You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DE ALLERLAATSTE<br />
GETUIGEN<br />
VAN WO I
Gerard Acke 1909<br />
‘Ik heb onze vluchtroute eens uitgetekend op een oude<br />
kaart. In Frankrijk hebben we een poos in een echt château<br />
gewoond, even waanden we ons kasteelheren.’
Antoinette Bels 1911<br />
‘Michel, mijn broer, had de staart van een huzarenpaard afgeknipt,<br />
om een borstel mee te maken. De Duitsers zijn er nooit achter gekomen.’<br />
« Justina Bel 1913<br />
‘Toen we vluchtten hebben mijn ouders dit kruisbeeld in<br />
een kussensloop gewikkeld, ze hebben het de hele oorlog<br />
lang meegezeuld. Nu hangt het boven mijn bed.’
Germaine Borreman 1909<br />
‘Daniël, mijn broer, zei dat Ieper helemaal kapotgeschoten<br />
was en dat er zelfs geen fourchette of een mes meer te vinden<br />
was. Moeder is nooit naar het verwoeste Ieper willen gaan<br />
kijken en na onze terugkeer zijn we elders gaan wonen.’
Gerard Bossaert 1913<br />
‘Ik weet niet waarvan ik het meest angst had: de ontploffende granaten<br />
of de vreemde troepen. Het liep hier zwart van de soldaten – letterlijk.<br />
Soldaten van allerlei rassen, de één al donkerder van vel dan de ander.<br />
En later kwamen de tsjings, de Chinezen. Dat waren rare vogels.’
Rachel Cael 1909<br />
‘Mijn moeder was slechts 34 jaar toen ze stierf. Ik ben al over de<br />
honderd maar de wonden zijn nog altijd niet geheeld.’
Maurice Catrycke 1911<br />
‘Vader had altijd een tonnetje zelf gebrouwen bier achter de hand.<br />
Moeder verkocht pinten aan de Engelse soldaten, vanuit een open raam<br />
achteraan ons huis. Mijn ouders hebben goed verdiend aan de Britten.’
Jeanne Clapdorp 1909<br />
‘Deze foto van mijn ouders en ik met mijn zusje Maria, werd<br />
gemaakt na de hereniging in het interneringskamp van<br />
Amersfoort. Ons geluk zou echter van korte duur zijn.’<br />
Jules Colpaert 1910<br />
‘Achter dit deurtje was onze slaapkamer en even verder begroeven<br />
de Duitsers een gesneuvelde soldaat die we kenden. En nu ik eraan<br />
denk, misschien ligt die jongen hier nog altijd ergens begraven.’
Elvira Crommelynck 1913<br />
‘De Duitsers kropen tot op het dak, op zoek naar koper en<br />
andere metalen die ze konden gebruiken. In huis namen<br />
ze zelfs de koperen raccords van de gasleiding mee.’
Rachel D’Haene 1909 - 2010<br />
‘Vader was nochtans geen pilaarbijter maar hij was overtuigd<br />
dat deze St.-Jozef-met-kindje-Jezus ons leven had gered. Bij<br />
zijn sterfbed heb ik vader moeten beloven dat het postuurke in<br />
de familie zou blijven. Ik draag er nog steeds zorg voor.’
Anna D’Haese zuster Amelberga 1914<br />
‘Zijn mening over de behandeling van de Vlaamse soldaten door de<br />
Franssprekende officieren heeft nonkel Miel nooit onder stoelen of<br />
banken gestoken. Hij benutte graag elke gelegenheid om erop te wijzen<br />
dat de Vlaamse jongens koning Albert trouw hadden gezworen.’
Valère De Corte 1910<br />
‘Het mobilisatie<strong>boek</strong>je van mijn broer Néotaire. Hij schreef ons<br />
regelmatig vanuit het interneringskamp in Harderwijk. Néotaire<br />
moedigde ons aan om goed ons best te doen op de kostschool<br />
in Frankrijk. Hij was als een tweede vader voor ons.’
Germaine De Koninck 1909<br />
‘Ik ben de tweede van links op de foto. Ik droeg fabels voor en zong liedjes<br />
bij de boeren en op zondag las ik op het kerkplein de verordeningen<br />
van de Duisters voor. In ruil kreeg ik van de boeren melk of centjes.’<br />
« Mariette De Geeter 1911<br />
‘De derde Feldwebel die bij ons introk zette eerst een foto van zijn vrouw<br />
en kinderen op de schoorsteenmantel vooraleer hij met uitpakken<br />
begon. “Dat zal een goeie mens zijn”, zei moeder. En ze kreeg gelijk…’
Madeleine De Meulemeester 1915<br />
‘Door het ongeval verloor ik mijn rechter wijsvinger. Ik voelde mij echter<br />
het meest gekwetst als volwassenen mij geen hand durfden te geven.’
Esther De Mey 1917 - 2010<br />
‘Petrus sneuvelde kort voor de wapenstilstand op nauwelijks 20 kilometer<br />
van huis. Op zijn doodsprentje staat: Ook deze jongeling moest offer zijn<br />
voor vaderlandschen zegen, daarom gaf hij zijn bloed voor België. Zulk offer was<br />
God aangenaam, daarom heeft hij zijn loon in den hemel reeds ontvangen.’
Alina De Smet 1916<br />
‘Ik lag in de wieg, boven op een varkenshesp. Als ik huilde<br />
wiegden Duitse soldaten mij in slaap. “De Duitsers hebben<br />
onze hesp weer eens gewiegd”, lachte moeder toen.’
Yvonne De Vetter 1907 - 2011<br />
‘Vanaf mijn zevende speelde ik de tweede moeder in ons kroostrijk gezin.<br />
Ik ging ook werken in de vlasfabriek, maar dan was ik al 8 (!) jaar oud.<br />
Kijk, deze handen hebben niets anders gedaan dan gewroet en gebeden.
Marie Dewit 1910<br />
‘Ik herinner me hem als een jonge, blonde man. Of hij wat<br />
water kon krijgen, vroeg hij aan moeder. Enkele minuten later<br />
sneuvelde Leon Schreurs onder de Duitse kogelregen. Na de<br />
oorlog werd hij de laatste verdediger van Leuven genoemd.’<br />
« Angèle Desmedt 1914 - 2010<br />
‘Vader bleef de hele oorlog in Engeland. Ik kende hem niet toen hij<br />
terugkwam, ik beschouwde nonkel Oscar als mijn papa. Maar vader en ik zijn<br />
dikke vrienden geworden en soms lees ik nog in zijn Engels gebeden<strong>boek</strong>.’
Yvonne Godderis 1906 - 2011<br />
‘Mijn moeder hield slechts vier van haar twaalf kinderen over.<br />
Arthur Hillebrandt, mijn halfbroer, sneuvelde in de laatste<br />
week van de oorlog. Van ons huisje stond geen brike meer recht.<br />
Ik was te oud om nog naar school te gaan vond mijn moeder<br />
en op mijn twaalfde ben ik bij een boer gaan werken.’<br />
» Georgina Haeck 1908<br />
‘Het koperen potloodje was ontploft in Harry’s hand.<br />
Mijn broer sprak nooit over zijn vingerloze hand en ook<br />
wij zwegen erover, alsof er nooit iets was gebeurd.’
Lieza Huybrechts 1909<br />
‘Vader maakte het kistje<br />
in het Belgenkamp van<br />
Harderwijk. Hij mocht al<br />
terugkeren in 1916 omdat wij<br />
door de installatie van<br />
de dodendraad ondertussen<br />
aan de Hollandse kant<br />
van de grens woonden.’
Bertha Kempeneers 1909<br />
‘Moeder kneep in mijn hand, samen keken we naar de sombere stoet<br />
met de twee lijkkisten die onder het slaapkamerraam voorbijschuifelde.<br />
“Daar gaan ze met mijn kinderen”, krijste ze. Na Ida en Lydia zouden<br />
nog twee broertjes en twee zussen sterven aan de Spaanse griep.’<br />
« Virginie Janssens 1908 - 2010<br />
‘Op de avond van de wapenstilstand klonk de Marseillaise door de straatjes<br />
van Gannat. Maar wat mij het meest trof, was de mengeling van diepdonker<br />
blauw met een tint violet die de lucht kleurde en waartegen duizenden<br />
sterretjes fonkelden. Alsof er hoog in de hemel mee gefeest werd.’
Anna Maes 1914<br />
‘Ze pakte mijn hand en lachte. “Mijn Anneke…” Enkele dagen later<br />
werd moeder begraven. Dat weet ik nog goed want de Duitsers<br />
stonden op het punt van vertrekken en moesten<br />
plaatsmaken voor de begrafenisstoet.’
Jacques Meekers 1910 - 2011<br />
‘Mijn vader met zijn zotte muts op… In het Duitse<br />
krijgsgevangenenkamp ging hij sluw tewerk: in de werkplaats<br />
saboteerde hij zijn machine en in het postkantoortje verwisselde<br />
hij de brieven. De Hunnen hebben het nooit ontdekt.’
Eleonora Nicasens 1908<br />
‘Djik djak, djik djak… het gelijkmatige gedreun van de soldatenlaarzen<br />
smoorde de reacties van de omstaanders, iedereen was sprakeloos.<br />
De Duitsers waren gekleed in een grauwgrijs uniform en droegen een helm<br />
met een lange pin erop. Hun bajonetten schitterden in de oktoberzon.’
Antonia Nouwens 1907<br />
‘We aten dingen die mensen normaal niet eten, dat stilde de honger.<br />
Vaak hoor ik mensen zeggen dat de oorlog aan ons, Hollanders,<br />
is voorbijgegaan. Ik vind dat zo onheus. De rampspoed die we<br />
leden valt meestal tussen de plooien van de geschiedenis.’
Hilaire Rigolle 1910<br />
‘De Duitsers hielden lelijk huis in Bissegem, maar tegen de kinderen waren<br />
ze vriendelijk. Ze poseerden graag met kinderen voor een foto. Het meisje<br />
dat tussen de soldaten staat is Dina, ze werd later mijn echtgenote.’<br />
« Maria Peeters 1911 - 2011<br />
‘Als het bloed voldoende gestold was sneed moeder het in<br />
stukjes om het vervolgens met een ajuintje te bakken. Met<br />
een sneetje Duits brood smaakte dat toen overheerlijk.’
André Room 1913<br />
‘Het zit hier nog vergeven van de blindgangers en ander oorlogstuig.<br />
De aarde “leeft” en duwt het dodelijk schroot naar de oppervlakte.<br />
In de Westhoek vallen nog steeds slachtoffers van 1914-1918.’
Marcel Seré 1912<br />
‘Eindelijk sta ik samen met mijn vader op een foto. Na zijn terugkeer<br />
uit het krijgsgevangenkamp heb ik hem welgeteld 24 dagen gezien.<br />
Ik had hem zo graag leren kennen en mis hem nog steeds.’
Joanna Sips Zuster Irma 1907<br />
‘Een oom en een tante hadden een feest voorbereid om onze Nellis<br />
te verwelkomen. De soldaten stapten joelend van de trein en vlogen<br />
hun geliefden om de hals, maar onze Nellis was er niet bij.’<br />
» Yvonne Steenwinckel 1910<br />
‘Elke ochtend nam Wilhem mij mee naar de Duitse veldkeuken.<br />
Voor mij was 1914-1918 een “schone” tijd, zelfs Sinterklaas kwam tijdens de<br />
oorlog. Alle mooie momenten heb ik later in schriftjes neergeschreven.’
Johannes Valckx 1915<br />
‘Later, lange tijd na de oorlog moesten Duitse toeristen die in<br />
het Meetjesland verdwaald waren het niet wagen hem de weg te<br />
vragen. Pa sprak geen Duits, maar ze begrepen hem meteen.’
Philemond Van den Eynde 1907<br />
‘Elk jaar, op de dag van de vrede, denk ik terug aan de twee Belgische<br />
soldaten die voor mijn ogen werden geëxecuteerd. “Over honderd jaar<br />
zullen de mensen daar nog steeds over spreken”, voorspelde mijn vader.’
Dina vanden Heuvel 1909<br />
‘Mijn ouders waren de buren gaan helpen om het geslachte<br />
zwijn onder een laken op een bed te leggen. Toen de Duitsers<br />
kwamen stond gans het gezin rond de “opgebaarde dode” te<br />
huilen – niet van verdriet maar van de schrik natuurlijk.’<br />
« Jan Vanderkeulen 1912<br />
‘We staken ons hoofd tussen de spijlen van het hekwerk om de<br />
eindeloze rijen Engelse soldaten te bekijken en riepen: “Hi Tommies,<br />
cigarettes”, en de Flake-sigaretten vlogen ons om de oren. We<br />
gaven de buit netjes af aan moeder die ze vervolgens verkocht.’
Anna Vuylsteke 1915<br />
“Maar menskens, Diksmuide bestaat niet meer”, zei de douanier.<br />
Het beeld van de verwoestingen was schokkend, alsof we op een<br />
andere planeet terechtgekomen waren. Ik vervloek élke oorlog.<br />
Nooit meer oorlog… het staat met grote letters op de IJzertoren.’
Maria Vuylsteke 1917 - 2010<br />
‘In 1920 waren we terug in Westrozebeke en twee jaar later namen<br />
we onze intrek in een barak. Mijn ouders zijn tot in 1932 in de<br />
drieduister blijven wonen; wij waren al lang uitgezwermd.’
Paula Zaman 1915 - 2011<br />
‘Het zat vergeven van de Duitsers. Tijdens de winter van 1917-1918<br />
heeft vader wekenlang doorgebracht in “ons hol” terwijl onder<br />
hem Duitse soldaten zaten te kaarten en te keuvelen.’
‘Op het einde van onze babbel<br />
legde ze de paternoster in<br />
haar schoot, omklemde mijn<br />
beide handen en zei:<br />
“Den oorlog mijnheer… ik heb<br />
nooit kind mogen zijn.” ’<br />
(Yvonne De Vetter 1907-2011)
Change language