De toekomst van de Amsterdamse kantorenmarkt ... - Rooilijn

Rooilijn
Jg. 41 / Nr. 3 / 2008
Achtergrond
Planologen nemen een kijkje over de grens om te
leren of stadsuitleg en bescherming van het buitengebied
elders beter is gewaarborgd dan in eigen
land. Architecten en stedenbouwers laten zich bij het
ontwerp van hun postmoderne projecten inspireren
door concepten die in andere landen zijn ontstaan.
Bestuursjuristen bestuderen buitenlandse equivalenten
van de Wet op de Ruimtelijke Ordening en
de Algemene Wet Bestuursrecht om te bezien welk
bestuurlijk instrumentarium en welke waarborgen
voor de burger er worden ingezet. Transportplanners
nemen deel aan Europese projecten om kennis te
nemen welke internationale benchmarks en best
practices het beste geschikt zijn voor het bevorderen
van fietsgebruik, hoogwaardige concepten voor
collectief personenvervoer of inpassing van parkeergelegenheden
in het stadsbeeld. In tijden van
voortschrijdende globalisering, internationalisering
en Europeanisering lijkt het alsof het overnemen
van ruimtelijke concepten, afwegingsmodellen en
beleidsinstituties vanuit toonaangevende landen een
verschijnsel van groeiend belang is geworden.
In de wetenschappelijke literatuur is dit verschijnsel
bekend onder verschillende namen, zoals lesson
drawing (Rose, 2005), policy transfer (Dolowitz
& Marsh, 2000), policy convergence (Knill, 2001),
legal transplantation (Watson, 1993) en institutional
transplantation (De Jong e.a., 2002). Personen die
bijdragen aan de overname van transplantaten
omdat ze de contacten verzorgen tussen de diverse
fora waar onderwerpen worden besproken, worden
transfer agents genoemd (Stone, 2004). De terminologie
is weinig gestandaardiseerd en verschillende
begrippen verwijzen soms naar verschillen in nadruk
die auteurs willen aanbrengen. In dit artikel zullen
we gebruik maken van de benaming institutionele
transplantatie, die de nadruk legt op culturele en
juridische inpasbaarheid. De literatuur rond dit
onderwerp is de afgelopen jaren snel gegroeid,
vooral in politicologische tijdschriften. Inmiddels
nemen ook andere vakgebieden, zoals de ruimtelijke
wetenschappen, de belangrijkste inzichten over.
Buitenlandse beleidsmodellen voor binnenlands gebruik
Martin de Jong
P. 159
Transplantatie is van alle tijden
Hoewel institutionele transplantatie nu veel meer
aandacht krijgt dan één of twee decennia geleden, is
het allerminst een nieuw verschijnsel. Zolang er in
de wereldgeschiedenis sprake is geweest van ontdekkingsreizen,
veroveringsoorlogen, en stichting van
wereldrijken, heeft transplantatie plaatsgevonden
van huisvestingsstijlen, ideeën over stedenbouw, ideologieën,
staatstructuren en rechtsregels, en vormen
van mobiliteit van de dominerende cultuur naar
de onderworpen territoria. Het Chinese Keizerrijk
heeft het Confucianisme groot gemaakt ver buiten
het ontstaansgebied, het Romeinse keizerrijk heeft
het Romeinse recht in grote delen van de wereld
doen verspreiden en het Islamitische recht verspreide
zich na de dood van Mohammed binnen een eeuw
van Noord-Afrika tot het Verre Oosten. Later
hebben de Fransen, de Engelsen, de Spanjaarden,
en in mindere mate de Portugezen, talrijke facetten
van hun staatsstructuren en levensstijlen goed- en
kwaadschiks verspreid over Noord-Amerika, Afrika,
Azië en Latijns-Amerika (Zweigert & Kotz, 1998).
Indonesië, Zuid-Afrika, Suriname en de Nederlandse
Antillen laten in de vorm van koloniale architectuur
en juridische terminologie nog opmerkelijk veel
restanten van Nederlandse invloed zien. In de vorige
eeuw heeft de Sovjet-Unie, een van oorsprong Duitse
politieke ideologie, staatsvorm en communistische
planning in Oost-Europa en Noord-Azië met harde
hand doen verspreiden, terwijl de stabiliteit van de
Duitse en Japanse regimes in de huidige tijd juist aan
de Amerikaanse, federalistische invloed wordt geweten
(Jacoby, 2000). Tegenwoordig wordt beweerd dat
de zogenaamde ontwikkelde landen internationale
organisaties zoals de Wereldhandelsorganisatie, het
Internationale Monetaire Fonds, de Wereldbank en
onderdelen van de Verenigde Naties domineren en
voertuigen zijn voor de overheersing van minder
gefortuneerde gedeelten van de aarde. Deze zou
zich uiten in onvrijwillige overname en in ruil
voor financiële steun van politieke en economische
beleidsmodellen die vooral in Westerse landen thuis
horen (Kroesen e.a., 2007). Kennelijk gaan transplan-