor en het beheer van
het Belgisch archivalisch erfgoed.
Er zijn twee soorten rijksarchieven: een Algemeen Rijksarchief en provinciale
Rijksarchieven of Rijksarchieven in de Provinciën.
De instelling bestaat uit het Algemeen Rijksarchief te Brussel en uit de
Rijksarchieven verspreid over het hele land.
Het Rijksarchief werd opgericht tijdens de Franse periode. De wet van 26
oktober 1796, die in België werd afgekondigd op 6 november 1796, belaste
de nieuwe departementen met de opdracht de titels en de papieren van de
afgeschafte instellingen van het „Ancien Régime‟ te verzamelen, te selecteren
en te inventariseren. Dit had in de eerste plaats een praktisch en fiscaal doel:
het recupereren van alle goederen en renten van de genationaliseerde
instellingen. Zo ontstonden er een aantal depots.
Tijdens het Verenigd Koninkrijk werden de depots in Luik en Gent tot
volwaardige Rijksarchieven omgevormd en werd in Brussel het Algemeen
Rijksarchief opgericht.
De instelling werd verder uitgebouwd door de Algemeen Rijksarchivaris die
uiteindelijk in 1845 door de regering werd belast met de organisatie van de
Rijksarchieven in het hele land.
Een koninklijk besluit van 1851 heeft enkele jaren later alle bestaande
Rijksarchieven in de provincies onder zijn toezicht geplaatst.
ACV Openbare Diensten 19

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Zo ontstond het "Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën"
(vaak kortweg "het Rijksarchief" genoemd). Het netwerk van depots werd in
de loop der jaren steeds verder uitgebreid totdat er één in elke
provinciehoofdplaats is gevestigd, het laatste in Hasselt (1869) en in
Antwerpen (1896).
De Archiefwet van 24 juni 1955 vormde een mijlpaal in de geschiedenis van
de instelling. De wet verleent immers aan de Algemeen Rijksarchivaris en
zijn gemachtigden de bevoegdheid om toezicht uit te oefenen op de
bewaring van de archieven van alle hoven en rechtbanken en van alle
openbare besturen en instellingen. Bovendien mag geen enkel door een
overheid opgemaakt of ontvangen archiefstuk vernietigd worden zonder
uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de Algemeen Rijksarchivaris,
dit om te vermijden dat mogelijk historisch waardevolle archieven verloren
zouden gaan.
De toepassing van deze wet leidde tot een groot aantal archiefoverdrachten,
waardoor de instelling met een nijpend plaatsgebrek te kampen kreeg.
Vandaar dat er twee grote hulpdepots werden opgericht: in Beveren-Waas
voor Vlaanderen en in Saint-Hubert voor Wallonië. Een andere maatregel
was de oprichting van nieuwe Rijksarchieven in Kortrijk, Ronse, Doornik en
Hoei. Na de opsplitsing van de provincie Brabant in 1995 werden er nieuwe
Rijksarchieven opgericht in Leuven en in Louvain-la-Neuve.
Het Rijksarchief hing tot 1907 af van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Nadien werd het overgedragen aan het Ministerie van Wetenschappen en
Kunsten, dat in 1932 werd omgedoopt tot het Ministerie van Openbaar
Onderwijs en in 1961 tot het Ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur.
Dit ministerie is echter als gevolg van de staatshervorming stapsgewijs
opgesplitst geworden en naar de gemeenschappen overgeheveld geworden,
waardoor het Rijksarchief en de andere wetenschappelijke instellingen van
de Staat tijdelijk weer onder de voogdij van de Minister van Binnenlandse
Zaken werden geplaatst.
Nu is het een wetenschappelijke instelling van de Belgische federale
overheid, die deel uitmaakt van de Programmatorische Federale
Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid.
Het Rijksarchief ontwikkelt activiteiten binnen de volgende taakgebieden: het
uitoefenen van toezicht op openbare archiefvormers, de verwerving van
archieven van de overheid en van particulieren, de bewaring en de
conservering van het archivalisch erfgoed, de ontsluiting van het archivalisch
erfgoed, de publieke dienstverlening en het wetenschappelijk onderzoek op
het gebied van de archivistiek en de institutionele geschiedenis.
ACV Openbare Diensten 20

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Het organisatie van het Algemeen Rijksarchief bestaat uit:
1° de Algemeen Rijksarchivaris
2° de Nationale Coördinatiediensten
3° het Departement I. Algemeen Rijksarchief en Rijksarchieven in het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
o Algemeen Rijksarchief
Ruisbroekstraat 2-10 te 1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 513 76 80
Fax: +32 (0)2 513 76 81
E-mail: algemeen.rijksarchief@arch.be
o Archief van het Koninklijk Paleis
Hertogstraat 2 te 1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 551 20 20
Fax: +32 (0)2 512 56 85
E-mail: CAP@kppr.be
o Rijksarchief te Brussel (Anderlecht)
Quai F. Demets 7 te 1070 Anderlecht
Tel.: +32 (0)2 524 61 15
Fax: +32 (0)2 520 93 21
E-mail: rijksarchief.anderlecht@arch.be
4° het Departement II. Rijksarchieven in de Vlaamse Provinciën
o Departement Rijksarchief Vlaanderen
Academiestraat 14-18 te 8000 Brugge
Tel.: +32 (0)50 33 94 05
Fax: +32 (0)50 61 09 18
E-mail: rijksarchief.vlaanderen@arch.be
o Rijksarchief te Antwerpen
Kruibekesteenweg 39/1 te 9120 Beveren
Tel.: +32 (0)3 236 73 00
Fax: +32 (0)3 775 26 46
E-mail: rijksarchief.antwerpen@arch.be
o Rijksarchief te Antwerpen: Leeszaal Sanderusstraat (genealogie)
Sanderusstraat 81-85 te 2018 Antwerpen
Tel.: +32 (0)3 677 34 99
Fax: +32 (0)3 677 39 23
E-mail: rijksarchief.antwerpen@arch.be
ACV Openbare Diensten 21

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
o Rijksarchief te Beveren
Kruibekesteenweg 39/1 te 9120 Beveren-Waas
Tel.: +32 (0)3 750 29 77
Fax: +32 (0)3 750 29 70
E-mail: rijksarchief.beveren@arch.be
o Rijksarchief te Brugge
Academiestraat 14-18 te 8000 Brugge
Tel.: +32 (0)50 33 72 88
Fax: +32 (0)50 61 09 18
E-mail: rijksarchief.brugge@arch.be
o Rijksarchief te Gent
Geraard de Duivelstraat 1 te 9000 Gent
Tel.: +32 (0)9 225 13 38
Fax: +32 (0)9 225 52 01
E-mail: rijksarchief.gent@arch.be
o Rijksarchief te Hasselt
Bampslaan 4 te 3500 Hasselt
Tel.: +32 (0)11 22 17 66
Fax: +32 (0)11 23 40 46
E-mail: rijksarchief.hasselt@arch.be
o Rijksarchief te Kortrijk
Guido Gezellestraat 1 te 8500 Kortrijk
Tel;: +32 (0)56 21 32 68
Fax: +32 (0)56 20 57 42
E-mail: rijksarchief.kortrijk@arch.be
o Rijksarchief te Leuven
Vaartstraat 24-26 te 3000 Leuven
Tel.: +32 (0)16 31.49.54
Fax: +32 (0)16 31 49 61
E-mail : rijksarchief.leuven@arch.be
o Rijksarchief te Ronse
Van Hovestraat 45 te 9600 Ronse
Tel. : +32 (0)55 21 19 83
Fax : +32 (0)55 21 19 83
E-mail: rijksarchief.ronse@arch.be
ACV Openbare Diensten 22

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
5° Het Departement III. Rijksarchieven in de Waalse Provinciën en in de
Duitstalige Gemeenschap
o Departement Rijksarchief Wallonië
Département Archives de l‟Etat enWallonie,
Rue de Ruysbroeck 2 te 1000 Bruxelles
Tel.: +32 (0)2 513 76 80
Fax: +32 (0)2 513 76 81
E-mail: archives.wallonie@arch.be
o Rijksarchief te Aarlen
Archives de l'Etat à Arlon,
Parc des Expositions te 6700 Arlon
Tel.: +32 (0)63 22 06 13
Fax: +32 (0)63 22 42 94
E-mail: archives.arlon@arch.be
o Rijksarchief te Bergen
Archives de l'Etat à Mons
Avenue des Bassins 66 te 7000 Mons
Tel.: +32 (0)65 40 04 60
Fax: +32 (0)65 40 04 61
E-mail: archives.mons@arch.be
o Rijksarchief te Doornik
Archives de l'Etat à Tournai
rue des Augustins 20 te 7500 Tournai
Tel.: +32 (0)69 22 53 76
Fax: +32 (0)69 54 54 83
E-mail: archives.tournai@arch.be
o Rijksarchief te Hoei: is overgebracht naar het archief van Luik
o Rijksarchief te Louvain-la-Neuve
Archives de l‟Etat à Louvain-la-Neuve
rue Paulin Ladeuze 16 te 1348 Louvain-la-neuve
Tel. : +32 (0)10 23 00 90
Fax : +32 (0)10 23 00 98
E-mail: archives.louvain-la-neuve@arch.be
o Rijksarchief te Luik
Archives de l'Etat à Liège
rue du Chéra 79 te 4000 Liège
Tel.: +32 (0)4 252 09 93
Fax: +32 (0)4 229 33 50
E-mail: archives.liege@arch.be
ACV Openbare Diensten 23

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
o Rijksarchief te Namen
Archives de l'Etat à Namur, rue d'Arquet 45 te 5000 Namur
Tel.: +32 (0)81 22 34 98
Fax: +32 (0)81 65 41 99
E-mail: archives.namur@arch.be
o Rijksarchief te Saint-Hubert
Archives de l'Etat à Saint-Hubert
Ancienne Abbaye - Quartier Abbatial, place de l'Abbaye te 6900
Saint-Hubert
Tel.: +32 (0)61 61 14 55
Fax: +32 (0)61 80 42 12
E-mail: archives.saint-hubert@arch.be
o Rijksarchief te Eupen
Staatsarchiv Eupen
Kaperberg 24 te 4700 Eupen
Tel. en Fax: +32 (0)87 55 43 77
E-mail: staatsarchiv.eupen@arch.be
Het organogram van het Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de
Provinciën is vastgelegd bij ministerieel besluit van 9 juni 2011 (B.S. van 23
juni 2011).
Contacten:
Algemeen Rijksarchief
Ruisbroekstraat, 2-10
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 513 76 80
Fax: +32 (0)2 513 76 81
E-mail: algemeen.rijksarchief@arch.be
www.arch.be
ACV Openbare Diensten 24

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.1.2 HET STUDIE- EN DOCUMENTATIECENTRUM OORLOG EN HEDENDAAGSE
MAATSCHAPPIJ
Het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en hedendaagse Maatschappij
is, zoals zijn naam het zegt, een centrum voor documentatie en een
onderzoekscentrum.
Het Studie- en Documentatiecentrum verzamelt, onderzoekt en bewaart
originele documenten die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog, de
antecedenten en de gevolgen ervan.
Daarnaast stelt het Studie- en Documentatiecentrum wetenschappelijke
documenten voor de studie van de oorlog en de hedendaagse maatschappij
ter beschikking van het publiek.
Als instelling wil het Studie- en Documentatiecentrum een draaischijf vormen
tussen alle onderzoekers van het land. Het Studie- en Documentatiecentrum
onderhoudt bevoorrechte contacten met alle universiteiten en organiseert
ook seminaries, studiedagen en colloquia.
Het SOMA is geen federale wetenschappelijke instelling op zich en is een
departement van het Rijksarchief.
Contacten:
Studie- en Documentatiecentrum
Oorlog en hedendaagse Maatschapppij
Luchtvaartsquare, 29
1070 Brussel
Tel.: +32 (0)2 556 92 11
Fax: +32 (0)2 556 92 00
www.cegesoma.be
ACV Openbare Diensten 25

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.2 DE KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK VAN BELGIË
3.2.1 DE KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
De Koninklijke Bibliotheek (KBR) is de nationale wetenschappelijke
bibliotheek van de federale staat België. De bibliotheek wordt ook „Albertina‟
genoemd (‟Albertine‟ in het Frans). Op vraag van koning Leopold III werd
het gebouw in genoemd naar zijn vader, koning Albert I.
De Koninklijke Bibliotheek van België die in 1969 werd ingehuldigd, vormt
een deel van het gebouwencomplex van de Kunstberg op een oppervlakte
van 13.000 m², maar haar talrijke niveaus en verdiepingen bieden een
oppervlakte van 67.000 m².
De magazijnen voor de verzamelingen omvatten circa 150 km boekenrekken,
waarvan er zich ongeveer 50 km ondergronds bevinden, terwijl de overige
100 km verdeeld zijn over de tien verdiepingen van de toren. Enkel de
verdiepingen -5 en -6 zijn met een systeem van verschuifbare rekken
uitgerust.
De collecties omvatten zo‟n 5.000.000 boeken, 21.500 tijdschriften, 150.000
kaarten, 32.000 handschriften, 300.000 oude drukken, 700.000 prenten,
9.200 microfilms en 50.000 langspeelplaten.
Er zijn zes bijzondere verzamelingen, namelijk : de kostbare werken, de
kaarten en plannen, de muziekpartituren, de prenten (prentenkabinet), de
handschriften (handschriftenkabinet) en de munten en penningen.
De Koninklijke Bibliotheek van België beheert een belangrijk cultureel
patrimonium en verwerft en beheert de publicaties die zijn verschenen op
het grondgebied van België en van Belgische auteurs die in het kader van de
Wettelijke Depotplicht in het buitenland publiceren.
Samen met andere bibliotheken vervult zij essentiële taken van
wetenschappelijke informatievoorziening.
Het organogram van de Koninklijke Bibliotheek is vastgelegd bij ministerieel
besluit van 23 juli 2009 (B.S. van 31 augustus 2009).
ACV Openbare Diensten 26

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.2.2 HET MUSEUM VAN DE 18 E EEUW
De Koninklijke Bibliotheek van België is ook belast met het Museum van de
18 e eeuw binnen het Paleis van Karel van Lotharingen.
Dit is ingericht in de vroegere residentie van Karel van Lotharingen, die
gouverneur-generaal van de Oostenrijkse Nederlanden was van 1744 tot
1780. De residentie die vanaf 1757 gebouwd werd staat op de plek waar
vroeger het paleis van Nassau stond.
In het Museum van de 18 e eeuw zijn in de vijf zalen van de residentie van
Karel van Lotharingen voorwerpen te zien die herinneren aan de Oostenrijkse
Nederlanden en het prinsbisdom Luik in de 18de eeuw.
Deze voorwerpen komen uit de verzamelingen van de Koninklijke Bibliotheek
van België, de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (het
Jubelparkmuseum en het Muziekinstrumentenmuseum) alsook uit
privéverzamelingen.
Het Museum van de 18 e eeuw bevindt zich op het:
Museumplein 1
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 519 53 72
Contacten:
Koninklijke Bibliotheek van België
Keizerslaan 4
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 519 53 11
www.kbr.be
ACV Openbare Diensten 27

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.3 HET BELGISCH INSTITUUT VOOR RUIMTE-AËRONOMIE
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie (BIRA) is een Belgische
Federale Wetenschappelijke Instelling die in 1964 op initiatief van professor
Marcel Nicolet werd opgericht. Daarvoor bestond er een dienst aëronomie
aan het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI).
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie doet onderzoek en geeft
publieke dienstverlening op het vlak van de ruimte-aëronomie, dit is de fysica
en chemie van de atmosfeer van de Aarde en van andere planeten, en de
kosmische ruimte. De wetenschappers maken gebruik van instrumenten op
de grond, in de lucht, aan boord van ballonnen of in de ruimte en van
computermodellen.
Het instituut is gelegen op het plateau van Ukkel, naast de Koninklijke
Sterrenwacht van België (KSB) en het Koninklijk Meteorologisch Instituut van
België (KMI).
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie :
- concentreert zich op de chemie en de fysica van atmosferen (ook
andere dan deze van de Aarde) en op de fysica van ruimteplasma‟s;
- ontwerpt en bouwt instrumenten om atmosferen en de
ruimteomgeving in kaart te brengen;
- bedient Belgische experimenten aan boord van het Internationale
Ruimtestation (ISS) en andere satellieten;
- neemt deel aan internationale waarnemingsprogramma‟s;
- vergelijkt waarnemingen en computersimulaties om onze kennis te
valideren en te verbeteren;
- zet wetenschappelijke kennis om in diensten ten bate van de
samenleving;
- verspreidt deze kennis via publicaties, webdiensten en promotie naar
het grote publiek.
Meer in het bijzonder bestudeert het Belgisch Instituut voor Ruimteaëronomie
de stratosfeer van de Aarde en kijkt daarbij o.a. naar de
ozonvermindering en daaraan verbonden belangrijke factoren.
Veranderingen op lange termijn worden geëvalueerd en technieken voor
voorspelling worden ontwikkeld.
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie bestudeert ook de chemie van
de aardse troposfeer, met de nadruk op natuurlijke en door de mens
veroorzaakte emissies van gassen, hun relatie tot de luchtkwaliteit en de
evolutie van broeikasgassen. Ook chemische weersvoorspellingen worden
ontwikkeld.
ACV Openbare Diensten 28

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie onderzoekt de zonnestraling
en zijn penetratie tot op het oppervlak van de Aarde en andere planeten. Het
brengt de lange-termijnveranderingen in kaart van de UV-straling. Het
Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie draagt bij tot het onderzoek van
planetaire atmosferen, in het bijzonder die van Mars en Venus.
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie heeft uitgebreide expertise op
het gebied van het dynamische gedrag van de buitenste grens van de
magnetosfeer, die reageert op de variërende zonnewind.
Daarnaast levert het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie ook
producten en diensten die beantwoorden aan de behoeften van de
gebruikersgemeenschap:
- de UV-index voor het publiek;
- de beoordeling van de toestand van de atmosfeer ter ondersteuning
van de beleidmakers;
- de voorspelling van geaccumuleerde stralingsdosis voor de ruimteindustrie.
De diensten met betrekking tot de aardatmosfeer omvatten voorspellingen
van het stratosferisch ozon, globale analyses en voorspellingen van de
luchtkwaliteit, waarschuwingen voor de aanwezigheid van vulkanische
uitstoot, de validatie van satellietgegevens en het monitoren van
troposferische uitstoot.
Op het gebied van ruimteweer concentreert het Belgisch Instituut voor
Ruimte-aëronomie zich op de ioniserende ruimtestraling en zijn uitwerkingen.
Verder biedt het BIRA ondersteuning en infrastructuur aan wetenschappelijke
teams om ruimte-experimenten voor te bereiden, te ontwikkelen en te
bedienen.
Het organogram van het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie is
vastgelegd bij ministerieel besluit van 25 februari 2010 (B.S. van 9 maart
2010).
Contacten:
Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie
Ringlaan 3
1180 Brussel
Tel: +32 (0)2 373 04 04
www.aeronomie.be
ACV Openbare Diensten 29

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.4 HET KONINKLIJK BELGISCH INSTITUUT VOOR NATUURWETENSCHAPPEN
3.4.1 HET KONINKLIJK BELGISCH INSTITUUT VOOR NATUURWETENSCHAPPEN
In 1814 opende de stad Brussel een klein natuurhistorisch museum, gevuld
met de verzameling van Karel van Lotharingen, de toenmalige landvoogd van
de Oostenrijkse Nederlanden.
In 1846 werd het museum overgenomen door de Belgische Staat en werd
aldus het Koninklijk Natuurhistorisch Museum van België opgericht.
Via het Museum voor Natuurwetenschappen staat het Instituut voor
Natuurwetenschappen open voor het publiek en vervult daarbij zijn taak van
openbaar nut.
Daarnaast is het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen
(KBIN) een internationaal befaamd centrum waar men aan wetenschappelijk
onderzoek doet.
In feite vormt het Museum voor Natuurwetenschappen het portaal voor de
kijk op het wetenschappelijk onderzoek dat door het instituut wordt verricht,
een internationaal befaamd onderzoekscentrum waar het deel van uitmaakt.
In het Instituut voor Natuurwetenschappen is ook de Belgische Geologische
Dienst onder gebracht.
Het Instituut telt kilometers rekken met ongeveer 36 miljoen stukken: 15
miljoen insecten en ongeveer 9 miljoen andere recente ongewervelden
(vooral weekdieren).
Blikvanger in het museum zijn de 30 complete exemplaren van de
Iguanodons van Bernissart. Verder: de Mammoet van Lier (het grootste
mammoetskelet van België), het oudste gekend wiskundig voorwerp (het
Ishango-beentje), de Neanderthalers van Spy en enkele walvissenachtigen.
Het museum is als volgt onderverdeeld:
1° DE INSECTENZAAL (ENTOMOLOGIE)
Deze verzameling bevat ongeveer 15.000.000 exemplaren die tot de meeste
orden behoren.
Deze verzamelingen werden tijdens de eerste helft van de 19e eeuw
begonnen en bestaan nu, buiten de “klassieke” exemplaren, uit
tienduizenden typen. Deze typen zijn uniek en hebben een onschatbare
wetenschappelijke waarde. Ze vertegenwoordigen de ene of de meerdere
exemplaren die hebben bijgedragen om een soort te bepalen.
ACV Openbare Diensten 30

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
2° DE AFRIKAANSE VISSEN
3° DE COLEOPTERA STAPHYLINIDAE EN DE BIOGEOGRAFIE
4° DE MIJTENVERZAMELING VAN PROF. J.-C. LIONS
5° DE WALVISSENZAAL
De oorsprong van deze verzameling gaat terug tot 1860 toen tijdens
graafwerken voor de uitbreiding van de haven van Antwerpen een groot
aantal fossiele walvissenachtigen blootgelegd werd, met een ouderdom
variërend van 3 tot 8 miljoen jaar. Deze skeletten werden aangekocht en
uitgebreid met skeletten van hedendaagse walvissenachtigen. De collectie
bevat onder andere het skelet van een zeer zeldzame dwergwalvis.
6° DE MINERALENZAAL (MINERALOGIE) MET EEN COLLECTIE VAN :
- 25.000 specimens uit het buitenland;
- 5.000 mineralen die een beeld geven van de Belgische vindplaatsen,
waaronder 16 specimens die voor het eerst in België werden ontdekt
en beschreven;
- de tweelingkristallen van de Drugman-verzameling;
- 500 geslepen edelstenen;
- 123 meteorieten, waaronder de drie die in België werden gevonden,
en kostbare stalen van maanstenen.
Bovendien bestaat er een reserve van ettelijke duizenden mineralen bestemd
voor uitwisselingen met andere musea. De collectie bevat 3200 verschillende
soorten ('meer dan 80% van de soorten die wereldwijd werden beschreven),
van honderden variëteiten en van 18 holotypes (dit zijn specimens die zijn
gebruikt om een soort te definiëren).
7° DE IGUANODONS VAN BERNISSART
In 1878 vond men in een koolmijnschacht van Bernissart dertig bijna
volledige skeletten van een toen nieuwe dinosauriërsoort. Die werd prompt
Iguanodon bernissartensis genoemd.
In de mijnschacht vond men verder ongeveer 3000 vissen, die in moerassen
leefden; een salamander; zes zoetwaterschildpadden; vier krokodillen (onder
meer de zeer zeldzame Bernissartia fagesii, een krokodil van amper 60 cm.);
een vleugelfragment van een cicade; enkele dennenappels; hout; vele varens
en 280 coprolieten (fossiele uitwerpselen). Een deel hiervan wordt in het
museum uitgestald.
ACV Openbare Diensten 31

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
8° DE SCHELPENZAAL (MALACOLOGIE)
Er zijn meer dan 1.000 soorten schelpen tentoongesteld. De volledige
verzameling telt meer dan 9.000.000 exemplaren en behoort tot de drie
grootste van de wereld. Een groot deel van deze verzameling is afkomstig
van de collectie van Philippe Dautzenberg.
9° DE BIBLIOTHEEK
Deze bevat meer dan 150.000 boeken en tijdschriften, meer dan 15
kilometer lang; verder nog de carthotheek met 35.000 kaarten van
verschillende cartografische disciplines.
De wetenschappelijke onderzoeksactiviteiten betreffen voornamelijk de
biologie, inzonderheid : de paleontologie, de zoölogie, de antropologie en de
prehistorie, alsook de mineralogie en de sedimentologie. Het onderzoek in
de zoölogie omvat vooral de systematiek in ruime zin, de populatiedynamica,
de ecologie en het natuurbehoud.
De bekende eenheid : “ Beheer van het Mariene Ecosysteem” coördineert de
activiteiten van het oceanografisch onderzoeksschip “Belgica” van de
Belgische Marine en is ook belast met luchttoezicht van zeevervuiling door
schepen.
Deze activiteiten kaderen in de studie op wereldvlak over de biologische
diversiteit.
Het organogram van het Koninklijk Belgisch Instituut voor
Natuurwetenschappen is vastgesteld bij ministerieel besluit van 23 juli 2009
(B.S. van 31 augustus 2009).
Contacten:
Koninklijk Belgisch Instituut
voor Natuurwetenschappen
Vautierstraat 29
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 627 42 11
Fax: +32 (0)2 646 44 33
www.natuurwetenschappen.be
ACV Openbare Diensten 32

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.4.2 DE BELGISCHE GEOLOGISCHE DIENST
Met het koninklijk besluit van 2 augustus 2002 (B.S. van 12 september 2002)
wordt de Belgische Geologische Dienst overgedragen van het Ministerie van
Economische Zaken naar het Instituut voor natuurwetenschappen. Daar
wordt deze dienst het zevende departement onder de naam "Belgische
Geologische Dienst".
De Belgische Geologische Dienst heeft een tweeledige opdracht : een
dienstverlening aan het publiek door het bijhouden van een gegevensbank
toegankelijk voor het publiek in het kader van het “Geo-Informatiecentrum”
en het organiseren van onderzoeksprojecten kaderend in de opdracht :
"Onderzoek en Ontwikkeling".
Deze opdracht wordt voornamelijk ingevuld door de volgende activiteiten van
het Geo-Informatiecentrum : het bijhouden van een gegevensbank over de
ondergrond van België en het continentaal plat, de exploitatie van het
documentatiecentrum dat 70.000 handboeken en tijdschriften en meer dan
11.000 geologische kaarten omvat, het verlenen van geo-informatie en
technische bijstand aan openbare instellingen alsook aan particulieren,
meewerken aan studies inzake milieu en natuurlijke rijkdommen, het
uitgeven van wetenschappelijke publicaties en de bescherming en valorisatie
van het geologisch patrimonium van België.
De opdracht van onderzoek en ontwikkeling wordt voornamelijk ingevuld
door de medewerking aan onderzoeksprogramma's in de voornaamste
domeinen van de geologie door samenwerking met de Gewesten, met
universiteiten en wetenschappelijke Instituten, de herziening van de
geologische kaart in samenwerking met de Gewesten, de deelname aan
internationale en Europese wetenschappelijke programma‟s en aan de
werkzaamheden van de Nationale Commissies voor stratigrafie en aan NFWO
contactgroepen.
Contacten:
Belgische Geologische Dienst
Jennerstraat 13
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 788 76 00
Fax: +32 (0)2 647 73 59
www.natuurwetenschappen.be/geology
ACV Openbare Diensten 33

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.4.3 DE BEHEERSEENHEID VAN HET MATHEMATISCH MODEL VAN DE NOORDZEE EN
HET SCHELDE-ESTUARIUM
De Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee en het
Schelde-estuarium, (BMM), is een departement van het Koninklijk Belgisch
Instituut voor Natuurwetenschappen.
De BMM bestudeert de ecosystemen van de Noordzee door middel van
mathematische modelleringtechnieken, met de bedoeling om een beter
inzicht te verwerven in die ecosystemen en om voorspellingen te kunnen
maken.
De BMM verzamelt gegevens die nodig zijn om de toestand van het mariene
milieu te evalueren en om de mathematische modellen te valideren en aan te
passen.
Verder vertegenwoordigt de BMM België in diverse intergouvernementele
Conventies inzake de bescherming van het mariene milieu.
De BMM werkt ook de Belgische standpunten uit die verdedigd moeten
worden en de toepassing van de genomen beslissingen. Dit gebeurt onder
het gezag van de Minister die het milieubeleid onder zijn bevoegdheid heeft.
De BMM bestaat uit een team van een zestigtal mensen die er alles aan doen
om de kennis van de Noordzee te verbeteren en om wetenschappelijke
mariene diensten aan te bieden.
Contacten:
Beheerseenheid van het Mathematisch Model
van de Noordzee en het Schelde-estuarium
Gulledelle 100
1200 Brussel (St. Lambrechts-Woluwe)
Tel.: +32 (0) 2 773 21 11
Fax : +32 (0) 2 770 69 72
www.mumm.ac.be
ACV Openbare Diensten 34

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.5 HET KONINKLIJK INSTITUUT VOOR HET KUNSTPATRIMONIUM
Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) werd in 1948
opgericht met de bedoeling het artistieke en culturele erfgoed van België te
bestuderen en te conserveren. Het is een federale wetenschappelijke
instelling die tevens een onderzoeks- en dienstverlenende functie naar het
publiek toe heeft.
Deze opdracht wordt concreet vormgegeven door :
- het samenstellen van een inventaris van de werken op fotografische
of numerieke drager;
- het beheer van de documentaire, wetenschappelijke en technische
gegevens in verband met het kunstpatrimonium;
- de valorisatie en de verspreiding op nationaal en internationaal vlak
van de wetenschappelijke gegevens;
- onderzoek over de Belgische kunst, de materialen en technieken
gebruikt in de kunst en de kunstnijverheden;
- de controle op en de ontwikkeling van conserveringsmaterialen en -
technieken;
- het behoud en de behandeling van het bezit en door de ondersteuning
van initiatieven die in dit verband genomen worden;
- de actieve deelname aan nationale en internationale
wetenschappelijke projecten en bijeenkomsten.
De geschiedenis van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium
vangt aan in 1900, het jaar waarin de Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis een fotografisch atelier oprichten.
Als reactie op de Duitse overheersing en vanwege de vernielingen aangericht
door de gevechten tijdens de Tweede Wereldoorlog, wordt er een
fotografische inventaris opgesteld van het Belgisch kunstpatrimonium.
Tussen 1941 en 1945 worden er zo'n 160.000 opnamen verwezenlijkt. Na de
oorlog kunnen deze foto's helpen bij het herstellen van beschadigd erfgoed
en in bepaalde gevallen zijn ze zelfs de enige getuigen van vernietigde
kunstwerken.
ACV Openbare Diensten 35

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Na de oorlog wordt met een besluit van de Regent van 24 juni 1948 het
Centraal Iconografisch Archief van Nationale Kunst en het Centraal
Laboratorium der Belgische Musea (ACL) opgericht. Deze nieuwe instelling
legt zich officieel toe op de inventarisatie, de wetenschappelijke studie en de
conservatie van kunstwerken, en dit voor het hele land. Sindsdien volgen
belangrijke restauraties van bekende kunstwerken.
Het Koninklijk Besluit van 17 augustus 1957 maakt van het Centraal
Laboratorium der Belgische Musea het Koninklijk Instituut voor het
Kunstpatrimonium, een van de tien federale wetenschappelijke instellingen.
De multidisciplinaire aanpak die van bij aanvang werd gehanteerd, wordt
uiteindelijk erkend. Kunsthistorici, fotografen, chemici, fysici en restaurateurs
worden verenigd met een gemeenschappelijke opdracht: de inventarisatie,
studie en conservatie van het artistieke patrimonium van het land.
Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium verhuist in 1962 naar een
nieuw gebouw, het eerste ter wereld dat speciaal werd ontworpen om er alle
disciplines die met de conservatie van het artistiek patrimonium te maken
hebben, in onder te brengen. Delen van het gebouw zijn nu geklasseerd.
Het Tweede Vaticaans Concilie brengt liturgische veranderingen met zich
mee waardoor een gedeelte van het kerkelijk meubilair verloren dreigt te
gaan. Daarom geven de Ministers van Cultuur, het Koninklijk Instituut voor
het Kunstpatrimonium de opdracht een Fotorepertorium van het meubilair
van de Belgische bedehuizen op te stellen. Bij de inventarisatie in de 222
kantons van het land worden zo'n 250.000 opnamen gemaakt.
Door de kleine monsters die men mag nemen van draden op de achterzijde
van de wandtapijten van de stad Doornik, ontwikkelt zich geleidelijk het
onderzoek naar natuurlijke kleurstoffen, tot in 1969 het atelier voor de
conservatie van textiel wordt opgericht.
In de jaren '80 doet men in de laboratoria systematisch onderzoek naar de
versteviging van steenachtige materialen, hun bescherming tegen zure
regen, het gebruik van waterafstotende middelen en reinigingsmethoden. De
methode van radiokoolstofdatering wordt verder ontwikkeld en verfijnd.
In 1983 wordt een diepgaand onderzoek gevoerd naar de conservatie van
leder en perkament waarbij het atelier voor leder en perkament geleidelijk
aan vorm krijgt.
Het koninklijk besluit van 31 december 1986 brengt de nationale
wetenschappelijke instellingen waarvan het Koninklijk Instituut voor het
Kunstpatrimonium er één is, onder bij de Staatsdiensten met Gescheiden
Beheer onder de bevoegdheid van de twee Ministers van Nationale
Opvoeding.
ACV Openbare Diensten 36

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
In 1994 worden de wetenschappelijke en culturele instellingen zoals het
Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium ondergebracht bij de
Diensten van de Eerste Minister: de Federale Diensten voor
Wetenschappelijke, Technische en Culturele Aangelegenheden (DWTC),
onder de voogdij van de Minister van Wetenschapsbeleid.
Een belangrijke gebeurtenis in november 2007 is de verhuis van de fototheek
van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. Het fotoarchief krijgt
een plaats in de kelder en wordt daar bewaard in optimale omstandigheden.
Hierdoor kan de bibliotheek naar de eerste verdieping verhuizen, waar er
meer plaats is dan in het huidige lokaal op de derde verdieping.
Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium heeft als opdracht het
artistieke en culturele erfgoed van het land te bestuderen en te bewaren.
Organisatorisch omvat het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium
drie departementen:
- het departement Documentatie staat in voor de inventaris en fotoateliers,
de databanken, de valorisatie en de communicatie;
- het departement Laboratoria staat in voor de materialen en de
technieken, de methodologie van de conservatie en van de
monumentenzorg;
- het departement Conservatie-restauratie staat in voor de schilderijen, de
beeldhouwkunst en de kunstambachten.
Deze drie departementen verenigen kunsthistorici, fotografen, chemici, fysici
en conservatoren-restaurateurs. Door de confrontatie van hun bevindingen
kunnen relevante gegevens worden samengebracht en werken vanuit
verschillende invalshoeken worden bestudeerd : hun samenstelling, evolutie,
de veroudering van de gebruikte materialen en de middelen om dit tegen te
gaan. Elke restauratiebehandeling is gebaseerd op een dergelijke diepgaande
voorstudie.
Het organogram van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium is
vastgelegd bij ministerieel besluit van 29 september 2009 (B.S. van 9
oktober 2009).
Contacten:
Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium
Jubelpark 1
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 739 67 11
www.kikirpa.be
ACV Openbare Diensten 37

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.6 HET KONINKLIJK METEOROLOGISCH INSTITUUT VAN BELGIË
Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) is een Belgische
federale instelling, die wetenschappelijk onderzoek verricht over het weer, en
informatie hierover verleent aan diverse organisaties.
Oorspronkelijk was het Koninklijk Meteorologisch Instituut, als een van de
weinige meteorologische diensten in Europa, een onderdeel van een
sterrenwacht: de Koninklijke Sterrenwacht van België. Op 31 juli 1913 werd
het KMI een autonome instelling onder haar huidige naam.
Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België levert tegenwoordig
weerberichten aan nieuwszenders en werk(t)en sommige weermannen bij
het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België. Sabine Hagedoren en
Frank Deboosere kregen er een opleiding. Sinds 1833 worden alle gegevens
over het weer bijgehouden.
Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België heeft als opdracht de
activiteiten van wetenschappelijk onderzoek en de opdrachten van openbare
dienst te verzekeren op het gebied van de wetenschappen van de atmosfeer,
van de geofysica, de klimatologie, de hydrologie, het geomagnetisme en de
magnetohydrodynamica.
De meteorologie omvat de voortdurende studie van de verschijnselen die
zich voordoen in de aardse atmosfeer en is hoofdzakelijk de fysica, de
scheikunde en de dynamica van de atmosfeer op macro-, meso- of
microschaal. Zij omvat ook de rechtstreekse effecten van de atmosfeer op
het oppervlak van continenten en oceanen, op de elektromagnetische en
akoestische golven, alsook op sommige verschijnselen van buitenaardse
oorsprong. Zij stelt vooral belang in de actuele situatie van de atmosfeer en
door het systematisch archiveren van de gegevens en de fysische modellen
die zij kan opstellen, is zij de basis zelf van de klimatologie en de hydrologie.
Het organogram van het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België is
vastgelegd bij ministerieel besluit van 17 februari 2010 (B.S. van 24 februari
2010).
Contacten:
Koninklijk Meteorologisch Instituut van België
Ringlaan 3
1180 Brussel
Tel.: +32 (0)2 373 06 11
www.meteo.be
ACV Openbare Diensten 38

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.7 HET KONINKLIJK MUSEUM VOOR MIDDEN-AFRIKA
Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) scoort hoog op de
ranglijst van wetenschappelijk onderzoek over Midden-Afrika en is een van
de federale wetenschappelijke instellingen van België. Het is gelegen in
Tervuren, aan de Leuvensesteenweg. De publieke tentoonstellingen spitsen
zich toe op Centraal-Afrika.
Het hoeft geen betoog dat het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika
uitzonderlijke collecties omvat. Zo beschikt het onder andere over 's werelds
rijkste en zeer beroemde verzameling etnografische voorwerpen uit Centraal-
Afrika en over het volledige archief van de ontdekkingsreiziger Henry Morton
Stanley. De wetenschappers werken in vijf verschillende domeinen : culturele
antropologie, zoölogie, geologie, geschiedenis en land- en
bosbouweconomie. Verder zijn er verschillende wetenschappelijke
databanken voor het publiek toegankelijk. Zo beheert Metafro InfoSys een
enorme metadatabank die een catalogus van gegevensbronnen over
Centraal-Afrika bevat.
De wetenschappers werken in vijf verschillende domeinen:
- culturele antropologie;
- zoölogie;
- geologie;
- geschiedenis;
- land- en bosbouweconomie.
Het huidige museum dankt zijn ontstaan aan een tijdelijke tentoonstelling die
in 1897 haar deuren opende als koloniaal luik van de Wereldtentoonstelling
in Brussel. De drijvende kracht achter dit initiatief was Leopold II. Voor deze
tentoonstelling werd het Paleis der Koloniën gebouwd.
Een jaar na de tentoonstelling kreeg dit tijdelijk evenement een permanent
karakter en ontstond het 'Musée du Congo', dat naast een museale ook een
wetenschappelijke opdracht vervulde. De collecties groeiden zo snel aan dat
Leopold II al in 1902 besliste om een groter museum te laten bouwen en in
1904 begon men met de bouw ervan.
Het huidige museumcomplex bestaat uit vijf gebouwen. Het centraal gelegen
hoofdgebouw biedt onderdak aan de permanente tentoonstellingen en is
125m lang en 75m breed. De voorgevel werd naar het voorbeeld van de
neoclassicistische Franse praalpaleizen ingericht. Aan de rechterzijde van dit
imposante gebouw bevindt zich het directiepaviljoen, aan de linkerzijde het
Stanleypaviljoen, waar het volledige Stanleyarchief is in ondergebracht.
In het Koloniënpaleis en in het CAPA gebouw huizen verschillende
wetenschappelijke departementen.
ACV Openbare Diensten 39

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Meer dan honderd jaar na zijn ontstaan is het Koninklijk Museum voor
Midden-Afrika uitgegroeid tot een interculturele ontmoetingsplaats en een
internationaal wetenschappelijk onderzoekscentrum. Volgens de
opdrachtverklaring van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika is deze
instelling een wereldcentrum voor onderzoek en voor de verspreiding van
kennis inzake het verleden en heden van samenlevingen en natuurlijk milieus
in Afrika.
De voorwerpen en dieren die in het hoofdgebouw zijn tentoongesteld
vormen minder dan 5 % van de totale museumverzameling. Het
departement Afrikaanse Zoölogie telt meer dan 10.000.000 specimens,
waaronder 6.000.000 insecten en 600.000 vissen.
De etnografieverzameling kan bogen op 180.000 etnografica waarvan 1.600
in de tentoonstellingszalen. De afdeling etnomusicologie beheert 8.000
muziekinstrumenten en 2.500 uren opnamen van traditionele muziek uit
subsaharisch Afrika, inzonderheid Centraal-Afrika, waarvan de oudste
teruggaan tot 1910. Het Xylarium bevat meer dan 56.000 houtstalen. Meer
dan 500.000 films en foto's worden bewaard in de filmotheek en fototheken.
Het departement Geschiedenis beheert tot slot duizenden historische
objecten en ettelijke kilometers archiefdocumenten.
In de voorbije jaren plaatste het Museum zich herhaaldelijk in de kijker met
een aantal opmerkelijke tentoonstellingen. Het nieuwe beleid inzake tijdelijke
tentoonstellingen richt zich op de valorisatie van de eigen museumcollectie
en het hieraan verbonden wetenschappelijk onderzoek en op het ontvangen
van externe tentoonstellingen. De dienst educatie en cultuur organiseert
activiteiten voor kinderen, jongeren en volwassenen die een verhelderende
interdisciplinaire kijk op Afrika bieden.
Het organogram van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika is vastgelegd
bij ministerieel besluit van 2 september 2009 (B.S. van 24 september 2009).
Contacten:
Koninklijk Museum voor Midden-Afrika
Leuvensesteenweg 11
3080 Tervuren
Tel.: +32 (0)2 769 52 11
www.africamuseum.be
ACV Openbare Diensten 40

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.8 DE KONINKLIJKE MUSEA VOOR KUNST EN GESCHIEDENIS
3.8.1 WELKE ZIJN HET?
De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis omvatten:
- het Jubelparkmuseum;
- de Hallepoort;
- de Musea van het Verre Oosten;
- en het Muziekinstrumentenmuseum.
3.8.2 HET JUBELPARKMUSEUM
Vanaf de 15 e eeuw tot 17 e eeuw werden de diplomatieke geschenken,
aandenken en curiosa van de hertogen van Bourgondië en later van de
Habsburgse aartshertogen tentoongesteld in het Koninklijk Arsenaal, een
grote zaal in de nabijheid van het paleis op de Coudenberg. Daar kwamen de
eerste collecties tot stand die nu zijn ondergebracht in de Koninklijke Musea
voor Kunst en Geschiedenis. In 1794 werd een groot aantal van de
kunstschatten en objecten getransporteerd naar de keizerlijke musea in
Wenen.
Om zijn onafhankelijkheid in historisch perspectief te plaatsen werd in 1835
door de jonge Belgische Staat het “Musée d'Armes anciennes, d'Armures,
d'Objets d'Art et de Numismatique” opgestart. De verzamelingen werden
ondergebracht in het Nijverheidspaleis, de huidige linkervleugel van de
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België.
De instelling, die de naam “Musée royal d'Armures, d'Antiquités et
d'Ethnologie” kreeg, verhuisde zijn collecties naar de Hallepoort.
De verzamelingen breidden zich vlug uit dankzij belangrijke legaten en toen
de Hallepoort te klein werd om er het voortdurend toenemende aantal
voorwerpen in onder te brengen, werd beslist om de collecties te splitsen.
In 1889 werden de voorwerpen van de klassieke Oudheid overgebracht naar
het Jubelparkpaleis. In 1906 werd de etnografische collectie eveneens naar
daar overgebracht. De verzameling wapens en wapenrustingen bleef in de
Hallepoort.
Het nieuwe museumcomplex in het Jubelpark kreeg de naam „Koninklijke
Musea voor Sier- en Nijverheidskunst‟. In 1912 kregen de musea de nieuwe
naam „Koninklijke Musea van het Jubelpark‟.
ACV Openbare Diensten 41

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Na de oprichting van het Legermuseum in 1922, dat ook in het Jubelpark
werd gehuisvest, werd men verplicht een nieuwe naam te kiezen om
verwarring uit te sluiten. Het werd: „Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis‟, wat in 1926 de officiële naam werd en nog steeds geldt.
Tijdens het interbellum groeiden de collecties aan, de gelden namen toe, er
werden verschillende studiecentra opgericht en verschillende
wetenschappelijke expedities werden georganiseerd.
Met de Tweede Wereldoorlog werden de activiteiten bruusk onderbroken. De
collecties werden in veiligheid gebracht. Onmiddellijk na de oorlog werd met
de grondige reorganisatie van de instelling begonnen. Een hevige brand
legde in 1946 een hele vleugel van het Jubelparkmuseum in de as. Een deel
van de verzamelingen die er hun onderdak hadden, werden daarbij vernield.
De wederopbouw verliep moeizaam en de nieuwe vleugel werd in 1966
ingehuldigd. De werken werden deskundig geleid door diverse
hoofdconservators die elkaar opvolgden en ondertussen zorgden voor de
verdere uitbreiding van de collecties en de voortzetting van de politiek van
reorganisatie en renovatie.
Het Jubelparkmuseum omvat vier grote afdelingen:
- een afdeling nationale archeologie (periode vanaf de prehistorie over
de Gallo-Romeinen tot de Merovingische periode (751 na J.-C.);
- oudheid: het Nabije Oosten, Egypte, Griekenland en Rome;
- niet-Europese beschavingen: Azië (China, Japan, Korea, Zuidoost-
Azië), Amerika (pre-Columbiaanse beschavingen en hedendaagse
traditionele leefgemeenschappen), Oceanië (met indrukwekkende
stukken van het Paaseiland) en de islamitische wereld;
- Europese decoratieve kunsten (van de Middeleeuwen tot de XXste
eeuw met beeldhouwwerken, meubels, wandtapijten, textiel,
kostuums, kant, keramiek, metaal, glas, rijtuigen, film en fotografie).
Het organogram van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis is
vastgelegd bij ministerieel besluit van 17 augustus 2009 (B.S. van 31
augustus 2009).
Contacten:
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
Jubelpark 10
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 741 72 11
www.kmkg-mrah.be
ACV Openbare Diensten 42

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.8.3 DE HALLEPOORT
De Hallepoort is een voormalige stadspoort in Brussel. Het is de plaats bij
uitstek om het publiek te laten kennismaken met het versterkte Brussel van
toen. De poort staat in de Kleine Ring van Brussel, aan het einde van de
Hoogstraat en het begin van de Waterloosesteenweg. Ze werd gebouwd in
1381 en is de enige Brusselse stadspoort die bewaard is gebleven.
Vanwaar de naam "Halle"-poort? Eenvoudigweg omdat reeds in de 14de
eeuw een weggetje van deze poort naar Halle liep, een toen al door de
Brusselaars druk bezocht bedevaartsoord.
Waarschijnlijk omwille van het feit dat ze als gevangenis dienst deed, werd
de poort niet gesloopt en besliste de stad in 1843 om er een wapenmuseum
in te richten. In 1847 werd er het „Musée Royal d'Armures, d'Antiquités et
d'Ethnologie‟ (Koninklijk museum voor wapens, oudheid en volkenkunde) in
gevestigd.
Het gebouw werd gerestaureerd en vergroot voor zijn nieuwe functie,
waarbij het uiterlijk van de poort sterk werd aangepast door onder andere
torens toe te voegen en een neogotisch dak. Na afloop was het gebouw
zowaar een derde hoger geworden!
In 1889 was de collectie van het museum zo gegroeid dat er in de Hallepoort
alleen ruimte voor de wapenverzameling overbleef. De overige collecties
vonden onderdak in het Jubelparkmuseum.
Toen de Hallepoort in 1976 wegens restauratie- en renovatiewerken werd
gesloten werden ook de wapens en de wapenrustingen in het Jubelpark
ondergebracht, ditmaal in het Koninklijk Museum van het Leger en de
Krijgsgeschiedenis.
Op 6 juli 2008 werd het museum heropend na een nieuwe serie
renovatiewerkzaamheden en doet de Hallepoort, als onderdeel van de
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, weer dienst als museum.
Contacten:
Hallepoort
Zuidlaan
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 534 15 18
www.kmkg-mrah.be
ACV Openbare Diensten 43

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.8.4 DE MUSEA VAN HET VERRE OOSTEN
Het Chinees paviljoen, de Japanse toren en het Museum voor Japanse Kunst
vormen samen de Musea van het Verre Oosten.
3.8.4.1HET CHINEES PAVILJOEN
Destijds werden op initiatief van Leopold II het Chinees paviljoen en de
Japanse toren gebouwd die nu unieke getuigen zijn van de toenmalige
fascinatie voor het exotisme.
Om die een authentiek accent te geven, werden zij voorzien van een
bekleding die speciaal in het Verre Oosten werd vervaardigd.
In het Chinees Paviljoen staan belangrijke collecties opgesteld die het
volledige gamma omvatten van de Chinese porseleinproductie gemaakt voor
de Europese markt in de 17de en de 18de eeuw en die werd ingevoerd door
de Oost-Indische compagnieën.
3.8.4.2 DE JAPANSE TOREN
De Japanse Toren werd ingehuldigd in 1905 en het Chinese complex werd
afgewerkt in 1910.
De staat erfde het geheel en gaf het in beheer aan de huidige Koninklijke
Musea voor Kunst en Geschiedenis.
De Japanse Toren herbergt het decoratieve porselein dat voor Europa werd
vervaardigd tussen het midden van de 17de en het midden van de 18de
eeuw, naast Japanse siervoorwerpen die veel bewondering oogstten op de
Wereldtentoonstellingen rond 1900
3.8.4.3 HET MUSEUM VOOR JAPANSE KUNST
Het dienstgebouw van het Chinees Paviljoen was lange tijd gesloten. Op 21
maart 2006 kreeg het, na grondige restauratiewerken, de functie van
Museum voor Japanse Kunst. Daar wordt voortaan de klassieke Japanse
kunst van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis geëxposeerd. De
ruim 12.000 objecten zijn uiteraard nooit alle samen te zien. Aangezien de
meeste voorwerpen te kwetsbaar zijn voor een langdurige blootstelling aan
licht en stof, worden zij in wisselende presentaties tentoongesteld.
Contacten:
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
Van Praetlaan 44
1020 Brussel
Tel.: +32 (0)2 268 16 08
www.kmkg-mrah.be
ACV Openbare Diensten 44

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.8.5 HET MUZIEKINSTRUMENTENMUSEUM
Het Muziekinstrumentenmuseum (MIM) is ondergebracht in het voormalige
warenhuis "Old England" dat een concept is van de architect Saintenoy. Het
is een uniek en prachtig art nouveau-gebouw. Het museum herbergt meer
dan 7000 stukken uit alle windstreken en uit alle tijden.
Op 11 januari 1992 werd het Muziekinstrumentenmuseum van Brussel als
vierde departement toegevoegd aan de Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis. Bij koninklijk besluit erkende de Belgische staat het
wetenschappelijke karakter van de instelling en splitste ze op in twee
afdelingen : de sectie oude muziek en de sectie moderne (19e en 20e eeuw)
en traditionele muziek.
In feite werd het Instrumentenmuseum, zoals het toen heette, al opgericht
op 1 februari 1877, als afdeling van het Koninklijk Muziekconservatorium van
Brussel. Het had een didactische bedoeling : de studenten in contact
brengen met historische instrumenten.
Twee collecties vormden de basis van het Instrumentenmuseum, namelijk:
- de verzameling van de befaamde Belgische musicoloog François-
Joseph Fétis (1784-1871), die in 1872 werd aangekocht door de
Belgische Staat en die bewaard werd in het Koninklijk
Muziekconservatorium;
- de verzameling van een honderdtal Indische instrumenten, die in 1876
door radjah Sourindro Mohun Tagore (1840-1914) geschonken werd
aan koning Leopold.
Het Muziekinstrumentenmuseum is tevens opgevat om te breken met de
traditie van het museum als "heilige bewaarplaats" van voorwerpen uit het
verleden. Het is een waar muziekcentrum waarbij dankzij de nieuwe media
het geheel van de verzamelingen als het ware tot leven komen.
Contacten:
Muziekinstrumentenmuseum
Hofberg 2
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 545 01 30
www.mim.fgov.be
ACV Openbare Diensten 45

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.9 DE KONINKLIJKE MUSEA VOOR SCHONE KUNSTEN VAN BELGIË
3.9.1 WELKE ZIJN HET?
De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) zijn bijna
twee eeuwen oud en bewaren en bestuderen de verzamelingen van circa
20.000 werken. Het gaat om schilderijen, beeldhouwwerken en tekeningen.
De collecties worden op verschillende plaatsen bewaard:
- het Museum voor Oude Kunst;
- het Museum voor Moderne Kunst;
- het Museum Constantin Meunier;
- het Museum Antoine Wiertz;
- en het Magrittemuseum.
3.9.2 HET MUSEUM VOOR OUDE KUNST
Het Museum voor Oude Kunst bewaart kunst uit de 15 de tot de 18 de eeuw.
De voornaamste kunstwerken worden gevormd door de schilderkunst uit de
toenmalige Zuidelijke Nederlanden (met de Vlaamse Primitieven, Bruegel,
Rubens, Jordaens en anderen).
Het Museum voor Oude Kunst is gelegen in de:
Regentschapsstraat 3 te 1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 508 32 11
Fax: +32 (0)2 508 32 32
3.9.2 HET MUSEUM VOOR MODERNE KUNST
Het Museum voor Moderne Kunst richt zich op kunst uit de 19 de eeuw tot
heden. De belangrijkste verzameling vormt de Belgische en Franse
schilderkunst van de 19 de eeuw (met Navez, Ensor, David, Gauguin, Seurat
en anderen) en van de 20 ste eeuw (met Rik Wouters tot hedendaagse trends
met mooie groepen van Magritte en Delvaux en interessante werken van
Dali, Miro en de Chirico.
Het Museum voor Moderne Kunst is eveneens gelegen in de:
Regentschapsstraat 3 te 1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 508 32 11
Fax: +32 (0)2 508 32 32
ACV Openbare Diensten 46

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.9.3 DE MUSEA CONSTANTIN MEUNIER EN ANTOINE WIERTZ
Het Departement voor Moderne Kunst omvat ook het Wiertz- en het
Meuniermuseum, kunstenaarsateliers, die helemaal gewijd zijn aan het werk
van deze belangrijke Belgische kunstenaars uit de 19 de eeuw:
- Antoine-Joseph Wiertz (1806-1865), een kunstenaar uit de Belgische
romantiek;
- Constantin Meunier (1831-1905), een kunstenaar uit het Belgische
realisme.
Het Antoine Wiertzmuseum is gelegen in de:
Vautierstraat 62 te 1050 Brussel
Tel.: +32 (0)2 648 17 18
Het Constantin Meuniermuseum is gelegen in de:
Abdijstraat 59 te 1050 Brussel
Tel. : +32 (0) 648 44 49
3.9.4 HET MAGRITTEMUSEUM
Het Magrittemuseum is geopend op 2 juni 2009 en bevindt zich in het:
Altenloh hotel
Koningsplein 1 te 1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 508 25 11
Het drie verdiepingen tellende museum heeft de grootste collectie van René
Magritte ter wereld.
Het organogram van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België is
vastgelegd bij ministerieel besluit van 1 oktober 2009 (B.S. van 16 oktober
2009).
Contacten :
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
Museumstraat 9
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 508 32 11
www.fine-arts-museum.be
ACV Openbare Diensten 47

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.10 DE KONINKLIJKE STERRENWACHT VAN BELGIË
3.10.1 DE KONINKLIJKE STERRENWACHT VAN BELGIË
Bij de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) zijn de onderzoekers actief
op diverse domeinen van de astronomie: de astronomie, de astrofysica, de
zonnefysica en de geofysica.
Een groot deel van het onderzoek aan de Koninklijke Sterrenwacht van
België bestaat uit fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Het
verzamelen van kennis over specifieke astronomische objecten voldoet aan
de algemene beschavingsvragen over het heelal en het ontstaan ervan en de
evolutie in het algemeen.
Andere disciplines zijn iets meer toepassingsgericht, zoals bepaalde studies
van de aarde (tijd, seismologie, getijden, continentenbeweging …) en de zon
("ruimteweer").
De activiteiten van de Koninklijke Sterrenwacht van België omvatten de
volgende domeinen: de tijd, de Aarde (rotatie, graviteit en getijden), de
planeet Mars, de zon, de kleine planeten en kometen, de evolutie van sterren
en de extra-galactische sterrenkunde.
De educatieve activiteiten van de Koninklijke Sterrenwacht van België
worden uitgevoerd door het Planetarium.
Het organogram van de Koninklijke Sterrenwacht van België is vastgelegd bij
ministerieel besluit van 22 februari 2010 (B.S. van 26 februari 2010).
Contacten:
Koninklijke Sterrenwacht van België
Ringlaan 3
1180 Brussel
Tel.: +32 (0)2 373 02 11
www.observatoire.be
www.planetarium.be
ACV Openbare Diensten 48

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
3.10.2 HET PLANETARIUM
Het Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht van België vormt in feite
het uithangbord van de drie federale wetenschappelijke instellingen die in
Ukkel gevestigd zijn:
- de Koninklijke Sterrenwacht;
- het Koninklijk Meteorologisch Instituut
- en het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie.
Het Planetarium heeft een ingenieus projectieapparaat waarmee de
sterrenhemel natuurgetrouw wordt nagebootst op een koepelvormig scherm
dat met een diameter van 23 meter één van de grootste van Europa is.
De projector werd ontworpen door de firma Zeiss uit Jena en is opgebouwd
uit 119 optische objectieven die de zon, de maan, de planeten en meer dan
8500 sterren projecteren.
Voor iedere plaats op aarde om op het even welk moment wordt de perfecte
sterrenhemel getoond.
De projectiezaal biedt plaats aan 350 mensen.
Contacten:
Planetarium van de
Koninklijke Sterrenwacht van België
Boechoutlaan 10
1020 Brussel
Tel.: +32 (0)2 474 70 60
www.planetarium.be
ACV Openbare Diensten 49

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
4 DE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN VAN DE STAAT DIE
RESSORTEREN ONDER DE MINISTER BEVOEGD VOOR DE VOLKSGEZONDHEID
De wetenschappelijke instellingen van de Staat die
ressorteren onder de Minister bevoegd voor de
Volksgezondheid zijn:
4.1 HET WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID
Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) is eveneens een
federale wetenschappelijke instelling die ontstaan is uit de fusie van het
toenmalige Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie en het Instituut Pasteur
van de Provincie Brabant.
Het Pasteur Instituut van Brabant, aanvankelijk " Antirabies- en
Bacteriologisch Instituut van Brabant" genoemd, werd op initiatief van de
Brabantse Provincieraad op 15 maart 1900 opgericht. De leiding ervan werd
toevertrouwd aan Dr. J. Bordet die in 1920 de Nobelprijs voor Geneeskunde
mocht in ontvangst nemen voor zijn baanbrekend immuniteitsonderzoek.
In 1903 verleende Mevrouw L. Pasteur aan Dr. J. Bordet de toelating om de
instelling "Pasteur Instituut" te noemen.
Oorspronkelijk maakte het Instituut deel uit van het universiteitscomplex aan
het Leopoldpark. Tussen 1982 en 1989 namen alle laboratoria hun intrek in
de nieuwe gebouwen te Ukkel-Verrewinkel, op ongeveer 10 km van het
centrum van Ukkel.
Op 1 januari 1995, ten gevolge van de splitsing van de Provincie Brabant,
werd het Instituut overgedragen naar de federale overheid, waar het
momenteel ressorteert onder de bevoegdheid van de Federale
Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en
Leefmilieu.
Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid zorgt eveneens voor
expertise en openbare dienstverlening op het stuk van de volksgezondheid in
België.
Daarnaast speelt het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid een
belangrijke rol bij de vertegenwoordiging van België op het niveau van de
Europese Unie en sommige internationale organisaties, zoals de Wereld
Gezondheidsorganisatie (WGO), de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Raad van Europa, telkens
wanneer het gaat over wetenschappelijke en/of technische aspecten van
volksgezondheid.
ACV Openbare Diensten 50

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
De voornaamste activiteiten van het Wetenschappelijk Instituut
Volksgezondheid betreffen hoofdzakelijk de volgende domeinen:
- de bewaking van overdraagbare en niet-overdraagbare ziekten;
- de analyse van gegevens over het leefmilieu en de gezondheid;
- de nationale referentielaboratoria voor een aantal microbiële agentia;
- de controle van federale productnormen (van o.a. voedsel, vaccins,
geneesmiddelen);
- de risico-evaluatie (van o.a. chemische producten, ggo‟s);
- het leefmilieu en de gezondheid;
- het beheer van het biologische patrimonium (verzamelingen van
stammen van micro-organismen).
Als dienst van de federale overheid beschikt het Wetenschappelijk Instituut
Volksgezondheid over de rechtspersoonlijkheid, wat een snelle en flexibele
uitvoering van onderzoekscontracten voor derden mogelijk maakt.
Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid heeft een staf van meer dan
500 personen, waarvan een derde wetenschappelijk personeel is.
De voornaamste troeven van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
zijn:
- een niet te onderschatten know-how;
- een lange traditie;
- de co-existentie van talrijke wetenschappelijke disciplines;
- de accreditatie door Beltest volgens de norm ISO 17025;
- de onafhankelijkheid en neutraliteit;
- de beheersautonomie.
Verder ondersteunt het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid het
universitair onderwijs in het kader van doctoraatsscholen, het aantrekken
van doctorandi en het ondersteunen van gespecialiseerde opleidingen.
Contacten :
Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
Juliette Wytsmanstraat, 14
1050 Brussel
Tel.: +32 (0)2 642 51 11
Fax: +32 (0)2 642 50 01
www.iph.fgov.be
ACV Openbare Diensten 51

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
4.2 HET CENTRUM VOOR ONDERZOEK IN DIERGENEESKUNDE EN
AGROCHEMIE
Het Centrum voor Onderzoek in de Diergeneeskunde en de Agrochemie
(CODA) is een Belgische federale instelling waar onderzoek wordt verricht
met het oog op de veilige voedselproductie en de dierengezondheid. Naast
advies en dienstverlening, wordt ook aan fundamenteel onderzoek gedaan.
De oprichting van het Centrum voor Onderzoek in de Diergeneeskunde en de
Agrochemie is het gevolg van een samenloop van omstandigheden in het
eerste decennium van vorige eeuw. Gedurende enkele dagen werd in de
quarantainestallen van de haven van Antwerpen een kudde Zeboe's uit India
ondergebracht die besmet waren met runderpest.
Enige tijd later werden dezelfde stallen gebruikt voor het onderbrengen van
Amerikaanse fokrunderen en ontstond er een zeer hardnekkige vlaag
runderpest. Veertig jaar nadat de ziekte volledig van de Europese bodem
was verdwenen, maakte de runderpest in 1920 een grote comeback in onze
regio.
Dit ongelukkige voorval toonde duidelijk aan hoe noodzakelijk een Belgisch
laboratorium bleek te zijn, dat in staat was om snel diagnoses te stellen. Om
de gezondheid van de dieren en de volksgezondheid te kunnen waarborgen,
werd in 1930 de oprichting van een dergelijk laboratorium realiteit. In 1957
werd dit laboratorium „Nationaal Instituut voor Diergeneeskundig Onderzoek‟
(NIDO) genoemd.
Daarnaast vond het „Instituut voor Scheikundig Onderzoek‟ (ISO) zijn
oorsprong in een laboratorium dat in 1912 werd opgericht binnen het
departement Economie van het Belgische Congomuseum. Dit laboratorium
werd in 1928 bij koninklijk besluit bekrachtigd als „Laboratorium voor
scheikundig en onialogisch onderzoek van Belgisch Congo' binnen het
Ministerie van Koloniën.
De activiteiten waren vooral gericht op het voornamelijk scheikundig
onderzoek van grondstoffen van de kolonie.
Na de onafhankelijkheid van Congo werd het laboratorium ondergebracht bij
de Directie voor landbouwkundig onderzoek van het Ministerie van Landbouw
. Haar missie bevatte de studie naar agrochemische problemen en sinds de
jaren 70 werd daaraan de leefmilieuproblematiek toegevoegd.
Tenslotte fusioneerden het „Nationaal Instituut voor Diergeneeskundig
Onderzoek‟ (NIDO) en het „Instituut voor Scheikundig Onderzoek‟ (ISO) in
1997.
ACV Openbare Diensten 52

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie is een
federale wetenschappelijke instelling waarvan de kernactiviteiten bestaan uit:
- wetenschappelijk onderzoek;
- wetenschappelijke adviezen van deskundigen;
- dienstverleningen.
Dit alles met betrekking tot :
1° Diergeneeskundige activiteiten:
epidemische, endemische en opduikende overdraagbare ziekten bij dieren;
zoönosen en opduikende infectieziekten die de volkgezondheid bedreigen;
epidemiologie: bewaking, risicoanalyse en moleculaire epidemiologie.
2° Agrochemische activiteiten:
contaminanten, evenals de kwaliteit van het leefmilieu in het kader van een
veilige voedselproductie.
Het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie levert ook
een bijdrage via wetenschappelijk onderzoek, deskundig advies en
dienstverlening voor een proactief beleid op gebied van de veiligheid van de
voedselproductie, de gezondheid van dieren en de openbare gezondheid op
federaal en internationaal niveau.
Er wordt ook ondersteuning gegeven bij de voorbereiding van het beleid van
de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en het Federaal Agentschap
voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV).
Het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie is
administratief verbonden aan de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid,
Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu en ressorteert onder de
voogdij van de Minister van KMO's en Zelfstandigen, Landbouw en
Wetenschapsbeleid.
De centrale zetel van het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en
Agrochemie bevindt zich te Ukkel waar ook de diergeneeskundige laboratoria
zijn gevestigd.
De agrochemische laboratoria bevinden zich in Tervuren en het
experimenteel centrum bevindt zich in Machelen.
Het referentielaboratorium voor infectueuze dierlijke ziekten van het Centrum
voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie in Ukkel omvat:
1° circa 3.800 m² laboratoria van inperkingsniveau 2 (Biosafety level 2) voor
de identificatie van infectueuze endemische ziekten en van BSE;
ACV Openbare Diensten 53

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
2° circa 2.150 m² laboratoria van inperkingsniveau 3 (Biosafety level 3)
omvattende:
- referentielaboratoria voor mond- en klauwzeer en blaasziekten,
vakenspestvirus, influenza en andere vogelvirussen alsook voor sterk
pathogene bacteriële ziekten (pest, miltvuur, brucellose, tubercullose,
tularemie,...);
- een bacteriologielaboratorium voor de differentiatie van opkomende
risico's (nieuwe infectueuze ziekten, bioterrorisme).
3° circa 3.600 m² proefdierenverblijven van inperkingsniveau 3 (Biosafety
level 3) voor kleine laboratoriumdieren, gevogelte maar ook herkauwers en
varkens (Machelen).
Het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie beschikt
eveneens over een specifieke infrastructuur waarmee de impact van
klimaatsveranderingen en wijzigingen van de samenstelling van de atmosfeer
op de kwaliteit van de veiligheid van plantaardige producten kunnen worden
bestudeerd.
Contacten :
CODA-CERVA Ukkel
Groeselenberg 99
1180 Brussel
Tel.: +32 (0)2 379 04 00
Fax : +32 (0)2 379 04 01
CODA-CERVA Tervuren
Leuvensesteenweg 17
3080 Tervuren
Tel.: +32 (02) 769 22 00
Fax: +32 (2)769 23 05
www.var.fgov.be
Bron : CODA-CERVA
ACV Openbare Diensten 54

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
5 DE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN VAN DE STAAT DIE RESSORTEREN
ONDER DE MINISTER BEVOEGD VOOR DE LANDBOUW
De wetenschappelijke instellingen van de Staat die
ressorteren onder de Minister bevoegd voor de Landbouw:
5.1 DE NATIONALE PLANTENTUIN VAN BELGIË
Oorspronkelijk was er tot voor de Franse Revolutie slechts één botanische
tuin in België, deze van de Katholieke Universiteit Leuven. De Oostenrijkse
keizer Jozef II bracht de Leuvense Universiteit over naar Brussel in 1788 en
daarmee werden ook plannen gemaakt om een botanische tuin te stichten
ten zuiden van de stad.
Pas tijdens de Franse Revolutie werd er werkelijk een Brusselse plantentuin
opgericht, waarschijnlijk om de verzameling van het Hof van Nassau te
redden (1796). Deze tuin was gelegen op de 'Hofberg' en werd door de
eerste directeur vanaf 1797 'Le Jardin Botanique de Bruxelles‟ genoemd. De
verzameling werd sindsdien uitgebreider.
In 1826, tijdens de Nederlandse overheersing, moest de tuin wijken voor de
grote industriële tentoonstelling van 1830. Op deze plaats werd later de
huidige Koninklijke Bibliotheek gebouwd.
Om de verzamelingen van de 'Hofberg'-tuin te redden werd de n.v.
'Koninklijke maatschappij van kruid-, bloem- en boom-kwekerije der
Nederlanden‟ opgericht. Deze maatschappij bouwde een nieuwe botanische
tuin uit in het, toen nog, landelijk gebied tussen het huidige Rogierplein en
de Schaarbeekse Poort (nu: ter hoogte van de Kruidtuin). De inhuldiging van
het nog steeds bestaande neoclassisistische gebouw gebeurde in september
1829.
De activiteiten van deze naamloze vennootschap waren in de eerste plaats
van economische aard. Er werd veel belang gehecht aan de ontwikkeling van
een band met de kolonies der Nederlanden (Oost-Indië, nu Indonesië, ...).
De Belgische onafhankelijkheidsstrijd was nefast voor de financiële toestand
van de maatschappij. Er werd bovendien aanzienlijke schade berokkend aan
de serres waarin de Nederlandse troepen zich verschanst hadden.
ACV Openbare Diensten 55

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Na de Belgische Omwenteling, werd de naam van de maatschappij gewijzigd
in 'Société Royale d'Horticulture de Belgique' (1837). De financiële problemen
bleven echter voortduren; zelfs de opbrengsten van de verkoop van gronden
voor de bouw van het Brusselse Noordstation konden niet baten. In 1870
kocht de Belgische Staat de tuin en het gebouw. De 'Jardin botanique de
l'Etat / Rijksplantentuin' was geboren.
Vanaf dat ogenblik was de hoofdopdracht wetenschappelijk onderzoek in
plantkunde en tuinbouw. Vanaf het einde van de 19de eeuw werd veel
aandacht geschonken aan de Flora van Midden-Afrika. Dit werd nog versterkt
door de intergratie van het herbarium van het toenmalige 'Kongomuseum'
(nu „Koninklijk Museum voor Midden-Afrika‟ te Tervuren) in de collecties van
de Plantentuin.
De collecties van de Plantentuin werden steeds omvangrijker terwijl de
beschikbare ruimte in een intussen verstedelijkte omgeving steeds geringer
werd.
De bouw van de ondergrondse verbinding tussen de treinstations Noord en
Zuid zorgde voor een bijkomende verkleining.
Deze keer werd voor een oplossing gezorgd: in 1938 kocht de Belgische
Staat van de koninklijke familie het Domein van Bouchout. Vanaf 1 januari
1939, kwam het goed ter beschikking om er de „Jardin Botanique de l'Etat /
Rijksplantentuin‟ te vestigen.
Het Domein van Bouchout ligt in de gemeente Meise, bij Brussel en is
vandaag 92 ha groot. Het bestaat uit de omringende landerijen van het
kasteel van Meise en het kasteel van Bouchout, door Koning Leopold II voor
zijn zus Charlotte, de Keizerin van Mexico, in één landgoed verenigd.
Reeds in 1939 werden de eerste gebouwen en kweekkassen opgericht en
verhuisden de eerste planten van Brussel naar Meise.
De Tweede Wereldoorlog vertraagde de verdere overbrenging, maar na de
oorlogsjaren werden de activiteiten hervat.
De bouw van het grote „Plantenpaleis‟ begon in 1947.
In 1967 veranderde de officiële naam van het instituut in 'Nationale
Plantentuin van België / Jardin Botanique National de Belgique'. Het gebouw
dat onderdak biedt aan het herbarium en de bibliotheek werd voltooid in de
jaren zestig. Het herbarium breidde zo snel uit dat er tussen 1985 en 1987
een nieuwe vleugel werd opgetrokken. Hierin werd het departement
Cryptogamen (Bryophyten en Thallophyten) met bijbehorende mycologische,
bryologische en phycologische collecties ondergebracht.
ACV Openbare Diensten 56

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Heel de geschiedenis door zijn levende collecties, het herbarium maar ook de
output van het wetenschappelijk onderzoek in grote mate toegenomen.
In 2000 besliste de Regering Verhofstadt I om de Plantentuin aan de
Vlaamse Gemeenschap over te dragen mits een aantal randvoorwaarden.
Na het Lambermontakkoord bereikten Vlaanderen en Wallonië in 2001
hierover een akkoord. De wetenschappelijke verzameling, het herbarium en
de bibliotheek zouden evenwel eigendom blijven van de federale overheid,
maar in bruikleen worden gegeven aan de Vlaamse overheid. De Franse
Gemeenschap mocht, voor haar rekening, enkele wetenschappers in Meise
tewerkstellen. Door allerlei interpretatieverschillen over het akkoord, raakte
de situatie echter geblokkeerd. Ondertussen investeert de federale overheid
niet meer in de Plantentuin en de infrastructuur en de werking van de
Plantentuin lijden steeds meer onder de communautaire patstelling.
Door politieke onenigheid worden de noodzakelijke en dringende
investeringswerken aan de tuin al enkele jaren niet gedaan. In juni 2006
investeerde de Vlaamse regering éénzijdig anderhalf miljoen euro.
Intussen is de Nationale Plantentuin van België een plantentuin in de
Vlaams-Brabantse gemeente Meise. Het is een botanische tuin van
wereldformaat geworden. Meer dan de helft van de plantensoorten groeien
in één van de grootste serrecomplexen van Europa. Het domein van 92 ha
staat vol met plantencollecties van over de hele wereld.
De Nationale Plantentuin van België is een onderzoeksinstelling waar de
tropische en Europese plantkunde centraal staat. De bibliotheek is één van
de grootste herbaria ter wereld.
Daarnaast heeft de Nationale Plantentuin van België ook een bewarende taak
waarbij de onderzoeksprogramma‟s erop gericht zijn om zoveel mogelijk
planten voor de toekomst te bewaren. Bij deze taak staat de Nationale
Plantentuin van België er niet alleen voor en slaan de plantentuinen van
overal ter wereld de handen in elkaar om het plantenrijk in stand te houden
voor de komende generaties.
De Plantentuin heeft twee onderzoeksafdelingen :
- het departement Bruyphyten en thallopyten (BT) met een afdeling
Wieren en Mossen en een afdeling Paddestoelen en Korstmossen;
- het departement Spermatopyten en Pteridopyten (SP), inclusief het
Herbarium (ongeveer 3.000.000 specimens), met een afdeling Varens,
Naaktzadigen en Eenzaadlobbigen en een afdeling Tweezaadlobbigen.
ACV Openbare Diensten 57

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Daarnaast zijn er nog drie afdelingen :
- de afdeling Plantenverzamelingen, inclusief de Zaadbank (De
zadencollectie bevat onder andere 211 wilde boonsoorten. Dit is de
grootste collectie ter wereld);
- de afdeling Bibliotheek en Archieven;
- de afdeling Museologie en Educatie, inclusief de Publiekswerking.
De levende planten (18.000 soorten) zijn onder meer ondergebracht in het
Plantenpaleis, een kassencomplex met dertien publiek toegankelijke
broeikassen:
- de Lentekas met flora uit het groenblijvende loofbos met bloeiende
rododendrons en camellia's, ook in de winter;
- de Evolutiekas die een overzicht geeft van 500 miljoen jaar
plantenevolutie vanaf de eerste groenwieren;
- het Regenwoud met lianen, epifyten en wurgende bomen;
- de Bergregenwoudkas met fuchsia‟s en orchideeën;
- de Mediterrane kas met planten uit Zuid-Afrika, Chili, West-Australië,
Californië en het Middellands Zeegebied;
- de kas met Mabundu (Nederlands: 'rijpe, eetbare vruchten') met de
kokospalm, bananenplant, papaja;
- de Victoriakas met reuzenwaterlelies, vleesetende bekerplanten en
papyrusriet uit het Oude Egypte;
- de Droogtekas met planten uit het woestijnklimaat;
- de Moessonkas waar natte en droge seizoenen elkaar opvolgen.
Het domein, 92 hectaren groot, bevat de landerijen van het kasteel van Meise en
het kasteel van Bouchout, een vroegere burcht van het huis Arenberg.
In de bibliotheek van de Nationale Plantentuin van België is ook de bibliotheek van
de Koninklijke Belgische Botanische Vereniging gevestigd.
Contacten :
Nationale Plantentuin van België
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1360 Brussel
Tel.: +32 (0)2 260 09 20
Fax: +32 (0)2 260 09 45
www.br.fgov.be
ACV Openbare Diensten 58

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
6 DE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN VAN DE STAAT DIE RESSORTEREN
ONDER DE MINISTER BEVOEGD VOOR DE JUSTITIE
De wetenschappelijke instellingen van de Staat die
ressorteren onder de Minister bevoegd voor de Justitie:
6.1 HET NATIONAAL INSTITUUT VOOR CRIMINALISTIEK EN CRIMINOLOGIE
Het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie is een federale
wetenschappelijke instelling binnen de Federale Overheidsdienst Justitie die
op verzoek van de bevoegde gerechtelijke overheden onafhankelijk
wetenschappelijk onderzoek verricht.
Twee operationele directies zijn actief:
- de operationele directie Criminalistiek daders van misdrijven opspoort
en bewijslast opbouwt bewijslast via identificatie en analyse van
sporen van verdachten en modus operandi;
- de operationele directie Criminologie zoekt naar een betere kennis van
het functioneren van het strafrechtelijk systeem.
Als centrale instantie van het forensische onderzoek in België heeft het
Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie volgende opdrachten:
- het uitvoeren van forensische deskundigheidsonderzoeken op vraag
van de bevoegde gerechtelijke overheden;
- het bieden van een belangrijke meerwaarde aan de gerechtelijke
opdrachtgevers (magistratuur);
- het afleveren van kwaliteitsvol wetenschappelijk onderzoek aan een
groot aantal opdrachtgevers.
Het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie biedt een
uitgebreid gamma van forensische expertises aan ter ondersteuning van
het gerechtelijk onderzoek en ook voor de burger die gerechtigheid zoekt.
ACV Openbare Diensten 59

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
Daarnaast wordt, in overleg met en voor de gerechtelijke overheden en
beleidsinstanties, voortdurend aan wetenschappelijk onderzoek gedaan.
Dit onderzoek gaat over nieuwe deskundigheidsgebieden en
wetenschappelijke technieken, criminologisch onderzoek naar een betere
kennis en aanpak van misdrijven en van strafrechtelijk beleid.
Verder heeft het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie nog
andere activiteiten zoals:
- de opmaak en het beheer van criminalistische databanken;
- het verstrekken van bijstand en advies aan de gerechtelijke
autoriteiten;
- het voorzien in de opleiding van de gerechtelijke actoren;
- het verlenen van medewerking aan de wetenschappelijke coördinatie
van de Laboratoria voor Technische en Wetenschappelijke Politie.
Contacten:
Nationaal Instituut voor
Criminalistiek en Criminologie
Vilvoordsesteenweg, 100
1120 Brussel
Tel.: +32 (0)2 240 05 00
www.nicc-incc@just.fgov.be
ACV Openbare Diensten 60

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
7 DE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN VAN DE STAAT DIE RESSORTEREN
ONDER DE MINISTER BEVOEGD VOOR LANDSVERDEDIGING
De wetenschappelijke instellingen van de Staat die
ressorteren onder de Minister bevoegd voor
Landsverdediging:
7.1 HET KONINKLIJK MUSEUM VAN HET LEGER EN DE KRIJGSGESCHIEDENIS
De oorsprong van het Koninklijk Museum van het Leger en de
Krijgsgeschiedenis gaat terug tot de Wereldtentoonstelling van 1910
wanneer Louis Leconte onder de naam „Museum van het Leger‟ een
negenhonderdtal voorwerpen bij elkaar brengt die de bezoekers een idee
moeten geven van de geschiedenis van onze strijdkrachten sedert 1830.
Het valt op dat de tentoonstelling blijkbaar veel succes kent en op politiek
vlak pleit men dan ook voor een volwaardig en permanent museum. Louis
Leconte krijgt de opdracht zijn verzameling niet verloren te laten gaan. Met
een Koninklijk Besluit van 28 februari 1911 krijgt hij enkele erg vervallen
lokalen van de vroegere Militaire School in het Ter Kamerenbos ter
beschikking.
Na de Eerste Wereldoorlog groeit de verzameling aanzienlijk door tal van
schenkingen door privé-personen en steun van diverse buitenlandse
regeringen. Louis Leconte, die als officier vier jaar aan de IJzer heeft
gestreden, krijgt op 24 juni 1919 van het Ministerie van Oorlog de
toestemming om een keuze te maken uit gerecupereerd oorlogsmaterieel.
Kort daarna blijkt dat het gebouw overvol is en dat een nieuw onderkomen
noodzakelijk lijkt.
Het museum verwerft de noordelijke vleugel van de Jubelpaleizen en op 28
juli 1923 wordt het Legermuseum plechtig ingehuldigd in aanwezigheid van
Koning Albert I.
Intussen wordt Louis Leconte uit de actieve militaire dienst ontslagen en
daarna tot hoofdconservator van het Legermuseum benoemd.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het Legermuseum door de bezetter
gesloten. Alleen de bibliotheek blijft nog toegankelijk.
Na de Tweede Wereldoorlog worden de collecties opnieuw opengesteld voor
het publiek. Binnen het Legermuseum worden verschillende departementen
opgericht: een departement militaire geschiedenis, een departement archief
ACV Openbare Diensten 61

Wegwijs in de Federale Wetenschappelijke Instellingen
en bibliotheek, een departement prentenkabinet en cartotheek. Daarnaast
wordt ook het wetenschappelijke team versterkt. Een aangepaste
bewerking, ontleding en bestudering van de verzamelingen zorgt voor een
betere dienstverlening aan het publiek.
Uiteindelijk wordt het Legermuseum beloond voor al die inspanningen en bij
Koninklijk Besluit van 11 juni 1976 wordt het een wetenschappelijke instelling
van de Belgische Staat met drie afdelingen: technologie, wetenschappelijke
documentatie en onderzoek. De algemene opdracht wordt als volgt
omschreven: “het opzoeken, verwerven, bewaren en ter beschikking stellen
van documenten, studies, publicaties of voorwerpen met betrekking tot de
militaire geschiedenis.”.
Sindsdien breidt het Legermuseum zijn verzameling steeds maar uit. Zo
wordt in 1972 een Lucht- en Ruimtevaartafdeling en in 1980 een
Pantserafdeling ingehuldigd.
In 1986 wordt de belangrijke collectie oude wapens van de Hallepoort naar
het Museum overgebracht en in 1996 wordt een nieuwe afdeling Marine
geopend.
In 2004 wordt het Europees Forum van Hedendaags Conflicten ingehuldigd
in de Bordiauhal. De bezoeker krijgt er een overzicht van alle conflicten uit
de 20 ste eeuw vanaf 1918.
Het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis heeft de
betrachting om steeds een zo volledig mogelijk overzicht te bieden van wat
zich in de militaire maatschappij afspeelt en wil dat ook in de toekomst
blijven doen.
Contacten :
Koninklijk Legermuseum
Jubelpark, 3
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 737 78 33 (onthaal)
of +32 (0)2 737 78 11 (centrale)
Fax : +32 (0)2 737 78 02
www.klm-mra.be
www.legermuseum.be
infocom@klm-mra.be
ACV Openbare Diensten 62

FEDERAAL TEAM
Secretarissen:
Mark Saenen (coördinator) marc.saenen@acv-csc.be
Hilde De Leeuw hilde.deleeuw@acv-csc.be
Geert Dewulf geert.dewulf@acv-csc.be
Johan Lippens johan.lippens@acv-csc.be
Luc Neirynck luc.neirynck@acv-csc.be
Marc Nijs marc.nijs@acv-csc.be
Vakbondsconsulente:
Hilde De Gendt hilde.degendt@acv-csc.be
Secretariaat:
Cindy De Cleene cindy.decleene@acv-csc.be
Helihavenlaan 21
1000 Brussel
02/208 24 51
federale.overheid@acv-csc.be
V.U. : Mark Saenen, ACV-Openbare Diensten, Helihavenlaan 21, 1000 Brussel